στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του ειδικού πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού & αειφόρου ανάπτυξης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

ΥΠΕΧΩΔΕ - ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Εκπόνηση μελέτης:

ENVIROPLAN Μελετητική Σύμβουλοι Αναπτυξιακών & Τεχνικών Έργων Α.Ε Αγ. Κωνσταντίνου 40, 15124 Μαρούσι Τηλ.: 210.6105127-8, fax: 210.6105138, e-mail: [email protected]

Η παρουσίαση αυτή στοχεύει στην ανάδειξη των βασικών σημείων της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το χωροταξικό σχεδιασμό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, η οποία έχει τεθεί σε διαβούλευση. Συνοπτικά, υπενθυμίζονται τα πρόσφατα κύρια σημεία της διαδικασίας: ƒ Το ΥΠΕΧΩΔΕ, αναγνωρίζοντας ότι ο χωροταξικός σχεδιασμός για τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ αποτελεί καταλυτικό παράγοντα για την περαιτέρω προώθησή τους, προώθησε τη διαδικασία σύνταξης του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Οι διερευνήσεις επί του θέματος διήρκεσαν περισσότερο από ένα έτος. ƒ Με την ολοκλήρωση του σχεδίου για το Ειδικό Πλαίσιο – και πριν τη θεσμοθέτησή του – απαιτείται πλέον η διεξαγωγή της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης, ώστε να • εκτιμηθούν επιπτώσεις στο περιβάλλον που ενδεχομένως διέφυγαν από τις αρχικές φάσεις σύνταξης του σχεδίου • εισαχθούν μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων αυτών, καθώς και ρήτρες πλήρους ευθυγράμμισης του χωροταξικού σχεδίου με τους περιβαλλοντικούς στόχους της χώρας και της ΕΕ.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η παρουσίαση αυτή δεν είναι δυνατόν να καλύψει πλήρως το περιεχόμενο της ΣΜΠΕ, χωρίς να γίνει μακροσκελής και κουραστική. Άλλωστε, η ΣΜΠΕ αποτελείται από – πρωτογενή στην πλειοψηφία τους – κείμενα έκτασης 340 σελίδων, που καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος αναλύσεων. Αντίθετα, η παρουσίαση αυτή επικεντρώνεται μόνο στα βασικά σημεία της μελέτης, επιδιώκοντας να ƒ περιγράψει τα σημεία αυτά με εύληπτο τρόπο και ƒ τονώσει το ενδιαφέρον του ακροατηρίου για μια νέα, αναλυτικότερη ανάγνωση της ΣΜΠΕ.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Τι είναι η ΣΠΕ; • Η διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (ΣΠΕ) στοχεύει στην ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης σε σχέδια και προγράμματα • Η πρωιμότερη δυνατή συνεκτίμηση των περιβαλλοντικών ζητημάτων ενισχύει την αειφορική διάσταση της ανάπτυξης Εισαγωγή

1

Πριν υπεισέλθουμε στα ειδικά ζητήματα της ΣΜΠΕ του Ειδικού Πλαισίου για το χωροταξικό σχεδιασμό των ΑΠΕ, ίσως είναι χρήσιμο να παρουσιαστούν οι αδρές γραμμές του πλαισίου εντός του οποίου λειτουργεί η μελέτη. Το πλαίσιο αυτό αποτελείται από τη διαδικασία της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (ΣΠΕ). Η ΣΠΕ είναι ένα νέο εργαλείο για την προστασία του περιβάλλοντος, το οποίο θεσπίστηκε στην Ελλάδα στα τέλη Αυγούστου του 2006. Η προέλευση της ΣΠΕ ανάγεται στην Οδηγία 2001/42/ΕΚ, στην οποία αναγνωρίζεται η ανάγκη να προστατευθεί το περιβάλλον όχι μόνο από τις επιπτώσεις μεμονωμένων έργων και δραστηριοτήτων, αλλά και από ενδεχόμενες βλάβες που οφείλονται σε σχέδια και προγράμματα. Στην πράξη, αναγνωρίζεται το γεγονός ότι ενώ οι άμεσες αιτίες των περιβαλλοντικών επιπτώσεων συχνά ανάγονται σε συγκεκριμένα έργα, οι απώτερες αιτίες συνδέονται με τον προγραμματισμό που προηγήθηκε και πλαισιώνει το σχεδιασμό των έργων. Συνεπώς, ενσωματώνοντας την κατάλληλη περιβαλλοντική μέριμνα κατά τα πρώιμα στάδια του προγραμματισμού, διασφαλίζεται ότι τα μελλοντικά έργα και δραστηριότητες θα χαρακτηρίζονται από αυξημένη περιβαλλοντική συμβατότητα. Ένα επιπλέον ζήτημα που καλείται να αντιμετωπίσει η ΣΠΕ είναι η συσσώρευση των επιπτώσεων. Συχνά, η περιβαλλοντική επιδείνωση δεν μπορεί να αποδοθεί σε μεμονωμένα έργα ή δραστηριότητες, αλλά κυρίως στη συσσώρευσή τους, είτε ως προς τη χωρική τους τοποθέτηση, είτε ως προς την εκμετάλλευση ενός φυσικού πόρου, είτε λόγω συνέργειας και αλληλοενίσχυσης των επιπτώσεων πολλών μικρών έργων. Σε κάθε περίπτωση, η ΣΠΕ καλείται να αναγνωρίσει την ύπαρξη τέτοιων ενδεχομένων και να οδηγήσει σε μέτρα που θα αποτρέπουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από τη χωρική συσσώρευση ή τη συνέργεια των έργων ενός σχεδίου ή προγράμματος.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Πως διεξάγεται η ΣΠΕ; • Εκπόνηση ΣΜΠΕ: εκτιμώνται οι επιπτώσεις του σχεδίου/προγράμματος στο περιβάλλον

• Διαβούλευση: το κοινό ενημερώνεται και εκφράζει τις απόψεις του

• Απόφαση: εισάγονται στο σχέδιο/πρόγραμμα δεσμευτικές κατευθύνσεις περιβαλλοντικής συμβατότητας Εισαγωγή

