Brosur Wisata Bali Jaman Belanda.pdf

ALS TOERIST DOOR INDIË

de

kleine bruine Javaansche menschen met hun sarongs en hun bloote voeten, met hun onvergelijkelijke gratie van bewegen, hun beheerschte voorname houding; de vrouwen met een kind in de slendang of schrijlings op haar heup gezeten', de mannen met een pikol (draaglast) aan een langen bamboestok over den schouder of als kooplui gehurkt bij een klein tafeltje met wonderlijke eetwaren of lekkernijen. Ik heb op de toppen der machtige vulkanen ge staan, den Papandajan, den Tangkoeban Prahoe en in de geweldige dreigende kratermonden gestaard, ik ben te paard over de einde loos groote zandzee bij den Bromo gereden die kaal en troosteloos is als een landschap op de maan. Ik heb gezien hoe op de hooge berghellingen van den heerlijken Preanger de thee en de kinine worden gekweekt en verwerkt, en hoe in de lage heete Vorsten landen het suikerriet wordt geoogst en vermalen; in het hartje van Sumatra heb ik gezien hoe de latex uit de rubberboomen wordt getapt, hoe de kostbare Deli-tabak wordt geplant en verzorgd. Ik heb den Boeroe-boedoer, den machtigen ouden tempel van Java, bij maanlicht beklommen en over den passar (markt) van Medan gewandeld tusschen éen mengelmoes van rassen en volken met hun koopwaar: vruchten, specerijen, lappen en manden, zooals men alleen daèr ziet: Maleiers, Batakkers, Chineezen, VoorIndiërs... allen Oosterlingen, maar allen verscheiden van type, van lichaamsbouw, van gelaatskleur. In Midden-Java heb ik te Trinil de plaats gezien, waar de voor-historische aapmensch werd ont dekt en in de musea van Djocja, van Batavia en van Den Pasar heb ik oud-Javaansche- en oud-Balineesche kunst bewonderd, welker schoonheid en voornaamheid mij een openbaring zijn ge weest. Op Bali heb ik de kleine danseresjes zien dansen... niet op een tooneel met schijnwerpers en voetlicht, maar in de god delijke natuur, onder de schaduw van een heiligen waringin, en ik heb er de menschen met hun prachtige bronzen lichamen en hun koninklijke houding bewonderd en de indrukwekkende tempels met hun fantastisch beeldhouwwerk, fel-rood tegen het diepe groen van bergen en boomen. Ik ben bij een lijkverbranding tegenwoordig ‘geweest, dat wonderlijke onbegrijpelijke gebeuren, dat ons Europeanen een kermisachtig feest schijnt, doch dat voor de inboorlingen een groote plechtigheid is. . . En ten slotte heb ik een deel van Sumatra bezocht, dat weer volkomen anders is dan het geciviliseerde Java, dan het paradijs-achtige Bali. In een landstreek, die voor driekwart eeuw nog als een witte vlek op de kaart was aangeduid, voert thans een prachtige autoweg van Padang aan de West- naar Medan aan de Oostkust, dwars door het oerwoud, langs machtige bergen, over eindelooze hoogvlak ten. Eerst door de Padangsche Bovenlanden met de prachtige huizen, waarin de zelfbewuste trotsche Minangkabauers wonen, dan door het land der Bataks (thans Christenen, doch vóór dertig jaar nog menscheneters), wier primitieve levenswijze nog vrijwel gelijk is aan die van duizend jaar geleden. Een geweldige hoeveelheid indrukken en toch geen jachtig sightseeën; dat zou in een tropisch klimaat een kwelling zijn geweest. Wij maakten lange en daardoor soms vermoeiende tochten, doch wat wij zagen was zoo prachtig en onze belangstelling daardoor zóó gróót, dat wij geen van allen ooit aan moeheid dachten. En altijd volgde na een paar inspannende dagen een rustig verblijf in het een of andere heerlijke bergdorp, in een koele atmosfeer, waar men 's avonds bij een vuurtje zat en 's nachts onder een deken kroop. Op Java was het in Ngamplang, het lievelingsoord van wijlen Koningin Astrid, in Sarangan, in Tosari en bij Medan in

1

2

(DOOR JO VAN AMMERS - KÜLLER) Hebben wij Hollanders den reislust van onze voorvaderen geërfd, die een maal de grootste zeevaarders en land-ontdekkers van de wereld waren? We zijn stellig een reislustige natie, maar ons toerisme bepaalt zich meestal tot de landen die dicht bij honk zijn. Een reis van een etmaal vindt een Hollander, die in vier uren zijn eigen land van Oost naar West doorkruist, reeds een groote onderneming. De vele landgenooten, die op een der prachtige mailschepen van den Rotterdamschen Lloyd een vacantie-trip maken, debarkeeren weer in Marseille, zij zijn tevreden met tien dagen zee en zon, een bezoek aan Southampton en Lissabon en één glimp van het Oosten gedurende het oponthoud te Tanger; tot verder-varen besluiten de nazaten van Jan van Riebeeck en Jan Pieterszoon Coen nog maar zelden. Hoe jammer, hoe ontzaglijk jammer! Ik raad iederen Hollander, die zich een vacantie van een paar maanden kan veroorloven, ieder die nog wat geld in een kous heeft bewaard, of die onverwacht een buitenkansje heeft: vaar op zoo’n gastvrije comfortabele mailboot door het Suez Kanaal, de Roode Zee en den Indischen Oceaan; maak eenmaal in uw leven een reis naar Nederlandsch Indië. Gebruik een „Honderd Dagen Retour” om als toerist Hollands koloniën te leeren kennen, dat prachtige en boeiende land, dat „Onze Oost" is! Gij zult een nieuwe, ongelooflijk interessante wereld zien, gij zult uw horizon ontzaglijk verwijden, het zal een van de heerlijkste ervaringen van uw leven zijn en een wonderschoone herinnering tot het eind van uw dagen. Te kort? Twee maanden om Indië te bereizen? Al

zult gij

niet overal

komen, niet alles kunnen zien wat ons machtig koloniaal rijk aan schoons en interessants te bieden heeft, Indië heeft tegenwoordig een voortreffelijk toeristen-bureau, „Nitour", dat tochten naar alle belangrijke gedeelten van Java, Bali en Sumatra organiseert, hetzij met zijn eigen privé-wagens en chauffeurs (er zijn prachtige auto-wegen) of met de treinen, booten of vliegtuigen, welke de groote verbindingen op en tusschen de eilanden onderhouden. In twee maanden kan men, zonder zich te over-reizen, het mooiste en belangrijkste leeren kennen. Een goed gesternte maakte eenige maanden geleden voor mij een reis naar Indië mogelijk en ik heb er zoo ontzaglijk van genoten, ik ben zoo vol enthousiasme teruggekomen, dat' ik hier gaarne iets van mijn ervaringen vertel. Ik had mij aangesloten bij een kleine groep buitenlandsche geographen; de meesten van hen waren professoren en verscheidene waren daarbij wereldreizigers, die de aarde van Oost naar West en van Noord naar Zuid hadden doorkruist. Al die menschen — Franschen, Belgen, Duitschers, Amerikanen, Polen — waren voortdurend vól bewondering, vól geestdrift over wat zij zagen en over de voortreffelijke manier waarop het hun werd getoond. Voor hen allen, zonder uitzondering, is deze reis door Java, Bali en Sumatra een der interessantste en mooiste ervaringen van hun leven geworden. Ik was slechts leek tusschen al die geleerden en menschenvan-het-va.k, een „toeriste”, die haar ooren en oogen zoo wijd mogelijk openzette, die zooveel mogelijk wilde zien en beleven; misschien heb ik nog meer genoten dan de anderen, omdat ik niet op één bepaald gebied was gespecialiseerd. Voor mij was alles interessant en boeiend. Ik heb

