1621

Druk nr 1621 Warszawa, 20 stycznia 2009 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Prezes Rady Ministrów RM 10-2-09 Pan Bronis!aw Komorowski Marsza!ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy

- o zmianie ustawy o pa!stwowej kompensacie przys"uguj#cej ofiarom niektórych przest$pstw umy%lnych. W za!"czeniu przedstawiam tak#e opini$ proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.

dotycz"c"

zgodno%ci

Ponadto uprzejmie informuj$, #e do prezentowania stanowiska Rz"du w tej sprawie w toku prac parlamentarnych zosta! upowa#niony Minister Sprawiedliwo%ci.

(-) Donald Tusk

Projekt USTAWA z dnia o zmianie ustawy o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej ofiarom niektórych przest$pstw umy%lnych

Art. 1.

W ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej ofiarom

niektórych przest$pstw umy%lnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1415) wprowadza si$ nast$puj"ce zmiany: 1) tytu! ustawy otrzymuje brzmienie: „o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej ofiarom niektórych przest$pstw”; 2) w art. 2 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) ofiara – osob$ fizyczn", która na skutek przest$pstwa ponios!a %mier' albo dozna!a naruszenia czynno%ci narz"du cia!a lub rozstroju zdrowia okre%lonych w art. 156 § 1 i art. 157 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z pó(n. zm. 1)), zwanej dalej „Kodeks karny”; 3) w art. 3 pkt 2 otrzymuje brzmienie: „2) koszty zwi"zane z leczeniem i rehabilitacj",”; 4) w art. 8: a) ust. 1 – 4 otrzymuj" brzmienie: „1. Organem w!a%ciwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest s"d rejonowy miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, zwany dalej „organem orzekaj"cym”. Organ orzekaj"cy rozpoznaje wniosek, stosuj"c odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks post$powania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z pó(n. zm. 2)) o post$powaniu nieprocesowym. Czynno%ci w sprawach o przyznanie kompensaty mog" wykonywa' referendarze s"dowi. Na orzeczenie referendarza przys!uguje skarga do s"du.

2. Je#eli nie mo#na ustali' miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, w!a%ciwy jest s"d, w którego okr$gu pope!niono przest$pstwo. 3. Je#eli nie mo#na ustali' w!a%ciwo%ci miejscowej s"du w sposób okre%lony w ust. 1 i 2, organem orzekaj"cym jest s"d w!a%ciwy dla dzielnicy )ródmie%cie miasta sto!ecznego Warszawy. 4. Kompensat$ przyznaje si$ na wniosek osoby uprawnionej lub prokuratora.”, b) po ust. 5 dodaje si$ ust. 6 w brzmieniu: „6. Uczestnikiem post$powania jest obok osoby uprawnionej prokurator.”; 5) art. 14 otrzymuje brzmienie: „Art. 14. 1. W razie przyznania osobie uprawnionej kompensaty Skarb Pa&stwa ma roszczenie zwrotne do sprawcy lub sprawców przest$pstwa, na skutek którego ofiara ponios!a %mier' albo dozna!a naruszenia czynno%ci narz"du cia!a lub rozstroju zdrowia, okre%lonych w art. 156 § 1 i art. 157 § 1 Kodeksu karnego. 2. Sprawcy, o których mowa w ust. 1, ponosz" odpowiedzialno%' solidarn" z tytu!u roszczenia zwrotnego na rzecz Skarbu Pa&stwa. 3. Powództwo dotycz"ce roszcze&, o których mowa w ust. 1 i w art. 13 ust. 4, wytacza w post$powaniu cywilnym prokurator na rzecz Skarbu Pa&stwa – s"du rejonowego, o którym mowa w art. 12.”.

Art. 2. Do post$powa& w sprawie o kompensat$ wszcz$tych przed dniem wej%cia w #ycie niniejszej ustawy stosuje si$ przepisy dotychczasowe.

Art. 3. Ustawa wchodzi w #ycie po up!ywie 14 dni od dnia og!oszenia.

1)

Zmiany wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64, poz. 729 i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 199, poz. 1935, Nr 228, poz. 2255 i Nr 179, poz. 1750, z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889 i Nr 243, poz. 2426, z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 180, poz. 1493 i Nr 178, poz. 1479, z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 226, poz. 1648 i Nr 218, poz. 1592 oraz z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 124, poz. 859 i Nr 123, poz. 850. 2) Zmiany wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 1965 r. Nr 15, poz. 113, z 1974 r. Nr 27, poz. 157 i Nr 39, poz. 231, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 11, poz. 82 i Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 5, poz. 33,

2

z 1984 r. Nr 45, poz. 241 i 242, z 1985 r. Nr 20, poz. 86, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z 1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 33, poz. 175, z 1990 r. Nr 14, poz. 88, Nr 34, poz. 198, Nr 53, poz. 306, Nr 55, poz. 318 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 22, poz. 92 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 12, poz. 53, z 1994 r. Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189, Nr 73, poz. 350 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 270, Nr 54, poz. 348, Nr 75, poz. 471, Nr 102, poz. 643, Nr 117, poz. 752, Nr 121, poz. 769 i 770, Nr 133, poz. 882, Nr 139, poz. 934, Nr 140, poz. 940 i Nr 141, poz. 944, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 757, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 269 i 271, Nr 48, poz. 552 i 554, Nr 55, poz. 665, Nr 73, poz. 852, Nr 94, poz. 1037, Nr 114, poz. 1191 i 1193 i Nr 122, poz. 1314, 1319 i 1322, z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 49, poz. 508, Nr 63, poz. 635, Nr 98, poz. 1069, 1070 i 1071, Nr 123, poz. 1353, Nr 125, poz. 1368 i Nr 138, poz. 1546, z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 26, poz. 265, Nr 74, poz. 676, Nr 84, poz. 764, Nr 126, poz. 1069 i 1070, Nr 129, poz. 1102, Nr 153, poz. 1271, Nr 219, poz. 1849 i Nr 240, poz. 2058, z 2003 r. Nr 41, poz. 360, Nr 42, poz. 363, Nr 60, poz. 535, Nr 109, poz. 1035, Nr 119, poz. 1121, Nr 130, poz. 1188, Nr 139, poz. 1323, Nr 199, poz. 1939 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 9, poz. 75, Nr 11, poz. 101, Nr 68, poz. 623, Nr 91, poz. 871, Nr 93, poz. 891, Nr 121, poz. 1264, Nr 162, poz. 1691, Nr 169, poz. 1783, Nr 172, poz.1804, Nr 204, poz. 2091, Nr 210, poz. 2135, Nr 236, poz. 2356 i Nr 237, poz. 2384, z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 22, poz. 185, Nr 86, poz. 732, Nr 122, poz. 1024, Nr 143, poz. 1199, Nr 150, poz. 1239, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1413 i 1417, Nr 172, poz. 1438, Nr 178, poz. 1478, Nr 183, poz. 1538, Nr 264, poz. 2205 i Nr 267, poz. 2258, z 2006 r. Nr 12, poz. 66, Nr 66, poz. 466, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 186, poz. 1379, Nr 208, poz. 1537 i 1540, Nr 226, poz. 1656 i Nr 235, poz. 1699, z 2007 r. Nr 7, poz. 58, Nr 47, poz. 319, Nr 50, poz. 331, Nr 99, poz. 662, Nr 106, poz. 731, Nr 112, poz. 766 i 769, Nr 115, poz. 794, Nr 121, poz. 831, Nr 123, poz. 849, Nr 176, poz. 1243, Nr 181, poz. 1287, Nr 192, poz. 1378 i Nr 247, poz. 1845 oraz z 2008 r. Nr 59, poz. 367, Nr 96, poz. 609 i 619, Nr 110, poz. 706, Nr 116, poz. 731, Nr 119, poz. 772, Nr 120, poz. 779, Nr 122, poz. 796, Nr 171, poz. 1056, Nr 220, poz. 1431, Nr 228, poz. 1507, Nr 231, poz. 1547 i Nr 234, poz. 1571.