2

Η διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης διακρίνεται σε τρία στάδια: ƒ Όταν το σχέδιο/πρόγραμμα λάβει σχετικά συγκεκριμένη μορφή, ομάδα ανεξάρτητων ειδικών (επιστημόνων με πιστοποιημένη εμπειρία στο περιβάλλον) εκπονεί τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ). Στη μελέτη αυτή εκτιμώνται με αναλυτικό τρόπο οι επιπτώσεις στο περιβάλλον που ενδέχεται να προκληθούν από την υλοποίηση του σχεδίου/προγράμματος και προτείνονται μέτρα αντιμετώπισης και παρακολούθησης. Η ΣΜΠΕ υποβάλλεται στην αρμόδια για το περιβάλλον Υπηρεσία, η οποία αφενός ελέγχει την πληρότητα και εγκυρότητα του περιεχομένου της μελέτης και αφετέρου τη χρησιμοποιεί ως εργαλείο για την κατοπινή της απόφαση, ώστε να πετύχει λεπτομερή ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στο σχέδιο/πρόγραμμα. ƒ Η Αρχή που προωθεί το σχέδιο/πρόγραμμα, προβαίνει σε διαβούλευση με το κοινό και τις Αρχές που ασκούν περιβαλλοντικές και σχετικές με το αντικείμενο διοικητικές αρμοδιότητες. Βασικό εργαλείο της διαβούλευσης αποτελεί η δημοσιοποίηση της ΣΜΠΕ προς το κοινό και η παροχή της δυνατότητας έκφρασης των απόψεων των πολιτών. Πέραν του διάχυτου περιβαλλοντικού ελέγχου που επιτυγχάνεται με τον τρόπο αυτό, αξίζει να επισημανθεί η σημαντική ενίσχυση που δέχονται οι διαδικασίες δημοκρατικού προγραμματισμού της ανάπτυξης στη Χώρα. ƒ Τέλος, η αρμόδια για το περιβάλλον Υπηρεσία προβαίνει στην έκδοση απόφασης που τυπικά αναφέρεται ως «έγκριση ή μη της ΣΜΠΕ». Στην πράξη, πρόκειται για μια απόφαση που δεσμεύει το σχέδιο/πρόγραμμα ως προς την υποχρέωση να ενσωματωθούν οι περιβαλλοντικές πρόνοιες της εν λόγω απόφασης. Σημαντική πτυχή αυτού του σταδίου είναι ότι κατά τη συγκρότηση της απόφασης, λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις των πολιτών, των φορέων εκπροσώπησής τους, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των Υπηρεσιών που διαχειρίζονται θέματα σχετικά με το αντικείμενο του σχεδίου/προγράμματος ή με το περιβάλλον του.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Τι είναι η ΣΜΠΕ; • Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ): ƒ Εκτιμά τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από σχέδια και προγράμματα ƒ Προτείνει μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων στο περιβάλλον και παρακολούθησής τους ƒ Υποστηρίζει τη διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης Εισαγωγή

3

Όπως αναφέρθηκε, η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) είναι μια επιστημονική εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον που είναι πιθανόν να προέλθουν από ένα σχέδιο/πρόγραμμα. Δεδομένου ότι τα σχέδια και προγράμματα είναι συνήθως σύνθετα πλαίσια εκ των προτέρων ρύθμισης των βασικών πτυχών ενός αναπτυξιακού σχεδιασμού, η ΣΜΠΕ οφείλει να εμβαθύνει τόσο σε όλο το εύρος των περιβαλλοντικών συνιστωσών, όσο και στις ιδιαιτερότητες των περιοχών που αποτελούν την έκταση υποδοχής του σχεδίου προγράμματος. Παράλληλα, με δεδομένο ότι το σχέδιο/πρόγραμμα ρυθμίζει ζητήματα για το άμεσο ή το μεσοπρόθεσμο μέλλον, η «προβλεπτική» συνιστώσα της ΣΜΠΕ οφείλει να είναι ιδιαίτερα ενισχυμένη και αξιόπιστη. Για τους λόγους αυτούς, η μεθοδολογική πτυχή της ΣΜΠΕ, είναι ιδιαίτερης σημασίας, όπως θα αναλυθεί σε λίγο. Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον καταλήγει στον εντοπισμό συγκεκριμένων μεταβολών που πρόκειται να επέλθουν λόγω του σχεδίου/προγράμματος. Εάν οι μεταβολές αυτές είναι δυσμενείς, η ΣΜΠΕ προτείνει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Το είδος των μέτρων καθορίζεται τόσο από τη φύση του σχεδίου/προγράμματος όσο και από τις περιβαλλοντικές συνιστώσες που θίγονται. Συγχρόνως, αναγνωρίζοντας ότι ορισμένες τάσεις επιδείνωσης είναι δυνατόν να έχουν εκφύγει των εκτιμήσεων και των μέτρων αντιμετώπισης, η ΣΜΠΕ προτείνει επίσης μέτρα παρακολούθησης των περιβαλλοντικών μεταβολών. Πέραν της ανίχνευσης επιδεινώσεων που δεν έχουν προβλεφθεί, η παρακολούθηση εξασφαλίζει μια αναλυτική εικόνα των περιβαλλοντικών επιτευγμάτων του σχεδίου/προγράμματος, αλλά και των ενδεχόμενων συνεργειών που μπορεί να εμφανιστούν με σχέδια/προγράμματα που εφαρμόζονται ή θα εφαρμοστούν στην ίδια χωρική ενότητα. Τέλος, η επίγνωση ότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις παρακολουθούνται, έχει αποδειχθεί ότι καθιστά όλους τους εμπλεκόμενους προσεκτικότερους στην εφαρμογή των μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος. Ο ρόλος της ΣΜΠΕ κατά τη διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης είναι διττός. Αφ’ ενός παρέχει την απαραίτητη πληροφορία στο κοινό και τα άλλα μέρη της διαβούλευσης, με τρόπο αντικειμενικό και λεπτομερή. Αφ’ ετέρου, υποστηρίζει την επικείμενη απόφαση που θα δεσμεύσει το σχέδιο/πρόγραμμα ως προς την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης. Επιπλέον, κατά την υλοποίηση του σχεδίου/προγράμματος, η ΣΜΠΕ λειτουργεί ως βάση αναφοράς, από την οποία αντλούνται οι πληροφορίες για τις επιμέρους περιβαλλοντικές μελέτες των έργων και δραστηριοτήτων του προγράμματος.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Δομή της ΣΜΠΕ ΣΜΠΕ

Σχέδιο του Ειδικού Πλαισίου

Σημερινή κατάσταση περιβάλλοντος

(σκοπός, εναλλακτικές δυνατότητες, χωροταξικές ρυθμίσεις)

(δείκτες, αναλυτική καταγραφή, τάσεις)

Εκτίμηση επιπτώσεων Προτάσεις αντιμετώπισης Εισαγωγή

Προτάσεις παρακολούθησης 4

Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ), δομείται ως εξής: ƒ Τα «δεδομένα εισόδου», δηλαδή τα στοιχεία που αποτελούν το υπόστρωμα της περιβαλλοντικής εκτίμησης είναι δύο: το σχέδιο του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ και η σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος. • Το σχέδιο του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ συγκροτήθηκε ως προϊόν μιας λεπτομερούς χωροταξικής μελέτης, η εκπόνηση της οποίας διήρκεσε περισσότερο από ένα έτος. Μαζί με το σχέδιο, η ΣΜΠΕ αξιοποίησε και αυτή την υποστηρικτική του μελέτη. • Η σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος δεν παρελήφθη έτοιμη, αλλά καταγράφηκε μέσω τριών μεθόδων διαδοχικά αυξανόμενης αναλυτικότητας, όπως θα παρουσιασθεί σε λίγο.

