1129

Druk nr 1129 Warszawa, 26 wrze!nia 2008 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Marsza"ek Senatu Pan Bronis"aw Komorowski Marsza"ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marsza"ku! Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomi# Pana Marsza"ka, $e Senat na 18. posiedzeniu w dniu 25 wrze!nia 2008 r. podj%" uchwa"& w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy

- o zmianie ustawy - Prawo o ustroju s!dów powszechnych. Projekt ustawy stanowi wykonanie obowi%zku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybuna"u Konstytucyjnego. Jednocze!nie pragn& poinformowa#, $e Senat upowa$ni" senatora Leona Kieresa do reprezentowania stanowiska Senatu w dalszych pracach nad tym projektem. W za"%czeniu przesy"am opini& Komitetu Integracji Europejskiej o pozostawaniu projektu ustawy poza obszarem prawa Unii Europejskiej. Z powa$aniem (-) Bogdan Borusewicz

UCHWAŁA SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 25 wrze!nia 2008 r. w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju s"dów powszechnych

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju s!dów powszechnych. Jednocze"nie upowa#nia senatora Leona Kieresa do reprezentowania Senatu w pracach nad projektem.

MARSZAŁEK SENATU

Bogdan BORUSEWICZ

projekt

USTAWA z dnia o zmianie ustawy – Prawo o ustroju s"dów powszechnych

Art. 1. W ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju s!dów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, z pó$n. zm.1)) w art. 80 § 2f i 2g otrzymuj! brzmienie: "§ 2f. S%dzia, którego dotyczy post%powanie, ma prawo wgl!du do dokumentów, które zostały zał!czone do wniosku. Jednak prokurator, kieruj!c wniosek do s!du dyscyplinarnego, mo#e zastrzec, #e dokumenty te lub ich cz%"& nie mog! by& s%dziemu udost%pnione z uwagi na dobro post%powania przygotowawczego. § 2g. Je#eli prokurator zło#ył zastrze#enie, o którym mowa w § 2f, przewodnicz!cy s!du dyscyplinarnego niezwłocznie kieruje spraw% na posiedzenie. S!d dyscyplinarny mo#e odmówi& s%dziemu wgl!du do dokumentów doł!czonych do wniosku.".

Art. 2. Ustawa wchodzi w #ycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1)

Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1787, z 2002 r. Nr 153, poz. 1271, Nr 213, poz. 1802 i Nr 240, poz. 2052, z 2003 r. Nr 188, poz. 1838 i Nr 228, poz. 2256, z 2004 r. Nr 34, poz. 304, Nr 130, poz. 1376, Nr 185, poz. 1907 i Nr 273, poz. 2702 i 2703, z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 131, poz. 1102, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1410, 1413 i 1417, Nr 178, poz. 1479 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 144, poz. 1044 i Nr 218, poz. 1592, z 2007 r. Nr 25, poz. 162, Nr 64, poz. 433, Nr 73, poz. 484, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766, Nr 136, poz. 959, Nr 138, poz. 976 i Nr 230, poz. 1698 oraz z 2008 r. Nr 41, poz. 251.

UZASADNIENIE

1. Ustawa wykonuj"ca wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowi!zku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2007 r. (sygn. akt K 39/07), stwierdzaj!cego niezgodno"&: art. 80 § 2f i 2g, art. 80a § 1 i § 3, art. 80b § 1 i 3-4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. — Prawo o ustroju s!dów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.; ost. zm. Dz. U. z 2007 r. Nr 138, poz. 976), a tak#e art. 1 pkt 30 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy — Prawo o ustroju s!dów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 136, poz. 959). Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego maj! moc powszechnie obowi!zuj!c! i s! ostateczne. Sentencja orzeczenia została opublikowana w Dz. U. z 2007 r., Nr 230, poz. 1698 (dzie' publikacji wyroku ( 11 grudnia 2007 r.). Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem został zamieszczony w OTK Z.U. z 2007 r., Nr 10A, poz. 129.