in

wijken

gewandeld,

Batavia,

in

Soerabaya,

alleen

in

maar om

Djocja

urenlang

voortdurend

te

door kijken

inlandsche naar

het prachtige Brastagi-Hotel, waar dé hardwerkende Deli-planters op hun vrijen dag, hun „Hari Besar'’, de bloemetjes buiten komen zetten. Er is in Sumatra een groot, door bergen omringd meer, het Toba-meer, dat voor een eeuw nog een volkomen onbekend gebied was; daar ligt thans op een klein schiereiland Prapat, met een voortreffelijk modern hotel waarin de meest verwende wereld reiziger zich gelukkig zal voelen; het heeft een golfveld, tenniscourts, een zwembad, een jachthaven en een uitzicht over de bergen en het water, zóó goddelijk mooi, dat ik er altijd in een hoekje van mijn hart heimwee naar zal houden. Een oneindige verscheidenheid biedt. Indië den toerist, bovendien wacht hem de Indische hartelijkheid en de onbeperkte gastvrij heid. Bijna ieder van ons heeft banden met Insulinde, zoo er geen broers, zusters of kinderen van ons wonen, dan toch verre familie leden of oude vrienden» Tien tegen één, dat ze in de passagiers lijst uw naam hebben ontdekt en aan dé kade staan om u in Tandjong Priok te begroeten, of dat ze honderd of meer kilo meters rijden om u op de een of andere pleisterplaats te treffen. En dan noodigen zij u uit — en gij kunt niet weigeren — om zoolang gij lust en tijd hebt, in hun huis te komen logeeren. Doé het, het zal u een aspect van Indië laten zien, waarvan gij anders te weinig ervaart: hoe het dagelijksch leven van blanke menschen en kinderen in de tropen is. Indië is een deel van Nederland, het is de trots van Nederland en de kracht. Dat ons land, ondanks depressie en werkloosheid, ver geleken bij andere landen nog altijd rijk en welvarend is, dankt het Indië ... en ook zijn plaats in de wereld dankt Holland voor een overgroot deel aan die groene vruchtbare eilanden-reeks, die onze voorvaderen voor ons hebben gekoloniseerd. Hoe wei nig weten wij in den regel van de menschen die daarginds wer ken, van de producten die er worden gekweekt, van de moeilijk heden die men er heeft te overwinnen, de plannen die men er ten uitvoer brengt. Al zijn er nog zoo ontelbaar veel boeken over Indië geschreven, al zijn er foto's en films (lang niet genoeg van die laatste), er is maar één mogelijkheid om het land wérkelijk te leeren kennen, dat is om er heen te gaan, met eigen oogen te zien en met eigen wezen te beleven. Gij denkt misschien dat het vervelend zal zijn om tweemaal, kort achtereen zulk een zee reis te maken? Gij ziet zooveel interessants in die dagen: hoe merkwaardig is Port Said wanneer men er voor de eerste maal aan land stapt, welk een verrassing is Ceylon, de donkere menschen, de palmboomen, de karbouwen voor de groote karren gespannen, de geuren en kleuren, die zóó anders zijn dan in onze Westersche wereld. Welk eén machtig oogenblik is het wanneer men in Sabang voor de eerste maal den voet op den bodem van ons Insulinde zet en hoe interessant is Singapore met zijn woelige Chineesche wijken, waar gij in een ricksha doorheen rijdt. En zelfs op de dagen dat er niets dan -zee, zon en water te zien valt, is het leven op een Lloyd-boot toch zoo vol afwisseling, dat de tijd voorbijsnelt. Toen wij terugreisden was er onder de repatrieerenden aan boord groote belangstelling voor. ons troepje cösmopolitische toeristen. ,,Hebt u het erg warm gehad...? Hebt u het niet' erg vermoeiend gevonden?" werd ons voortdurend gevraagd. Maar wanneer wij dan vertelden van èl wat wij hadden gezien en beleefd, zeiden de Indischgasten, die tien, vijftien, twintig tropen-jaren achter den rug hadden: „Ja... zóó zou ik Indië graag willen zien... zóó door Indië te reizen moet iets heerlijks zijn!"

3

■ II

5

EXCURSIE 1e dag Donderdag

2e dag Vrijdag

3e dag Zaterdag

4e dag Zondag

Al

v.m. 8.00 — Aankomst te Tandjong Priok en vervoer naar Hotel des Indes. 8.30 — Langs het Molenvlietkanaal naar Oud Batavia, (Aquarium en de inlandsche vischmarkt, het Heilige Kanon en de oude Amsterdamsche Poort): n.m. Lunch in Hotel des Indes. Rondrit door de moderne woonwijken en winkelen. Logies in Hotel des Indes. .

v.m. Per auto via Meester Cornelis naar Buitenzorg. Bezoek aan den Plantentuin. Lunch in Buitenzorg. n.m. Na de lunch per trein naar Bandoeng. Overnachten in Bandoeng (Hotel Preanger of Homann, of tegen betaling van een supplement in Hotel Isola). v.m. Excursie naar denv Tangkoeban Prahoe-krater. Lunch te Bandoeng. n.m. Per auto naar Garoet, via de meren van Leles en Bagendit. v.m. Per auto naar de warme bronnen Kamodjan, nabijGaroet. Lunch in Hotel te Garoet (2700 vt.). n.m. Ter vrije beschikking.

van de Kawah het Ngamplang

5e dag Maandag

v.m. Per trein naar Djocja. Lunch in den trein. Aankomst te Djocja en vervoer naar het Grand Hotel te Djocja. n.m. Ter vrije beschikking.

6e dag Dinsdag

v.m. Bezoek aan het Paleis van den Sultan en excursie naar de Boroboedoer- en Mendoet-tempels. Terug naar het Grand Hotel te Djocja voor de lunch, n.m. Rondrit door Djocja en bezoek aan de batikkerijen en de werkplaatsen van de zilversmeden en koperdrijvers. Bezichtiging van den Prambanan-tempel.

7e dag Woensdag

v.m. Per trein naar Djombang. Per auto van Djombang door het dal van de Kali Konto en via Poedjon (4500 vt.) naar Malang. Lunch in Hotel Huize Justina. n.m. Ter vrije beschikking.

8e dag Donderdag

v.m. Per auto via Wendit (apenkolonie) en Singosari (oude Hindoe-monumenten) naar Soerabaia. Lunch in het Oranje Hotel. n.m. Vervoer naar de boot voor Bali.

9e dag Vrijdag

v.m. Aankomst te Boeleleng-Bali. Na een rit door Boeleleng en Singaradja, bezoek aan de weverijen en zilver smeden te Bratan; vervolgens langs de Noordkust naar Boeboenan en via Tabanan, Kapal en Loek Loek naar Den Pasar. Lunch in het Bali Hotel, n.m. Excursie naar het Heilige Bosch nabij Sangeh en naar den enormen waringinboom te Bongkasa. Na het diner, Gamelan Gong-voorstelling (Balische muziek en dans kunst) in den voortuin van het Hotel.

10e dag Zaterdag

v.m. Bezoek aan het Bali Museum op de aloon-aloon, een getrouw specimen van Balischen bouwtrant met een prachtige verzameling Balische Kunst. Vandaar naar Tandjong Boengkah (3 K.M.) ter bijwoning van een Balische dansvoorstelling, n.l. van de Legong en de Djanger, van 8.15 tot 10.15 uur v.m. Na de voorstel ling naar de Olifantsgrot (Goa Gadjah) te Bedhoeloe (vervolg op blz. 7)

6

(vervolg van blz. yj

(vervolg van blz. 6)

en vervolgens naar Tampaksiring; bezoek aan de Ko ningsgraven en het Rotsklooster (Goenoeng Kawi); vandaar naar de passangrahan te Tirta Empoel voor lunch. n.m. Bezoek aan den tempel en de Heilige Bronnen van Tirta Empoel. Vandaar via Gianjar naar Kloengkoeng, de vroegere hoofdstad van Bali; bezoek aan de Kerta Gosa, het inlandsche Hof van Justitie, en vervolgens naar de Vleermuizengrot (Goa Lawa) nabij Koesamba en terug naar Den Pasar. Overnachten in het Bali Hotel. 11e dag Zondag

v.m. Van Den Pasar naar Bangli; bezoek aan de Poera Kehen; vandaar naar Penelokan (prachtig uitzicht op de Batoer en het Batoermeer) en langs den vroegeren kraterwand naar Kintamani. Lunch in de passangrahan te Kintamani (5Ö00 vt.). n.m. Van Kintamani naar Koeboetambahan; bezoek aan de Poera Medoewekarang. Via Sangsit terug naar Boeleleng. Inscheping om 5 uur n.m.

12e dag Maandag

v.m. 7.00 — Aankomst te Soerabaia en per auto naar Prigen en Tretes (3000 vt.). Lunch in Hotel Tretes. n.m. Terug naar Soerabaia voor inscheping.

13e dag Dinsdag

v.m. 7.00 — Aankomst te Semarang. Indien weersómstandigheden het toelaten, wordt aan land gegaan voor een rondrit door Semarang en naar Nieuw-Tjandi in het omliggende heuvelland. Lunch aan boord, n.m. Op zee.

14e dag Woensdag

v.m. 7.00 — Aankomst te Tandjong Priok en vervoer naar het schip. Auto's zijn beschikbaar voor een bezoek aan Batavia en Weltevreden. Terug naar het schip; vertrek van Batavia om 12 uur precies. Einde van de arrangementen.

6e dag Dinsdag

v.m. Per auto via de Kledoeng-Pas, Temanggoeng, Magelang naar Djocja. Bezoek aan de vermaarde Boroboe doer- en Mendoet-tempels. Lunch te Djocja. n.m. Ter vrije beschikking.

7e dag Woensdag

v.m. Excursie naarden Prambanan-tempel. Terug naar Djocja ter bezichtiging van het Museum en de inlandsche ba zaars. Lunch in Djocja. n.m. Ter vrije beschikking.

8e dag Donderdag

v.m. Per trein naar Soerabaia. Korte bezichtiging van de stad. Lunch in het Oranje Hotel. n.m. Vervoer naar de boot voor Bali.

