Cai Cach Thu Tuc Hanh Chinh (gui Em Hoa)

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH I.

KHÁI NIỆM VỀ THỦ TỤC HÀNH CHÍNH

1. Khái niệm thủ tục hành chính Để đảm bảo hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước có hiệu lực, hiệu quả, pháp luật quy định về cơ cấu tổ chức, thẩm quyền và trình tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức trong việc giải quyết các nhiệm vụ đặt ra trước nhà nước nhằm giải quyết các công việc thuộc nội bộ nhà nước, các công việc liên quan đến công dân và tổ chức công dân. Tổng hợp các quy phạm pháp luật quy định về trình tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết nhiệm vụ của nhà nước tạo thành một hệ thống quy phạm thủ tục. Các quy phạm thủ tục này là nhưng quy tắc bắt buộc các cơ quan nhà nước cũng như cán bộ công chức nhà nước phải tuân theo trọng giải quyết cộng việc thuộc thẩm quyền của mình. Vậy: Thủ tục hành chính là trình tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan hành chính nhà nước hoặc cá nhân, tổ chức được uỷ quyền quản lý nhà nước trong việc giải quyết các công việc của nhà nước nhằm thi hành nghĩa vụ quản lý hành chính, đảm bảo công vụ nhà nước và phục vụ nhân dân 2. Đặc điểm của thủ tục hành chính - Được Luật Hành chính quy định chặt chẽ, toàn bộ các quy phạm pháp luật về thủ tục hành chính tạo thành chế định quạn trọng của Luật Hành chính. - Thủ tục hành chính được phân biệt với thủ tục tố tụng của Toà án và phần lớn nằm ngoài thẩm quyền của Toà án -

Chỉ các hoạt động quản lý hành chính nhà nước được quy phạm thủ tục hành chính điều chỉnh mới là thủ tục hành chính. Hiện nay, các quy phạm pháp luật quy định về thủ tục hành chính ngày càng được quy định cụ thể, chặt chẽ, rõ ràng theo hướng cải cách thủ tục hành chính, đảm bảo xây 1

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

dựng nền hành chính trong sạch, hiệu lực, hiệu quả trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. 3. Các loại thủ tục hành chính Thủ tục hành chính được chia thành ba nhóm: thủ tục nội bộ, thủ tục liên hệ, thủ tục văn thư. -

Thủ tục hành chính nội bộ là trình tự thực hiện các công việc nội bộ cơ quan nhà nước, bao gồm: Thủ tục ban hành quyết định; thủ tục khen thưởng - kỷ luật; thủ tục thành lập các tổ chức, thi tuyển, bổ nhiệm cán bộ, công chức nhà nước.

-

Thủ tục hành chính liên hệ là trình tự các cơ quan hành chính, công chức, công chức nhà nước có thẩm quyền thực hiện hoạt động áp dụng pháp luật. Thủ tục hành chính liên hệ rất đa dạng, thủ tục này bao gồm: + Thủ tục giải quyết các yêu cầu, đề nghị của công dân, tổ chức. Đó là thủ tục kiến nghị, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân; thủ tục giải quyết các yêu cầu của các cơ quan, tổ chức khác của nhà nước; + Thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính, việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính pảhi đc pháp luật quy định chặt chẽ để tránh lạm quyền, xâm phạm đến các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức. Đó là thủ tục áp dụng các biện pháp ngăn chặn hành chính; thủ tục xử phạt vi phạm hành chính; thủ tục áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác;

- Thủ tục văn thư là trình tự tiến hành các hoạt động lưu trữ, xử lý, cung cấp công văn giấy tờ và đưa ra các quyết định dưới các hình thức văn bản. Thủ tục văn thư mang nhiều tính chất kỹ thuật nghiệp vụ hành chính, đòi hỏi quá trình thực hiện phải tỉ mỉ, đúng thể thức, trình tự các bước tiến hành. Tóm lại, việc phân nhóm các thủ tục hành chính căn cứ vào tính chất hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước trong quá trình giải quyết công việc của nhà nước và của công dân như trên chỉ có tính chất tương đối và để 2

