Wheat

‫ﻋﻨﻮان ‪ :‬ﮔﻨﺪم )‪( WHEAT‬‬

‫ﮔﺮدآورﻧﺪﮔﺎن ‪ :‬ﺣﻤﯿﺪ ﻣﻨﺼﻮرﯾﺎن – ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﻓﺸﺎﺋﯽ‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ آب ‪84‬‬

‫اﺳﺘﺎد ﻣﺤﺘﺮم ‪ :‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﭘﺎرﺳﺎ‬ ‫‪Powerd by:‬‬ ‫ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻋﻠﻤﯽ دوﺳﺘﺎﻧﻪ‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫) ﻓﻬــﺮﺳـﺖ ﻣﻄﺎﻟـﺐ (‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ‪1 .....................................................‬‬

‫ارزش و اﻫﻤﯿﺖ ﻏﺬاﯾﯽ ﮔﻨﺪم ‪1 ....................................‬‬

‫ﺗﻬﯿﻪ آرد ﮔﻨﺪم ‪2 .........................................................‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ‪3 .......................................................‬‬ ‫ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم دردﻧﯿﺎ ‪3 ....................................‬‬ ‫ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم دراﯾﺮان ‪.................................‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﮔﯿﺎﻫﯽ ‪...................................................‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬

‫رﺷﺪ ﮔﻨﺪم ‪10 ................................................................‬‬

‫اﻧﻮاع ﮔﻨﺪم ‪13 ...............................................................‬‬ ‫ارﻗﺎم ﮔﻨﺪم ‪14 ..............................................................‬‬ ‫روش آﻣﺎده ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم ‪20 ..............‬‬

‫ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﮐﻮدي ‪21 ........................................................‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺎﺷﺖ ‪23 ...........................................................‬‬ ‫روش ﮐﺎﺷﺖ ‪24 ...........................................................‬‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﺎﺷﺖ ‪25 ...........................................................‬‬

‫آﺑﯿﺎري ‪25 ....................................................................‬‬

‫ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻔﻬﺎي ﻫﺮز ‪26 .................................................‬‬ ‫آﻓﺎت ﮔﻨﺪم ‪ ،‬ﻧﺤﻮة ﻣﺒﺎرزة ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ وﺳﻤﻮم ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﺮاﯾﻦ آﻓﺎت‬

‫‪27‬‬

‫ﺑﯿﻤﺎري ﻫﺎي ﮔﻨﺪم ‪42 ...................................................‬‬ ‫ﺗﻨﺎوب زراﻋﯽ ‪54 ..........................................................‬‬

‫ﺑﺮداﺷﺖ ‪55 .................................................................‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪58 ......................................................................‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ وﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ‪:‬‬

‫ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ ‪Triticum:‬‬ ‫ﻧﺎم اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪Wheat :‬‬

‫ﻧﺎم آﻟﻤﺎﻧﯽ ‪Weizen :‬‬ ‫ﻧﺎم ﻓﺮاﻧﺴﻮي ‪Ble :‬‬

‫واژه ﮔﻨﺪم در زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﻧﯿﺰ ‪ gandum‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬ﮔﻨﺪم اﺣﺘﻤﺎﻻً ﯾﮑﯽ از اوﻟﯿﻦ‬

‫ﮔﯿﺎﻫﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﻧﺴﺎن زراﻋﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‬

‫ﻏﻼت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ ‪.‬اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺣﺪود ‪ 12‬ﺗﺎ ‪ 17‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﺸﺖ ﻣﯽ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﻣﺮﮐﺰ ﮔﻨﺪم ﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪، Triticum‬‬

‫‪ Triticum dicoccum ، Monococuum‬ﻣﯽ ﺑﺎ ﺷﺪ در ﻧﺎﺣﯿﻪاي واﻗﻊ در ﻏﺮب‬

‫اﯾﺮان و ﺷﺮق ﻋﺮاق و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و اردن ﺑﻮده ﮐﻪ در ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻮاﺣﯽ‬

‫ﻫﻤﻪ ﻏﻼت ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و اﻫﻠﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ .‬ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم در ﺟﻬﺎن از ٔ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎدا‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﻨﺪم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﮐﺎﻧﺎدا‪ ،‬اﯾﺎﻻت‬ ‫ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم ﺑﯿﺶ از ﻣﺼﺮف داﺧﻠﯽ آﻧﻬﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬

‫دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪهٔ ﮔﻨﺪم ﺗﻮﻟﯿﺪي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺻﺎدر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﯾﺮان ﮐﺎر اﺻﻼح و ﻫﯿﺒﺮﯾﺪاﺳﯿﻮن ﮔﻨﺪم از ﺳﺎل ‪ 1309‬درﮐﺮج و وراﻣﯿﻦ ﺷﺮوع و‬

‫اوﻟﯿﻦ ﻫﯿﺒﺮﯾﺪ ﺑﯿﻦ دو رﻗﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻋﻄﺎﺋﯽ و ﺷﺎه ﭘﺴﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ ﮔﻨﺪم ﺷﺎه ﭘﺴﻨﺪ زود‬

‫رس اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪ و درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﺮزﺧﻮد ﮐﻔﺎﺋﯽ درﺗﻮﻟﯿﺪﮔﻨﺪم رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ارزش و اﻫﻤﯿﺖ ﻏﺬاﺋﯽ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﺗﻬﯿﻪ ﻧﺎن ‪،‬‬ ‫ﺑﺮ ﺧﻼف ﺳﺎﯾﺮ ﻏﻼت‪ ،‬ﮔﻨﺪم را ﻣﯽﺗﻮان از ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ در ٔ‬

‫ﺑﯿﺴﮑﻮﯾﯿﺖ‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ‪ ،‬ﮐﯿﮏ‪ ،‬اﺳﭙﺎﮔﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎﮐﺎروﻧﯽ و‪ ...‬ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف ﻗﺮار داد‪ .‬از ﮔﻨﺪم در‬

‫ﺻﻨﺎﯾﻊ ﮐﺎﻏﺬ ﺳﺎزي‪ ،‬ﭼﺴﺐ ﺳﺎزي و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺗﻬﯿﻪٔ ﭘﻮدرﻫﺎي ﻟﺒﺎﺳﺸﻮﯾﯽ ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬از ﺳﺒﻮس و ﮐﺎه آن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك دام اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻨﺪم ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬ﻣﺜﻼً ﮔﻨﺪم‬

‫ﻫﺎي ﻧﺮم ﺑﻬﺎره ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﺰه ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺑﯿﺴﮑﻮﯾﯿﺖ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﭘﺰي و ﮐﯿﮏ‬

‫ﭘﺰي ﻣﻨﺎﺳﺒﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﭘﺎﯾﯿﺰه و ﺑﻬﺎره در ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﺗﻬﯿﻪ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و ﮐﯿﮏ و ﺑﯿﺴﮑﻮﯾﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬آردي ﮐﻪ در ٔ‬ ‫ﻧﺮم و رﯾﺰ ﺑﻮده و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﮐﻤﺘﺮ و ﻗﺪرت ﺟﺬب آب ﮐﻤﺘﺮي ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺗﻬﯿﻪ ﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺟﺬب‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬آرد ﻣﺮﻏﻮب ﺑﺮاي ٔ‬ ‫ﺗﻬﯿﻪ ﺧﻤﯿﺮ‪ ،‬زﯾﺎد اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ورزدادن‬ ‫آب آن ﻫﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ آردي ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ٔ‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و در ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ورﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﭼﻮن ﻣﯿﺰان ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ آن زﯾﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻧﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯿﺰان ﮔﻠﻮﺗﻦ آرد ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ ‪ 11/5‬ﺗﺎ‬ ‫‪ 13‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﺑﻬﺎره و ﭘﺎﯾﯿﺰه‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﻧﺮم و ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ‬

‫ﮐﻤﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﻣﻮاد داﻧﻪ ﮔﻨﺪم از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ‪ ،‬ﭼﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺳﻠﻮﻟﺰ و‪ ...‬در‬ ‫اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻨﺪم ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﺪوﺳﭙﺮم‪ ،‬ﻣﺘﺸﮑﻞ از‬

‫ﮔﻠﯿﺎدﯾﻦ و ﮔﻠﻮﺗﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻫﺎ از آﻟﺒﻮﻣﻦ‪ ،‬ﮔﻠﻮﺑﻮﻟﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﻮزﻫﺎ و‬

‫ﻧﻮﮐﻠﺌﻮﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ در ﻣﺠﺎورت آب ﺑﻪ ﮔﻠﻮﺗﻦ‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻫﻤﯿﻦ ﮔﻠﻮﺗﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﺗﺮي ﮔﻨﺪم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻏﻼت‬

‫ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﻬﯿﻪ آرد ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﺗﻬﯿﻪ آرد ﮔﻨﺪم داراي ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﮔﻨﺪم را ﺷﺴﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺧﺸﮑﺶ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻠﯿﻪٔ ﻣﻮاد ﺧﺎرﺟﯽ از آن ﺟﺪاﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻧﻤﻮدن ﭘﺮزﻫﺎ وﮐﺮك ﻫﺎ از‬ ‫ﺳﻄﺢ داﻧﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺻﯿﻘﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬ﺑﺮاي ﺳﻔﺖ ﺷﺪن ﺳﺒﻮس وﺟﺪا ﺷﺪن راﺣﺖ آن از‬

‫داﻧﻪ‪ ،‬داﻧﻪ ﻫﺎ را دوﺑﺎره ﺧﯿﺲ ﮐﺮده و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﺪوﺳﭙﺮم را ﺑﺮاي آﺳﯿﺎب‬

‫ﻧﻤﻮدن ‪ ،‬آﻣﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ داﻧﻪﻫﺎي ﮔﻨﺪم را روي ﻏﻠﺘﮏ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﺪون‬

‫ﺧﺮد ﺷﺪن‪ ،‬داﻧﻪ ﻫﺎ را ﻟﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺳﺒﻮس و ﮔﯿﺎﻫﮏ از آﻧﺪوﺳﭙﺮم‬

‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪاي ﺟﺪا ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬آﻧﺪوﺳﭙﺮم را ﭘﺲ از ﺧﺮد و ﻧﺮم ﮐﺮدن‪ ،‬از اﻟﮏ ﻫﺎي ﭘﺎرﭼﻪاي‬

‫رﯾﺰ ﺑﺎﻓﺖ ﻋﺒﻮر ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬آرد ﮔﻨﺪم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ آرد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 75‬ﺗﺎ ‪80‬‬

‫درﺻﺪ وزن داﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ آرد را ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺳﻔﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻔﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬

‫ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ آن وﯾﺘﺎﻣﯿﻦ ﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ دﯾﮕﺮي اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ارزش ﻏﺬاﯾﯽ آن‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺮوزه ﻣﯽﺗﻮان آردﻫﺎي ﮔﻨﺪم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺒﻮس و ﮔﯿﺎﻫﮏ را‬

‫ازآﻧﺪوﺳﭙﺮم ﺟﺪا ﻧﮑﺮده و در ﺗﻬﯿﻪ آرد از اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬رﻧﮓ آرد‬

‫ﺗﯿﺮه ﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﻋﻮض ارزش ﻏﺬاﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ آردي ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آرد ﺳﻔﯿﺪي‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﻮس و ﮔﯿﺎﻫﮏ ﻧﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻏﻠﺐ اﻓﺮاد اﯾﻦ آرد ﺗﯿﺮه را دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻬﯿﻪ ﻏﺬاي دام اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺳﺒﻮس در ٔ‬

‫‪2‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ‪:‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ وﺳﯿﻌﯽ از ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﮐﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬اﻫﻤﯿﺖ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي ﮔﻨﺪم ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻐﺬﯾﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬

‫ﮐﺸﺎورزي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﮔﻨﺪم در دﻧﯿﺎ در درﺟﮥ اول ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﯾﻪ اﻧﺴﺎن و در درﺟﻪ دوم ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﯾﻪ دام‬

‫وﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﮔﻨﺪم از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‬

‫ﻣﺤﺼﻮل اﯾﺮان اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻏﺬاﺋﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ وﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻫﻤﯿﺖ را دارد ‪.‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﻨﺪم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺤﺼﻮل در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﯾﻮط اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺤﺼﻮل‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺧﺎص اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ اﻧﺘﺨﺎب و ﮐﺸﺖ ﺑﺬر اﺻﻼح ﺷﺪه ﭘﺮ ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﮐﻨﺎر آن ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﭼﻮن ﺗﻬﯿﻪ‪ ‬زﻣﯿﻦ و ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺬر ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻮدﻫﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ ،‬آﺑﯿﺎري ﺻﺤﯿﺢ وﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آﻓﺎت واﻣﺮاض را ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﯾﺎن ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺬر ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ‬ﺧﺎﺻﯽ اﺻﻼح‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻢ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻫﻢ‬ ‫از ﻟﺤﺎظ ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ درد ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد‪ 2 ، 1).‬و‪( 6‬‬

‫ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم در دﻧﯿﺎ ‪:‬‬ ‫ﻧﺎم ﻗﺎره ﯾﺎﮐﺸﻮر‬

‫درﺻﺪﺳﻄﺢ زﯾﺮﮐﺸﺖ درﺻﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫آﺳﯿﺎ‬

‫‪34‬‬

‫‪27‬‬

‫آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ‬

‫‪17‬‬

‫‪20‬‬

‫اروﭘﺎ‬

‫‪11‬‬

‫‪21‬‬

‫آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ‬

‫‪4‬‬

‫‪3‬‬

‫اﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯿﻪ‬

‫‪4‬‬

‫‪3‬‬

‫آﻓﺮﯾﻘﺎ‬

‫‪4‬‬

‫‪2‬‬

‫ﺷﻮروي‬

‫‪26‬‬

‫‪2‬‬

‫ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم در ﺟﻬﺎن ﺣﺪود ‪ 31‬درﺻﺪ از ﮐﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﯽ را ﺷﺎﻣﻞ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﮐﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎ ﺋﯽ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ و اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫‪3‬‬ ‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده اﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ از ‪ 27352000‬ﻫﮑﺘﺎر ﺑﻪ‬

‫‪ 27104000‬وﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﯿﺪ از ‪ 66662000‬ﺗﻦ ﺑﻪ ‪ 103331000‬ﺗﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﮐﻞ ﮔﻨﺪم ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺟﻬﺎن ﺣﺪود ‪ 75‬درﺻﺪ ان ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﺮف رﺳﯿﺪه‬

‫‪15‬درﺻﺪ درﻣﺼﺎرف ﺻﻨﻌﺘﯽ و‪10‬درﺻﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺬر ﺑﺮاي ﮐﺎﺷﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻫﺎي ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪه ﮔﻨﺪم ﺟﻬﺎن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﮐﺎﻧﺎدا واﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ و‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ ‪.‬‬

‫ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ وﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﯿﺪ در اﯾﺮان ‪:‬‬

‫ﮐﺸﻮراﯾﺮان ﺑﯿﻦ ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 40‬درﺟﻪ ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﯽ و‪44‬درﺟﻪ ﻃﻮل ﺷﺮﻗﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه‬

‫وﺣﺪود ‪ 165‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر وﺳﻌﺖ دارد ‪.‬ﺣﺪود ‪ 16‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر زﻣﯿﻨﻬﺎي زراﻋﯽ ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم در ﺟﺪول ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻌﺪ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﯽ‬

‫ذﮐﺮﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻏﻼت ﻧﻘﺶ وﯾﮋه و ﻣﻬﻤﯽ در اﻟﮕﻮي ﻣﺼﺮف ﻫﺮ ﮐﺸﻮري دارﻧﺪ و ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻏــﺬاﯾﯽ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ %55‬از ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﻬﺎ‪ %15 ،‬ﭼﺮﺑﯿﻬﺎ‪%70 ،‬‬

‫ﮔﻠﻮﺳﯿﺪﻫﺎ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ‪ 50-55‬درﺻﺪ ﮐﺎﻟﺮي ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎن در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ‬

‫وﺳﯿﻠﻪ ﻏﻼت ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺮوه ﮔﯿﺎﻫﺎن زراﻋﯽ‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ‪ ،‬ذرت‪ ،‬ﭼﺎودار‪،‬‬ ‫ﯾﻮﻻف‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺳﻮرﮔﻮم و ارزن در اﯾﺮان ﮐﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ و‬

‫ذرت ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﮐﺸﺖ را دارا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬ﭼﺎودار و ﯾﻮﻻف در ﺳﻄﺢ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﯽ ﮐﺎﺷﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ارزن و ﺳﻮرﮔﻮم ﺗـﻮﺟﻪ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻣــﺠﻤﻮع‬

‫ﺣــﺪود ‪ 11/02‬ﻣــﯿﻠـﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر اراﺿﯽ ﻣﺤـﺼﻮﻻت ﺳﺎﻻﻧﻪ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل زراﻋﯽ ‪-80‬‬ ‫‪ ،1379‬ﺣﺪود ‪ 7/73‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر ﻣﻌﺎدل ‪ 70/13‬درﺻﺪ اراﺿﯽ زراﻋﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﻏﻼت‬

‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ‪ 45/14‬درﺻﺪ ﺑﺼﻮرت آﺑﯽ و ‪ 54/86‬درﺻﺪ ﺑﻘﯿﻪ‬

‫ﺑﺼﻮرت دﯾﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺼﻮل ﮔﻨﺪم ﺑﺎ ‪ 71/86‬درﺻﺪ‪ ،‬ﺟﻮ ﺑﺎ ‪ 19/24‬درﺻﺪ و ﺷﻠﺘﻮك ﺑﺎ ‪ 6/66‬درﺻﺪ از‬

‫ﺳﻄﺢ ﻏﻼت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ رﺗﺒﻪﻫﺎي اول ﺗﺎ ﺳﻮم را دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪ 97/76‬درﺻﺪ‬ ‫از ﺳﻄﺢ زﯾﺮﮐﺸﺖ ﻏﻼت ﺑﻪ ﮐﺸﺖ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل و ‪ 2/24‬درﺻﺪ ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﻏﻼت‬

‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﻓﺎرس ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ‪ 8/36 ، 8/86‬و ‪ 8/34‬درﺻﺪ از ﮐﻞ‬

‫ﺳﻄﺢ زﯾﺮﮐﺸﺖ ﻏﻼت رﺗﺒﻪﻫﺎي اول ﺗﺎ ﺳﻮم را در ﮐﺸﺖ ﻏﻼت ﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص دادهاﻧﺪ‪4 .‬‬ ‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل اﺳﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن ﺑﺎ ‪ %21‬درﺻﺪ ﮐﻞ ﺳﻄﺢ زﯾﺮﮐﺸﺖ ﻏﻼت در رده آﺧﺮ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻣﺠﻤﻮع ‪ 46/49‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻏﻼت‬

‫‪ 14/94‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ﻣﻌﺎدل ‪ 32/13‬درﺻﺪ از ﺗﻮﻟﯿﺪ زراﻋﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ را ﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 75/8‬درﺻﺪ آن از ﮐﺸﺖ آﺑﯽ ) ‪ 11/32‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ( و ‪ 24/2‬درﺻﺪ از ﮐﺸﺖ‬

‫دﯾﻢ ) ‪ 3/61‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ( ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻣﺠﻤﻮع ‪ 14/94‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻏﻼت در ﺳﺎل زراﻋﯽ ‪ 1379-80‬ﮔﻨﺪم ﺑﺎ‬

‫‪ 63/33‬درﺻﺪ‪ ،‬ﺟﻮ ﺑﺎ ‪ 16/22‬درﺻﺪ و ﺷﻠﺘﻮك ﺑﺎ ‪ 13/32‬درﺻﺪ ﺳﻬﻢ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻏﻼت‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ رﺗﺒﻪﻫﺎي اول ﺗﺎ ﺳﻮم را ﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪ 92/87‬درﺻﺪ‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻏﻼت را اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺤﺼﻮل داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ وﺳﻄﺢ زﯾﺮﮐﺸﺖ ﻏﻼت در ﺳﺎل‬

‫زراﻋﯽ ‪ 1379-80‬ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ اﺳﺘﺎن در ﺟﺪول و ﻧﻤﻮدار زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪4 ، 1) :‬و ‪( 5‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺳﻄﺢ ﻏﻼت ﮐﺸﻮر)‪(1380‬‬ ‫ﻧﺎم اﺳﺘﺎن‬ ‫ﻓﺎرس‬ ‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪران‬ ‫ﮔﻠﺴﺘﺎن‬ ‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‬ ‫ﻫﻤﺪان‬ ‫ﮔﯿﻼن‬ ‫ﻟﺮﺳﺘﺎن‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫اردﺑﯿﻞ‬ ‫ﻏﺮﺑﯽ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫ﻗﺰوﯾﻦ‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬ ‫ﺗﻬﺮان‬ ‫ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫اﯾﻼم‬ ‫ﮐﻬﮑﯿﻠﻮﯾﻪ و ﺑﻮﯾﺮ‬ ‫اﺣﻤﺪ‬

‫زﻧﺠﺎن‬ ‫ﭼﻬﺎرﻣﺤﺎل و‬ ‫ﺑﺨﺘﯿﺎري‬ ‫ﺳﻤﻨﺎن‬ ‫ﻗﻢ‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﺎن و‬

‫ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‬ ‫ﯾﺰد‬ ‫ﺑﻮﺷﻬﺮ‬ ‫ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‬ ‫ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‬

‫)ﺗﻦ( ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﻣﻘﺪار‬

‫درﺻﺪ درﺻﺪ ﺗﺠﻤﻌﯽ‬

‫ﺳﻄﺢ )ﻫﮑﺘﺎر(‬ ‫رﺗﺒﻪ‬

‫ﻣﻘﺪار‬

‫درﺻﺪ‬

‫درﺻﺪ ﺗﺠﻤﻌﯽ‬

‫رﺗﺒﻪ‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪19‬‬

‫‪644571‬‬ ‫‪646082‬‬ ‫‪685980‬‬ ‫‪299558‬‬ ‫‪445248‬‬ ‫‪464746‬‬ ‫‪433479‬‬ ‫‪213905‬‬ ‫‪433890‬‬ ‫‪494916‬‬ ‫‪383102‬‬ ‫‪346917‬‬ ‫‪250811‬‬ ‫‪155677‬‬ ‫‪124660‬‬ ‫‪441286‬‬ ‫‪83344‬‬ ‫‪104373‬‬ ‫‪168620‬‬

‫‪8.34‬‬ ‫‪8.36‬‬ ‫‪8.88‬‬ ‫‪3.88‬‬ ‫‪5.76‬‬ ‫‪6.01‬‬ ‫‪5.61‬‬ ‫‪2.77‬‬ ‫‪5.61‬‬ ‫‪6.4‬‬ ‫‪4.96‬‬ ‫‪4.49‬‬ ‫‪3.25‬‬ ‫‪2.01‬‬ ‫‪1.61‬‬ ‫‪5.71‬‬ ‫‪1.08‬‬ ‫‪1.35‬‬ ‫‪2.18‬‬

‫‪8.34‬‬ ‫‪16.7‬‬ ‫‪25.58‬‬ ‫‪29.46‬‬ ‫‪35.22‬‬ ‫‪41.23‬‬ ‫‪46.84‬‬ ‫‪49.61‬‬ ‫‪55.22‬‬ ‫‪61.62‬‬ ‫‪66.58‬‬ ‫‪71.07‬‬ ‫‪74.32‬‬ ‫‪76.33‬‬ ‫‪77.94‬‬ ‫‪83.65‬‬ ‫‪84.73‬‬ ‫‪86.08‬‬ ‫‪88.26‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪16‬‬

‫‪93.51 1.54 230368‬‬

‫‪1.94 149890 20‬‬

‫‪90.2‬‬

‫‪18‬‬

‫‪94.95 1.44 214921‬‬

‫‪4.28 330906 21‬‬

‫‪94.48‬‬

‫‪12‬‬

‫‪96.32 1.37 204090‬‬

‫‪1.34 110394 22‬‬

‫‪95.91‬‬

‫‪21‬‬

‫‪97.27 0.95 141665‬‬ ‫‪98.01 0.74 110270‬‬

‫‪23‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪53957‬‬ ‫‪36795‬‬

‫‪0.7‬‬ ‫‪0.48‬‬

‫‪96.61‬‬ ‫‪76.09‬‬

‫‪24‬‬ ‫‪26‬‬

‫‪98.62 0.61‬‬

‫‪25‬‬

‫‪38434‬‬

‫‪0.5‬‬

‫‪97.59‬‬

‫‪25‬‬

‫‪0.36 27564 26‬‬ ‫‪1.85 142686 27‬‬ ‫‪0.21 16089 28‬‬ ‫‪7727826 -‬‬

‫‪97.95‬‬ ‫‪99.8‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪27‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪13.25 1978418‬‬ ‫‪10.28 1535541‬‬ ‫‪8.67 1290219‬‬ ‫‪7.43 1110339‬‬ ‫‪6.1 911566‬‬ ‫‪5.44 812251‬‬ ‫‪4.87 728108‬‬ ‫‪4.42 660217‬‬ ‫‪4.1 613067‬‬ ‫‪3.87 578187‬‬ ‫‪3.74 558465‬‬ ‫‪3.43 512822‬‬ ‫‪3.12 465975‬‬ ‫‪2.63 392198‬‬ ‫‪2.45 365346‬‬ ‫‪2.3 340680‬‬ ‫‪2.11 315831‬‬ ‫‪2.06 308257‬‬ ‫‪1.73 257980‬‬

‫‪91530‬‬

‫‪13.25‬‬ ‫‪23.53‬‬ ‫‪32.17‬‬ ‫‪39.6‬‬ ‫‪45.7‬‬ ‫‪51.14‬‬ ‫‪56.01‬‬ ‫‪60.43‬‬ ‫‪64.53‬‬ ‫‪68.4‬‬ ‫‪72.14‬‬ ‫‪75.57‬‬ ‫‪78.69‬‬ ‫‪81.32‬‬ ‫‪83.77‬‬ ‫‪86.07‬‬ ‫‪88.18‬‬ ‫‪90.24‬‬ ‫‪91.97‬‬

‫‪99.2 0.58 85984‬‬ ‫‪99.62 0.42 62757‬‬ ‫‪100 0.38 56395‬‬ ‫‬‫‪100 14936095‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﻧﺎماﺳﺘﺎن‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم )ﺗﻦ(‪81-82‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﮔﻨﺪم )ﻫﮑﺘﺎر( ‪81-82‬‬

‫ﻋﻤﻠﮑﺮد )ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬

‫آﺑﯽ‬

‫دﯾﻢ‬

‫ﺟﻤﻊ‬

‫آﺑﯽ‬

‫دﯾﻢ‬

‫ﺟﻤﻊ‬

‫آﺑﯽ‬

‫دﯾﻢ‬

‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎنﺷﺮﻗﯽ‬

‫‪93848‬‬

‫‪336860‬‬

‫‪430708‬‬

‫‪333332‬‬

‫‪352453‬‬

‫‪685785‬‬

‫‪3551.83‬‬

‫‪1046.29‬‬

‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎنﻏﺮﺑﯽ‬

‫‪114681‬‬

‫‪212715‬‬

‫‪327396‬‬

‫‪412561‬‬

‫‪287364‬‬

‫‪699925‬‬

‫‪3597.47‬‬

‫‪1350.93‬‬

‫اردﺑﯿﻞ‬

‫‪77953‬‬

‫‪268089‬‬

‫‪346042‬‬

‫‪262455‬‬

‫‪388910‬‬

‫‪651365‬‬

‫‪3366.84‬‬

‫‪1450.68‬‬

‫اﺻﻔﻬﺎن‬

‫‪101209‬‬

‫‪22751‬‬

‫‪123960‬‬

‫‪439100‬‬

‫‪20704‬‬

‫‪459804‬‬

‫‪4338.55‬‬

‫‪910.01‬‬

‫اﯾﻼم‬

‫‪32108‬‬

‫‪72436‬‬

‫‪104544‬‬

‫‪96492‬‬

‫‪44817‬‬

‫‪141308‬‬

‫‪3005.22‬‬

‫‪618.71‬‬

‫ﺑﻮﺷﻬﺮ‬

‫‪19467‬‬

‫‪152572‬‬

‫‪172039‬‬

‫‪30759‬‬

‫‪29268‬‬

‫‪60027‬‬

‫‪1580.05‬‬

‫‪191.83‬‬

‫ﺗﻬﺮان‬

‫‪45344‬‬

‫‪880‬‬

‫‪46224‬‬

‫‪221210‬‬

‫‪680‬‬

‫‪221890‬‬

‫‪4878.55‬‬

‫‪772.41‬‬

‫ﭼﻬﺎرﻣﺤﺎلﺑﺨﺘﯿﺎري‬

‫‪34148‬‬

‫‪48576‬‬

‫‪82724‬‬

‫‪123664‬‬

‫‪66075‬‬

‫‪189738‬‬

‫‪3621.38‬‬

‫‪1360.23‬‬

‫ﺧﺮاﺳﺎن‬

‫‪322566‬‬

‫‪372596‬‬

‫‪695162‬‬

‫‪1154385‬‬

‫‪355540‬‬

‫‪1509925‬‬

‫‪3578.76‬‬

‫‪954.22‬‬

‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬

‫‪315171‬‬

‫‪107021‬‬

‫‪422192‬‬

‫‪1015263‬‬

‫‪67432‬‬

‫‪1082695‬‬

‫‪3221.31‬‬

‫‪630.08‬‬

‫زﻧﺠﺎن‬

‫‪16057‬‬

‫‪337360‬‬

‫‪353417‬‬

‫‪57320‬‬

‫‪326254‬‬

‫‪383574‬‬

‫‪3569.80‬‬

‫‪967.08‬‬

‫ﺳﻤﻨﺎن‬

‫‪34420‬‬

‫‪7422‬‬

‫‪41842‬‬

‫‪126754‬‬

‫‪10105‬‬

‫‪136859‬‬

‫‪3682.57‬‬

‫‪1361.53‬‬

‫ﺳﯿﺴﺘﺎنوﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‬

‫‪34902‬‬

‫‪0‬‬

‫‪34902‬‬

‫‪81269‬‬

‫‪0‬‬

‫‪81269‬‬

‫‪2328.51‬‬

‫‪0.00‬‬

‫ﻓﺎرس‬

‫‪379036‬‬

‫‪218243‬‬

‫‪597279‬‬

‫‪1616776‬‬

‫‪237090‬‬

‫‪1853867‬‬

‫‪4265.50‬‬

‫‪1086.36‬‬

‫ﻗﺰوﯾﻦ‬

‫‪62187‬‬

‫‪75055‬‬

‫‪137242‬‬

‫‪237510‬‬

‫‪57130‬‬

‫‪294640‬‬

‫‪3819.29‬‬

‫‪761.17‬‬

‫ﻗﻢ‬

‫‪14507‬‬

‫‪270‬‬

‫‪14777‬‬

‫‪60469‬‬

‫‪108‬‬

‫‪60577‬‬

‫‪4168.37‬‬

‫‪400.00‬‬

‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬

‫‪30500‬‬

‫‪396337‬‬

‫‪426837‬‬

‫‪110838‬‬

‫‪441577‬‬

‫‪552415‬‬

‫‪3634.02‬‬

‫‪1114.15‬‬

‫ﮐﺮﻣﺎن‬

‫‪55729‬‬

‫‪706‬‬

‫‪56435‬‬

‫‪179453‬‬

‫‪503‬‬

‫‪179956‬‬

‫‪3220.10‬‬

‫‪712.81‬‬

‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‬

‫‪90892‬‬

‫‪298699‬‬

‫‪389591‬‬

‫‪388001‬‬

‫‪411162‬‬

‫‪799163‬‬

‫‪4268.82‬‬

‫‪1376.51‬‬

‫ﮐﻬﮕﯿﻠﻮﯾﻪوﺑﻮﯾﺮاﺣﻤﺪ‬

‫‪35695‬‬

‫‪120823‬‬

‫‪156518‬‬

‫‪116849‬‬

‫‪147588‬‬

‫‪264437‬‬

‫‪3273.55‬‬

‫‪1221.52‬‬

‫ﮔﻠﺴﺘﺎن‬

‫‪149355‬‬

‫‪221230‬‬

‫‪370585‬‬

‫‪524009‬‬

‫‪610255‬‬

‫‪1134264‬‬

‫‪3508.48‬‬

‫‪2758.46‬‬

‫ﮔﯿﻼن‬

‫‪0‬‬

‫‪14922‬‬

‫‪14922‬‬

‫‪0‬‬

‫‪15805‬‬

‫‪15805‬‬

‫‪0.00‬‬

‫‪1059.15‬‬

‫ﻣﺎزﻧﺪران‬

‫‪3478‬‬

‫‪59675‬‬

‫‪63153‬‬

‫‪6849‬‬

‫‪131248‬‬

‫‪138097‬‬

‫‪1969.12‬‬

‫‪2199.38‬‬

‫ﻣﺮﮐﺰي‬

‫‪68614‬‬

‫‪143473‬‬

‫‪212087‬‬

‫‪239500‬‬

‫‪143500‬‬

‫‪383000‬‬

‫‪3490.54‬‬

‫‪1000.19‬‬

‫ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‬

‫‪12529‬‬

‫‪0‬‬

‫‪12529‬‬

‫‪52304‬‬

‫‪0‬‬

‫‪52304‬‬

‫‪4174.67‬‬

‫‪0.00‬‬

‫ﻫﻤﺪان‬

‫‪100026‬‬

‫‪303291‬‬

‫‪403317‬‬

‫‪377840‬‬

‫‪321740‬‬

‫‪699580‬‬

‫‪3777.42‬‬

‫‪1060.83‬‬

‫ﯾﺰد‬

‫‪27531‬‬

‫‪0‬‬

‫‪27531‬‬

‫‪99693‬‬

‫‪0‬‬

‫‪99693‬‬

‫‪3621.12‬‬

‫‪0.00‬‬

‫‪2398606‬‬

‫‪4010802‬‬

‫‪6409408‬‬

‫‪8704684‬‬

‫‪4734882‬‬

‫‪13439565‬‬

‫‪3629.06‬‬

‫‪1180.53‬‬

‫ﮐﻞﮐﺸﻮر‬

‫‪7‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﻧﻤﻮدارﺗﻮزﯾﻊ ﺳﻄﺢﮔﻨﺪم اﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‬ ‫در ﺳﺎل زراﻋﯽ ‪1381– 82‬‬

‫ﻧﻤﻮدارﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم اﺳﺘﺎن ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‬ ‫در ﺳﺎل زراﻋﯽ ‪1381 - 82‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﮔﯿﺎﻫﯽ ‪:‬‬

‫‪8‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﮔﻞ آذﯾﻦ ﺳﻨﺒﻠﻪاي دارد‪ .‬از ﻫﺮ ﮔﺮه آن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﯾﮏ ﺳﻨﺒﻠﭽﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از دو ﮔﻠﻮم‬ ‫و ﺳﻪ ﮔﻠﭽﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻌﺪاد ﮔﻠﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 9‬ﻫﻢ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺑﺮگ ﻫﺎي‬ ‫ﮔﻨﺪم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮگ ﻫﺎي ﺳﺎﯾﺮ ﻏﻼت )ﺑﻪ ﺟﺰ ذرت و ارزن(‪ ،‬ﻧﺎزك و ﮐﻢ ﻋﺮض ﺑﻮده و‬ ‫زﺑﺎﻧﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ دارﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﮔﻨﺪم ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺗﮏ ﻟﭙﻪ‪ ,‬ﻋﻠﻔﯽ وﯾﮑﺴﺎﻟﻪ از ﺗﯿﺮه ﻏﻼت ‪ Gramineae‬وﺟﻨﺲ ‪Triticum‬‬ ‫وداراي ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫اﻧﺪام ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﯿﺎه ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬رﯾﺸﻪ‪ ,‬ﺳﺎﻗﻪ‪ ,‬ﺑﺮگ ‪ ,‬ﮔﻞ آذﯾﻦ وداﻧﻪ‬

‫رﯾﺸﻪ‪:‬‬

‫رﯾﺸﻪ ﮔﻨﺪم اﻓﺸﺎن وﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ ‪ .‬ﻋﻤﻖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ رﯾﺸﻪ ﮔﻨﺪم ﺣﺪود ‪ 30 cm‬اﺳﺖ ‪.‬ﻣﻌﻤﻮﻻً‬

‫‪ 55‬درﺻﺪ وزن رﯾﺸﻪ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه در ﻋﻤﻖ ‪ 25cm‬ﺗﺎ ‪ 30 cm‬اﺳﺖ ‪.‬رﯾﺸﻪ ﮔﻨﺪم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻮ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﮐﻤﺘﺮي دارد ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺸﮑﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﺟﻮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻗﻪ ‪:‬‬

‫ﺳﺎﻗﻪ ﮔﻨﺪم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺗﯿﺮه ﻏﻼت ﺑﻨﺪ ﺑﻨﺪ و ﺗﻮ ﺧﺎﻟﯽ واﺳﺘﻮاﻧﻪ اي اﺳﺖ ‪.‬ﻣﺤﻞ‬

‫ﮔﺮه در ﺳﺎﻗﻪ ﺗﻮﭘﺮ و ﻣﻐﺰ دار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮگ‪:‬‬

‫در روي ﻫﺮ ﺳﺎﻗﻪ ﮔﻨﺪم ﺣﺪود ‪7‬ﺗﺎ‪ 8‬ﺑﺮگ ﮐﻪ از ﻣﺤﻞ ﮔﺮه ﻫﺎي ﺳﺎﻗﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪه وﺑﻪ‬

‫ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎوب و ﯾﮏ در ﻣﯿﺎن در ﻃﻮل ﺳﺎﻗﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ‪ ,‬وﺟﻮد دارد ‪.‬ﻫﺮ ﺑﺮگ از دو‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﻧﯿﺎم و ﺗﯿﻐﻪ ﺑﺎرﯾﮏ و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﭘﻬﻨﮏ ﺑﺮگ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬ﺑﯿﻦ‬ ‫‪15cm‬ﺗﺎ‪ 20cm‬درازا و ‪ 0.5cm‬ﺗﺎ ‪ 2cm‬ﭘﻬﻨﺎ دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫آراﯾﺶ ﮔﻞ )ﮔﻞ آذﯾﻦ(‪:‬‬

‫در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﺳﺎﻗﻪ ﮔﻨﺪم ﯾﮏ ﺳﻨﺒﻠﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ داراي ﯾﮏ ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ اﺳﺖ ودر‬ ‫روي ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ‪ ,‬ﺳﻨﺒﻠﮑﻬﺎ ﯾﺎ ﺳﻨﺒﻠﭽﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ داراي ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﮔﻞ ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪﮐﻪ ﭘﺲ ازﻋﻤﻞ ﻟﻘﺎح ﻣﻌﻤﻮﻻ دو ﮔﻞ در ﻫﺮ ﺳﻨﺒﻠﭽﻪ ﺑﺎرور وﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ داﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫داﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﯿﻦ دو ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺎﺷﻖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي ﭘﻮﺷﮏ ﺑﯿﺮوﻧﯽ )ﻟﻤﺎ( و ﭘﻮﺷﮏ دروﻧﯽ‬

‫‪9‬‬

‫)ﭘﺎﻟﺌﺎ( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫داﻧﻪ‪:‬‬

‫داﻧﻪ ﮔﻨﺪم ‪ ,‬ﮔﻨﺪﻣﻪ)ﮐﺎرﯾﻮﭘﺲ‪( Caryopse‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ( وﭘﻮﺳﺖ داﻧﻪ ‪ ,‬آن را‬

‫از اﻃﺮاف اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ‪.‬ﻃﻮل داﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﯿﻦ ‪ 5mm‬ﺗﺎ‪ 8.5mm‬وﺿﺨﺎﻣﺖ آن ﺑﯿﻦ‬ ‫‪ 1.5mm‬ﺗﺎ‪ 3.5mm‬و وزن ﻫﺰار داﻧﻪ آﻧﻬﺎ از ‪15‬ﺗﺎ ‪ 55‬ﮔﺮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﯿﻮه ﮔﻨﺪم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ آن‪ 3 ،‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻃﻮل و ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻫﻢ ﻗﻄﺮ دارد‬

‫و ﺷﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﺳﺖ‪:‬‬

‫ﮔﯿﺎﻫﮏ ‪ :‬ﯾﺎ روﯾﺎن ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 2/5‬درﺻﺪ وزن داﻧﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ و ﺳﺮﺷﺎر از‬ ‫ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ و ﭼﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ را ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺗﻬﯿ ٔﻪ آرد ﮔﻨﺪم ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻮﺳﺘﻪ داﻧﻪ اﺳﺖ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 14‬درﺻﺪ از وزن داﻧﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ﺳﺒﻮس‪ :‬ﻫﻤﺎن‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ آرد ﺳﺎزي از داﻧﻪ ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي‬ ‫ٔ‬ ‫ﺳﺒﻮس را ﻫﻢ ﻫﻤﭽﻮن ﮔﯿﺎﻫﮏ در‬ ‫ﺧﻮراك دام ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫آﻧﺪوﺳﭙﺮم‪ :‬ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﻧﺸﺎﺳﺘﻪاي داﻧﻪ ﮔﻨﺪم اﺳﺖ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 83‬ﺗﺎ ‪ 87‬درﺻﺪ از ﮐﻞ‬

‫داﻧﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آﻧﺪوﺳﭙﺮم داراي داﻧﻪﻫﺎي ﻧﺸﺎﺳﺘﻪاي و ﻣﻮاد ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫داﻧﻪﻫﺎي ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ آن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﮔﻠﻮﺗﻦ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در داﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﻢ‬ ‫ﭼﺴﺒﯿﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﮔﻠﻮﺗﻦ ﻣﻮﺟﻮد در داﻧﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع و ﻧﮋاد ﮔﻨﺪم ﺗﻔﺎوت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﯿﺰان ﮔﻠﻮﺗﻦ ﮔﻨﺪم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﻏﻮﺑﯿﺖ آن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ‬

‫ﺳﺨﺖ ﺑﻬﺎره و ﭘﺎﯾﯿﺰه ﮔﻠﻮﺗﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ارزش ﺗﻬﯿﻪ ﻧﺎن از آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻤﯿﺮ ﺣﺎﺻﻞ از آردي ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﮔﻠﻮﺗﻦ ﻏﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ داﺷﺘﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﮐﺸﺪار‪ ،‬ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺨﻤﯿﺮ را ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪارد و ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﻦ‪،‬‬ ‫ﺧﻤﯿﺮ ﺑﻬﺘﺮ ورآﻣﺪه و ﺣﺠﻤﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫رﺷﺪ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﮔﯿﺎه ﮔﻨﺪم و دﯾﮕﺮ اﻧﻮاع ﻏﻼت‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﯿﺎﻫﺎن دو ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪ دارﻧﺪ‪ :‬روﯾﺸﯽ‬ ‫و زاﯾﺸﯽ‪ .‬ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺒﺰ ﺷﺪن و ﭘﻨﺠﻪ زدن ﺟﺰء ﻣﺮﺣﻠﻪ روﯾﺸﯽ و ﺳﺎﻗﻪ رﻓﺘﻦ و ﺗﺸﮑﯿﻞ‬

‫ﮔﻞ آذﯾﻦ و داﻧﻪ ﺟﺰء ﻣﺮاﺣﻞ زاﯾﺸﯽ ﮔﯿﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﻨﻈﯿﻢ رﺷﺪ ﮔﻨﺪم‪ ،‬از ‪10‬‬ ‫ﻣﻮاد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪه رﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬ﯾﮑﯽ ازاﯾﻦ ﻣﻮاد ﺳﯿﮑﻮﺳﻞ)ﺑﺎﻧﺎم ﺗﺠﺎري‪(CCC‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ اﯾﻦ ﻣﺎده ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‪ -2 ،‬ﮐﻠﺮو اﺗﯿﻞ ﻣﺘﯿﻞ آﻣﻮﻧﯿﻮم ﮐﻠﺮﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺸﺎء‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﯾﺎﺧﺘﻪ ﮔﻨﺪم را زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد دﺳﺘﻪﻫﺎي آوﻧﺪي در ﺳﺎﻗﻪ را زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ .‬رﺷﺪ رﯾﺸﻪ‬

‫را اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﮔﻨﺪم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺸﮑﯽ را زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرآﯾﯽ ﮔﻨﺪم‬ ‫در ﻣﺼﺮف آب را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻨﺪم را در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻢ ﺑﺎران ﻫﻢ ﮐﺎﺷﺖ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻮاﺣﯽ ﭘﺮﺑﺎران‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻨﺪم را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬

‫ﺷﻮري ﺧﺎك زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﮐﻮدﻫﺎي ﻧﯿﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮدار ﺑﺮاي رﺷﺪ ﮔﻨﺪم‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ ﻫﻢ ﺑﺮاي رﺷﺪ ﮔﯿﺎه ﮔﻨﺪم ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي رﺷﺪ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﺧﺎك‪ :‬ﺧﺎك ﺷﻨﯽ و رﺳﯽ ﻋﻤﯿﻖ ﺑﺎ زﻫﮑﺸﯽ ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﺮاي رﺷﺪ ﮔﻨﺪم ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻً‬ ‫ﻣﯿﺰان ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮔﻨﺪم در ﺷﺮاﯾﻂ دﯾﻢ )آﺑﯿﺎري ﺑﺎ ﺑﺎران(‪ ،‬در ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺧﺎك ﻫﺎ ﻗﺎدرﻧﺪ آب را ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﻪ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ در ﺧﻮد‬

‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ آﺑﯽ )ﮐﻪ ﮐﺸﺎورز ﺧﻮد ﮔﯿﺎه را آﺑﯿﺎري ﻣﯽﮐﻨﺪ(‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮔﻨﺪم‬ ‫زﯾﺎد ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك ﺧﻮد ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫آب ‪ :‬ﮔﻨﺪم ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﮔﻨﺪم ﺑﻬﺎره ﺑﻪ‬

‫دﻟﯿﻞ ذﺧﯿﺮه ﺷﺪن رﻃﻮﺑﺖ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ درﺧﺎك‪ ،‬ﻫﻤﻮاره رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺧﻮد را دارد‪.‬‬

‫اﻣﺎ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﺰه ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﯽ را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫اوﻟﯿﻪ ﺟﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﺧﺎك رﻃﻮﺑﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺬرﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫ٔ‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﯽ ﯾﺎ رﺷﺪ‬

‫اﺳﺖ ﺑﭙﻮﺳﻨﺪ ﯾﺎ در ﻣﻌﺮض ﺻﺪﻣﺎت ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺮﻣﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺛﺮﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ در رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﮔﻨﺪم )اﮐﻮﻟﻮژي ﮔﻨﺪم ( ‪:‬‬

‫ﮐﺸﺖ وﮐﺎر اﯾﻦ ﻧﺒﺎت در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط دﻧﯿﺎ و در آب و ﻫﻮاي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮاﺳﺖ ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﮋاد ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻨﺪم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎزﮔﺎري آن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻮي‬ ‫ﮐﻪ در رﺷﺪ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم ﻣﺆﺛﺮ اﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ ا ز ‪ :‬ﺣﺮارت ‪ ،‬ﻧﻮر ‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ وﺧﺸﮑﯽ‬ ‫‪ -1‬ﺣﺮارت‬

‫ﮔﻨﺪم در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺣﺮارت ﻧﯿﺎز دارد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎ وﮔﺮﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ‪.‬ﺑﺬر اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻫﺮ ﮔﺎه در‬

‫‪11‬‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ رﻃﻮﺑﺖ و اﮐﺴﯿﮋن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد در ﺣﺪود ‪ 4‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﻪ‬

‫زدن ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ در اﺑﺘﺪاي رﺷﺪ ﺑﻮﯾﮋه در ﻧﮋاد ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﺰه ﻫﺮ ﮔﺎه درﺟﻪ ﺣﺮارت‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﺑﻪ ﺣﺪود‪ -4‬ﺗﺎ ‪-5‬درﺟﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ رﺷﺪ ﮔﻨﺪم ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮم اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮔﺮﻣﺎي ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 55‬در ﺟﻪ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﻣﻘﺪار‬

‫ﺣﺮارت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز در ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه از ﮐﺎﺷﺖ ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 23000‬ﮐﺎﻟﺮي اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫‪ -‬از ﻣﺮﺣﻠﻪ ي ﮐﺎﺷﺖ ﺗﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺟﻮاﻧﻪ ﺣﺪود ‪ 100-150‬ﮐﯿﻠﻮ ﮐﺎﻟﺮي‬

‫‪ -‬از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻮاﻧﻪ زدن ﺗﺎﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﻨﺠﻪ ﺣﺪود ‪ 400-500‬ﮐﯿﻠﻮ ﮐﺎﻟﺮي‬

‫‪ -‬از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﺠﻪ زدن ﺗﺎ ﮔﻞ دادن ﺣﺪود ‪ 800-850‬ﮐﯿﻠﻮ ﮐﺎﻟﺮي‬

‫‪ -‬از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﻞ دادن ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺣﺪود ‪ 700‬ﮐﯿﻠﻮ ﮐﺎﻟﺮي‬

‫ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺑﻬﺎره ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﺣﺪود ‪ 12650‬ﮐﺎﻟﺮي ﺗﺎ ‪ 1550‬ﮐﺎﻟﺮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ دﻣﺎ ﺑﯿﻦ ‪3‬ﺗﺎ‪ 5‬در ﺟﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده و ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ درﺟﻪ ﺑﺮاي‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪﺟﻮاﻧﻪ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 8‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻧﻮر‬

‫ﻧﻮر اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در زﻧﺪﮔﯽ و دوره ي رﺷﺪ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه دارد ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﺪت ﻧﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﻃﻮل دوره ي زﻧﺪﮔﯽ ﮔﻨﺪم ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﻣﯿﺸﻮد و زودﺗﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪.‬اﺛﺮ ﻧﻮر و ﺣﺮارت در اﯾﻦ‬

‫ﻧﺒﺎت ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺑﻪ آﻟﯽ ﻻزم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺑﺪون ﻧﻮر ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺑﻦ‬ ‫ﮔﯿﺮي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه و اﻧﺪاﻣﻬﺎي ﺧﺸﺒﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﯿﺎﻣﺪه ودر ﻧﺘﯿﺠﻪ ورس‬ ‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﻃﻮب و ﭘﻮﺷﯿﺪه از اﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﺎت ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪه و دوره ي رﺷﺪش ﺧﯿﻠﯽ‬

‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬اﮔﺮ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫ﮔﯿﺎﻫﺎن در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﺎﻗﻪ ﻧﻤﻮده ‪،‬ﻧﻮر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ اﻧﺪاﻣﻬﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ آن ﻧﺮﺳﯿﺪه‪،‬اﻧﺪاﻣﻬﺎ‬ ‫ﺳﻔﯿﺪرﻧﮓ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﮐﻠﺮوﻓﯿﻞ در آﻧﻬﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪،‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ داﻧﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﭼﺮوﮐﯿﺪه و ﻻﻏﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪-3‬رﻃﻮﺑﺖ و ﺧﺸﮑﯽ‬

‫رﻃﻮﺑﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺟﻮاﻧﻪ از ﺑﺬر ﮔﻨﺪم ﺑﯿﻦ ‪ 50‬ﺗﺎ ‪12‬‬

‫‪ 65‬درﺻﺪ و ﺣﺪاﻗﻞ آن ‪ 35‬درﺻﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﮔﻨﺪﻣﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺸﮑﯽ و ﮐﻢ آﺑﯽ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﮔﺰروﻓﯿﻞ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ‪.‬ﺳﻨﺒﻠﻪ ي آﻧﻬﺎ اﻏﻠﺐ رﯾﺸﮏ دار و‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﮐﺮك دار ﺑﻮده و در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﻧﺴﺎج آﻧﻬﺎ ﺳﯿﻠﯿﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮي وﺟﻮد دارد و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ داﺷﺘﻦ‬

‫ﺳﯿﻠﯿﺲ زﯾﺎد ﺳﺎﻗﻪ و ﺑﺮﮔﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺧﺸﻦ ﺑﻮده و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺸﮑﯽ ﻣﻘﺎوﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻨﺪﻣﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﻃﻮب ﮐﺸﺖ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻋﮑﺲ ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﮔﺰروﻓﯿﻞ‬ ‫را دارا ﺑﻮده و ﺑﻪ ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﻫﯿﮕﺮوﻓﯿﻞ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺪه آل ﺑﺮاي رﺷﺪ ﮔﻨﺪم‪ ،‬آب و ﻫﻮاي ﺧﻨﮏ در دوره رﺷﺪ روﯾﺸﯽ‪ ،‬آب و‬

‫ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل در دوران ﺗﺸﮑﯿﻞ داﻧﻪ و آب و ﻫﻮاي ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ در زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‬

‫ﻣﺤﺼﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ زﻣﺴﺘﺎن ﻫﺎي ﺳﺨﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺳﺮﻣﺎزدﮔﯽ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﻨﺪم در ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﺧﺸﮑﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارد و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺸﮑﯽ و ﮐﻢ آﺑﯽ را ﺗﺤﻤﻞ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺸﮏ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺗﻄﺒﯿﻖ داده و ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﺎﺧﺘﻪﻫﺎي‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﺒﺐ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﺮﮔﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ روزﻧﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻌﺮﯾﻖ را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ و از اﺛﺮات ﺳﻮء ﮐﻢ آﺑﯽ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫)‪1‬و‪(6‬‬

‫اﻧﻮاع ﮔﻨﺪم ‪:‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮔﻨﺪم ﻫﺎ را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﮐﻠﯽ ﮔﻨﺪم ﺑﻬﺎره و ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن از ﻧﻈﺮ رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻞ و‪ ...‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق دارد‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﮔﻨﺪم را در دو زﻣﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫در ﺳﺎل ﮐﺸﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬داﻧﻪ ﮔﻨﺪم‪ ،‬داراي ﺷﯿﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﻮل داﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻖ اﯾﻦ ﺷﯿﺎر در ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﺰه زﯾﺎد و در ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺑﻬﺎره ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮﻓﯿﻦ اﯾﻦ‬

‫ﺷﯿﺎر در ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺑﻬﺎره ﮔﺮد و در ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﺰه ﮔﻮﺷﻪ دار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﺑﻬﺎره ‪ :‬ﮔﻨﺪم ﺑﻬﺎره ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ از ﻧﺎﻣﺶ ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ ،‬در اواﯾﻞ ﺑﻬﺎر ﮐﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺟﻮاﻧﻪ زدن‪ ،‬ﮔﯿﺎه ﺟﻮان در ﺑﻬﺎر و اواﯾﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن رﺷﺪ ﻧﻤﻮده و ﻣﺤﺼﻮل آن را ﺗﺎ‬

‫اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻨﺪم ﺑﻬﺎره را ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻧﻮاﺣﯿﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎي ﺳﺨﺖ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ آن ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ‪13‬‬ ‫ﻣﯿﺰان ﻣﺤﺼﻮل دﻫﯽ ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه از ﺑﻬﺎره ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘﺲ از ﺗﻬﯿﻪ ﺑﺬر و زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ دﻣﺎي ﺧﺎك ﺑﻪ ﯾﮏ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺮ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺪم ﺑﻬﺎره را ﻣﯽﮐﺎرﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ اﺟﺎزه دﻫﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻨﺪم را زودﺗﺮ ﻫﻢ ﮐﺎﺷﺖ ﺗﺎ دوره رﺷﺪ آن‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ ﺷﺪه و ﻣﯿﺰان ﻣﺤﺼﻮل دﻫﯽ آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﻨﺪم در ﻧﯿﻢ ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬در ﻓﺼﻞ ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ دﻣﺎي ﺧﺎك‬ ‫از ‪ 13‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﺬر ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه ﺟﻮاﻧﻪ ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮔﯿﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﯿﺎه ﺟﻮان ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺎ آﻏﺎز ﻓﺼﻞ‬ ‫ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺠﺪداً رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﯾﮑﯽ از ﻣﺎهﻫﺎي ﺧﺮداد‪ ،‬ﺗﯿﺮ ﯾﺎ‬

‫ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﻣﺮداد‪ ،‬داﻧﻪ ﻣﯽرﺳﺪ و آﻣﺎده ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﺑﻬﺎره ﺑﺮاي آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪٔ ﮔﻞ دﻫﯽ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ در ﻣﻌﺮض‬

‫دوره ﺳﺮﻣﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬ ‫ٔ‬ ‫ﻫﻮاي ﺳﺮد ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه را در ﺑﻬﺎر ﺑﮑﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻞ آذﯾﻦ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﺰه ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺑﻬﺎره رﯾﺸﻪﻫﺎي ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮ و ﭘﺮﭘﺸﺖ ﺗﺮي دارﻧﺪ‬

‫ﮐﻪ ﺗﺎ ‪ 200‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ در ﺧﺎك ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺎﺷﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﺪم ﻫﺎي‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﺰه ﻓﺼﻞ رﺷﺪ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ارﻗﺎم ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﮔﻨﺪﻣﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر ﮐﺸﺖ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ از ﻧﻈﺮ زراﻋﯽ ﺑﻪ دوﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﺑﻮﻣﯽ ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺸﺖ ﻣﺪاوم ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﺑﻮﻣﯽ ﻃﯽ ﺳﺎﻟﯿﺎن دراز در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر و‬

‫ﻫﯿﺒﺮﯾﺪاﺳﯿﻮن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮدهﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي اﺻﻼﺣﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ﺳﺎﻗﻪ ﻗﻮي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎرﭼﯽ اﻏﻠﺐ ﺣﺴﺎﺳﻨﺪ و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﮐﻮدﭘﺬﯾﺮي و ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﻬﺎ زﯾﺎد‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫در روﺳﺘﺎﻫﺎي اﯾﺮان اﻏﻠﺐ زارﻋﯿﻦ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﮐﻪ ارﻗﺎم ﺑﻮﻣﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻢ آﺑﯽ‬

‫ﺑﺨﺼﻮص دردﯾﻢزارﻫﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﺒﺎدرت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﺷﺖ ﺑﺮﺧﯽ از‬ ‫اﯾﻦ ارﻗﺎم ﺑﺪﻟﯿﻞ ﮐﻤﯽ ﻣﺤﺼﻮل و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن ارزش ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﺑﺪﻟﯿﻞ داﺷﺘﻦ ﺗﻨﻮع آب وﻫﻮاﯾﯽ داراي ارﻗﺎم ﺑﻮﻣﯽ زﯾﺎدي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ارﻗﺎم ﻃﯽ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﻣﺘﻤﺎدي ﺑﺎ آب وﻫﻮاي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮد ﺳﺎزﮔﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ژﻧﺘﯿﮑﯽ‬ ‫ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻗﻮﯾﯽ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮔﻨﺪم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي اﺻﻼح ﺷﺪه ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮔﺮوه از ﮔﻨﺪﻣﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ :‬ارﻗﺎم ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻠﮑﺴﯿﻮن ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﺑﻮﻣﯽ‬

‫ب ‪ :‬ارﻗﺎم ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﯿﺒﺮﯾﺪاﺳﯿﻮن در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‬

‫ج ‪ :‬ارﻗﺎم ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬

‫اﻟﻒ ‪ :‬ارﻗﺎم ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻠﮑﺴﯿﻮن ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﺑﻮﻣﯽ ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ارﻗﺎم ﺷﺎﻣﻞ ﮔﻨﺪﻣﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎﯾﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر و‬

‫از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻠﮑﺴﯿﻮن از ﺑﯿﻦ ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﺑﻮﻣﯽ ﺣﺎﺻﻞ و ﺑﺮاي ﮐﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزان ﻣﻌﺮﻓﯽ‬ ‫وﺗﻮزﯾﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺻﺒﺎ‬

‫‪ -14‬رﯾﺤﺎﻧﯽ‬

‫‪-2‬ﮐﻮﻫﺴﺎر‬

‫‪-15‬ﺳﻔﯿﺪك‬

‫‪-3‬ﮐﻮﻫﺮﻧﮓ‬

‫‪ -16‬ﻃﺒﺴﯽ‬

‫‪ -5‬ﻓﯿﺮوزه‬

‫‪ -18‬اﻣﯿﺪ‬

‫‪ -6‬ﺟﻠﮕﻪ‬

‫‪ -19‬آذر‬

‫‪ -4‬ﺷﺎﻫﯽ‬

‫‪ -17‬ﺗﺎﺑﺎن‬

‫‪ -7‬درﺧﺸﺎن‬

‫‪ -20‬ﺷﻌﻠﻪ‬

‫‪ -8‬ﺳﺮداري‬

‫‪ -21‬روﺷﻦ‬

‫‪ -10‬ﻣﻠﻘﺎﻧﯽ‬

‫‪ -23‬ﺧﻠﯿﺞ‬

‫‪ -9‬ﻋﻄﺎﯾﯽ‬

‫‪ -11‬ﻗﺮﻣﺰك وراﻣﯿﻦ‬ ‫‪ -12‬زرﻧﺪي‬

‫‪ -22‬ﻓﺮاوان‬ ‫‪ -24‬ﺟﻮاﻧﺠﺎن‬

‫‪ -25‬دﺳﺘﺠﺮدي‬

‫‪ -13‬ﺷﺎه ﭘﺴﻨﺪ‬

‫‪-1‬ﮔﻨﺪم آذر‪:‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1329‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه و در ﺳﺎل ‪ 1335‬ﺑﻪ ﻧﺎم آذر ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي اﯾﻦ ﮔﻨﺪم ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬ﺳﻨﺒﻠﻪ ي آن ﺑﺪون رﯾﺸﮏ‪،‬ﺳﻨﺒﻠﻪ ﺳﺴﺖ و دوﮐﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ‪،‬اﻧﺪازه ي ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻠﻨﺪ‪،‬رﻧﮓ داﻧﻪ ي آن زرد ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺪ و رﻧﮓ ﭘﻮﺷﻪ )ﮔﻠﻮم( ﻗﻬﻮه ‪-‬‬ ‫اي ﮐﻤﺮﻧﮓ و ﻧﯿﻤﻪ ﮐﺮﮐﺪار ﻣﯿﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت زراﻋﯽ ‪ :‬ﻧﯿﻤﻪ ﭘﺎﯾﯿﺰه‪،‬ﻧﺴﺒﺘﺎً زودرس‪،‬ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ رﯾﺰش‪،‬ﺣﺴﺎس ﺑﻪ زﻧﮓ ﻗﻬﻮﻫﺎي و‬

‫زﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻧﺎﻧﻮﯾﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ دارد و در اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي‬

‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ﻟﺮﺳﺘﺎن‪،‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪،‬آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪،‬ﻫﻤﺪان و ﺑﺨﺸﯽ از ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت دﯾﻢ‬ ‫و آﺑﯽ ﮐﺸﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫وزن ‪ 1000‬داﻧﻪ ي آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 43.5‬ﮔﺮم و ﻋﻤﻠﮑﺮد ان ﺑﯿﻦ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 2.5‬ﺗﻦ در‬ ‫ﻫﮑﺘﺎر و ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ آن ﺣﺪود ‪ 18.43‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-2‬ﮔﻨﺪم اﻣﯿﺪ‪:‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1335‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه و ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي اﯾﻦ ﮔﻨﺪم ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬رﯾﺸﮑﺪار‪،‬ﺳﺴﺖ و ﺑﯿﻀﯽ ﺷﮑﻞ‪،‬رﯾﺸﻪ ﺳﻔﯿﺪرﻧﮓ و‬

‫ﺑﺪون ﮐﺮك اﺳﺖ‪.‬اﻧﺪازه ي ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻠﻨﺪ و رﻧﮓ داﻧﻪ ي آن ﺳﻔﯿﺪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت زراﻋﯽ‪:‬ﭘﺎﯾﯿﺰه‪،‬ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎ‪،‬ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ رﯾﺰش‪،‬ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺣﺴﺎس ﺑﻪ زﻧﮓ زرد و ﻗﻬﻮه‬

‫اي و ﺳﯿﺎه و ﺳﯿﺎﻫﮏ ﻧﻬﺎن و آﺷﮑﺎر ‪،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ورس ﺣﺴﺎس و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ آن ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫اﺳﺖ و در اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﺮﮐﺰي اﯾﺮان و ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺮد و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﻌﺘﺪل دارﻧﺪ‬

‫ﮐﺸﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫وزن‪ 1000‬داﻧﻪ ي آن ‪ 41‬ﺗﺎ ‪ 48‬ﮔﺮم و ﻋﻤﻠﮑﺮد آن ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﺗﻦ در ﻫﮑﺘﺎر اﺳﺖ و ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ان ‪ 9.49‬درﺻﺪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪-3‬ﮔﻨﺪم روﺷﻦ‪:‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1331‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه و در ﺳﺎل ‪ 1338‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي ‪:‬ﺳﻨﺒﻠﻪ ي ﺑﺪون رﯾﺸﮏ‪،‬ﺑﯿﻀﯽ ﺷﮑﻞ و ﻣﺘﺮاﮐﻢ‪،‬ﺧﻮﺷﻪ ي آن ﺳﻔﯿﺪرﻧﮓ‬

‫و ﮐﺮﮐﺪار‪،‬ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ" ﺑﻠﻨﺪ‪،‬داﻧﻪ ي آن درﺷﺖ و رﻧﮓ داﻧﻪ ﻫﺎي آن ﺳﻔﯿﺪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ‬ ‫زرد ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﻣﻘﺪار ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ آن ‪ 11.63‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت زراﻋﯽ‪ :‬ﺑﻬﺎره‪،‬ﻧﯿﻤﻪ زودرس‪،‬ﻧﺴﺒﺘﺎ" ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ورس و ﺧﺸﮑﯽ و رﯾﺰش‬

‫داﻧﻪ‪،‬ﺣﺴﺎس ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮه اي و زرد و ﺳﯿﺎه و ﺳﯿﺎﻫﮏ ﭘﻮﺷﯿﺪه‪،‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ آن ﺧﻮب‬

‫‪16‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻓﻼت ﻣﺮﮐﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺎرس‪،‬اﺻﻔﻬﺎن‪،‬ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫و ﺟﻨﻮب ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﺸﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺎﺷﺖ اﯾﻦ ﮔﻨﺪم ﻓﺎرس‪،‬ﯾﺰد‪،‬اﺻﻔﻬﺎن‪،‬ﺧﺮاﺳﺎن و ﮐﺮﻣﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪-4‬ﮔﻨﺪم ﻣﻠﻘﺎﻧﯽ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮔﻨﺪم از ﺑﯿﻦ ﺗﻮده ﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪه‪،‬ﮔﻨﺪﻣﯽ اﺳﺖ رﯾﺸﮑﺪار‪،‬ﻣﻘﺎوم‬

‫ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎ و رﯾﺰش و ورس و ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺧﺸﮑﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت دﯾﻢ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮد ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﺸﺖ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫ب ‪ :‬ارﻗﺎم ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﯿﺒﺮﯾﺪاﺳﯿﻮن در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ارﻗﺎم از دورگﮔﯿﺮي ﺑﯿﻦ ارﻗﺎم ﺧﺎرﺟﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ارﻗﺎم ﺧﺎرﺟﯽ و‬