2. Przedmiot i istota rozstrzygni#cia Trybunału Konstytucyjnego

2.1. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodno"ci z Konstytucj!: (a) art. 80 § 2f i 2g ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych, „w zakresie, w jakim wyklucza kontrol% s!du nad wył!czeniem przez prokuratora udost%pnienia dokumentów s%dziemu poddanemu uchyleniu immunitetu”; (b) art. 80a § 1 i 3, art. 80b § 1 i 3-4 ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych; (c) art. 1 pkt 30 ustawy o zmianie ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, „przez to, #e został uchwalony przez Sejm bez dochowania trybu wymaganego do jego wydania”.

2.2. Trybunał rozpatrywał przepisy dotycz!ce immunitetu s%dziego. Kontroli zostały poddane:

-2(a) wprowadzenie przyspieszonego i uproszczonego trybu post%powania przy rozpoznawaniu wniosku o uchylenie immunitetu (przez ograniczenie niektórych gwarancji proceduralnych), w sprawach o zbrodnie lub umy"lne wyst%pki zagro#one kar! pozbawienia wolno"ci, której górna granica wynosiła co najmniej 8 lat; (b) zasady dost%pno"ci materiałów sprawy immunitetowej ( w ramach „zwykłego” trybu post%powania immunitetowego ( dla s%dziego, któremu immunitet miał zosta& uchylony (przepisy przewidywały mo#liwo"& zastrze#enia przez prokuratora, i# materiały zał!czone do wniosku dotycz!cego immunitetu nie b%d! udost%pnione osobie, do której si% odnosz!, przy czym stanowisko prokuratora w tym wzgl%dzie jest wi!#!ce tak#e dla s!du dyscyplinarnego); (c) przepisy ustawy o zmianie ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, wprowadzaj!ce wymienione powy#ej zmiany (były to zarzuty o charakterze proceduralnym, obejmuj!ce zastrze#enia co do trybu uchwalenia zmian). Trybunał Konstytucyjny sformułował w stosunku do zaskar#onych przepisów zarzuty dwojakiego rodzaju: formalne (wady procedury ustawodawczej) oraz materialne (niezgodno"& tre"ci ustawy z konstytucj!). 2.3. Zarzuty proceduralne dotycz! ustawy zmieniaj!cej ustaw% ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych, w zakresie, w jakim obejmuje ona procedur% podejmowania uchwały o uchylenie immunitetu s%dziowskiego. W ramach tej procedury w!tpliwo"ci wzbudziły dodane do art. 80 dwa przepisy, uj%te w § 2f i 2g (dotycz!ce wył!czenia mo#liwo"ci wgl!du zainteresowanego do dokumentów uzasadniaj!cych wniosek o uchylenie immunitetu). Po drugie, kontroli konstytucyjno"ci zostały poddane ( wprowadzone do pierwotnego projektu w czasie prac w komisji sejmowej po pierwszym czytaniu ( art. 80a, 80b, 80c ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych, normuj!ce uproszczony i „przyspieszony” 24godzinny tryb uchylania immunitetu, w przypadku najci%#szych przest%pstw. Przepisy te zaskar#ono ze wzgl%du na: przyspieszony termin (24-godzinny) rozpoznania wniosku, natychmiastow!

wykonalno"&

uchwały

mimo

wniesienia

za#alenia;

dopuszczenie

rozpatrzenia sprawy bez uczestnictwa obwinionego s%dziego, tylko przy obecno"ci prokuratora i rzecznika dyscyplinarnego; nakaz „odpowiedniego” stosowania art. 80a i 80b do post%powania o zezwolenie na tymczasowe aresztowanie s%dziego, wobec którego wydano uchwał% zezwalaj!c! na poci!gni%cie do odpowiedzialno"ci karnej (art. 80c). Wady procedury polegały na pomini%ciu w trakcie prac legislacyjnych obligatoryjnych konsultacji poprawek wnoszonych do projektu ustawy o zmianie ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych z Krajow! Rad! S!downictwa. Jak stwierdził

