Be Tai Nckh 2007

1

PhÇn 1 Më ®Çu 1.1. §Æt vÊn ®Ò Ch¨n nu«i lîn lµ mét nghÒ quan träng g¾n liÒn víi ®êi sèng cña ngêi n«ng d©n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cïng víi xu híng ph¸t triÓn cña x· héi th× ch¨n nu«i lîn còng chuyÓn tõ lo¹i h×nh ch¨n nu«i n«ng hé dÇn sang tËp trung trang tr¹i mµ lîn ngo¹i lµ ®èi tîng chñ yÕu. Gióp cho ngµnh ch¨n nu«i lîn ®¹t ®îc nh÷ng bíc ph¸t triÓn kh«ng ngõng c¶ vÒ chÊt lîng lÉn sè lîng. Theo niªn gi¸m thèng kª 2005 th× n¨m 2004 c¶ níc cã kho¶ng 26.1 triÖu con lîn t¬ng ®¬ng víi viÖc cung cÊp kho¶ng 2 triÖu tÊn thÞt chiÕm kho¶ng 75.7% s¶n lîng thÞt c¸c lo¹i(Niªn gi¸m thèng kª, 2005)[14]. Tuy nhiªn lîn ngo¹i lµ mét ®èi tîng rÊt mÉn c¶m víi c¸c dÞch bÖnh. Bªn c¹nh c¸c bÖnh ®êng tiªu ho¸ th× c¸c bÖnh ®êng h« hÊp lµ nh÷ng bÖnh cã t¸c ®éng rÊt lín tíi ch¨n nu«i lîn tËp trung. BÖnh h« hÊp do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra nh virus, vi khuÈn, kÝ sinh trïng… mµ c¸c loµi vi khuÈn lµ chñ yÕu. Trong ®ã vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae lµ mét vi khuÈn cã vai trß quan träng trong t¸c nh©n g©y bÖnh. §©y lµ vi khuÈn g©y nªn viªm phæi mµng phæi (viªm phæi dÝnh sên). BÖnh cã møc ®é nhiÔm cao (15 - 39% sè lîn trong ®µn), l©y lan réng, tû lÖ g©y chÕt lín (cã thÓ tíi 30 thËm chÝ 50 %). (Eastauhg,2002 [8]). §ång thêi ®©y lµ mét vi khuÈn cã vai trß lín trong héi chøng h« hÊp sinh s¶n trong thêi gian gÇn ®©y. G©y nh÷ng tæn thÊt nghiªm träng cho ngµnh ch¨n nu«i (t¨ng chi phÝ ch¨n nu«i, chi phÝ ®iÒu trÞ, phßng bÖnh. Song nh÷ng hiÓu biÕt vÒ lo¹i vi khuÈn nµy ë ViÖt Nam cßn rÊt Ýt nªn cÇn cã thªm mét sè hiÓu biÕt vÒ Actinobacillus pleuropneumoniae lµm c¬ së cho viÖc phßng trÞ bÖnh h« hÊp. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn s¶n xuÊt cña tr¹i T©n Th¸i - §ång Hû - Th¸i Nguyªn, ®îc sù ®ång ý cña c« gi¸o Th.s Hµ ThÞ H¶o, c« gi¸o Th.s NguyÔn ThÞ Ng©n - Khoa ch¨n nu«i thó y - §¹i häc N«ng L©m Th¸i Nguyªn, ban gi¸m ®èc tr¹i T©n Th¸i,

2

chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi “Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm dÞch tÔ héi chøng h« hÊp vµ ph©n lËp, x¸c ®Þnh tû lÖ nhiÔm, mét sè ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc cña vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae trªn ®µn lîn ngo¹i tõ sau cai s÷a (21 ngµy) ®Õn 90 ngµy tuæi t¹i tr¹i T©n Th¸i - §ång Hû - Th¸i Nguyªn".

1.2Môc tiªu nghiªn cøu Kh¶o s¸t mét sè ®Æc ®iÓm dÞch tÔ héi chøng h« hÊp ë lîn ngo¹i. Ph©n lËp, x¸c ®Þnh tû lÖ nhiÔm vµ mét sè ®Æc tÝnh sinh vËt, ho¸ häc, ®éc lùc cña vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae. Thö nghiÖm kh¸ng sinh ®å vµ bíc ®Çu so s¸nh kh¸ng sinh mÉn c¶m cao trªn kh¸ng sinh ®å vµo ®iÒu trÞ. 1.3 . ý nghÜa khoa häc vµ c¬ së thùc tiÔn KÕt qu¶ nghiªn cøu dÞch tÔ häc héi chøng h« hÊp ë lîn ngo¹i sÏ lµm t liÖu khoa häc x¸c ®Þnh giai ®o¹n c¶m nhiÔm còng nh vai trß cña c¸c yÕu tè dÞch tÔ nh»m ®Ó phôc vô s¶n xuÊt t¹i trung t©m gièng vËt nu«i Th¸i Nguyªn. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae sÏ lµm c¬ së cho viÖc phßng trÞ bÖnh viªm phæi - mµng phæi nãi riªng vµ héi chøng h« hÊp nãi chung.

3

PhÇn 2 Tæng quan tµi liÖu 2.1. Nh÷ng hiÓu biÕt chung vÒ bÖnh ®êng h« hÊp BÖnh ®êng h« hÊp lµ nh÷ng bÖnh cã tÝnh chÊt nguy hiÓm vµ cã møc ®é ¶nh hëng nghiªm träng tíi c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i lîn tËp trung. BÖnh ph©n bè réng r·i ë hÇu hÕt c¸c ch©u lôc trªn thÕ giíi mµ ®Æc biÖt lµ c¸c níc ch©u ¸ trong ®ã cã ViÖt Nam th× vÊn ®Ò trªn cµng trë nªn phøc t¹p h¬n. Theo M.W Eastaugh, 2001[8] th× nguyªn nh©n lµm bÖnh h« hÊp ë lîn t¨ng m¹nh ë ch©u ¸ lµ do: - Ch©u ¸ lµ ®iÓm kÕt hîp ®Æc ®iÓm di truyÒn häc lîn quèc tÕ víi c¸c gièng lai cã nguån gèc ch©u Mü, ch©u ¸ vµ ch©u ©u. - Cã xu híng mua lîn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau. - NhiÒu giai ®o¹n s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn liªn tôc trªn cïng mét c¬ sá ch¨n nu«i. - C¸c tr¹i cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c tr¹i kh¸c. Ngoµi ra c¸c nguyªn nh©n lµm cho bÖnh l©y lan vµ tån t¹i ph¶i kÓ ®Õn c¸c t¸c nh©n cã nguån gèc qu¶n lý. John Carr, 2001[6] ®· ph©n chia c¸c nguyªn nh©n nµy thµnh c¸c nhãm nguyªn nh©n sau: Khèng chÕ b»ng thuèc: b¶o qu¶n vaccine kh«ng ®óng nguyªn t¾c, v« trïng c¸c dông cô tiªm truyÒn kh«ng tèt, qu¶n lý kÐm thuèc trén thøc ¨n, níc uèng. YÕu tè m«i trêng: nguån cung cÊp níc, kh«ng khÝ, thøc ¨n kh«ng ®¶m b¶o. NÒn chuång kh«ng ®¶m b¶o vÒ thiÕt kÕ, nhiÖt ®é, ®é Èm, vÖ sinh lµm gia t¨ng yÕu tè stress. ChÊt lîng kh«ng khÝ kÐm, nång ®é khÝ ®éc cao, ®é Èm qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp, lîng bôi lín, trao ®æi kh«ng khÝ kÐm gi÷a trong vµ ngoµi chuång. Chu chuyÓn ®µn. Tr×nh ®é cña ngêi ch¨n nu«i. BÖnh h« hÊp ë lîn lµ mét héi chøng cã nguyªn nh©n g©y bÖnh rÊt phøc t¹p. C¸c t¸c nh©n g©y bÖnh bao gåm c¶

4

virus, vi khuÈn, kÝ sinh trïng. Mét sè loµi vi khuÈn vµ bÖnh do chóng g© y ra ®îc liÖt kª ë b¶ng 2.1.

5

B¶ng 2.1: Mét sè loµi vi khuÈn vµ bÖnh do chóng g©y ra ®èi víi bÖnh h« hÊp ë lîn MÇm bÖnh Actinobacillus pleuropnemoniae Actinobacillus suis Actinobacterium pyogenes Escherichia coli Haemophilus parasuis Klebsiella

BÖnh Viªm phæi mµng phæi

G©y bÖnh thø ph¸t G©y bÖnh thø ph¸t G©y bÖnh thø ph¸t ThÓ kÝnh (Glasser) G©y bÖnh thø ph¸t Viªm phæi ®Þa ph¬ng Mycoplasma hyopneumoniae (SuyÔn) Mycoplasma hyorhinis G©y bÖnh thø ph¸t Mycoplasma flocullarrae G©y bÖnh thø ph¸t Pasteurella multocida Tô huyÕt trïng Pseudomonas G©y bÖnh thø ph¸t Salmonella choleraesuis Phã th¬ng hµn Staphylococcus G©y bÖnh thø ph¸t G©y bÖnh thø ph¸t (Apcess Streptococcus phæi) Bordetella bronchiseptica

Viªm teo mòi

C¸c vi khuÈn g©y bÖnh cã thÓ tån t¹i trong m«i trêng kh«ng khÝ, chÊt th¶i vµ dÞch tiÕt cña ®êng h« hÊp nh: níc bät, dÞch mòi. cña lîn bÞ bÖnh. Tuy nhiªn, cã nhiÒu loµi vi khuÈn thêng xuyªn c tró ë ®êng h« hÊp cña lîn khoÎ ë tr¹ng th¸i “céng sinh”. B×nh thêng c¸c vi khuÈn nµy kh«ng g©y bÖnh nhng khi lîn bÞ t¸c ®éng bëi c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi nh sù vËn chuyÓn ®µn, sù thay ®æi thêi tiÕt ®ét ngét, søc ®Ò kh¸ng c¬ thÓ gi¶m hay do nhiÔm c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh kh¸c. th× c¸c vi khuÈn nµy sÏ x©m nhËp s©u vµo ®êng h« hÊp t¨ng cêng vÒ sè lîng, ®éc lùc ph¸t triÓn thµnh bÖnh. Th«ng thêng chØ víi mét lo¹i vi khuÈn ®· cã thÓ g©y bÖnh

6

song chóng thêng kÕt hîp víi nhau vµ lµm cho bÖnh trë nªn trÇm träng h¬n. Theo Stan Done, 2002[6], héi chøng h« hÊp cã c¸c c¬ chÕ g©y bÖnh rÊt phøc t¹p mµ trong ®ã t¸c nh©n g©y bÖnh ban ®Çu lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ra nh÷ng tæn th¬ng. Cã yÕu tè ®îc cho lµ nguyªn ph¸t cã yÕu tè ®îc coi lµ thø ph¸t. Song ®iÒu nµy chØ cã tÝnh chÊt t¬ng ®èi, th«ng thêng c¸c yÕu tè ban ®Çu sÏ lµm cho hÖ thèng miÔn dÞch suy gi¶m vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c vi khuÈn kh¸c x©m nhËp. C¸c t¸c nh©n g©y bÖnh h« hÊp l©y lan trùc tiÕp tõ lîn nµy sang lîn kh¸c cïng ®µn hoÆc kh¸c ®µn th«ng qua chÊt dÞch, níc bät mµ chóng tiÕt ra cã chøa mÇm bÖnh, còng cã thÓ do tiÕp xóc qua vÕt th¬ng trùc tiÕp mÆt kh¸c bÖnh còng cã thÓ l©y lan gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c dông cô ch¨n nu«i, thøc ¨n níc uèng, quÇn ¸o vµ ®å vËt cña ngêi ch¨n nu«i ®· tiÕp xóc víi mÇm bÖnh. Trong bÖnh ®êng h« hÊp th× viªm phæi lµ bÖnh nguy hiÓm vµ chiÕm tû lÖ cao. ë Mü, trong sè 10.356 lîn bÞ bÖnh ®êng h« hÊp th× cã tíi 69% bÞ viªm phæi. T¬ng tù nh vËy ë T©y Ban Nha cã 38% trong 46.252 con bÞ bÖnh ®êng h« hÊp. ë Canada cã 80% trong sè 4600 con, ë Th¸i Lan cã 92% con trong sè 329 lîn m¾c. Khi lîn m¾c bÖnh h« hÊp thêng cã biÓu hiÖn triÖu chøng nh sèt cao, ho khan vµ khã thë, trong trêng hîp bÖnh nÆng con vËt thêng thë thÓ bông. Qua viÖc mæ kh¸m c¸c lîn cã triÖu chøng viªm phæi th× triÖu chøng thêng gÆp lµ hiÖn tîng nhôc ho¸ x¶y ra ë thuú ®Ønh vµ thuú tim, trong trêng hîp nÆng cã thÓ thÊy xuÊt hiÖn c¸c ®iÓm nhôc ho¸ ë c¶ hai thïy sau (NguyÔn Ngäc Nhiªn vµ Kh¬ng BÝch Ngäc, 1994) [9]. Theo nh÷ng nghiªn cøu g©y bÖnh thùc nghiÖm cña Cï H÷u Phó vµ cs, 2005 [4], theo dâi sau 24h g©y nhiÔm triÖu chøng cña lîn bao gåm sèt 39,50C, Ýt ¨n, ho vµ thë m¹nh, lîn biÓu hiÖn bÖnh t¨ng dÇn. Lîn chÕt mæ kh¸m thÊy bÖnh tÝch xuÊt hiÖn ë phæi nh tô m¸u, xuÊt huyÕt tõng vïng râ rÖt, viªm dÝnh vµo lång ngùc, phæi cã nhiÒu æ mñ, ¸p xe, c¸c thuú ®Ønh thuú hoµnh cã biÓu hiÖn cøng vµ ch¾c l¹i.

