Artikel Gaming Bibliotheken Informatieprofessional

**************************************************************************************************************************

OPENBARE BIBLIOTHEKEN TREKKEN NIEUWE DOELGROEPEN MET GAMING **************************************************************************************************************************

Game is allang geen spelletje meer Games zijn niet meer weg te denken in onze maatschappij. Toch zijn veel openbare bibliotheken nog steeds huiverig om de vernieuwende kracht van games te benutten. Ten onrechte, meent Edwin Mijnsbergen. Inmiddels zijn er in Nederland verschillende initiatieven die aandacht en navolging verdienen. Edwin Mijnsbergen **************************************************************************************************************************

Stel je eens voor dat videogames al eeuwenlang bestaan en dat nu opeens het boek ten tonele verschijnt. Hoe zullen mensen daarop reageren? Kiest men voor de aanval en zegt men zoiets als: ‘Het lezen van boeken onderstimuleert de zintuigen voortdurend. In tegenstelling tot de oeroude traditie van het spelen van games – dat, gestuurd door complexe spierbewegingen, het kind betrekt in een levendige, driedimensionale wereld, gevuld met bewegende beelden en muziek – zijn boeken niets meer dan een verdorde reeks woorden op een pagina. Boeken isoleren de lezer op tragische wijze. Terwijl games jongeren al jarenlang aanzetten tot het aangaan van complexe sociale relaties en vriendschappen met leeftijdsgenoten en het samen bouwen en verkennen van nieuwe werelden, dwingen boeken het kind zichzelf af te zonderen in een rustige ruimte, afgesneden van iedere interactie met andere kinderen. Al die nieuwe “bibliotheken” die de laatste jaren in opkomst zijn, zien er angstaanjagend uit: tientallen kinderen, die gewoonlijk opgewekt en sociaal bezig zijn, zitten nu alleen in hun studiecabines, stilletjes te lezen, zich niet bewust van hun leeftijdsgenootjes. Maar misschien is de gevaarlijkste eigen-

28 - InformatieProfessional | 11 / 2007

‘Op een LAN-party wissel je ook programmeerkennis uit, “pimp” je pc’s en zoek je informatie op’

schap van boeken nog wel het feit dat ze een vastgelegd, lineair pad volgen. Je hebt op geen enkele manier controle over de verhaallijn; je moet eenvoudigweg gaan zitten en je het verhaal laten dicteren. Dit brengt het risico met zich mee dat het onze kinderen een algemene passiviteit aanleert en hun het gevoel geeft dat zij in bepaalde situaties niet in staat zijn iets te veranderen. Lezen is geen actief proces waaraan de lezer deelneemt, het is een proces waaraan de lezer wordt onderworpen.’ Bovenstaande tekst is een vrije vertaling van een passage uit Everything bad is good for you van Steven Johnson. Het boek kwam dit jaar in een Nederlandse vertaling uit: Alle slechte dingen zijn goed voor je : waarom de populaire cultuur

ons slimmer maakt. Johnson benadrukt hierin de mogelijkheden die games bieden op het gebied van leren in de meest ruime zin van het woord. Games worden volgens hem almaar complexer, waardoor ze steeds meer mentale vaardigheden vereisen van een speler dan bij bijvoorbeeld lezen. In Nederland neemt de populariteit van gaming alleen maar toe. Zo is in 2006 de verkoop van games die van muziekopnames voorbijgestreefd (zie kader op pagina XX). Games zijn dus niet meer weg te denken in onze maatschappij. Opmerkelijk is dan ook dat veel openbare bibliotheken nog altijd wat huiverig zijn om de potentie van games te benutten in het bibliotheekwerk. Waar deze instellingen van oudsher de culturele functie veel breder trekken dan boeken uitlenen alleen, lijkt er koudwatervrees te bestaan als het gaat om gaming.