-3Trybunał: „Ocena, czy uczyniono zado"& wymogowi zaj%cia przez upowa#nione podmioty stanowiska w post%powaniu ustawodawczym, musi by& dokonywana na tle przebiegu konkretnych prac ustawodawczych. Niemniej wskaza& mo#na pewne kryteria, którymi Trybunał Konstytucyjny zawsze powinien si% kierowa& przy dokonywaniu tej oceny. […] ››dopóki projekt jest wynikiem wykonania tych samych zało#e', dopóty nie musi po wprowadzeniu do' poprawek i uzupełnie' by& kierowany ponownie do odpowiednich władz statutowych zwi!zku‹‹. Z tego punktu widzenia znaczenie zasadnicze ma odró#nienie szeroko"ci i gł%boko"ci zgłaszanych poprawek. Konieczno"& ponownego zasi%gania stanowiska w zasadzie nie zachodzi, je#eli zgłoszone poprawki pozostaj! w ramach tego samego przedmiotu regulacji, którego dotyczył projekt i do którego upowa#niony podmiot odniósł si% lub mógł si% odnie"& w pierwszej swojej opinii. Pomijaj!c sytuacje, w których poprawki doprowadziłyby do zupełnej zmiany zało#e' projektu, nale#y przyj!&, #e ocena, a nast%pnie przyj%cie b!d$ ( ewentualnie ( przekształcenie tre"ci zawartych w projekcie ustawy jest istot! post%powania ustawodawczego. Skoro za" przekształcanie to jest dokonywane ze "wiadomo"ci!, jaki jest pogl!d uprawnionego do opiniowania podmiotu na regulowan! materi%, to nie ma podstaw, by ogranicza& swobod% ustawodawcy ostatecznego kształtowania tre"ci ustawy. Gł%boko"& ingerencji w rozwi!zania proponowane w projekcie jest spraw! ustawodawcy, tak samo zreszt! jak w dalszym etapie post%powania ustawodawczego […]. Odmiennie przedstawia si% sytuacja, gdy poprawki do projektu ustawy wnoszone w toku prac sejmowych dotycz! materii, które w ogóle nie były regulowane w projekcie, a wi%c materii wykraczaj!cych poza szeroko"& regulacji zawartych w projekcie. Nawet je"li tre"& poselskiej poprawki została ( jak w niniejszej sprawie ( inkorporowana do projektu rz!dowego i uznana za jego cz%"& przez stron% rz!dow!, to nie mo#e przesłania& okoliczno"ci, #e konkretna nowo"& normatywna musi by& w tym wypadku obj%ta konsultacj! z opiniodawcami, których udział jest obligatoryjny, czy to z mocy tylko art. 2 w zwi!zku z art. 7, czy z mocy art. 186 w zwi!zku z art. 7 Konstytucji. [Poprawka] polegaj!ca na wprowadzeniu szczególnego drastycznie ograniczaj!cego co do szybko"ci rozpoznania i co do gwarancji proceduralnych towarzysz!cych rozpoznaniu wniosku o uchylenie immunitetu, dotyczy zmiany przedmiotu i trwało"ci gwarancji towarzysz!cych immunitetowi. Oznacza wprowadzenie obok normalnej procedury immunitetowej ( procedury

odr%bnej,

szczególnej,

charakteryzuj!cej

si%

zaostrzonymi

rygorami,

ułatwiaj!cymi podj%cie samej decyzji o wszcz%ciu post%powania o uchylenie immunitetu i jego przeprowadzenie. Przedmiotem poprawki były kwestie gł%boko wkraczaj!ce w materi% immunitetu, jego zakres, gwarancje i efektywno"&, kwestie, które w ogóle nie były regulowane w projekcie pierwotnym. Tym samym zakres immunitetu, jako sfery chronionej