ƒ Αυτές οι δύο κατηγορίες στοιχείων, «τροφοδοτούν» την εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, στην οποία περιλαμβάνεται και η αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων. Μέσω της εκτίμησης αυτής, εντοπίζονται οι συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνιστώσες που αναμένεται να δεχθούν επιδράσεις από την εφαρμογή του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ, αναλύεται ο χαρακτήρας των επιδράσεων αυτών και αξιολογείται η δυνατότητα πρόληψης των δυσμενών επιδράσεων. Η λεπτομερής εφαρμογή ορθά επιλεγμένων μεθόδων αποτελεί προϋπόθεση για την εγκυρότητα των πιο πάνω αναλύσεων. ƒ Η εκτίμηση των επιπτώσεων παράγει δύο αποτελέσματα, υπό μορφή προτάσεων: τα μέτρα αντιμετώπισης και τα μέτρα παρακολούθησης. Όσο λεπτομερέστερη είναι η εκτίμηση των επιπτώσεων, τόσο πιο συγκεκριμένα καταλήγουν να είναι τα μέτρα αυτά, τα οποία αποτελούν τη βάση της απόφασης για την περιβαλλοντική έγκριση του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Σκοπός του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ • Ο σκοπός του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ) επιμερίζεται στις εξής επιδώξεις: ƒ Χωροθέτηση βάσει εθνικών δεδομένων ƒ Αρμονική ένταξη έργων ΑΠΕ στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον ƒ Αποτελεσματικότητα των διαδικασιών χωροθέτησης Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού των ΑΠΕ με μια ματιά

5

Μετά από τις προηγηθείσες εισαγωγικές πληροφορίες, η παρουσίαση περνά στο πρώτο εκ των δύο «δεδομένων εισόδου» της ΣΜΠΕ, το σχέδιο του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ). Οι βασικές κατευθύνσεις του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ εκπορεύονται από το σκοπό του, ο οποίος επιμερίζεται σε τρεις αλληλένδετες επιδιώξεις: ƒ τη διαμόρφωση πολιτικών χωροθέτησης έργων ΑΠΕ, ανά κατηγορία δραστηριότητας και κατηγορία χώρου, βάσει των διαθέσιμων σε εθνικό επίπεδο στοιχείων, ƒ την καθιέρωση κριτηρίων χωροθέτησης που θα επιτρέπουν αφενός τη δημιουργία βιώσιμων εγκαταστάσεων ΑΠΕ και αφετέρου την αρμονική ένταξή τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, ƒ τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού χωροθέτησης των εγκαταστάσεων ΑΠΕ, ώστε να επιτευχθεί ανταπόκριση στους στόχους των εθνικών και κοινοτικών πολιτικών για την ενέργεια και το περιβάλλον. Αξίζει να επισημανθεί ότι, παρά τον περιβαλλοντικά σημαντικό ρόλο των ΑΠΕ, στο σκοπό του Ειδικού Πλαισίου αναγνωρίζεται η ανάγκη αρμονικής ένταξή των σχετικών έργων τόσο στο φυσικό όσο και στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Ο σκοπός του Ειδικού Πλαισίου οριοθετεί και προσανατολίζει τόσο τις ειδικότερες στοχεύσεις όσο και τα κριτήρια χωροθέτησης ανά κατηγορία ΑΠΕ.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Δομή του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ • Εξειδίκευση ειδικών στόχων ανά κατηγορία ΑΠΕ ƒ αιολικές εγκαταστάσεις ƒ μικρά υδροηλεκτρικά έργα ƒ λοιπές μορφές ΑΠΕ (ηλιακή ενέργεια, βιομάζα/βιοαέριο, γεωθερμία)

• Θέσπιση ειδικών κριτηρίων χωροθέτηση ανά κατηγορία • Κοινές αρχές

(φέρουσα ικανότητα, ισορροπία τοπικών και εθνικών ωφελειών και επιπτώσεων)

Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού των ΑΠΕ με μια ματιά

6

Στο Ειδικό Πλαίσιο, οι ΑΠΕ ταξινομούνται σε αιολικές εγκαταστάσεις, μικρά υδροηλεκτρικά έργα (<15 MWe) και λοιπές μορφές ΑΠΕ. Οι τελευταίες αποτελούνται από τα φωτοβολταϊκά συστήματα, τις εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης βιομάζας ή βιοαερίου και τις γεωθερμικές εγκαταστάσεις. Άλλες τεχνολογίες, όπως η εκμετάλλευση της ενέργειας από τα κύματα της θάλασσας και οι φωτο-θερμο-ηλεκτρικοί σταθμοί, παρότι παρουσιάζουν σημαντική επιστημονική αξία, δεν διαφαίνεται να συγκεντρώνουν τόσο ευρύ ενδιαφέρον που να καθιστά απαραίτητη τη ρύθμιση του χωροταξικού σχεδιασμού των σχετικών εγκαταστάσεων. Για τις τρεις κατηγορίες των ΑΠΕ, το Πλαίσιο θέτει ειδικούς στόχους για τη χωροθέτηση τους και καταλήγει σε κριτήρια χωροθέτησης ανά κατηγορία. Οι αρχές βάσει των οποίων σχεδιάστηκαν τα ειδικά κριτήρια χωροθέτησης είναι στην πλειοψηφία τους κοινές και αποτελούν προϊόντα του σκοπού του Ειδικού Πλαισίου, ο οποίος παρουσιάστηκε προηγουμένως. Ειδικά ως προς την περιβαλλοντική συμβατότητα της χωροθέτησης, αξιοποιείται η αρχή της φέρουσας ικανότητας, με τη μορφή που αρμόζει στην κάθε κατηγορία. Παράλληλα, για την επίτευξη των εθνικών στόχων ενεργειακής παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές (20,1% μέχρι το 2010 και 29% μέχρι το 2020), σταθμίζονται οι τοπικές ανάγκες με αυτές του συνόλου της Χώρας, λαμβάνοντας υπόψη και τα φυσικά χαρακτηριστικά των γεωγραφικών διαμερισμάτων (π.χ. αιολικό και υδατικό δυναμικό).