7

2.2. Vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae vµ BÖnh do chóng g©y ra Actinobacillus pleuropneumoniae lµ nh©n tè bÖnh häc cña bÖnh viªm phæi mµng phæi. §©y lµ bÖnh h« hÊp cã nguyªn nh©n vi khuÈn xuÊt hiÖn ë hÇu hÕt c¸c trang tr¹i nu«i lîn trªn thÕ giíi. Nã g©y nh÷ng tæn thÊt lín (tû lÖ chÕt cao, gi¶m søc s¶n xuÊt, t¨ng chi phÝ ch¨n nu«i, ®iÒu trÞ.). 2.2.1. §Æc ®iÓm sinh vËt ho¸ häc cña Actinobacillus pleuropneumoniae 2.2.1.1. H×nh th¸i Actinobacillus pleuropneumoniae lµ vi khuÈn cã d¹ng cÇu trùc khuÈn, ®«i khi lµ sîi máng, kÝch thíc nhá kho¶ng 0.3 0.5 x 0.6 -1.4 µm vi khuÈn kh«ng di ®éng mÆc dÇu cã nh÷ng b¸o c¸o vi khuÈn cã l«ng. Theo Utrena vµ Pijoan, 1991 [35] díi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö l«ng cã kÝch thíc vµo khoÈng 0,5 - 2 x 60 - 450 nm. Actinobacillus pleuropneumoniae kh«ng sinh nha bµo nhng h×nh thµnh gi¸p m«. Tuy nhiªn d¹ng kh«ng cã gi¸p m« còng ®îc t×m thÊy. Lo¹i cã vá capsule lµ Polysaccharide ®îc t×m thÊy ë hÇu hÕt c¸c Serotype (Perry vµ cs, 1990 [29]) cßn lo¹i kh«ng cã vá thÝ Ýt t×m thÊy h¬n. 2.2.1.2. §Æc tÝnh nu«i cÊy Vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae lµ mét lo¹i vi khuÈn khã tÝnh, khã cã thÓ ph©n lËp ®îc b»ng c¸c ph¬ng ph¸p th«ng thêng. Bëi c¸c lý do sau: Gia sóc m¾c bÖnh ë thÓ m·n tÝnh th× sã lîng vi khuÈn nµy rÊt Ýt vµ chóng thêng n»m s©u trong m« tæ chøc nªn hiÕm gÆp trong mÉu. Vi khuÈn trong mÉu cã thÓ bÞ giÕt bëi c¸c vi khuÈn kh¸c tríc khi ®a ®Õn phßng thÝ nghiÖm. Khi mÉu ®îc ®a vÒ phång thÝ nghiÖm còng rÊt khã do cã sù chän lùa m«i trêng nu«i cÊy ®ßi hái c¸c nh©n tè cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn (grown factor) (Philip J Willson vµ cs,1987) [36]. Kristan Moller vµ Morgen Killian (1990) [22] ®· chøng minh ®îc r»ng nh c¸c gièng vi khuÈn kh¸c thuéc hä Pasteurellaceae th× Actinobacillus pleuropneumoniae còng phô thuéc vµo yÕu tè V (NAD - Nicotinamide adenodine diphotphat). Do vËy, ®Ó nu«i cÊy vi khuÈn nµy kh«ng thÓ

8

nu«i cÊy trªn c¸c m«i trêng th«ng thêng ®îc mµ cÇn c¸c m«i trêng giµu dinh dìng. Trªn m«i trêng th¹ch m¸u (Blood agar) th«ng thêng vi khuÈn kh«ng mäc trõ khi cã cÊy kÌm ®êng cÊy vi khuÈn Staphycococcus aureus. ë 370C, 5-7% CO2 sau 24h nu«i cÊy vi khuÈn ph¸t triÓn thµnh c¸c khuÈn l¹c nhá cã kÝch thíc 0,51mm vµ xuÊt hiÖn hiÖn tîng CAMP víi vïng dung huyÕt t¨ng cêng xung quanh ®êng dung huyÕt cña Staphylococcus aureus cã d¹ng mòi tªn lén ngîc (Killian, 1976 [18]). Vi khuÈn mäc tèt h¬n trªn c¸c m«i trêng cã bæ sung fresh yeast extract, 5% huyÕt thanh ngùa. Trªn m«i trêng th¹ch Chocolate agar, cã bæ sung thªm fresh yeast extract, 5% huyÕt thanh ngùa ë 370C, 5-7% CO2 sau 24h nu«i cÊy vi khuÈn ph¸t triÓn thµnh c¸c khuÈn l¹c nhá cã kÝch thíc 0,5-1 mm mµu tr¾ng trong. Díi ¸nh ®Ìn ®iÖn cã mµu xanh x¸m, tr¬n bãng. Ngoµi ra Actinobacillus pleuropneumoniae cßn mäc ®îc c¸c m«i trêng kh¸c nh: TSA, TSB, TMB. 2.2.1.3. §Æc tÝnh sinh ho¸ Vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae cã kh¶ n¨ng lªn mem mét sè ®êng nh Glucose, Mannitol, Maltose, Sucrose,. kh«ng lªn men ®êng Trehalose, Arabinose, Lactose, Raffinose,. Mét sè ph¶n øng sinh ho¸ kh¸c: Indol: ¢m tÝnh Urease: D¬ng tÝnh CAMP: D¬ng tÝnh Oxidase: Thay ®æi Catalase: Thay ®æi 2.2.1.4. CÊu tróc kh¸ng nguyªn vµ ®éc lùc Vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ®îc bao bäc bëi mét líp gi¸p m« bªn ngoµi (hÇu hÕt c¸c Serotype) vá gi¸p m« nµy cã b¶n chÊt lµ Polysaccharide ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®éc lùc. Lo¹i kh«ng cã gi¸p m« còng ®îc t×m thÊy déc lùc kÐm h¬n th«ng thêng gi¸p m« cña Actinobacillus

9

pleuropneumoniae Ýt cã gi¸ trÞ miÔn dÞch nÕu ®em tinh chÕ kh«ng g©y ®îc bÊt cø tæn th¬ng nµo. Thµnh tÕ bµo cã b¶n chÊt lµ Lipopolysaccharide (LPS) lµ yÕu tè g©y ph¸ huû tÕ bµo. mçi mét Serotype cã mét cÊu tróc cña LPS lµ kh¸c nhau. CÊu t¹o cña LPS bao gåm: lipide A, gèc ®êng th«ng thêng, mét chuçi O- polysaccharide. Mçi mét Serotype ®uîc ®Æc trng bëi sù kÕt hîp vµ cÊu tróc cña chuçi LPS - O. MÆc dÇu trong mét sè trêng hîp còng cã sù t¬ng ®ång vÒ cÊu tróc chuçi O cã thÓ ®îc nhËn ra bëi c¸c ph¶n øng chÐo gi÷a c¸c Serotype (Perry vµ cs, 1990 )[29]. LPS lµ nh©n tè g©y ph¸ huû m« phæi, xuÊt huyÕt ho¹i tö ngoµi ra nã cã vai trß trong sù b¸m dÝnh cña vi khuÈn. Protªin bªn ngoµi cïng cña tÕ bµo vi khuÈn ®· ®îc chøng minh cã liªn quan ®Õn ®éc lùc vµ liªn quan ®Õn nhu cÇu bæ sung NAD. Ngo¹i ®éc tè liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c biÓu hiÖn l©m sµng cña bÖnh. Ba s¶n phÈm ngo¹i bµo ®· ®îc Frey vµ cs (1993) [16] chøng minh lµ thuéc hä ®éc tè RTX vµ ®îc ®Æt tªn lµ Actinobacillus pleuropneumoniae RTx ký hiÖu ApxI, ApxII, ApxIII. HÇu hÕt cã b¶n chÊt la Protªin vµ g©y ®éc cho tÕ bµo ®¹i thùc bµo phÕ nang, tÕ bµo biÓu m« phÕ nang. 2.2.2. §Æc tÝnh g©y bÖnh BÖnh viªm phæi mµng phæi lµ mét bÖnh l©y lan réng vµ ®îc ghi nhËn ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi. HÇu hÕt c¸c níc Ch©u ©u, mét sè vïng ë B¾c Mü, Canada, Mexico, Nam mü. ë ViÖt Nam bÖnh ®· cã tõ l©u song míi ®îc ghi nhËn tõ n¨m 1996 khi ph©n lËp ®îc mét sè chñng tõ lîn nu«i ë mét sè tØnh ®ång b»ng S«ng Hång t¹i Bé m«n vi trïng viÖn thó y (Ph¹m SÜ L¨ng, 2006) [11]. BÖnh g©y nhiÒu tæn thÊt ngiªm träng nh tû lÖ m¾c cao, tû lÖ chÕt cao, lîn chËm lín, t¨ng chi phÝ ch¨n nu«i, ®iÒu trÞ. 2.2.2.1. §Æc ®iÓm dÞch tÔ bÖnh viªm phæi mµng phæi lµ bÖnh cã ¶nh hëng lín trong nÒn ch¨n nu«i c«ng nghiÖp vµ ®· cã nhiÒu ®ît bïng ph¸t t¹i nhiÒu quèc gia.

10

BÖnh x¶y ra ë hÇu hÕt c¸c vïng ch¨n nu«i vµ trong tÊt c¶ c¸c ph¬ng thøc ch¨n nu«i, ®Æc biÖt phæ biÕn ë c¸c trang t¹i ch¨n nu«i tËp trung. Sè lîng lîn m¾c bÖnh thêng lµ vµi c¸ thÓ trong cïng mét ®µn, chiÕm kho¶ng 15 - 39 %, tû lÖ tö vong cao cã thÓ tíi 30%, thËm chÝ 50% (Eastauhg, 2002 ) [8]. BÖnh ®îc truyÒn tõ con vËt nµy sang con vËt kh¸c b»ng c¸ch truyÒn trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tõ con vËt m¾c bÖnh sang con vËt kh¸c th«ng qua c¸c giät níc bät, níc mòi,. cña con vËt m¾c bÖnh cã chøa vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae. Actinobacillus pleuropneumoniae ®îc x¸c ®Þnh lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng sèng sãt bªn ngoµi m«i trêng (Willson vµ cs, 1987) [36]. MÆc dï ë nh÷ng ca cÊp tÝnh ®îc x¸c ®Þnh ®©y lµ nh©n tè truyÒn trùc tiÕp tõ chuång nµy sang chuång kh¸c. §êng truyÒn chñ yÕu lµ theo ®êng kh«ng khÝ. BÖnh ë thÓ cÊp tÝnh cã thÓ kh«ng ph¶i ë chuång nµo còng xuÊt hiÖn. C¸c nh©n tè lµm gia t¨ng bÖnh nh di chuyÓn ®µn, ghÐp ®µn, mËt ®é nu«i cao sù biÕn ®æi thÊt thêng cña thêi tiÕt. TÊt c¶ c¸c løa tuæi ®Òu mÉn c¶m víi bÖnh ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n 3 tuÇn - 6 th¸ng tuæi. Lîn cã träng lîng tõ 40 - 100 kg bÞ bÖnh nhiÒu vµ nÆng. §iÒu kiÖn vÖ sinh: HÖ h« hÊp thêng xuyªn trao ®æi khÝ gi÷a m«i trêng vµ c¬ thÓ. ChÝnh v× vËy chuång tr¹i Èm ít, mÊt vÖ sinh sÏ t¹o ra bÇu tiÓu khÝ hËu cã nång ®é khÝ ®éc cao (NH3, H2S, CO2 .) lµm lîn bÞ tróng ®éc vµ kÕt qu¶ con vËt gi¶m søc ®Ò kh¸ng cña con vËt. Lîn bÞ bÖnh m·n tÝnh cã thÓ mang vµ th¶i mÇm bÖnh trong thêi gian kho¶ng 4 th¸ng, lµ nguån tµng tr÷ mÇm bÖnh trong tù nhiªn. BÖnh ph¸t sinh khi thêi tiÕt thay ®æi tõ cuèi hÌ sang thu vµ cuèi ®«ng sang xu©n. Khi vËn chuyÓn, søc ®Ò kh¸ng cña lîn gi¶m bÖnh còng dÔ ph¸t sinh. 2.2.2.2. C¬ chÕ g©y bÖnh Actinobacillus pleuropneumoniae tÊt c¶ cã 12 type (hay cßn gäi lµ serovar) sù nhiÔm trïng ®Çu tiªn víi loµi vi khuÈn nµy lµ th«ng qua c¸c giät nhá vµo ®êng h« hÊp trªn. TiÕp sau

11

®ã lµ sù c tró cña vi khuÈn nµy ë häng vµ cuèi cïng ®Þnh c ë phæi. C¸c vi khuÈn nµy sÏ bÞ thùc bµo rÊt nhanh bëi c¸c tÕ bµo ®¹i thùc bµo nhng cuèi cïng chÝnh c¸c tÕ bµo ®¹i thùc bµo nµy còng bÞ vi khuÈn tiªu diÖt. Vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae lµ mét t¸c nh©n g©y bÖnh kh¸c nhiÒu víi c¸c c¬ chÕ g©y bÖnh ®· biÕt râ. VÝ dô: vi khuÈn nµy cã kh¶ n¨ng gi¶i phãng ra enzym protease cã kh¶ n¨ng ph©n huû haemoglobin, s¾c tè vËn chuyÓn oxy trong m¸u. KÕt qu¶ lµ lµm cho con vËt thiÕu m¸u trÇm träng còng nh thiÕu oxy. C¸c protein cã kh¶ n¨ng g¾n víi s¾t cã trong vi khuÈn nµy cho phÐp chóng lÊy ®i s¾t tõ c¬ thÓ vËt chñ. Chóng cßn cã kh¶ n¨ng sinh néi ®éc tè vµ ngo¹i ®éc tè. Ngoµi ra, b¶n th©n chóng còng ®îc bao bäc bëi mét líp gi¸p m« cã t¸c dông b¶o hé tríc c¸c yÕu tè miÔn dÞch cña vËt chñ (Stan done, 2002) [13]. 2.2.2.3. TriÖu chøng l©m sµng Actinobacillus pleuropneumoniae cã thÓ g©y ra c¸c møc ®é biÓu hiÖn l©m sµng ë c¸c thÓ: cÊp tÝnh, qu¸ cÊp tÝnh, m·n tÝnh. ë thÓ qu¸ cÊp tÝnh lîn ®ét nhiªn èm 41,50C, n«n möa, tiªu ch¶y vµ th¶I ra níc bät cã lÉn m¸u tõ miÖng mòi vµ cã biÓu hiÖn t¨ng nhÞp thë. BiÓu hiÖn nµy xuÊt hiÖn cïng víi hiÖn tîng truþ tim m¹ch vµ xuÊt huyÕt toµn th©n (Nicolet, 1992) [27]. Con vËt chÕt trong kho¶ng 24 - 36h (Shope, 1964) [32]. Nhng th«ng thêng c¸c con vËt ®îc t×m thÊy chÕt bÊt ngê mµ kh«ng cã biÓu hiÖn l©m sµng nµo (Sebunya vµ Saunders, 1983) [33]. ThÓ cÊp tÝnh: Gia t¨ng th©n nhiÖt, quÌ, di l¹i khã kh¨n, h«n mª. Con vËt uÓ o¶i, ¨n kÐm. Thë khã trë nªn nghiªm träng vµ xuÊt hiÖn lo¹n nhÞp. ThÓ cÊp tÝnh cña bÖnh cã thÓ dÉn ®Õn chÕt hoÆc còng cã thÓ khái bÖnh (Nicolet, 1992) [21]. NÕu lîn cã thÓ sèng sãt trong kho¶ng 4 ngµy sau khi bÖnh bïng ph¸t th× hÇu nh ®Òu sèng sãt (Shope, 1964) [32]. ThÓ m·n tÝnh ®©y lµ kÕt qu¶ nh÷ng con vËt sau khi qua khái giai ®o¹n cÊp tÝnh vµ sèng sãt (Nielsen, 1985) [25]. Th«ng thêng ë thÓ nµy c¸c biÓu hiÖn l©m sµng thêng kh«ng râ vµ

12

®Æc trng cho bÖnh. Cã thÓ sèt nhÑ hoÆc kh«ng sèt, ®Æc trng lµ hiÖn tîng ho kÐo dµi. ¡n uèng gi¶m kÕt qu¶ lµ gi¶m kh¶ n¨ng t¨ng träng trë l¹i. NhiÒu ca bÖnh chØ biÓu hiÖn ho¹i tö nhá ë bÖnh phÈm phæi. Nh÷ng bÖnh h« hÊp kh¸c hay c¸c nh©n tè stress ®Òu lµm gia t¨ng biÓu hiÖn cña bÖnh (Maclnnes vµ Rosendal, 1988) [21]. Nh÷ng con vËt ë thÓ m·n tÝnh lµ nh©n tè truyÒn bÖnh ®èi víi nh÷ng lîn kh«ng ph¬i nhiÔm. 2.2.2.4. BÖnh tÝch C¸c tæn th¬ng chñ yÕu cña bÖnh ®îc t×m thÊy ë xoang ngùc mµ hÇu hÕt lµ hÖ h« hÊp. ThÓ qu¸ cÊp vµ cÊp tÝnh toµn bé lµ phæi biÓu hiÖn xung huyÕt vµ xuÊt huyÕt vµ cã tíi hµng tr¨m ml thanh dÞch vµ dÞch Fibrin mµu vµng ë bªn trong lång ngùc. Mµng phæi bÞ viªn dÝnh vµo thµnh ngùc lµ biÓu hiÖn rÊt ®Æc trng ®«I khi c¶ mµng bao tim còng bÞ viªm. Th«ng thêng, toµn bé l¸ phæi ®Òu bÞ ¶nh hëng ®Æc biÖt lµ ¶nh hëng ë thuú ®Ønh vµ thuú tim. Trong trêng hîp qu¸ cÊp tÝnh c¸c vïng phæi viªm trë nªn mµu sÉm, trªn mÆt c¾t thêng ch¾c, xuÊt huyÕt vµ cã h×nh d¹ng bÊt thêng víi nhiÒu vïng ho¹i tö nhá. Phæi còng cã thÓ bÞ phï thòng vµ låi lªn. H¹ch khÝ qu¶n, khÝ qu¶n sng vµ thuû thòng. §«i khi còng thÊy kh«ng cã t¬ huyÕt, mÆt c¾t phæi thêng mñn. Trong trêng hîp bÖnh cÊp tÝnh, ngoµi biÓu hiÖn bÖnh ®Æc trng lµ viªm phæi mµng phæi rÊt râ, xoang ngùc chøa nhiÒu dÞch lÉn m¸u th× cßn kÌm theo víi c¸c bÖnh tÝch nh trong khÝ qu¶n vµ phÕ qu¶n chøa ®Çy bät lÉn m¸u con vËt thêng chÕt nhanh. Trong trêng hîp bÖnh m·n tÝnh, bÖnh tÝch cã thÓ quan s¸t thÊy lµ c¸c æ apxe víi kÝch thíc kh¸c nhau n»m chñ yÕu lµ trªn thuú hoµnh vµ ng¨n c¸ch víi c¸c tæ chøc xung quanh bëi mét mµng x¬. Mét sè vïng phæi còng bÞ viªm dÝnh. 2.2.2.5. ChÈn ®o¸n C«ng t¸c chÈn ®o¸n bÖnh Actinobacillus pleuropneumoniae ph¶i ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së bÖnh sö cña ®µn, c¸c triÖu chøng l©m sµng, kiÓm tra bÖnh tÝch (cÇn chó ý