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

nghiên cứu; còn trên thực tế, các thủ tục hành chính có sự đan xen, thống nhất với nhau, đảm bảo hoạt động quản lý hành chính nhà nước thống nhất, thông suốt, có hiệu lực và hiệu quả. 4. Các giai đoạn của thủ tục hành chính Thủ tục hành chính là tổng thể các hoạt động mang tính thủ tục diễn ra theo trình tự thời gian, vì vậy, có thể chia ra thành các giai đoạn sau: - Thủ tục ban hành văn bản quy phạm, thủ tục áp dụng các biện pháp phòng ngừa hành chính, ngăn chặn hành chính có những đặc điểm riêng, được xem xét trong các quy định về trách nhiệm hành chính, văn bản quản lý hành chính… - Thủ tục giải quyết các vụ việc cá biệt cụ thể, bao gồm các thủ tục xử phạt vi phạp hành chính, thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo đều có những nét chung đó là các thủ tục đều được thực hiện trong phạm vi hoạt động quản lý hành chính nhà nước, được tiến hành chủ yếu bởi cơ quan hành chính nhà nước, có tính thống nhất về cơ cấu tổ chức.

II.

CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH

Trong giai đoạn hiện nay, pháp luật tố tụng hành chính được thể hiện phần lớn và chủ yếu các nội dung cơ bản trong Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính. Vì vậy khi nghiên cứu về thủ tục hành chính cũng nhưng cải cách thủ tục hành chính chúng ta không thể không nghiên cứu đến nội dung của pháp lệnh này. 1. Những nội dung chủ yếu và nhưng bất cập của Pháp lệnh thủ tục giải

quyết các vụ án hành chính a. Những nội dung và bất cập trong các quy định về thủ tục tiền tố tụng Khác với trước đây, theo quy định của pháp luật hiện hành, cá nhân, tổ chức hoàn toàn có quyền khởi kiện vụ án hành chính tại toà sau khi đã thực hiện khiếu nại lần đầu, nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu mà không đồng ý và không khiếu nại lên cơ quan nhà nước tiếp theo, hoặc hết thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầumà không trả lời khiếu nại và không 3

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

khiếu nại lên cơ quan nhà nước tiếp theo. Ngay cả cá nhân, tổ chức đã khiếu nại lần thứ 2, nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần thứ 2 mà không đồng ý hoặc hết thời hạn giải quyết khiếu nại lần thứ 2 theo quy định của pháp luật mà không trả lời đơn khiếu nại thì cá nhân, tổ chức đó vẫn có quyền khởi kiện tại toán án nhân dân có thẩm quyền. Tuy nhiên, trong một số trường hợp cụ thế như khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai, khiếu kiện quyết dịnh kỉ luật buộc thôi việc thì cá nhân, tổ chức chỉ có quyền khởi kiện sau khi đã nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu, hoặc quyết định giải quyết khiếu nại lần thứ 2 mà không đồng ý với quyết định đó. b. Những nội dung và bất cập trong các quy định về thời hiệu khởi kiện

Pháp lệnh sửa đổi năm 2006 ngoài việc quy định thời hiệu chung cho mọi vụ án là 30 ngày hoặc 45 ngày, Pháp lệnh còn quy định thời hiệu riêng cho từng trường hợp cụ thể nhằm đảm bảo sự phù hợp với pháp luật hiện hành. Quy định nhiều loại thời hiệu khởi kiện như vậy tạo ra sự phức tạp khi cá nhân, tổ chức cấp hành pháp luật. Nên chăng chỉ quy định một loại thời hiệu khởi kiện thì sẽ thuận lợi hơn trong việc chấp hành pháp luật của công dân. Điều này cũng thể hiện tính khoa học của pháp luật tố tụng hành chính. c. Những nội dung và bất cập trong các quy định về thẩm quyền xét xử các

loại việc Pháp lệnh đã liệt kê 22 loại việc khác nhau thuộc thẩm quyền xét xử của toà án. Việc mở rộng phạm vi thẩm quyền xét xử của toà án nhân dân là bước phát triển mới của luật tố tụng hành chính. Tuy nhiên, đã đến lúc chúng ta không nên liệt kê các loại việc, bởi các tranh chấp hành chính ngày càng đa dạng, diễn biến phức tạp và ngày càng xảy ra nhiều trong quản lý hành chính nhà nước. Chính vì vậy, pháp luật tố tụng hành chính nên quy định thẩm quyền xét xử của toà án nhân dân bằng cách loại trừ các loại việc không thuộc thẩm quyền xét xử hành chính của toàn án. Trên thế giới, rất nhiều quốc gia đã sử dụng phương pháp loại trừ này để quy định về thẩm quyền xét