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων (1/2) • Διάκριση εθνικού χώρου σε τέσσερις κατηγορίες ƒ ƒ ƒ ƒ

Ηπειρωτική χώρα (περιλαμβάνεται η Εύβοια) Αττική Κατοικημένα νησιά (Αιγαίου, Ιονίου και Κρήτη) Υπεράκτιος χώρος, ακατοίκητες νησίδες

• Διάκριση ηπειρωτικής χώρας βάσει αιολικού δυναμικού σε ƒ ΠΑΠ (Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας) ƒ ΠΑΚ (Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας) Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού των ΑΠΕ με μια ματιά

7

Ο χωροταξικός σχεδιασμός των αιολικών εγκαταστάσεων επιδιώκει τρεις αλληλένδετους στόχους: ƒ Τον εντοπισμό, με βάση τα διαθέσιμα σε εθνικό επίπεδο στοιχεία αιολικού δυναμικού, κατάλληλων περιοχών που θα επιτρέπουν, ανάλογα με τις χωροταξικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητές τους τη μεγαλύτερη δυνατή χωρική συγκέντρωση των αιολικών εγκαταστάσεων και την την επίτευξη οικονομιών κλίμακας στα απαιτούμενα δίκτυα ƒ Την καθιέρωση κανόνων και κριτηρίων χωροθέτησης που θα επιτρέπουν αφενός την δημιουργία βιώσιμων εγκαταστάσεων αιολικής ενέργειας και αφετέρου την αρμονική ένταξή τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και στο τοπίο ƒ Τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού χωροθέτησης των αιολικών εγκαταστάσεων, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή ανταπόκριση στους στόχους των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών. Στο πλαίσιο της στοχοθεσίας αυτής, η μεθοδολογική προσέγγιση που υιοθετείται στο Ειδικό Πλαίσιο αποτελείται από ƒ τη διάκριση του εθνικού χώρου σε τέσσερις κατηγορίες και διαμόρφωση πλαισίου κατευθύνσεων για την ανάπτυξη των ΑΠΕ σε κάθε μία από αυτές, και ƒ τον καθορισμό κριτηρίων χωροθέτησης μεμονωμένων αιολικών εγκαταστάσεων. Η μεγαλύτερη σε έκταση από τις τέσσερις κατηγορίες του εθνικού χώρου είναι η ηπειρωτική χώρα (περιλαμβανόμενης της Εύβοιας). Η έκταση αυτή δεν αντιμετωπίζεται ενιαία, αλλά διακρίνεται σε δύο κατηγορίες περιοχών, ανάλογα με το αιολικό δυναμικό, δηλαδή την ένταση και τη συχνότητα των ανέμων. Η πρώτη κατηγορία είναι οι ΠΑΠ (περιοχές αιολικής προτεραιότητας), στις οποίες έχει καταγραφεί από το ΚΑΠΕ διαχρονικά υψηλό αιολικό δυναμικό. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τις υπόλοιπές εκτάσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως ΠΑΚ (περιοχές αιολικής καταλληλότητας).

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων (2/2) • Για κάθε χωρική κατηγορία ƒ Εκτιμώνται οι ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος ƒ Υπολογίζεται η φέρουσα ικανότητα ƒ Θεσπίζονται ειδικά κριτήρια χωροθέτησης

• Για κάθε μεμονωμένη εγκατάσταση ƒ Προβλέπονται ζώνες αποκλεισμού/ασυμβατότητας ƒ Θεσπίζονται κανόνες ένταξης στο τοπίο Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού των ΑΠΕ με μια ματιά

8

Για τις κατηγορίες χώρου που αναφέρθηκαν προηγουμένως (ΠΑΠ και ΠΑΚ της ηπειρωτικής χώρας, νησιά και υπεράκτιος χώρος), εξειδικεύονται τα κριτήρια χωροθέτησης με βάση δύο παραμέτρους ƒ Τις περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες της κατηγορίας, οι οποίες ποικίλουν από τα δασωμένα όρη της ηπειρωτικής χώρας έως τα «δύσκολα», αλλά τουριστικά ελκυστικά ανάγλυφα των αιγαιοπελαγίτικων νησιών ƒ Τη φέρουσα ικανότητα της κάθε κατηγορίας χώρου, η οποία αντιστοιχεί στο μέγιστο αριθμό τυπικών ανεμογεννητριών που μπορούν να εγκατασταθούν. Η προσέγγιση αυτή αντιστοιχεί σε μια αντικειμενική στάθμιση του βαθμού με τον οποίο μπορεί κάθε περιοχή να συνεισφέρει στην επίτευξη των εθνικών στόχων για τις ΑΠΕ. Ενώ οι πιο πάνω σταθμίσεις αφορούν σε περιοχές μεγάλης έκτασης, ο δεύτερος βραχίονας της χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων αφορά στα μεμονωμένα έργα και το άμεσο ή ευρύτερο περιβάλλον τους. ƒ Ως προς το άμεσο περιβάλλον τους, θεσπίζονται περιοχές αποκλεισμού ή ζώνες ασυμβατότητας. Πρόκειται για εκτάσεις που ήδη φιλοξενούν σημαντικά στοιχεία είτε του φυσικού είτε του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και η χωροθέτηση ανεμογεννητριών εκεί θα έθετε σε κίνδυνο τη διατήρηση των στοιχείων αυτών. ƒ Ως προς το ευρύτερο περιβάλλον, οι επιπτώσεις στο τοπίο συγκρατούνται σε ιδιαίτερα ήπια επίπεδα, μέσω ενός λεπτομερούς, αν και κάπως σύνθετου, μηχανισμού.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Χωροθέτηση μικρών υδροηλεκτρικών έργων • Καθορισμός περιοχών αποκλεισμού • Εκτίμηση φέρουσας ικανότητας υποδοχέων ƒ Συνεκτιμώνται τα ζητήματα οικολογικής παροχής και άλλων χρήσεων του νερού ƒ Ρυθμίζονται οι αποστάσεις υδροληψίας

