Www.somuncubaba.net 2006 007 0069 Dunyanin Orta

Dünyanýn Orta Yeri Edebiyat

Sadýk YALSIZUÇANLAR

Anadolu, arzýn merkezidir. Kâbe, yeryüzünün kalbi, Anadolu topraklarý akciðeridir. Burada irfan soluk alýp verir, burada kamil insanlar uç verir. Anadolu, dünyanýn orta yeridir. Anadolu'dan kasýt, kamil insandýr.

gelen Ahmed Yesevi ve Somuncu Baba gibi nice bilge, Anadolu ve Balkan topraklarýna gelerek buralarý kâmil insanla tanýþtýrmýþlardýr. Anadolu kelimesinin etimolojisinde, 'güneþ' karþýlar bi-

Arzýn kalbi Kâbe'dir, gözü Ýstanbul. Yeryüzünün kaný, Kâbe'yle arýnýr, ciðeri Anadolu ile soluk alýr. Anadolu, dünyanýn merkezidir. Ýlahi merkez, Mekke ve Ýstanbul'dur. Anadolu'nun Ýslâmlaþmasý, hem tarihin bir dönüm noktasýdýr, hem de kader-i ilahinin bir remzidir. Ýlahi hakikat, Mekke'de, Efendimiz'in kalbine indikten sonra, arzýn çeþitli yerlerine adým adým ulaþmýþ, yayýlmýþtýr.

'Türkmen' kelimesinin, 'Müslüman-Türk' anlamýnda Anadolu'daki ilk kullanýmý, Türklerin ve onlarýn göç ettiði bu topraklarýn Ýslâmlaþmasýndan sonra gerçekleþtiðini baþta Fuad Köprülü olmak üzere birçok araþtýrmacý bildirmektedir. Sahabilerin Anadolu'nun çeþitli yerlerine gelerek Kur’an'ýn Ýlahi bildirisini ulaþtýrmalarý, bu topraklarýn aziz bir hatýrasý olmak dýþýnda, tarihi açýdan da son derece önemli bir sürecin baþlangýcý olmuþtur. Anadolu'nun birçok þehri, sonradan Hz. Ömer'in hilafeti döneminde Müslümanlýkla tanýþýr.

Üzerinde yaþadýðýmýz bu kutlu coðrafyanýn her karýþýnda bir sahabi izi buluruz.

Ýslâm uygarlýðýnýn özellikle Selçuklular döneminde ulaþtýðý derinlik ve zenginlik, Anadolu'nun irfanî ve estetik birikiminin doruða çýkmasýný saðlar.

Efendimiz'in seçkin dostlarý, O'nun kutlu neslinden gelen bilgeler ve âlimler, Türkiye'nin Asya kýtasýnda bulunan bu topraklarý, Ýlahi Hakikat'in feyziyle yýkamýþ, temizlemiþ, o nuranî gülþenin Muhammedî gülleriyle þereflendirmiþlerdir.

Maðrib'den Anadolu'ya akan irfan ýrmaðý, sadece Ýbn Arabi'yle sýnýrlý deðildir. Efendimiz'in kutlu soyundan gelen Ebu'l-Hasan Harakani hazretleri gibi pek çok bilge, Anadolu topraklarýna irfaný taþýr. Yusuf Hemedani gibi bir çok halifesi olan Harakani hazretleri'nin irfan geleneðinden