4

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

xử loại việc của toà án. Đó là các quy định mang tính khoa học, ít xảy ra mâu thuẫn với các văn bản pháp luật ban hành sau. Ngoài ra, các quy định về giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm và các vấn đề khác có liên quan cũng đã được Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung cho phù hợp hơn với thực tiễn xét xẻ trong giai đoạn hiện nay d. Những nội dung và bất cập trong các quy định về đối tượng khởi kiện Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính sửa đổi đã quy định đối tượng khởi kiện vụ án hành chính là quyết định hành chính và hành vi hành chính. Tuy nhiên, ngoài hai đối tưọng trên, Pháp lệnh còn quy định thêm đối tượng khởi kiện là quyết định kỉ luật buộc thôi việc đối với cán bộ, công chức. Về quy định mới này chúng tôi cho rằng không cần thiết mà chỉ cần coi đó là một loại việc xét xử của toà án quy định tại Điều 11 Pháp lệnh là được. Bởi lẽ, xét về mặt lí luận, quyết định kỉ luật buộc thôi việc cũng là quyết định hành chính. Do vậy, nếu quy định như vậy, sẽ khiến người đọc hiểu quyết định kỉ luật buộc thôi việc và quyết định hành chính là 2 loại khác nhau. Ngoài ra, quyết định hành chính tại Pháp lệnh sửa đổi năm 1998 cũng được định nghĩa khác với quyết định hành chính tại Pháp lệnh năm 1996. Theo Pháp lệnh này thì quyết định hành chính là quyết định bằng văn bản của cơ quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể… Điểm mới này là bước thụt lùi so pháp Pháp lệnh năm 1996. Bởi lẽ, theo các định nghĩa mới này sẽ mâu thuẫn với điều 12 Pháp lệnh sửa đổi năm 1998 khi xác định thẩm quyền xét xử của toà án nhân dân cấp tỉnh không chỉ đối với quyết định hành chính của cơ quan hành chính nhà nước mà còn của toà án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân, Văn phòng Chủ tịch nước… Cách định nghĩa về quyết định hành chính như Pháp lệnh năm 1996, không tạo ra sự mâu thuẫn này. Ngoài ra, tại Nghị quyết số 03/HĐTPTANDTC năm 2003 còn quy định rằng quyết định hành chính là đối tượng khởi kiện phải là quyết định hành chính lần đầu. 5

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

e. Những nội dung và bất cập trong các quy định về người tham gia tố tụng Pháp lệnh đã xác định người tham gia tố tụng hành chính gồm: Người khởi kiện, người bị kiện, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan và người tham gia tố tụng khác. So với Pháp lệnh cũ thì Pháp lệnh sửa đổi đã không dùng thuật ngữ bên bị kiên mà gọi là người bị kiện. Sự thay đổi ngày thể hiện tính cụ thể hơn trong từng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, từ cách định nghĩa “người bị kiện” trong Pháp lệnh đã dẫn đến trong thực tiến xét xử không có sự đồng nhất khi xác định người bị kiện. Đặc biệt là việc xác định người bị kiện trong trường hợp nào là tổ chức, trường hợp nào là cá nhân thì Pháp lệnh không quy định cụ thể, do vậy rất khó xác định. Theo Pháp lệnh sửa đổi năm 1998 thì người bị kiện trong vụ án hành chính là người có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị kiện. Như vậy, người có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị kiện có thể là người trực tiếp kí ban hành quyết định hành chính, trực tiếp thực hiện hành vi hành chính nhưng cũng có thể là người có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính, có thẩm quyền tổ chức thực hiện hành vi hành chính theo quy định của pháp luật 2. Giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về thủ tục hành

chính. -

Quy định về thẩm quyền tại điều 11 Pháp lệnh sửa đổi năm 2006 nhưng hiện nay là không khoa học, khá rườm rà. CHúng toà án loại trừ những loại việc không thuộc thẩm quyền của toà án mà không nên liệt kê như pháp luật hiện hành