• Κριτήρια και κανόνες ένταξης στο περιβάλλον Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού των ΑΠΕ με μια ματιά

9

Για τα μικρά υδροηλεκτρικά έργα (μΥΗΕ), το Ειδικό Πλαίσιο υιοθετεί μια προσέγγιση τεσσάρων σημείων. ƒ Εντοπισμός υδατικών διαμερισμάτων με εκμεταλλεύσιμο υδραυλικό δυναμικό: Αναγνωρίζονται υδατικά διαμερίσματα που διαθέτουν σημαντικό εκμεταλλεύσιμό υδραυλικό δυναμικό. Διευκρινίζεται ότι η αναγνώριση αυτή έχει κυρίως την έννοια της διάγνωσης των τάσεων εγκατάστασης μΥΗΕ και δεν αποτελεί κριτήριο αποκλεισμού περιοχών με μικρότερο δυναμικό. ƒ Καθορισμός περιοχών αποκλεισμού: Καθορίζονται οι περιοχές στις οποίες πρέπει να αποκλείεται η εγκατάσταση μΥΗΕ για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος, ασφάλειας και εύρυθμης λειτουργίας της δραστηριότητας. ƒ Εκτίμηση φέρουσας ικανότητας υποδοχέων μΥΗΕ: Εκτιμάται η «φέρουσα ικανότητα» των υποδοχέων (υδατορευμάτων) μΥΗΕ, δηλαδή η μέγιστη δυνατότητα εγκατάστασης μΥΗΕ στην ίδια «γραμμή» ύπαρξης υδροδυναμικού. Παράλληλα, καθορίζονται κριτήρια χωροθέτησης που διασφαλίζουν αφενός τη συνύπαρξη των μΥΗΕ με άλλες χρήσεις που εξυπηρετούνται από τον ίδιο υποδοχέα, όπως ιδίως η ύδρευση οικισμών και η άρδευση γεωργικών εκτάσεων, και αφετέρου τη διατήρηση των υδροβιολογικών και οικολογικών χαρακτηριστικών των υδατορευμάτων. ƒ Καθορισμός κριτηρίων και κανόνων ένταξης των μΥΗΕ στο περιβάλλον: Καθορίζονται τα κριτήρια για την ένταξη των μΥΗΕ στο φυσικό, πολιτιστικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής εγκατάστασής τους.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Χωροθέτηση λοιπών μορφών ΑΠΕ

• Καθορισμός περιοχών αποκλεισμού • Κριτήρια και κανόνες ένταξης στο περιβάλλον

Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού των ΑΠΕ με μια ματιά

10

Για τη χωροθέτηση των λοιπών μορφών ΑΠΕ (ηλιακή ενέργεια, βιομάζα/βιοαέριο και γεωθερμία), η μεθοδολογική προσέγγιση που υιοθετείται στο Ειδικό Πλαίσιο, ακολουθεί τα εξής βήματα: ƒ Επιδιώκεται κατά περίπτωση η αναγνώριση περιοχών που παρίστανται ως κατ’ αρχήν κατάλληλες για την εγκατάσταση των πιο πάνω μορφών ΑΠΕ με βασικό κριτήριο τη διαθεσιμότητα των φυσικών πόρων. ƒ Προσδιορίζονται κατηγορίες ζωνών ασυμβατότητας/αποκλεισμού που περιλαμβάνουν τις ασύμβατες χρήσεις και την τήρηση, όπου απαιτείται, ελάχιστων αποστάσεων από αυτές (buffer zones)

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Προκαταρκτική αξιολόγηση του βαθμού ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής διάστασης στο ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ

• Πριν από τη λεπτομερή περιβαλλοντική αξιολόγηση, διεξήχθη μια κατ’ αρχήν αποτίμηση, η οποία διαπίστωσε ότι: ƒ Η περιβαλλοντική μέριμνα έχει ενσωματωθεί σε μεγάλο βαθμό στο πλέγμα στοχοθεσίας του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ. ƒ Οι ρυθμίσεις χωροθέτησης ανά κατηγορία ΑΠΕ εκπορεύονται σε μεγάλο βαθμό από την αναγκαιότητα προστασίας του περιβάλλοντος. ƒ Η ΣΜΠΕ οφείλει να βελτιώσει αυτή την περιβαλλοντική ενσωμάτωση και όχι να ξεκινήσει από μηδενική βάση. Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού των ΑΠΕ με μια ματιά

11

Πριν από τη διενέργεια της αναλυτικής εκτίμησης των επιπτώσεων στο περιβάλλον, η ομάδα μελέτης της ΣΜΠΕ διεξήγαγε μια κατ’ αρχήν αξιολόγηση του βαθμού ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής διάστασης στο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ). Υπό το πρίσμα αυτό, αναλύθηκαν τόσο το πλέγμα στοχοθεσίας όσο και το περιεχόμενο των άρθρων που ρυθμίζουν τη χωροθέτηση των έργων ΑΠΕ ανά κατηγορία. Διαπιστώθηκε ότι, η μέριμνα για το περιβάλλον έχει ενσωματωθεί με ουσιαστικό και λεπτομερή τρόπο στο σχέδιο του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ, μέσω λεπτομερών προβλέψεων προστασίας των σημαντικών περιβαλλοντικών πόρων, εξειδικευμένων για κάθε κατηγορία έργων ΑΠΕ και συχνά ανά περιοχή. Η πλήρης μορφή των πιο πάνω διαπιστώσεων παρουσιάζεται στην ενότητα 3.4 της ΣΜΠΕ, από τη σελίδα 99 και εξής.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Εναλλακτικές δυνατότητες • Διαμορφώθηκαν τέσσερις εναλλακτικές δυνατότητες ƒ Μηδενική λύση (διατήρηση σημερινής κατάστασης) ƒ Κατευθυντήριες γραμμές χωροθέτησης (μετακύλιση τελικών αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο)

ƒ Κριτήρια χωροθέτησης εθνικού επιπέδου (και προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες των περιοχών υποδοχής)

ƒ Χωροθέτηση zoning (λεπτομερής καθορισμός ζωνών χωροθέτησης σε επίπεδο ΟΤΑ) Εναλλακτικές δυνατότητες