Bibliotheken, games en gamers Voorheen konden bibliotheken videogames zonder beperkingen aanschaffen en uitlenen. Totdat de uitgevers hiertegen bezwaar begonnen te maken. Dat leidde ertoe dat de brancheorganisaties van de openbare bibliotheken (VOB) en de

**************************************

**************************************

entertainmentindustrie (NVPI) in 2006 een akkoord moesten sluiten dat de collectioneringsmogelijkheden voor bibliotheken drastisch beperkte.1 Slechts een paar game-uitgevers hebben toestemming voor uitlening gegeven, waardoor de toptitels niet meer uitgeleend kunnen worden. Dit vraagt om een nieuwe benadering van games en gaming, waarbij de nadruk verlegd wordt van het uitlenen van games naar het faciliteren van zowel ruimte als activiteiten rondom gaming. Niet alleen de populariteit van games is een reden voor een nieuwe benadering, ook de doelstellingen van openbare bibliotheken zijn dat. In veel beleidsplannen van bibliotheken hebben thema’s die aanslaan bij een breder en jonger publiek hoge prioriteit, terwijl het advies van de Raad voor Cultuur Mediawijsheid : de ontwikkeling van nieuw burgerschap (2005) de belangrijke rol van bibliotheken onderkent als het gaat om het leren omgaan met nieuwe media, waartoe ook games behoren. De activiteiten moeten dus beter aansluiten op de beleefwereld van twintigers en dertigers. Afgaand op de huidige karakteristieken van gamers en de opvattingen van auteurs als Steven Johnson, is het beter om de doelgroep te verbreden tot de hele generatie die geboren is na 1970. In de gamingliteratuur wordt deze groep de gamers of gamergeneratie genoemd. Deze generatie is opgegroeid in een beeldcultuur en sterk audiovisueel ingesteld. Ze spelen massaal games: op de pc, op gameconsoles, de telefoon of op zogenaamde handhelds. Alleen of met een hele groep. In veel bibliotheken worden nu games uitgeleend, maar wat nog ontbreekt is een plek waar de gamergeneratie ze kan spelen of bekijken. Voor online gaming gebruiken ze daarom massaal de internetpc’s– vaak tot ongenoegen van de medewerkers die liever zouden zien dat deze groep de bibliotheek bezoekt om boeken te lezen of te lenen. Games hebben, kortom, in de meeste bibliotheken nog geen structurele plaats in het gebouw gekregen en het aantal evenementen rondom gaming is opmerkelijk laag.

LAN-party’s

Kids gamen in de bibliotheek van Tietjerkstradeel

Inmiddels zijn er echter verschillende initiatieven in Nederlandse bibliotheken die aandacht en navolging verdienen. Zo

11 / 2007 | InformatieProfessional - 29

**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

organiseerde de bibliotheek Oss op zaterdag 6 oktober 2007 een acht uur durende LAN-party, waaraan twintig mensen deelnamen. De party werd gespeeld op game-servers die gemaakt zijn door twee ict-stagiaires van de bibliotheek, afkomstig van een regionaal opleidingscentrum uit de buurt. Het succes smaakt naar meer: op zaterdag 1 december organiseert de bibliotheek een tweede evenement. De LAN-party die de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg in december 2005 op touw zette, duurde maar liefst 24 uur en trok 85 mensen. Ook organiseerde de Zeeuwse Bibliotheek vier ‘game events’ rondom de spelconsoles van Nintendo, Sony en Microsoft: de Wii, Playstation en Xbox (zie ook verderop). In het kader van het evenement Boek in Beeld hield de bibliotheek Parkstad in Heerlen afgelopen augustus een LANparty. Zij combineerde dit evenement met onder meer de lancering van het Coriovallum Complot, een internetspel dat tegelijkertijd een interactieve film is. De opdrachten van het spel moeten deels op de computer en deels op straat, in de stad Heerlen, worden volbracht. Middelbare scholieren kunnen het spel dit schooljaar zelfs als CKV-opdracht (Culturele en Kunstzinnige Vorming) uitvoeren.

