Bao Cao Thuc Tap Ban Nguoi

I. Kh¸i niÖm vÒ nghÒ nguéi 1. Lµm nguéi: Tøc lµ lµm c«ng viÖc gia c«ng kim lo¹i b»ng tay kÕt hîp víi mét sè dông cô ®Ó hoµn thµnh mét sè c«ng viÖc c¬ b¶n nh: v¹ch dÊu, ca, dòa, ®ôc tay, khoan, khoÐt, doa lç, chÕ t¹o ren èc, dËp b»ng, uèn cong, c¹o, r¶, mµi, h¹n, m¹ ... trong ®ã cã mét sè c«ng viÖc lµm nãng cßn ®¹i bé phËn lµm nguéi b»ng tay, còng cã khi kÕt hîp dïng m¸y ®Ó hoµn thµnh. TÊt c¶ c¸c c«ng viÖc trong ngµnh chÕ t¹o m¸y, söa ch÷a m¸y ®Òu ph¶i cã c«ng viÖc lµm nguéi nãi chung. C«ng viÖc lµm nguéi thêng lµ nh÷ng c«ng viÖc phøc t¹p ngêi thî giái cã kh¶ n¨ng toµn diÖn th× míi cã thÓ hoµn thµnh tèt c«ng t¸c ®· ®îc ph©n c«ng. Víi c¬ së mµ s¶n phÈm b»ng kim lo¹i cã tÝnh chÊt thñ c«ng th× c«ng viÖc lµm nguéi chiÕm vÞ trÝ träng yÕu nhÊt. 2. Ph©n lo¹i: Qu¸ tr×nh chÕ t¹o ra mét s¶n phÈm hay phôc håi s¶n phÈm ®· bÞ mßn, háng bao gåm: - ChÕ t¹o tõng chi tiÕt - L¾p ghÐp tõng chi tiÕt riªng biÖt t¹o thµnh s¶n phÈm - Söa ch÷a chi tiÕt bÞ háng Liªn hÖ tíi qu¸ tr×nh chÕ t¹o vµ sö dông c¸c lo¹i c«ng cô lao ®éng 3 c«ng viÖc trªn kh«ng thÓ thiÕu mét mÆt nµo. Trong c«ng t¸c chÕ t¹o vµ söa ch÷a trong nghÒ nguéi vÒ c¬ b¶n tÝnh chÊt, thao t¸c t¬ng tù nhau nªn gép 2 c«ng t¸c nµy lµm lµ “söa ch÷a” nªn ph©n ra lµm 3 nghÒ nguéi: - Nguéi l¾p r¸p (l¾p ghÐp) - Nguéi söa ch÷a m¸y c¾t kim lo¹i - Nguéi dông cô (nguéi chÝnh x¸c) §Ó ngêi thî ®i s©u vµo tõng mÆt c«ng t¸c, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt mçi nghÒ cã 1 tÝnh chÊt vµ yªu cÇu riªng. 2.1. Nguéi l¾p r¸p: - CÇn hiÓu biÕt tÝnh chÊt lµm viÖc cña chi tiÕt vµ bé phËn m¸y, biÕt tinh chÕ c¸c chi tiÕt ®ßi hái chÝnh x¸c 1/50, 1/100, 1/1000 mm.

- BiÕt l¾p ghÐp c¸c chi tiÕt vµ bé phËn m¸y l¹i víi nhau theo mét yªu cÇu nhÊt ®Þnh ghi trong b¶n vÏ. - Thµnh th¹o c¸c c«ng viÖc nguéi c¬ b¶n. 2.2. Nguéi söa ch÷a: - Ngoµi yªu cÇu nh trong nguéi l¾p r¸p thî söa ch÷a yªu cÇu cßn ph¶i n¾m ®îc cÊu t¹o, chuyÓn ®éng vµ møc ®é chÝnh x¸c cña c¸c lo¹i m¸y c¾t kim lo¹i, söa ch÷a thµnh th¹o c¸c lo¹i m¸y bÞ h háng. 2.3. Nguéi dông cô: Ngµnh chÕ t¹o c¬ khÝ ®ßi hái ph¶i s¶n xuÊt hµng lo¹t c¸c dông cô c¾t ghÐp, dông cô ®o lêng vµ c¸c dông cô chuyªn m«n kh¸c. Muèn chÕ t¹o tèt lo¹i dông cô ngêi thî ph¶i n¾m ®îc cÊu t¹o vµ ®Æc tÝnh kü thuËt cña dông cô, biÕt ph¬ng ph¸p chÕ t¹o vµ nhiÖt luyÖn cña dông cô. 2.4. Yªu cÇu chung cña 3 nghÒ nguéi: - BiÕt ®äc th«ng th¹o c¸c b¶n vÏ chÕ t¹o - BiÕt ph©n tÝch c¸c yÕu tè kü thuËt cña s¶n phÈm - BiÕt tÝnh chÊt c¬ lý cña kim lo¹i Tãm l¹i, trong ngµnh nguéi chia ra lµm 3 lo¹i, mçi lo¹i cã tÝnh chÊt kh¸c nhau ®Òu ®ßi hái ngêi thî nguéi ph¶i cã 1 tay nghÒ c¬ b¶n nh: ®ôc, dòa, ca c¾t, lµm r¨ng, c¹o, t¸n ®inh, v¹ch dÊu vµ ®o lêng, cã ãc s¸ng t¹o, linh ho¹t vµ cã ®øc tÝnh cÇn cï kiªn nhÉn. II. Tæ chøc n¬i lµm viÖc vµ thiÕt bÞ dông cô thêng dïng trong nghÒ nguéi

1. Tæ chøc n¬i lµm viÖc: Muèn thùc hiÖn mét nhiÖm vô s¶n xuÊt nµo ®ã, cã n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt lîng s¶n phÈm cao cÇn ph¶i tæ chøc n¬i lµm viÖc 1 c¸ch hîp lý, ta cã thÓ thùc hiÖn hîp lý ho¸ c¸c ®éng t¸c lµm viÖc tiÕt kiÖm thêi gian vµ lîi vÒ c«ng søc. - Chç lµm viÖc chØ ®îc ®Ó c¸c dông cô cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh 1 nhiÖm vô. - Bè trÝ c¸c dông cô, ph«i mÇm, tµi liÖu kü thuËt c¸c chç ®øng cña ngêi thî 1 c¸nh tay, dông cô nµo dïng lu«n th× ®Ó gÇn, xÕp ®Æt dông cô ph¶i theo thø tù.