-4konstytucyjnie, na skutek wprowadzenia poprawki został ograniczony. W tej sytuacji gł%boko"& dokonanych zmian, w zakresie procedury i trybu uchylania immunitetu, doprowadziła do ograniczenia sfery chronionej konstytucyjnie. Ze wzgl%du na zakres zmian poprawki podlegały wi%c obowi!zkowi opiniowania. Wprowadzenie poprawki oznaczało rozszerzenie mo#liwo"ci wkroczenia w materi% immunitetu, a wi%c instytucji wynikaj!cej z art. 181 Konstytucji, której ramy zakre"la sama Konstytucja. Przesuni%cie granic (zw%#enie immunitetu) jest to#same z ograniczeniem przestrzeni obj%tej immunitetem. Wszelkie zatem post%powania o uchylenie immunitetu s! post%powaniami ograniczaj!cymi gwarancyjn! instytucj% konstytucyjn!. Wprowadzenie ogranicze' dotycz!cych norm gwarancyjnych wymaga szczególnej pieczołowito"ci proceduralnej, dobitniejszej jeszcze, je"li chodzi o gwarancje instytucji (jak immunitet) znajduj!cych swe zasadnicze normowanie w Konstytucji. W tej sytuacji rozszerzenie zakresu post%powania o uchylenie immunitetu o post%powanie szczególne, uproszczone i przyspieszone, niewyst%puj!ce w pierwotnym, konsultowanym projekcie nowelizacji, oznacza wprowadzenie poprawki, która z uwagi na sw! tre"& ( stanowi novum i z tej przyczyny wymaga opinii podmiotów uprawnionych do wydawania opinii w procesie legislacyjnym; przepisy post%powania legislacyjnego formułuj! obowi!zek zasi%gni%cia takiej opinii przez organy legislacyjne. […] Zakres obowi!zku zasi%gania opinii, a zwłaszcza skutki naruszenia tego obowi!zku nale#y ocenia& tak#e na tle ogólnego charakteru regulowanej materii i zakresu regulacyjnej swobody, danej ustawodawcy przez Konstytucj% czy prawo mi%dzynarodowe. Oprócz materii, które ( niejako z natury rzeczy ( pozostawiane s! politycznej swobodzie regulowania ustawowego (dotyczy to w szczególno"ci materii socjalnych i gospodarczych, regulowanych w oparciu o okre"lon! polityczn! wizj% rozwoju społecznego), istniej! materie, w których Konstytucja wyznacza ustawodawcy znacznie cia"niejsze ramy jego regulacyjnej swobody, a niemal ka#da regulacja ustawowa wymaga starannej oceny z punktu widzenia dopuszczalno"ci jej ustanowienia i zawartych w niej tre"ci. Odnosi si% to w pierwszym rz%dzie do normowania »klasycznych« (osobistych i politycznych) praw człowieka i obywatela, bo zało#eniem konstytucyjnym jest tu pozostawienie jednostce maksymalnej swobody, a wszelkie regulacje ograniczaj!ce te prawa i wolno"ci musz! odpowiada& szczególnym wymaganiom, ustanowionym zwłaszcza w art. 31 Konstytucji. Dotyczy to równie# instytucji gwarantuj!cych wspomniane prawa – takich jak szeroko rozumiane prawo do s!du, tak#e w wymiarze instytucjonalnym, tj. zapewniaj!cym niezale#no"& s!dów i niezawisło"& s%dziów. Do takich instytucji nale#y immunitet s%dziowski.