9-1-dg

3

UZASADNIENIE Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej ofiarom niektórych przest$pstw umy%lnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1415) wesz!a w #ycie dnia 21 wrze%nia 2005 r. Zarówno w 2006 r., jak i w 2007 r. przeprowadzono analiz$ ilo%ciow" wp!ywu wniosków o przyznanie kompensaty, wydanych orzecze& oraz wielko%ci zas"dzonych kwot. Na podstawie przeprowadzonych bada& statystycznych wysnu' nale#y wniosek, #e zastosowanie przepisów ustawy kompensacyjnej w orzecznictwie s"dów powszechnych w okresie od dnia wej%cia w #ycie ustawy do chwili obecnej mia!o zdecydowanie marginalny charakter. W 2006 r. zosta!y z!o#one 322 wnioski, z tego jedynie 11 % zosta!o uwzgl$dnionych w

ca!o%ci

lub

w

cz$%ci,

30

%

oddalono

ze

wzgl$du

na

brak

podstaw,

w pozosta!ym zakresie post$powanie w sprawie umorzono, wniosek zwrócono lub odrzucono. W 2006 r. ogó!em zas"dzono kwot$ 71 031,60 z! tytu!em kompensaty. W 2007 r. analiza statystyczna orzecznictwa kompensacyjnego wykaza!a, #e w badanym okresie zosta!o z!o#onych 300 wniosków, w 13 % przyznano kompensat$, 36 % wniosków oddalono, pozosta!e za!atwiono przez umorzenie post$powania, zwrot wniosku lub jego odrzucenie. Ogó!em w 2007 r. tytu!em kompensaty wydatkowano kwot$ 154 199 z!. Ewaluacja dwóch kolejnych lat obowi"zywania ustawy umo#liwi!a dokonanie wszechstronnej oceny skutków prawnych i finansowych wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji kompensaty. Podkre%li' przy tym nale#y, #e do 2005 r. w Polsce brak by!o regulacji umo#liwiaj"cych ofiarom przest$pstw dochodzenie od Skarbu Pa&stwa %wiadczenia, które równowa#y!oby skutki pope!nionego przest$pstwa, w sytuacji gdy ich egzekwowanie od sprawcy lub z innych (róde! nie by!o mo#liwe. Wyniki przeprowadzonej ewaluacji pozwoli!y zidentyfikowa' dwie zasadnicze kwestie, które wp!yn$!y na niewielkie zastosowanie instytucji kompensaty w orzecznictwie s"dów powszechnych. Do pierwszej z nich zaliczy' nale#y niew"tpliwy brak wiedzy potencjalnych wnioskodawców o mo#liwo%ci ubiegania si$ o przyznanie kompensaty. )wiadczy o tym chocia#by ilo%' wniosków z!o#onych w poszczególnych latach obowi"zywania ustawy. W skali ca!ego kraju by!o to kolejno 2006 r. – 322 oraz 2007 r. – 300 wniosków. Dla poprawy sytuacji niezb$dne jest przeprowadzenie akcji informacyjnej na temat mo#liwo%ci ubiegania si$ o kompensat$. Optymalizacja tej akcji polega' ma na udost$pnieniu dla pokrzywdzonych informacji o mo#liwo%ci ubiegania si$ o kompensat$

przez dystrybucj$ (w s"dach, prokuraturze, Policji) broszur informacyjnych w tym zakresie. Ponadto nale#y zauwa#y', #e zgodnie z wynikami przeprowadzonych bada&, najwi$ksz" grup$ dotychczasowych wnioskodawców stanowi!y osoby pokrzywdzone lub ich najbli#si w kategorii przest$pstw z art. 148, art. 156 § 1 i 3 oraz art. 157 K.k., w mniejszym za% zakresie z art. 158, 159, 197, 200, 207, 280, 281 i 282. Jednocze%nie ze statystyki os"dze& w pierwszej instancji za czyny z art. 148, 156 i 157 K.k. wynika, #e w 2007 r. by!o to 9.366 skazanych. W rezultacie jedynie 300 pokrzywdzonych wyst"pi!o z wnioskiem o kompensat$. Drug" istotn" przyczyn" wp!ywaj"c" na marginalny wp!yw wniosków o kompensat$ i jednocze%nie niewielki procent spraw za!atwionych przyznaniem tego %wiadczenia jest szereg przes!anek ustawowych ograniczaj"cych liczb$ pokrzywdzonych uprawnionych do uzyskania %wiadczenia. Chocia# formalnie dyrektywa Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnosz"ca si$ do kompensaty dla ofiar przest$pstw (2004/80/WE) zosta!a implementowana do polskiego systemu prawnego, tym niemniej ustawa kompensacyjna w dotychczasowym brzmieniu nie zmieni!a w zasadniczy sposób sytuacji prawnej i materialnej osób, które zosta!y pokrzywdzone przest$pstwem. Ponadto wydaje si$ uzasadnionym wnioskowanie, #e celem dyrektywy by!o ukszta!towanie w systemie prawnym ka#dego pa&stwa cz!onkowskiego Unii Europejskiej systemu pomocy ofiarom przest$pstw. Wprawdzie ustawa o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej ofiarom niektórych przest$pstw umy%lnych implementowa!a de minimis dyrektyw$ Rady, tym niemniej faktycznie nie stanowi ona obecnie istotnego elementu w systemie pomocy ofiarom przest$pstw. Art. 17 dyrektywy Rady stanowi, #e pa&stwa cz!onkowskie mog" wprowadzi' lub utrzyma' przepisy korzystniejsze dla ofiar przest$pstw lub wszystkich innych osób dotkni$tych przest$pstwem. W przewa#aj"cej wi$kszo%ci pa&stw cz!onkowskich Unii Europejskiej zakres podmiotowy ustawy o kompensacie obejmuje ofiary nie tylko przest$pstw umy%lnych pope!nionych z u#yciem przemocy. W Austrii uprawnionymi do uzyskania kompensaty s" osoby, które w wyniku przest$pstwa ponios!y uszczerbek na zdrowiu fizycznym i psychicznym, w Danii, Finlandii i Francji kompensata przyznawana jest ofiarom tak#e przest$pstw nieumy%lnych. W wielu krajach brak jest wyra(nej przes!anki ustawowej, która uzale#nia przyznanie kompensaty wy!"cznie ofiarom przest$pstw dokonanych z u#yciem przemocy. Przyk!adem jest Wielka Brytania i Hiszpania, za% w Szwecji kompensata jest %wiadczona tak#e ofiarom wypadków drogowych.