‫ارﻗﺎم ﺧﻮب اﯾﺮاﻧﯽ دﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ارﻗﺎﻣﯽ ﮐﻪ در دورگﮔﯿﺮﯾﻬﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﯽروﻧﺪ داراي‬

‫ﺻﻔﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮدﭘﺬﯾﺮي‪ ،‬ارزش ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎ‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑﺮد و‬ ‫ﺳﺎﯾﺮﻋﻮاﻣﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از دورگﮔﯿﺮي و ﺑﺎ آزﻣﻮدن ﻧﺘﺎج در اﯾﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺆﺳﺴﻪ اﺻﻼح و ﺗﻬﯿﻪ‬

‫ﻧﻬﺎل و ﺑﺬردر ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر ارﻗﺎم ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬اﯾﻦ ارﻗﺎم‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪاز ‪:‬‬

‫‪17‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫‪ -1‬دﻫﻘﺎن‬

‫‪ -15‬ﺑﯿﺴﺘﻮن‬

‫‪ -2‬ﻋﺪل ‪1‬‬

‫‪ -16‬ﺳﺒﻼن‬

‫‪ -3‬دﯾﻬﯿﻢ‬

‫‪ -17‬ﻗﺪس‬

‫‪ -4‬ﻧﻮﯾﺪ‬

‫‪ -18‬ﻣﺎرون‬

‫‪ -5‬رﺷﯿﺪ‬

‫‪ -19‬ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ‬

‫‪ -7‬اروﻧﺪ‬

‫‪ -21‬اﻟﻤﻮت‬

‫‪ -8‬ﮐﺮج ‪1‬‬

‫‪ -22‬ﻣﻬﺪوي‬

‫‪ -9‬ﮐﺮج ‪2‬‬

‫‪ -23‬ﮐﻮﯾﺮ‬

‫‪ -6‬ﺧﺰ ‪1‬‬

‫‪ -10‬ﮐﺮج ‪3‬‬

‫‪ -20‬اﻟﻮﻧﺪ‬

‫‪ -24‬ﻣﺮودﺷﺖ‬

‫‪ -11‬ﻋﺪل ‪2‬‬

‫‪ -25‬ﭼﻨﺎب‬

‫‪ -13‬آزادي‬

‫‪ -27‬ﺑﮏ ﮐﺮاس روﺷﻦ ) ‪( S‬‬

‫‪ -12‬ﺑﯿﺎت‬

‫‪ -14‬داراب ‪1‬‬

‫‪-1‬ﮔﻨﺪم ﻗﺪس‪:‬‬

‫‪ -26‬ﺑﮏ ﮐﺮاس روﺷﻦ ) ‪( W‬‬ ‫‪ -28‬داﺑﻞ ﮐﺮاس ﺷﺎﻫﯽ ) ‪( W‬‬

‫اﯾﻦ ﮔﻨﺪم در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ از ﺗﻼﻗﯽ ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي اﯾﺮاﻧﯽ و ﻣﮑﺰﯾﮑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه‪،‬ﺳﻨﺒﻠﻪ ي آن‬

‫رﯾﺸﮑﺪار و ﮔﻨﺪﻣﯽ ﻧﯿﻤﻪ ﭘﺎﯾﯿﺰه ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎ‪،‬رﯾﺰش داﻧﻪ‪،‬ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي‬ ‫ﻗﺎرﭼﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ دارد‪.‬ﻋﻤﻠﮑﺮد آن در ﻫﮑﺘﺎر ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 6‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪-2‬ﮔﻨﺪم آرژاﻧﺘﯿﻦ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮔﻨﺪم در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﮐﺸﻮر آرژاﻧﺘﯿﻦ ﺑﻪ اﯾﺮان وارد ﺷﺪه‪،‬ﺳﻨﺒﻠﻪ ي آن ﺑﺪون‬

‫رﯾﺸﮏ‪،‬رﻧﮓ ﺳﻨﺒﻠﻪ و داﻧﻪ ﻫﺎ زرد ﻧﺴﺒﺘﺎ"ﺗﯿﺮه و داﻧﻪ ﻫﺎ درﺷﺖ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎﯾﺶ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ و زودرس اﺳﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎ ﺣﺴﺎس ﺑﻮده وﻟﯽ ﺑﻪ ورس‪،‬ﮔﺮﻣﺎ‪،‬رﯾﺰش و‬

‫ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﻗﺎرﭼﯽ ﻣﻘﺎوم ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺼﻮل آن ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﺗﻦ در ﻫﮑﺘﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪-3‬ﮔﻨﺪم ﮐﺎوه‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮔﻨﺪم از ﺗﻼﻗﯽ دو رﻗﻢ ﺧﺎرﺟﯽ در ﮐﻼردﺷﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه‪،‬ﮔﻨﺪﻣﯽ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻬﺎره‬

‫‪،‬ﭘﺎﯾﯿﺰه‪،‬ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ و داراي ﺳﻨﺒﻠﻪ ي رﯾﺸﮑﺪار اﺳﺖ‪،‬رﻧﮓ داﻧﻪ ﻫﺎ ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﻨﺒﻠﻪ ي آن‬

‫‪18‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫زرد ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﯾﺰش داﻧﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ" ﻣﻘﺎوم و در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻧﮓ زرد‪،‬ﻗﻬﻮه اي و ﺳﯿﺎه‬ ‫ﻣﻘﺎوم اﺳﺖ و در ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﮔﯿﻼن و ﻣﺎزﻧﺪران ﮐﺸﺖ ﻣﯿﺸﻮد ‪.‬‬

‫‪-4‬ﮔﻨﺪم اﻟﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫اﯾﻦ رﻗﻢ از ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻼﻗﯽ ارﻗﺎم ﮔﻨﺪم ﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ وﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮده ‪.‬ﺳﻨﺒﻠﻪ ﻫﺎﯾﺶ رﯾﺸﮑﺪار ‪،‬داﻧﻪ ﻫﺎي زرد اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﺑﯿﻤﺎري ﻫﺎﯾﺰﻧﮓ ﺑﻪ وﯾﮋه زرد ‪،‬ﺳﺮﻣﺎ ‪،‬رﯾﺰش داﻧﻪ ‪،‬ورس ﻣﻘﺎوم اﺳﺖ ‪.‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ آن‬ ‫ﺧﻮب اﺳﺖ ‪.‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮد ﮐﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬ ‫ج‪ :‬ارﻗﺎم ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ارﻗﺎم از ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺧﺎرج ﮐﺸﻮر وارد اﯾﺮان ﺷﺪه و ﭘﺲ از آزﻣﺎﯾﺶ در ﻧﻘﺎط‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ ‪ 4 ، 1 ).‬و ‪( 6‬‬ ‫‪ -1‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‬

‫‪ -15‬ﻧﻮﯾﺪ‬

‫‪ -3‬آﮐﻮا‬

‫‪ -17‬رﺳﻮل‬

‫‪ -4‬ﮐﻼر‬

‫‪MV_17 -18‬‬

‫‪ -6‬ﭘﻨﺠﺎﻣﻮ‬

‫‪ -20‬ﺗﺠﻦ‬

‫‪4820 -2‬‬

‫‪ -5‬اﯾﻨﯿﺎ‬

‫‪ -16‬ﻓﻼت‬

‫‪ -19‬داراب ‪2‬‬

‫‪ -7‬ﺑﺰوﺳﺘﺎﯾﺎ‬

‫‪ -21‬اﺗﺮك‬

‫‪ -8‬ﺗﻮﺑﺎري‬

‫‪ -22‬ﻧﯿﮏﻧﮋاد‬

‫‪ -9‬ﻣﻐﺎن ‪1‬‬

‫‪ -23‬ﯾﺎواروس )دوروم (‬

‫‪ -10‬ﻣﻐﺎن ‪2‬‬

‫‪ -24‬ﭼﻤﺮان‬

‫‪ -12‬اﻟﺒﺮز‬

‫‪ -26‬ﺳﯿﻤﯿﻨﻪ )دوروم (‬

‫‪ -13‬ﮐﺎوه‬

‫‪C_V3_5 -27‬‬

‫‪ -14‬ﮔﻠﺴﺘﺎن‬

‫‪ -28‬آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪ -11‬ﻧﺎز‬

‫‪ -25‬ﺷﯿﺮودي‬

‫‪19‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫روش آﻣﺎده ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ي ﮐﺎﻓﯽ ﻋﻤﻖ داﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ودر ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻄﺤﯽ ﻧﺮم وﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﺑﻮده ‪،‬زﯾﺎد ﭘﻮك ﻧﺒﺎﺷﺪ و از وﺳﺎﯾﻞ ﮐﺸﺎورزي‬

‫ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﮔﺎه در ﮔﺮدش زراﻋﯽ ﻗﺒﻞ از ﮔﻨﺪم ‪،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻏﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﮐﺎه‬ ‫وﮐﻠﺶ ﺣﺎﺻﻞ از ﮔﯿﺎه ﻧﺮم وﺧﺮد ﺷﺪه وﺑﺎ ﺧﺎك ﻣﺨﻠﻮت ﮔﺮدد ‪.‬ﻃﺒﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬

‫آﻣﺪه ﻫﺮ ﺗﻦ ﮐﺎه وﮐﻠﺶ ﺣﺪود ‪6‬ﺗﺎ‪ 7‬واﺣﺪ ازت ﺑﻪ ﺧﺎك ازاﻓﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺪف از ﺗﻬﯿﻪ زﻣﯿﻦ ﮔﻨﺪم ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از ‪:‬زﯾﺮ ﺧﺎك ﮐﺮدن ﮐﺎه وﮐﻠﺶ ‪،‬از‬

‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﻋﻠﻔﻬﺎي ﻫﺮز ‪ ،‬زﯾﺮ ﺧﺎك ﮐﺮدن ﻣﻮاد ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه ‪،‬ﺣﻔﻆ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮﺟﻮد در‬ ‫ﺧﺎك ‪،‬ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻧﺮم ﮐﺮدن و اﻓﺰا ﯾﺶ ﻋﻤﻖ زراﻋﯽ ‪.‬‬

‫ﺗﻬﯿﻪ زﻣﯿﻦ ﮔﻨﺪم ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ روش زراﻋﺖ )آﺑﯽ‬

‫‪،‬دﯾﻢ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ﺳﻨﺘﯽ (ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮرﮐﻠﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﯿﻪ زﻣﯿﻦ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ‬ ‫از‪:‬ﺷﺨﻢ ‪ ،‬دﯾﺴﮏ ‪،‬ﻫﺮس ‪،‬ﺗﺴﻄﯿﺢ ﯾﺎ ﺻﺎف ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ وﺳﺎﯾﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻻزم‬ ‫ﺷﺨﻢ ‪:‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺷﺨﻢ ﻋﻤﯿﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ وﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك‬

‫‪،‬ﻣﻌﻤﻮﻻَﻋﻤﻖ ‪ 12‬ﺗﺎ‪ 15‬وﺣﺪﮐﺜﺮ ‪ 18‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻻزم اﺳﺖ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﯿﺮ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ودر ﻣﻮاردي ﮐﻪ از ادوات ﮐﺸﺎورزي ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﺎك‬ ‫ﻓﺸﺮده اﺳﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﻋﻤﻖ ﺷﺨﻢ ﺑﻪ ‪20‬ﺗﺎ‪ 22‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﺑﺮﺳﺪ زﯾﺮا ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ داراي ﻋﻤﻖ‬

‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮده ﺑﻮده ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آب در ﺧﻮد ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﺻﻮل آﻣﺎده ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﯿﺎﻫﯽ دارد‬

‫ﮐﻪ در ﮔﺮدش زراﻋﯽ ﻗﺒﻞ از ﮔﻨﺪم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﺤﻮه ي ﺗﻬﯿﻪ ي زﻣﯿﻦ‬ ‫ﮔﻨﺪم را ﺑﻌﺪ از ﭼﻐﻨﺪر ﻗﻨﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮداﺷﺖ ﭼﻐﻨﺪر ﻗﻨﺪ‬ ‫‪،‬زﻣﯿﻦ رﻃﻮﺑﺖ ﮐﺎﻓﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت آﻣﺎده ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺨﻢ وﯾﺎ‬

‫دﯾﺴﮏ را اﻧﺠﺎم داده و ﺑﺬر ﮔﻨﺪم را در ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ و زﻣﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺗﺎ ﺷﺮوع ﯾﺦ‬ ‫ﺑﻨﺪان ﮐﺸﺖ ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺖ ﭼﻐﻨﺪر ﻗﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻَ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﺷﺨﻤﺰﻣﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ‬

‫اﺟﺮاي ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺑﺎر دﯾﺴﮏ زدن و ﺳﭙﺲ ﺗﺴﻄﯿﺢ ‪ ،‬زﻣﯿﻦ را آﻣﺎده ﺑﺮاي ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم‬ ‫ﻧﻤﻮد ‪.‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺖ ﭼﻐﻨﺪر ﻗﻨﺪ ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺷﺨﻢ در زﻣﯿﻦ ﻻزم ﺑﻮد ‪،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬ ‫اﺟﺮاي ﺷﺨﻢ ﻧﺴﺒﺘﺎَ ﻋﻤﯿﻖ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮد ﺗﺎ زﻣﯿﻦ ﭘﻮك ﻧﺸﺪه وﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﺑﺎﻻ ﻧﯿﺎﯾﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﮐﻮدي ‪:‬‬ ‫ﺑﺬر ﮔﻨﺪم ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ در ﺧﺎك ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮐﺎﺷﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺟﻮاﻧﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي رﺷﺪ دارد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮﺑﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﺑﺨﺼﻮص ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در اﻃﺮاف رﯾﺸﻪ‬

‫ﮔﯿﺎه ﺗﮑﺎﻓﻮي اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت آن را ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎت رﺷﺪ ﺧﻮد را ﺑﺨﻮﺑﯽ اداﻣﻪ ﻧﺪاده و ﻋﻼﯾﻢ‬ ‫ﮐﻤﺒﻮد ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻮاد‪ ،‬در اﻧﺪام ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻮاد ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻫﺮ ﻧﺒﺎت در درﺟﻪ اول ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ازت‪ ،‬ﻓﺴﻔﺮ‪ ،‬ﭘﺘﺎس‪ ،‬ﮔﻮﮔﺮد و ﻣﻨﯿﺰﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﺮﻣﺼﺮف ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و در درﺟﻪ دوم ‪ :‬آﻫﻦ‪ ،‬ﺑﻮر‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﺰ‪ ،‬ﻣﺲ‪ ،‬ﺳﺪﯾﻢ و ﯾﺪ‬

‫‪21‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮐﻢ ﻣﺼﺮف ﻣﻮﺳﻮﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮐﻤﺒﻮد ﻣﺎده اي در ﺧﺎك ﺳﺒﺐ ﻋﺪم رﺷﺪ ﻧﺒﺎت ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻓﺰوﻧﯽ ﻫﻤﺎن ﻣﺎده‬

‫ﻣﻮﺟﺐ ﻇﻬﻮر ﻋﻼﯾﻤﯽ در ﻧﺒﺎت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ازدﯾﺎد ازت و ﻧﯿﺘﺮات ﻫﺎ در ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ درآن‬ ‫ﮔﻨﺪم ﮐﺸﺖ ﺷﺪه ﻣﻮﺟﺐ زردي رﻧﮓ و ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ ﻧﻮك ﺑﺮگ ﻫﺎ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم رﯾﺰش آن ﻫﺎ‬

‫ﺷﺪه‪ ،‬داﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﭼﺮوﮐﯿﺪه ﮔﺮدﯾﺪه و در ﻧﮋادﻫﺎي ﭘﺎﺑﻠﻨﺪ ورس اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬زﯾﺎدي ﻓﺴﻔﺮ‬ ‫ﻧﯿﺰ در ﻧﺒﺎت ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده و ازدﯾﺎد ﭘﺘﺎس ﺳﺒﺐ ﮐﻢ ﺷﺪن ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و ﻣﻮاد ﻗﻨﺪي‬ ‫ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻫﺪف ﻫﺮ زارع ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﮐﻤﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ و رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺶ‬ ‫و زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮب و ﮐﺎﻓﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ زﺳﯿﺖ و ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻧﺒﺎت‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺎﮐﯽ دﭼﺎر ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺼﻮل آن‬

‫ﮐﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ در ﻧﺒﺎت ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻧﺒﻮدن و ﯾﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻧﺒﺎت در ﺧﺎك‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد در ﺧﺎك‬

‫‪ -3‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﻧﺒﺎت در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ‬

‫‪ -4‬وﺟﻮد ﻣﯿﮕﺮوب ﻫﺎي ﻣﻀﺮ و ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﯿﮑﺮوب ﻫﺎي ﻣﻔﯿﺪ در ﺧﺎك‬ ‫‪ -5‬ﮐﺸﺖ ﻣﺪاوم در ﺳﺎل ﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﯽ و ﻋﺪم اﻓﺰودن ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك‬