-5Okoliczno"ci te powoduj!, #e materia oceniana w niniejszej sprawie wymaga szczególnie starannego przestrzegania gwarancji wła"ciwej procedury. Rzutuje to te# na procedur% dochodzenia tych regulacji do skutku ( i we wszystkich wypadkach, gdy prawo wymaga zasi%gni%cia opinii podmiotów zewn%trznych, brak takiej opinii mo#na uwa#a& za powa#ne naruszenie trybu post%powania, bo uniemo#liwia to parlamentowi podj%cie decyzji w oparciu o te wszystkie elementy, którymi musi on dysponowa&. Je#eli za" tre"ci! ustawy miałoby by& wprowadzenie do systemu prawa regulacji wkraczaj!cej w dziedziny traktowane przez Konstytucj% jako szczególnie niedost%pne dla ustawodawcy, to takiemu naruszeniu procedury mo#na i nale#y przypisywa& skutki powa#niejsze ni# w innych sytuacjach. Trybunał Konstytucyjny jest zdania, #e do wskazanych wy#ej dziedzin nale#! te# sprawy niezawisło"ci s%dziów i niezale#no"ci s!dów. […] regulacje ustawodawcze wkraczaj!ce w t% dziedzin% s! dopuszczalne, ale tylko wyj!tkowo, w niezb%dnym zakresie i w celu ochrony powagi, autorytetu i odr%bno"ci trzeciej władzy. Skrupulatne przestrzeganie wszelkich reguł i wymaga' proceduralnych ma tu wi%c znaczenie szczególne, bo traktowa& je nale#y jako jedn! z gwarancji, aby ustawodawca nie posun!ł si% za daleko.” 2.4. Trybunał Konstytucyjny ostatecznie orzekł, #e szczególny splot czynników materialnych (tre"ciowa odr%bno"& regulacji przyj%tej w art. 80a-80b wobec zakresu pierwotnie proponowanej nowelizacji ustawy), proceduralnych (wykroczenie tre"ci art. 80a80c poza dopuszczalny zakres poprawek niewymagaj!cych oddzielnego opiniowania, którego obowi!zek wynika z samej Konstytucji) oraz konstytucyjnych (szczególno"& materii dotycz!cej niezawisło"ci s%dziowskiej, konstytucyjna geneza kompetencji opiniodawczych organu, którego opinii nie zasi%gni%to) nie pozwala na uznanie, #e konstytucyjnie dopuszczalne było pomini%cie opiniodawczych uprawnie' Krajowej Rady S!downictwa przy wprowadzaniu do tekstu ustawy uzupełnienia obejmuj!cego art. 80a-80c. Podsumowuj!c, Trybunał stwierdził naruszenie ( w stosunku do art. 1 pkt 30 ustawy zmieniaj!cej (art. 80a-80c) ( prawa Krajowej Rady S!downictwa do zło#enia opinii w trakcie procesu legislacyjnego w Sejmie. 2.5. Trybunał Konstytucyjny wyraził pogl!d, #e o ile mo#na zaaprobowa& dopuszczalno"& wniosku o wykluczenie jawno"ci materiałów i ich udost%pniania osobie pozbawianej immunitetu s%dziowskiego, o tyle ani skala zjawiska, ani wzgl!d na cel post%powania immunitetowego nie przemawia za uczynieniem zastrze#enia prokuratora o tajno"ci tych#e materiałów wi!#!cym tak#e dla s!du dyscyplinarnego.

-6Zdaniem s!du konstytucyjnego: „Na tle kontrolowanego przepisu prokurator wprawdzie

informuje

o

wszystkim

s!d,

jednak

zastrzega

niejawno"&

wobec

zainteresowanego. Nie daje zarazem s!dowi mo#liwo"ci zmiany swego zastrze#enia, i to nawet wtedy, gdy s!d b%dzie miał stanowisko odmienne wobec potrzeby czy celowo"ci utrzymania takiego zastrze#enia. I w tym wła"nie zakresie Trybunał Konstytucyjny widzi główne zagro#enie dla wskazanych we wniosku wzorców konstytucyjnych [art. 42 i art. 45 Konstytucji]. Mianowicie przyj%ta w kontrolowanym przepisie konstrukcja zmienia post%powanie s!dowe (post%powanie immunitetowe jest post%powaniem s!dowym) w post%powanie inkwizycyjne, i to z wyznaczeniem prokuratorowi wiod!cej roli, tak#e w porównaniu z kompetencjami s!du (a nie tylko z pozycj! zainteresowanego). W tym zakresie problem stanowi wprowadzenie w zaskar#onej ustawie ogranicze' nie tylko, je"li chodzi o osob%, wobec której prowadzi si% post%powanie, ale i je"li chodzi o oceniaj!cy to s!d. […] bezwzgl%dne zwi!zanie s!du dyscyplinarnego wnioskami prokuratora (w kwestii udost%pniania materiału towarzysz!cego wnioskowi osobie, której wniosek dotyczy) powoduje, #e s!d dyscyplinarny staje si% automatem legitymizuj!cym decyzj% prokuratora, co nie daje si% pogodzi& z ide! niezale#no"ci s!du jako władzy (w sensie konstytucyjnym). S!d jest w rozwa#anym zakresie sprowadzony do roli egzekutora decyzji prokuratora, co kłóci si% z gwarancyjn! i legitymizacyjn! rol! s!du (art. 45 w zwi!zku z art. 181 Konstytucji) i co nawet mo#e by& kwestionowane z punktu widzenia zasady, i# władza s!downicza jest władz! oddzielon! od innych władz (art. 10 Konstytucji). Nast%puje tu bowiem ograniczenie władztwa s!du (dotycz!cego jednego z aspektów post%powania w sprawie ograniczenia konstytucyjnej zasady nietykalno"ci s%dziego) moc! decyzji prokuratora. Gwarancje konstytucyjne zawarte w art. 45 i art. 181 Konstytucji towarzysz! post%powaniu immunitetowemu przez sam fakt, i# toczy si% ono, i to z mocy Konstytucji, przed s!dem, a wi%c organem niezale#nym, niezwi!zanym w swej orzeczniczej działalno"ci przez inne władze. Niezale#nie od tego, #e post%powanie to ma na celu ‹‹wydanie s%dziego››, a wi%c #e po zako'czeniu post%powania immunitetowego s%dzia b%dzie korzystał z wszelkich gwarancji procesowych, słu#!cych ka#demu w post%powaniu karnym, konieczne jest, aby post%powanie immunitetowe odpowiadało standardom wła"ciwym dla rzetelnego post%powania s!dowego, a to wi!#e si% utrzymaniem wła"ciwej pozycji s!du wobec prokuratora. Je#eli bowiem jakie" post%powanie toczy si% przed s!dem działaj!cym jako ››s!d‹‹, to nie jest dopuszczalne czynienie z s!du egzekutora decyzji podejmowanych przez prokuratora, gdy# nie jest dopuszczalne wprowadzenie na tym odcinku ( gdzie s!d powinien wyst%powa& w swej orzeczniczej roli ( zale#no"ci s!du od prokuratury. […]