2

Rozwi"zania prawne poszczególnych krajów europejskich statuuj" instytucj$ kompensaty jako jeden z elementów systemu pomocy ofiarom przest$pstw. W rezultacie wydaje si$ zasadnym dokonanie nowelizacji ustawy tak, aby zawarte w niej regulacje stanowi!y istotny element pomocy osobom pokrzywdzonym przest$pstwem. Proponowany pkt 1 w art. 2 zmienianej ustawy ma na celu rozszerzenie kr$gu osób uprawnionych do uzyskania kompensaty. Zmiana polega na obj$ciu ochron" kompensacyjn" wszystkich ofiar przest$pstw, a zatem zarówno przest$pstw umy%lnych jak i nieumy%lnych. Ponadto zrezygnowano z dotychczasowej przes!anki ustawowej „pope!nienia przest$pstwa z u#yciem przemocy”. Nowe brzmienie definicji legalnej okre%lenia „ofiara” jest bli#sze jej semantycznemu znaczeniu. Zgodnie bowiem z powszechnym rozumieniem poj$cia „ofiara przest$pstwa” jest ni" osoba fizyczna, która na skutek przest$pstwa dozna!a okre%lonych negatywnych skutków w sferze fizycznej i psychicznej. Jednocze%nie w tre%ci pkt 1 art. 2 pozostawiono opis skutków przest$pstwa w sferze zdrowia i #ycia uprawnionego, których spowodowanie uprawnia pokrzywdzonego do wyst"pienia z wnioskiem o kompensat$. W ten sposób zosta!a utrzymana podstawowa przes!anka przyznawania kompensaty, tj. wyst"pienie okre%lonych obra#e& cia!a, rozstroju zdrowia lub %mier'. Zmiana tre%ci pkt 1 w art. 2 ustawy spowoduje likwidacj$ dotychczasowego dychotomicznego podzia!u ofiar na ofiary przest$pstw umy%lnych i nieumy%lnych, a tak#e ofiary przest$pstw umy%lnych z u#yciem przemocy lub bez jej u#ycia. Ponadto nale#y zauwa#y', #e obecne brzmienie definicji legalnej „ofiara przest$pstwa” skutkowa!o kategoryzowaniem osób pokrzywdzonych przest$pstwem i niew"tpliwie przyczynia!o si$ do ich stygmatyzacji. Podkre%li' bowiem nale#y, #e zarówno ofiara przest$pstwa umy%lnego jak i nieumy%lnego, gdy skutkiem przest$pstwa by!a %mier' lub naruszenie czynno%ci narz"dów cia!a lub rozstroju zdrowia, jest pokrzywdzona w ten sam sposób, a zatem lege non distinguente powinna by' uprawniona do tych samych %wiadcze&. Odbieranie zatem ofiarom przest$pstw nieumy%lnych mo#liwo%ci dochodzenia kompensaty uzna' nale#y za regulacj$ nieracjonaln" z punktu widzenia systemu pomocy ofiarom przest$pstw. Ponadto wydaje si$ zasadnym podkre%lenie, #e stosownie do tre%ci decyzji ramowej Rady z dnia 15 marca 2001 r. o pozycji ofiary w post$powaniu karnym (2001/220/JI/1), ka#de pa&stwo cz!onkowskie dba o to, aby ofiara przest$pstwa w ramach obowi"zuj"cego systemu prawa karnego nie dozna!a wi$cej uci"#liwo%ci ni# jest to konieczne. Z punktu widzenia ofiary przest$pstwa nie jest istotne czy dozna!a ona okre%lonych, negatywnych skutków w wyniku przest$pstwa umy%lnego czy te# nieumy%lnego (wypadek komunikacyjny). Nowa definicja „ofiary przest$pstwa” niew"tpliwie spowoduje zwi$kszony 3

wp!yw wniosków o przyznanie kompensaty, tym niemniej b$dzie ona stanowi' realny element systemu pomocy pa&stwa dla ofiar przest$pstw. Projektowany pkt 2 w art. 3 rozszerza przedmiotowy zakres zastosowania przepisów ustawy. Zgodnie z proponowan" tre%ci" pkt 2 art. 3 kompensata b$dzie mog!a by' przyznana w kwocie pokrywaj"cej koszty zwi"zane z leczeniem i rehabilitacj". Dotychczasowa praktyka orzecznicza w wielu s"dach, z uwagi na tre%' obecnego przepisu art. 3 pkt 2 ustawy, nie ujmowa!a w zas"dzanej kwocie kompensaty kosztów zwi"zanych z dojazdem na leczenie. Ponadto szereg w"tpliwo%ci budzi!a kwestia rehabilitacji i jej ewentualnego zaszeregowania jako formy leczenia. Proponowane brzmienie przedmiotowego przepisu powinno usun"' dotychczasowe w"tpliwo%ci interpretacyjne w powy#szym zakresie. W art. 8 ust. 1 nowelizowanej ustawy przewidziano zmian$ w!a%ciwo%ci miejscowej organu orzekaj"cego (s"du) w sprawach o kompensat$. Dotychczas by! to s"d, w okr$gu którego pope!niono przest$pstwo. Zgodnie z proponowan" tre%ci" art. 8 ust. 1 ma to by' s"d rejonowy miejsca zamieszkania osoby uprawnionej – tak#e wówczas, gdy wniosek sk!ada prokurator. Dotychczasowa regulacja w przedmiotowym zakresie stanowi' mog!a istotn" przeszkod$ dla uprawnionego w dochodzeniu %wiadczenia, w szczególno%ci, gdy przest$pstwo zosta!o pope!nione w innym miejscu ni# miejsce zamieszkania osoby uprawnionej. Nale#y przy tym zauwa#y', #e kompensat$ przyznaje si$ osobom, które na skutek przest$pstwa dozna!y ci$#kiego oraz %redniego naruszenia czynno%ci narz"dów cia!a lub rozstroju zdrowia. Konieczno%' udania si$ do s"du miejsca pope!nienia przest$pstwa z miejsca zamieszkania celem z!o#enia wniosku i uczestniczenia w post$powaniu s"dowym stanowi dla tych osób istotn" przeszkod$. Proponowana zmiana ma na celu u!atwienie potencjalnym beneficjentom kompensaty ubieganie si$ o przyznanie %wiadczenia. Dopiero wówczas, gdy nie mo#na ustali' miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, projektowany art. 8 ust. 2 przewiduje w!a%ciwo%' s"du miejsca pope!nienia przest$pstwa. W