- Dông cô nµo dïng bªn tay ph¶i th× ph¶i ®Æt bªn ph¶i, dông cô nµo dïng bªn tay tr¸i th× ph¶i ®Æt bªn tr¸i, dông cô nµo dïng chung c¶ 2 tay th× ph¶i ®Æt tríc mÆt. VÝ dô: + Dòa, bóa cÇm tay ph¶i nªn ®Ó bªn ph¶i + §ôc b»ng ®ôc nhän cÇm tay tr¸i nªn ®Ó bªn tr¸i. - N¬i lµm viÖc thêng xuyªn ®îc lµm vÖ sinh c«ng nghiÖp thËt s¸ng sña, m¸t mÎ, s¹ch sÏ, trËt tù gän gµng, ng¨n n¾p. 2. ThiÕt bÞ n¬i lµm viÖc: ThiÕt bÞ chñ yÕu n¬i lµm viÖc cña ngêi thî nguéi lµ bµn nguéi vµ ªt«. 2.1. Bµn nguéi: Cã 2 lo¹i: bµn ®¬n dïng cho 1 ngêi, bµn kÐp dïng cho 2 ngêi trë nªn. Bµn ®îc lµm rÊt cøng v÷ng ch¾c khoÎ cã líi ch¾n phÝa tríc ®Ó b¶o vÖ khái ph«i b¾n vµo ngêi. MÆt bµn lµm b»ng gç cøng dµy 50- 60 mm, réng 1200- 1500mm, chiÒu dµi tuú theo sè lîng ªt« bè trÝ nhiÒu hay Ýt, chiÒu cao 800- 900mm kho¶ng c¸ch gi÷a ªt« lµ 1500mm. 2.2. £t«: Lµ dông cô ®Ó cÆp, gi÷ chi tiÕt ë 1 vÞ trÝ nhÊt ®Þnh khi lµm nguéi. Tuú theo c«ng dông vµ cÊu t¹o chia ªt« lµm c¸c lo¹i sau: - £t« ch©n: lµm b»ng thÐp rÌn kÕt cÊu ®¬n gi¶n, khoÎ lµm ®îc c¸c c«ng viÖc nh ®ôc, chÆt, uèn, n¾n rÊt tèt, n¨ng suÊt cao nhng nhiÒu nhîc ®iÓm khi má ®éng më ra th× m¸ cÆp cña nã kh«ng thÓ song song víi má cña m¸ cè ®Þnh ë bÊt k× vÞ trÝ bµo nªn cÆp vËt mÊt chÝnh x¸c ⇒ kh«ng thÓ cÆp ®îc vËt cÇn gia c«ng chÝnh x¸c cao chØ dïng cÆp gi÷ vËt lín chÞu va ®Ëp lín. - £ t« tay: nhá ®îc cÇm tay ®Ó cÆp vËt nhá. - £ t« song song: do hµnh tr×nh cña 2 m¸ khi më ra vÆn vµo lu«n song song víi nhau nªn gäi lµ ª t« song song. ChÕ t¹o b»ng gang x¸m hoÆc b»ng thÐp. TÝnh chÊt cña gang dßn, dÔ nøt vì nªn c¸c c«ng viÖc nh ®ôc, chÆt... kh«ng thÓ lµm ®îc trªn ªt« song song chØ lµm ®îc c«ng viÖc nhÑ nh dòa, c¹o, ..

cÇn ®ßi hái chÝnh x¸c, lo¹i nµy ®îc sö dông réng r·i vµ tiÖn lîi nhÊt. - Chó ý: + Khi cÆp chi tiÕt kh«ng ®îc ®¸nh bóa vµo tay quay tr¸nh nøt vì ª t«. + Hµm ª t« cã kÝch thíc tõ 60- 150mm ®îc t«i cøng vµ kh¸ nh¸m cã t¸c dông t¨ng ma s¸t bÒ mÆt. - Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®é cao ª t« trªn bµn nguéi: + £ t« song song: chèng khuûu tay lªn mÆt ª t« lµm cho c¸c ®Çu ngãn tay ch¹m lµ võa. + £ t« ch©n: t¬ng tù nh vËy kh¸c lµm c»m ch¹m vµo ®Çu n¾m tay môc ®Ých lµ ®iÒu khiÓn cho ch©n lµm viÖc ë t thÕ b×nh thêng, tho¶i m¸i tr¸nh bÖnh nghÒ nghiÖp. 3. Dông cô thêng dïng: 3.1. Dông cô kiÓm tra (®o thö): §Ó kiÓm tra vµ ®o chÊt lîng s¶n phÈm chÕ t¹o ra nã cã rÊt nhiÒu lo¹i nhiÒu kiÓu trong qu¸ tr×nh gia c«ng rÊt nhiÒu lóc ph¶i ®o chiÒu dµi, chiÒu ngang, gãc, c¸c bÒ mÆt kh¸c nhau tuú theo cÊu t¹o, c«ng dông cña mçi lo¹i ®Ó ph©n ra c¸c lo¹i: thíc kÑp (dÑp), thíc cÆp, thíc gãc, compa, panme, ®ång ®o ®o, c¨n mÉu, c¨n l¸, gãc mÉu, thíc ®o gãc v¹n n¨ng... - Thíc dÑp: lµm b»ng thÐp C dông cô dµi 100, 300, 500, 1000mm réng 11-25mm dÇy 1-1,2mm dïng ®Ó ®o kiÓm tra c¸c kÝch thíc th¼ng cña vËt ®ßi hái ®é chÝnh x¸c 0,5mm, nÕu ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao h¬n dïng thíc cÆp ®Ó ®o. - Thíc cÆp: cã 3 lo¹i thíc ®Ó ®o c¸c kÝch thíc chÝnh x¸c: 1/10, 1/50mm CÊu t¹o: th©n tríc liÒn víi má ®o (cè ®Þnh) trªn mÆt thíc cã tõng mm ®¸nh sè tõ 0-n di chuyÓn trªn th©n thíc cã khung di ®éng liÒn víi má do (má ®éng). Má ®éng di chuyÓn tù do trªn th©n thíc theo chiÒu däc vµ cã thÓ h·m l¹i ë bÊt kú vÞ trÝ nµo trªn th©n thíc b»ng vÝt h·m trªn bé phËn trît cña má ®éng kh¾c thµnh nhiÒu kho¶ng gäi lµ du xÝch. TrÞ sè cña mçi kho¶ng vµ sè kho¶ng phô thuéc vµo ®é chÝnh x¸c cña vËt ®o.

