Chemia Strumieniowa

Zemsta pana McGregora Farmerzy na Nowej Zelandii postanowili raz na zawsze pozbyç si´ wyjadajàcych zbiory królików. Wielu z nich wyk∏ada jako przyn´t´ marchewki i ziarna owsa spryskane zawiesinà z wàtrób tych zwierzàt zara˝onych caliciwirusem. Wirus ten by∏ przyczynà Êmierci ogromnej liczby królików na Wyspie Po∏udniowej; w Australii jest u˝ywany jako czynnik kontroli biologicznej. Jednak w Nowej Zelandii rzàd wyda∏ zakaz jego stosowania. Ka˝dy, komu udowodni si´ import caliciwirusa do tego kraju, mo˝e zostaç ukarany pi´cioma latami wi´zienia i grzywnà w wysokoÊci 100 tys. dolarów nowozelandzkich.

TONY i DAPHNE HALLAS Astro Photo

Ocena ocen

PLEJADY okaza∏y si´ o 30% s∏absze ni˝ dotàd sàdzono. Dane z satelity Hipparcos podwa˝y∏y niektóre modele gwiazdowe.

nymi astrofizykami wyznaczy∏a wiek gromady M92 na 12.8–15.2 mld lat, tak przedstawia problemy z tym zwiàzane: „Trudno jest dopasowaç istniejàce modele do obiektów o tak niskiej zawartoÊci metali.” Jedynym punktem odniesienia jest S∏oƒce, czyli gwiazda w Êrednim wieku o du˝ej zawartoÊci metali, bardzo ró˝niàca si´ od podkar∏ów, których u˝yto w porównaniach. Procesy takie jak szybka rotacja czy te˝ pogrà˝anie si´ metali w g∏àb gwiazd mogà mieç wp∏yw na zmian´ konkluzji. Jednym ze sceptyków jest Michael Perryman z ESA, kierujàcy projektem Hipparcos. „Nie by∏bym sk∏onny uwa˝aç tych rezultatów za ostateczne – twierdzi. – Za du˝o w tym wszystkim jest manipulacji danymi, aby w nie wierzyç.” Jego zdaniem ˝aden z modeli nie wyjaÊnia obserwowanych w∏asnoÊci gwiazd i tym samym nie budzi zaufania. Co gorsza, dane z Hipparcosa pokaza∏y, ˝e niektóre modele gwiazdowe – nawet te, które by∏y zgodne z obserwacjami S∏oƒca – sà b∏´dne. Odleg∏oÊç do gwiazd podobnych do S∏oƒca w Plejadach zosta∏a zweryfikowana z 424 na 378 lat Êwietlnych, co

wskazuje, ˝e sà one a˝ o 30% s∏absze ni˝ S∏oƒce. „Nie rozumiemy, skàd ta rozbie˝noÊç – przyznaje Floor van Leeuwen z Royal Greenwich Observatory w Cambridge. – W konsekwencji nie zosta∏a ona uwzgl´dniona przy ocenie wieku gromad.” Ekstrapolacja modeli do gromad kulistych to jakby stawianie zamków na lodzie, tak wi´c oceny wieku tych gromad otrzymane z porównania ró˝nych typów gwiazd – Cefeid, gwiazd RR Lyrae, czerwonych olbrzymów, w dodatku z podkar∏ami – sà sprzeczne ze sobà. „Ludzie cz´sto odrzucajà wyniki, które nie zgadzajà si´ z ich poglàdami – zauwa˝a van Leeuwen. – Mnie zaÊ wydaje si´, ˝e taki rozrzut Êwiadczy o du˝ym b∏´dzie.” Podejrzewa, ˝e nawet rz´du 40%. A taki rozrzut w ocenie przemawia za tym, ˝e paradoks wieku nie zosta∏ jeszcze ostatecznie przezwyci´˝ony. Aby go rozwiàzaç – co zapewne w koƒcu uda si´ astronomom – trzeba najpierw poznaç niezwykle skomplikowane zjawiska zachodzàce we wn´trzu ró˝nych gwiazd. „Jest jeszcze mnóstwo do zrobienia” – twierdzi Perryman.

Na ile akuratne sà oceny wyk∏adowców dokonywane przez studentów? Wielu przedstawicieli w∏adz uniwersyteckich przywiàzuje do nich sporà wag´, uwzgl´dniajàc je przy podejmowaniu decyzji p∏acowych, a tak˝e przy podpisywaniu z wyk∏adowcà bezterminowego kontraktu. Z ostatnich badaƒ wynika jednak, ˝e studenci wystawiajà wy˝sze stopnie niekoniecznie najlepszym nauczycielom akademickim, lecz o najbardziej entuzjastycznym podejÊciu. Stephen J. Ceci z Cornell University mia∏ pewnego roku dwa kursy wyk∏adów z psychologii rozwojowej. Jesienià prowadzi∏ zaj´cia w taki sam sposób, jak to czyni∏ przez ostatnie 20 lat. W semestrze wiosennym treÊç jego wyk∏adów pozosta∏a identyczna, wyk∏adowca zmieni∏ jednak barw´ g∏osu i ˝ywiej gestykulowa∏. Jak si´ okaza∏o, studenci drugiego semestru uznali, ˝e w porównaniu ze swymi kolegami Ceci dysponuje wi´kszà wiedzà, jest bardziej tolerancyjny, a tak˝e sprawiedliwszy, lepiej zorganizowany i przyst´pniejszy. Twierdzili tak˝e, ˝e wi´cej si´ nauczyli, mimo ˝e na egzaminach takich samych jak te, które zdawali studenci pierwszego semestru, wcale nie wypadli lepiej.

Chemia strumieniowa Aby zasz∏a reakcja chemiczna, potrzebne jest ciep∏o, Êwiat∏o, promieniowanie, ultradêwi´ki albo – jak wraz ze swymi studentami wykaza∏ Kenneth S. Suslick z University of Illinois – strumieƒ cieczy. Naukowcy przeprowadzali reakcje wymagajàce dostarczenia du˝ych iloÊci energii i doprowadzali do rozerwania bardzo silnych wiàzaƒ chemicznych, zderzajàc dwa strumienie z sumarycznà pr´dkoÊcià 725 km/h. Stwierdzili, ˝e w strugach wody powstawa∏ nadtlenek wodoru oraz inne zwiàzki reagujàce z chlorowcopochodnymi w´glowodorów. Dlatego te˝ Suslick wysunà∏ sugesti´, ˝e chemia strumieniowa mo˝e znaleêç zastosowanie w oczyszczaniu wody zawierajàcej niewielkie iloÊci ska˝eƒ chemicznych.

Kristin Leutwyler

Madhusree Mukurjee

ÂWIAT NAUKI Luty 1998 17

MICKEY GIBSON Animals Animals

Ciàg dalszy ze strony 16