‫‪ -6‬اﺟﺮاي ﺗﻨﺎوب ﻏﻠﻂ‬

‫‪ -7‬ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻮدﻫﺎي داﻣﯽ در زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﺷﻨﯽ و رﺳﯽ‬

‫‪ -8‬رﻃﻮﺑﺖ ﯾﺎ ﺧﺸﮑﯽ زﯾﺎد در ﺧﺎك‬

‫‪ -9‬ﮐﺸﺖ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮﯾﮋه ﻏﻼت در ﯾﮏ زﻣﯿﻦ‬

‫‪ -10‬آﺑﯿﺎري ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﮔﯿﺎه‬

‫‪ -11‬رﯾﺰش ﺑﺎران زﯾﺎد‬

‫‪ -12‬ﻋﺪم ﻣﺒﺎرزه ﺻﺤﯿﺢ و ﺑﻤﻮﻗﻊ ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻫﺮز‬ ‫اﺛﺮات ﮐﻮدﻫﺎ ﺑﺮ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬ ‫اﺛﺮ ازت ﺑﺮ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ازت ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺎداﺑﯽ و اﯾﺠﺎد رﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻧﻤﻮ ﺳﺮﯾﻊ ﻧﺒﺎت و ازدﯾﺎد ﺳﺎﻗﻪ وﺑﺮﮔﻬﺎ ‪22‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫واﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺼﻮل و درﺻﺪ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﺼﺮف ﻣﺎده ازﺗﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ‬

‫ﻣﻘﺪار آب ‪ ،‬رﻗﻢ ﻣﻮرد ﮐﺎﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﻣﻘﺪار رﯾﺰش ﺑﺎران و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﯽ‬

‫دارد‪ .‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﺎده ازﺗﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ آﻧﺮا در ‪ 2‬ﯾﺎ‪ 3‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺧﺎك‬ ‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﺛﺮ ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺮ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﺎده ﺳﺒﺐ ازدﯾﺎد رﺷﺪ و ﺗﻮﻟﯿﺪ رﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﻗﻮي و اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﺒﺎت در دوره‬

‫زﻧﺪﮔﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ داﻧﻪ ﻫﺎ ﺷﺪه ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﯿﺎه را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺸﮑﯽ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫داده و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻮﺟﺐ زود رس ﺷﺪن ﮔﯿﺎه ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﺎده ﻓﺴﻔﺮه ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ‬

‫ﺧﺎك‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻮاﻣﻞ داﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﺧﺎﮐﻬﺎي ﻗﻮي ‪ 70‬ﺗﺎ‬ ‫‪ 80‬واﺣﺪ و در ﺧﺎك ﻫﺎي آﻫﮑﯽ ‪ 100‬ﺗﺎ ‪ 120‬واﺣﺪ اﺳﯿﺪ ﻓﺴﻔﺮﯾﮏ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺛﺮ ﭘﺘﺎس ﺑﺮ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﭘﺘﺎس ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﯿﺎه را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎري ﻫﺎي ﻧﺒﺎﺗﯽ و آﻓﺎت اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﻣﻮﺟﺐ زﯾﺎد‬

‫ﺷﺪن ﻣﻮاد ﻗﻨﺪي و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ اي ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺰرﮔﯽ داﻧﻪ ﻫﺎ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ داﻧﻪ‬ ‫ﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺎﺷﺖ ‪:‬‬ ‫در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻮي ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ زﻣﺎن ﮐﺎﺷﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ارزش ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ ﮔﻨﺪم ﺣﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﺰه را زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﺮﻣﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪه و ﺳﺮﻣﺎي‬

‫زﻣﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﺮوع ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺑﻬﺎره را ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸﺖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎ و ﯾﺦ ﺑﻨﺪان زﻣﺴﺘﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﮔﺮﻣﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺷﺪﯾﺪ اواﯾﻞ ﺑﻬﺎر ﺷﺮوع ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫زﻣﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﺰه و ﺑﻬﺎره در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻮي و اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺎره ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﺰه ﺑﻮدن ‪:‬‬

‫ﭼﻮن ﻃﻮل دوره رﺷﺪ و زﻧﺪﮔﯽ ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺑﻬﺎره ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﺎﯾﯿﺰه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‪ ‬ﮐﻤﺘﺮ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮي در داﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﺠﻤﻊ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻟﮑﻦ در‬

‫ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﺰه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎره ﻣﻘﺪار ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫روش ﮐﺎﺷﺖ ‪:‬‬ ‫در زراﻋﺖ ﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﭼﻮن از ﮐﻠﯿﻪ‪ ‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫ﻣﻘﺪار ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ داﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از زراﻋﺖ ﻫﺎي ﮐﺮﺗﯽ ﯾﺎ ﺳﻨﺘﯽ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم و روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻋﻮاﻣﻞ و‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و ﺑﺴﺘﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺮ دارد‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻋﺎدات ﮐﺸﺎورزان‬ ‫‪ -2‬وﺳﻌﺖ زﻣﯿﻦ ﻫﺎي زراﻋﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﺎورز در اﺧﺘﯿﺎر دارد‬

‫‪ -3‬ﺷﯿﺐ دار ﺑﻮدن و ﯾﺎ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻮدن ﺑﻮدن زﻣﯿﻦ‬

‫‪ -4‬ﻣﻘﺪار آب ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫‪ -5‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻮي ﻣﺤﯿﻂ‬

‫‪ -6‬وﺳﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﺎورز در اﺧﺘﯿﺎر دارد‬ ‫‪ -7‬ﮔﺮدش زراﻋﯽ ﯾﺎ ﺗﻨﺎوب ﻣﺤﺼﻮﻻت‬

‫‪ -8‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻮدﻫﺎي داﻣﯽ ﯾﺎ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬

‫‪ -9‬ﻧﻮع ﺑﺮز‪ ،‬ﺳﻤﻮم دﻓﻊ آﻓﺎت و ﺑﯿﻤﺎري ﻫﺎي ﮔﯿﺎﻫﯽ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻫﺮز‬ ‫‪ -10‬دﺳﺖ ﻣﺰد ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺸﺎورزي‬ ‫ﻃﺮﯾﻘﻪ ﮐﺮﺗﯽ ‪:‬‬

‫در ﻃﺮﯾﻘﻪ ﮐﺮﺗﯽ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻬﯿﻪ زﻣﯿﻦ وﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ روش‬

‫ﻫﺎ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار ﻣﺼﺮف آب آن ﻫﻢ زﯾﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ در اﯾﻦ روش ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم ﺑﻌﺪ‬ ‫از آﯾﺶ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬ﻃﻮل و ﻋﺮض ﮐﺮت ﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ و وﺳﻌﺖ و ﺷﯿﺐ‬

‫زﻣﯿﻦ دارد‪.‬‬

‫ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺧﻄﯽ ‪:‬‬

‫از اﯾﻦ روش ﺑﺮاي ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم در زراﻋﺖ ﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ وﺳﯿﻊ ﺻﻮرت‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﯾﺎ در زراﻋﺖ ﻫﺎي آﺑﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ داراي ﺷﯿﺐ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي آﺑﯿﺎري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺟﻮي و ﭘﺸﺘﻪ ‪:‬‬

‫‪24‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫اﯾﻦ روش روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺗﻼف آب در آن ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮده و ﻣﯽ ﺗﻮان در آن از ﻣﺎﺷﯿﻦ‬

‫آﻻت ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻫﺮز اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﺎﺷﺖ ‪:‬‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ ﮔﻨﺪم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ورﻗﻢ ﮔﻨﺪم ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ و ﻃﺮﯾﻘﻪ‪ ‬ﮐﺎﺷﺖ و‬ ‫زﻣﺎن ﮐﺎﺷﺖ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ‪.‬‬

‫آﺑﯿﺎري ‪:‬‬

‫در اﯾﺮان ‪ ،‬ﭼﻮن در اﻏﻠﺐ ﻧﻘﺎط ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه‪ ‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم اﺳﺖ‬

‫در ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ در ﻃﻮل دوره‪ ‬زﻧﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﮔﻤﺘﺮ از ‪ 300‬ﺗﺎ ‪350‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﮔﻨﺪم را در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ آﺑﯿﺎري ﮐﺮد ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪار آب ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ‪:‬‬ ‫‪ -1‬درﺟﻪ‪ ‬ﺣﺮارت ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺎز آﺑﯽ ﮔﯿﺎه ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪ -2‬روش ﮐﺎﺷﺖ‬

‫‪ -3‬ﻣﻘﺪار رﯾﺰش ﺑﺎران‬

‫‪ -4‬ﺟﻨﺲ زﻣﯿﻦ‬ ‫‪ -5‬رﻗﻢ ﮐﺎﺷﺖ‬

‫‪ -6‬زﻣﺎن ﮐﺎﺷﺖ‬

‫‪ -7‬ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد )ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﮐﻮﻟﻮژي ﮔﻨﺪم ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‬

‫ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﮏ ﮔﺮم ﻣﺎده‪ ‬ﺧﺸﮏ در داﻧﻪ‪ ‬ﮔﻨﺪم ‪ ،‬در زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ‬

‫ﮐﻮد داده ﻧﺸﺪه ‪،‬ﺣﺪود‪ 200‬و در زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﮐﻮد داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ 250‬ﻟﯿﺘﺮ آب ﻻزم‬ ‫اﺳﺖ ‪.‬‬

‫روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﺑﯿﺎري در اﯾﺮان ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﺷﺖ ﺑﻮده و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺮﺗﯽ‬

‫و ﺧﻄﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ 1) .‬و ‪( 6‬‬

‫‪25‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻫﺮز‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻣﺰارع ﮔﻨﺪم ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻗﺪام ﮐﺮد‬

‫‪ -1‬ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ‪ :‬ﻣﺼﺮف ﮐﻮدﻫﺎي داﻣﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﭘﻮﺳﯿﺪه ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﺑﺬور ﺧﺎﻟﺺ وﭘﺎك ‪،‬‬ ‫‪ -2‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ‪ :‬ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ‪،‬ﮐﻠﺘﯿﻮاﺗﻮر ‪،‬وﺟﯿﻦ دﺳﺘﯽ آﺗﺶ وﺣﺮارت‬ ‫‪ -3‬روﺷﻬﺎي زراﻋﯽ ‪ :‬ﺗﻨﺎوب زراﻋﯽ ‪ ،‬ﺷﺨﻢ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻬﯿﮥ زﻣﯿﻦ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ارﻗﺎم ﺳﺎزﮔﺎر‬

‫‪ -4‬ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ‪ :‬ﭼﺮاي دام و ﺗﻐﺬﯾﮥ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ‬

‫‪ -5‬ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬

‫از ﺑﯿﻦ ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ وﺟﯿﻦ و ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ‪:‬‬

‫در ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﻘﺎط ﺑﺮاي از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻫﺮز از وﺟﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪26‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺗﻮﺳﻂ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ وﯾﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﮔﺮ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﻨﺪم ﮔﯿﺎﻫﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮐﻤﯽ رﺷﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻔﻬﺎي ﻫﺮز را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬از اﯾﻦ روش‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻫﺮز در ﻣﺰارع از ﺳﻤﻮم ﻋﻠﻒ ﮐﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و آﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻦ روش ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻔﻬﺎي ﻫﺮز از ﻧﻮع ﭘﻬﻦ ﺑﺮگ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻋﻠﻒ ﮐﺶ ﯾﻮ ‪ 46‬ﮐﻤﺒﯽ‬

‫ﻓﻠﻮﺋﯿﺪ ‪ U.46 Combi fluid‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ﻫﺎي آﯾﺶ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان از راﻧﺪآپ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ‪.‬‬ ‫از ﺳﺎﻓﯿﮑﺲ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪2‬ﺗﺎ‪ 4‬ﻟﯿﺘﺮ در ﻫﮑﺘﺎر در ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﯿﺎه در ﻣﺮﺣﻠﻪ‪2 ‬ﺗﺎ‪ 4‬ﺑﺮﮔﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ‪( 1 ) .‬‬

‫آﻓﺎت ﮔﻨﺪم ‪ ،‬ﻧﺤﻮة ﻣﺒﺎرزة ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ وﺳﻤﻮم ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﺮاﯾﻦ آﻓﺎت ‪:‬‬

‫‪27‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﻧﺎم ﻓﺎرﺳﯽ‬

‫ﺳﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﺳﻮﺳﮏ ﺳﯿﺎه ﮔﻨﺪم‬

‫دﯾﺎزﯾﻨﻮن ﻟﺒﺎﯾﺴﺪ‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﺳﻮﺳﮑﻬﺎي ﻗﻬﻮه اي ﮔﻨﺪم‬

‫ﻓﻨﯿﺘﺮوﺗﯿﻮن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﻣﯿﺘﻮز ﺑﺮگ ﮔﻨﺪم‬ ‫ﭘﺮواﻧﮥ ﺑﺮگ ﺧﻮار ﮔﻨﺪم‬

‫دﯾﺎزﯾﻨﻮن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﺳﻮﺳﮏ ﺑﺮگ ﺧﻮار ﮔﻨﺪم‬

‫ﻓﻨﯿﺘﺮوﺗﯿﻮن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﻣﮕﺲ ﺟﻮاﻧﻪ ﺧﻮار ﮔﻨﺪم‬

‫دﯾﭙﺮﮐﺲ‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﻣﮕﺲ ﺳﺎﻗﻪ ﺧﻮار ﮔﻨﺪم‬

‫دﯾﭙﺮﮐﺲ‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﺳﻦ ﮔﻨﺪم )ﻣﺎدر(‬

‫ﻓﻨﯿﺘﺮوﺗﯿﻮن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﺳﻦ ﮔﻨﺪم )ﭘﻮره(‬

‫ﻓﻨﯿﺘﺮوﺗﯿﻮن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﺷﺘﮥ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮔﻨﺪم‬

‫دﯾﻤﻨﻮات‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﺷﺘﮥ رﯾﺸﮥ ﮔﯿﺎﻫﺎن‬

‫دﯾﺎزﯾﻨﻮن‬

‫ﻃﻌﻤﮥ ﻣﺴﻤﻮم‬

‫زﻧﺒﻮر ﺳﺎﻗﻪ ﺧﻮار ﻏﻼت‬

‫دﯾﺎزﯾﻨﻮن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﭘﺮواﻧﮥ ﺧﻮﺷﻪ ﺧﻮار ﮔﻨﺪم‬

‫ﻓﻨﯿﺘﺮوﺗﯿﻮن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﻣﻠﺦ درﯾﺎﯾﯽ و آﺳﯿﺎﯾﯽ‬

‫ﻓﻨﯿﺘﺮوﺗﯿﻮن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﻣﻠﺦ ﻣﺮاﮐﺸﯽ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‬

‫ﮔﺎﻣﮑﺴﺎن‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﺑﺎل رﯾﺸﮑﺪار ﮔﻨﺪم‬

‫ﻟﺒﺎﯾﺴﯿﺪ‬

‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ‬

‫ﻣﻠﺦ ﻣﺮاﮐﺸﯽ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‬

‫ﻣﺎﻻﺗﯿﻮن‬

‫ﻃﻌﻤﮥ ﻣﺴﻤﻮم‬

‫ﻣﻠﺦ ﻣﺮاﮐﺸﯽ ‪:‬‬ ‫)‪(Thunb.‬‬ ‫)‪(Acrididae,Orthoptera‬‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ زﯾﺴﺖ اﯾﻦ ﻣﻠﺦ در اﯾﺮان‪ ،‬داﻣﻨﻪ ﻫﺎي ﮐﻮه ﻫﺎي اﻟﺒﺮز و زاﮐﺮس در ﺷﻤﺎل‬ ‫‪Dociostaurus maroccanus‬‬

‫ﻏﺮﺑﯽ ‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻏﺮب‪ ،‬ﺟﻨﻮب و ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﮐﺰي‬

‫اﯾﺮان ﺑﻨﺪرت دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﯿﺎﻫﺎن زراﻋﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺼﻮﺻﺂ ﻏﻼت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺰﺑﺎن‬

‫‪28‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫آن ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻠﺦ ﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ‬

‫ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺴﺎرت زا اﺳﺖ ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻠﺦ در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﺳﻔﺖ و ﻋﺎري از ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺗﺨﻢ رﯾﺰي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺎﺋﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن )ﺣﺪود ‪ 9‬ﻣﺎه از ﺳﺎل( را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺨﻢ ﺳﭙﺮي ﻣﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ و ﯾﮏ ﻧﺴﻞ در ﺳﺎل دارد‪ .‬ﺧﺎك ﻧﺮم و ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﻧﺒﻮه از ﺗﺨﻢ ﮔﺬاري‪،‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﮔﻠﻪ اي آن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ‬