dotychczasowym

okresie

obowi"zywania

ustawy

wysuwano

postulat

przyspieszenia post$powania o przyznanie kompensaty. Dla osi"gni$cia celu, jakim jest przyspieszenie i odformalizowanie post$powania w sprawie przyznania kompensaty, proponuje si$ rozszerzenie w art. 8 ust. 1 nowelizowanej ustawy uprawnie& referendarzy s"dowych o nadanie im kompetencji w zakresie spraw kompensacyjnych. Dotychczasowe dzia!ania ustawodawcze rozszerzaj"ce uprawnienia referendarzy s"dowych o sprawy z zakresu post$powania wieczystoksi$gowego, rejestrowego, upominawczego oraz w zakresie orzekania o kosztach s"dowych, niew"tpliwie spowodowa!y odci"#enie s$dziów od orzekania w ww. sprawach. Rozszerzenie kompetencji referendarzy 4

s"dowych o przedmiotowy zakres spraw umo#liwi!o zracjonalizowanie polityki obci"#enia s$dziów orzekaj"cych w sprawach cywilnych. Projektowany art. 8 ust. 1 przewiduje, #e na orzeczenie referendarza w sprawach o przyznanie kompensaty przys!uguje skarga do s"du. W przypadku wniesienia skargi zastosowanie b$d" mia!y przepisy Kodeksu post$powania cywilnego dotycz"ce skargi na orzeczenie referendarza s"dowego (art. 39822 – 39823). Na skutek jej wniesienia orzeczenie referendarza s"dowego traci moc. Wówczas s"d rozpoznaj"cy skarg$ dzia!a jako s"d pierwszej instancji, wydaj"c orzeczenie w materii b$d"cej przedmiotem orzeczenia referendarza. Post$powanie o przyznanie kompensaty ma zasadniczo charakter niesporny. Materia! dowodowy bazuje na dokumentach przedstawionych przez wnioskodawc$. Z uwagi na to zb$dnym wydaje si$ kierowanie spraw o przyznanie kompensaty na posiedzenia jawne. Dowód z przes!uchania wnioskodawcy ma zasadniczo marginalne znaczenie, a ponadto mo#e by' zast"piony o%wiadczeniem z!o#onym na pi%mie. Przyznanie kompensaty nie jest powi"zane z sytuacj" materialn" osoby uprawnionej. Celem ustawy nie jest udzielanie pomocy spo!ecznej, lecz przyznanie %wiadczenia pokrywaj"cego utracone zarobki i inne %rodki utrzymania, koszty leczenia, rehabilitacji oraz pogrzebu, przy zaistnieniu przes!anek okre%lonych w ustawie, a wi$c w oderwaniu od sytuacji materialnej uprawnionego. Op!ata sta!a od wniosku o przyznanie kompensaty w wysoko%ci 40 z! nie ma charakteru wygórowanego. O ile osoba uprawniona znajduje si$ w trudnej sytuacji finansowej, mo#e ubiega' si$ o zwolnienie od kosztów s"dowych, gwarantuj"ce dost$p do s"du w celu realizacji jej s!usznych praw. Wprowadzenie ustawowego zwolnienia od op!at s"dowych od wniosku o przyznanie kompensaty mog!oby spowodowa' znaczny wzrost liczby spraw o przyznanie kompensaty wskutek sk!adania wniosków lekkomy%lnych i niezasadnych, a w konsekwencji potrzeb$ doetatyzowania s"dów, co, przy obecnych za!o#eniach wprowadzenia w #ycie projektowanych zmian, nie zosta!o uwzgl$dnione. Nie nale#y zapomina' tak#e o tym, #e u!atwieniu osobom uprawnionym realizacji praw wynikaj"cych z ustawy s!u#y mo#liwo%' zainicjowania post$powania o przyznanie kompensaty przez prokuratora, korzystaj"cego z ustawowego zwolnienia od kosztów s"dowych. Projektowany art. 8 ust. 4 umo#liwia prokuratorowi z!o#enie wniosku o kompensat$, niezale#nie od zaistnienia przes!anek okre%lonych w art. 7 K.p.c. (czyli niezale#nie od tego, czy wed!ug oceny prokuratora z!o#enia wniosku wymaga ochrona praworz"dno%ci, praw obywateli lub interesu spo!ecznego). Projektowana regulacja ma wi$c charakter normy 5

