KBAJOWA IZBA RADCÓW PHAWNYcH
Do druku L394
00.478 WaBB{.. AloJ.Ujardows\ie 18lok4 . NIP:526'l0.43.0]1 l.|J|ax0226zz0588 6228428i33. e.mai| kl @ldrp'pl
L.d,zllTo
/oBSiL/2ooe
1 2. 01,2009
Warszawa, dnia 8 stycznia 2009 r.
Szanowny Pan Bronis aw Komorowski Marsza ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
A 'v(s.\ c^
\
V-
W nawi zaniu do przes anegow ramach konsultacji spo ecznych, Krajowej Radzie Radców Prawnych rz dowego projektu ustawy - Kodeks kamy, ustawy _ Kodeks post powania kamego,ustawy_ Kodeks kamy wykonawczy,ustawy_ Kodekskamy skarbowyorazruektórychinnych usta.w- (druk sejmowynr 1394). w za czeniu przesy am opini do projektu opracowan w ramach o rodkaBada , studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych.
<.D.g",os,
€ !-\'/..<-..-^.-..
\
I
/
rezes
Krajowej Rady --..
adców Prawnych \.,
Dariu
ajewski
o rodekBada , Studiów i Legislacji Dr Pa cja Koz owska.Kalisz Dr Marek Kulik
Opinia na tematproponowanychzmian ustawy- Kodeks karny, ustawy- Kodeks post powaniakarnego' ustawy- Kodeks karny wykonawczy,ustawy- Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw- Druk Sejmowynr 1394
1 Na aprobat za.sfugujezmiula ut. 10 $ 2 k.k'' któr poszerza si katalog czynów zabronionych,za \
o 2 Budzi natomiastw
rodekBada , Studiów i Legislacji
liwo cipropozycjazmiany art.58k.k..Ju na gruncie istniej cego
przepisuart. 58 $ 2 k.k., zakazuj cegoorzekaniagrzryny w okre lonych warunkachistnia y pewne w
liwo ci.Po pierwsze w praktycemog y si zdarzyó wypadki fa szowaniaprzez
sprawców ich mo liwo cip atrriczych. Jednakjest to kwestia natury dowodowej,dla tre ci regu1acjidrugorz dna.Istotniejszejest drugie zagadnienie.Pozakodeksoweprawo kame zna szereg przepisów typizuj cych czyny zago one wy
czniekar grzywny. W wypadku takich
czynów i spe nienia warunkówokre lonych w art.58 $ 2 k'k' nie istnia akara,któr s dmóg by zastosowaÓ wobecsprawcy.Wydajesi , enie by to stanrzeczy w pe nizadowalaj cy. obecna propozycja zagadnienieto pog
bia( na przepisy przewiduj cealtemat1.rlvne zagroirenie
grzywn i ograniczeniemwolno ci,np' art. 2I2 k.k. po proponowanejnowelizacji). wypadkachzakaz orzekaniakary Proponowanyprzepisa . 58 $ 2a wprowadzaw okre lonych ograrriczeniawoino ci.Mo na sobie zatem wyobraziósytuacj ,kiedy w konkretnejsprawie pe nione b d przes ankizarówno okre lone w art. 58 $ 2 k.k.' jak 58 $ fa k.k., za czyn zagro .olyb dzie alternatywniekarami pozbawienia wolno ci,ograniczenia wolno cii gzywny.W takiej s1.tuacjiz zakesu mo liwychdo orzeczeniakar usuni tazostaniezarówno jak ograniczeniewolno ci.W praktyceprowadzi to mo edo albo do sy,tuacji, grzynvna, kiecly nie b dziemo naorzec
kiedy s d'nie mog corzec w a ciwej w adnejkary, albo do s},tuacji,
swoim odczuciukary ograniczeniawolno cilub grzywny,orzekniekar pozbawieniawolno ci. jako humanitame, Przepisypomy lane b d zatemprowadzi ydo pogorszeniasytuacjisprawcy. Sam ide tak art.58 $ 2 i 58 $ 2a k.k. nale yoceniójako godn poparcia,jednakkoniecznejest przemy lenie ewentualnychrozwi z , pozwalaj cychna unikni cietego rodzaju trudno ci. Wydaje si , emiejscemdla takichprzepisówpowinienby raczejkodekskamy wykonawczy. jest u ywaniena gruncie kodeksukamego Marginalnie zvlraca tak' euwag , e niefortunrre (piawa materialnego)terminów stricte pro esowych'takich jak ,,oskariony''. Lepsze jest u ywanie (tzk e z punktu widzenia jednolito ci terminologicznej) poj cia: sprawca (ewentualnie skazany)fuor.a . 58 $ 2k.k'). gómej granicy grzpny i jest jej 3 Zmianaa . 86 $ 1 k'k. jest uzasadnionapodwy szeniem mo liwo ó logiczn konsekwencj . Proponowanyprzepisart. 86 $ l a k.k. wprowadzatrafr11e orzeczetiakary t cznej25 lat pozbawieniawolno ciw wypadku,kiedy adnaz kar czonych nie jest kar 25 lat pozbawieniawolno ci. Propozycj t mo nauzna za Eafn . Proponowany axt. 86 $ 2a k.k. usuwa natomiastistniej c od dawna w tpliwo óinterpretacyjn Warto ' wszak ezauw grfylvien w