‫از ﺳﺎل ﻫﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از اﯾﻦ ﻣﻠﺦ در ﮐﺎﻧﻮن ﻫﺎي داﺋﻤﯽ آن ﻣﺸﺎﻫﺪه‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻣﺸﺎﻫﺪة اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و اﯾﺠﺎد ﮔﻠﻪ در ﮐﺎﻧﻮن ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫اﺟﺮاﯾﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻠﺦ ﺻﺤﺮاﯾﯽ ‪:‬‬ ‫)‪(Forsk.‬‬ ‫)‪(Acrididae, Orthoptera‬‬ ‫ﮐﺎﻧﻮن ﻫﺎي داﺋﻤﯽ اﯾﻦ ﻣﻠﺦ در اﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد و‬ ‫‪Schistocerca gregaria‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎﺻﯽ از ﻓﺎز اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﻓﺎز ﮔﻠﻪ اي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﯾﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻠﺦ داﻣﻨﮥ ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ وﺳﯿﻌﯽ داﺷﺘﻪ و ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﻧﯿﺰ از ﮔﯿﺎﻫﺎن‬ ‫ﻣﯿﺰﺑﺎن آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻠﺦ در ﺳﺎل ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻠﻪ اي آن ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ دو ﻧﺴﻞ در‬ ‫ﺳﺎل اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬درﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﺣﻤﻠﮥ دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﺮ اﯾﻦ ﻣﻠﺦ ﺑﻪ‬

‫اﯾﺮان ﻧﺒﻮده اﯾﻢ‪ .‬ﻓﺎز اﻧﻔﺮادي اﯾﻦ آﻓﺖ در ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن و ﺣﺎﺷﯿﻪ درﯾﺎي ﻋﻤﺎن و‬

‫ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ داده و ﺑﻪ زراﻋﺖ ﻫﺎي ﻫﻢ ﺟﻮار ﻣﺤﻞ زﯾﺴﺖ ﺧﻮد ﺧﺴﺎرت وارد ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﺦ آﺳﯿﺎﯾﯽ‬ ‫)‪(Acrididae, Orthoptera‬‬ ‫ﻓﺎز اﻧﻔﺮادي اﯾﻦ ﻣﻠﺦ در اﮐﺜﺮ ﻧﻘﺎط اﯾﺮان وﺟﻮد دارد و ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫‪Locusta migratoria L.‬‬

‫ﻣﯿﺰﺑﺎن ﻫﺎي اﯾﻦ ﻣﻠﺦ ﭼﻨﺪ ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﮔﺰارش ﺣﻤﻠﻪ آن ﺑﻪ اﯾﺮان در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1325‬ﺑﻮده ﮐﻪ از ﺧﺎك روﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﻤﺎﻟﯽ اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪ .‬در ﺳﺎل‬ ‫ﻫﺎي اﺧﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﻠﺦ ﺧﺴﺎرت ﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪي ﺑﻪ ﻣﺰارع ﻧﯿﺸﮑﺮ و ﺑﺮﻧﺞ ﺧﻮزﺳﺘﺎن وارد ﻧﻤﻮده‬

‫‪29‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ ﻧﺴﻞ‬3 ‫ زﻣﺴﺘﺎن ﮔﺬراﻧﯽ اﯾﻦ ﻣﻠﺦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺨﻢ اﺳﺖ و در ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﺎ‬.‫اﺳﺖ‬

‫در ﺳﺎل اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻠﺦ ﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ در اﯾﺮان وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﻣﯿﺰﺑﺎن آﻧﻬﺎ ذﮐﺮ‬ .‫ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺎل ﻫﺎ ﺧﺴﺎرت ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻏﻼت وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬ :‫اﺳﺎﻣﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

Dociostaurus crassiusculus (Pantel) (Acrididae, Orthoptera) Dociostaurus hauensteini Bolivar (Acrididae, Orthoptera) Ramburiella turcomana (F.W.) (Acrididae, Orthoptera) Calliptamus barbarus Costa (Acrididae, Orthoptera) Calliptamus turanicus (L.) (Acrididae, Orthoptera) Oediopoda miniata (Pall) (Acrididae, Orthoptera) Ailopus talassinus (Acrididae, Orthoptera) Pyrgodera armata (F.W.) (Acrididae, Orthoptera) Tettigonia viridissma (L.) (Tettigonidae, Orthoptera) Decticus albifrons (F) (Tettigonidae, Orthoptera)

30

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

‫ﻣﻠﺦ آﺳﯿﺎﯾﯽ) ‪) ( Locusta migratoria‬ﺑﺎﻻ(‬ ‫ﻣﻠﺦ ﺻﺤﺮاﯾﯽ) ‪) ( Schistocerca gregaria‬ﭘﺎﺋﯿﻦ(‬

‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﻣﻠﺦ ﻫﺎي زﯾﺎن آور ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ــ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺨـﺘﻠﻒ از ﺷـﮑﺎرﮔﺮان ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻠـﺦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬ﻻرو ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ‬

‫از ﺳﻮﺳﮏ ﻫﺎي ﺟﻨﺲ ‪ Meloe‬و ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ از ﺳﻮﺳﮏ ﻫﺎي ﺟﻨﺲ ‪ Mylabris‬ﮔﺰارش‬ ‫ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ از ﺗﺨﻢ ﻣﻠﺦ ﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﻧﺒﻮر ‪ Scelio flavibabis M.‬از‬

‫ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺗﺨﻢ ﻣﻠﺦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﻣﮕﺲ ﻫﺎي‬

‫‪ Tachinidae‬ﻧﯿﺰ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﭘﻮره ﻫﺎ و ﺣﺸﺮات ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻠﺦ ﻫﺎ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ــ ﻣﻠﺦ ﻣﺮاﮐﺸﯽ زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﻋﺎري از ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ و ﺧﺎك ﺳﺨﺖ و ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪه را‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺨﻢ ﮔﺬاري اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﭼﺮاي ﺑﯽ روﯾﮥ دام در ﻣﺮاﺗﻊ ﺑﺎﻋﺚ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ و ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪن زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻘﺎط ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺑﺮاي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻠﻪ اي ﻣﻠﺦ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﮐﺸﺖ زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﻟﺨﺖ و ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻣﯿﺰان ﭘﻮﺷﺶ‬

‫‪31‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﮔﯿﺎﻫﯽ درﻣﻨﺎﻃﻖ زﯾﺴﺖ ﻣﻠﺦ ﻣﺮاﮐﺸﯽ‪ ،‬در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﻣﻮﺛﺮاﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ــ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﻣﻠﺦ ﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ زﯾﺎن آور ﮐﺸﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺎﻧﻮن ﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺸﻮ‬

‫و ﻧﻤﺎي اﯾﻦ ﻣﻠﺦ ﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ دارد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1378‬ﻋﻤﻠﯿﺎت دﯾﺪه ﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻠﺦ ﻫﺎي ﺑﻮﻣﯽ و ﻣﻠﺦ ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﺳﻄﺢ ‪ 118000‬ﻫﮑﺘﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺮاﯾﯽ ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫ﺣﻔﻆ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻠﺦ ﻫﺎي زﯾﺎن آور‪ ،‬ﺳﻤﻮم ﻓﻨﯿﺘﺮوﺗﯿﻮن ‪0/5 -0/4 ) ULV 96%‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮدر ﻫﮑﺘﺎر(‪ ،‬ﻣﺎﻻﺗﯿﻮن ‪ 1/5 -0/7) ULV 96%‬ﮐﯿﻠﻮ در ﻫﮑﺘﺎر(‪ ،‬ﻓﻨﯿﺘﺮوﺗﯿﻮن ‪EC‬‬

‫‪ 1) 50%‬ﻟﯿﺘﺮ درﻫﮑﺘﺎر( و دﯾﻔﻠﻮﺑﻨﺰورون ‪ 300) ULV 95%‬ﻣﯿﻠﯽ ﻟﯿﺘﺮ در ﻫﮑﺘﺎر( و ﻃﻌﻤﮥ‬ ‫ﻣﺴﻤﻮم ) ﻟﯿﻨﺪﯾﻦ ‪ 100 + WP 25%‬ﮐﯿﻠﻮ ﺳﺒﻮس ﮔﻨﺪم ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ ﯾﺎ ذرت‪ +‬آب ﺑﻪ اﻧﺪازة‬

‫ﻣﺮﻃﻮب ﺷﺪن( ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 50-25‬ﮐﯿﻠﻮ ﮔﺮم در ﻫﮑﺘﺎر ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺧﺮوج ﭘﻮره ﻫﺎ ﺗﺎ زﻣﺎن‬

‫ﻇﻬﻮر ﻣﻠﺦ ﻫﺎي ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ــ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري زاي ﺣﺸﺮات ) ﻗﺎرچ ﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﻮزوﺋﺮﻫﺎ(‬

‫ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻠﺦ ﻫﺎي زﯾﺎن آور اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﺮاي‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزي‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎراﯾﯽ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻦ ﻫﺎي زﯾﺎن آور ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﺑﯿﺶ از ‪ 10‬ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻦ زﯾﺎن آور ﻏﻼت در اﯾﺮان ﺟﻤﻊ آوري و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬در‬

‫ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم)‪ (Eurygaster integriceps Put.‬از اﻫﻤﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﯿﺸﺘﺮي‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺳﻦ ﮔﻨﺪم‬ ‫)‪(Scutelleridae, Heteroptera‬‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ آﻓﺖ ﮐﺸﺎورزي ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬

‫‪Eurygaster integriceps Put.‬‬

‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬اراﺿﯽ ﺳﺎﺣﻠﯽ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬درﯾﺎي ﻋﻤﺎن ‪ ،‬درﯾﺎي ﺧﺰر و ﮐﻮﯾﺮﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫ﻓﻼت اﯾﺮان‪ ،‬اﯾﻦ آﻓﺖ در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺸﻮر وﺟﻮد دارد ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺳﻄﺢ‬

‫ﻣﺒﺎرزة ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1375-79‬اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻓﺎرس‪ ،‬ﻫﻤﺪان‪،‬‬

‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻟﺮﺳﺘﺎن و ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ‪، 8 ،13/6 ،13/7 ،24‬‬ ‫‪ 4/9 ،7/1 ،7/9‬و ‪ 4/5‬درﺻﺪ ﺳﻬﻢ ﻣﺒﺎرزه ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در ﮐﺸﻮر‪ ،‬از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻦ ﺧﯿﺰ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﺒﺎرزة ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در ‪ 25‬ﺳﺎل اﺧﯿﺮ روﻧﺪ ﻓﺰاﯾﻨﺪه اي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ‬

‫ﻃﻮري ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻄﺢ از ‪ 75000‬ﻫﮑﺘﺎر در ﺳﺎل ‪ 1355‬ﺑﻪ ‪ 1200000‬ﻫﮑﺘﺎر در ﺳﺎل‬

‫‪ 1380‬رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺮاﺗﻊ و ﺗﻮﺳﻌﮥ دﯾﻢ زار ﻫﺎ ﺧﺼﻮﺻﺂ در ﻏﺮب ﮐﺸﻮر از ﻣﻬﻢ‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻧﺘﺸﺎر و ﻃﻐﯿﺎن ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در ﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در‬

‫ﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ‪ 50- 40‬درﺻﺪ ﺳﻬﻢ ﻣﺒﺎرزة ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در اراﺿﯽ دﯾﻢ اﺳﺘﺎن‬ ‫ﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺸﻮر ﮐﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺮاﺗﻊ در آﻧﻬﺎ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪1200‬‬ ‫‪837‬‬ ‫‪934‬‬ ‫‪929‬‬ ‫‪811‬‬ ‫‪927‬‬ ‫‪991‬‬ ‫‪894‬‬ ‫‪851‬‬ ‫‪888‬‬ ‫‪997‬‬

‫‪1164‬‬ ‫‪957‬‬ ‫‪1070‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪1200‬‬

‫‪1400‬‬

‫‪1000‬‬

‫‪469‬‬ ‫‪522‬‬ ‫‪478‬‬

‫‪600‬‬

‫ھﺰار ھﻜﺘﺎر‬

‫‪800‬‬

‫‪75‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪203‬‬ ‫‪275‬‬

‫‪400‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪0‬‬

‫ﺳﺎل‬ ‫ﺷ ﻜﻞ ‪ -2‬ﻧﻤﻮ دار ﺳﻄﺢ ﻣﺒﺎرزه ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻲ ﺑﺎ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در ‪ 25‬ﺳﺎل اﺧﯿﺮ)‪(1355 -80‬‬ ‫)آﻣﺎرﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﺒﺎﺗ ﺎت(‬

‫ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻤﯽ) ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺑﺮگ‪ ،‬ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺟﻮاﻧﻪ ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬ﺳﻔﯿﺪ‬ ‫ﮐﺮدن وﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺳﻨﺒﻠﻪ ﻫﺎ و ﯾﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻦ ﻣﺎدر( و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﮐﯿﻔﯽ ) ﺳﻦ زدﮔﯽ داﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻮره ﻫﺎ و ﺳﻦ ﻫﺎي ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ( ﺧﺴﺎرت وارد ﻣﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﯾﮏ ﺑﺮآورد ﻧﻈﺮي در ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر اراﺿﯽ آﻟﻮده ﮐﺸﻮر‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﺣﺪود ‪ 90‬ﻫﺰار ﺗﻦ ﺧﺴﺎرت ﮐﻤﯽ و ‪ 900‬ﻫﺰار ﺗﻦ ﺧﺴﺎرت ﮐﯿﻔﯽ‬

‫اﯾﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺳﻦ ﻣﺎدر)ردﯾﻒ اول‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ(‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﺳﻦ ﻣﺎدر) ردﯾﻒ اول‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ(‪ ،‬ﺟﻔﺖ ﮔﯿﺮي ﺳﻦ‬ ‫ﻣﺎدر)ردﯾﻒ دوم‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ(‪،‬‬ ‫ﺗﺨﻢ)ردﯾﻒ دوم‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ(‪ ،‬ﭘﻮره ﻫﺎي ﺳﻦ ‪ 4‬و ‪) 5‬ردﯾﻒ ﺳﻮم‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ( و داﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ و‬

‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﺳﻦ زده)ردﯾﻒ ﺳﻮم‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ(‬

‫ــ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻃﻐﯿﺎن ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در ‪ 25‬ﺳﺎل اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺨﺮﯾﺐ‬

‫ﻣﺮاﺗﻊ) ﺧﺼﻮﺻﺂ در دﯾﻢ زارﻫﺎي ﮐﺸﻮر( و ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ در ﻣﺮاﺗﻊ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر در اﻓﺰاﯾﺶ وزن‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﺗﺨﻢ رﯾﺰي و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻦ ﻫﺎي‬ ‫ﺳﺎﮐﻦ ﻣﺮاﺗﻊ ﺑﻪ ﺳﻦ ﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫در ﺳﺎل ﻫﺎي ﺧﺸﮏ و ﮐﻢ ﺑﺎران اراﺿﯽ دﯾﻢ ﮐﻢ ﺑﺎزده ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬

‫ﮐﻤﺒﻮد آب‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺒﻮدن ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل‬

‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در آﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از‬ ‫آﻓﺖ از ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ در ﻣﺮاﺗﻊ ﺗﺨﺮﯾﺐ‬

‫ﺷﺪه و اﺧﺘﺼﺎص دادن اراﺿﯽ دﯾﻢ ﮐﻢ ﺑﺎزده ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ آﻓﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ و ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ راﻫﮑﺎر اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫رﯾﺰي ﻫﺎي ﻻزم در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ــ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ دارد و در ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﺗﺨﻢ و‬ ‫ﻣﮕﺲ ﻫﺎي ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم از ﻧﻈﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ آﻓﺖ از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي‬

‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ‪.‬‬

‫زﻧﺒﻮر ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﺗﺨﻢ)‪) (Trissolcus grandis‬ردﯾﻒ اول‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ(‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﻫﺎي ﭘﺎرازﯾﺘﻪ ﺷﺪه )ردﯾﻒ‬ ‫اول‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ(‪ ،‬ﻣﮕﺲ ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم)‪) ( Heliozeta helluo‬ردﯾﻒ دوم‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ(‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﻣﮕﺲ‬

‫ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ روي ﺑﺪن ﺳﻦ )ردﯾﻒ دوم‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ(‪ ،‬ﺳﻦ ﺗﻠﻒ ﺷﺪه در اﺛﺮ ﻗﺎرچ ﺑﯿﻤﺎري زا‬ ‫‪)Beaveria‬ردﯾﻒ ﺳﻮم(‬

‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﺗﺨﻢ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادة ‪35 Scelionidae‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫وﺟﻨﺲ ‪ Trissolcus‬ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪:‬‬ ‫‪Trissolcus grandis Thomson‬‬ ‫‪Trissolcus semistriatus Nees‬‬ ‫‪Trissolcus vassilievi Mayr‬‬ ‫‪Trissolcus rufiventris Mayr‬‬ ‫‪Trissolcus basalis Wollaston‬‬ ‫دﺳﺘﮥ دوم دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﮐﻪ از اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺲ ﻫﺎي‬ ‫ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ‪ Tachinidae‬ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﮕﺲ ﻫﺎ‬