szczególnej. W ka#dej zatem sytuacji, gdy prokurator dokona oceny, #e ofiara przest$pstwa nie jest w stanie samodzielnie z!o#y' wniosku o kompensat$ (z uwagi na ró#norodne sytuacje #yciowe), b$dzie móg! on taki wniosek z!o#y'. Proponowana regulacja ma na celu zwi$kszenie ochrony osoby pokrzywdzonej przest$pstwem przez zapewnienie jej szczególnego traktowania, uwzgl$dniaj"cego tak#e i takie okoliczno%ci jak stan zdrowia spowodowany ci$#kim lub %rednim naruszeniem czynno%ci narz"dów cia!a lub rozstrojem zdrowia, niepe!nosprawno%', czy niewiedza w tocz"cym si$ post$powaniu karnym. Prokurator ju# na wst$pnym etapie post$powania przygotowawczego (po przyj$ciu zawiadomienia o pope!nieniu przest$pstwa) mo#e dokona' oceny mo#liwo%ci faktycznych (tak#e zdrowotnych) i intelektualnych pokrzywdzonego. W przypadku uznania, #e mo#liwo%ci pokrzywdzonego nie daj" gwarancji, #e b$dzie dochodzi! swoich s!usznych praw, projektowany art. 8 ust. 4 umo#liwi prokuratorowi stosown" interwencj$. Projektowana zmiana s!u#y pe!nej implementacji art. 2 ust. 2 decyzji ramowej Rady z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie pozycji ofiar w post$powaniu karnym (2201/220/WSiSW), zgodnie z którym ka#de pa&stwo cz!onkowskie zapewni szczególnie nara#onym ofiarom szczególne traktowanie jak najlepiej odpowiadaj"ce ich sytuacji. W pozosta!ym zakresie do udzia!u prokuratora w sprawie o przyznanie kompensaty b$d" mie' zastosowanie odpowiednio przepisy K.p.c. o post$powaniu nieprocesowym (art. 8 ust. 1 nowelizowanej ustawy). Zmiana art. 14 ust. 1 ustawy wynika z konieczno%ci dostosowania tre%ci powy#szego przepisu do proponowanej definicji „ofiary przest$pstwa”. Projektowany art. 14 ust. 2 przewiduje solidarn" odpowiedzialno%' sprawców z tytu!u roszczenia zwrotnego na rzecz Skarbu Pa&stwa. Przedmiotowa regulacja w znacznym stopniu zabezpieczy interesy Skarbu Pa&stwa oraz zwi$kszy skuteczno%' ewentualnego post$powania egzekucyjnego prowadzonego wobec co najmniej dwóch sprawców przest$pstwa. Ponadto w art. 14 proponuje si$ doda' ust. 3, w którym wskazuje si$ statio fisci Skarbu Pa&stwa w post$powaniu cywilnym dotycz"cym roszcze&, o których mowa w art. 13 ust. 4 i art. 14 ust. 1 ustawy. Skoro kompensat$ wyp!aca s"d rejonowy, który wyda! orzeczenie o przyznaniu kompensaty, to równie# ten s"d jest uprawniony do uzyskania zwrotu wyp!aconej kompensaty zarówno od nieuprawnionego wnioskodawcy, na rzecz którego zosta!a bezpodstawnie zas"dzona kompensata, jak równie# od sprawcy lub sprawców przest$pstwa. W projektowanym art. 14 ust. 3 ustawy wprowadza si$ obowi"zek dochodzenia roszcze& zwrotnych od sprawcy przest$pstwa, w przypadku gdy wnioskodawcy zosta!a przyznana kompensata oraz w sytuacji zaistnienia obowi"zku zwrotu przyznanej kompensaty. 6

Dotychczasowe brzmienie art. 14 ust. 2 wprowadza!o fakultatywno%' wytaczania przez prokuratora powództwa dotycz"cego roszcze&, o których mowa w art. 13 ust. 4 i art. 14 ust. 1 nowelizowanej ustawy. Prokurator móg! zatem wytoczy' powództwo regresowe, ale nie by! do tego zobligowany. Tymczasem wyp!ata kompensaty powoduje powstanie roszczenia Skarbu Pa&stwa w stosunku do sprawcy przest$pstwa o zwrot zas"dzonej kwoty. Projektowana zmiana spowoduje, #e koszt wyp!aty kompensaty b$dzie wst$pnie obci"#a! Skarb Pa&stwa, tym niemniej przez obligatoryjne roszczenie regresowe b$dzie on ostatecznie ponoszony przez sprawc$ przest$pstwa. Dotychczas, ze wzgl$du na niewielkie zastosowanie instytucji kompensaty, nie zosta!y przeprowadzone badania w zakresie ilo%ci post$powa& regresowych prowadzonych wobec sprawców przest$pstw w celu odzyskania zas"dzonej na rzecz pokrzywdzonych kompensaty. Planuje si$ przeprowadzenie przedmiotowych bada& statystycznych w styczniu 2009 r. dla orzecznictwa regresowego z 2008 r. Ze wzgl$du na b$d"ce w toku post$powania o przyznanie kompensaty oraz jej zwrot na rzecz Skarbu Pa&stwa, proponuje si$ wprowadzenie w art. 2 projektu ustawy odpowiedniego przepisu przej%ciowego, który jednoznacznie rozstrzyga o prowadzeniu spraw ju# wszcz$tych na dotychczasowych zasadach.

7

OCENA SKUTKÓW REGULACJI 1. Podmioty, na które oddzia!uje akt normatywny Proponowana nowelizacja ustawy o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej ofiarom niektórych przest$pstw umy%lnych wp!ywa w zasadzie na nieograniczony kr"g podmiotów, które mog" sta' si$ pokrzywdzonymi, w tym równie# na ich osoby najbli#sze. Projekt ma tak#e znaczenie dla funkcjonowania s"dów powszechnych. 2. Wp!yw na konkurencyjno%' wewn$trzn" i zewn$trzn" gospodarki Proponowane w projekcie zmiany nie b$d" mia!y bezpo%redniego prze!o#enia na rozwój i funkcjonowanie przedsi$biorców, a w konsekwencji na wyniki ich dzia!alno%ci, równie# w aspekcie konkurencyjno%ci. 3. Wp!yw na rynek pracy Wej%cie w #ycie projektowanej ustawy nie b$dzie mia!o bezpo%redniego wp!ywu na rynek pracy. Tym niemniej nale#y mie' na uwadze, #e uprawnionymi do uzyskania kompensaty s" osoby, które z innych (róde! nie zosta!y zaopatrzone w niezb$dne %wiadczenia socjalne po doznanej w wyniku przest$pstwa szkodzie. W rezultacie kompensata pokrywaj"ca koszty leczenia i rehabilitacji tych osób oraz wyrównuj"ca utracone zarobki i inne %rodki utrzymania mo#e przyczyni' si$ do szybszej aktywizacji zawodowej osób, które w wyniku przest$pstwa dozna!y ci$#kiego lub %redniego uszczerbku na zdrowiu. 4. Wp!yw na sytuacj$ i rozwój regionalny Wej%cie w #ycie projektowanej ustawy wp!ynie w po%redni sposób na sytuacj$ i rozwój regionów. Z prowadzonych bada& wynika, #e osoby pokrzywdzone przest$pstwem, którym nie zosta!a udzielona #adna pomoc, w tym pomoc pa&stwa, trac" zaufanie do organów w!adzy publicznej oraz wymiaru sprawiedliwo%ci. Niew"tpliwie tego rodzaju przekonanie oddzia!ywuje na najbli#sze otoczenie ofiary, skutkuj"c nadmiernym krytycyzmem wobec organów w!adzy, w tym w!adzy samorz"dowej. Wiadomym zgo!a jest, #e spo!eczno%' lokalna, w której populacja osób „poszkodowanych” jest znaczna, rozwija si$ wolniej. Rozwój spo!eczno%ci lokalnych zale#y bowiem od aktywno%ci jej cz!onków. Osoby z traum" po doznanym przest$pstwie, które jednocze%nie nie uzyska!y wsparcia w instytucjach pa&stwowych, przejawiaj" w ograniczonym zakresie aktywno%' na polu gospodarczym, kulturalnym i politycznym. St"d uzna' nale#y, #e pomoc pa&stwa udzielana w formie kompensaty b$dzie skutecznie zapobiega' zjawisku tzw. „wtórnej wiktymizacji” osób pokrzywdzonych z aktywno%ci zawodowej i spo!ecznej.