- Du xÝch thíc cÆp 1/10 cã chiÒu dµi lµ 9mm ®em chia thµnh 10 b»ng nhau. Nh vËy, trÞ sè cña mçi kho¶ng lµ 0,9mm nghÜa lµ ng¾n h¬n 1mm kh¾c trªn th©n thíc lµ 0,1mm. Trong thùc tÕ ngêi ta dïng thíc cÆp 1/20, 1/50 vÒ c¨n b¶n th× gièng thíc 1/10 chØ kh¸c lµ dµi h¬n. Thíc 1/20 trªn du xÝch cã chiÒu dµi lµ 19mm chia 20 kho¶ng ®Òu nhau. Thíc 1/50 trªn du xÝch cã chiÒu dµi lµ 49mm chia 50 kho¶ng ®Òu nhau. + Ph¬ng ph¸p ®o: tríc lóc ®o ph¶i lau chïi thíc, tay tr¸i cÇm vËt ®o tay ph¶i cÇm thíc më má ®éng lín h¬n vËt vµ dïng ngãn tay c¸i Ên vµo má ®éng khi cÆp th× cÆp võa ph¶i kh«ng Ên m¹nh v× sÏ mÊt chÝnh x¸c. Cho vËt vµo gi÷a th©n 2 má, tríc khi ®o ®äc kÝch thíc cña vËt ta ph¶i vÆn vÝt h·m ®Ó cè ®Þnh vÞ trÝ cña má ®éng. + §äc kÝch thíc: c¨n cø vµo cÊu t¹o cña thíc ⇒ ch¸c do kÝch thíc thùc tÕ cña vËt: KTTT cña vËt cÇn ®o = KT ch½n + KT lÎ ®äc trªn du xÝch. - Thíc gãc: £ ke dïng kiÓm tra gãc trong vµ ngoµi cña vËt ®ång thêi cã thÓ ®o c¸c mÆt ph¼ng n»m ngang vµ mÆt th¼ng ®øng. £ ke thêng lµm b»ng thÐp C dông cô hay thÐp dông cô ®Æc biÖt trong nguéi thêng dïng ª ke 90 ®é còng cã trêng hîp dïng ª ke ®Æc biÖt cã gãc 30, 45, 120, 135 ®é. C¸ch ®o: tay tr¸i cÇm vËt tay ph¶i cÇm ª ke ¸p s¸t c¹nh cña ª ke vµo vËt råi chiÕu ra ¸nh s¸ng nÕu ¸nh s¸ng kh«ng lät qua hoÆc lät qua ®Òu vµo gi÷a mÆt tiÕp xóc cña ¹nh ª ke víi vËt lµ tèt. - Compa: §o trong vµ ngoµi lµm b»ng thÐp dïng ®Ó do ®é song song vµ kÝch thíc cña trôc, lç ... cã u ®iÓm lµ ®iÒu chØnh kho¶ng ch¸c thuËn tiÖn vµ ®¶m b¶o chÝnh x¸c ®¹t chÝnh x¸c tíi 0,5mm * V¹ch dÊu trªn mÆt ph¼ng: - Kh¸i niÖm: phÇn lín chi tiÕt m¸y ®Òu tõ ph«i ®óc, rÌn, chÕ t¹o ra ®Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh gia c«ng nhanh chong, ®óng kÝch thíc h×nh d¸ng h×nh häc, ®é bãng, yªu cÇu kü

thuËt trong b¶n vÏ th× ph«i liÖu ph¶i cã kÝch thíc lín h¬n vËt mÉu, hiÖu sè gi÷a kÝch thíc ph«i víi kÝch thíc cña vËt mÉu hay b¶n vÏ th× gäi lµ lîng gia c«ng. Khi gia c«ng ®îc bãc ®i 1 líp kim lo¹i, ®Ó ®¶m b¶o gia c«ng ®óng yªu cÇu kü thuËt ta dïng c¸c ®êng nÐt hoÆc dÊu chÊm ®Ó lµm ®êng giíi h¹n gi÷a vËt, phÇn h×nh d¸ng vµ kÝch thíc cña chi tiÕt víi lîng d gia c«ng t¹o trªn ph«i liÖu vµ ®êng giíi h¹n ®ã gäi lµ ph¬ng ph¸p lÊy dÊu: - Cã 2 h×nh thøc lÊy dÊu: + LÊy dÊu trªn mÆt ph¼ng vµ v¹ch dÊu trªn tõng mÆt riªng biÖt cña ph«i. + LÊy dÊu trªn khèi vµ v¹ch dÊu trªn nhiÒu mÆt ph¼ng cã sù liªn hÖ ®Õn 1 vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong kh«ng gian. - Dông cô ®Ó v¹ch dÊu: gåm + Dông cô kª ®ì vËt v¹ch + Dông cô t¹o thµnh nÐt giíi h¹n + Dông cô kiÓm tra vµ ®o lêng - Dông cô kª ®ì vËt gåm cã bµn v¹ch dÊu lµ dông cô kª ®ì vËt v¹ch lµm chuÈn khi v¹ch, bµn v¹ch dÊu lµm b»ng gang x¸m mÆt díi cã nhiÒu ®êng g©n ®Ó t¨ng ®é cøng v÷ng, mÆt trªn gia c«ng rÊt ph¼ng nh½n tuú theo kÝch thíc mµ chia thµnh c¸c cì lín nhá. - Dông cô t¹o thµnh nÐt: dông cô t¹o nªn ph«i ®êng nÐt giíi h¹n Mòi v¹ch lµm b»ng thÐp y10, y12 ë d¹ng trßn cã ®êng kÝnh 3-5mm dµi 150-300mm. Hai ®Çu dao ®îc mµi nhän nh mòi kim. Sö dông: cÇm nh bót ch× nghiªng mòi v¹ch ®i 1 gãc 15 ®é so víi mÆt ph¼ng, tú s¸t mòi nhän vµo c¹nh thíc th¼ng ®Ó v¹ch. ChÊm dÊu lµ dông cô t¹o thµnh vÕt lâm trªn ®êng dÊu ®· v¹ch. Lµm b»ng thÐp y7A, y8A dµi 90-150mm ®êng kim tõ 20-30mm (kÓ tõ ®Çu nhän) ®Çu kia ®Ó ®¸nh bóa. Sö dông: cÇm vµo th©n mòi b»ng 3 ngãn tay cña bµn tay tr¸i ®Æt nghiªng ®Çu nhän trªn ®êng v¹ch vµ Ên m¹nh vµo ®iÓm ®Þnh ®ãng, sau ®ã dùng th¼ng dÊu chÊm dïng bóa n¨ng 150-200g ®¸nh nhÑ vµo ®Çu trªn chÊm dÊu.