y , e ide (s uszn ustawodawcy ) by o wymierzanieza przest pstwatylko stawkach dziennych.. lstnienie grzywnie kwotowych jest wl,nikiern
nieprzemy lanej po uchwaleniuobowi zuj cego dzia alno ustawodawcy ci kodeksukamego.Z
o rodekBada , Sfudiów i Legislacji uwagi na to'
na przysz o nie mo naw1'kluczyc, e taka dzia a|no bó dziemia anadal
miejsce,proponowanyprzepisjest niezb dnydla praktyki i dobrz , ejest proponowanyw takiej postaci.Warto chyba jednak podj
prób (kolejnegoju ) w niedalekiejprzysz o ci
prawakamegow celu zast pie afunkcjonuj cej przepisówpozakodeksowego ,,przepat|z rua., tam grzyt,ny kwotowej grzylvn w stawkachdziennych. 4 W
liwo cimo ebudzi natomiastpodniesieniewa o cigranicznychdla mienia znacznej
i mi niawie1kiejwarto ci. warto ci Wartoprzypomnie , eide ustawodawcytworz cegoa . 115 $ 5 i 6 w pierwotnym brzmieniu by o uelastycznienie ch warto cipoprzez ich zrelacjonowaniedo najni szegomiesi cznegowynagrodzenia,co powodowa ostopniowyich Zmiartyzasz ew r. 2002 (ustawa wzfost wraz ze wzrostemstopniazamo no spo ci ecze stwa. za prac 'Dz. U, nr f00 poz. 1679 z dn. 10 pazdziemika2002r. o minimaln1mwyrragrodzeniu na stosunkowoniskim poziomie(przfimuje y tych warto ci .ze zm. ) spowodowa usztywnienie si 760 z jako kwot najni szegomiesi cznegowynagrodzenia).Podniesienieich jest oczywi ciekonieczno cijednak proponowanazmianawpisuje si w ide usztywnieniatych wa o ci,tymczasemmimo wszystko powinny byó one elastyczne.Nale a obypostulowa w a nieich zrelatywizowanie.Byó mo e w a ciw drog by aby nowelizacja ustawy o jej zmianaspowodujeskutki wykaczaj cepoza minimaln1,rn wynagrodzeniuza prac jednak ' zakres prawa kamego. Dlatego mo na pokusió si
o poszukanie innej zmiennej, np.
przeci tnegomiesi cznegow;nagrodzeniaza pfac .Elastyczno wskazanych wa o ciwydaje Ó si byó cennana tyle, by wartoby opowróaiódo tej idei' oddaj cejintencjeautorówkodeksu kamego. Byó mo ew a ciw drog
wspomnianychwa o cido by obyzrelat} vizowanie
przeci tnegomiesi cznegowynagrodzeniapracowników za wskazany olres uprzedni. Co jednakwydajesi ' p awdarodzi to po stroni praktykikonieczno sprawdzaniatych warto ci, ie korzy ciz elas cznegookre lenia s wi ksze,ni praktycznetrudno ci. 5 Zastze
ntabudzi redakcjaproponowanego art. l65a. Nie kwestionuj cco do zasadyratio
/egls proponowanegoprzepisu (rea|izacjazobowi 7
RP wyrikaj cych z zal'ecertKomitetu
Anb/terroryStycznego Rady Bezpiecze stwaoNZ' jak równie konwencji oNZ z 1999r.o zwalczaniufinansowaniaterroryzmu),podnie ó na|eiy, e proponowanajego redakcjamo e spowodowa , e praktycznestosowanietego przepisub dzie niezwykie utrudnione,a zatern jego znaczeniew praktycewymiaru sprawiedliwo ci i organów
ciganiamo ebyó- wbrew
oczekiwaniom ustawodawcy. niewielkie' Same czynno ci sprawcze (gromadzenie, przekazyr anie, oferowanie)dokonywanew stosunkudo wymienionychw przepisiewalorów ( rodki ptatnicze' papiery warto ciowe....)nie przes dzaj jeszcze o konieczno ci
o rodek Bada , Studiów i Legislacji rminalizacji takichzachow - salnew sobiepozbawiones przecie jakiegokolwiek adunku spo ecznejszkod1iwo ci, s prarvonkarnieirrelewantne.Dopiero wykazanie, e sprawca dokon1'wa w1'rnienionychcz}rrrno ci w c lu sfinansowaniaprzest pstwao charakterze terrorystycznym, nadawaóma im znaczeniawynagaj cegorepresjikamej' W