9e dag Vrijdag

v.m. Aankomst te Boeleleng (Bali) en na een rit door Boeleleng en Singaradja voor een bezoek aan de weverijen en zilversmidsen te Bratan, langs de noordkust naar Boeboenan en vervolgens via Tabanan, Kapal en Loek Loek naar Den Pasar. Lunch in het Bali Hotel in Den Pasar. n.m. Autorit naar het Heilige Bosch nabij Sangeh en naar den enormen waringinboom te Bongkasa; daarna terug naar Den Pasar. Na het diner Gamelan Gongvoorstelling (Balische muziek- en danskunst) in den voortuin van het Bali Hotel.

10e dag Zaterdag

v.m. Bezoek aan het Bali Museum op de aloon-aloon; dit is een prachtig voorbeeld van Balischen bouwtrant en bevat een waardevolle verzameling Balische kunst. Van hier naar Tandjong Boengkah (3 K.M.) ter bijwo ning van Balische dansen (van 8-—10 uur v.m.). Vervol gens naar de Goa Gadjah (Olifantsgrot) te Bedhoeloe en door naar Tampaksiring; bezoek aan het Rotsklooster en aan de Koningsgraven (Goenoeng Kawi); daarna naar de passangrahan te Tirta Empoel voor lunch, n.m. Bezoek aan den tempel en de Heilige Bronnen van Tirta Empoel. Van hier via Gianjar naar Kloengkoeng, de vroegere hoofdstad van Bali; bezoek aan de Kerta Gosa, het inlandsche Hof van Justitie. Rit naar de Vleermuizengrot (Goa Lawa) nabij Koesamba en daar na terug naar Den Pasar.

11e dag Zondag

v.m. Van Den Pasar naar Bangli voor een bezoek aan de Poera Kehen; vandaar naar Penelokan (prachtig uit zicht op den vulkaan Batoer en het Batoermeer); verK volgens van Penelokan langs den vroegeren kraterwand naar Kintamani. Lunch in de passangrahan te Kintamani. n.m. Van Kintamani naar Koeboeta.wbahan; bezoek aan de Poera Madoewekarang; van hiér via Sangsit terug naar Boeleleng. Inscheping te 5 uur n.m.

EXCURSIE A 2 1e dag Donderdag

v.m. Aankomst te Tandjong Priok. (Rondrit door Batavia wordt gemaakt na terugkeer van Bali). Door de nieuwe woonwijken (Weltevreden) naar Buitenzorg. Bezoek aan den Plantentuin. Lunch in Buitenzorg, n.m. Per trein naar Bandoeng (2300 vt.). (Hotel Preanger of Hotel Homann). Voor overnachten in Hotel Isola wordt een supplement berekend.

2e dag Vrijdag

v.m. Autotocht naar den Tangkoeban Prahoe-Krater en via Tjiater terug naar Bandoeng. n.m. Per auto via de meren van Leles en Bagendit naar Garoet.

12e dag Maandag

v.m. 7.00 — Aankomst te Soerabaia en per auto naar Prigen en Tretes (3000 vt.). Lunch in Hotel Tretes. n.m. Terug naar Soerabaia voor inscheping naar Semarang.

3e dag Zaterdag

v.m. Excursie naar de Kawah Kamodjan. Warme bronnen. n.m. Ter vrije beschikking.

13e dag Dinsdag

4e dag Zondag

v.m. Per auto naar Tjibatoe en vandaar per trein naar Djocja. Lunchin den trein. n.m. Per auto via de Boroboedoer- en Mendoet-tempels naar Wonosobo. Overnachten in Wonosobo.

v.m. 7.00 — Aankomst te Semarang; indien weersomstandigheden het toelaten, rondrit door Semarang en naar Nieuw-Tjandi. Daarna terug naar het schip. Lunch aan boord, n.m. Op zee.

14e dag Woensdag

v.m. 7.00 — Aankomst te Tandjong Priok en vervoer naar de mailboot. Auto's zijn beschikbaar voor een bezoek aan Batavia en Weltevreden en terugrit naar het schip; vertrek 12 uur.

1

5e dag Maandag

v.m. Excursie' naar het vermaarde Diëng Plateau (6000 vt.) waar zich de oudste Hindoesche tempels van Java be vinden. Zwavelmeren. n.m. Ter vrije beschikking.

Einde der arrangementen.

(vervolg op blz. 8)

7

8

EXCURSIE

BI

1e dag Donderdag

v.m. Bezoek aan Batavia per auto; duur drie uur. (OudBatavia, het aquarium en de inlandsche vischmarkt, het Heilige Kanon en de oude Amsterdamsche Poort). Lunch in Hotel des Indes. n.m. Vervolg van het bezoek aan de stad.

2e dag Vrijdag

v.m. Per auto via Meester Cornelis naar Buitenzorg. Bezoek aan den Plantentuin. Via Tjiawi en Tjisaroea naar den Poentjak Pas (5000 vt.). Zoo mogelijk bezoek aan het Telaga Warna (kleurenmeer). Lunch op den Poentjak Pas. n.m. Via Sindanglaja en Patjet naar Tjiandjoer en over den Missigit Pas naar Bandoeng (2300 vt.). Logies in Hotel Preanger of Hotel Homann. Tegen betaling van een supplement kan ook overnacht worden in Hotel Isola.

3e dag Zaterdag

v.m. Excursie per auto rond der\ Malabar en naar den Papandajan-krater. n.m. Autorit van twee uur ter bezichtiging van Bandoeng.

4e dag Zondag

v.m. Excursie per auto naar de meren van Leles en Bagendit. Voortzetting van den tochtnaar Garoet. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Excursie per auto naar de Kawah Kamodjan; zwavelbronnen en kokende water- en modderspuiters. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Per trein naar TaSik Malaja. Weder per trein van Tasik Malaja naar Kroja. Per auto door het Serajoe-dal naar Wonosobo. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Excursie per auto naar het Diëng-Plateau (6000 vt.), met de oudste Hindoe-tempels van Java, geysers, koken de modderpoelen en kleurenmeren. n.m. Ter vrije beschikking.

5e dag Maandag 6e dag Dinsdag

7e dag Woensdag

8e dag Donderdag

v.m. Excursie per auto naar het prachtige Mendjermeer. n.m. Ter vrije beschikking.

9e dag Vrijdag

v.m. Per auto via Kretek, Temanggoeng, Magelang naar de Boroboedoer- en Mendoet-tempels. Daarna naar Djocja. n.m. Autotocht naar Kota Gedeh; bezoek aan de batik-, zil ver- en koperwerkplaatsen, aan den uitzichtkoepel van Patoek en aan de Prambanan-tempels. v.m. Per trein van Djocja naar Djombang. Per auto door het dal van de Kali Konto naar Poedjon voor de lunch. n.m. Na de lunch per auto naar Nongkodjadjar of Tosari. v.m. Tocht te paard of per draagstoel via den Kletak en Moenggoel Pas naar de Zandzee en Bromo-krater. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Vertrek van Nongkodjadjar of Tosari per auto naar de bergoorden Prigen en Tretes (3000 vt.). Lunch te Tretes. n.m. Per auto van Tretes naar Soerabaia. v.m. Autorit door Soerabaia ter bezichtiging. n.m. Vervoer naar de boot voor vertrek naar Bali. v.m. Rit door Boeleleng en Singaradja; bezoek aan de weverijen en zilversmeden te Bratan. Langs de noordkust naar Boeboenan en via Tabanan, Kapal en Loek Loek naar Den Pasar. Maaltijden en logies in het Bali Hotel, n.m. Autorit naar het Heilige Bosch bij Sangeh en den enormen waringinboom te Bongkasa (deze boom heeft een oppervl. van ca. Vi H.A.). Terugrit naar Den Pasar. v.m. Autotocht naar Bedhoeloe; bezoek aan de Goa Gadjah (Olifantsgrot); vandaar naar Tampaksiring en bezoek aan de Koningsgraven en bet Rotsklooster,

10e dag Zaterdag 11e dag Zondag 12e dag Maandag 13e dag Dinsdag 14e dag Woensdag

15e dag Donderdag

(vervolg op blz. 10)

9

(vervolg van blz. 9)

16e dag Vrijdag

17e dag Zaterdag

18e dag Zondag

19e dag Maandag 20e dag Dinsdag 21e dag Woensdag 22e dag Donderdag 23e dag Vrijdag 24e dag Zaterdag