- §µi v¹ch: v¹ch nh÷ng ®êng nÐt n»m ngang c¸ch bµn v¹ch dÊu 1 kho¶ng ®Þnh tríc c¸c ®êng song song, vu«ng gãc, ®êng th¼ng trªn vÞ trÝ mÆt ph¼ng. CÊu t¹o: + §Õ b»ng gang mÆt díi ®Õ rÊt ph¼ng nh½n ®Ó di ®éng trªn bµn v¹ch dÔ dµng. + Th©n trô b»ng thÐp dÑt cã sÎ r·nh ®îc l¾p th¼ng ®øng trªn mÆt ®Õ dïng ®Ó l¾p mòi v¹ch. + Mòi v¹ch: 1 ®Çu th¼ng ®Ó v¹ch cßn 1 ®Çu cong ®Ó kiÓm tra ®é th¨ng b»ng cña vËt v¹ch so víi bµn v¹ch dÊu. Sö dông: tay ph¶i cÇm vµo ®Õ v¹ch ®ång thêi ®Èy ®Õ di ®éng ®îc. VÞ trÝ cÇn v¹ch muèn ®iÒu chØnh ®é cao th× më híng h·m vµ vµo thíc ®øng, ®iÒu chØnh ®Çu mòi v¹ch ®óng kÝch thíc cÇn thiÕt ®Ó khi v¹ch mòi nhän cña nã kh«ng bÞ vÊp ph¶i chç låi chç lâm trªn mÆt v¹ch th× ph¶i nghiªng mòi v¹ch so víi vËt v¹ch 1 gãc 45O. Khi v¹ch ®µi v¹ch di chuyÓn theo híng vÒ gi¸ ngêi v¹ch dÊu. Dïng ®µi v¹ch kh«ng chÝnh x¸c l¾m v× ph¶i dùa vµo thíc ®øng ⇒ hiÖn nay ngêi ta t¹o ®µi v¹ch tæ hîp c¶ mòi v¹ch c¶ thíc ®øng cã du xÝch. - Compa v¹ch: ®Ó v¹ch dÊu trßn c¸c cung lîn vµ x¸c ®Þnh kÝch thíc nhê cã thíc kÑp lµm b»ng thÐp CT3 hai ®Çu nèi víi nhau b»ng ®inh t¸n hoÆc vÝt cßn hai ®Çu cßn l¹i nhän ®îc nèi bëi 2 ®o¹n thÐp tèt t«i cøng. * Ph¬ng ph¸p v¹ch dÊu trªn mÆt ph¼ng: thêng ph¶i v¹ch dÊu trªn tÊm hay mÆt ph¼ng ë vËt h×nh khèi. Qu¸ tr×nh v¹ch gåm 3 bíc: chuÈn bÞ, v¹ch dÊu, kÕt thóc. + ChuÈn bÞ: ®Ó tiÕn hµnh lÊy dÊu nhanh chãng vµ kh«ng sai h×nh d¸ng, kÝch thíc, ®¶m b¶o nÐt v¹ch cÇn ph¶i: - Nghiªn cøu b¶n vÏ chÕ t¹o - Lµm s¹ch ph«i - B«i mµu - ChuÈn bÞ dông cô + V¹ch dÊu: muèn t¹o h×nh d¸ng cña mçi chi tiÕt trªn ph«i, phèi hîp nhiÒu ®êng ®iÓm cïng 1 ®éng t¸c kh«ng thÓ v¹ch tÊt c¶ c¸c ®êng ®ã ®îc mµ ph¶i cã ®êng v¹ch tríc ®êng