14

Somuncu¥Baba

zi. Doðu Roma Ýmparatoru Konstantinos VII Porphyrogenetos, Asya topraklarýný ondört idari bölgeye ayýrdýðýnda, bugünkü Batý Anadolu kýsmý Bizans Ýmparatorluðuna nazaran doðuda kaldýðý için buraya, Themata Anatolika adý verilmiþtir. Anatole, Yunancada, güneþin doðduðu yer anlamýna gelir. Bu ad, Batý dillerine, çeþitli dönemlerde Anatolie, Anatolien, Anatolia biçiminde geçmiþtir. Anadolu kelimesi, Ýbn Hordazbeh'te 'el-Natolus', Ýdrisi'de ise, 'Natos' þeklinde kullanýlmýþtýr. Zaman içerisinde, Türkler arasýnda, Anadolu biçiminde yer etmiþtir. Bu tezin dýþýnda, Anadolu kelimesinin kökenine iliþkin çeþitli tezler olmakla birlikte, tümünde, aslýnda, 'güneþin doðuþu'na iliþkin bir ima bulmak mümkündür. Iþýk, Doðu'dan yükselir, der bir Yunan atalarsözü. Sonradan Selçuklu ve özellikle Osmanlý dönemlerinde, Anadolu coðrafyasý, sadece 'güneþin doðduðu yer' deðil, üzerinde güneþin hiç batmadýðý yer haline dönüþür. Temmuz¥/¥2006

Güneþ, Ýlahi Hakikat'in ve Zat'ýn sembolüdür. Þems-i Hakikat, Þems-i Ezeli gibi terkiplere irfanî metinlerde çok rastlarýz. Bu anlamda Anadolu coðrafyasý, Ýlahi Hakikat'in doðduðu ve hükümferma olduðu yer anlamýnda düþünülmelidir. Selçuklular, Doðu Roma imparatorluðunun Asya topraklarý üzerine yerleþince, öncekilerin kullanmýþ olduklarýndan farklý idari bölümler uygulamýþlardýr. Bununla birlikte Anadolu adý hiç unutulmamýþ ve terkedilmemiþ, coðrafi bir kavram, bir ülke adý olarak kalmýþtýr. Ondördüncü yüzyýlýn ilk yarýsýnda Seyyah Ýbn Batuta, Anadolu isminin, Küçük Asya yarýmadasýnýn ortabatý bölümü için kullanýldýðýný belirtir. Osmanlý yönetimi, Kanuni döneminde eyalet örgütünü kurarken, ülkeyi, Rumeli ve Anadolu olmak üzere ikiye ayýrmýþ ve yarýmadanýn bütün batý yarýsý, kadim Themata Anatolika'ya göre, çok daha geniþ bir yer kaplayan Anadolu eyaletine alýnmýþtýr. Onyedinci yüzyýlýn sonunda ondört livaya (sancak) ayrýlan ve baþýnda beylerbeyi bulunan eyaletin merkezi, ilkin Ankara sonradan Kütahya olmuþtur. Ondokuzuncu yüzyýlýn baþýnda bu büyük idari bölüm, birkaç eyalete bölünmüþ ve 1864'te sancaklar kaldýrýlarak vilayetler kurulmuþtur. Böylece, Anadolu kelimesi, idari bir anlam taþýmaktan çýkmýþ, coðrafi bir ma-

15

KALBÝM ANADOLU

Bizatihi kendisi, hem yaþadýðý coðrafyayý temsil eder, hem de, yeryüzündeki varlýklar, kâmil insanýn parçalarýdýr.

Beni baþka dünyalarda arama! Ben Anadolu'mun yöresindeyim. Þehit kanlarýyla sulanmýþ olan, Cana bedel metre karesindeyim.

Anadolu'nun öyküsü de, kâmil insanýn öyküsüdür. Bir kâmil insan olarak Hz. Ömer'in döneminde, Ýslâm ordularý düzenli biçimde Anadolu'ya seferler düzenlemiþlerdir.

Gövdeye muhâlif kolda iþim yok. Meyvesiz kupkuru dalda iþim yok. Yozlaþmaya giden yolda iþim yok, Hep o deðiþmeyen töresindeyim.

Darende Tarihi'nden öðrendiðimize göre, 'bu devirde, Ýslâm ordusu, Suriye ve el-Cezire bölgelerinin geri kalan kýsýmlarýný ve Anadolu'nun güneydoðusunu fethederek Toros daðlarýna kadar dayanmýþtý.' Bugün Anadolu'nun manevi çekim merkezlerinden biri olan Darende gibi birçok Anadolu yerleþim yerinin fethi, bu dönemlerden itibaren gerçekleþmiþtir.