8

5. Skutki spo!eczno-gospodarcze oraz finansowe ustawy Wej%cie w #ycie projektowanej ustawy wywo!a niew"tpliwie skutki finansowe dla bud#etu pa&stwa. Nale#y jednak podkre%li', #e precyzyjne obliczenie tych skutków nie jest mo#liwe, gdy# nieznana jest liczba pokrzywdzonych, którzy z!o#" wnioski o kompensat$. Wskaza' przy tym nale#y, #e w obecnym stanie prawnym zas"dzona w 2006 r. kwota tytu!em kompensaty nie przekroczy!a 72 000 z!, za% w 2007 r. – 155 000 z!. Wej%cie w #ycie projektowanej ustawy o znacznie rozszerzonym podmiotowo i przedmiotowo zakresie, spowoduje niew"tpliwie wzrost kwoty z tytu!u zas"dzonych kompensat. Tym niemniej nale#y podkre%li', #e po wej%ciu w #ycie projektowanej ustawy kompensata b$dzie mia!a w dalszym ci"gu charakter subsydiarny i zgodnie z art. 5 ustawy przyznawana b$dzie jedynie wówczas i w takiej wysoko%ci, w jakiej osoba uprawniona nie mo#e uzyska' pokrycia utraconych zarobków, innych %rodków utrzymania lub kosztów leczenia i pogrzebu od sprawcy przest$pstwa, z tytu!u ubezpieczenia, ze %rodków pomocy spo!ecznej lub innego (ród!a i tytu!u. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 2 pkt 1 osob" uprawnion" do uzyskania kompensaty b$dzie ofiara przest$pstwa, w wyniku którego dozna!a ona naruszenia czynno%ci narz"dów cia!a lub rozstroju zdrowia okre%lonych w art. 156 § 1 i art. 157 § 1 Kodeksu karnego oraz osoby najbli#sze dla ofiary, która w wyniku przest$pstwa ponios!a %mier'. Ze statystyk prowadzonych przez Policj$ wynika, #e ogó!em w 2007 r. osób pokrzywdzonych przest$pstwami by!o 823.311. Szczegó!owe dane statystyczne z podzia!em na kategorie w latach 2006 i 2007 obrazuje poni#sza tabela ((ród!o – Policyjny System Statystyki Przest$pczo%ci TEMIDA).

Kategoria

Ogó!em, w tym: przest$pstwa kryminalne zabójstwo zgwa!cenie bójka lub pobicie uszczerbek na zdrowiu zn$canie si$ nad rodzin"

Ogó!em 921920

Osoby pokrzywdzone w przest$pstwach stwierdzonych 2006 2007 w tym w tym Ogó!em Cudzoziemcy Ma!oletni Cudzoziemcy Ma!oletni 2936 43083 823311 2161 46597

783154 780 1804 15436

2804 2 3 11

42082 30 391 2183

695920 773 1635 15291

2041 4 1 14

45509 37 363 2413

13186

15

2448

21663

9

2742

35283

4

5530

31980

2

5210

9

kradzie# cudzej rzeczy w tym kradzie# samochodu kradzie# z w!amaniem rozbój, kradzie#, wymuszenie, wymuszenie rozbójnicze uszkodzenie rzeczy pozosta!e, w tym: po#ar drogowe

269117

1822

30181

2047

229488

1354

515

20897

325

177662

585

144026

369

34496

141

26760

160

6309

60099 138766 1884 16203

80 132 1 60

64861 127391 1835 17408

43 120

1088

66

121

7528

1001 125

Z powy#szych danych statystycznych wynika, #e liczba osób pokrzydzonych przest$pstwami, w wyniku których mog!o doj%' do %mierci lub naruszenia czynno%ci narz"dów cia!a lub rozstroju zdrowia okre%lonych w art. 156 § 1 i art. 157 § 1 K.k. wynios!a w 2006 r. – 81.905, za% w 2007 r. – 83.530. Spo%ród tej liczby osób pokrzywdzonych, w 2006 r. obra#enia, o których mowa w art. 156 Kodeksu karnego, ponios!o !"cznie 667 osób, za% w art. 157 § 1 – 4.982. Uwzgl$dniaj"c zatem powy#sze dane statystyczne, w tym liczb$ ofiar zabójstwa oraz pokrzywdzonych w wypadkach komunikacyjnych o skutkach okre%lonych w art. 177 § 1 i 2 Kodeksu karnego, nale#y okre%li' grup$ docelow" w liczbie 6.500 osób rocznie. Hipotetycznie nale#y za!o#y', #e po!owa z tych osób b$dzie ubiega' si$ o kompensat$. Jednocze%nie z danych statystycznych Ministerstwa Pracy i Polityki Spo!ecznej wynika, #e w 2006 r. liczba osób niemaj"cych dochodu i mo#liwo%ci uzyskania %wiadczenia na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia wynosi!a w 2006 r. – 3.500 osób, za% w 2007 r. ju# tylko 2.000 osób. Statystyka ta dotyczy osób, którym przyznany zosta! zasi!ek celowy na pokrycie wydatków na %wiadczenia zdrowotne. Wobec marginalnej ilo%ci osób, które nie podlegaj" ubezpieczeniu, uzna' nale#y, #e spo%ród 3.250 ewentualnych wniosków o przyznanie kompensaty, hipotetycznie oko!o 25 % b$dzie zasadna. W tych okoliczno%ciach mo#na orientacyjnie oszacowa' skutki finansowe wej%cia w #ycie projektowanej ustawy na maksymaln" kwot$ 4 872 000,00 z!, stosuj"c nast$puj"ce równanie: 813 x 6 000,00 z! = 4 872 000,00 z!, zgodnie z którym liczba 813 oznacza ilo%' wniosków zasadnych, za% 6 000,00 z! – %redni" kwot$ zas"dzonej kompensaty.