v¹ch sau còng kh«ng ph¶i lÊy ®êng bÊt k× nµo ®ã mµ v¹ch tríc ®îc qua kinh nghiÖm tiªn tiÕn vÒ v¹ch dÊu vµ thùc tÕ chøng minh ngêi ta thèng nhÊt c¸ch v¹ch dÊu sau: - V¹ch c¸c ®êng n»m ngang ngang - V¹ch c¸c ®êng th¼ng ®øng - V¹ch c¸c ®êng xiªn - V¹ch c¸c cung trßn + KÕt thóc v¹ch dÊu: trong qu¸ tr×nh v¹ch dÊu cã sai lÇm nªn khi v¹ch dÊu xong ph¶i ®äc l¹i b¶n vÏ, chó ý phÇn kÝch thíc, ký hiÖu ë b¶n vÏ ®èi chiÕu víi chi tiÕt thùc, h×nh d¸ng kÝch thíc, kÕt cÊu chi tiÕt ®· v¹ch lªn ph«i ®· ®óng víi b¶n vÏ cha lóc Êy míi ®ãng chÊm dÊu ®Ó gi÷ cho nÐt v¹ch kh«ng mÊt hay mê ®i qu¸ tr×nh vËn chuyÓn ®i qua c¸c ph©n xëng bÞ cä s¸t va ch¹m nhiÒu ph¶i ®ãng chÊm dÊu lªn c¸c nÐt v¹ch. Tuú theo ®êng cong hay th¼ng mµ quyÕt ®Þnh kho¶ng ch¸c tõ chÊm dÊu nµy tíi chÊm dÊu kia. Víi ®êng th¼ng th× cø 5 mm 1 chÊm, ®êng cong tõ 3- 5 mm. 4. §ôc kim lo¹i: 4.1. Kh¸i niÖm: Lµ 1 phÇn cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ gia c«ng nguéi nh»m bãc ®i 1 líp kim lo¹i th« vµ gi¶m bít lîng thõa gia c«ng cho c¸c nguyªn c«ng sau ®ôc gét chØ øng dông khi kh«ng cÇn ®é chÝnh x¸c cao, ®îc øng dông trong nguéi rÌn, gß, söa ch÷a m¸y næ... nã lµm c¸c c«ng viÖc. + Bãc ®i líp kim lo¹i thõa trªn ph«i. + TÈy c¸c mÈu låi vµ c¸c vÕt chai cøng hay bÞ «xi ho¸ cña vËt ®óc, rÌn. + TÈy c¸c mÐp thõa trªn c¹nh cña vËt ®óc, rÌn + ChÆt c¸c ®o¹n thõa cña c¸c tÊm t«n hay thanh thÐp. + TÈy c¸c chç mÊp m« trªn mÆt hµn. + §ôc ba via + §ôc söa b¸nh r¨ng trong m¸y. 4.2. Dïng cô ®ôc kim lo¹i: Muèn lµm hÕt c¸c c«ng viÖc trªn ph¶i cã dông cô gät kim lo¹i. Chia lµm 2 lo¹i: - Dông cô c¾t gät ⇒ ®ôc

- Dông cô ®Ëp ⇒ bóa. 4.2.1. §ôc: Tuú theo cÊu t¹o vµ c«ng dông mµ chia ra lµm c¸c lo¹i ®ôc - §ôc b»ng: dïng ®Ó gät ph¼ng phÇn låi trªn mÆt vËt ®ôc - §ôc nhon: t¹o thµnh r·nh - §ôc vôn: t¹o thµnh r·nh lßng m¸ng. Thêng dïng ®Ó nh¸t lµ ®ôc b»ng vµ ®ôc nhän 4.2.2 CÊu t¹o cña ®ôc b»ng vµ ®ôc nhän: Lµm b»ng thÐp C dông cô y7, y8 , y9 kÕt cÊu gåm 3 phÇn: ®Çu ®ôc , th©n ®ôc vµ lìi ®ôc 4.2.3 Bóa nguéi: Lµ dông cô dËp chñ yÕu trong nghÒ nguéi, tuú theo c«ng cô chia ra c¸c lo¹i bóa: bóa nguéi, bóa rÌn, bóa nhæ ®inh. ë ®©y ta chØ nãi ®Õn bóa nguéi. Bóa ®Çu vu«ng, ®Çu trßn chia theo träng lîng nÆng nhÑ. TiÕt diÖn c¸n bóa lµ h×nh bÇu dôc tØ lÖ víi ®êng kÝnh giuax ®Çu lèn vµ ®Çu nhá lµ 1.5/1 chu«i cÇm ph¶i lín h¬n ®Çu ®Çu cÇm c¾m vµo bóa lµ 1.25-1.5 lÇn , mÆt c¸n bóa ph¶i nh½n ®Ó dÔ cÇm, chªm ch¾c ch¾n miÕng chªm gç hoÆc thep dµy tõ 1-3 mm 4.3. Ph¬ng ph¸p ®ôc kim lo¹i : 4.3.1 C¸ch cÇm bóa: CÇm c¸ch ®Çu cuèi cña c¸n tõ 15-30 mm n¾m c¸n bóa vµo lßng bµn tay b»ng 4 ngãn tay cßn ngãn tay c¸i ®Æt lªn ®Çu ngãn trá. 4.3.2 C¸ch cÇm ®ôc: CÇm ®ôc b»ng tay tr¸i, n¾m h¬i láng vÞ trÝ tay lu«n cÇm ®ôc tõ 15-20 mm. Gi÷ ch¾c cho ®ôc chñ yÕu b»ng 3 ngãn tay( ngãn gi÷a, ®eo nhÉn vµ ngãn ót) cßn ngãn c¸i duçi th¼ng hoÆc cã thÓ ®Ó trªn ngãn gi÷a, ngãn trá.Môc ®Ých cÇm nh vËy ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng cÇm ®ôc qu¸ chÆt trong lßng bµn tay, tay gi÷ ®ôc lµm sao ®Ó ®ôc nghiªng mét gãc tõ 30-35 ®é so víi m¨t ®ôc. NÕu ®é nghiªng nhá h¬n 30 ®é ®ôc sÏ bÞ trît cßn nÕu >35 ®é lìi ®ôc sÏ bÇm s©u vµo mÆt ®ôc 4.3.3 T thÕ ®øng ®ôc:

Ngêi ®øng th¼ng tho¶i m¸i tríc ª t« ch©n tr¸i bíc vÒ phÝa tríc, mòi bµn ch©n th¼ng víi m¸ cÆp ª t« vµ hîp víi êng ®ã mét gãc 70 ®é, ch©n ph¶i h¬i lïi vÒ phÝa sau vµ xoay bµn ch©n cho gÇn song s«ng víi cÆp ª t«. Khi ®ôc m¾t ph¶i nh×n vµo lìi ®ôc chø kh«ng nh×n vµo ®Çu ®ôc, bóa ph¶i ®¸nh thËt chÝnh x¸c vµ ®óng vµo ®Çu dôc nhÞp ®Ëp ph¶i ®Òu, tèc ®é lóc míi ®Ëp 10 nh¸t/ phót 4.3.4 C¸ch vung bóa khi ®ôc: Tuú theo lùc ®Ëp cÇn m¹nh tay hay yÕu cã thÓ vung theo 1 trong 3 c¸ch: - Vung b»ng cæ tay: bãc líp KL dÇy díi 0.5mm - Vung b»ng c¸nh tay: bãc líp Kl dÇy trªn 0.5 mm - Vung c¶ c¸nh tay: bÝc líp KL dµy tõ 1.5-2mm 4.3.5 Nh÷ng nguyªn t¾c cña ®ôc gät Khi ®ôc ph¶i ®¶m b¶o: - Khi ®ôc 1 líp KL dµy 2mm th× ®ôc lµm 2 ®ît ®ôc ph¸ lÇn ®Çu 1-1,5 mm, lÇn 2 ®ôc 0.5-1 mm - §ôc mÆt réng : Dïng ®ôc nhén ®ôc thµnh r·nh kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c r·nh b»ng 2/3 b¸n réng lìi ®ôc b»ng, sau ®ã dïgn ®ôc b»ng ®ôc b¹t nèt chç cßn l¹i do ®ôc nhän ®Ó l¹i - §ôc KL dßn: Khi ®ôc gang, ®«ng ®óc nªn ®Ò phßng t×nh tr¹ngvì c¹nh khi ®ôc gÇn kÕt thóc mét lît ®ôc muèn vËy ta ph¶i ®ôc v¸t c¹nh chi tiÕt c¹nh v¸t kh«ng qu¸ 4-5mm - §ôc gÇn song mätt lît cÇn gi¶m søc ®Ëp cña bóa - §ôc theo dêng v¹ch dÊu - §ôc chÆt KL trßn: §Æt vËt trªn tÊm kª, ®ôc nhÑ nhµnh thµnh v¹ch xung quanh sau ®ã ®ôc m¹nh vµ nhanh cho ®Õn lóc ®øt h¼n hay gÇn ®øt ®em ®¹p gÉy. - §ôc tÊm t«n: kª, ®ôc theo dÊu ®ôc thµnh tõng ®êng dung quanh sau ®ôc l¹i mét lÇn n÷a. 4.3.6. An toµn khi ®ôc: - Dïng bóa tèt, ®Çu kh«ng bÞ vì, nøt, c¸n ch©n chÆt - Kh«ng ®îc dïng ®ôc cïn hoÆc søt mÎ - CÆp vËt lªn ªt« ph¶i chÆt ch¾c ch¾n - Tríc mÆt ngêi ®ôc ph¶i cã líi ch¾n 5. Dòa kim lo¹i :

5.1. Kh¸i niÖm: Lµ ph¬ng ph¸p gia c«ng nguéi nh»m bãc ®i mét líp KL thõa trªn mÆt ph«i t¹o nªn h×nh d¸ng vµ kÝch thíc cña chi tiÕt theo yªu cÇu b¶n vÏ b»ng dông cô ®Æc biÖt gäi lµ dòa.TA cã thÓ dòa gät chi tiÕt ®Õn ®é chÝnh x¸c 0.01 mm vµ cã ®é bãng rÊt cao. Dòa thêng dïng ®Ó gät líp KL thõa dµy tõ 10.025 mm 5.2. VËt liÖu: Lµm b»ng thÐp dông cô C y8, y9, y9A nhiÒu h¬n cã y 10, y12, y12a vµ c¶ thÐp æ bi X9, X 15 5.3. CÊu t¹o: Do yªu cÇu gai c«ng mµ dòa lµm nhiÒu h×nh d¸ng kÝch thíc kh¸c nhau trªn mÆt cã c¾t r¨ng( r¨ng dòa) 1chiÕc dòa chia lµm 2 phÇn : - Th©n dòa: PhÇn cã r¨ng dòa ®¬n hoÆc kÐp dµi tõ 100350mm phÇn nµy ®îc t«i, ram cøng ®Ó c¾t gät Kl - §u«i dòa: nhá vµ nhän ®Ó c¾m chu«i cÇm khi dòa gät - Dòa r¨ng ®¬n: Trªn mÆt th©n dòa chØ cã r¨ng chÐo 70-80 ®é so víi ®êng t©m cña th©n dòa mçi mét r¨ng cã mätt lìi dao b¶o. Trêng hîp nµy lùc c¶n c¾t lín vµ m¹nh. - Dòa bÞ g»n  r¨ng ®¬n chØ dïng gät kim lo¹i mÒm ®ång, kÏm, ch×, nh«m … ngoµi ra cßn ®êng søa r¨ng ca gç - Dòa r¨ng kÐp: Trªn mÆt cña th©u dòa b¨m gièng nhau cã 2 ®êng ®an chÐo nhau, ®é s©u r·nh r¨ng díi (líp r¨ng c¬ së), r·nh cã r·nh n«ng lµ líp r¨ng trªn. Líp r¨ng díi chÐo mét gãc 55 ®é so víi th©n dòa, cßn líp trªn chÐo 70 ®é ®Õn 80 ®é. Do cÊu t¹o nh vËy khi dòa gät t¹o thµnh ph«i vôn, lùc c¶n c¾t gät nhá  Dòa kim lo¹i cøng: gang, thÐp lµ nh÷ng kim lo¹i cã lùc c¶n c¾t gät lín vÉn ®¶m b¶o . - Ph©n lo¹i dòa theo ®Æc tÝnh dòa(r¨ng dòa) + Dòa th« ( dòa ph¸) : Dòa lo¹i 1 cã tõ 11.5 ®Õn 12 ®êng r¨ng + Dòa võa: Dòa lo¹i 2 cã tõ 13-16 ®êng r¨ng + Dòa mÞn : Dòa lo¹i 3, 4, 5, 6 dòa chÝnh x¸c cã tõ 40 ®Õn 63 ®êng r¨ng. Lo¹i nµy c¨n cø vµo sè lîng ®êng r¨ng trong kho¶ng dµi: 10mm trªn th©n dòa nhiÒu hay Ýt .