-7Na tle art. 80 § 2g s!d dyscyplinarny jest pozbawiony mo#liwo"ci oceny zasadno"ci wniosku prokuratora. W konsekwencji jednak ogranicza si% tu mo#liwo"ci s!dowej oceny, czy podejrzenie popełnienie przest%pstwa jest ››dostatecznie‹‹ uzasadnione, skoro ewentualne wysłuchanie osoby pozbawianej immunitetu odbywa si% w sytuacji nieznajomo"ci przez ni! materiałów, które uzasadniaj! postawienie wobec niej wniosku. Główne zatem zastrze#enie co do naruszenia wskazanych wzorców konstytucyjnych (tak#e art. 42 ust. 2, nie tylko art. 45 i art. 181 Konstytucji) przez zaskar#one przepisy dotyczy nie samego zastrze#enia prokuratora, ani obowi!zywania tego zastrze#enia wobec s%dziego pozbawianego immunitetu, lecz uczynienia rozwa#anego zastrze#enia wi!#!cym wobec orzekaj!cego s!du dyscyplinarnego i wykluczenia w tym zakresie jego oceny otrzymanego wniosku. Niezale#nie zatem od powołanych we wniosku wzorców konstytucyjnych wyst%puje tak#e problem relacji s!d ( prokuratura, co jest jednym z elementów oceny dokonywanej z punktu widzenia art. 10 Konstytucji. Przyj%te w kontrolowanych normach rozwi!zanie jest ekscesywne i nieproporcjonalne. Je#eli bowiem utajnienie wobec zainteresowanego materiałów towarzysz!cych wnioskowi mo#e by& niezb%dne z punktu widzenia post%powania przygotowawczego, to przecie# nie wymaga to wykluczenia badania przez s!d zasadno"ci tego zastrze#enia prokuratora. Natomiast

zwi!zanie s!du

(dyscyplinarnego) zastrze#eniem prokuratora kłóci si% z modelem post%powania s!dowego, gdy# s!d, z racji konstytucyjnego modelu podziału władz, ma pozycj% arbitra tak#e wobec prokuratora, je"li wyst%puje on w post%powaniu s!dowym.”

2.6. Zgodnie z art. 181 zd. 1 Konstytucji, poci!gni%cie s%dziego do odpowiedzialno"ci, a tak#e pozbawienie go wolno"ci (to poj%cie obejmuje zarówno zatrzymanie, jak i tymczasowe aresztowanie) mo#e nast!pi& tylko za „uprzedni! zgod! s!du”. Bez zgody pozbawienie wolno"ci (zatrzymanie, tymczasowe aresztowanie) jest mo#liwe jedynie w wypadku uj%cia na gor!cym uczynku i to tylko wtedy, gdy dodatkowo wymaga tego niezb%dno"& zapewnienia prawidłowego post%powania (zdanie drugie w art. 181) oraz gdy uczyni si% zado"& normie gwarancyjnej przewidzianej w zdaniu trzecim. W ka#dym wypadku zatrzymania lub tymczasowego aresztowania ( w warunkach odpowiadaj!cych sytuacji z art. 181 zdanie drugie Konstytucji, po to, aby w sprawie mogło si% toczy& normalne post%powanie wykraczaj!ce poza „czynno"ci niecierpi!ce zwłoki” ( tak#e trzeba uzyska& zgod% s!du, jednak#e nast%powa& to musi ex post pozbawienia wolno"ci, co wszak samo w sobie wymaga zgody na uchylenie immunitetu w celu poci!gni%cia do odpowiedzialno"ci karnej.