10

1659

Powy#sze skutki finansowe wej%cia w #ycie projektowanej ustawy b$d" mog!y zosta' uwzgl$dnione w ramach zaplanowanych w bud#ecie pa&stwa w cz$%ci 15 – S"dy powszechne na 2009 r. wydatków na odszkodowania w wysoko%ci 46,6 mln z!. Wej%cie w #ycie projektowanej ustawy nie spowoduje konieczno%ci doetatyzowania s"dów powszechnych, zarówno w zakresie etatów orzeczniczych jak i urz$dniczych. Wp!yw wniosków o kompensat$ w szacunkowym wymiarze 3.250 spraw rocznie, spowoduje, co najwy#ej, %redni wzrost liczby spraw w repertorium Ns o oko!o 2 sprawy rocznie w referacie s$dziego lub referendarza s"dowego orzekaj"cych w wydziale cywilnym s"du rejonowego, zgodnie z równaniem: 3.250 (spraw) : 1.917 (liczba etatów orzeczniczych w wydzia!ach cywilnych s"dów rejonowych) równa si$ oko!o 2 sprawy dodatkowe w referacie. Ewentualna konieczno%' doetatyzowania s"dów powszechnych, ze wzgl$du na potencjalny, zwi$kszony wp!yw wniosków o przyznanie kompensaty, powinna zosta' rozwa#ona po up!ywie roku od wej%cia w #ycie projektu ustawy o zmianie ustawy o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej ofiarom niektórych przest$pstw umy%lnych, po uprzednim przeprowadzeniu stosownej analizy statystycznej wp!ywu. 6. Konsultacje spo!eczne Projekt zosta! przekazany w ramach konsultacji spo!ecznych do zaopiniowania organizacjom pozarz"dowym, których dzia!alno%' zwi"zana jest ze %wiadczeniem pomocy osobom pokrzywdzonym przest$pstwem. Ponadto zosta! tak#e przes!any do Pierwszego Prezesa S"du Najwy#szego, Krajowej Rady S"downictwa, wszystkich s"dów apelacyjnych, Krajowej Izby Radców Prawnych, Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Spo%ród organizacji pozarz"dowych, które otrzyma!y projekt do zaopiniowana, opinie nades!a!y trzy organizacje, tj. Fundacja Dzieci Niczyje, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej oraz Fundacja Pomocy Ofiarom Przest$pstw. Organizacje te bardzo pozytywnie oceni!y przedstawiony projekt, wskazuj"c, #e wychodzi on naprzeciw podnoszonym przez nie postulatom. W szczególno%ci podkre%lano s!uszno%' rozszerzenia zakresu podmiotowego obowi"zywania ustawy o pokrzywdzonych przest$pstwami nieumy%lnymi, likwidacji dotychczasowych w"tpliwo%ci interpretacyjnych w zakresie kosztów leczenia i rehabilitacji, zmiany w!a%ciwo%ci s"du rozpoznaj"cego sprawy kompensacyjne. Ponadto Fundacja Dzieci Niczyje podnios!a, #e uprawnienie prokuratora do z!o#enia wniosku o przyznanie kompensaty spowoduje zmniejszenie ilo%ci niezasadnie sk!adanych wniosków i spowoduje zmniejszenie ilo%ci wniosków zwracanych przez s"dy ze wzgl$du na braki formalne. Jednocze%nie w ocenie Fundacji – „ustawa o kompensacie, po wprowadzeniu proponowanych w projekcie zmian 11

oraz przeprowadzeniu szerokiej akcji informacyjnej, mo#e sta' si$ jednym z najwa#niejszych instrumentów pomocy ofiarom przest$pstw w Polsce”. Fundacja Pomocy Ofiarom Przest$pstw zg!osi!a propozycj$ podwy#szenia maksymalnej kwoty kompensaty. Uwaga ta nie zosta!a uwzgl$dniona. Nale#y bowiem zauwa#y', #e projektowane rozszerzenie podmiotowe i przedmiotowe zakresu obowi"zywania ustawy wywo!a zwi$kszenie wydatków z bud#etu Skarbu Pa&stwa na pokrycie wyp!acanych kompensat. Ponadto ze statystyk prowadzonych w zakresie kwot zas"dzanych tytu!em kompensaty wynika, #e kompensata w maksymalnej wysoko%ci zas"dzana by!a sporadycznie. Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, oprócz bardzo pozytywnej opinii o projekcie ustawy, podnios!o, #e znacznym utrudnieniem dla wnioskodawców w dochodzeniu kwoty kwalifikowanej do zwrotu tytu!em kompensaty jest konieczno%' przedstawienia dowodów poniesionych wydatków i ich zwi"zku z przest$pstwem. Stowarzyszenie wskaza!o przy tym na mo#liwo%' wprowadzenia rycza!tu tytu!em okre%lonych typów wydatków. Przedmiotowa uwaga jest o tyle niezasadna, #e nowelizacja art. 3 pkt 2 ustawy przewiduje pokrycie tytu!em kompensaty kosztów zwi"zanych z leczeniem i rehabilitacj", a zatem tak#e tych wydatków, które mog" zosta' w oparciu o zasady racjonalno%ci i do%wiadczenia #yciowego zakwalifikowane jako maj"ce zwi"zek z leczeniem i rehabilitacj". Wydatki te to m.in. koszty dojazdu na leczenie. Opinie s"dów o projekcie ustawy w zasadzie zdecydowanie popiera!y proponowane regulacje, podkre%laj"c, #e przedstawiona nowelizacja ustawy o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej

ofiarom

niektórych

przest$pstw

umy%lnych

spowoduje

jej

szersze

zastosowanie i jednocze%nie przyczyni si$ do stworzenia systemu finansowego wsparcia osób pokrzywdzonych przest$pstwem. Proponowane zmiany uznano za s!uszne, w tym rozszerzenie zakresu podmiotowego ustawy, w!"czenie referendarzy s"dowych do orzecznictwa w zakresie kompensaty, zmian$ w!a%ciwo%ci s"du, rozszerzenie uprawnie& prokuratora do wnoszenia wniosku o kompensat$. Odmienne zdanie w tym zakresie zaprezentowa! Prezes S"du Okr$gowego w Jeleniej Górze, wskazuj"c, #e zaproponowane regulacje mog" przewy#szy' mo#liwo%ci finansowe pa&stwa, za% rozszerzenie uprawnie& prokuratorów do wyst$powania z wnioskiem o kompensat$ spowoduje znaczne obci"#enie zadaniowe prokuratorów. Ponadto Prezes ww. S"du wskaza!, #e rozszerzenie kognicji orzeczniczej referendarzy s"dowych wymaga dokonania uprzednio zmian ustrojowych. Powy#szy pogl"d nie zas!uguje na uwzgl$dnienie. Podkre%li' bowiem nale#y, #e proponowane zmiany maj" na celu szersze zastosowanie ustawy kompensacyjnej oraz 12