-

Về điều kiện khởi kiện, cụ thể là điều tiện tiền tố tụng nên quy định một cách thống nhất ở tất cả các vụ án; cần quy định giải quyết khiếu nại trong thời gian ngắn nhất và thời hiệu khơi kiện dài hơn để người dân có nhiều cơ hội thực hiện quyền khởi kiện

-

Về khoảng thời gian xác định thời hiệu khởi kiện cũng nên có sự thống nhất chung ở tất cả các trường hợp. Tránh hiện tượng quy định quá nhiều 6

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

khoảng thời hiệu cho các loại việc khác nhau như hiện nay gây ra sự phức tập trong hoạt động áp dụng pháp luật -

Về tổ chức, hiện nay, thẩm quyền xét xử các vụ án hành chính thuộc về toà án hành chính của thẩm phán hành chính trong hệ thống toà án nhân dân. Điều này đã tạo ra sự không khác quan khi xét xử hành chính. Bởi toà án nhân dân địa phương bao giờ cũng chịu sự lệ thuộc nhất định về quản lí hành chính nhà nước với cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. Do vậy, phán quyết của các thẩm phán hành chính sẽ bị chi phối bởi các quan hệ quản lí hành chính nhà nước. Khắc phục tình trạng này, chúng toà án nên thành lập hệ thống toà án hành chính độc lập theo khu vực chuyên xét xử các vụ án hành chính sẽ đẩm bảo hoạn động xét xử hành chính khách quan và không bị lệ thuộc vào cơ quan quản lí. Về vấn đề này, hiện nay, Đảng và Nhà nước toà án đang có chủ trương thiếp lập cơ quan tài quán hành chính trực thuộc Chính phủ chuyên giải quyết các tranh chấp hành chính. Vậy liệu khi cơ quan tài phán hành chính ra đời thì thì sự tồn tại của toà hành chính với tư cách là cơ quan tư pháp giải quyết khiếu kiện hành chính sẽ bị tác động thế nào

Ngoài những công tác nhằm sửa đổi Pháp lệnh về thủ tục giải quyết các vụ việc hành chính kế trên. Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần phải có sự thay đổi điều chỉnh về việc áp dụng pháp luật trên thực tế cũng như cần xem xét lại cơ chế hành chính, đặc biệt là về thủ tục hành chính. -

Các thủ tục hành chính hiện này mặc dù đã có nhiều cải cách đáng ghi nhận, song trong một số trường hợp, các thủ tục hành chính vẫn đòi hỏi quá nhiều giấy tờ, điều này gây rất nhiều phiền hà cho nhân dân

-

Các thủ tục hành chính vẫn còn rất rườm ra, nhiều khâu trung gian không cần thiết

-

Nên chăng, tại mỗi cơ quan tiếp đón người dân đến làm thủ tục hành chính cần có một đội ngũ cán bộ công chức chuyên làm nhiệm vụ hướng dẫn nhân dân thực hiện các thủ tục hành chính. Vì lý do, người dân khi 7

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

đến các cơ quan hành chính có thẩm quyền để thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình thì đa phần là họ không nắm vững các bước trong thủ tục hành chính, chính vì lẽ đó đã gây tâm lý hoang mang trong người dân. Thậm chí nhiều người dân phải “chạy ngược, chạy xuôi” để lo thủ tục hành chính do sự hướng dẫn thiếu tận tình đầy đủ của các cán bộ, công chức hành chính. -

Xây dựng quy chế công vụ và quy chế phối hợp giữa các cơ quan, công chức có trách nhiệm giải quyết công việc của dân và thực hiện nguyên tắc “một cửa” để mọi hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính cũng nhưng của người dân được diễn ra dễ dàng, thông suốt và có tính hệ thống

-

Chỉnh đốn thái độ và năng lức công tác của một bộ phận cán bộ, công chức. Trên thực tế, rất nhiều cán bộ, công chức có thẩm quyền trong các hoạt động hành chính có thái độ hạch sách, cửa quyền, quan liêu trong các hoạt động của mình…

8

Đỗ Thị Hoa

Lớp Cao học 13A

MỤC LỤC

9