12

Στις πρώιμες φάσεις των διερευνήσεων για το Ειδικό Πλαίσιο, οριοθετήθηκε το εύρος των εύλογων μεθοδολογικών προσεγγίσεων, το οποίο διαφάνηκε ότι αποτελούνταν από τέσσερις εναλλακτικές δυνατότητες. Η πρώτη δυνατότητα αφορούσε τη μηδενική λύση, δηλαδή την παραμονή στην τρέχουσα κατάσταση ως προς τη χωροθέτηση των έργων ΑΠΕ. Οι άλλες τρεις δυνατότητες διαμορφώθηκαν μέσω της παραγωγικής αξιοποίησης ιδεών, που η προέλευσή τους εντοπίζεται στις πρακτικές χωροθέτησης των έργων ΑΠΕ στα κράτη - μέλη της ΕΕ. ƒ Η διατήρηση της τρέχουσας κατάστασης και η παραίτηση από την προώθηση του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ μεταφράζεται ως συνέχιση χωροθέτησης των έργων ΑΠΕ μέσω του τρέχοντος ρυθμιστικού πλαισίου, δηλαδή κατ’ ουσία στο στάδιο της αδειοδότησης κάθε μεμονωμένου έργου. Η συγκριτική αξιολόγηση της δυνατότητας status quo πραγματοποιείται κυρίως διότι η παραμονή στη σημερινή κατάσταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση αναφοράς για τη σύγκριση των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων που αναμένονται από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες. ƒ Η προσέγγιση με κατευθυντήριες γραμμές χωροθέτησης και μετακύλιση τελικών αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο εκπορεύεται κυρίως από βρετανικές πρακτικές, οι οποίες λειτουργούν εδώ και χρόνια στη βάση κατευθυντηρίων γραμμών και οδηγιών ως προς τη χωροθέτηση των ΑΠΕ, χωρίς πάγιους περιορισμούς αποστάσεων ή άλλων αποτρεπτικών παραμέτρων. Ειδικότερα, η λήψη των αποφάσεων χωρίζεται στα δύο, με την κεντρική διοίκηση να παρέχει κατευθύνσεις χωροθέτησης και την περιφερειακή ή νομαρχιακή αυτοδιοίκηση να καλείται να εφαρμόσει τις κατευθύνσεις αυτές. ƒ Η προσέγγιση με κριτήρια χωροθέτησης εθνικού επιπέδου, προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες των περιοχών υποδοχής στοχεύει στη διερεύνηση και θέσπιση κριτηρίων χωροθέτησης για όλη τη χώρα, στα οποία ενσωματώνεται η απαραίτητη ευελιξία ώστε να ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες ανά περιοχή. Π.χ. σε ότι αφορά στις αιολικές εγκαταστάσεις, στις περιοχές αυξημένου δυναμικού, τα κριτήρια προσαρμόζονται ώστε να ενθαρρύνουν την έλξη επενδύσεων, προστατεύοντας παράλληλα το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. ƒ Η χωροθέτηση zoning αναφέρεται στον καθορισμό ζωνών ανά ΟΤΑ εντός των οποίων θα επιτρέπεται η εγκατάσταση έργων ΑΠΕ, ενώ σε όλες τις άλλες θέσεις θα θεωρείται ανεπιθύμητη. Κατ’ ουσία, η προσέγγιση αυτή «κατεβαίνει» σε λεπτομέρεια Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου ανά ΟΤΑ, απαιτώντας βέβαια πολύ μεγάλη προσπάθεια – και σε μέγεθος και σε χρόνο – για την εφαρμογή της στο σύνολο της Χώρας. Η ιδέα εξέτασης μιας τέτοιας εναλλακτικής δυνατότητας προέρχεται από την εφαρμοζόμενη πρακτική στη Δανία και εν μέρει στη «νομαρχία» Finistère της Γαλλίας, στο δυτικότερο άκρο της χερσονήσου της Βρεττάνης.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Αξιολόγηση εναλλακτικών δυνατοτήτων • Διαμορφώθηκαν πέντε κριτήρια βαθμολόγησης των εναλλακτικών δυνατοτήτων ƒ Αποτελεσματικότητα στη διαμόρφωση κριτηρίων χωροθέτησης με βάση τα στοιχεία εθνικού επιπέδου ƒ Αποτελεσματικότητα ως προς την επίτευξη των εθνικών στόχων για την ενέργεια ƒ Αποτελεσματικότητα ως προς την επίτευξη των εθνικών στόχων για το περιβάλλον ƒ Εξασφάλιση βιωσιμότητας των επενδύσεων σε ΑΠΕ ƒ Σαφήνεια μηχανισμού χωροθέτησης και περιορισμός τριβών μεταξύ χρήσεων γης Εναλλακτικές δυνατότητες