liwo cibudzi
wi c taka redakcja ustawowychznamion, w której o przest pno ci zachowaniadecyduje szczegóIne psychiczne nastawienie sprawcy- jego cel (sfinansowaniep est pstwa o charakterzetenorystycznym).Chodzi wi c o to, jak praktycznie udowodnió sprawcy np. gromadz cemu rodkip atnicze(takieczynno ci dokonywanes przecie puez znacz c cz spo ecze stwa),it'e czynt to w a niecelu sfinansowania przest pstwao charakterze terrorystycznym.o takim kierunkowym nastawieniusprawcy decydowaómo e tylko jego pó niejszezachowanie-tj. w a niesfinansowanietakiego pzest pstwa (dopiero wówczas mo nawykazaó, e
rodkigromadzoneby y w a nie w tym celu). Skoro tak, to bardziej
zasadna(z powodówracjona1nych) cychna finansowaniu ci by abypenalizacjacz}mno polegaj takiegoprzest pstw a nie zachowa stanowi cychfaktycznecz},nno pci ygotowawczedo takiego finansowania.W takiej wersji rozwa yc by mo na dodatkowo- dla szerszego granic represji_ wprowadzeniekaralno ciprzygotowania(aIt. 16 $ 2 k.k.), do zakre lenia przest pstwa finansowaniaprzest pstwa terrorystycznym. o charakterze 6 Zast ze enia budzi propozycja wprowadzeniaart- f}fa $ 2 _ reda}cja tego przepisu prowadzido wniosku, esprowadzanie, posiadanietre cipomograficznychz przechowyrrranie, udzia emosoby, która nie wy,razi azgody na utrwalaniemo e mie znaczeni w praktyce jedynie w sytuacji,w której ten, kto sprowadza,przechowuje,posiadawymienionetre ci,by jednocze nie sprawc (lub wspó dzia aj cym) czyrno ciich utrwalaniabez zgodydanejosoby. R tio legis tej regulacji sprowadzasi do zapewnieniaochrony przed wykorzystyr aniem .W utrwalonychbez zgody ich uczestnikatre cipomograficznych. praktycejednakjest tak, e osoby sprowadzaj ce,przechowuj celub posiadaj cetre cipomograficzne (w których ''produkcji''czy powstaniu sami nie uczestrriczyli)na ogó nie maj (i cz stonie mog )mie wiadomo czy ci, osoby wyst puj cew tre ciach o charakterzepomograficznymwyIazi yczy te nie zgod na utrwalenietakich tre ci.Istnienietakiej zgody na ogó nie jest mo liwedo ustaleniaprzez szerol
o rodekBada , Sfudiów i Legislacji u ycia tych sposobów, za pe n aprobat wiedz
wiadomo ciczy zgod
osoby
przedstawionej,która jednakie nie zgodzi asi na jego dalsze rozpowszechnianie'w takiej sytuacji by mo e b dzie mo liwe zastosowanieproponowanegoart.202a$ 2' prz1pisuj c sprawcy np. posiadanielub przechowywanie(ale nie - rozpowszechnianie,które nie jest pena1izowane tak ena gruncie202a$2).W
liwo cibudzi takie znami ,,obraznagiejosoby''
w kontek cie ustaleni kiedy mamy do cz1nieniaz osob nag . W potocznymrozumieniu osobajest naga,je lijest pozbawionajakiegokolwiekubrania;nie b dzie t1m sam1mobj ty penalizacj przypadekrozpowszechniania obrazu''pó nagiej''osoby,tj. np. ty1koz ods oni rni genitaliami.Tyn samym poza zakresemkryrninalizacji- wbrew intencjomustawodawcypozostan równienagannei spo ecznie szkodliwezachowania,godz cew wolno cz owieka. 7 Propozycjanowelizacji art' 212 i 213 k.k' jest w tpliwa.Rezygnacjaz kary pozbawienia Pozbawi niewolno ciorzekane wolno ciu, art' 272 $ l k'k' wydaje si by nieuzasadniona. jest rzeczywi ciedo
rzadko,j ednak samo przez si nie przemawia to za rezygnacj z
mo liwo cijego orzekania.S abo ciszeregupoprzednichzmian w kodeksie kamym by o oganiczanieswobodys dziowskiejw zakresieorzekaniao katze' Zmiany te d
y co y prawda