13

c¸c bÖnh tÝch ®Æc trng cña bÖnh nh viªm phæi kÕt hîp víi viªm mµng phæi dÝnh vµo thµnh ngùc). Muèn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c Actinobacillus pleuropneumoniae cÇn ph¶I tiÕn hµnh nu«i cÊy trong phßng thÝ nghiÖm. ChÈn ®o¸n l©m sµng: C¨n cø lîn chÕt ®ét ngét, khã thë, ho, ch¶y m¸u mòi tríc khi chÕt vµ mæ kh¸m thÊy c¸c tæn th¬ng nh x¬ viªm dÝnh mµng phæi vµ lång ngùc. CÇn chó ý vµ ph©n biÖt c¸c bÖnh tÝch cña bÖnh viªm phæi ®Þa ph¬ng (bÖnh suyÔn), PRRS, viªm phæi do Salmonella . ChÈn ®o¸n phßng thÝ nghiªm: nu«i cÊy bÖnh phÈm tõ dÞch h« hÊp ®Ó ph©n lËp, ®Ó ®Þnh lo¹i vi khuÈn. ChÈn ®o¸n miÔn dÞch: øng dông ph¬ng ph¸p miÔn dÞch huúnh quang (IFAT) vµ ph¬ng ph¸p miÔn dÞch g¾n men ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh ®¹t ®é chÝnh x¸c cao (Ph¹m Sü L¨ng, 2006) [11]. 2.2.3. BiÖn ph¸p phßng bÖnh §Ó phßng bÖnh cÇn lµm tèt c«ng t¸c vÖ sinh thó y nghiªm ngÆt. Ph¶I kiÓm tra c¸c ®µn lîn míi, nªn c¸ch ly ®Ó theo dâi tríc khi nhËp ®µn. Sö dông nguyªn t¾c “cïng vµo cïng ra”. ë c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i tËp trung. HiÖn nay cã hai lo¹i vaccine ®îc sö dông ®Ó phßng bÖnh lµ vaccine v« ho¹t vµ vaccine tinh chÕ. Vaccine v« ho¹t cã chøa mét sè chñng nh cña Serovar 2, Serovar 9 th«ng thêng c¸c Serovar nµy cã thÓ g©y miÔn dÞch chÐo víi c¸c Serovar kh¸c (Nielsen, 1985) [25]. §èi víi vaccine tinh chÕ thêng chøa mét sè thµnh phÇn nh ®éc tè vµ protein mµng cña Actinobacillus pleuropneumoniae. Vaccine lo¹i nµy thêng cã hiÖu lùc phßng bÖnh cao víi c¸c chñng Actinobacillus pleuropneumoniae: Quy tr×nh tiªm phßng sö dông Polypleutosin inj (do c«ng ty Green vet ph©n phèi) tiªm b¾p 2ml/ liÒu víi lîn con 4 tuÇn tuæi lµ 1ml, 2ml/ liÒu víi lîn trªn 6 tuÇn tuæi. Víi lîn n¸i vµ hËu bÞ 4 tuÇn vµ 2 tuÇn tríc khi sinh víi liÒu 3ml/ liÒu. 2.2.4. §iÒu trÞ Trong phßng thÝ nghiÖm thÊy r»ng Penicillin, Ampicillin, Cephalosporin, Tetracyclines, colistin, sulphonamide,

14

cotrimoxazole, gentamicin,. ®Æc biÖt lµ: Streptomycin, Kanamycin, Spectinomycin, Spiramycin vµ Lincomycin.®îc chøng minh r»ng kh¸ mÉn c¶m víi A.pleuropneumoniae. Trong thùc tÕ kh¸ng sinh thêng ®îc sö dông trong ®iÒu trÞ bÖnh viªm phæi mµng phæi lµ c¸c kh¸ng sinh thuéc nhãm β-lactam A (Penicillin vµ cephalosporin lµ chñ yÕu), Cotrimoxazole. C¸c dÉn xuÊt Quinolone (Enrofloxacine) hoÆc Cephalosporin b¸n tæng hîp nh Ceftiofur. C¸c trang tr¹i t¹i ViÖt nam hiÖn nay ®ang phæ biÕn mét sè ph¸c ®å sau: + Tiamulin: 1- 1.5ml/10kg thÓ träng/ngµy, tiªm b¾p hoÆc díi da, liÖu tr×nh 3 - 5 ngµy. + Kanamycin: 1ml/10kg thÓ träng/ngµy,tiªm b¾p, liÖu tr×nh 3-5 ngµy. + Gentamicin + Tylosin (1:1): 1-2 ml/10kg thÓ träng/ngµy, tiªm b¾p, liÖu tr×nh 3 - 5 ngµy. Dïng kh¸ng sinh kÕt hîp víi thuèc trî søc trî lùc nh: B.complex, Vitamin B, C, Caffein.vµ c¸c thuèc ®iÒu trÞ triÖu chøng nh: Bromhexin, Diclofenac. 2.3. T×nh h×nh nghiªn cøu trong níc vµ ngoµi níc 2.3.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong níc BÖnh h« hÊp ë lîn ViÖt Nam lµ mét bÖnh kh¸ phæ biÕn nhng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y míi ®îc chó ý. Bëi v× nÒn víi ch¨n nu«i tËp trung c«ng ngiÖp th× ®©y lµ mét trong nh÷ng bÖnh g©y tæn thÊt nÆng nÒ. Nh÷ng nghiªn cøu ®Çu tiªn vÒ bÖnh h« hÊp lµ cña NguyÔn Ngäc Nhiªn vµ Kh¬ng BÝch Ngäc, 1994 [9] ®· giíi thiÖu bÖnh ®êng h« hÊp ë lîn nu«i c«ng nghiÖp. TiÕp theo ®ã lµ rÊt nhiÒu nghiªn cøu nh»m x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n g©y bÖnh ®êng h« hÊp. Cï H÷u Phó, §ç Ngäc Thóy, NguyÔn Thu H»ng, 1997) [2] ®· ph©n lËp ®îc Haemophilus ssp tõ ®êng h« hÊp ë lîn vµ bíc ®Çu x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ nhiÔm Haemophilus tõ 55 mÉu bÖnh phÈm lµ dÞch ngo¸y mòi, vµ thÊy lîn con 2 - 3 th¸ng tuæi cã tû lÖ nhiÔm cao h¬n ë løa tuæi kh¸c. C¸c ®Æc tÝnh sinh vËt hãa häc cña

15

Haemophilus cña c¸c chñng ph©n lËp ®îc tõ lîn còng ®· ®îc x¸c ®Þnh. LÇn ®Çu tiªn cã mét nghiªn cøu tæng thÓ vÒ c¸c vi khuÈn ®êng h« hÊp ë lîn lµ cña NguyÔn V¨n B×nh, (2004) [10] kh¶o s¸t tû lÖ nhiÔm mét sè vi khuÈn ®¬ng h« hÊp nh Pasteurella multocida, Haemophilus parasuis, Bordetella bronchisepchia tõ c¸c mÉu dÞch ngo¸y mòi dÞch khÝ qu¶n, tæ chøc phæi b×nh thêng vµ bÞ bÖnh vµ tû lÖ nhiÔm lÇn lît lµ:31,25%; 22,00%; 21,42%; 46,15% vµ 23,75%; 12,00%; 7,14%; 23,07% vµ 13,75%; 6,00%; 0,00%; 15,38% (TrÞnh Quang HiÖp vµ cs 2004) [12] nghiªn cøu tiÕn hµnh x¸c ®Þnh mét sè ®Æc tÝnh sinh vËt häc, ®éc lùc cña Actinobacillus pleuropneumoniae, Pasteurella, Streptococcus. Cï H÷u Phó vµ cs, (2005) [4] ®· x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ nhiÔm, c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt hãa häc, kiÓm tra ®éc lùc trªn chuét, sù mÉn c¶m víi mét sè lo¹i kh¸ng sinh cña 5 nguyªn nh©cn chÝnh g©y bÖnh h« hÊp ë lîn. C¸c kÕt qu¶ thèng nhÊt víi c¸c nghiªn cøu tríc ®ã vµ ®i ®Õn kÕt luËn: C¸c vi khuÈn ®êng h« hÊp gåm nhiÒu lo¹i vµ thêng xuyªn c tró t¹i ®êng h« hÊp cña lîn. *c¸c nghiªn cøu vÒ bÖnh viªm phæi mµng phæi ë ViÖt Nam. Nh÷ng nghiªn cøu ®Çu tiªn vÒ Actinobacillus pleuropneumoniae ®îc thùc hiÖn t¹i Bé m«n vi trïng - ViÖn thó y vµo n¨m 1996. Khi ph©n lËp ®îc vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae trªn c¸c mÉu bÖnh phÈm cña lîn bÖnh ë mét sè ®Þa ph¬ng thuéc vïng §ång B»ng S«ng Hång (Ph¹m SÜ L¨ng, 2006 [11]). Cï H÷u Phó vµ cs (2005) [4] sau khi ph©n lËp ®îc vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae c¸c t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh ®Þnh Type vµ thÊy chóng thuéc serovar 2, 5 ®©y lµ nhng chñng cã ®éc lùc vµ thêng g©y bÖnh trªn thÕ giíi. Ngoµi ra t¸c gi¶ cßn x¸c ®Þnh ®éc lùc trªn chuét vµ trªn lîn, bíc ®Çu ®· x¸c ®Þnh ®îc kh¶ n¨ng g©y ®éc víi chuét (56,00%), triÖu chøng, bÖnh tÝch cña bÖnh b»ng thùc nghiÖm, ®ång thêi cßn x¸c ®Þnh ®îc sù mÉn c¶m cña Actinobacillus

16

pleuropneumoniae víi 14 lo¹i kh¸ng sinh. KÕt qu¶ khang sinh ®å cho thÊy Rifampicin lµ kh¸ng sinh cã ®é mÉn c¶m cao nhÊt (88,64%). C¸c kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu serotype cña Actinobacillus pleuropneumoniae ®· ®îc tinh chÕ, x¸c ®Þnh mét sè ®Æc tÝnh cña chóng bëi Yoshikazu Iritani vµ NguyÔn BÝch Thñy, NguyÔn Thóy Duyªn, Cï H÷u Phó, (2005) [5]. §©y lµ mét nghiªn cøu rÊt s©u vÒ vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae. Nghiªn cøu nµy ®· tinh chÕ ®îc c¸c kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu cña Actinobacillus pleuropneumoniae bao gåm lipopolisaccharide, protein mµng, ngo¹i ®éc tè Apx... më ra kh¶ n¨ng chÕ t¹o vaccine ë trong níc vµ ®©y cßn lµ c¬ së khoa häc khi nghiªn cøu Actinobacillus pleuropneumoniae. 2.3.2. C¸c nghiªn cøu níc ngoµi BÖnh viªm phæi mµng phæi ë lîn ®îc miªu t¶ lÇn ®Çu tiªn lµ vµo n¨m 1963 bëi Olander ë Mü, ë Argentina vµo n¨m 1964 bëi Shope, bÖnh bïng ph¸t nhanh chãng trë thµnh mét ®¹i dÞch vµo nh÷ng n¨m 1970 ë c¸c níc Ch©u ¢u (S.E.Sanford vµ G.K.A. Josephehson,1981) [31]. Ngµy nay bÖnh ®· cã ë hÇu hÕt c¸c vïng ch¨n nu«i trªn thÕ giíi vµ trong tÊt c¶ c¸c ph¬ng thøc ch¨n nu«i. ë nh÷ng mÉu ph©n lËp ®Çu tiªn (Shope,1964) [32] vi khuÈn nµy ®îc ®Þnh lo¹i lµ mét trong 3 gièng: Haemophilus parainfluenza, Haemophilus parahaemolyticus hay Haemophilus pleuropneumoniae. MÆc dÇu khi kiÓm tra c¸c ®Æc tÝnh sinh hãa häc vÒ kh¶ n¨ng lªn men mét sè lo¹i ®êng th× ®· minh chøng r»ng: Chóng kh«ng thuéc hä Haemophilus parainfluenza. Trong mét thêi gian dµi vi khuÈn nµy ®îc gäi víi c¸i tªn Haemophilus pleuropneumoniae. 1983 khi nghiªn cøu vÒ cÊu tróc chuçi ADN cña vi khuÈn nµy «ng ®· ®em so s¸nh gi÷a cÊu tróc chuçi ADN cña Haemophilus influenza vµ Haemophilus pleuropneumoniae vµ thÊy r»ng chóng kh«ng hÒ cã sù t¬ng ®ång vÒ nguån gèc. MÆt kh¸c «ng l¹i thÊy r»ng Haemophilus pleuropneumoniae vµ Actinobacillus lignieresii l¹i cã nh÷ng biÓu hiÖn chung nguång gèc. Haemophilus pleuropneumoniae ®îc ®Ò nghÞ ®æi tªn

17

l¹i vµ thèng nhÊt lµ Actinobacillus pleuropneumoniae (Pohl vµ cs, 1983) [30]. Actinobacillus pleuropneumoniae ®îc miªu t¶ mét c¸ch râ rµng lµ mét vi khuÈn cã d¹ng cÇu trùc khuÈn, Gram ©m, kh«ng sinh nha bµo, kh«ng h×nh thµnh gi¸p m«, kh«ng di ®éng (Killian vµ Biberstein, 1984) [19]. Nghiªn cøu cho phÐp sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ ph©n lo¹i häc vµ nguån gèc cña Actinobacillus pleuropneumoniae ®îc thùc hiÖn bëi Killian vµ Moller, 1990 [22] trong nghiªn cøu sù phô thuéc vaß yÕu tè V cña hä vi khuÈn Pasteurellacea ë ®êng h« hÊp trªn lîn. Ph©n lËp 132 chñng vi khuÈn thuéc hä Pasteurellaceae cã biÓu hiÖn phô thuéc vµo nh©n tè ph¸t triÓn V. C¸c t¸c gi¶ ®· nghiªn cø c¸c vi khuÈn ®îc nµy nu«i cÊy trªn m«i trêng cã sù chän läc vµ kh«ng cã sù chän läc. Cuèi cïng ®i ®Õn x©y dùng c¸c ®Æc trng vÒ c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc cña A.pleuropneumoniae, Haemophilus spp... nh sù phô thuéc vµo yÕu tè V (NAD) vµ kh«ng phô thuéc vµo yÕu tè X (Hemin), kh¶ n¨ng lªn men Mannitol vµ c¸c ph¶n øng sinh ho¸ kh¸c. Còng trong nghiªn cø nµy t¸c gi¶ còng x¸c ®Þnh ®îc ph©n bè vÒ sinh th¸i häc cña c¸c vi khuÈn hä Pasteurellaceae trong ®êng h« hÊp cña lîn nh Haemophilus parasuis chñ yÕu ph©n bè ë khoang häng cßn c¸c nhãm chÝnh kh¸c (D, E, F) ph©n bè chñ yÕu ë bÒ mÆt mòi. Actinobacillus pleuropneumoniae serotype 1 ®îc x¸c ®Þnh b»ng ®Æc trng sinh ho¸ häc lµ ph¶n øng Urease ©m tÝnh (Patricia Carey Blanchard vµ cs, 1993 [28]. Sù biÕn ®éng vÒ hµm lîng kh¸ng thÓ ®èi víi ®éc tè Apx trong c¬ thÓ lîn ®· ®îc nghiªn cøu bëi Koen Chier vµ cs, 2002 []. C¸c mÉu dÞch ngo¸y mòi, häng thu tõ lîn ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau (4,8,12,16 vµ 23 tuÇn tuæi) vµ thùc hiÖn ph¶n øng PCR. KÕt qu¶ cho thÊy r»ng hµm lîng kh¸ng thÓ cña lîn víi Apx toxin cao nhÊt lµ vµo tuÇn thø 4 sau ®ã giÈm dÇn tíi tríc 12 tuÇn tuæi. J.R. Saunder, A.D. Osborne vµ T.K. Sebunya, 1981 [33] ®· kh¶o s¸t møc ®é vµ kh¶ n¨ng g©y tæn th¬ng ë lîn do