25e dag Zondag

26e dag Maandag

dateerend uit de 9de eeuw. Hierna wordt doorgereden naar de passangrahan te Tirta Empoel voor de lunch, n.m. Bezoek aan den tempel en de Heilige Bronnen van Tirta Empoel. Mooi zwembad; badpakken en hand doeken zijn te huur in de passangrahan. Terug naar Den Pasar, gedeeltelijk langs een anderen weg. v.m. Autotocht via Gianjar naar Kloengkoeng, de vroegere hoofdstad van Bali. Bezoek aan de Kerta Gosa, het inlandsche Hof van Justitie. Van Kloengkoeng langs een prachtigen bergweg, via de Boekit Djamboel (pa norama) en Selat naar Karang Asem; bezoek aan het waterpaleis van den Anak-Agoeng-Agoeng (Regent) te Oedjoeng. Lunch in de passangrahan te Karang Asem. n.m. Van Karang Asem langs de zuidkust naar de Goa Lawa (Vleermuizengrot) nabij Koesamba; vandaar via Kloeng koeng terug naar Den Pasar. Na het diner, Gamelan Gong-voorstelling (Balische muziek en danskunst) in den voortuin van het Bali Hotel. v.m. Bezoek aan het z.g. openluchtmuseum op de aloonaloon te Den Pasar, een uiterst geslaagd model van Balischen bouwtrant met een prachtige verzameling Ba lische kunst. Daarna naar Tandjong Boengkah, waar een Balische dansvoorstelling wordt gegeven. Vervol gens naar Koeta en Djimbaran en terug naar Den Pasar voor de lunch. n.m. Autotocht naar Perean. Bezoek aan de Poera (tempel) Yeh Gangga. Daarna via Batoeriti * naar het Bratanmeer. Terugkeer naar Den Pasar. v.m. Autorit naar Bangli; bezoek aan de Poera Kehen. Vervolgens naar P§nelokan (panorama) en langs den vroegeren kraterwand naar Kintamani (4885 vt.). Lunch in de passangrahan. n.m. Na de lunch via Koeboetambahan, waar een bezoek wordt gebracht aan de Poera Madoewekarang en Sangsit terug naar Boeleleng. Inscheping om 5 uur voor vertrek naar Java. v.m. Aankomst te Soerabaia. n.m. Vertrek van Soerabaia per boot. v.m. Aankomst te Semarang en bij gunstig weer rondrit door Semarang en Nieuw-Tjandi. n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Tandjong Priok. Rondrit en winkelen in Batavia en Weltevreden. n.m. Inscheping op de boot voor Padang. v.m. Op zee. n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Benkoelen; bij gunstig weer bezoek aan het FortMarlborough. n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Emmahaven en per auto via Padang, Tindjo Laut (panorama), over den Soebang Pas via Solok en langs het Singkarakmeer via Soempoer en Padang Pandjang naar Fort de Koek. n.m. Excursie naar het meer van Manindjau (Poentjak Boekit). v.m. Autorit via Paso Piladang en Pajakoemboeh naar de Harau-Kloof; over Halaban naar Marapalam en via Fort van der Capellen en Tabeh Patah terug naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Fort de Koek via Loeboek Sikaping naar Kota Nopan. Onderweg wordt de equator gepasseerd, n.m. Ter vrije beschikking. ('vervolg of bh.

//)

10

vervolg van blz. 10)

27e dag Dinsdag

v.m. Van Kota Nopan via Padang Sidempoean naar Taroetoeng. n.m. Van Taroetoeng viaBalige naar Prapat.

en

Sipirok

28e dag Woensdag

v.m. Tocht per motorboot naar het eiland Samosir Tobameer. n.m. Ter vrije beschikking.

29e dag Donderdag

v.m. Via Sioehan en Pematang Siantar naar de Piso Pisowatervallen (panorama). Via Kaban Djahé (Batak Mu seum) naar Brastagi. n.m. Ter vrije beschikking.

30e dag Vrijdag

v.m. Excursie per auto naar Laut Tawar. n.m. Ter vrije beschikking.

31e dag Zaterdag

v.m. Vertrek per auto naar Lau Deboek, zwavelmeer, Patani-waterval en door naar Medan. n.m. Vervoer naar Belawan Deli tvoor inscheping.

in

het

Einde der arrangementen.

EXCURSIE

B 2

(Tot en met den 18den dag als het voorgaande programma). 19e dag Maandag'

v.m. Aankomst te Soerabaia. n.m. Vertrek van Soerabaia per boot.

20e dag Dinsdag

v.m. Aankomst te Semarang. Bij gunstig weer rondrit door Semarang en Nieuw-Tjandi. n.m. Op zee.

21e dag Woensdag

v.m. Aankomst te Batavia. Rondrit door de stad. n.m. Bezoek aan Batavia.

22e dag Donderdag

v.m. Vervoer naar Tandjong Priok en inscheping voor Padang. n.m. Op zee.

23e dag Vrijdag

v.m. Aanloopen van Kroë. n.m. Op zee.

24e dag Zaterdag

v.m. Aankomst te Benkoelen; bij gunstig weer bezoek aan het Fort Marlborough. n.m. Op zee.

25e dag Zondag

v.m. Op zee. n.m. Aankomst te Emmahaven en per

26e dag Maandag

v.m. Van Padang via Tindjo bang Pas via Solok Soempoer en Padang n.m. Excursie naar het meer

27e dag Dinsdag 28e dag Woensdag 29e dag Donderdag 30e dag Vrijdag 31e dag Zaterdag

auto

naar

Padang.

Laut (panorama), over den Soeen langs het Singkarakmeer via Pandjang naar Fort de Koek. van Manindjau (Poentjak Boekit).

v.m. Autorit over Pajakoemboeh naar de Harau-Kloof, en over Flalaban en Marapalam (panorama) terug, n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Fort de Koek via Loeboek Sikaping naar Kota Nopan. Onderweg wordt de equator gepasseerd. n.m. Via Padang Sidempoean en Sipirok naar Taroetoeng v.m. Van Taroetoeng via Balige n.m. Tocht per motorboot naar Tobameer. v.m. Via Sioehan en Pematang watervallen (panorama). Via n.m. Ter vrije beschikking.

naar Prapat. het eiland Samosir in het Siantar naar de Piso PisoKaban Djahé naar Brastagi.

v.m. Vertrek naar Lau Deboek, zwavelmeer, Patani-waterval, en door naar Medan. n.m. Vervoer naar Belawan Deli voor inscheping. Einde der arrangementen.

11

ROTTERDAMSCHE

LLOYD

DE EXCURSIES IN DEZE UITGAVE VER MELD ZIJN SAMENGESTELD DOOR „NITOUR” (Nederlandsch-lndisch Toeristen Bureau te Batavia) NAAR DE NIEUWSTE GEGEVENS. Wijzigingen zonder voorafgaande kennisgeving worden voorbehouden. ^11„pir EXCURSIE

EEN PERSOON

TWEE

________________ A A-), A‘2

DRIE of MEER PERSONEN

PERSONEN

per persoon Fl. .. ..

407 496 473

„

1067 1079

B-2

Fl. ,, „

per persoon

272 368 357

Fl. 227 „ 325 „ 319

„ 738 „ 749

„ „

„ „

„ 753 „ 751

891 890

628 638

C-1 C-2

„ 1301 „ 1300

D-1 D‘2

„1510 „ 1531

„ 1065 „ 1080

„ 916 „ 927

E'1 E'2

.. 1658 .. 1679

„ 1199 „ 1214

„ 1045 „ 1056

In deze prijzen zijn begrepen kamers met bad, waar beschikbaar, in eerste klasse hotels, alle maaltijden, de namiddag-thee en vervoer per spoor in de eerste klasse. Bij betaling van den prijs voor drie of meer personen vindt de indeeling in de auto s als volgt plaats: 3 personen in een vijfpersoons-auto of 5 personen in een zevenpersoons-auto. Dit ter beoordeeling van „Nitour”. Niet inbegrepen zijn fooien

in hotels en aan kruiers, alsmede de kosten van een

gids. Bovendien zijn de kosten van het vervoer van bagage per trein boven den door de Spoorwegen in Nederlandsch-lndië toegestanen vrijdom voor rekening van den pas sagier, evenals het vervoer van bagage, welke niet in de auto kan worden meegenomen. In het belang van de passagiers wordt daarom aangeraden groote bagage niet op de reis door Java

mede te nemen, maar deze tot Soerabaja aan boord van het mail

schip te laten; dit kan zonder extra betaling geschieden. BELANGRIJK. worden afgeweken,

Van

het

vastgestelde

programma mag

door de passagiers niet

daar hotel- en trein-reserveeringen enz. overeenkomstig het

ge

kozen programma zijn gemaakt. Mocht toch een wijziging worden gewenscht, dan moet het dichtst-bijzijnde „Nitour”Bureau hiervan onverwijld in kennis worden gesteld, opdat alsnog de noodige maatregelen voor het maken van nieuwe arrangementen kunnen worden getroffen. Indien ,,Nitour" van een gewenschte wijziging geen kennis is gegeven, zal geen restitutie voor het niet gevolgde gedeelte van het programma kunnen worden verleend. Bovendien zullen eventueel ontstane extra kosten op de passagiers moeten worden verhaald. „NITOUR'-kantoren: Batavia (C.): Rijswijkstraat 26

Soerabaja:

Toendjoengan 71

Telefoon: 3000

Telefoon: 3000

Telegram-adres : Nitour.

Telegram-adres : Nitour.