-8„Zgoda s!du” akcentuje definitywno"& pogl!du i udzielenia przyzwolenia. Ustrojodawca wymaga niebudz!cej w!tpliwo"ci co do tre"ci i znaczenia wypowiedzi s!du: ma on „wyrazi& zgod%”. Nie mo#na uzna&, #e zgodne z art. 181 Konstytucji jest tymczasowe lub prowizoryczne udzielenie zgody w sposób nieostateczny. A tak byłoby, gdyby przyj!& pogl!d, i# ju# nieostateczne orzeczenie s!du dyscyplinarnego w kwestii immunitetowej powoduje uchylenie immunitetu. Ka#de orzeczenie nieostateczne mo#e by& w toku instancji zmienione, a zatem zgoda udzielona „nieostatecznie” nie jest „wyra#eniem zgody”. Problemem nie jest wi%c istnienie (w procedurach ró#nego rodzaju, normowanych w ustawach zwykłych) mo#liwo"ci wykonywania orzecze' nieostatecznych i konstytucyjnej dopuszczalno"ci istnienia tego rodzaju instytucji. Problemem jest to, #e Konstytucja w art. 181 uchylenie immunitetu ł!czy ze stanowcz! i definitywn! wypowiedzi! s!du o „wyra#eniu zgody”. Tym samym brzmienie Konstytucji przes!dza o rozł!czno"ci udzielania zgody przez s!d (art. 181 Konstytucji) i problemu proceduralnego wykonalno"ci orzecze' nieostatecznych, co jest przedmiotem normowania w ustawach zwykłych. W konsekwencji ( w przekonaniu Trybunału ( art. 80a i art. 80b ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych wprowadzaj!ce przyspieszony, nadzwyczajny tryb uchylania immunitetu s%dziowskiego, niezale#nie od wadliwo"ci sposobu uchwalenia przepisów, s! ( w zakwestionowanym zakresie ( niezgodne z art. 181 w zwi!zku z art. 42 ust. 2, art. 45, art. 176 Konstytucji. 2.7. Trybunał Konstytucyjny wyja"nił w uzasadnieniu, #e: „Stwierdzenie niekonstytucyjno"ci art. 80 § 2f i 2g ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych uj%te jest wedle formuły zakresowej. Oznacza to, #e niekonstytucyjno"& dotyczy tylko normy, która wyklucza kontrol% s!du co do zasadno"ci zastrze#enia prokuratora, #e dokumenty, które zostały doł!czone do wniosku o zezwolenie na poci!gni%cie s%dziego do odpowiedzialno"ci karnej (lub ich cz%"&), nie mog! by& udost%pnione s%dziemu poddanemu procedurze uchylania immunitetu. Dopuszczalne jest zatem, po pierwsze, składanie przez prokuratora stosownego wniosku, po drugie, ocena jego zasadno"ci przez s!d dyscyplinarny.”

2.8. Wyrok wywołuje skutki prawne z dniem publikacji (11 grudnia 2007 r.).

-9-

3. Cele i zakres projektowanej ustawy

Maj!c na uwadze konieczno"& wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2007 r., kieruj!c si% brzmieniem sentencji wyroku oraz motywami jego uzasadnienia, proponuje si%, aby zmiana polegała na stworzeniu podstawy prawnej dla s!du dyscyplinarnego, który ( stosownie do ustale' s!du konstytucyjnego ( musi posiada& uprawnienie do oceny zasadno"ci zastrze#enia prokuratora, #e dokumenty zał!czone do wniosku o uchylenie immunitetu s%dziego nie mog! by& udost%pnione obwinionemu s%dziemu z uwagi na dobro post%powania przygotowawczego (zmiana art. 80 § 2f i 2g). Dodane przez ustaw% o zmianie ustawy ( Prawo o ustroju s!dów powszechnych art. 80a-80d utraciły moc obowi!zuj!c!. Oznacza to, #e w cało"ci została uchylona instytucja „24-godzinnego” uchylania immunitetu s%dziego za najci%#sze przest%pstwa. W tej materii interwencja ustawodawcy nie jest konieczna.