ViÖc chon dòa lo¹i nµy hay lo¹i kh¸c ®Ó dòa gät ph¶i c¨n cø vµo chiÒu dµy cña lîng thõa vµ ®é chÝnh x¸c cÇn thiÕt c¶u vËt gia c«ng. - Dòa ph¸ : dïng dòa líp lîng d dµy tõ 0.22 mm trë lªn mçi lÇn ®Èy dòa ®i bäc ®îc líp KL dµy 0,08-0,15mm. - Dòa võa: Dïng dòa vËtt mµ dòa ph¸ ®x läc nh»m n©ng cao thªm ®é chÝnh x¸c. Lîng thõa cÇn thiÕt ®Ó cho lo¹i nµy dòa gät lµ: 0,1- 0,15mm. Mçi lÇn ®Èy dòa ®i bãc 1 líp KL dµy 0,02 - 0,08. §é chÝnh x¸c ®¹t cao 0,025-0,05mm, dòa song chØ thÊy g¹ch nhá nh vÕt mµi lãng. - Dòa mÞn : Dòa vËt cÇn ®é chÝnh x¸c thËt cao vµ ®é l¸ng thËt cao bÒ mÆt sau khi dòa, m¾t thêng kh«ng thÊy g¹ch nhá n÷a, dïng tay sê thÊy sÇn sïi. Líp KL gät ®i mçi lÇn ®Èy dòa chØ b»ng 0,025-0,05. §é chÝnh x¸c ®¹t: 0,01- 0,005 mm. Ph©n lo¹i theo h×nh d¹ng( tiÕt diÖn )dòa: Dòa cã nhiÒu d¹ng #nhau v× h×nh d¹ng gia c«ng ®ßi hái ph¶i kh¸c nhau VÝ dô: Dòa tam gi¸c, ®êng dòa lç tam gi¸c hoÆc dòa gãc. - Dòa dÑp: Dòa mÆt ph¼ng réng trong hoÆc ngaßi lç. - Dòa vu«ng: Dòa ~ lç vu«ng - Dòa tam gi¸c: Dòa lç h×nh tam gi¸c~ bÒ mÆt hîp thµnh gãc nhän. - Dòa lßng mo: Dòa mÆ cong - Dòa trßn : Dïng dòa lç trßn víi mÆt lìi cong nhá. - Dòa dao: Dòa ~ mÆt hîp thnµh gãc lîn nhá h¬n 60 ®é . - Dòa h×nh thoi( qu¶ tr¸m) : Dòa c¸c ®êng r¨ng thana khai Cßn cã lo¹i dòa dÆc biÖt ®Ó dòa c¸c h×nh d¸ng ®Æc biÖt. 5.4. Kü thuËt dòa: 5.4.1. Chän ®é cao £ t«: Cho thÝch hîp víi tõng α nÕu ª t« qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp so víi α dòa th× chi tiÕt sÏ bÞ vÑt vµo trong α ®a mäi vÑt ra ngoµi (sau vËt dòa) α dòa vµ ¶nh hëng ®Õn c¬ sinh lý b×nh thêng cña α thî ®ång thêi ®é chÝnh x¸c vËt gia c«ng bÞ ¶nh hëng.

VËy ph¶i chän sao cho α thî cÇn dòa ®Ó dòa th× c¸nh tay trªn vµ díi hîp thµnh mét gãc 90 ®é. 5.4.2. KÑp vËt vµo hµm ª t«: §é cao tõ mÆt gia c«ng ®Õn mÆt trªn cña hµm ª t« tõ 58mm. KÝch thíc tõ mÆt ª t« ®Õn mÆt díi chi tiÕt nhá h¬n hoÆc b»ng 5mm. 5.4.3. VÞ trÝ ®øng dòa: Ch©n tr¸i bíc vÒ phÝa tríc mòi bµn ch©n c¸ch c¹nh bµn ª t« tõ 150-200mm - Tay cÇm dòa: Dòa cÇm tay ph¶i ®Ó ngãn c¸i däc theo c¸n vÒ ®êng th¼ng víi ®êng t©m cña dòa, cßn c¸c ngãn c¸i kia bao xuèng c¸n ®Ó gi÷ v÷ng c¸n dòa trong tay, ®Çu c¸n ph¶i thóc ®óng vµo lßng bµn tay. VÊn ®Ò khã vµ phøc t¹p nhÊt lµ khi ®Èy dòa ®i vµ kÐo dòa vÒ gi÷ ®îc thËt c©n b»ng míi t¹o ®îc mÆt ph¼ng tèt trªn vËt dòa. - §éng t¸c khi dòa: Khi dòa gät 2 tay ph¶i ®Èy ®i vµ kÐo vÒ mét c¸ch æn ®Þnh (lùc ph©n bè ®Òu 2 tay). Dòa tõ ph¶i qua tr¸i, ®Èy ®i th× chËm kÐo vÒ nhanh. Mçi lÇn ®Èy dòa ®i ®ång thêi tiÕn sang tr¸i mét ®o¹n 1/ 2 hoÆc c¶ b¶n réng cña dòa > tèc ®é dòa tõ 40 ®Õn 60 HTK/ 1phót. Muèn dòa mÆt ph¼ng chÝnh x¸c th× ph¶i dòa chÐo nhau 45 ®é (®æi híng dòa) cø 3- 4 lît dòa l¹i thay híng dòa 1 lÇn. - KiÓm tra mÆt ph¼ng dòa = ª ke, th¸o chi tiÕt khái ª t«, quÐt s¹ch phoi, tay tr¸i cÇm chi tiÕt ®Æt ngang tÇm m¾t quay ra híng cã ¸nh s¸ng, tay ph¶i cÇm ªke t¹o cho ®êng giao tuyÕn cña ªke nghiªng so víi mÆt ph¼ng. KiÓm tra 1 gãc 60 – 65 ®é. NÕu ¸nh s¸ng lät qua ®Òu hay kh«ng lät qua coi nh mÆt ph¼ng yªu cÇu.