18

Actinobacillus g©y ra vµ thÊy r»ng nhãm lîn cã bÖnh sö cña bÖnh viªm phæi mµng phæi cho tû lÖ tæn th¬ng 4,1% vµ x¸c ®Þnh møc ®é viªm mµng phæi qua c¸c tuÇn theo dâi lµ 32%. Nh÷ng tæn th¬ng ®¹i thÓ vµ vi thÓ ®îc S.E. Sanford vµ G.K.A. Jojephson, 1981 [31] miªu t¶ rÊt râ rµng khi nghiªn cøu bÖnh tÝch cña 600 lîn. C¸c tæn th¬ng ®¹i thÓ nh viªm phæi kÕt hîp víi mµng phæi, xuÊt hiÖn nhiÒu dÞch rØ viªm cã lÉn m¸u,... tæn th¬ng vi thÓ nh cã nhiÒu b¹ch cÇu chÕt, xuÊt huyÕt, ho¹i tö ®iÓm. Kh¶ n¨ng g©y tæn th¬ng ®èi víi lîn vµ chuét b»ng thùc nghiÖm cña D.L. Stine, M.J. Huether vµ cs, (1991) [34] trong nghiªn cøu kh¶ n¨ng g©y tæn th¬ng cña Serotype 1 vµ 7. T¸c gi¶ ®· tiªm g©y nhiÔm b»ng c¶ vi khuÈn sèng vµ c¶ ®éc tè tinh chÕ vµ chØ ra r»ng: ®éc tè cã kh¶ n¨ng giÕt chÕt ®¹i thùc bµo, b¹ch cÇu ®¬n nh©n. Kh¶ n¨ng tiªu diÖt lympho T cña néi ®éc tè vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae lµ rÊt m¹nh. Nhng t¸c gi¶ còng nhËn thÊy r»ng nÕu tiªm tríc b»ng huyÕt thanh cña lîn ®· ®îc tiªm ®éc tè tinh chÕ th× lîn kh«ng bÞ tæn th¬ng lín. Nh÷ng t liÖu vÒ dÞch tÔ häc ®îc kh¸i qu¸t trong b¸o c¸o cña John Carr t¹i héi nghÞ ch¨m sãc søc khoÎ cña län t¹i Bangkok - Th¸i Lan, 2002. T¸c gi¶ ®· ®a ra c¸c nguyªn nh©n g©y bÖnh h« hÊp (virus, vi khuÈn, kÝ sinh trïng...) vµ t¸c gi¶ ®Ò cËp vÒ vai trß cña c¸c yÕu tè vÒ qu¶n lý trong héi chøng h« hÊp (Stan Done, 2002) [13] còng t¹i héi nghÞ nµy ®· b¸o c¸o v¹i trß cña c¸c vi khuÈn g©y bÖnh h« hÊp chÝnh còng nh c¬ chÕ g©y bÖnh cña chóng(®èi víi Actinobacillus pleuropneumoniae c¬ chÕ g©y bÖnh chñ yÕu lµ do kh¶ n¨ng tiÕt ®éc tè tiªu diÖt ®¹i thùc bµo vµ tiÕt c¸c lo¹i enzyme). TriÖu chøng cña bÖnh ®· ®îc m« t¶ chi tiÕt tõ nh÷ng nghiªn cø ®Çu tiªn vÒ bÖnh cña Nicolet vµ cs,1969, Shope, 1964. BÖnh ®îc chia lµm 3 thÓ chÝnh cÊp tÝnh, qu¸ cÊp tÝnh, m·n tÝnh. ThÓ qu¸ cÊp tÝnh cña bÖnh dÆc trng lµ chÕt nhanh, ®ét ngét,miÖng, mòi cã bät m¸u. ThÓ cÊp tÝnh sèt cao, vµ xuÊt huyÕt ngoµi da D.J. Taylor [15]. Cßn thÓ m·n tÝnh rÊt khã ph¸t hhiÖn do gÐp víi bÖnh kh¸c.

19

§Õn ngµy nay cã rÊt nhiÒu nghiªn cøu nh»m t×m ra ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n Viªm phæi mµng phæi cã hiÖu qu¶. Ph¬ng ph¸p PCR ®· ®îc ph¸t triÓn ®Ó chÈn ®o¸n Actinobacillus pleuropneumoniae mét c¸ch chÝnh x¸c (Terry M Lo, 1998) [17]. Ngoµi ra ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n miÔn dÞch huúnh quang (IFA) , ELISA ®· ®îc sö dông tõ l©u ®Ó nhËn ra c¸c kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu cho c¸c serovar trong tæ chøc m« phæi. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ vaccine ®· t¹o ra nhiÒu lo¹i vaccine ®Ó phßng bÖnh cã hiÖu qu¶. ThÕ hÖ vaccine ®Çu tiªn lµ d¹ng vi khuÈn cña mét sè Serovar ®Æc biÖt bÞ giÕt chÕt cã kh¶ n¨ng t¹o ra huyÕt thanh kh¸ng chÐo víi c¸c serovar kh¸c (Nielsen, 1985) [25]. ThÕ hÖ vaccine míi lµ c¸c vaccine tinh chÕ bao gåm c¸c ®éc tè vµ protein mµng. HÇu hÕt c¸c nghiªn cøu vÒ vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae trªn thÕ giíi ®Òu cã lµm kh¸ng sinh ®å. Qua nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ khoa häc th× ®Òu nhËn thÊy r»ng: Actinobacillus pleuropneumoniae ®Æc biÖt mÉn c¶m víi Penicillin, Ampicillin, Cephalosporin, Chloramphenicol, Tetracycline, Colistin, Sulfonamide, Cotrimoxazole, Gentamicin. Víi øc chÕ liÒu cao nh: Kanamycin, Spectinomycin, Spiramycin, Lincomycin. Kh¸ng sinh c¸c nhãm Quinolone (Enrofloxacin), Cephalosporin b¸n tæng hîp (Ceftiofur), Tiamulin, lincomycin trong nhng n¨m gÇn ®©y tá vÎ rÊt cã hiÖp qu¶ trong thùc tÕ (D.J. Taylor) [15].

20

PhÇn thø 3 §èi tîng, ®Þa ®iÓm, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §èi tîng nghiªn cøu Lîn ë giai ®o¹n tõ sau cai s÷a (tõ 1 ngµy tuæi) ®Õn 90 ngµy tuæi nu«i t¹i tr¹i gièng lîn T©n Th¸i - §ång Hû - Th¸i Nguyªn MÉu nghiªn cøu lµ dÞch ngo¸y mòi cña lîn khoÎ vµ lîn m¾c bÖnh viªm phæi vµ mÉu bÖnh tÝch cña lîn chÕt do viªm phæi. 3.2. §Þa ®iÓm nghiªn cøu Tr¹i gièng lîn T©n Th¸i - §ång Hû - Th¸i Nguyªn Phßng thÝ nghiÖm chÈn ®o¸n bÖnh bé m«n néi ngo¹i chÈn khoa ch¨n nu«i thó y - §¹i hoc N«ng L©m Th¸i Nguyªn. 3.3. Néi dung nghiªn cøu §iÒu tra t×nh h×nh m¾c héi chøng h« hÊp ë lîn vÒ c¸c mÆt:kiÓu nÒn chuång, tuæi, mïa vô. Nu«i cÊy, ph©n lËp vµ gi¸m ®Þnh vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae tõ dÞch ngo¸y mòi cña lîn khoÎ vµ lîn èm (do viªm phæi). Nu«i cÊy, ph©n lËp vµ gi¸m ®Þnh vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae tõ phæi cã bÖnh tÝch viªm phæi. X¸c ®Þnh tû lÖ nhiÔm vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae cña lîn ë giai ®o¹n 21- 90 ngµy tuæi. X¸c ®Þnh ®Æc tÝnh sinh vËt, ho¸ häc cña chñng vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc. Thö ®éc lùc cña c¸c chñng vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc ë chuét lang. X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng mÉn c¶m cña mét sè lo¹i kh¸ng sinh víi Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc. So s¸nh ph¸c ®å thùc tÕ vµ ph¸c ®å dùa trªn kÕt qu¶ kh¸ng sinh ®å mÉn c¶m cao. 3.4. Nguyªn liÖu dïng cho nghiªn cøu M«i trêng ph©n lËp gåm:

21

M«i trêng th¹ch m¸u: 4g blood agar, 100ml níc cÊt, 5 % m¸u M«i trêng chocolate: + Blood agar : 4g + Níc : 90ml + Fresh yeast extract: 1%-3% + M¸u thá : 5%-7% M«i trêng x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh sinh ho¸ M«i trêng ®Ó thö c¸c ®Æc tÝnh catalase, Indol, Urease M«i trêng ®êng c¸c lo¹i: Glucoza, glactoz, mantoz, Sorbitol, Trehalo, Arabinose, Raffinose, M«i trêng Urease M«i trêng TMB gåm: + Biorate pepton: 5g + NaCl: 5g + Phenol red: 0,02g + Níc cÊt: 500ml C¸c vËt liÖu kh¸c GiÊy thö ph¶n øng Oxydase Dung dÞch H2O2 3%-5% Thuèc thö Kovac’s Dông cô thÝ nghiÖm: Bao gåm c¸c trang thiÕt bÞ, m¸y mãc dông cô,. cña phßng chÈn ®o¸n bÖnh khoa Ch¨n nu«i Thó Y - Trêng ®¹i häc N«ng L©m Th¸i Nguyªn. 3.5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.5.1. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra dÞch tÔ Ph¬ng ph¸p bè trÝ thÝ nghiÖm: Sö dông ph¬ng ph¸p chia l« ngÉu nhiªn theo Ph¹m ChÝ Thµnh (1998) [. Lîn ë c¸c d·y chuång ®îc ®¸nh sè vµ theo dâi kh¶ n¨ng m¾c bÖnh ®êng h« hÊp. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra dÞch tÔ(Laval.A, 2000)[7] §iÒu tra t×nh h×nh dÞch tÔ bÖnh ®êng h« hÊp: Chia l« ngÉu nhiªn, ®¸nh sè c¸c l«, theo dâi t×nh h×nh nhiÔm theo c¸ thÓ, theo tuæi, theo giai ®o¹n ph¸t triÓn, theo c¸c th¸ng trong n¨m.

22

3.5.2. Ph¬ng ph¸p lÊy mÉu DÞch ngo¸y mòi: - dïng que tre vãt nhá, mét ®Çu quÊn b«ng cho vµo èng nghiÖm ®îc röa s¹ch ®Ó kh« nót kÝn b»ng b«ng, råi hÊp kh« tiÖt trïng ë 1800C trong 2h (quÊn giÊy b¸o). - Dïng t¨m b«ng ngo¸y s©u vµo lç mòi cña lîn trong chuång (c¶ lîn khoÎ vµ lîn cã biÓu hiÖn héi chøng h« hÊp) mét c¸ch ngÉu nhiªn cho dÞch ngo¸y mòi thÊm vµo, råi cho t¨m b«ng trë l¹i vµ èng nghiÖm cã chøa dung dÞch PBS gãi kü råi ®a nhanh vÒ phßng thÝ nghiÖm. C¸c mÉu phæi lîn cã biÓu hiÖn viªm phæi mæ kh¸m: dïng dao, kÐo, kÑp ®· ®îc v« trïng, c¾t lÊy mét phÇn phæi lîn cã bÖnh tÝch ®Æc trng viªm mµng phæi, xung huyÕt, ho¹i tö ®Æc biÖt phÇn dÝnh chÆt vµo phÇn xoang ngùc (x¬ng sên) khi bãc ra rÊt khã råi cho vµo dung dÞch PBS gãi kü vµ mang nhanh vÒ phßng thÝ nghiÖm. 3.5.3 Ph¬ng ph¸p nu«i cÊy, ph©n lËp MÉu sau khi lÊy vÒ ph¶i cÊy ngay trªn c¸c m«i trêng theo ph¬ng ph¸p thêng quy trong phßng thÝ nghiÖm. §èi víi mÉu bÖnh phÈm lµ phæi sau khi mang vÒ phßng thÝ nghiÖm sÏ tiÕn hµnh béc lé bÖnh phÈm, v« khuÈn l¸ phæi b»ng lìi dao nãng ®á (h¬ nãng ®á lìi dao råi ¸p lìi dao lªn bÒ mÆt miÕng phæi. Dïng dao, kÐo ®· h¬ trªn ngän löa ®Ìn cån ®Ó nguéi, c¾t s©u vµo phÇn phæi ®· ®îc ¸p dao nãng. Dïng que cÊy v« khuÈn h¬ trªn ngän löa ®Ìn cån ®Ó nguéi, nhóng s©u vµo r·nh c¾t vµ ®em ria cÊy thµnh c¸c ®êng gÊp khóc trªn mÆt th¹ch. ChuÈn bÞ m«i trêng Chocolate agar: LÊy 4g Blood agar 100 ml níc cÊt Hoµ tan, cho vµo b×nh nãn vµ hÊp c¸ch thuû ®Õn khi tan hÕt, ®a vµo hÊp trong Autoclave 1210C/15 phót. Sau ®ã ®a ra ngoµi vµ ®Ó nguéi tíi kho¶ng 75 - 800C th× bæ sung 5 - 7% m¸u thá, råi hÊp c¸ch thuû ë 75 - 800C trong 20 phót (chó ý l¾c ®Òu, kh«ng ®îc ®Ó vît qu¸ 800C), ®Ó nguéi

23

xuèng kho¶ng 50 - 550C, thªm 1 - 3 % Fresh yeast extract, ®æ ra c¸c ®Üa th¹ch. MÉu dÞch ngo¸y mòi vµ phæi cã bÖnh tÝch viªm phæi ®îc cÊy trªn m«i trêng th¹ch m¸u vµ chocolate agar, ë c¸c ®iÒu kiÖn thÝch hîp. khi vi khuÈn mäc, dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt mäc trªn c¸c m«i trêng nu«i cÊy chän läc c¸c khuÈn l¹c ®iÓn h×nh råi cÊy chuyÓn sang c¸c m«i trêng nh»m tinh chÕ c¸c khuÈn l¹c. Sau mçi lÇn cÊy chuyÓn nh vËy cÇn tiÕn hµnh nhuém Gram ®Ó kiÓm tra tÝnh thuÇn khiÕt cña khuÈn l¹c. Cuèi cïng khi ®· thu ®îc khÈn l¹c tinh khiÕt tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc thö ®éc lùc vµ lµm kh¸ng sinh ®å.

