650-s

Warszawa, 31 lipca 2008 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Prezes Rady Ministrów DSPA-140-141(4)/08

Pan Bronisław Komorowski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego projektu ustawy:

- o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 650). Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Finansów do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych. (-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

I. Podstawowe zmiany zaproponowane w poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw dotyczą następujących zagadnień: 1. wprowadzenie nadzoru państwowego (Komisji Nadzoru Finansowego) nad środkami zgromadzonymi w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych; 2. określenie roli i zadań Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej jako instytucji zrzeszającej i kontrolującej działalność spółdzielczych kas oszczędnościowokredytowych pod względem zgodności z ustawą i zaleceniami nadzorczymi Komisji Nadzoru Finansowego; 3. wprowadzenie zakazu prowadzenia przez Krajową Spółdzielczą Kasę OszczędnościowoKredytową działalności innej, niż określona w ustawie; 4. umożliwienie spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym posiadania faktycznego wpływu na decyzje Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytową poprzez odebranie prawa wykonywania głosu osobom prawnym nie posiadającym statusu spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej i przyjęcie zasady: „jedna kasa - jeden głos” na Walnym Zgromadzeniu Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej; 5. zmiana zasad podziału nadwyżki finansowej spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej obligatoryjne przeznaczenie nadwyżki bilansowej na wypłatę dla członków kasy w wysokości nie mniejszej niż 80% nadwyżki; 6. utratę członkostwa w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej w przypadku wygaśnięcia więzi o charakterze zawodowym lub organizacyjnym.

II.

W ocenie Rządu RP rozwiązania proponowane w poselskim projekcie ustawy co do zasady uznać należy za kierunkowo właściwe. Należy bowiem zauważyć, że w ostatnich kilku latach następował dynamiczny rozwój spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, a ich działalność stawała się coraz bardziej zbliżona do działalności banków. W tym miejscu zasadne wydaje się przytoczyć dane dotyczące wielkości aktywów i wysokości udzielonych pożyczek, które wynosiły odpowiednio 4.277 tys. zł i 2.985 tys. zł w 1992 r. oraz 7.319.836 tys. zł i 5.145.334 tys. zł. w 2007 r. 1 W ostatnich latach można ponadto było zaobserwować trend ustawowego rozszerzenia możliwości działalności spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, co w znacznej mierze umożliwiało prowadzenie działalności w zakresie zbliżonym do oferty banków detalicznych. Z tego względu na aprobatę zasługuje rozwiązanie polegające na przyjęciu nowej koncepcji nadzoru państwowego nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi. W świetle powyżej wskazanych założeń sprawowania nadzoru nad systemem spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, powinna zostać ustawowo uregulowana sytuacja prawna Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo Kredytowej, pod względem funkcjonalnym i organizacyjnym, w szczególności dopuszczalność wpływu na jej sytuację podmiotów innych niż spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Rozwój usług finansowych świadczonych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe powoduje, że środki pieniężne zgromadzone na prowadzonych przez nie rachunkach są obarczone coraz większym ryzykiem operacyjnym, kredytowym i rynkowym. Z tego też względu dotychczasowy zamknięty układ funkcjonowania tych spółdzielczych instytucji finansowych objęty jedynie nadzorem i lustracją zrzeszającej je Krajowej Spółdzielczej Kasy OszczędnościowoKredytowej, której spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe są właścicielami, nie jest już w odpowiednim stopniu wystarczający i nie gwarantuje bezpieczeństwa finansowego tych instytucji finansowych, a tym samym pełnej ochrony interesów ekonomicznych należących do nich członków. Działania mające na celu zrównywanie praw spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych z uprawnieniami banków nie wiązały się dotychczas z jednoczesnym ujednolicaniem zasad działania i przyjęciem adekwatnych do skali ryzyka operacyjnego, kredytowego i rynkowego reguł i norm ostrożnościowych. Następowało w związku z tym zrównywanie tylko praw, a nie obowiązków. Tymczasem zgodnie z zasadą symetrii, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe powinny być zobowiązane do stosowania zbliżonych do obowiązujących banki wymogów kapitałowych, norm, limitów i ograniczeń oraz zasad sprawowania nadzoru nad ich działalnością. W systemie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w Polsce obserwowana jest od kilku lat wyraźna tendencja zmniejszania się liczby kas (zwiększająca się koncentracja na skutek procesów konsolidacyjnych). W efekcie największe spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, 1

Dane ze strony internetowej www.skok.pl ; dane za 2007 r. są danymi wstępnymi.

pod względem posiadanych aktywów i depozytów staja się znacznie większe niż niektóre banki spółdzielcze i komercyjne. III. Należy jednak wskazać, że niektóre rozwiązania zaproponowane w poselskim projekcie wzbudzają wątpliwości co do ich

zgodności z obowiązującymi przepisami prawa, niektóre natomiast

wymagają doprecyzowania. Jako najważniejsze zagadnienia wymagające działań, o których mowa powyżej należy wskazać: 1. Udziały