6. M¸y khoan: 6.1. Kh¸i niÖm

M¸y khoan dïng ®Î t¹o h×nh c¸c mÆt trô trßn trong b»ng dông cô khoan xo¸y, doa. Ph¬ng ph¸p t¹o h×nh ë ®©y lµ ph¬ng ph¸p quÜ tÝch kÐp do tiÕp xóc ®iÓm gi÷a dông cô vµ ph«i. 6.2. C«ng dông vµ ph©n lo¹i Do cÊu tróc ®éng häc ngoµi trêng khoan lç th× m¸y khoan cã thÓ gia c«ng ren trong lç b»ng tar«, doa thêng, mµi nghiÒn lç… Cã c¸c kiÓu m¸y khoan v¹n n¨ng sau: + Khoan bµn + Khoan ®øng + Khoan cÇn + Khoan nhiÒu trôc + Khoan ngang … Trong c¸c kiÓu m¸y khoan th× m¸y khoan ®øng v¹n n¨ng ®îc dïng réng r·i trong nhiÒu ngµnh chÕ t¹o dông cô v× trôc chÝnh cã tÇn sè vßng quay cao. Bè côc m¸y khoan gåm c¸c phÇn chÝnh: + §éng c¬ : n¬i cung cÊp n¨ng lîng cho m¸y ho¹t ®éng vµ gia c«ng + Hép tèc ®é : n¬i ®iÒu chØnh tèc ®é cña m¸y + Hép bíc tiÕn : ®iÒu chØnh + Bµn g¸ n¬i gi÷ vËt khoan + BÖ m¸y: b»ng gang gi÷ cho m¸y v÷ng ch¾c

Bè côc m¸y khoan ®øng v¹n n¨ng

1. 2. 3. 4.

§éng c¬ Hép tèc ®é Hép bíc tiÕn Bµn m¸y 5. BÖ m¸y

H×nh vÏ : M¸y khoan ®øng v¹n n¨ng

6.2. Ph¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn - Muèn m¸y lµm viÖc ph¶i më ®éng c¬ nhê ®ai truyÒn truyÒn chuyÓn ®éng xuèng trùc chÝnh m¸y khoan nhê c¸c b¸nh r¨ng ¨n khíp trong HTDD truyÒn tíi trôc chÝnh, trôc chinh quay t¹o ra n¨ng suÊt c¾t gät. - CÊu t¹o: + Sè tèc ®é: 9 tèc ®é + Lîng bíc tiÕn: 9 bíc tiÕn + Giíi h¹n bíc tiÕn: 0,1 – 0,81 mm + Giíi h¹n tèc ®é: 97 – 1360 v/p Ph¶i ®Æt mòi khoan vµo vÞ trÝ lç cÇn khoan cho ®óng chç t©m lÊy dÊu xong ®iÒu chØnh th©n khoan cho ngay th¼ng. Tríc khi më m¸y ®Ó thùc hiÖn c¾t ph¶i chuÈn bÞ níc, dÇu lµm l¹nh, quay thö xem c¸c bé phËn m¸y cã an toµn hay kh«ng, chuÈn bÞ vÞ trÝ lµm viÖc vµ ¸nh s¸ng. - G¸ l¾p mòi khoan - G¸ l¾p vËt khoan - Chän chÕ ®é c¾t - §êng kÝnh lç khoan chÕ ®é c¾t gät phï hîp - KiÓm tra c¸c tay g¹t ®óng vÞ trÝ b¾t ®Çu më m¸y, mím thö ®Çu mòi khoan vµ chÊm dÊu. - N©ng mòi khoan lªn cho m¸y ch¹y tõ tõ cho mòi khoan c¾t thö kiÓm tra lç khoan c¾t thö nÕu ®óng tiÕp tôc cho lµm viÖc. Qu¸ tr×nh c¾t thêng xuyªn n©ng mòi khoan lªn ®Ó c¾t ®øt phoi vµ lµm nguéi mòi khoan. - Lóc khoan thö lç bÞ lÖch ph¶i chØnh l¹i ngay, dïng ®ôc nhän söa lç réng h¬n theo t©m cña chÊm dÊu cò. * Khi khoan cÇn chó ý: - Lç khoan cµng lín vËn tèc cµng nhá vµ ngîc l¹i. - Khi khoan cã biÕn d¹ng kim lo¹i vµ cä s¸t gi÷a mÆt sau mòi khoan víi mÆt c¾t gät, cä s¸t cña phoi vµo mÆt tríc mòi khoan sinh ra nhiÖt lµm nãng mòi khoan, mòi khoan nãng rÊt chãng cïn, nÕu mòi khoan lµm b»ng thÐp C nãng tíi 200 ®é

th× mÊt kh¶ n¨ng c¾t gät, ®èi víi thÐp giã lµ 600 ®é vµ thÐp hîp kim lµ 1000 ®é. Còng nh c¸c c¸c nhãm m¸y tiÖn , phay, bµo, m¸y khoan còng sö dông c¸c ®å g¸ chuyªn dïng nh»m t¨ng cêng kh¶ n¨ng gia c«ng còng nh ®é chÝnh x¸c khi gia c«ng. VÝ dô khi khoan lç trªn má ®éng ªt« ta ph¶i sö dông ®å g¸ chuyªn dïng sau:

KÕt luËn Sau mét thêi gian thùc hµnh t¹i ban nguéi chóng em ®· thu ®îc mét sè kÕt qu¶ : HiÓu, chÊp hµnh nghiªm an toµn lao ®éng HiÓu vµ n¾m ®îc c«ng dông, ph¬ng ph¸p sö dông b¶o qu¶n c¸c ®å nghÒ trong nghÒ nguéi còng nh kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p gia c«ng nguéi c¬ b¶n HiÓu vµ vËn hµnh thµnh th¹o m¸y khoan ®øng LËp ®îc qui tr×nh c«ng nghÖ vµ hoµn thµnh s¶n phÈm ªt« Trong thêi gian thùc tËp t¹i ban nguéi chóng em ®· ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh, tËn t©m cña c¸c thÇy trong ban, ®Æc biÖt lµ thÇy Phïng, thÇy D¬ng vµ c« Nga.

Em xin ch©n thµnh c¶m c¶m ¬n ban, vµ c¸c thÇy. Sinh viªn thùc tËp GiÇn H¶i Anh