EXCURSIE 1e dag Donderdag £ dag Vrijdag

3e dag Zaterdag 4e dag Zondag 5e dag Maandag 6e dag Dinsdag 7e dag Woensdag 8e dag Donderdag 9e dag Vrijdag 10e dag Zaterdag 11e dag Zondag 12e dag Maandag 13e dag Dinsdag 14e dag Woensdag 15e dag Donderdag 16e dag Vrijdag 17e dag Zaterdag 18e dag Zondag 19e dag Maandag 20e dag Dinsdag

Cl

v.m. Rondrit door de oude stad van Batavia. n.m. Rondrit door de moderne woonwijken van Batavia, Nieuw Menteng en Gondangdia. Winkelen. v.m. Per auto naar Buitenzorg voor een bezoek aan den Plantentuin. Via Tjiawi en Tjisaroea naar den Poentjak Pas (5000 vt.). Bij gunstig weer bezoek aan het Telaga Warna (Kleurenmeer). Lunch op den Poentjak Pas. n.m. Via Tjiandjoer en den Missigit Pas naar Bandoeng (2300 vt,). Logies in Hotel Preanger of Hotel Homann, of tegen betaling van een supplement in Hotel Isola. v.m. Per auto rond den Malabar en naar den Papandajankrater. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Per auto naar hetTelaga Patengan en de Kawah Poetih. n.m. Rondrit door Bandoeng. Thee in Hotel Isola. v.m. Per auto langs de meren van Leles en Bagendit naar Garoet. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Excursie naar de Kawah Kamodjan. Zwavelbronnen en kokende water- en modderspuiters. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Per auto naar het meer van Pendjaloe, waar de lunch wordt gebruikt. In den middag terug naar Garoet. v.m. Excursie per auto naar Tjikadjang, den Zwitserschen Pas en Pameungpeuk. Lunch te Pameungpeuk. n.m. Terug naar Garoet. v.m. Per auto van Garoet naar Tasik Malaja. Per trein naar Kroja. Per auto door het Serajoe-dal naar Wonosobo. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Bezoek aan het Diëng Plateau (6000 vt.), waar men de oudste Hindoe-tempels van Java aantreft; verder geysers, kokende modderpoelen en kleurenmeren. n.m. Excursie naar Mangli met zwemgelegenheid. ' v.m. Excursie naar het Mendjermeer en terug. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Wonosobo naar Djocja. Onderweg bezoek aan de Boroboedoer- enMendoet-tempels. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Bezoek aan het Paleis van den Sultan. n.m. Excursie naar Kota Gedeh met bezoek aan de batik-, zilver- en koperwerkplaatsen, het Waterkasteel en de Sultansgraven. ’s Avonds Wajang Wong-voorstelling. v.m. Per trein naar Djombang. Per auto van Djombang naar Poedjon (4500 vt.). Lunch in Hotel Huize Justina. n.m. Via Batoe naar Malang (2200 vt.). v.m. Autotocht naar Nongkodjadjar. Lunch te Nongkodjadjar. n.m. Terug naar Malang. v.m. Per auto naar Wendit (bekende apen-kolonie), de Tjandi Toempang en Tjandi Kidal en terug naar Malang. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Per auto via Dampit en Pasirian naar Loemadjang. n.m. Van Loemadjang via Ranoe Klaka'n terug naar Malang. v.m. Tocht te paard of per draagstoel naar de Zandzee en Bromo-krater en naar SoeTopoera en Ngadisari. n.m. Terug naar Malang. v.m. Van Malang naar Singosari en Tretes (3000 vt.). Lunch. n.m. Van Tretes naar Soerabaia. v.m. Rondrit door de stad en winkelen. n.m. Vervoer naar Tandjong Perak voor inscheping voor Bali.

!

1

I

j

I

I

1

;

1

I

I

(vervolg op bh. rj

12

I

(vervolg van blz. 12)

21e dag • Woensdag

v.m. Rit door Boeleleng en Singaradja; bezoek aan de weverijen en zilversmeden te Bratan. Langs de noordkust naar Boeboenan en via Tabanan, Kapal en Loek Loek naar Den Pasar, Maaltijden en logies in het Bali Hotel, n.m. Autorit naar het Heilige Bosch nabij Sangeh en den enormen'waringinboom te Bongkasa. 22e dag v.m. Autotocht naar Bedhoeloe; bezoek aan de Goa Gadjah Donderdag (Olifantsgrot); vandaar naar Tampaksiring en bezoek aan de Koningsgraven en het Rotsklooster uit de 9e eeuw. Lunch in de passangrahan te Tirta Empoel. n.m. Bezoek aan den tempel en de Heilige Bronnen van Tirta Empoel. Mooi zwembad. Terug naar Den Pasar, gedeeltelijk langs een anderen weg. 23e dag v.m. Autotocht via Gianjar naar Kloengkoeng. Bezoek aan Vrijdag de Kerta Gosa, het inlandsche Hof van Justitie. Van Kloengkoeng via de Boekit Djamböel (panorama) en Selat naar Karang Asem; bezoek aan het waterpaleis van den Anak-Agoeng-Agoeng (Regent) te Oedjoeng. Lunch in de passangrahan te Karang Asem. n.m. Langs de zuidkust naar de Goa Lawa (Vleermuizen grot) bij Koesamba, vandaar via Kloengkoeng terug naar Den Pasar. Na het diner Gamelan Gong-voorstelling (Balische muziek en danskunst). 24e dag v.m. Bezoek aan het z.g. openluchtmuseum op de aloonZaterdag aloon te Den Pasar; dit bouwwerk is een model van Balischen bouwtrant en bevat een prachtige verzame ling Balische kunst. Daarna naar Tandjong Boenakah, waar een Balische dansvoorstelling wordt gegeven. Vervolgens, rit naar Koeta en Djimbaran en terug naar Den Pasar voor de lunch. n.m. Autotocht naar Perean. Bezoek aan de Poera (tempel) Yeh Gangga. Daarna via Batoeriti naar het Bratanmeer. Terug naar Den Pasar. 25e dag v.m. Autotocht naar Bangli; bezoek aan de Poera Kehen. Zondag Vervolgens naar Penelokan (panorama) en langs den vroegeren kraterwand naar Kintamani (4885 vt.). Lunch in de passangrahan Kintamani. n.m. Terugtocht over Koeboetambahan, met bezoek aan de Poera Madoewekarang en over Sangsit naar Boeleleng. Inscheping om 5 uur voor vertrek naar Java. 26e dag v.m. Aankomst te Soerabaia. Maandag n.m. Vertrek van Soerabaia per boot. 27e dag v.m. Aankomst te Semarang. Bij gunstig weer rondrit door Dinsdag Semarang en naar Nieuw-Tjandi. n.m. Op zee. 28e dag v.m. Aankomst te Tandjong Priok. Rondrit door Batavia en Woensdag Weltevreden; winkelen. n.m. Terug naar Tandjong Priok voor inscheping voor Padang. 29e dag v.m. Op zee. Donderdag n.m. Op zee. 30e dag v.m. Aankomst te Benkoelen. Bij gunstig weer bezoek aan Vrijdag het Fort Marlborough. n.m. Op zee. 31e dag v.m. Aankomst te Emmahaven; via Padang, Tindjo Laut (paZaterdag norama), over den Soebang Pas, via Solok en langs het Singarakmeer via Soempoer en Padang Pandjang naar Fort de Koek. n.m. Tocht naar het meer van Manindjau (Poentjak Boekit). 32e dag v.m. Van Fort de Koek via Paso Piladang en Pajakoemboeh Zondag naar de Harau-Kloof; over Halaban naar Marapalam en via Fort van der Capellen en Tabeh Patah terug, n.m. Ter vrije beschikking.

(vervolg op blz. 14)

13

(vervolg van blz.

33e dag Maandag 34e dag Dinsdag 35e dag Woensdag 36e dag Donderdag 37e dag Vrijdag 38e dag Zaterdag

ij )

v.m. Van Fort de Koek via Loeboek Sikaping naar Kota Nopan. Onderweg wordt de equator gepasseerd, n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Kota Nopan via Padang Sidempoean en Sipirok naar Taroetoeng. n.m. Van Taroetoeng via Balige naar Prapat. v.m. Boottocht naar het eiland Samosir in het Tobameer. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Via Sioehan en Pematang Siantar naar de Piso Pisowatervallen (panorama) en via Kaban Djahé naar Brastagi. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Excursie naar Laut Tawar. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Vertrek van Brastagi naar Lau Deboek, zwavelmeer, Patani-waterval en naar Medan. n.m. Vervoer van Medan naar Belawan Deli voor inscheping. Einde der arrangementen.