DOK integreert gaming Hoewel DOK Delft nog geen grote gameevents heeft georganiseerd, is deze bibliotheek in Nederland wel het verst met het integreren van gaming in het bibliotheekwerk. In het nieuwe gebouw staat op de muziekafdeling een Nintendo Wii opgesteld, waar gratis op gespeeld kan worden. Verder bevinden zich op de jeugdafdeling twee playstations en internetpc’s voor online gaming. Voor de internettoegang hoeft de jeugd – in tegenstelling tot volwassenen elders in het gebouw – niet te betalen. Het komende jaar zal DOK Delft de integratie van gaming verder vormgeven door op verschillende plaatsen de Nintendo DS (handheld) aan inlichtingenbalies te bevestigen. Er zijn ook plannen om meer Nintendo Wii’s aan te schaffen en deze te koppelen aan de vele beeldschermen in het gebouw, wat een multiplayer-event door het gehele gebouw mogelijk zal maken. Verder is DOK in gesprek met de TU Delft over een samenwerkingsver-

30 - InformatieProfessional | 11 / 2007

***********************************

De gamemarkt ***********************************

Uit een onderzoek5 van PriceWaterhouseCoopers blijkt dat in 2006 de verkoop van Nederlandse games die van muziekopnames voorbij is gestreefd. De verwachting is dat ook in de komende vijf jaar de verkoop van games meer omzet zal genereren dan die van muziekopnames. Bedroeg de omzet in 2006 nog 369 miljoen, voor 2011 is 541 miljoen euro voorspeld. Ofwel een jaarlijkse groei van gemiddeld 8 procent. In de Verenigde Staten is de verkoop van computer- en videogames in 2006 met zes procent gestegen. De omzet liep volgens de Entertainment Software Association6 op tot maar liefst 7,4 miljard dollar, een verdrievoudiging van de verkoopcijfers in 1996. Nog een paar interessante feiten van de ESA: > In de VS speelt 69 procent van de huishoudens wel eens games. > De gemiddelde leeftijd van mensen die games kopen is 40. > De gemiddelde leeftijd van mensen die games spelen is 33. > Voor pc-games is 93 procent van de aanschaffers ouder dan 18, voor consolegames 87 procent. > De gamegeschiedenis (hoe lang iemand al games speelt) is inmiddels gemiddeld 12 jaar. ***********************************

band op het gebied van gaming. Het projectplan omvat onder meer een congres, gametoernooien en de ontwikkeling van een eigen game.2 DOK doet veel aan promotie van gaming in de bibliotheek. Medewerkers maakten internationaal furore door in opdracht van ProBiblio de documentaire If you’re not gaming, you’re losing te maken. Deze film geeft een goed overzicht van bestaande game-initiatieven in Amerikaanse en Nederlandse bibliotheken en werd op op verschillende bijeenkomsten in Nederland en de VS getoond. Ook in Rotterdam leeft gaming. De Bibliotheek Rotterdam heeft vergevorderde plannen voor het inrichten van een ‘game-terras’ in het gebouw. De bibliotheek organiseert ook activiteiten voor jongeren rondom het zelf bouwen van games.3

De stadsbibliotheek Haarlem, ten slotte, heeft het op leesbevordering en jongeren gerichte concept 4YOU! ontwikkeld, waarbij ‘gaming en lezen in activiteiten aan elkaar zullen worden verbonden’. Met dit concept wil de bibliotheek jongeren uitnodigen voor een reis door het visueel rijke landschap van games om zo aansluiting te vinden bij hun leefwereld en tegelijkertijd hun taalontwikkeling te stimuleren. 4YOU! baseert zich op het uitgangspunt dat games het creatieve denken en de sociale vaardigheden versterken.