24

S¬ ®å ph©n lËp vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae MÉu dÞch ngo¸y mòi, mÉu phæi viªm Ria cÊy Nu«i cÊy trªn m«i trêng Chocolate agar, th¹ch m¸u Tñ Êm 370C/24 giê/5 - 7% CO2 Chän khuÈn l¹c ®iÓn h×nh, kiÓm tra h×nh th¸i (nhém Gram) CÊy chuyÓn trªn m«i trêng Chocolate agar, th¹ch m¸u Gi¸m ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc (lªn men ®êng, urease, catalase, indol, . Thö ®éc lùc trªn chuét lang

Thö kh¸ng sinh ®å

§Æc tÝnh mäc trªn c¸c m«i trêng cña Actinobacillus pleuropneumoniae ®îc sö dông ®Ó tinh khiÕt vi khuÈn: Trªn m«i trêng th¹ch m¸u cã bæ sung ®êng cÊy cña Sta.aureus bæ sung 1- 3% Fresh yeast extract, sau khi cÊy ñ Êm ë 37 c, 24h, 5- 7% CO2. Xung quanh ®êng dung huyÕt cña Sta. aureus sÏ xuÊt hiÖn c¸c khuÈn l¹c nhá cã kÝch thíc 0,5- 1mm, mµu xanh x¸m, dÝnh. Sù dung huyÕt m¹nh hay yÕu phôc thuéc vµo ®éc lùc cña vi khuÈn. Cßn trªn m«i trêng Chocolate agar vi khuÈn còng t¹o thµnh c¸c khuÈn l¹c nhá cã mµu xanh x¸m díi ¸nh ®Ìn ®iÖn kÝch thíc 0,5 - 1mm.

25

3.5.4. Ph¬ng ph¸p gi¸m ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc 3.5.4.1. KiÓm tra h×nh th¸i - TiÕn hµnh nhuém Gram: * Cè ®Þnh tiªu b¶n: LÊy mét lamen kÝnh s¹ch, nhá mét gÞot níc sinh lý trªn la men kÝnh, lÊy mét khuÈn l¹c ®iÓn h×nh dïng que cÊy, trén ®Òu vi khuÈn víi giät níc sinh lý. Sau ®ã ®Ó kh« tù nhiªn hoÆc hë nhÑ trªn ngän löa ®Ìn cån ®Ó cè ®Þnh tiªu b¶n. * Nhuém mµu: Nhá mét giät tÝm tinh thÓ (crystian violet), ®Ó mét phót, lo¹i bá thuèc nhuém thõa, cè ®Þnh mµu b»ng dung dÞch lugol, ®Ó 1 phót,tÈy mµu b»ng níc cÊt.nhuém l¹i tiªu b¶n b»ng dung dÞch ®á fucsin, ®Ó 1 phót. Röa nhanh b»n níc cÊt, ®Ó kh« tù nhiªn, cho ®Õn kh«. - KiÓm tra díi kÝnh hiÓn vi: Sau khi mÉu nhuém ®· kh«, nhá mét giät dÇu soi kÝnh lªn tiªu b¶n, ®a lªn kÝnh hiÓn vi soi ë ®é phãng ®¹i 1000 lÇn. ThÊy vi khuÈn cã d¹ng cÇu trùc khuÈn, hai ®Çu trßn, gram ©m, kÝch thíc nhá. 3.5.4.2. Ph¶n øng lªn men ®êng - M«i trêng TMB: Biorate pepton: 5g NaCl: 5g Phenol red: 0,02g Níc cÊt: 500ml §em hÊp c¸ch thuû cho tan hÕt, hÊp trong Auto clave 0 121 C, 15 phót. §Ó nguéi ë 750C, bæ sung thªm 7 - 10% m¸u thá cho vµo nåi ®un c¸ch thuû ë 75 - 800C (chó ý kh«ng ®îc vît qu¸ 800C). Sau khi ®un ®Ó cho nguéi chØnh pH: 7,0 - 0,2. Chia th¹ch thµnh c¸c type nhá bæ sung 1% c¸c lo¹i ®êng cho mçi èng, ®¸nh sè vµ ghi l¹i tªn ®êng. LÊy mét khuÈn l¹c ®· tinh khiÕt trªn m«i trêng Chocolate agar cho vµo mçi type. Båi dìng c¸c type tõ 5 - 10% CO2, 370C, 18 - 24h. §äc kÕt qu¶: NÕu m«i trêng chuyÓn thµnh mµu vµng r¬m lµ ph¶n øng d¬ng tÝnh, nÕu m«i trêng vÉn gi÷ nguyªn mµu ®á ban ®Çu lµ ph¶n øng ©m tÝnh. 3.5.4.3. Ph¶n øng Oxydase

26

Ph¶n øng ®îc tiÕn hµnh trªn giÊy thÊm 1%Tetrametyl phenylene diamine hydrocloride dïng que cÊy v« trïng lÊy mét khuÈn l¹c ®· tinh khiÕt b«i lªn mÆt giÊy thÊm thuèc thö. NÕu sau 30 gi©y t¹i vÞ trÝ b«i khuÈn l¹c chuyÕn sang mµu tÝm ®en lµ ph¶n øng d¬ng tÝnh. NÕu kh«ng thÊy xuÊt hiÖn mµu tÝm ®en hoÆc kh«ng ®æi mµu lµ ph¶n øng ©m tÝnh. 3.5.4.4. Ph¶n øng Catalase Dïng que cÊy v« trïng lÊy mét khuÈn l¹c, b«i lªn trªn phiÕn kÝnh s¹ch. LÊy dung dÞch H 2O2 3 - 5% tõ 1 - 2 giät nhá lªn vÞ trÝ b«i khuÈn l¹c, trén ®Òu. NÕu thÊy sñi bät lµ ph¶n øng d¬ng tÝnh. NÕu kh«ng thÊy g× lµ ph¶n øng ©m tÝnh. 3.5.4.5. Ph¶n øng Indol Sö dông dung dÞch TMB (kh«ng sö dông phenolred) cã bæ sung thªm 1 - 3% Fresh yeast extract 370C, 5 - 7% CO2, 24h. Nhá 1 - 3 giät Kovac’s däc theo thµnh èng nghiÖm. NÕu ph¶n øng d¬ng tÝnh sÏ xuÊt hiÖn mét vßng trßn ®á næi lªn trªn bÒ mÆt. 3.5.4.6. Ph¶n øng Urease CÊy vi khuÈn vµo m«i trêng ure, 370C, 24h. NÕu dung dÞch cã mµu hång lµ d¬ng tÝnh, nÕu kh«ng chuyÓn mµu lµ ph¶n øng ©m tÝnh. 3.5.4.7. X¸c ®Þnh nhu cÇu yÕu tè V Sö dông vi khuÈn Sta. aureus (gièng chuÈn ®îc lÊy t¹i Trung t©m chÈn ®o¸n thó y TW). Dïng que cÊy v« trïng cÊy mét ®êng cÊy th¼ng Sta. aureus, tiÕp tôc lÊy mét khuÈn l¹c ®iÓn h×nh ria cÊy thµnh c¸c ®êng gÊp khóc trªn m«i trêng th¹ch m¸u. Båi dìng trong tñ Êm 370C, 5 - 7% CO2, 24h. KiÓm tra thÊy cã mét vïng dung huyÕt t¨ng cêng xung quanh ®êng cÊy cña Sta. aureus, víi c¸c khuÈn l¹c nhá nh ®Çu ®inh ghim xung quanh ®êng cÊy ®ã lµ trùc khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae (Killan, 1976) [18]. 3.5.5. Ph¬ng ph¸p thö ®éc lùc trªn chuét lang Sau khi nu«i cÊy, tiÕn hµnh tinh khiÕt vi khuÈn ph©n lËp ®îc sÏ tiÕn hµnh thö ®éc lùc cña hai chñng trªn chuét lang.

27

Vi khuÈn sau khi ®îc tinh khiÕt vµ tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh sinh ho¸ häc sÏ ®îc sö dông ®Ó thö ®éc lùc. Vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae sÏ ®îc chuÈn bÞ b»ng c¸ch: nu«i cÊy trªn m«i trêng Chocolate agar sau 24h, 370C, 5 - 7% CO2, tiÕn hµnh déi röa bÒ mÆt m«i trêng b»ng dung dÞch NaCl 0,85%o, thu lÊy canh khuÈn nµy. TiÕn hµnh tiªm 0,5 1,5 ml canh khuÈn võa chuÈn bÞ cho chuét b»ng ®êng phóc xoang. Theo dâi sè chuét sèng vµ chÕt trong kho¶ng thêi gian 10 ngµy. Sau khi chuét chÕt, tiÕn hµnh mæ kh¸m kiÓm tra bÖnh tÝch, lÊy m¸u tim nu«i cÊy vµ gi¸m ®Þnh l¹i. 3.5.6. Ph¬ng ph¸p kh¸ng sinh ®å ChuÈn bÞ canh trïng: nu«i cÊy trªn m«i trêng Chocolate agar sau 24h, 370C, 5 - 7% CO2, tiÕn hµnh déi röa bÒ mÆt m«i trêng b»ng dung dÞch NaCl 0,85%o, thu lÊy canh khuÈn nµy. ChuÈn bÞ m«i trêng th¹ch Chocolate agar: Tríc khi nu«i cÊy, lÊy c¸c ®Üa th¹ch ®Þnh sö dông ®Ó trong tñ Êm 370C, 24h, 5 - 7% CO2. NÕu thÊy cã t¹p khuÈn ph¶i lo¹i bá. TiÕn hµnh thö kh¸ng sinh ®å: LÊy 0,1 - 0,2 ml canh khuÈn ®· chuÈn bÞ ë trªn cho lªn ®Üa th¹ch vµ l¸ng ®Òu, sau ®ã ®Ó 3 - 5 phót cho kh« (chó ý kh«ng ®Ó qu¸ 25 phót). Dïng panh g¾p nhÑ c¸c ®Üa giÊy tÈm kh¸ng sinh (Oxoid) mçi ®Üa c¸ch nhau kho¶ng 15mm, sau 15 phót th× lËt óp ®Üa th¹ch, båi dìng trong tñ Êm 370C, 5 - 7% CO2, kiÓm tra sau 18 - 24h ®äc kÕt qu¶ b»ng ®o ®êng kÝnh vßng v« khuÈn vµ c¨n cø vµo tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ cña h·ng ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh mÉn c¶m (Ph¬ng ph¸p Kirby - Bauer, 1980). B¶ng ®¸nh gi¸ vßng v« khuÈn cña mét sè lo¹i kh¸ng sinh ®îc sö dông trong thÝ nghiÖm ®îc tr×nh bµy ë b¶ng sau. B¶ng 3.1: B¶ng ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ kh¶ n·ng mÉn c¶m cña c¸c loµi vi khuÈn víi mét sè lo¹i kh¸ng sinh dïng trong thÝ nghiÖm

28

C¸c møc ®é x¸c ®Þnh Stt

Lo¹i kh¸ng sinh

Kh¸ng (mm)

MÉn c¶m yÕu (mm)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 3.6.

MÉn c¶m (mm)

Lincomycin ≤ 12 13 – 14 ≥ 15 Rifampicin ≤ 16 17 - 19 ≥ 20 Neomycin ≤12 13 - 14 ≥ 15 Erythromycin ≤ 12 13 - 17 ≥ 18 Amoxycllin ≤ 19 ≥20 Amikacin ≤ 14 15 - 16 ≥ 17 Ciprofloxacin ≤ 15 16 - 20 ≥ 21 Tetracyclin ≤ 14 15 - 18 ≥ 19 Ampicillin ≤ 11 12 -22 ≥22 Ph¬ng ph¸p xö lý sè liÖu Sè liÖu thu ®îc tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu sÏ ®îc xö lý theo ph¬ng ph¸p thèng kª sinh häc (Chu V¨n MÉn, 2002)[1]. Sè liÖu ®îc xö lý b»ng phÇn mÒm Microsoft Excel. Tæng sè lîn m¾c bÖnh Tû lÖ m¾c x 100 bÖnh(%) = Tæng sè lîn theo dâi

Tû lÖ khái (%) =

Tæng sè lîn khái Tæng sè lîn ®iÒu x 100 trÞ

29

PhÇn 4 KÕt qu¶ vµ th¶o luËn §êng h« hÊp ë ®éng vËt lµ mét hÖ thèng c¸c c¬ quan mòi, thanh qu¶n, khÝ qu¶n, phæi. C¸c c¬ quan nµy thêng xuyªn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi m«i trêng bªn ngoµi. Do ®ã mét lîng lín c¸c loµi vi khuÈn tõ m«i trêng x©m nhËp vµo c¬ thÓ theo con ®êng nµy lµ rÊt lín, chóng chñ yÕu bÞ gi÷ l¹i ë ®êng h« hÊp trªn: trong ®ã th× Actinobacillus pleuropneumoniae g©y viªm phæi mµng phæi lµ mét t¸c nh©n g©y bÖnh rÊt quan träng mµ cha ®îc nghiªn cøu kü. B×nh thêng c¸c vi khuÈn nµy kh«ng g©y bÖnh song khi søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ lîn gi¶m chóng sÏ gia t¨ng vÒ sè lîng vµ ®éc lùc ®Ó g©y bÖnh. Do vËy viÖc nu«i cÊy ph©n lËp vµ gi¸m ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm sinh ho¸ häc còng nh thö ®éc lùc, kh¸ng sinh ®å lµm c¬ së khoa häc t×m ra biÖn ph¸p phßng vµ trÞ tèt h¬n bÖnh ®êng h« hÊp cho ®µn lîn ngo¹i. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®îc tr×nh bµy nh sau: 4.1. KÕt qu¶ ®iÒu tra dÞch tÔ vÒ héi chøng h« hÊp ë lîn ngo¹i 4.1.1. KÕt qu¶ theo dâi tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp theo kiÓu nÒn chuång NÒn chuång lµ n¬i lîn sinh sèng nªn lîn thêng xuyªn tiÕp xóc víi bÒ mÆt cña nã. §©y còng lµ mét nh©n tè ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh lan truyÒn bÖnh. KÕt qu¶ theo dâi ®îc tr×nh bµy ë b¶ng sau. B¶ng 4.1: So s¸nh tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp ë c¸c chuång cã sµn nu«i lµ sµn nhùa vµ nÒn bª t«ng St t 1 2

KiÓu nÒn chuång Sµn nhùa NÒn Bª t«ng

Sè lîng theo dâi(con) 132 95

KÕt qu¶ theo dâi Sè con m¾c bÖnh(con)

27 39

Tû lÖ (%)

20,45 41,00

30

Qua biÓu 4.1 cho thÊy tû lÖ m¾c héi chøng h« hÊp cña lîn ngo¹i khi ®îc nu«i t¹i c¸c nÒn chuång kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. Lîn ®îc nu«i t¹i c¸c d·y chuång cã sµn chuång b»ng nhùa vµ d·y chuång cã sµn chuång b»ng bªt«ng ®Òu cã l¬n bÞ nhiÔm héi chøng h« hÊp víi c¸c tû lÖ nhiÔm rÊt kh¸c nhau. Cô thÓ lµ tû lÖ lîn nu«i trªn sµn nhùa cã tû lÖ nhiÔm lµ 20,45%, cßn lîn nu«i t¹i chuång cã sµn bªt«ng lµ 41,00%. Nh vËy tû lÖ nhiÔm ë hai lo¹i chuång ®Òu cao. Song lîn nu«i t¹i chuång cã nÒn lµ bªt«ng cã tû lÖ nhiÔm lµ rÊt cao (41,00%). Theo John Carr, (2001) [6] cho r»ng sù lu th«ng kh«ng khÝ ë c¸c chuång tr¹i kÐm, ®é Èm nÒn chuång, vÖ sinh, th¬ng tæn do nÒn chuång kh«ng nh½n. lµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi tû lÖ nhiÔm. C¸c d·y chuång cã sµn bª t«ng th× kh«ng cã lç th«ng khÝ, nÒn chuång th× kh«ng ®îc nh½n nªn lîn dÔ bÞ x©y s¸t do cä vµo nÒn chuång. ViÖc cä röa sÏ khã ®¶m b¶o. §Æc biÖt ë ®©y th× nÒn nhùa do kh«ng thÊm níc nªn sau khi cä röa sÏ mau kh«, cßn nÒn chuång bª t«ng hót níc vµ gi÷ Èm nªn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn lu gi÷ c¸c mÇm bÖnh. §©y chÝnh lµ lý do t¹i sao tû lÖ nhiÔm ë sµn chuång bª t«ng lín. Nh vËy nÒn chuång lµ mét yÕu tè ¶nh hëng rÊt lín tíi bÖnh ®êng h« hÊp. 4.1.2. Tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp theo mïa vô §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é nhiÔm héi chøng h« hÊp díi ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn mïa vô chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra tû lÖ nhiÔm theo c¸c th¸ng trong n¨m vµ kÕt qu¶ ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.2. B¶ng 4.2: Tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp theo th¸ng Sè c¸ thÓ theo Stt Th¸ng dâi (con) 1 2 3 4