EXCURSIE c 2 (Tot en met den 25sten dag als het voorgaande programma). 26e dag v.m. Aankomst te Soerabaia. Maandag n.m. Vertrek van Soerabaia per boot. 27e dag v.m. Aankomst te Semarang. Bij gunstig weer rondrit door Dinsdag Semarang en Nieuw-Tjandi. n.m. Op zee. 28e dag v.m. Aankomst te Batavia. Rondrit door de stad. Woensdag n.m. Bezoek aan de stad. 29e dag v.m. Vervoer naar Tandjong Priok voor inscheping voor Donderdag Padang. n.m. Op zee. 30e dag v.m. Aanloopen van Kroë. Vrijdag n.m. Op zee. 31e dag v.m. Aankomst te Benkoelen. Bij gunstig weer bezoek aan Zaterdag het Fort Marlborough. n.m. Op zee. 32e dag v.m. Op zee. Zondag n.m. Aankomst te Emmahaven en per autonaarPadang. 33e dag v.m. Van Padang via Tindjo Laut (panorama) over den SoeMaandag bang Pas via Solok en langs het Singkarakmeer via Soempoer en Padang Pandjang naar Fort de Koek. n.m. Excursie naar het meer van Manindjau (Poentjak Boekit). 34e dag v.m. Van Fort de Koek via Pajakoemboeh naar de HarauDinsdag Kloof; over Ffalaban en Marapalam (panorama) terug, n.m. Ter vrije beschikking. 35e dag v.m. Van Fort de Koek via Loeboek Sikaping naar Kota Woensdag Nopan. Onderweg wordt de equator gepasseerd. n.m. Van Kota Nopan via Padang Sidempoean en Sipirok naar Taroetoeng. 36e dag v.m. Van Taroetoeng via Balige naar Prapat. Donderdag n.m. Boottocht naar het eiland Samosir in het Tobameer. 37e dag v.m. Van Prapat via Sioehan en Pematang Siantar naar de Vrijdag Piso Piso-watervallen (panorama) en via Kaban Djahé naar Brastagi. n.m. Ter vrije beschikking. 38e dag v.m. Vertrek van Brastagi naar Lau Deboek, zwavelmeer, en Zaterdag via Patani naar Medan. n.m. Vervoer van Medan naar BelawanDeli voor inscheping. Einde der arrangementen.

14

EXCURSIE

Dl

Ie dag Donderdag

v.m. Rondrit door Batavia, bezoek aan de oude stad en het museum. n.m. Rondrit door de moderne woonwijken; winkelen.

2e dag Vrijdag

v.m. Per auto naar Buitenzorg voor een bezoek aan den Plantentuin en het Lido. n.m. Per auto -naarSoekaboemi.

3e dag Zaterdag

v.m. Per auto naar den Poentjak Pas (5000 vt ); bezoek aan de thee-plantage ,,Gedeh . Zoo mogelijk tocht naar het Telaga Warna (kleurenmeer). Lunch op den Poen tjak Pas. In den namiddag naar Bandoeng.

4e dag Zondag

v.m. Excursie naar den Tangkoeban Prahoe-krater. n.m. Ter vrije beschikking,

5e dag Maandag

v.m. Per auto naar het Telaga Patengan en de Kawah Poetih. n.m. Rondrit door Bandoeng. Namiddagthee in Hotel Isola.

6e dag Dinsdag

v.m. Per auto rond den Malabar en naar den Papandajankrater. n.m. Ter vrije beschikking.

7e dag Woensdag

v.m. Langs de meren van Leles en Bagendit naar Garoet. n.m. Ter vrije beschikking.

8e dag Donderdag

v.m. Excursie naar de Kawah Kamodjan; warme bronnen. n.m. Ter vrije beschikking.

9e dag Vrijdag

v.m. Per auto naar het meer Garoet voor de lunch. n.m. Ter vrije beschikking.

van

Pendjaloe.

naar

10e dag Zaterdag

v.m. Excursie per auto naar Tjikadjang, Pas en Pameungpeuk. Lunch, n.m. Terug naar Garoet.

11e dag Zondag

v.m. Per auto naar Tasik Malaja. Per trein naar Kroja. Van Kroja per auto door het Serajoe-dal naar Wonosobo. n.m. Ter vrije beschikking.

12e dag Maandag

den

Terug

Zwitserschen _

v.m. Excursie naar het Diëng Plateau (6000 vt.) met oudste Hindoe-tempels van Java en zwavelmeren. n.m. Excursie naar Mangli; idyllisch zwembad.

de

13e dag Dinsdag

v.m. Excursie naar het prachtige Mendjermeer. n.m. Ter vrije beschikking.

14e dag Woensdag

v.m. VanWonosobo naar Djocja. Onderweg bezichtiging van de Boroboedoer- enMendoet-tempels. n.m. Rondrit naar Kota Gedeh, Patoek en de Prambanantempels.

15e dag Donderdag

v.m. Bezichtiging van de batikkerijen en de zilver- en koperwerkplaatsen te Kota Gedeh, verder het waterkasteel en de Sultansgraven. n.m. Naar Patoek en Prambanan.

16e dag Vrijdag

v.m. Per trein van Djocja naar Madioen. ^^/andaar per auto naar Sarangan. n.m. Ter vrije beschikking.

17e dag Zaterdag

v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking,

18e dag Zondag

v.m. Naar Madioen terug per auto; per trein naar Djombang. Per auto naar Poedjon; lunch in Hotel Huize Justina. n.m. Via Batoe naar Malang (2200 vt.).

19e dag Maandag

v.m. Excursie naar Nongkodjadjar. Lunch te Nongkodjadjar. n.m. Na de lunch terug naar Malang. (vervolg op blz. 16)

15

(vervolg van blz.

ij )

20e dag Dinsdag

v.m. Excursie naar Wendit, de Tjandi Toempang en Tjandi Kidal. ra n.m. Ter vrije beschikking.

21e dag Woensdag 22e dag Donderdag

v.m. n.m. v.m. n.m.

23e dag Vrijdag

v.m. Via Singosari naar Tretes (3000 vt.). Lunch te Tretes. n.m. Van Tretes naar Soerabaia.

>

Excursie naar Dampit, Pasirian en Loemadjang. Lunch. Via Ranoe Klakah terug naar Malang. Excursie naar Soekapoera, Ngadisari en de Zandzee Terug naar Malang.

24e dag Zaterdag

v.m. Rondrit door de stad en n.m. Vervoer naar Tandjong boot voor Bali.

25e dag Zondag

Na ontscheping, autotocht van Boeleleng via Tabanan naar Den Pasar. Lunch in het Bali Hotel. Tocht naar Koeta, Gadji en Sempidi en terug. Overnachten in het Bali Hotel. ’ Tocht naar Bedhoeloe; bezoek aan de Goa Gadjah (Olifantsgrot); vandaar naar Tampaksiring (Koningsgraven en Rots klooster). Daarna naar Tirta Empoel voor de lunch. In den namiddag bezoek aan den tempel en de Heilige Bronnen; prachtige zwemgelegenheid. Terug naar Den Pasar, gedeel telijk langs een anderen weg. Overnachten in het Bali Hotel. Autotocht via Batoeriti naar het Bratanmeer; gelegenheid tot zwemmen en roeien. Lunch in de passangrahan. In den na middag terug naar Den Pasar. Overnachten in het Bali Hotel. Tocht naar het Heilige Bosch nabij Sangeh en naar den enormen waringinboom te Bongkasa. Lunch in Den Pasar De middag ter vrije beschikking.

26e dag Maandag

27e dag Dinsdag 28e dag Woensdag

winkelen te Soerabaia. Perak voor inschepinq o d dé

29e dag Donderdag

Tocht naar Kloengkoeng; bezoek aan dé Kerta Gosa, het inlandsche Hof van Justitie; via de Boekit Djamboel (pano rama) en Selat naar Karang Asem; bezoek aan het waterpaleis van den Anak-Agoeng-Agoeng (Regent) te Oedjoeng. Lunch in de passangrahan. In den namiddag langs de zuid kust naar de Goa Lawa (vleermuizengrot) nabij Koesamba; via Kloengkoeng terug naar Den Pasar.

30e dag Vrijdag

Autotocht via Tabanan naar de warme bronnen Yeh Panas en vandaar naar Wonggaya Gede; ongeveer 20 min. wan delen door een prachtig bosch naar de Poera Batoe Kaoe, een tempel gewijd aan de Batoe Kaoe of Piek van Tabanan. Lunch in Den Pasar. In den namiddag, autotocht via Koeta en Djimbaran naar den Tafelhoek, bezoek aan de Poera Loeöer en terug naar Den Pasar. Na het diner, Gamelan Gong-voorstelling (Balische muziek en danskunst).

31e dag Zaterdag

Tocht naar Tandjong Boengkah ter bijwoning van een voorstelling van Balische dansen. Daarna bezoek aan het BaliMuseum op de aloon-aloon te Den Pasar, een getrouw spe cimen van Balischen bouwtrant met een prachtige verzame ling Balische Kunst; bezoek aan de markt en aan een houtsnijderswerkplaats. Lunch in het Bali Hotel. In den namiddag, autotocht naar Bangli; bezoek aan de Poera Kehen; daarna naar Penelokan (panorama). Rit langs den vroegeren kraterwand naar Kintamani (5000 vt.). Over nachten in de passangrahan te Kintamani.

32e dag Zondag

Van Kintamani via Koeboetambahan langs de noordkust naar Tedja]
16

(vervolg van blz. 16)

33e dag Maandag

v.m. Aankomst te Tandjong Perak (Soerabaia). n.m. Vertrek per boot naar Semarang.

34e dag Dinsdag

v.m. Aankomst te Semarang. Bij gunstig weer rondrit door Semarang en Nieuw-Tjandi. n.m. Op zee.

35e dag Woensdag

v.m. Aankomst te Tandjong Priok en per auto naar Weltevreden en Batavia; rondrit door de stad van twee uur. n.m. Vervoer naar Tandjong Priok voor inscheping op de boot voor Padang.