4. Konsultacje

Projekt ustawy został skonsultowany z: Ministrem Sprawiedliwo"ci, Prezesem S!du Najwy#szego,

Stowarzyszeniem

S%dziów

Polskich

„Iustitia”,

Stowarzyszeniem

Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej. W pracach senackich komisji brał udział przedstawiciel Krajowej Rady S!downictwa. Stanowiska wymienionych podmiotów zostały cz%"ciowo uwzgl%dnione.

5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy

Ustawa nie powoduje skutków finansowych dla bud#etu pa'stwa.

6. O!wiadczenie o zgodno!ci z prawem Unii Europejskiej

Projektowana ustawa nie jest obj%ta prawem Unii Europejskiej.

Warszawa, 6 pa'dziernika 2008 r. BAS-WAEM-2648/08

Pan Bronis"aw Komorowski Marsza"ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna w sprawie zgodno"ci z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju s!dów powszechnych (przedstawiciel wnioskodawców: senator Leon Kieres)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwa"y Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze zmianami) sporz%dza si& nast&puj%c% opini&:

1. Przedmiot projektu ustawy Projekt przewiduje zmian& § 2f i §2g w artykule 80 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju s%dów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zmianami). Zmiana zmierza do uwzgl&dnienia wyroku Trybuna"u Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2007 r. (sygn. akt K 39/07; Dz. U. Nr 230, poz. 1698), przewiduj%c kontrol& s%dow% zastrze$e( sk"adanych przez prokuratora, dotycz%cych nieudost&pnienia s&dziemu dokumentów post&powania dyscyplinarnego. Proponowana ustawa ma wej!# w $ycie po up"ywie 14 dni od dnia og"oszenia. 2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii obj#tej projektem Prawo Unii Europejskiej nie zawiera zagadnienia b&d%ce przedmiotem projektu ustawy.

przepisów

reguluj%cych

3. Analiza przepisów projektu pod k!tem ustalonego stanu prawa Unii Europejskiej Przepisy projektu nie nale$% do materii regulacji prawa UE.

2

4. Konkluzja Przedmiot projektu ustawy – Prawo o ustroju s%dów powszechnych nie jest obj&ty prawem Unii Europejskiej. Sporz!dzi": Zespó" Prawa Europejskiego Akceptowa": Dyrektor Biura Analiz Sejmowych Micha" Królikowski

Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, projekt ustawy, s%downictwo, s&dziowie, post&powanie dyscyplinarne

Warszawa, 6 pa'dziernika 2008 r. BAS-WAEM-2649/08

Pan Bronis"aw Komorowski Marsza"ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Opinia prawna w sprawie stwierdzenia – w trybie art. 95a ust. 3 Regulaminu Sejmu – czy senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju s!dów powszechnych (przedstawiciel wnioskodawców: senator Leon Kieres) jest projektem ustawy wykonuj!cej prawo Unii Europejskiej Projekt przewiduje zmian& § 2f i §2g w artykule 80 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju s%dów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zmianami). Zmiana zmierza do uwzgl&dnienia wyroku Trybuna"u Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2007 r. (sygn. akt K 39/07; Dz. U. Nr 230, poz. 1698), przewiduj%c kontrol& s%dow% zastrze$e( sk"adanych przez prokuratora, dotycz%cych nieudost&pnienia s&dziemu dokumentów post&powania dyscyplinarnego. Przedmiot projektu ustawy nie jest obj&ty prawem Unii Europejskiej. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju s%dów powszechnych nie jest projektem ustawy wykonuj!cej prawo Unii Europejskiej. Sporz!dzi": Zespó" Prawa Europejskiego Akceptowa": Dyrektor Biura Analiz Sejmowych Micha" Królikowski

Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, projekt ustawy, s%downictwo, s&dziowie, post&powanie dyscyplinarne