Krajowej

Spółdzielczej

Kasy

Oszczędnościowo-Kredytowej

w

podmiotach

gospodarczych. Wątpliwości budzi zgodność przepisów projektu ustawy nakazujących zbycie w ciągu dwóch miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy posiadanych przez Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową udziałów, certyfikatów inwestycyjnych oraz jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych - zmuszając osobę prawną działającą w obrocie gospodarczym do wyzbycia się aktywów w bardzo krótkim terminie z art. 20, 21 ust. 1 i 64 Konstytucji RP (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.). Należy zatem rozważyć, czy przyjęcie powyższego rozwiązania nie rodziłoby roszczeń odszkodowawczych wobec Skarbu Państwa z tytułu przymusowego dokonania sprzedaży części majątku przez podmiot prywatny. 2. Ustawowy podział nadwyżki bilansowej. Wątpliwości natury merytorycznej i prawnej wzbudza fakt zaproponowania w projekcie ustawy obligatoryjnego podziału nadwyżki bilansowej na wypłatę dla członków spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (nie mniej niż 80% nadwyżki) i zwiększenie funduszu zasobowego (nie więcej niż 20 % nadwyżki). Aktualne rozwiązania umożliwiają wyłącznie przekazywanie nadwyżki na zwiększenie funduszu zasobowego. W ocenie Rządu RP należałoby rozważyć wprowadzenie rozwiązania polegającego na wprowadzeniu zapisu umożliwiającego fakultatywny podział nadwyżki bilansowej. 3. Uprawnienia i narzędzia w ramach nadzoru państwowego. Zakres uprawnień i instrumentów nadzoru nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi oraz obowiązków informacyjnych zapewniających właściwe funkcjonowanie nadzoru nad systemem powinien zostać opracowany po konsultacjach z Komisją Nadzoru Finansowego. Projekt powinien zawierać przepisy gwarantujące realną możliwość efektywnej kontroli sytuacji spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, w szczególności w zakresie wykonywania nadzoru

inspekcyjno-analitycznego, postępowania licencyjnego, ustalania norm ostrożnościowych i innych zasad, które wiążą się z zagwarantowaniem bezpieczeństwa systemu finansowego spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz z ochroną interesów ekonomicznych i prawnych ich członków. Ponadto należy wskazać, iż limity oraz zakres instrumentów dotyczących możliwości inwestowania środków przez spółdzielcze kasy oszczędnościowokredytowe w ramach rezerwy płynnościowej powinny być uregulowane na poziomie przepisów ustawowych. 4. Badanie sprawozdań finansowych spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. W ocenie Rządu RP konieczne wydaje się również wprowadzenie obowiązku sporządzania i badania sprawozdania finansowego spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Kwestia ta powinna być przedmiotem regulacji ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.). W związku z coraz większą skalą działalności spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych i coraz większą liczbą członków wprowadzenie transparentności w zakresie rachunkowości wydaje się być uzasadnione. Niezależnie od powyższego, tj. transparentności wobec członków, zasadne byłoby powiązanie konieczności badania sprawozdań finansowych spółdzielczych kas oszczędnościowokredytowych w kontekście wprowadzenia nadzoru państwowego nad środkami zgromadzonymi w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. 5. Gospodarka finansowa Krajowej Kas Oszczędnościowo-Kredytowej. Projekt ustawy nie w pełni reguluje kwestie związane z gospodarką finansową funduszy Krajowej Kasy OszczędnościowoKredytowej. Doprecyzowania na poziomie ustawy wymaga kwestia możliwości zaliczenia bądź nie funduszu stabilizacyjnego do funduszy własnych Krajowej Kasy OszczędnościowoKredytowej. 6. Bezpieczeństwo lokat w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Rozważenia wymaga

kwestia

ustawowego

uregulowania

systemu

gwarantowania

depozytów

zgromadzonych w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Należy bowiem rozważyć, czy działania takie nie wzmocniłyby bezpieczeństwa finanasowego osób fizycznych członków spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. 7. Utrata członkostwa w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Wątpliwości nasuwa proponowana regulacja utraty członkostwa w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej

w przypadku wygaśnięcia więzi o charakterze zawodowym lub organizacyjnym. Należałoby zastanowić się nad możliwością pozostawania członkiem spółdzielczej kasy oszczędnościowokredytowej przynajmniej przez pewien okres po utracie więzi organizacyjnej, tak by już istniejące stosunki zobowiązaniowe wygasły na skutek zdarzeń przewidzianych przez strony. W tym celu należałoby wprowadzić odpowiednie przepisy intertemporalne. Należy podkreślić, że projektowana zmiana ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych w przedmiotowym zakresie nie koreluje z ustawą – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.), która przewiduje utratę członkostwa w spółdzielni jedynie w drodze wykluczenia albo wykreślenia. IV. Rada Ministrów wyraża poparcie dla poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Niemniej jednak ww. poselski projekt ustawy wymaga prowadzenia dalszych prac pod względem prawnym i legislacyjnym. Rada Ministrów wyraża pełną gotowość współpracy nad przedmiotowym projektem ustawy, w szczególności w zakresie zgłoszonych powyżej wątpliwości. Należy również zaznaczyć, że każda interwencja legislacyjna powinna zostać przeanalizowana pod kątem ewentualnych korzyści dla konsumentów i ryzyka kosztów ponoszonych przez instytucje finansowe, zobligowane w nowych regulacjach do zmiany swoich praktyk i procedur.