Zelf aan de slag De OCLC Nieuwsbrief (Next) van maart 2006 biedt handreikingen voor de dienstverlening aan de gamergeneratie. Het is raadzaam om in de bibliotheek aparte zones te creëren, om de traditionele bibliotheekcultuur zo min mogelijk te laten botsen met de multimediacultuur van nu. Hoewel het niet opgaat voor alle bibliotheken, bewijst het nieuwe gebouw van DOK Delft bijvoorbeeld dat een integratie van beide culturen wel degelijk goed mogelijk is. Omdat gamers ‘multitasken’, hebben ze behoefte aan ruimten die hierin voorzien. In het ideale geval is een gamezone een complete multimediale afdeling. Terwijl de gamergeneratie informatie in hapklare brokken tot zich neemt (en daarbinnen is natuurlijk ook ruimte voor traditionele bibliotheekcollecties), willen ze ook hun sociale contacten onderhouden via MSN, SMS, Hyves of Twitter. In de zone kunnen gebruikers ook bezig zijn met muziek, videostreams en televisie. Er zijn voorzieningen voor ad hoc mediaeducatie en het meubilair geeft een huiskamergevoel. De nieuwsbrief stelt voorts dat bibliotheken middelen beschikbaar moeten blijven stellen voor de uitbreiding van de AVM-collectie. Denk hierbij ook aan minder voor de hand liggende zaken, zoals het beschikbaar stellen van strategieën en tips voor games, het fungeren als gids bij het navigeren in het muziekaanbod op internet en het mixen van educatie en gaming. De multimediale competenties van de inlichtingenmedewerkers vragen eveneens de nodige aandacht. De medewekers dienen enige kennis te hebben van het jargon van de gamergeneratie, de populaire

**************************************************************************************************************************

OPENBARE BIBLIOTHEKEN TREKKEN NIEUWE DOELGROEPEN MET GAMING **************************************************************************************************************************

games en websites, en ontwikkelingen op het gebied van mobiele telefoons en andere hardware. De laatste tip die Next geeft is simpelweg: ‘Globaliseer!’ De gamers zijn gewend aan snelle levering van informatie uit de gehele wereld. Daarom moeten bibliotheken ook inhaken op internationale thema’s die niet eenvoudig zijn te vinden op internet, maar wel sterk tot de verbeelding spreken. Een boekentafel over orkanen in de VS kun je aantrekkelijk maken met spectaculaire amateurbeelden van het web. Spelen kinderen games als Civilisation of Sim City, dan kan een medewerker daar handig op inspelen door boeken en tijdschriften over de thematiek van die spellen aan te leveren. Door steeds actief interesse te tonen in de beleefwereld van gamers en daarover te communiceren, nemen de mogelijkheden om gamers geïnteresseerd te krijgen voor bibliotheekthema’s almaar toe.4

Ervaringen Zeeuwse Bibliotheek Een projectplan voor een gamezone in de Zeeuwse Bibliotheek kreeg bijval van subsidieverstrekkers en bestuursleden; helaas staan gewijzigde prioriteiten en ruimtegebrek de implementatie van een volwaardige zone vooralsnog in de weg. Ondertussen wil de bibliotheek gameevents een structurele plaats geven in het activiteitenprogramma. De ervaring heeft de bibliotheek geleerd dat de kosten laag zijn (een paar honderd euro), dat er veel bereikt kan worden met beperkte middelen en dat het succes ervan verzekerd is. Tijdens bovengenoemde LAN-party in 2005 viel het op dat er een groot deel van de tijd níet gegamed werd: het evenement bleek ook een gelegenheid te zijn om programmeerkennis uit te wisselen, pc’s ‘te pimpen’ en informatie op te zoeken. De geluidsoverlast was overigens nihil. De bibliotheek had geen bemoeienis met de organisatie van het evenement en faciliteerde slechts de ruimte, de stroomvoorziening en de internetaansluitingen. Na sluitingstijd was er wel een nachtportier aanwezig voor noodgevallen en toezicht. Tijdens de game-events rondom consoles (spelcomputers zoals Playstation, Wii en Xbox) werkte de ZB samen met een regionale gameclub en faciliteerde alleen de ruimte, de stroomvoorziening en een