13

Για την αξιολόγηση των εναλλακτικών δυνατοτήτων, ώστε να εντοπισθεί η προσφορότερη, συγκροτήθηκαν πέντε κριτήρια, άμεσα συνδεδεμένα με το σκοπό του Ειδικού Πλαισίου. Τα κριτήρια αυτά κάλυψαν τόσο ζητήματα αποτελεσματικότητας της αξιολογούμενης δυνατότητας όσο και την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης. Παράλληλα, διαμορφώθηκε ένας τρόπος βαθμολόγησης των εναλλακτικών δυνατοτήτων ως προς τα κριτήρια αυτά, ο οποίος επιτρέπει την εξαγωγή συγκριτικών συμπερασμάτων, παρά το σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας ή υποκειμενικότητας που αναπόφευκτα εμπεριέχεται σε τέτοιου είδους αξιολογήσεις. Στο πρώτο κριτήριο, αξιολογείται η ενσωμάτωση των στοιχείων εθνικού επιπέδου, κυρίως σε ότι αφορά στο δυναμικό των διαφόρων κατηγοριών ΑΠΕ. Ο απώτερος στόχος είναι να μετρηθεί το κατά πόσο η αξιολογούμενη εναλλακτική δυνατότητα επιτρέπει τη βέλτιστη κατανομή των εγκαταστάσεων ΑΠΕ στον εθνικό χώρο, σε περιοχές που τα φυσικά τους χαρακτηριστικά τις καθιστούν κατάλληλες ως υποδοχείς τέτοιων επενδύσεων ή αντίθετα, ενισχύεται η τοπική συγκέντρωση ΑΠΕ με κίνητρα τα οποία δεν σχετίζονται τόσο με τα εθνικά στοιχεία αλλά με τις τοπικές ιδιαιτερότητες και επιδιώξεις Στο δεύτερο κριτήριο, εκτιμάται η δυνατότητα της αξιολογούμενης εναλλακτικής δυνατότητας ως προς την επίτευξη των εθνικών στόχων για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα, δηλαδή ως προς το βαθμό κατά τον οποίο η αξιολογούμενη προσέγγιση ενθαρρύνει ή αποτρέπει τη χωροθέτηση σε περιοχές κρίσιμες για την επίτευξη των εθνικών ενεργειακών στόχων. Στο τρίτο κριτήριο αξιολογείται η δυνατότητα της αξιολογούμενης εναλλακτικής δυνατότητας ως προς την επίτευξη των εθνικών στόχων για το περιβάλλον. Στην πράξη, πρόκειται για το βαθμό στον οποίο η αξιολογούμενη προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με το σύνολο των περιβαλλοντικών στόχων εθνικού επιπέδου ή, αντίθετα, συμμορφώνεται με ορισμένους ενώ αγνοεί τους υπολοίπους. Στο τέταρτο κριτήριο αξιολογείται ο βαθμός στον οποίο η αξιολογούμενη δυνατότητα λαμβάνει υπόψη τη βιωσιμότητα της επένδυσης, για την οποία η χωροθέτηση των έργω ΑΠΕ αποτελεί βασικό παράγοντα Στο πέμπτο κριτήριο, αξιολογείται η σαφήνεια κάθε εναλλακτικής δυνατότητας. Η σαφήνεια αναφέρεται τόσο στις ελλείψεις αμφισημιών όσο και στην απλότητα εφαρμογής, ιδίως δε σε ότι αφορά τα στάδια της διαδικασίας χωροθέτησης. Εάν τα στάδια αυτά είναι πολλά σε αριθμό, αυξάνεται η πολυπλοκότητα της διαδικασίας, αποθαρρύνονται οι επενδυτικές πρωτοβουλίες και δημιουργούνται συνθήκες τριβής μεταξύ διοίκησης και ενδιαφερομένων.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Αποτελέσματα αξιολόγησης των εναλλακτικών δυνατοτήτων • Βαθμολογώντας τις τέσσερις εναλλακτικές δυνατότητες με βάση τα πέντε κριτήρια: ƒ Ως καλύτερη προκρίθηκε η προσέγγιση με κριτήρια χωροθέτησης εθνικού επιπέδου. ƒ Η διατήρηση της σημερινής κατάστασης βρέθηκε τελευταία. ƒ Οι ενδιάμεσες βαθμολογίες των υπολοίπων δύο δυνατοτήτων οφείλονται σε υστέρηση τους ως προς ορισμένα κριτήρια, παρότι οι επιδόσεις τους ως προς άλλα κριτήρια είναι καλές. Εναλλακτικές δυνατότητες

14

Οι εναλλακτικές δυνατότητες αξιολογήθηκαν στη βάση των πέντε προηγούμενων κριτηρίων, αναδεικνύοντας ως προσφορότερη τη «χωροθέτηση μέσω κριτηρίων», δηλαδή την προσέγγιση με κριτήρια χωροθέτησης εθνικού επιπέδου, προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες των περιοχών υποδοχής των έργων ΑΠΕ. Η προσέγγιση αυτή υιοθετήθηκε κατά την κατάρτιση της προτεινόμενης μορφής του Ειδικού Πλαισίου. Η διατήρηση της σημερινής κατάστασης βρέθηκε στην τελευταία θέση, αποτυπώντας τα συσσωρευμένα προβλήματα της τρέχουσας προσέγγισης στη χωροθέτηση των έργων ΑΠΕ. Η λεπτομερής περιγραφή της αξιολόγησης των εναλλακτικών λύσεων παρουσιάζεται στην ενότητα 4.2 της ΣΜΠΕ, από τη σελίδα 103 και εξής. Αξιοσημείωτο παράλληλο αποτέλεσμα αυτής της αξιολόγησης με διακριτά κριτήρια αποτελεί ο εντοπισμός δύο σημείων που η επιλεγμένη προσέγγιση παρουσιάζει κατ’ αρχήν αδυναμίες. Τα ζητήματα αυτά αφορούσαν στην εξασφάλιση της βιωσιμότητας των επενδύσεων σε ΑΠΕ και στη σαφήνεια του μηχανισμού χωροθέτησης ώστε να περιορίζονται οι τριβές μεταξύ των χρήσεων γης. Ο εντοπισμός των ζητημάτων αυτών, οδήγησε στην διεξοδικότερη διερεύνηση λύσεων, ώστε να αρθούν οι αρχικές αμφιβολίες. Τα αποτελέσματα έχουν ενσωματωθεί στην προτεινόμενη μορφή του Ειδικού Πλαισίου, η οποία περιλαμβάνει λεπτομερείς προβλέψεις επί των συγκεκριμένων θεμάτων.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Το περιβάλλον της Ελλάδας σήμερα • Μέθοδοι καταγραφής ƒ Περιβαλλοντικοί δείκτες (αναζητήθηκε το προσφορότερο σύνολο δεικτών για την Ελλάδα, με όρους πληρότητας, λεπτομέρειας και επικαιροποίησης)

ƒ Άποψη Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος ƒ Αναλυτική καταγραφή ανά περιβαλλοντικό τομέα ƒ Διάγνωση τάσεων εξέλιξης Το περιβάλλον της Ελλάδας σήμερα

15

Ολοκληρώνοντας το πρώτο εκ των δύο δεδομένων εισόδου της ΣΜΠΕ, η παρουσίαση προχωρά στο δεύτερο: την καταγραφή του περιβάλλοντος στην Ελλάδα.

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Συνοπτική αποτίμηση βάσει περιβαλλοντικών δεικτών

• Από τους 44 περιβαλλοντικούς δείκτες ƒ Οι τιμές των 11 είναι ενθαρρυντικές, πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ ƒ Οι τιμές των 16 κυμαίνονται κοντά στο μέσο ευρωπαϊκό όρο, δείχνοντας μια ουδέτερη κατάσταση ƒ Οι υπόλοιποι 17 βρίσκονται κάτω από το μέσο ευρωπαϊκό όρο, αποτυπώνοντας υστερήσεις Το περιβάλλον της Ελλάδας σήμερα

16

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Που υστερούμε; • Υστερήσεις συνδεόμενες με την ενεργειακή παραγωγή: ƒ Oικο-αποτελεσματικότητα ενεργειακής παραγωγής ƒ Εκπομπές SO2 ƒ Συγκεντρώσεις ΝΟx, SO2 και PM10 σε αστικές περιοχές ƒ Διασυνοριακά εξαγόμενο SO2 Το περιβάλλον της Ελλάδας σήμερα