Bâzen bir seyyahým Tuna boyunda, Bâzen yýkanýrým Fýrat suyunda. Duru göllerinde, deli çayýnda, Çaðýl çaðýl akan deresindeyim.

Fetih, açýlma demektir. Ýftitah tekbiri, namazýn sýrlarýna açýlmayý ima eder.

Çamlý bellerine çýktýðým zaman, Turacýna tüfek sýktýðým zaman. Pembe ufuklara baktýðým zaman, Ömrümün en makul süresindeyim.

Fatih, açandýr. Allah'ýn esma-yý þerifelerinden biri de Fettah'týr. Fetihten kasýt, sýrlarýn ve kalplerin açýlmasýdýr. Bir toprak ancak onu çiðneyenlerin kalbinin açýlmasýyla fethedilir.

Aklým bozkýrlara takýldý yine, Ruhum odaklandý kaval sesine. Öyle kapýldým ki câzibesine, Bilmiyorum þu an neresindeyim!.

Bilgeler, hep bir fetih arzusuyla yanýp tutuþurlar. Asýl fatihler onlardýr. na kazanmýþtýr. Ondokuzuncu yüzyýlýn sonlarýnda, Anadolu kelimesi, bugünkü kullaným biçimine kavuþmuþtur.

Anadolu'nun büyük fatihlerinden biri de, Somuncu Baba'dýr.

Biz, bugün Anadolu derken, Müslüman Türklerin yaþadýðý, etnisite kökü ne olursa olsun, Ýslâm irfanýnda ortak bir yaþamý kabullenmiþ bir topluluðun vatanýný kastediyoruz.

Þeyh Hamid-i Veli, güneþin doðduðu yer olan Anadolu'nun aziz topraklarýna gönderilen kamil velilerdendir.

Anadolu'nun Ýslâmlaþma süreci, bir anda olup bitmemiþ, uzun bir zaman süreci içerisinde gerçekleþmiþtir. Özellikle Anadolu topraklarýna bilgelerin geliþiyle birlikte, her sancakta hatta her köyde bir dergâhýn, bir medresenin, bir hankah ve zaviyenin açýldýðý ve Ýslâm irfanýnýn bu topraklarda bir mayalanma, bir manevi dönüþüm gerçekleþtirdiði görülüyor. Bu manevi hikâyenin bugün de her þeye raðmen sürdüðü söylenmelidir. Anadolu'nun hikâyesi, bir bakýma bilgelerin hikâyesidir. Kamil insan, iklim ve yurttur.

16

Yurdum kandilidir yürek yaðýmýn, Düðüm noktasýdýr gönül baðýmýn. Saklýyým renginde al bayraðýmýn, Mehmetçiðin mavi beresindeyim.

Efendimiz'in kutlu soyundan gelen Somuncu Baba'nýn Anadolu'nun farklý yerlerinde yaktýðý ateþ, hâlâ yanmaktadýr.

Çeyiz sandýðýyým Döndü, Döne'min, Yazmayým baþýnda Nazlý Senem'in. Ayþe'min, Fatma'mýn Gül Emine'min, Kumaþ fistanýnýn hâresindeyim.

Yine O'nun neslinden ve izinden gelen Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi, Anadolu'nun ilçelerinden Darende'yi maddi ve manevi bakýmdan imar etmiþ, beldeyi manevi bir çekim merkezi haline getirmiþtir.

Ahmet Süreyya DURNA

Anadolu, arzýn merkezidir. Kâbe, yeryüzünün kalbi, Anadolu topraklarý akciðeridir. Burada irfan soluk alýp verir, burada kamil insanlar uç verir. Anadolu, dünyanýn orta yeridir. Anadolu'dan kasýt, kamil insandýr.

Somuncu¥Baba

Temmuz¥/¥2006

17