aantal tv’s, beamers en grote schermen. Zowel als onderdeel van de jaarlijkse wetenschapsdagen en als zelfstandige evenementen waren deze events een succes. Ze trokken gemiddeld vijftig deelnemers per keer én de hele dag een permanente bezetting. Een werkgroep onderzoekt nu hoe games en andere multimediale ontwikkelingen kunnen worden toegepast om de gamergeneratie (opnieuw) aan te spreken. Een werkbezoek aan DOK Delft was in dat kader leerzaam. De werkgroep bekijkt ook of er gebruik kan worden gemaakt van ontwikkelingen als Context Aware Gaming en van Open Source Games. Een bron als SourceForge bijvoorbeeld biedt ruim 13.000 games die vrij gebruikt mogen worden. Daarmee is het een goed alternatief voor het verschraalde gameaanbod in bibliotheken.

‘Game-events kosten weinig, maar sorteren een groot effect’

Noten 1 Bibliotheken en Games: hoe verder? zbdigitaal.blogspot.com/2006/10/bibliotheken-en-gameshoe-verder.html. 2 Over de ontwikkelingen op dit gebied schrijft Liesbeth Mantel, productonderzoeker bij de Bibliotheek TU Delft, op haar weblog Moqub’s bibliotheek van dingen (www.moqub.com). 3 Op Ritalina’s Blog (blogger.xs4all.nl/ritanila/) schrijft Rita Niland, medewerker innovatie Digitale Bibliotheek bij de

Van een gamerevolutie in bibliotheken is nog geen sprake, maar we zijn op de goede weg. De belangstelling voor het thema neemt in ons vakgebied toe en dat is een goede zaak. Bibliotheken willen tenslotte niet verworden tot boekenmusea.

OBR, over deze ontwikkelingen. 4 Op de weblog (ict-en-onderwijs.blogspot.com/) van Margreet van den Berg, adviseur ict en onderwijs, zijn artikelen over (serious) games en educatie te vinden. 5 PricewaterhouseCoopers: Nederlandse gamesverkoop overstijgt verkoop van cd’s. September 2007. www.pwc.com/extweb/ncpressrelease.nsf/docid/3277FD77ADE232C18025736 2003D8F3A

Edwin Mijnsbergen is informatiespecialist bij de Zeeuwse Bibliotheek.

6 The Entertainment Software Association top ten industry facts. theesa.com/facts/top_10_facts.php

*****************************************************************************

Verder lezen *****************************************************************************

Nederland LAN-party Bibliotheek Oss www.digibieb.nl/lan LAN-party Bibliotheek Parkstad 2007.boekinbeeld.nl/?id=172 Het Coriovallum Complot 2007.boekinbeeld.nl/?id=170, www.complot.cc/?go=60 Game-activiteiten Zeeuwse Bibliotheek zie zbdigitaal.blogspot.com Film If you’re not gaming DOK Delft dok.info/index.php?cat=home&video_id=63 Concept 4YOU! van Stadsbibliotheek Haarlem www.probiblio.nl/nieuws/bericht.asp?669 Verenigde Staten Onderzoek games in bibliotheken boardgameswithscott.com/pulse2007.pdf, stephenslighthouse.sirsidynix.com/archives/2007/07/scott_nicholson_4.html A quick guide to gaming in libraries oedb.org/blogs/ilibrarian/2007/a-quick-guide-to-gaming-in-libraries/ Gaming in libraries gaminginlibraries.org/ Library Success Wiki-Gaming www.libsuccess.org/index.php?title=Gaming Serious Games www.seriousgames.org/index2.html Open Source Games sourceforge.net/softwaremap/trove_list.php?form_cat=80 Videogames Wikipedia en.wikipedia.org/wiki/Videogames *****************************************************************************

11 / 2007 | InformatieProfessional - 31