4 5 6 7

85 83 91 98

KÕt qu¶ theo dâi Sè m¾c bÖnh (con)

24 15 19 21

Tû lÖ (%)

28.24 18.07 20.88 21.43

31

5 6 7 8 9

8 9 10 11 12 Tæng

87 117 66 87 91 805

33 40 12 34 36 234

37.93 34.19 18.18 39.08 39,56 29,07

Tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp theo c¸c th¸ng trong n¨m cã sù ph©n chia râ rÖt. Sù ph©n bè tû lÖ nhiÔm ®ã cô thÓ nh sau Tû lÖ nhiÔm chung cña c¸c th¸ng trong n¨m lµ 29,07%. Tû lÖ nhiÔm cña th¸ng 4 lµ kh¸ cao, song sang ®Õn th¸ng 5 th× ®ét ngét gi¶m (18,07%) vµ b¾t ®Çu tõ th¸ng 5 th× tû lÖ nhiÔm b¾t ®Çu l¹i t¨ng vµ ®¹t ®Õn cao nhÊt lµ vµo th¸ng 8 (39,53%) sau ®ã l¹i gi¶m nhÑ vµo th¸ng 9 (34,19%) vµ l¹i tiÕp tôc gi¶m ®ét ngét vµo th¸ng 10 (18,18%), sang ®Õn th¸ng 11 l¹i t¨ng lªn ®ét ngét vµ ®¹t cao nhÊt trong n¨m vµo th¸ng 11, 12 (39,08%; 39,56%). Nh vËy héi chøng h« hÊp diÔn ra quanh n¨m. Theo t¸c gi¶ D.J. Taylor, (2001) [15], sù thay ®æi mét c¸ch ®ét ngét cña thêi tiÕt mµ ®Æc biÖt lµ vai trß quan träng cña nhiÖt ®é vµ ®é Èm. NÕu nhiÖt ®é lªn xuèng thÊt thêng lµ nh©n tè lµm gia t¨ng tû lÖ m¾c bÖnh céng víi nh÷ng kÕt qu¶ theo dâi t×nh h×nh thêi tiÕt trong thêi gian nghiªn cøu chóng t«i thÊy r»ng nhiÖt ®é vµo th¸ng 4 trung b×nh kho¶ng 200C, cêng ®é ¸nh s¸ng mÆt trêi yÕu, ®Æc biÖt lóc nµy ®é Èm kh«ng khÝ lµ kh¸ cao 86% do sù kÕt hîp cña nh÷ng c¬n ma nhá lµm cho tû lÖ nhiÔm lµ kh¸ cao 28,24%. Cßn sau ®ã trong giai ®o¹n tõ th¸ng 5 - th¸ng 7, lóc nµy cêng ®é ¸nh s¸ng m¹nh lîng ma t¨ng lªn song ®é Èm kh«ng khÝ vÉn c©n b»ng trung b×nh kho¶ng 82 - 83%, nhiÖt ®é kh¸ æn ®Þnh. Tû lÖ nhiÔm kh«ng cao so víi c¸c th¸ng kh¸c trong n¨m vµ cã chiÒu híng t¨ng dÇn lªn theo ®é Èm kh«ng khÝ. TiÕp theo vµo th¸ng 8 vµ th¸ng 9 lóc nµy ®é Èm kh«ng khÝ rÊt cao kÕt qu¶ cña viÖc kÕt hîp gi÷a lîng ma lín vµ kÐo dµi trong nhiÒu ngµy nªn sè ngµy cã ¸nh n¾ng lµ rÊt

32

thÊp. §©y lµ ®iÒu kiÖn t¹o lªn sù bïng ph¸t cña bÖnh h« hÊp. Sang ®Õn th¸ng 10 lîng ma thÊp, nhiÖt ®é æn ®Þnh nªn ®é Èm cña kh«ng khÝ thÊp, héi chøng h« hÊp gi¶m xuèng. Th¸ng 11, 12 héi chøng h« hÊp l¹i t¨ng lªn cao vµ nhanh nguyªn nh©n do lóc nµy ®é Èm kh«ng khÝ thÊp, cÇn chó ý r»ng n¨m 2007 võa qua nhiÖt ®é cña hai th¸ng nµy cã biÕn ®éng rÊt lín. NhiÒu ®ît rÐt ®Ëm gi¶m xuèng díi 120C ®· lµm gia t¨ng lîng gia sóc bÞ nhiÔm. KÕt qu¶ trªn rÊt phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn V¨n B×nh, 2004 [10], vÒ tû lÖ nhiÔm bÖnh h« hÊp ë lîn. T¸c gi¶ thÊy r»ng tû lÖ nhiÔm trong dÞch ngo¸y mòi khÝ qu¶n, tæ chøc phæi: 31,25%, 22%, 21,42%, 46,15% vµ 23,75%, 12%, 7,14%, 23,07% vµ 13,75%, 6%, 0%, 15,38% còng nh nghiªn cøu cña Cï H÷u Phó vµ cs 2005 [4]. Tû lÖ nhiÔm c¸c lo¹i vi khuÈn h« hÊp trªn ®µn lîn ngo¹i chiÕm tû lÖ rÊt cao (50,7%) do ®ã trong ®êng h« hÊp cña lîn ngo¹i lu«n lu«n cã mét lîng lín c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh song ë nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh thêng chóng kh«ng g©y bÖnh. Nhng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm thay ®æi t×nh tr¹ng miÔn dÞch mµ cô thÓ ë ®©y lµ ë nh÷ng thêi ®iÓm cã nhiÖt ®é cao, Ýt ¸nh s¸ng mÆt trêi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh tån t¹i vµ cã ®iÒu kiÖn t¨ng lªn vÒ sè lîng vµ ®éc lùc. Ngoµi ra mét yÕu tè quan träng ®ã lµ stress sù biÕn ®éng mét kho¶ng qu¸ lín vÒ nhiÖt ®é cña m«i trêng ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng cña vËt. VÊn ®Ò ®¸ng quan t©m ë ®©y ®ã lµ sù t¨ng gi¶m tû lÖ nhiÔm qua c¸c th¸ng trong n¨m lµ cã tÝnh quy luËt theo diÔn tiÕn cña m«i trêng. Do vËy ®©y sÏ lµ nh÷ng c¬ së ®Ó phßng bÖnh h« hÊp cã hiÖu qu¶(vÖ sinh, n©ng cao chÊt lîng m«i trêng sèng, t×nh tr¹ng miÔn dÞch, tiªm vaccine...) ®Æc biÖt c«ng t¸c nµy cÇn chó ý trong giai ®o¹n tõ th¸ng 8 ®Õn th¸ng 12. 4.1.3. Tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp theo tuÇn tuæi ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau th× lîn còng cã nh÷ng kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng chèng chÞu víi bÖnh ®êng h« hÊp do ®ã cÇn x¸c ®Þnh xem ë løa tuæi nµo lîn c¶m nhiÔm

33

nhÊt. Chóng t«i ®· tiÕn hanh ®iÒu tra tû lÖ nhiÔm bÖnh h« hÊp ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau tõ sau cai s÷a tíi 90 ngµy tuæi cña lîn. KÕt qu¶ ®îc tr×nh bµy ë b¶ng sau. B¶ng 4.3: Tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp theo tuÇn tuæi

Stt 1 2 3 4 5

TuÇn tuæi 3-5 >5 - 7 >7 - 9 >9 -11 >11- 13

Sè c¸ thÓ theo dâi (con) 103 99 124 83 85

KÕt qu¶ theo dâi Sè c¸ thÓ m¾c (con)

23 24 37 28 30

Tû lÖ (%)

22,33 24,24 29,83 33,73 35,29

Qua b¶ng 4.3 chóng ta thÊy r»ng giai ®o¹n tõ 4 tuÇn tuæi tíi 90 ngµy tuæi cã tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp lµ rÊt cao. Møc ®é c¶m nhiÔm cã chiÒu híng t¨ng dÇn. Tû lÖ nhiÔm thÊp nhÊt lµ vµo giai ®o¹n 4 - 5 tuÇn tuæi víi tû lÖ 22,33% vµ t¨ng lªn cao nhÊt lµ vµo tuÇn 11-13 lµ 35,29%. §©y lµ giai ®o¹n cã tû lÖ nhiÔm cao bëi sau khi cai s÷a lîn con kh«ng ®îc nhËn kh¸ng thÓ tõ mÑ n÷a, thµnh phÇn thøc ¨n thay ®æi, . Nhng nghiªn cøu cña Koen chier vµ cs (2002) [20] ®· chøng minh hµm lîng kh¸ng thÓ cña lîn víi ®éc tè Apx (Actinobacillus pleuropneumoniae RTx) ®¹t cao nhÊt lµ vµo 4 tuÇn tuÇn tuæi, sau ®ã lîng kh¸ng thÓ nµy gi¶m dÇn ®Õn thÊp nhÊt lµ 12 tuÇn tuæi råi tiÕp tôc t¨ng lªn. Theo Ritman vµ cs, 2006 [] hµm lîng kh¸ng thÓ cña lîn víi vi khuÈn Haemophilus gi¶m dÇn tõ tuÇn tuæi 1 ®Õn 7. Nh vËy trong giai ®o¹n nµy ®ång thêi víi yÕu tè Stress, lîn cßn cã sù gi¶m ®i vÒ hµm lîng kh¸ng thÓ trong m¸u víi c¸c lo¹i vi khuÈn ®êng h« hÊp. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao tû lÖ lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp l¹i rÊt cao vµ cã chiÒu híng t¨ng lªn. Nh×n chung qua ®©y chóng ta thÊy r»ng ®©y lµ giai ®o¹n lîn cã tû lÖ nhiÔm rÊt cao do ®ã cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p lµm t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu cña lîn víi bÖnh nh: tiªm vaccine.

34

4.2. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt, ho¸ häc cña vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae Actinobacillus pleuropneumoniae lµ nh©n tè bÖnh häc cña bÖnh viªm phæi mµng phæi ë lîn, Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y bÖnh l©y lan rÊt réng vµ lu hµnh ë hÇu hÕt c¸c trang tr¹i lîn trªn thÕ giíi. BÖnh g©y nhiÒu hËu qu¶ nghiªm träng nh: tû lÖ chÕt cao, gi¶m sóc s¶n xuÊt, gia t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ ®iÒu trÞ. song nh÷ng nghiªn cøu vÒ vi khuÈn nµy ë ViÖt Nam cßn rÊt Ýt. Nªn chóng t«i thùc hiÖn nghiªn cøu, ph©n lËp vi khuÈn nµy cïng víi viÖc x¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm sinh vËt, ho¸ häc nh»m x©y dùng c¬ së khoa häc. 4.2.1. KÕt qu¶ ph©n lËp Actinobacillus pleuropneumoniae tõ mÉu dÞch ngo¸y mòi vµ mÉu phæi, h¹ch phæi cña lîn chÕt do héi chøng h« hÊp §Ó kh¶o s¸t t×nh h×nh mang Actinobacillus pleuropneumoniae trong ®êng h« hÊp trªn cña ®µn lîn ngo¹i giai ®o¹n tõ 21- 90 ngµy tuæi nu«i t¹i tr¹i gièng lîn T©n Th¸i §ång Hû - Th¸i Nguyªn, chóng t«i tiÕn hµnh lÊy dÞch ngo¸y mòi cña c¶ lîn khoÎ vµ lîn cã biÓu hiÖn l©m sµng cña bÖnh h« hÊp. C¸c mÉu bÖnh phÈm sau khi ®îc lÊy vµ ®a vÒ phßng thÝ nghiÖm chÈn ®o¸n bÖnh - khoa ch¨n nu«i thó y - §¹i häc N«ng L©m Th¸i Nguyªn. C¸c mÉu ®îc ph©n lËp theo ph¬ng ph¸p thêng quy trong phßng thÝ nghiÖm. MÆt kh¸c ®Ó x¸c ®Þnh vai trß cña Actinobacillus pleuropneumoniae trong bÖnh h« hÊp. Chóng t«i tiÕn hµnh ph©n lËp vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae tõ mÉu bÖnh phÈm (phæi vµ h¹ch phæi) èm, chÕt nu«i t¹i tr¹i gièng lîn T©n Th¸i - §ång Hû - Th¸i Nguyªn cã biÓu hiÖn l©m sµng cña héi chøng h« hÊp. Sau khi mæ kh¸m kiÓm tra bÖnh tÝch chung cña nh÷ng con lîn nµy, béc lé phæi vµ h¹ch phæi kiÓm tra vµ ®a vÒ phßng thÝ nghiÖm. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tû lÖ nhiÔm Actinobacillus pleuropneumoniae tõ mÉu dÞch ngo¸y mòi vµ mÉu phæi, h¹ch phæi cña lîn chÕt do héi chøng h« hÊp ph©n lËp ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.4.

35

B¶ng 4.4: Tû lÖ nhiÔm Actinobacillus pleuropneumoniae tõ mÉu dÞch ngo¸y mòi vµ mÉu phæi, h¹ch phæi cña lîn chÕt do héi chøng h« hÊp ST T 1 2

BÖnh phÈm DÞch ngo¸y mòi Phæi vµ h¹ch phæi

KÕt qu¶ ph©n lËp

Sè lîng mÉu

Sè mÉu

36

3

8,33

13

2

15,38

(+)

Tû lÖ (%)

Víi c¶ hai lo¹i mÉu bÖnh phÈm, chóng t«i ®Òu nhËn thÊy sù cã mÆt cña Actinobacillus pleuropneumoniae. Trong 36 mÉu dÞch ngo¸y mòi chóng t«i ph©n lËp ®îc 3 mÉu d¬ng tÝnh cho tû lÖ 8,33%. §©y lµ mét tû lÖ rÊt cao vµ cao h¬n kÕt qu¶ ph©n lËp 7,93% cña t¸c gi¶ Cï H÷u Phó vµ cs, 2005 [4] tuy r»ng cïng mét lo¹i bÖnh phÈm song ®iÒu nµy cã thÓ dÔ dµng gi¶i thÝch ®îc. T¸c gi¶ Cï H÷u Phó vµ cs, 2005 [4] tiÕn hµnh trªn c¶ hai ®µn lîn nu«i tËp trung vµ tù do. Song chóng t«i tiÕn hµnh trªn lîn nu«i tËp trung. MÆt kh¸c, ®èi tîng nghiªn cøu cña chóng t«i lµ lîn ngo¹i thuÇn nhÊt cßn t¸c gi¶ Cï H÷u Phó nghiªn cøu trªn c¶ lîn ngo¹i vµ lîn néi. Ngoµi ra, chóng t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t ë giai ®o¹n 21 - 90 ngµy tuæi, mµ ®©y lµ giai ®o¹n c¶m nhiÔm nhÊt. Trªn mÉu phæi vµ h¹ch lympho phæi cña lîn èm chÕt chóng t«i thùc hiÖn víi 13 mÉu vµ thu ®îc kÕt qu¶ lµ hai mÉu d¬ng tÝnh chiÕm tû lÖ 15,38%, ®©y lµ mét tû lÖ rÊt cao bëi tû lÖ nhiÔm Actinobacillus pleuropneumoniae b×nh thêng ë phæi vµ h¹ch phæi lîn lµ rÊt thÊp chØ cã 0,19% (Cï H÷u Phó, 2005) [4]. Nguyªn nh©n cña dù kh¸c biÖt nµy chÝnh lµ do chóng t«i tiÕn hµnh trªn ®èi tîng chÕt cã bÖnh sö héi chøng h« hÊp. BÖnh tÝch ®Æc trng cña vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae g©y ra víi hÖ h« hÊp lµ hiÖn tîng viªm phæi kÕt hîp víi viªm mµng phæi, phæi thêng b¸m dÝnh vµo thµnh ngùc vµ kÌm theo dÞch fibrin. Trong hai mÉu ph©n lËp