36e dag Donderdag

v.m. Op zee. n.m. Op zee.

37e dag Vrijdag

v.m. Aankomst te Benkoelen; bij gunstig weer bezoek aan het Fort Marlborough. n.m. Op zee.*

38e dag Zaterdag

v.m. Aankomst te Padang (Emmahaven) en per auto via Tindjo Laut (panorama), over den Soebang Pas naar Solok en langs het meer van Singkarak via Soempoer en Padang Pandjang naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking.

39e dag Zondag

.v.m. Via Baso, Piladang, Pajakoemboeh Kloof en terug naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking.

40e dag Maandag

v.m. Via Baso, Tandjong Alom, Sitoedjoeh, Alang Lawas, Fort Raaff, Halaban, Marapalam (panorama), Fort van der Capellen en Tabeh Patah (panorama) naar Fort de Koek. n.m. Excursie naar de Grot van Kaman. v.m. Van Fort. de Koek naar Matoer en Poentjak Boekit en terug naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Fort de Koek via Padang Pandiang en de AneiKloof naar Padang en Emmahaven voor inscheping, n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Telok Dalam op het eiland Nias. Excursie voor eigen rekening, n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Sibolga en per auto naar Prapat. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Boottocht op het Tobameer naar het eiland Samosir. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking.

41e dag Dinsdag 42e dag Woensdag 43e dag Donderdag 44e dag Vrijdag 45e dag Zaterdag 46e dag Zondag 47e dag Maandag 48e dag Dinsdag 49e dag Woensdag 50e dag Donderdag 51e dag Vrijdag 52e dag Zaterdag

naar de

Harau-

v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Prapat naar Pematang Siantar en via de Piso Pisowatervallen naar Brastagi. mm. Ter vrije beschikking. v.m. Excursie naar Laut Tawar. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Brastagi via Lao Deboek en de Patani-watervallen naar Medan. n.m. Vervoer van Medan naar Belawan Deli voor inscheping. Einde der arrangementen. (Excursie D 2 aan ommezijde)

17

EXCURSIE

D 2

(Tot en met den 32sten dag als het voorgaande programma). 33e dag Maandag

v.m. Aankomst te Tandjong Perak (Soerabaia). n.m. Vertrek per boot naar Semarang.

34e dag Dinsdag

v.m. Aankomst te Semarang. Bij gunstig wéér rondrit door Semarang en Nieuw-Tjandi. n.m. 'Op zee.

35e dag Woensdag

v.m. Aankomst te Tandjong Priok en per auto naar Weltevreden en Batavia. Rondrit door de stad van twee uur. n.m. Rondrit door de stad van drie uur.

36e dag Donderdag

v.m. Vervoer van Batavia naar Tandjong Priok voor inscheping op de boot voor Padang. n.m. Op zee.

37e dag Vrijdag

v.m. Aanloopen van Kroë. n.m. Op zee.

38e dag Zaterdag

v.m. Aankomst te Benkoelen; bij gunstig weer bezoek aan het Fort Marlborough. n.m. Op zee.

39e dag Zondag

v.m. Op zee. n.m. Aankomst te Emmahaven en per

40e dag Maandag

v.m. Van Padang via Tindjo Laut(panorama), over den Soebang Pas via Solok en langs het meer van Singkarak, via Soempoer en Padang Pandjang naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking,

41e dag Oinsdag

v.m. Excursie naar Matoer en Poentjak Boekit. n.m. Ter vrije beschikking.

42e dag Woensdag

v.m. Van Fort de Koek via Padang Pandjang en de AneiKloof naar Padangen Emmahaven. n.m. Op zee.

43e dag Donderdag

v.m. Aankomst te Sibolga en per auto naar Prapat via Bonan Dolok. n.m. Ter vrije beschikking.

44e dag Vrijdag

v.m. Boottocht op het Tobameer naar het eiland Samosir. n.m. Ter vrije beschikking.

45e dag Zaterdag

v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking.

46e dag Zondag

v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking.

47e dag Maandag

v.m'. Van Prapat naar Pematang Siantar en vandaar via de Piso Piso-watervallen naar Brastagi. n.m. Ter vrije beschikking.

48e dag Dinsdag

v.m. Excursie van Brastagi naar Laut Tawar. n.m. Ter vrije beschikking.

49e dag Woensdag

v.m. Ter n.m. Ter

50e dag Donderdag 51e dag Vrijdag

v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Brastagi via Lao Deboek en de Patani-watervallen naar Medan. n.m. Ter vrije beschikking.

52e dag Zaterdag

v.m. Rondrit van drie uur in Medan. n.m. Vervoer van Medan naar Belawan Deli voor inscheping.

auto naar Padang.

vrije beschikking. vrije beschikking.

Einde der arrangementen.

18

EXCURSIE

El

1e dag Donderdag

v.m. Aankomst te Tandjong Priok. Vervoer naar het Hotel des Indes te Batavia. Rondrit door de stad van drie uur. n.m. Ter vrije beschikking. 2e dag v.m. Rondrit door Oud Batavia en bezoek aan het Museum. Vrijdag n.m. Rondrit door de moderne woonwijken van Batavia. 3e dag v.m. Per auto naar Buitenzorg, waar een bezoek wordt geZaterdag bracht aan den Plantentuin en het Lido. Vervolgens naar Tjigombong voor de lunch, n.m. Van Tjigómbong naar Soekaboemi. 4e dag v.m. Excursie naar Tjireungas en Pasir Malang. Zondag n.m. Ter vrije beschikking. 5e dag v.m. Per auto naar den Poentjak Pas (5000vt.); bezoek aan Maandag de theeplantage „Gedeh”. Bij gunstig weer bezoek aan het Telaga Warna (Kleurenmeer). Lunch op den Poen tjak Pas. n.m. Van den Poentjak Pas naar Bandoeng. 6e dag v.m. Excursie naar den Tangkoeban Prahoe-krater. Dinsdag n.m. Ter vrije beschikking. 7e dag v.m. Excursie rond den Malabar en terugnaar Bandoeng. Woensdag voor de lunch. n.m. Ter vrije beschikking. 8e dag v.m. Per auto naar het Telaga Patengan en de Kawah Poetih. Donderdag , n.m. Namiddag-thee in Hotel Isola. 9e dag v.m. Per auto naar Garoet. Vrijdag n.m. Ter vrije beschikking. 10e dag v.m. Excursie naar de meren van Leles en Bagendit. Zaterdag n.m. Ter vrije beschikking. 11e dag v.m. Excursie naar de Kawah Kamodjan. Warme bronnen. Zondag n.m. Ter vrije beschikkinq. 12e dag v.m. Excursie naar den Zwitserschen Pas en Pameungpeuk. Maandag Lunch te Pameungpeuk. n.m. Terug naar Garoet. 13e dag v.m. Per auto naar het meer van Pendjaloe. Lunch aldaar. Dinsdag n.m. Terug naar Garoet. 14e dag v.m. Per auto naar Tasik Malaja; per trein naar Kroja. Verder Woensdag per auto door het Serajoe-dal naar Wonosobo. n.m. Ter vrije beschikking. 15e dag v.m. Excursie naar het bekende Mendjermeer. Donderdag n.m. Ter vrije beschikking. 16e dag v.m. Excursie naar het Diëng Plateau (6000 vt.) met de oudVrijdag ste Hindoe-tempels van Java. Zwavelmeren. n.m. Ter vrije beschikking. 17e dag v.m. Bezoek aan het grootsche Leksana boschreservaat. Zaterdag n.m. Ter vrije beschikking. 18e dag v.m. Ter vrije beschikking (een bezoek aan het zwembad te Zondag Mangli kan ter plaatse geregeld worden). 19e dag v.m. Via Ambarawa, Banjoebiroe en Salatiga naar Kopeng. Maandag n.m. Van Kopeng naar Djocja. 20e dag v.m. Excursie naar den Boroboedoer-tempel. Dinsdag n.m. Ter vrije beschikking, 's Avonds Wajang Wong-voorstelling. 21e dag v.m-. Excursie naar de Prambanan-tempels. Woensdag n.m. Ter vrije beschikking. 22e dag v.m. Excursie naar Kota Gedeh voor een bezoek aan de Donderdag batikkerijen en de zilversmeden en koperdrijvers. n.m. Namiddag-thee te Patoek. 23e dag v.m. Per trein naar Djombang en vandaar per auto naar Vrijdag Poedjon. Lunch te Poedjon. n.m. Na de lunch per auto van Poedjon naar Malang. 24e dag v.m. Naar Panataran en Blitar. Lunch te Blitar. Zaterdag n.m. Terug naar Malang.