rzeczywist" popraw$ sytuacji bytowej osób pokrzywdzonych przest$pstwem. W tych okoliczno%ciach podniesione w opinii argumenty nie zas!uguj" na akceptacj$. Nie uwzgl$dniona zosta!a równie# uwaga S"du Apelacyjnego w Katowicach, aby tytu!em kompensaty pokrywane by!y koszty zwi"zane z dochodzeniem przez pokrzywdzonego od sprawcy przest$pstwa odszkodowania oraz zado%'uczynienia w odr$bnych post$powaniach s"dowych i egzekucyjnych. Nale#y bowiem zauwa#y', #e post$powanie s"dowe w szczególno%ci post$powanie cywilne wi"#e si$ z okre%lonym ryzykiem po stronie powoda. Wnosz"c pozew musi on liczy' si$ z okre%lonymi konsekwencjami, tak#e negatywnymi, w sferze finansowej. Koszty ponoszenia ryzyka nie mog" stanowi' podstawy finansowej, która zostanie pokryta tytu!em kompensaty. Jako niezasadna uznana zosta!a tak#e uwaga o rozszerzeniu kr$gu uczestników post$powania o sprawc$ przest$pstwa. W szczególno%ci nale#y wskaza', #e sprawca na etapie post$powania karnego, ewentualnie cywilnego mia! mo#liwo%' wynagrodzi' wyrz"dzon" pokrzywdzonemu

szkod$.

W tych

okoliczno%ciach

jego

udzia!

w

post$powaniu

o przyznanie kompensaty uzna' nale#y za zb$dny. W ramach przeprowadzonych konsultacji spo!ecznych dwie uwagi s"dów uzna' nale#a!o za zasadne. Pierwsza, która powtarza!a si$ w opiniach wielu s"dów, polega!a na wskazaniu statio fisci Skarbu Pa&stwa dla roszcze& zwrotnych, o których mowa w art. 14 ustawy. Zgodnie z art. 12 ustawy, kompensat$ wyp!aca s"d rejonowy, który wyda! orzeczenie o przyznaniu kompensaty. Jednocze%nie stosownie do tre%ci art. 14 ust. 2 prokurator mo#e wytoczy' powództwo przeciwko sprawcy przest$pstwa na rzecz Skarbu Pa&stwa. W opiniach podnoszono, #e tre%' tego przepisu nie wskazuje wyra(nie, kto stanowi statio fisci Skarbu Pa&stwa. Z tych wzgl$dów, dla usuni$cia w"tpliwo%ci interpretacyjnych, w art. 14 dodano nowy ust. 3, w którym wskazano, #e roszczenie zwrotne przys!uguj"ce Skarbowi Pa&stwa powinno zosta' zas"dzone na rzecz s"du rejonowego, który wyda! orzeczenie o przyznaniu kompensaty. Ponadto zwrot bezzasadnie wyp!aconej kompensaty równie# powinien nast"pi' na rzecz tego s"du. Druga zasadna uwaga dotyczy!a kwestii odpowiedzialno%ci sprawców przest$pstwa w przypadku roszczenia zwrotnego na rzecz Skarbu Pa&stwa. Podnoszono, #e odpowiedzialno%' ta powinna mie' charakter solidarny. Powy#sz" uwag$ uzna' nale#a!o za w pe!ni uzasadnion", poniewa# w ten sposób lepiej zabezpieczone zostan" interesy Skarbu Pa&stwa w prowadzeniu ewentualnej egzekucji. Za niezasadn" uznano uwag$ Naczelnej Rady Adwokackiej, która negatywnie oceni!a rozszerzenie kognicji orzeczniczej referendarzy s"dowych. W uzasadnieniu do projektu 13

wskazano powody, dla których proponuje si$ powierzenie referendarzom s"dowym uprawnie& orzeczniczych w zakresie spraw kompensacyjnych. Nie uwzgl$dniono uwagi Krajowej Rady S"downictwa, aby rozszerzenie uprawnie& referendarzy s"dowych o wykonywanie czynno%ci w sprawach o przyznanie kompensaty nast"pi!o w drodze nowelizacji odpowiednich przepisów Kodeksu post$powania cywilnego. Zdaniem

Krajowej

Rady

S"downictwa

taki

zabieg

legislacyjny

pozwoli!by

na

usystematyzowanie norm reguluj"cych uprawnienia referendarzy. W kontek%cie powy#szej uwagi zauwa#y' trzeba, #e ustawa o pa&stwowej kompensacie przys!uguj"cej ofiarom niektórych przest$pstw umy%lnych reguluje ca!okszta!t zagadnie& zwi"zanych z kompensat", w tym kwesti$ w!a%ciwo%ci organu orzekaj"cego o przyznaniu kompensaty. W tej sytuacji nie wydaje si$ zasadne, aby regulacj$ odnosz"c" si$ do uprawnie& referendarzy s"dowych w zakresie orzekania o kompensacie zamieszcza' w Kodeksie post$powania cywilnego. Projektowana ustawa zosta!a zamieszczona w Biuletynie Informacji Publicznej (na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwo%ci (www.ms.gov.pl)) zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o dzia!alno%ci lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414). *aden podmiot nie zg!osi!, w trybie wy#ej wymienionej ustawy, zainteresowania udzia!em w pracach nad przedmiotowym projektem. 7. Zgodno%' z prawem Unii Europejskiej Projektowany akt normatywny jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

10-1-dg

14

:_\ ri'r ,,1 '

{

/

URZ D KOMITETT] INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ SEKRETARZ KOMITETU INTEGRACJIEL'ROPEJSKIEJ SEKRETARZ STANU .l'li ko Iaj Dow g ie Ie*,ic 7 lt...lro,, ]-

/09lDP/tn

dnia-9 stycznia2009 r. Warszawa, Pan Maciej Berek Sekretarz Radv Ministrórv opinia o zgodno ciz prawem Unii Europejski ej projekt uslah,yo zmianie ,rs!aw!-o pfl st'|owej kontpensacie przys uguj cej ofiorom niektórych przes! Pslw umy Inych sporz dzona na podstarvieart.9 pkt 3wzw.z art.2 ust. 1 pkt 2 i ust.2 pkt 2a ustawyz dnia 8 sierpnia1996r' o Komitecie Integracji Europejskiej (Dz. U. Nr 106, poz. 494) przez Sekretarza Komitetu I ntegracji EuropejskiejMikolaja Dowgielewicza

Szanot:.,ny P anie M in istrze, W zrvt zku z pro'1ektemLls|au])) o zmianie ustawy o pa sru,ol,vejkontpensacieprzys uguj ce1 o.fiaronlniektór1chprzest pstwumy lnych(pis:rroz dnia 7.01.2009r., nr RM.l0-2-09)' pozr''alamsobierrvl.azicnast puj opini c Projektowana regulacja jest zgodnaz prawem Unii Europejskiej.

Z potva aniem'

Dcluprzeimejwiadomo :ci Pan ZbigniewWrona PodsekretarzStanu Min is|el.str,t,o Splrw ieLill rvo

ci

-01'i l 200s

r,torlc)