36

®îc vi khuÈn chØ cã mét mÉu mang ®Æc trng cña bÖnh cßn mét mÉu chØ cã biÓu hiÖn viªm phæi kh«ng ®Æc trng cho bÖnh. Ba Hiep TUAF

H×nh 4.1 BÖnh tÝch viªm phæi - mµng phæi ®Æc trng VËy tû lÖ nhiÔm Actinobacillus pleuropneumoniae ë ®êng h« hÊp trªn cña lîn ngo¹i lµ rÊt cao. §©y lµ nguy c¬ lín cho nh÷ng ®ît bïng ph¸t dÞch viªm phæi - mµng phæi nãi riªng còng nh héi chøng h« hÊp ë lîn nãi chung nÕu kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p phßng trÞ bÖnh tèt sÏ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ lín. Vai trß cña Actinobacillus pleuropneumoniae ®èi víi héi chøng h« hÊp ë lîn bíc ®Çu x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ g©y chÕt lµ kh¸ cao. §Ó bæ sung cho ph¬ng ph¸p mæ kh¸m kiÓm tra bÖnh tÝch th× cÇn tiÕn hµnh ph©n lËp vi khuÈn míi x¸c ®Þnh ®îc nguyªn nh©n Actinobacillus pleuropneumoniae. Song víi sè lîng mÉu cßn Ýt nªn vÉn cßn h¹n chÕ vÒ møc ®é chÝnh x¸c. 4.2.2. KÕt qu¶ ph©n lËp Actinobacillus pleuropneumoniae theo løa tuæi ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau th× lîn còng nh c¸c loµi gia sóc kh¸c còng cã nh÷ng ®¾c ®iÓm sinh lý,gi¶i phÉu, kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng.lµ kh¸c nhau. Nªn chóng t«i tiÕn hµnh ph©n lËp Actinobacillus pleuropneumoniae tõ c¸c mÉu dÞch ngo¸y mòi cña c¶ lîn khoÎ vµ lîn cã biÓu hiÖn h« hÊp ë 2 giai ®o¹n tuæi 21 - 60 vµ 61 - 90 ngµy tuæi. Sau khi theo dâi,

37

chóng t«i lÊy c¸c mÉu dÞch ngo¸y mòi cña lîn khoÎ vµ lîn cã biÓu hiÖn héi chøng h« hÊp mét c¸ch ngÉu nhiªn. C¸c mÉu thu ®îc mang vÒ phßng thÝ nghiÖm vµ thùc hiÖn ph©n lËp. KÕt qu¶ ph©n lËp ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.5. B¶ng 4.5: KÕt qu¶ ph©n lËp Actinobacillus pleuropneumoniae theo løa tuæi Stt 1 2

Giai ®o¹n ph¸t triÓn

Sè lîng mÉu

21 - 60 61 - 90 Céng

13 25 38

KÕt qu¶ ph©n lËp Sè mÉu Tû lÖ (%) (+) 1 7,69 2 8,00 3 7,89

Qua b¶ng 4.5, chóng ta thÊy c¶ 2 giai ®o¹n sinh truëng ®Òu cã mÉu ph©n lËp ®îc d¬ng tÝnh víi vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae. Giai ®o¹n 21 - 60 ngµy tuæi, trong 13 mÉu ph©n lËp th× cã 1 mÉu d¬ng tÝnh øng víi tû lÖ lµ 4%. Giai ®o¹n 61 - 90 ngµy tuæi cã 2 mÉu d¬ng tÝnh chiÕm tû lÖ 7,67%. c¸c kÕt qu¶ nµy phï hîp víi nghiªn cøu cña Koen Chier vµ cs (2002) [20] vÒ tuæi c¶m nhiÔm vµ biÕn ®æi huyÕt thanh häc x¶y ra ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau. T¸c gi¶ nhËn thÊy r»ng hµm lîng kh¸ng thÓ víi ®éc tè Apx (Actinobacillus pleuropneumoniae RTX toxin) ®¹t cao nhÊt vµo lóc 4 tuÇn tuæi, sau ®ã hµm lîng kh¸ng thÓ gi¶m dÇn ®Õn 12 tuÇn tuæi, råi l¹i t¨ng lªn. KÕt qu¶ lµ lµm cho giai ®o¹n 21 - 90 ngµy tuæi tû lÖ nhiÔm rÊt cao. Nh vËy, giai ®o¹n tõ 21 - 90 ngµy tuæi tû lÖ nhiÔm khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ®êng h« hÊp kh¸ cao. Tû lÖ nhiÔm Actinobacillus pleuropneumoniae trªn lîn trong giai ®o¹n tõ 61 - 90 ngµy tuæi cao h¬n so víi løa tuæi 21 - 60 ngµy tuæi. Mµ Actinobacillus pleuropneumoniae l¹i lµ t¸c nh©n chÝnh g©y bÖnh ®êng h« hÊp. Do ®ã ®©y lµ giai ®o¹n cã nguy c¬ nhiÔm bÖnh ®êng h« hÊp ë nhÊt cña lîn. 2.4.3. KÕt qu¶ kiÓm tra c¸c ®Æc tinh sinh vËt ho¸ häc cña c¸c chñng vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc

38

Sau khi c¸c mÉu bÖnh phÈm ®îc nu«i cÊy, chóng t«i tiÕn hµnh chän läc c¸c khuÈn l¹c theo c¸c ®Æc trng vµ thùc hiÖn c¸c bíc chÈn ®o¸n vi khuÈn häc theo c¸c ph¬ng ph¸p thêng quy trong phßng thÝ nghiÖm. KÕt qu¶ ph©n lËp, gi¸m ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc cña vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc ®ù¬c tr×nh bµy ë b¶ng 4.6.

H×nh 4.2.Vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae Díi kÝnh hiÓn vi

H×nh 4.3.Ph¶n øng CAMP

H×nh 4.4.Thö kh¶ n¨ng lªn men mét sè lo¹i ®êng cña

vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae

39

B¶ng 4.6: KÕt qu¶ gi¸m ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc cña c¸c chñng vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc Patricia Sè lSè Moller vµ Carey C¸c ®Æc Tû lÖ îng mÉu Killian, Blanchard tÝnh (%) mÉu (+) 1990 [] vµ cs, 1992 [] Gram

5

0

0

--

--

Dung huyÕt

5

5

100

+

+

Maconkey agar

5

0

0

k

k

Camp

5

5

100

+

+

Urease

5

5

100

+

+

Catalase

5

5

100

±

+

Oxidase

5

5

100

+

+

Indol

5

0

0

-

-

Mannitol

5

5

100

+

+

Glucose

5

5

100

+

+

Arabinose

5

0

0

-

-

Maltose

5

5

100

+

+

Sucrose

5

5

100

+

+

Trehalose

5

0

0

-

-

Raffinose lactose

5 5

0 0

0 0

-

±

KÕt qu¶ ë b¶ng cho thÊy 100% sè chñng Actinobacillus pleuropneumoniae b¾t mÇu Gram ©m, víi h×nh d¹ng cÇu trùc khuÈn, g©y dung huyÕt trªn th¹ch m¸u cã cÊy kÌm ®êng cÊy cña vi khuÈn Sta. aureus, ph¶n øng kiÓm tra CAMP d¬ng tÝnh 100%.

40

Qua thö c¸c ph¶n øng sinh ho¸ thÊy 100% sè chñng ®Òu cã ph¶n øng Urease, Catalase, Oxidase lµ ph¶n øng d¬ng tÝnh cßn Indol lµ ph¶n øng ©m tÝnh. 100% sè chñng lªn men ®êng glucose, Mannitol. kh«ng lªn men Lactose, Raffinose, Trehalose, Arabinose. nh vËy c¸c kÕt qu¶ thö trªn cho thÊy c¸c chñng vi khuÈn ph©n lËp ®îc ®Òu mang c¸c ®Æc trng vÒ h×nh th¸i vµ tÝnh chÊt sinh vËt, ho¸ häc cña vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae. 4.2.5. KÕt qu¶ kiÓm tra ®éc lùc cña vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc Sau khi gi¸m ®Þnh c¸c tÝnh chÊt sinh vËt, ho¸ häc cña c¸c chñng vi khuÈn ph©n lËp ®îc, chóng t«i tiÕn hµnh kiÓm tra ®éc lùc cña c¸c chñng vi khuÈn nµy trªn chuét lang. C¸c chñng vi khuÈn ph©n lËp ®îc chän läc lÊy 2 chñng. C¸c chñng nµy ®· ®îc thö c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc vµ biÓu hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®Æc tÝnh cña Actinobacillus pleuropneumoniae. C¸c chuét thÝ nghiÖm ®îc tiªm phóc xoang 1ml canh khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ®· ®îc nu«i cÊy trªn m«i trêng th¹ch Chocolate agar 24 giê, 370C, 5% CO2vµ tiÕn hµnh déi röa bÒ mÆt th¹ch b»ng dung dÞch 0,85% NaCl ®Ó thu ®îc canh khuÈn. Chuét sau khi tiªm ®îc theo dâi trong vßng 10 ngµy vµ kÕt qu¶ tr×nh bµy ë b¶ng sau. B¶ng 4.7: KÕt qu¶ kiÓm tra ®éc lùc cña Actinobacillus pleuropneumoniae trªn chuét lang KÕt qu¶ kiÓm tra Ký Sè LiÒu Thêi hiÖu Sè Tû lÖ chu tiªm BÖnh tÝch gian chñn chuét chÕt ét (ml) chÕt g chÕt (%) (giê)

41

O

4

1

3

75

H

4

1

2

50

Céng

8

5

62,5

Viªm phæi nÆng, nhiÒu ®iÓm xuÊt huyÕt cã mµu x¸m, cã 12-72 nhiÒu dÞch rØ viªm trong xoang ngùc. 24-72

KÕt qu¶ thö ®éc lùc cña chóng t«i cho thÊy r»ng Actinobacillus pleuropneumoniae còng mÉn c¶m víi chuét lang. Tû lÖ g©y chÕt lµ cao. Trong nghiªn cøu cña chóng t«i cã kÕt qu¶ tû lÖ trung b×nh lµ 62,50%. Tû lÖ nµy cao h¬n cña Cï H÷u Phó vµ cs, 2005 [4] lµ 56% do c¸c chñng chóng t«i ph©n lËp ®îc lµ chñng tõ mÉu bÖnh phÈm phæi lîn chÕt cã triÖu chøng l©m sµng truíc khi chÕt cña bÖnh h« hÊp.

H×nh 4.5.BÖnh tÝch cña chuét chÕt sau khi tiªm Actinobacillus pleuropneumoniae C¸c biÓu hiÖn bÖnh tÝch cña chuét ®îc tiªm Actinobacillus pleuropneumoniae bao gåm viªm phæi, mµng phæi, viªm c¸c h¹ch, ho¹i tö vµ sng h¹ch. Chuét sau khi chÕt ®Òu ®îc lÊy m¸u tim, nu«i cÊy vµ thö l¹i c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt ho¸ häc. 100% sè mÉu ®Òu ph¶n øng d¬ng tÝnh víi Actinobacillus pleuropneumoniae. §iÒu nµy chøng

42

tá Actinobacillus pleuropneumoniae lµ nguyªn nh©n g©y chÕt vµ c¸c chñng ph©n lËp ®îc ®Òu cã ®éc tÝnh cao. 2.4.5. KÕt qu¶ thö kh¸ng sinh ®å c¸c chñng Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc §iÒu trÞ viªm phæi mµng phæi nãi riªng vµ bÖnh ®êng h« hÊp nãi chung lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i ®Æt ra víi hÇu hÕt c¸c tr¹i ch¨n nu«i tËp chung. Nªn ®Ó cã c¬ së cho viÖc ®iÒu trÞ bÖnh viªm phæi mµng phæi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. t«i tiÕn hµnh thö mét sè kh¸ng sinh ®å nh»m x¸ch ®Þnh kh¸ng sinh mÉn c¶m víi Actinobacillus pleuropneumoniae. KÕt qu¶ ®îc tr×nh bµy ë b¶ng sau. Qua kÕt qu¶ thö kh¸ng sinh ®å ë b¶ng 4.8 chóng ta thÊy r»ng kh¸ng sinh mÉn c¶m nhÊt lµ Rifampicin vµ Ceftiofur (80%), Neomycin vµ Amoxicllin (75%), kh¸ng sinh mÉn c¶m d¹ng trung b×nh lµ: Ampicllin, Tetramycin, Kanamycin cßn kh¸ng sinh cã ®é mÉn c¶m kÐm lµ Erythromycin.

B¶ng 4.8: KÕt qu¶ thö kh¸ng sinh ®å c¸c chñng Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc KÕt qu¶ Lo¹i kh¸ng Stt sinh Sè mÉu c¶m MÉn tû lÖ (%) 1 Gentamicin 5 3 60 2 Rifampicin 5 4 80 3 Neomycin 4 3 75 4 Erythromycin 6 1 16,67 5 Amoxycllin 4 3 75 6 Kanamycin 4 2 50 7 Ciprofloxacin 5 3 60 8 Tetracyclin 4 2 50 9 Ampicillin 5 2 40 10 Ceftiofur 5 4 80 Trong c¸c lo¹i kh¸ng sinh chóng t«i sö dông ®Ó lµm kh¸ng sinh ®å cã 2 lo¹i kh¸ng sinh hiÖn ®ang sö dông t¹i tr¹i lµ Gentamycin vµ Kanamycin, th× ë ®©y chóng ta thÊy

43

Kanamycin chØ mÉn c¶m víi 50 %, cßn Genmycin th× kh¸ h¬n mét chót lµ 60%. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao tû lÖ ®iÒu trÞ khái t¹i tr¹i lµ rÊt thÊp, còng nh møc ®é lu hµnh bÖnh t¹i tr¹i lµ rÊt cao. 2.4.6. KÕt qu¶ so s¸nh gi÷a ph¸c ®å ®iÒu trÞ t¹i tr¹i vµ ph¸c ®å thÝ nghiÖm Nh»m ®a c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo phôc vô cho viÖc phßng trÞ bÖnh viªm phæi mµng phæi, ®ång thêi ®©y còng lµ thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm chøng kÕt qu¶ nghiªn cøu, chóng t«i tiÕn hµnh so s¸nh kÕt qu¶ ®iÒu trÞ gi÷a ph¸c ®å cña tr¹i (Kanamycin- Ph¸c ®å 1) vµ ph¸c ®å ®îc x©y dùng dùa trªn kh¸ng sinh ®å ( Ceftiofur (Hancef)- ph¸c ®å 2). KÕt qu¶ ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.9 B¶ng 4.9: KÕt qu¶ so s¸nh gi÷a ph¸c ®å ®iÒu trÞ t¹i tr¹i vµ ph¸c ®å thÝ nghiÖm KÕt qu¶ ®iÒu trÞ Ph¸c ®å

LiÒu lîng (ml)

LiÖu tr×nh (ngµy)

Sè lîn Sè lîn

®iÒu

Tû lÖ

khái

trÞ

(%)

(con)

1 2

1–2 1–2

3-5 3-5

18 15

12 5

66,67 33,33

Qua b¶ng 4.9 chóng ta thÊy r»ng tû lÖ ®iÒu trÞ khái cña hai ph¸c ®å Ceftiofur vµ Kanamycin lÇn lît lµ 66%, 40% h¬i thÊp h¬n so víi tû lÖ 80%, 50% cho thÊy khi thùc hiÖn kh¸ng sinh ®å. §iÒu nµy ®îc gi¶i thÝch do vi khuÈn chóng t«i ph©n lËp ®· ®îc thuÇn khiÕt trong khi hÖ vi khuÈn ®êng h« hÊp rÊt phong phó thêng kÕt hîp víi nhau trong qu¸ tr×nh g©y bÖnh. Ngoµi ra trong thùc tÕ cßn chÞu ¶nh hëng rÊt lín cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh nh: ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i, ch¨m sãc hé lý. còng nh th«ng thêng bÖnh h« hÊp chñ yÕu ë thÓ m·n tÝnh.