(vervolg op blz. zo)

19

(vervolg van blz. 19)

25e dag Zondag 26e dag Maandag 27e dag Dinsdag 28e dag Woensdag 29e dag Donderdag 30e dag Vrijdag 31e dag Zaterdag 32e dag Zondag 33e dag Maandag

34e dag Dinsdag 35e dag Woensdag 36e dag Donderdag

37e dag Vrijdag

38e dag Zaterdag

v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Naar Singosari, Wendit, Tjandi Toerrrpang en Tjandi Kidal. » n.m. Ter vrije beschikkking. v.m. Excursie naar Poenten en „Selecta”. n.m. Terug naar Malang. v.m. Excursie naar Dampit, Pasirian en Loemadjang. Lunch te Loemadjang. n.m. Na de lunch via Ranoe Klakah en Probolingo naar Tosari of Nongkodjadjar. Dag-excursie naar den Bromo-krater en de Zandzee. v.m. Van Tosari of Nongkodjadjar, via Prigen naar Tretes. (3000 vt.). Lunch te Tretes. n.m. Van Tretes naar Soerabaia. v.m. Rondrit door Soerabaia (duur drie uur) en winkelen. n.m. Vervoer naar Tandjong Perak voor inscheping op de boot voor Bali. v.m. Na ontscheping rit van Boeleleng via Tabanan naar Den Pasar. Lunch in het Bali Hotel. n.m. Rondrit naar Koeta, Gadji, Sempidi en terug naar Den Pasar. Overnachten in het Bali Hotel. v.m. Tocht naar Bedhoeloe; bezoek aan de Goa Gadjah (Olifantsgrot); vandaar naar Tampaksiring; bezoek aan de Koningsgraven en het Rotsklooster. Lunch in de passangrahan te Tirta Empoel. n.m. Bezoek aan den tempel en de Heilige Bronnen van Tirta Empoel; mooie zwemgelegenheid. Terug naar Den Pasar, gedeeltelijk langs een anderen weg. Over nachten in het Bali Hotel. v.m. Tocht via Batoeriti naar het Bratanmeer; gelegenheid voor zwemmen en roeien. Lunch in de passangrahan Bedoegoel. n.m. Terug naar Den Pasar. Overnachten in het Bali Hotel. v.m. Tocht naar het Heilige Bosch nabij Sangeh en naar . den enormen Waringinboom te Bongkasa; daarna terug naar Den Pasar. Lunch in het Bali Hotel, n.m. Ter vrije beschikking. Overnachten in het Bali Hotel. v.m. Tocht naar Kloengkoeng; bezoek aan de Kerta Gosa, het inlandsche Hof van Justitie; via de Boeklt Djamboel (panorama) en Selat naar Karang Asem; bezoek aan het waterpaleis van den Anak-Agoeng-Agoeng (Regent). Lunch in de passangrahan. n.m. Langs de zuidkust naar de Goa Lawa (vleermuizengrot) nabij Koesamba; over Kloengkoeng terug naar Den Pasar. Overnachten in het Bali Hotel. v.m. Tocht over Tabanan naar de warme bronnen Yeh Panas, en naar Wonggaya Gede; ca. 20 min. wandelen door een prachtig bosch naar de Poera Batoe Kaoe, een tempel, gewijd aan de Batoe Kaoe of Piek van Ta banan. Terug naar Den Pasar. Lunch in het Bali Hotel, n.m. Tocht via Koeta en Djimbaran naar den Tafelhoek; be zoek aan de Poera Loeoer en terug naar Den Pasar. Na het diner, Gamelan Gong-voorstelling (Balische muziek- en danskunst). Overnachten in het Bali Hotel. v.m. Excursie naar Tandjong Boengkah ter bijwoning van een Balische dansvoorstelling. Daarna bezoek aan het Bali Museum op de aloon-aloon te Den Pasar, een uit stekend geslaagd specimen van Balischen bouwtrant met een prachtige verzameling Balische Kunst; bezoek aan de markt en een houtsnijderswerkplaats. Lunch in het Bali Hotel. n.m. Tocht naar Bangli; bezoek aan de Poera Kehen; daarna

(vervolg op blz. 21)

20

(■vervolg van blz. 20)

39e dag Zondag

40e dag Maandag 41e dag Dinsdag 42e dag Woensdag 43e dag Donderdag 44e dag Vrijdag 45e dag Zaterdag

46e dag Zondag 47e dag Maandag 48e dag Dinsdag 49e dag Woensdag 50e dag Donderdag 51e dag Vrijdag 52e dag Zaterdag 53e dag Zondag 54e dag Maandag 55e dag Dinsdag 56e dag Woensdag 57e dag Donderdag, 58e dag Vrijdag 59e dag Zaterdag

naar Penelokan (panorama). Vervolgens langs den vroegeren kraterwand naar Kintamani (5000 vt.). Overnachten in de passangrahan te Kintamani. v.m. Over Koeboetambahan, langs de noordkust naar Tedjakoela; bezoek aan de inlandsche badgelegenheid. Daarna naar Singaradja. Lunch in de passangrahan. n.m. Bezoek aan een weverij en een zilversmederij te Bratan; daarna naar Gitgit (panorama) en naar Boeleleng. Vertrek van de boot om 5 uur n.m. v.m. Aankomst te Soerabaia. n.m. Vertrek van Soerabaia per boot. v.m. Aankomst te Semarang; bij gunstig weer rondrit door Semarang en Nieuw-Tjandi. n.m. Vertrek van Semarang naar Batavia per boot. v.m. Aankomst te Tandjong Priok en per auto naar Batavia en Weltevreden voor een bezoek aan de stad. n.m. Vervoer naar Tandjong'. Priok voor inscheping op de boot voor Padang. v.m. Op zee. n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Benkoelen; bij gunstig weer bezoek aan het Fort Marlborough. n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Emmahaven en per auto via Padang, Tindio Laut, (panorama) over den Soebang Pas naar Solok en langs het meer van Singkarak via Soempoer en Padang Pandjang naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Via Baso, Piladang en Pajakoemboeh naar de HarauKloof en terug naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Via Baso, Tandjong Alam, Sitoedjoeh, Alang Lawas, Fort Raaff, Ffalaban, Marapalam (panorama), Fort van der Capellen en Tabeh Patah naar Fort de- Koek. n.m. Excursie naar de Grot van Kaman. v.m. Excursie naar Matoer en Poentjak Boekit (panorama over het meer van Manindjau) en terug naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Via Padang Pandjang en de Anei-Kloof naar Padang en Emmahaven voor inscheping, n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Telok-Dalam (Nias). n.m. Excursie voor eigen rekening. v.m. Van Sibolga naar Prapat. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Boottocht op het Tobameer naar het eiland Samosir. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Prapat over Pematang Siantar en via de Piso Pisowatervallen naar Brastagi. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Excursie naar Laut Tawar. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Brastagi via Deboek en de Patani-watervallen naar Medan. n.m. Vervoer van Medan naar Belawan Deli. Einde van de arrangementen. (Excursie E2 aan ommezijde)

21

EXCURSIE

E 2

(Tot en met den 39sten dag als het voorgaande programma). 40e dag Maandag 41e dag Dinsdag 42e dag Woensdag 43e dag Donderdag 44e dag Vrijdag 45e dag Zaterdag 46e dag Zondag 47e dag Maandag 48e dag Dinsdag 49e dag Woensdag 50e dag Donderdag 51e dag Vrijdag 52e dag Zaterdag 53e dag Zondag 54e dag Maandag 55e dag Dinsdag 56e dag Woensdag 57e dag Donderdag 58e dag Vrijdag 59e dag Zaterdag

v.m. Aankomst te Tandjong Perak. n.m. Vertrek van Soerabaia per boot. v.m. Aankomst te Semarang. Bij gunstig weer rondrit door Semarang en Nieuw-Tjandi. n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Tandjong Priok en per auto naar Batavia en Weltevreden; rondrit door de stad en winkelen (drie uur). n.m. Rondrit door de stad (twee uur), v.m. Vervoer naar Tandjong Priok en inscheping op de boot voor Padang. n.m. Op zee. v.m. Aanloopen van Kroë. n.m. Op zee. v.m. Aankomst te Benkoelen. Bij gunstig weer bezoek aan het Fort Marlborough. n.m. Op zee. v.m. Op zee. n.m. Aankomst teEmmahaven en per auto naar Padang. v.m. Via Tindjo Laut (panorama), over den Soebang Pas en via Solok, langs het meer van Singkarak en via Soempoer en Padang Pandjang naar Fort de Koek. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Naar Matoer en Poentjak Boekit, n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Fort de Koek via Padang Pandjang en de AneiKlooi naar Padang en Emmahaven voor inscheping, n.m. Op zee. v.m. Van Sibolga naar Bonan Dolok en Prapat. n.m. Ter vrije beschikking., v.m. Boottocht op het Tobameer naar het eiland Samosir. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Prapat via Pematang Siantar en de Piso Pisowatervallen naar Brastagi. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Excursie naar Laut Tawar. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Ter vrije beschikking. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Van Brastagi via Lao Deboek en de Patani-watervallen naar Medan. n.m. Ter vrije beschikking. v.m. Rondrit door Medan (drie uur). n.m. Vervoer van Medan naar Belawan Deli. Einde van de arrangementen.

22

fMMwr W.

O E V R I E S & C». PAS8AQE BUREAU

DAM 6 AMSTERDAM TELEFOON No . A0653-t3?62

HC LIOYD.

HOLLAND. ~ N.R.M.