do ograniczeniamo liwo ci agodnegotraktowaniasprawców pTzez s dy. obecna zrniana zmierzaw przeciu,n1'rn kierunku, co te nie jest godnepoparcia' Argument o konieczno ci zrównania sankcji za znies awieniei zniewa enienie przekonuje.Mo na broni pogl du, e jest wy szy ni 'znieu,aiz nia i e powinno to poziom spo ecznejszkodliwo ciznies awienia jest zosta uwzgl dnionew ustawowym okre leniusankcji. Znies awienieskonstruowane bowi mjako typ przest pstwa mog cegom' in' spowodowaóutlat zaufaniapotrzebnegodo dzia alno ci, któr prowadzi,czego nie na przy zniewa eniu,Skutki znies awieniadotykaj B dem jest rezygnacja z zatem pokrzylvdzonego w wi kszyn zalresie, niiz zn weL erua. kwalifikowanego t}pu znies awienia pope nianegoprzy uizyciu
rodków masowego
komunikowaniasi .Zupe nienie przekonujeargument, eistnienietegotypu wlcacza na grunt wolno ciprasy i swobody wykonylvania zawodu.dzierurikarza'okoliczno óta zosta a poprawniewyja nionaostatrriop ez TK (istnieniezd
odr bnychmo e w a ciwie tylko
i wykonylvaniazawodudziennikarzaniejest przecie wylvo ylvaózdziwienie).Wo1no prasy ó praca dziennikarzaodgrywaistotn wolno ci absoiutn ,lecz ognniczon .Skoro z za o enia yciu publicznym , winna by ona wykonynvanarzetelnie i z poczuciem gdy odpowiedzialno za ci podawaneinformacjei oceny.Dotyczy to zw aszczaokoliczno ci,
rol
w
dziennikarzkorzystaj cz wolno ciprzewidzianychw a ' 14 i 54 Konstytucjiwkraczana teren To chroniony innymi jej przepisamicho by art. 47 Konstytucji _ prawo do prywatrro ci. ostatnie,jak wynika z a . 8 ratyfikowanejprzez Polsk Europejskiej Konwencji Praw
O rodekBada , Studiów i Legislacji Cz owieka w p aszczy newertykalnejjest chronione bezwzgl dnie, za w p aszczy nie horyzontalnej_ ograniczanemo e byÓ tylko w okre lonychwypadkach,(ochrona ycia, zdrowia, moralno ci publicznej)' na podstawie w1,raznegoustawowego upowaznienia' ograniczeniekaralno ci tegorodzajupraktykprowadziómo edo ich nasilenia_ ju obecniew Polsce dosyó nagnirrrrych. Stwierdzenie, e mi dzynarodowe instlucje monitoruj ce przestrzeganipraw cz owiekapostuluj (zapewnedo nich odnosi si zawartew uzasadnieniu projektu okre lenie ',postuluje si '') pozostawienie wy
cznie odpowiedzialno ci
cpviinoprawnej nie przes dzazagadnieniaani konieczno cirezygnacji w ogóle z ochrony prawnokamej,ani nawetz sanej rezygnacjiz kary pozbawieniawolno ci.W artozalwu y , e procesy cywilnoprawnebpajmniej w obecn}tnstanieprawnymg o ne
e doprowadzaj w
szereguwypadków nawetdo zdementowania opublikowanychinformacji'za wkraczanieprzez dziennikarzyw prywatneiycie atanych osób bez adnegouzasadnieniajest okoliczno cinie .tylko nagninn ale wr cz uwa an za naturaln .Rezygnacja ze wzmocnionej reakcji Poczucie to równie i prawnokamejmo e slr.u&owa zwi kszonympoczuciembezkarno ci. obecnie jest faktem z uwagi na okoliczno
, e pokrzylvdzeni nie korzystaj z drogs
prawnokamejw celu dochodzenieswoich praw. Jest to zresz o tyle zrozumiate' ewypadki skazpvaniadziennikarzyna jakiekolwiekkary nale w Polsce do zupe niew1j tkowych(st d nadu ycia pope niane przesad jest powotywaniesi w uzasadnieniuprojektuna powa. ne o amaniepraw cz owieka'RP niew wobec dzierurikarzyw p stwach podejrzewanych
liwie
nie jest takim pa stwem,przynajmrriejw zakresiewolno cis or 'ai prawa do krytyki' z ograniczeniekaralno cidziennikarskichpomówie stanowi powa neos abienieochronynp. prawa do prywatno ci). Tym bardziej niepokoi ca kowitarezygnacjaz kryteriumspo eczrie rzasadnionegointeresujako t go, które uzasadniaprawo do kr1'tyki.W praklyce mo e to jako jedynegokryteriumlimituj cegoprawodo oznaczaizgod ustawodawcyna wprowadzenie ptzez rodkimasowegoprzekazu,,prawado informacji''. @yki podnoszone9o
Dr Palrycja Koztowslca-Kalisz Dr MarekKulik
T oczono z polecenia Marszalka Sejnu
2009r.
Skierowanodo druku
CenaQ t
Polskiej
z +f z %y A T
tu ]U