• Χαρακτηριστικές υστερήσεις συνδεόμενες με ευρύτερα αίτια: ƒ Ποσοστό έκτασης με ανεπαίσθητο αντίκτυπο ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ƒ Αριθμός απειλούμενων ειδών πτηνών και αμφιβίων ƒ Ποσοστό ανακύκλωσης των αποβλήτων ƒ Ποσοστό έκτασης υπό σοβαρή απειλή έλλειψης νερού

17

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Μεθοδολογία ΣΜΠΕ (1/3) • Η μεθοδολογία εκτίμησης των επιπτώσεων αποτελεί ουσιώδες ζήτημα: ƒ Το αντικείμενο της ΣΜΠΕ είναι νέο, δεν έχουν καθιερωθεί συγκεκριμένες μέθοδοι. ƒ Τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο, έχουν παρατηρηθεί υπεραπλουστεύσεις ή υπερανάλυση. ƒ Η ισορροπημένη και εύστοχη μεθοδολογία αποτελεί προϋπόθεση ορθότητας των αποτελεσμάτων. Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον: Μεθοδολογία

18

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Μεθοδολογία ΣΜΠΕ (2/3) • Για τη ΣΜΠΕ αυτή, συντέθηκε μια υβριδική μεθοδολογία, με βάση: ƒ Προτάσεις των καθιερωμένων συγγραμμάτων. ƒ Άντληση εμπειρίας από τις εφαρμογές σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη. ƒ Ιδιαιτερότητες του αντικειμένου (μεγάλη χωρική έκταση, εύρος ενδεχόμενων επιπτώσεων). Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον: Μεθοδολογία

19

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Μεθοδολογία ΣΜΠΕ (3/3) • Η εκτίμηση των επιπτώσεων διεξάγεται σε τρία βήματα ƒ Προσδιορισμός (σε ποιες περιβαλλοντικές συνιστώσες αναμένονται μεταβολές;)

ƒ Χαρακτηρισμός (ένταση, έκταση, μηχανισμός κ.ά.) ƒ Αξιολόγηση (υπάρχει δυνατότητα πρόληψης; με μέτρα εντός του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ ή ευρύτερα;). Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον: Μεθοδολογία

20

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Που αναμένονται περιβαλλοντικές μεταβολές; • Στο πρώτο βήμα διαπιστώθηκε ότι, λόγω του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ, αναμένονται μεταβολές σε 15 από τους 57 περιβαλλοντικούς δείκτες • Οι τομείς που επηρεάζονται είναι ƒ βιοποικιλότητα – χλωρίδα – πανίδα ƒ έδαφος ƒ ποιότητα της ατμόσφαιρας ƒ εκπομπές αερίων θερμοκηπίου ƒ τοπίο ƒ διατροπικές περιβαλλοντικές πιέσεις Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον: Ενδιάμεσα αποτελέσματα

21

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Χαρακτήρας των περιβαλλοντικών μεταβολών • Από τις 15 αναμενόμενες περιβαλλοντικές μεταβολές ƒ Οι 9 είναι θετικές ƒ Οι 6 είναι αρνητικές • Οι τομείς που επηρεάζονται αρνητικά είναι ƒ βιοποικιλότητα – χλωρίδα – πανίδα ƒ έδαφος ƒ τοπίο Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον: Ενδιάμεσα αποτελέσματα

22

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Αξιολόγηση των επιπτώσεων • Από την αξιολόγηση των ενδεχόμενων αρνητικών επιπτώσεων προέκυψε ότι ƒ υπάρχει δυνατότητα πρόληψης, ενώ η εκ των υστέρων αντιμετώπιση είναι δύσκολη ƒ ο στόχος των μέτρων αντιμετώπισης θα πρέπει να είναι οι αιτίες πρόκλησης των επιπτώσεων • Το είδος των μέτρων μπορεί να είναι ƒ Βελτίωση των χωροταξικών ρυθμίσεων του Ειδικού Πλαισίου ƒ Κατευθύνσεις για το στάδιο περιβαλλοντικής αδειοδότησης των μελλοντικών έργων ΑΠΕ Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον: Ενδιάμεσα αποτελέσματα

23

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Τελικά αποτελέσματα: Συσχετίσεις Οι κανόνες χωροθέτησης σχετίζονται με επιπτώσεις σε συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνιστώσες Κανόνες χωροθέτησης

Περιβαλλοντικές συνιστώσες

Αιολικές εγκαταστάσεις

Βιοποικιλότητα

Μικρά υδροηλεκτρικά έργα

Πανίδα

Φωτοβολταϊκοί σταθμοί

Χλωρίδα

Εκμετάλλευση βιομάζας

Έδαφος

Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον: Τελικά αποτελέσματα

24

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Τελικά αποτελέσματα: Δομή προτάσεων • Αντιμετώπιση ƒ Βελτίωση συγκεκριμένων σημείων στους κανόνες χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων ƒ Βελτίωση συγκεκριμένων σημείων στους κανόνες χωροθέτησης μικρών υδροηλεκτρικών έργων

• Παρακολούθηση ƒ Το σχέδιο του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ περιέχει ήδη επαρκή μέριμνά για την παρακολούθηση των επιπτώσεων Η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον: Τελικά αποτελέσματα

25

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Προτάσεις αντιμετώπισης • Βελτίωση κανόνων χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων ƒ Εξαίρεση δασών και αναδασωτέων εκτάσεων ƒ Υποχρέωση λεπτομερούς ορνιθολογικής διερεύνησης και στις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά ƒ Δέσμευση για αναλυτικό περιεχόμενο ορνιθολογικών διερευνήσεων ƒ Σύσταση αποφυγής εγκαταστάσεων εντός κοίτης υδατορευμάτων Προτάσεις

26

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Προτάσεις αντιμετώπισης • Βελτίωση κανόνων χωροθέτησης μικρών υδροηλεκτρικών έργων ƒ Αύξηση ελαχίστων ορίων οικολογικής παροχής ƒ Επέκταση και βελτίωση μεταβατικών προβλέψεων έως τον καθορισμό οικολογικών παροχών ανά λεκάνη απορροής ƒ Διασαφήνιση της έννοιας της συμβολής υδατορευμάτων Προτάσεις

27

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Προτάσεις αντιμετώπισης • Βελτίωση κανόνων χωροθέτησης λοιπών μορφών ΑΠΕ ƒ Εξαίρεση δασών και αναδασωτέων εκτάσεων ƒ Αποφυγή αποψίλωσης δενδρώδους βλάστησης για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών ƒ Εξασφάλιση κατάλληλης διάθεσης των αποβλήτων από εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης βιομάζας Προτάσεις

28

Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Enviroplan A.E.

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον σας