090216 Privacy Voorwoord Opm Tvh

Jozef K. was niet bang van Big Brother. Kan ook niet, zullen de pientere  lezers onder u opmerken. Franz Kafka heeft Het Proces geschreven lang  voor George Orwell aan zijn 1984 begon. Maar De Overheid die het Jozef  K. zo lastig maakte, wordt in onze tijd wel vaak verward met Big Brother.   Jozef had geen schrik van een alomtegenwoordig oog dat zijn doen en laten  controleerde, wel van een 'gedachteloos proces van bureaucratische  onverschilligheid, willekeurige vergissingen en ontmenselijking, een  wereld waar de mensen zich machteloos en kwetsbaar voelen, zonder enige  vorm van betekenisvolle participatie in het verzamelen en het gebruik van  hun informatie.' Hij heeft er op zich geen probleem mee dat de staat zich  informeert over hem, maar wel dat die gegevens verkeerd beheerd en  geïnterpreteerd worden. In de Verenigde Staten noemen ze dat het chilling   effect. De bezorgdheid dat onze vrijheid ­ die door de grondwet wordt  beschermd ­ achteraf zou kunnen worden nagetrokken. Mensen die weten  dat ze geobserveerd worden, passen hun gedrag aan. In die mate zelfs dat  het recht op vrije meningsuiting, vereniging of politieke participatie in  gevaar komt. Zeker sinds we onze informatie elektronisch vergaren en  uitwisselen, een nachtmerrie voor Jozef K., een natte droom voor Big  Brother. Ik ben blij dat dit boek komaf maakt met de mythe van een almachtige  overheid die via de computer almaar meer controle uitoefent over de  mensen. De digitalisering van de administratie komt evenzeer de burger ten  goede als de overheid. Het doel is vereenvoudigen, niet controleren. De  norm is transparantie, niet Kafka. Vereenvoudiging en transparantie: het  zijn niet toevallig twee speerpunten van mijn beleid, vroeger als  staatssecretaris, nu als minister. Natuurlijk zijn we ons allemaal bewust van het risico dat vertrouwelijke  informatie uitlekt naar onbevoegde personen, al was het maar omdat we zo  graag naar Amerikaanse series kijken. Maar zoals de auteurs terecht 

aangeven, biedt de ontsluiting van al die gegevensbronnen ook een  opportuniteit om de bescherming van de privacy te verbeteren. Eén  geprofessionaliseerd, gecentraliseerd veiligheidsbeleid biedt op dat vlak  meer waarborgen dan de systemen van losstaande, verschillend beheerde  databanken. Het is maar één van de vele beschouwingen die de lezer aan  het denken zetten. Met de invoering van de elektronische identiteitskaart, de oprichting van  de Kruispuntbank en het eHealth­platform is de modernisering van de staat  definitief ingezet, en wordt eGovernment stilaan realiteit, een ontwikkeling  die ik al jaren stimuleer. Het doet me plezier dat dit soort projecten en  initiatieven in dit boek zo uitgebreid aan bod komen, met alle juridische,  politieke en sociale implicaties die erbij horen. De heldere analyses geven  een duidelijk beeld van de privacy­risico's, hoe ze te voorkomen en hoe ze  op te lossen. De nuchtere en objectieve aanpak is daarbij verfrissend.  De  auteurs maken duidelijk dat bij de beoordeling van de privacywetgeving  niet zozeer in absolute termen moet worden geredeneerd, maar in termen  van evenwicht en proportionaliteit tussen diverse belangen, met oog voor  de finaliteit van het gebruik van de gegevens. 

Ook de zorg om privacy en bescherming van de persoonlijke levenssfeer in  de reclame (direct marketing), de media, het gerecht en het  wetenschappelijk onderzoek is onlosmakelijk verbonden met de toepassing  van nieuwe technologieën. En met een vaak zeer complexe regelgeving, die  in deze studie netjes uit de doeken wordt gedaan. Het is behoorlijk serieuze  kost die de auteurs ons serveren, maar wel noodzakelijke kost. De theorie  wordt trouwens gelardeerd met praktische tips en boeiende beschouwingen,  zoals het een sterk wetenschappelijk betoog betaamt.  

Dit boek is een onmisbaar instrument voor alle politici, juristen en  sociologen die de zich willen (moeten) informeren over de meest  uiteenlopende aspecten van de wetten op de privacy en de persoonlijke  levenssfeer. Maar ook voor alle burgers die willen weten waarom ze Big  Brother niet hoeven te vrezen. Hij bestaat gewoon niet.