44

HiÖu qu¶ ®iÒu trÞ b»ng ph¸c ®å ®iÒu trÞ ®îc x©y dùng b»ng kh¸ng sinh ®å cho kÕt qu¶ ®iÒu trÞ cao h¬n h¼n

ph¸c ®å cña tr¹i hiÖn ®ang sö dông.

H×nh 4.6. ChÕ phÈm Hanceft ®îc sö dông trong ®iÒu trÞ thÝ nghiÖm Qua ®©y mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña nghiªn cøu, ®ång thêi còng cho thÊy c¸c thuèc ®iÒu trÞ t¹i tr¹i cã hiÖu qu¶ kÐm vµ kh«ng nªn sö dông n÷a. MÆt kh¸c c¸c kh¸ng sinh cña chóng t«i sö dông mÉn c¶m víi vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae nªn ®îc sö dông trong ®iÒu trÞ t¹i tr¹i.

45

PhÇn 5 KÕt luËn vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p 5.1. KÕt luËn Tõ nhng kÕt qu¶ nghiªn cøu thu ®îc vµ th¶o luËn chóng t«i rót ra ®îc mét sè kÕt luËn sau 5.1.1 Tû lÖ nhiÔm trung b×nh héi chøng h« hÊp theo kiÓu nÒn chuång nu«i lµ 29.07%. Tû lÖ nhiÓm ë nÒn chuång nu«i b»ng bª t«ng cã tû lÖ(41,00%) cao gÊp ®«i so víi tû lÖ (20,45%) ë chuång nu«i b»ng nÒn nhùa. 5.1.2. Héi chøng h« hÊp ë lîn diÔn ra quanh n¨m víi tû lÖ trung b×nh lµ 29,07%. Trong ®ã tû lÖ nhiÔm cao nhÊt lµ th¸ng vµo th¸ng 8 vµ th¸ng 12 víi tû lÖ 39,53% , 39,56%. Cßn tû lÖ nhiÔm thÊp nhÊt lµ th¸ng 5 víi tû lÖ 18,07%. 5.1.3. KÕt qu¶ theo dâi tû lÖ nhiÔm héi chøng h« hÊp theo tuæi cho thÊy: Tû lÖ nhiÔm cã chiÒu híng t¨ng lªn tõ sau cai s÷a tíi 90 ngµy tuæi. 5.1.4 KÕt qu¶ ph©n lËp vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae tõ c¸c mÉu bÖnh phÈm lµ dÞch ngo¸y mòi cña lîn èm vµ kháe, mÉu bÖnh phÈm phæi cña lîn chÕt cã bÖnh sö héi chøng h« hÊp ®· chØ ra r»ng : Trong xoang mòi lîn kháe vµ lîn èm ®Òu cã chøa vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae víi tû lÖ 8,33%. Cßn trong mÉu phæi lîn chÕt cã bÖnh sö héi chøng h« hÊp tû lÖ nµy lµ 15,38%. 5.1.5. Tû lÖ nhiÔm Actinobacillus pleuropneumoniae theo c¸c giai ®oan ph¸t triÓn cã kh¸c nhau. Tû lÖ nhiÔm ë giai ®o¹n 21 – 60 ngµy tuæi lµ 7.69% , cßn ë giai ®o¹n 61 – 90 ngµy lµ 8% vµ tû lÖ nhiÔm chung cho giai ®o¹n lµ 7,89%. 5.1.6. C¸c chñng vi khuÈn Actinobacillus pleuropneumoniae ph©n lËp ®îc gi¸m ®Þnh th«ng qua c¸c ®Æc tÝnh sinh vËt hãa häc kÕt qu¶ cho thÊy. c¸c chñng ph©n lËp ®îc ®Òu cã ®Çy ®ñ c¸c ®Æc tÝnh nh c¸c b¸o c¸o trong vµ ngoµi níc tríc ®ã. 5.1.7. C¸c chñng Actinobacillus pleuropneumoniae ®Òu cã ®éc lùc cao víi chuét lang. Tû lÖ chÕt trung b×nh lµ 62,50%

46

5.1.8. KÕt qu¶ tiÕn hµnh thö kh¸ng sinh ®å cho thÊy Ceftiofur, Rifampicin cã ®é mÉn c¶m cao (80%) vµ Erythromycin vµ Ampicillin cã ®é mÉn c¶m thÊp . 5.1.9. So s¸nh ph¸c ®å ®iÒu trÞ (Kanamycin) cña tr¹i hiÖn ®ang sö dông vµ ph¸c ®å x©y dùng dùa trªn kÕt qu¶ kh¸ng sinh ®å (Ceftiofur- Hanceft). Tû lÖ ®iÒ trÞ khái cña Kanamycin chØ cã 33,33% là rÊt th©pSS cßn cña Ceftiofur lµ 66,67%. 5.2. §Ò xuÊt gi¶i ph¸p Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ dÞch tÔ héi chøng h« hÊp vµ vi khuÈn Actinbacillus pleuropneumoniae chóng t«i xin ®a ra mét sè ý kiÕn nh»m h¹n chÕ bÖnh viªm phæi mµng phæi nãi riªng vµ héi chøng h« hÊp nãi chung: CÇn quan t©m nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò dÞch tÔ cña bÖnh vµ tõ ®ã x©y dùng nh÷ng ph¬ng ph¸p lµm h¹n chÕ bÖnh cã hiÖu qu¶. - C¸c biÖn ph¸p cã thÓ sö dông nh x©y dùng chuång tr¹i ®¶m b¶o ®óng kü thuËt vµ hiÖn ®¹i, phun thuèc khö trïng tiªu ®éc thêng xuyªn, ®¶m b¶o vÖ sinh cho ®µn lîn, cÇn chó ý c¸c giai ®o¹n tríc mïa ph¸t bÖnh. - KhuyÕn c¸o tr¹i nªn sö dông ph¸c ®å ®iÒu trÞ cña chóng t«i nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ. Kh«ng nªn dïng ph¸c ®å cò n÷a. - CÇn cã nhiÒu nghiªn cøu h¬n n÷a vÒ c¸c vÊn ®Ò trªn th«ng qua sù hîp t¸c cña tr¹i vµ c¸c trung t©m nghiªn cøu. Nh»m lµm cho c«ng t¸c phßng chèng bÖnh cã hiÖu qu¶.

47

Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng viÖt 1.

Chu V¨n MÉn (2002), Xö lý thèng kª sinh häc trªn m¸y tÝnh, NXB ®¹i häc Quèc gia Hµ Néi

2.

Cï H÷u Phó, §ç Ngäc Thóy, NguyÔn Thu H»ng. KÕt qu¶ bíc ®Çu ph©n lËp Haemophilus c tró ë niªm m¹c mòi lîn, dª vµ tû lÖ nhiÔm Haemophilus kÕt hîp víi Pasteurella ë dª. T¹p chÝ khoa häc kü thuËt thó y, TËp IV sè 2.1997, trang 35 - 38.

3.

Cï H÷u Phó, NguyÔn Ngäc Nhiªn, §ç Ngäc Thóy. Tû lÖ nhiÔm Haemophilus spp ë niªm m¹c ®êng h« hÊp trªn cu¶ cña lîn vµ mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt hãa häc cña c¸c chñng vi khuÈn ph©n lËp ®îc. T¹p chÝ khoa häc kü

thuËt thó y, tËpV sè 3 - 1998, trang 88-93 4.

Cï H÷u Phó, NguyÔn Ngäc Nhiªn, NguyÔn Thu H»ng, ¢u Xu©n TuÊn, NguyÔn BÝch Thñy, Vò Ngäc Quý, Ph¹m B¶o Ngäc. X¸c ®Þnh nguyªn nh©n g©y bÖnh

h« hÊp cña lîn nu«i t¹i mét sè tØnh phÝa B¾c . T¹p

48

chÝ khoa häc kü thuËt thó y, sè 4-2005, trang 23 32. 5.

Yoshikazu Iritani, NguyÔn BÝch Thñy, NguyÔn Thóy Duyªn vµ Cï H÷u Phó. Tinh chÕ kh¸ng nguyªn ®Æc

hiÖu Serotype cña Actinobacillus pleuropneumoniae vµ mét sè ®Æc tÝnh cña chóng.T¹p chÝ khoa häc kü thuËt thó y, sè 1 – 2005, trang 12 – 18. 6.

John Carr. Héi chøng h« hÊp ë lîn. T¹p chÝ khoa häc kü thuËt thó y, TËp III, Sè 4 - 2001,trang 89 - 93.Ngêi dÞch: NguyÔn TiÕn Dòng .

7.

Laval.A(2000), dÞch tÔ häc thó y, côc thó y Hµ Néi

8.

M.W Eastaugh(2002) “Tæng quan c¸c bÖnh cña lîn, T¹p chÝ khoa häc kü thuËt thó y, T©p VIII (), Trang 76 – 79

9.

NguyÔn Ngäc Nhiªn, Kh¬ng BÝch Ngäc(1994). BÖnh ®êng h« hÊp trong ch¨n nu«i lîn c«ng nghiÖp. T¹p chÝ khoa häc kü thuËt thó y sè 4/1994, trang 42 - 46.

10. NguyÔn V¨n B×nh(2004). Tû lÖ nhiÔm mét sè lo¹i vi

khuÈn ®êng h« hÊp ë lîn. T¹p chÝ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, sè 8 - 2004, trang 1090 -1091. 11.

Ph¹m Sü L¨ng, NguyÔn V¨n Quang, B¹ch Quèc Th¾ng(2006). 17 BÖnh míi cña lîn, NXb Lao ®éng - X· héi, trang 69 . 72.

12.

TrÞnh Quang HiÖp,NguyÔn Thu H»ng, ¢u Xu©n TuÊn. X¸c ®Þnh mét sè ®Æc tÝnh sinh vËt hãa häc, ®éc lùc cña Actinobacillus, Pasteurella, Streptococcus g©y viªm phæi ë lîn. T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n n¨m thø t, 2004, trang 315 - 317.

49 13. Stan Done. C¸c t¸c nh©n g©y bÖnh ®êng h« hÊp ¶nh h-

ëng nh thÕ nµo ®Õn søc kháe ®µn lîn. T¹p chÝ khoa häc kü thuËt thó y, Sè 3 - 2002,trang 91-93 14. Niªn gi¸m thèng kª 2005. Tæng côc thèng kª. Tµi liÖu níc ngoµi 15. D. J.Taylor, 1999. Actinobacillus pleuropneumoniae. In: Diseases of

Swine, ed. D., Iowa State University Press, Ames, Iowa, USA, pp. 343−350. 16. Frey J, Bosse JT, Chang YF, Cullen JM, Fenwick B, Gerlach GF, Gygi

D, Haesebrouck F, Inzana TJ, Jansen R, et al. Actinobacillus pleuropneumoniae RTX-toxins: uniform designation of haemolysins, cytolysins, pleurotoxin and their genes. J Gen Microbiol. 1993 Aug. p 1723–1728. 17. Lo.

T.M. 1997:

Detection

and identification

of

Actinobacillus

pleuropneumoniae serotype 5 by multiplex polymerase chain reaction. Master of Science in Veterinary Medical Sciences. Blacksburg, Virginia. 18. Kilian, M. 1976. A taxonomic study of the genus Haemophilus, with the

proposal of a new species. J. Gen. Microbiol. 9–62. 19. Kilian, M., J. Nicolet, and E. L. Biberstein. 1978. Biochemical

characterization of Haemophilus pleuropneumoniae (Matthews and Pattison1961) Shope 1964 and proposal of a neotype strain. Int. J. Syst. Bacteriol. 20-26 20. Koen Chiers, Eef Donne, Ingrid Van Overbeke, Richard Ducatelle,

freddy Haesebrouck(2002). Actinobacillus pleuropneumoniae infectious inclosed swine heards : infectious patterns and serological profiles Elsevier science B.V in Ghent University - Belgium 21. MacInnes, J. I., and S. Rosendal.1988. Prevention and control of

Actinobacillus (Haemophilus) pleuropneumoniae infection in swine: A review. Can. Vet. J. 572-573.

50 22. Møller, K., and M. Kilian. 1990. V factor-dependent members of the

family Pasteurellaceae in the porcine upper respiratory tract. J. Clin. Microbiol. 2711–2716. 23. Nielsen,

R.

1974.

Serological

and

immunological

studies

of

pleuropneumonia of swine caused by Haemophilus parahaemolyticus. Acta Vet. Scand. 80-89. 24. Nielsen, R. 1979. Haemophilus parahaemolyticus serotypes serological

response. Nord. Vet. Med. 401-406. 25. Nielsen,

R.

1985.

Serological

characterization

of

Haemophilus

pleuropneumonia (Actinobacillus pleuropneumoniae) strains and proposal of a new serotype: serotype 9.Acta Vet. Scand.501-512. 26. Nielsen, R., T. Plambeck, and N. T. Foged. 1993. Blocking enzyme-

linked immunosorbent assay for detection of antibodies against Actinobacillus pleuropneumoniae serotype 8.131-138. 27. Nicolet. J. 1992 : Actinobacillus pleuropneumoniae: In Leman AD, Straw

B, Mengeling WL, D’Allaire S, Taylor DJ (ed.): Diseases of swine. Iowa State University Press, Ames, pp. 401-408. 28. Patricia C.B, Richard L. Walker, Ian Gardner. 1993. pleuropneumoniae

in swine assocciated with a urease – negative variant of Actinobacillus pleuropneumoniae serotype 1. J.Vet.Diagn.invest.1993.279-282 29. Perry, M. B., E. Altman, J.-R. Brisson, L. M. Beynon, and J. C.

Richards. 1990. Structural characteristics of the antigenic capsular polysaccharides and lipopolysaccharides involved in the serological classification of Actinobacillus pleuropneumoniae strains. Serodiag. Immun. in Infect. Dis:299-308. 30. Pohl S., H. U. Bertschinger, W. Frederiksen, and W. Mannheim.1983.

Transfer of Haemophilus pleuropneumoniae and Pasteurella haemolyticalike organism causing porcine necrotic pleuropneumonia to the genus Actinobacillus (Actinobacillus pleuropneumoniae comb. nov.) On the basis of phenotypic and deoxyribonucleic acid relatedness. Int. J. Syst. Bacteriol:510-514.

51 31. Sanford

S.E,

Josephson

G.K.A.1981.

pleuropneumoniae

epizootic

in

microbiologycal,

pathologycal,

Porcine

Southerwestern and

Haemophilus

Ontario:

Epidemiologycal

clinical, findings.

Can.J.comp.Med . January – 1981.2 – 7. 32. Shope, R. R. 1964. Porcine contagious pleuropneumonia I. Experimental

transmission, etiology and pathology. J. Exp. Med:357-358. 33. Sebunya, T. K., Osborne A.D and J. R. Saunders.1981. Pneumoniae in

Saskatchewan swine : Abattoir incidence of introthoracic lesion in pig from herd infected with Haemophilus pleuropneumoniae and from other herds.Can.Vet. J. August- 1981. 244 – 247. 34. Stine

D.L,

Huether

M.J,

Rodney

A.Moxley,

Subramaniam

Srikumaran . 1991. Actinobacillus pleuropneumoniae - Induced thymic lesion in mice and pigst. Infect. Immun. 2885 – 2891. 35. Utrena,

V.,

and

Pijoan,

C.

1991.

Fimbrae

in Actinobacillus

pleuropneumoniae strain isolated from pig respiratory tracts . Vet.Rec, 357 - 358 36. Willson P.J, Falk G, Kl¸hinky S 1987: Detection of Actinobacillus

pleuropneumoniae infection in pigs. Can Vet J 28: 111-116 C¸c trang Wedside. http://www.pubmedcentral.nih.gov www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/