‫ﭘﻮره ﻫﺎي ﺳﻨﯿﻦ ‪ 4‬و ‪ 5‬و ﺳﻦ ﻫﺎي ﺑﺎﻟﻎ را ﭘﺎرازﯾﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯿﺰان ﭘﺎرازﯾﺘﯿﺴﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ‪ 25-2‬درﺻﺪ )در ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ ﺗﺎ ‪ 40‬درﺻﺪ( ﮔﺰارش ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻣﮕﺲ ﻫﺎي ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در زﯾﺮ آﻣﺪه‬

‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪Heliozeta helluo F.‬‬

‫‪Phasis subcoleoptrata L.‬‬ ‫‪Ectophasia crassipenis F.‬‬ ‫‪Elomyia lateralis Meig.‬‬ ‫‪.Ectophasia oblonga Role-Desv.‬‬

‫ــ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺸﺖ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﻨﺪم‪ ،‬زود ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم و اﺳﺘﻔﺎده از‬

‫ارﻗﺎم زودرس ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از روش ﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ در ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺧﺴﺎرت‬

‫ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ زودرﺳﯽ ﮔﻨﺪم و‬

‫ﮐﺸﺖ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﻨﺪم ﺑﻪ واﺳﻄﮥ زودرﺳﯽ آن در ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﭼﻨـﺪان‬

‫ﻣﻮﺛﺮ ﻧﯿﺴـﺖ و ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﺎ ارﻗﺎم ﺟﻮ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ وراﻣﯿﻦ ‪ 10-7‬روز زودﺗﺮ‬

‫ﻣﯽ رﺳﻨﺪ ﺧﻮد را ﺗﻄﺎﺑﻖ دﻫﺪ‪ .‬ﮐﺎﻫﺶ وزن ﺳﻦ ﻫﺎي ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﺰارع ﺟﻮ ﻧﯿﺰ‬

‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪان ﻣﻮﺛﺮي در ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ‪36‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺟﻮ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﺮواز ﺳﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺰارع ﮔﻨﺪم ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺳﻦ ﻫﺎ ﻗﺎدر اﻧﺪ ﺿﻤﻦ‬ ‫وارد ﮐﺮدن ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﺗﻐﺬﯾﮥ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ــ ﺑﺮداﺷﺖ ﺳﺮﯾﻊ ﮔﻨﺪم ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از روش ﻫﺎي ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و‬ ‫ﺧﺴﺎرت ﺳﻦ ﮔﻨﺪم اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ــ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻤﻮم ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ روش ﮐﻨﺘﺮل ﺳﻦ‬

‫ﮔﻨﺪم در اﯾﺮان و دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺳﻦ ﺧﯿﺰ دﻧﯿﺎ ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد‪.‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي در‬ ‫ﺧﺼﻮص ﺿﺮورت ﯾﺎ ﻋﺪم ﺿﺮورت ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم و روش‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي دارد‪.‬‬ ‫ﺳﻄﺢ زﯾﺎن اﻗﺘﺼﺎدي ﯾﺎ ﻧﺮم ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﻦ ﮔﻨﺪم در ﻣﺰارع ﮔﻨﺪم ﮐﺸﻮر‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺰرﻋﻪ‬ ‫ﻧﻮع‬

‫ﮐﺸﺖ‬ ‫دﯾﻢ‬

‫آﺑﯽ‬

‫ﻋﻤﻠﮑﺮد‬

‫ﻧﺮم ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﻦ ﻣﺎدر‬

‫ﻧﺮم ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﻮره‬

‫)ﺗﻌﺪاد در ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‬

‫)ﺗﻌﺪاد در ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 2‬ﺗﻦ‬

‫‪1‬‬

‫‪4-3‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 2‬ﺗﻦ‬

‫‪3‬‬

‫‪5-4‬‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 3‬ﺗﻦ‬

‫‪3‬‬

‫‪5-4‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 3‬ﺗﻦ‬

‫‪5-4‬‬

‫‪7-6‬‬

‫ﮔﻨﺪم ﻓﻼت‪،‬‬

‫‪7-6‬‬

‫‪9-8‬‬

‫آزادي‪ ،‬ﮔﻠﺴﺘﺎن و‬ ‫ﻧﻮﯾﺪ‬

‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﻦ )‪ ( E.integriceps‬ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻦ ﻫﺎي زﯾﺎن آور ﻏﻼت‪ ،‬ﮐﻪ در درﺟﮥ دوم اﻫﻤﯿﺖ‬ ‫ﻗﺮار دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫‪37‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

(Pentatomidae)‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﻦ ﻫﺎي زﯾﺎن آور ﻏﻼت‬ Dolycoris sp.) ‫ ﺳﻦ‬،(‫( )وﺳﻂ‬Carpocoris fuscispinus ) ‫ ﺳﻦ‬،(‫( )ﺑﺎﻻ‬Aelia furcula ) ‫ﺳﻦ آﺋﻠﯿﺎ‬ .(‫( )ﭘﺎﺋﯿﻦ‬

38

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

‫ﺷﺘﻪ ﻫﺎي زﯾﺎن آور ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﻫﺎي زﯾﺎن آور ﻏﻼت از آﻓﺎت درﺟﮥ دوم ﻣﺰارع ﻏﻼت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬در‬

‫ﺑﻌﻀﯽ ﺳﺎل ﻫﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺧﺴﺎرت ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ )ﺧﺼﻮﺻﺂ ﺷﺘﻪ روﺳﯽ ﮔﻨﺪم( اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺧﺴﺎرت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﺰارع ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﮔﺰارش ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺣﻔﻆ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺳﻄﺢ ﻣﺒﺎرزة ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﻼت در ﺳﺎل ‪ 1379‬ﺣﺪود ‪17000‬‬ ‫ﻫﮑﺘﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺂ ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺘﻪ روﺳﯽ ﮔﻨﺪم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﻫﺎي زﯾﺎن آور ﻏﻼت از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮ روي ﮔﯿﺎه ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ :‬اﻟﻒ( ﺷﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ روي رﯾﺸﮥ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﻫﻤﯿﺖ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ب( ﺷﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ روي اﻧﺪام ﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﮔﯿﺎه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﮔﺮوه اول اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺴﺎرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ‬

‫ﮐﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻗﻞ ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي وﯾﺮوﺳﯽ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬از ﮔﺮوه‬ ‫اول ‪ 2‬ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺖ و از ﮔﺮوه دوم ‪ 6‬ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ داراي اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺑﺮگ ال ‪:‬‬ ‫)‪(Fabricius‬‬ ‫)‪(Anoecidae, Homoptera‬‬

‫‪Anoecia corni‬‬

‫‪39‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫‪) Rhopalosiphum maidis‬ردﯾﻒ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ(‪) Diuraphis noxia ،‬ردﯾﻒ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ(‪،‬‬ ‫‪) Rhopalosiphum padi‬ردﯾﻒ وﺳﻂ‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ(‪) Sitobium avenae ،‬ردﯾﻒ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ(‪،‬‬

‫‪) Metopolophim dirhodum‬ردﯾﻒ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ( و ‪) Shizaphis graminum‬ردﯾﻒ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﻤﺖ ﭼﭗ(‬

‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﺷﺘﻪ ﻫﺎي زﯾﺎن آور ﻏﻼت ‪:‬‬

‫ــ در ﺑﯿﻦ ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎي ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﻼت ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺟﻨﺲ ﻫﺎي ‪،Coccinella‬‬

‫‪ Adalia ، Hippodomia ، Scymnus‬از ﺧﺎﻧﻮادة ‪ Coccinellidae‬ﺟﻤﻊ آوري و‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﻼت ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮي دارﻧﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ‬

‫ﺑﺎﻟﺘﻮري ﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادة ‪ Chrysopidae‬ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﺲ ‪ Chrysoperla‬ﺧﺼﻮﺻﺂ‬

‫‪ Chrysoperla carnea‬در ﮐﻨﺘﺮل ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﻼت اﻫﻤﯿﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻻرو ﮔﻮﻧﻪ‬

‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻣﮕﺲ ﻫﺎي ‪ Syrphidae‬از ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎي ﺧﻮب ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﻼت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬ ‫ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﻋﻨﮑﺒﻮت ﻫﺎي ﺷﮑﺎرﮔﺮ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ‬

‫‪40‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫در ﺑﯿﻦ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﭘﺎرازﯾﺘﻮﺋﯿﺪ ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﻼت ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﺲ ‪ Aphelinus‬از‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادة‬

‫‪ Aphelinidae‬و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﺲ ﻫﺎي ‪، Ephedrus ، Diaertiella ، Aphidius‬‬

‫‪ Lysiphlebus‬و ‪ Praon‬ﺟﻤﻊ آوري و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪.‬‬

‫ــ اﺳﺘﻔﺎده از ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﻼت ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺷﺘﻪ‬

‫روﺳﯽ ﮔﻨﺪم اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ــ ارزﯾﺎﺑﯽ دﻗﯿﻖ ﻣﯿﺰان ﺧﺴﺎرت و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﻄﺢ زﯾﺎن اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﻼت ﺧﺼﻮﺻﺎً‬

‫ﺷﺘﻪ روﺳﯽ ﮔﻨﺪم ﯾﮑﯽ از ﻧﯿﺎز ﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ اﺳﺖ و ﻻزم اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي دﻗﯿﻘﯽ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫ــ آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﺰارع ﻏﻼت ﺑﻪ ﺷﺘﻪ روﺳﯽ ﮔﻨﺪم از ﺣﺎﺷﯿﮥ ﻣﺰارع ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺷﺒﮑﻪ‬

‫ﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﺎزدﯾﺪ ﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ اﯾﻦ ﻣﺰارع را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه آﻟﻮدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺣﺎﺷﯿﮥ اﯾﻦ ﻣﺰارع را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮاري ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﮐﺴﯽ دﯾﻤﺘﻮن ﻣﺘﯿﻞ ‪ ) EC 25%‬ﯾﮏ ﻟﯿﺘﺮ در ﻫﮑﺘﺎر(‪،‬دﯾﻤﺘﻮات ‪ 1/5 ) EC 40%‬ﻟﯿﺘﺮ‬

‫درﻫﮑﺘﺎر( و ﭘﺮﯾﻤﯿﮑﺎرب ‪) WP 50%‬ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮ در ﻫﮑﺘﺎر( و ﺗﯿﻮﻣﺘﻮن ‪EC 25%‬‬

‫) ‪ 1/5-1‬ﻟﯿﺘﺮ درﻫﮑﺘﺎر( از ﺳﻤﻮﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﺮاﮐﻢ ﺷﺪﯾﺪ ﺷﺘﻪ روﺳﯽ ﮔﻨﺪم‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺷﭙﺸﮏ رﯾﺸﮥ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬ ‫)‪(Bod.‬‬ ‫)‪(Margarodidae, Homoptera‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺷﭙﺸﮏ را از ﻫﻤﺪان ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن از‬ ‫‪Porphyrophora tritici‬‬

‫اﺳﺘﺎن ﻫﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻏﺮﺑﯽ و ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ازﻋﻠﻒ ﻫﺎي ﻫﺮز ﮔﻨﺪﻣﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺰﺑﺎن اﯾﻦ ﺷﭙﺸﮏ‬

‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺷﭙﺸﮏ دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ‬

‫‪ Porphyrophora cinodontis Archangeleskaya‬از روي رﯾﺸﮥ ﻣﺮغ ﮔﺰارش‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﺷﭙﺸﮏ رﯾﺸﮥ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از رﯾﺰش ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺨﻢ ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل و‬

‫رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻨﺎوب زراﻋﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ آﻓﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﮔﻨﺪم ‪:‬‬ ‫ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺎت ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت آﻓﺎت و ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﮔﯿﺎﻫﯽ‬

‫زﻧﮕﻬﺎ‬

‫ﺳﯿﺎﻫﮏ ﻧﺎﻗﺺ )ﮐﺎرﻧﺎل ﺑﺎﻧﺖ(‬

‫زﻧﮓ زرد‬

‫ﺳﯿﺎﻫﮏ آﺷﮑﺎر‬

‫زﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي‬

‫ﺳﻔﯿﺪك ﭘﻮدري‬

‫ﻓﻮزارﯾﻮم ﺳﻨﺒﻠﻪ ﮔﻨﺪم‬

‫ﺳﭙﺘﻮرﯾﺎي ﺳﻨﺒﻠﻪ ﮔﻨﺪم‬

‫ﺳﯿﺎﻫﮏ ﭘﻨﻬﺎن ﮔﻨﺪم‬

‫ﭘﺎﺧﻮره ﮔﻨﺪم‬

‫ﺳﯿﺎﻫﮏ ﭘﻨﻬﺎن ﭘﺎﮐﻮﺗﺎه ﮔﻨﺪم‬

‫ﻧﻤﺎﺗﺪ ﮔﺎل ﺑﺬر‬

‫زﻧﮓ ﺳﯿﺎه‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﮏﻫﺎ‬

‫ﺳﭙﺘﻮرﯾﺎي ﺑﺮگ ﮔﻨﺪم‬ ‫ﭘﻮﺳﯿﺪﮔﯿﻬﺎي رﯾﺸﻪ و ﻃﻮﻗﻪ ﮔﻨﺪم‬

‫ﮔﻨﺪم از اﺑﺘﺪاي ﮐﺎﺷﺖ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرﯾﺰاي ﻗﺎرﭼﯽ‪،‬‬

‫وﯾﺮوﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ و ﻧﻤﺎﺗﺪﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و از ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﯿﺮاﻧﮕﻠﯽ ﻧﯿﺰ آﺳﯿﺐ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺎﻫﺶ و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﺴﺎرت و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪،‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﮔﻨﺪم در‬

‫ﮐﺸﻮر و ﺑﺮﺧﯽ روﺷﻬﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻫﺮﯾﮏ از آﻧﻬﺎ )ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت در ﮐﺸﻮر اﺳﺖ(‬ ‫ﺑﺸﺮح زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫زﻧﮕﻬﺎ )‪(Rusts‬‬

‫ﺳﻪ ﻧﻮع ﺑﯿﻤﺎري زﻧﮓ ﺷﺎﻣﻞ زﻧﮓﻫﺎي ﺳﯿﺎه ) زﻧﮓ ﺳﺎﻗﻪ ﯾﺎ ﺳﯿﺎه ﺳﺎﻗﻪ(‪ ،‬زرد )زﻧﮓ ﺧﻄﯽ‬ ‫ﯾﺎ ﮔﻠﻮم و ﻗﻬﻮهاي )زﻧﮓ ﺑﺮگ ﯾﺎ ﻧﺎرﻧﺠﯽ( روي ﮔﻨﺪم ﺑﻮﻗﻮع ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪد‪.‬‬

‫زﻧﮓ زرد‬

‫اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺘﺮﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﻏﻼت در اﯾﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در‬

‫ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل ‪ 1326‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر‬

‫ﺷﯿﻮع دارد‪ .‬اﭘﯿﺪﻣﯽﻫﺎي آن ﻫﺮ ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﺳﺎل ﯾﮏ ﺑﺎ ﺧﺴﺎرﺗﻬﺎي ﺷﺪﯾﺪي اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري زﻧﮓ زرد ﻗﺎرﭼﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ‬ ‫‪Puccinia striiformis f.sp.tritici West.(syn. Puccinia glumarum Erikson‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬ ‫‪42‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫زﻧﮓ زرد ﮔﻨﺪم در ﺑﻬﺎر ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً زودﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ زﻧﮓﻫﺎي ﻏﻼت ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺑﺘﺪا‬

‫روي ﺑﺮﮔﻬﺎي ﺟﻮان ﭘﻮﺳﺘﻮلﻫﺎ )‪ (Pustules‬ﯾﺎ ﺟﻮشﻫﺎي اوردﯾﺎ )‪ (Uredia‬زرد رﻧﮓ‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪازه ﻫﺮ ﺟﻮش ﺣﺪود ‪ 0/3-0/5×0/5-1‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ و ﺑﺼﻮرت ﺧﻄﯽ ﯾﺎ ﻧﻮاري ﺑﻪ ﻣﻮازات رﮔﺒﺮﮔﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺮدو ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ را ﻓﺮا‬

‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻮﺷﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ روي ﻏﻼت و ﺳﻨﺒﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬داﻧﻪﻫﺎي‬

‫ﺳﻨﺒﻠﻪ آﻟﻮده ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﭼﺮوﮐﯿﺪه و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ دوره رﺷﺪ‬

‫ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻠﯿﻮم ﻗﺎرچ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﺟﻮشﻫﺎي ﺳﯿﺎه رﻧﮓ ﺑﻮده و ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫در ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮگﻫﺎ روي ﺧﻄﻮط ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫‪=R‬ﻣﻘﺎوم ‪=MR‬ﻧﯿﻤﻪ ﻣﻘﺎوم ‪=MS‬ﻧﯿﻤﻪ ﺣﺴﺎس ‪=S‬ﺣﺴﺎس‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ زﻧﮕﻬﺎي ﻏﻼت‪ ،‬ﮐﺸﺖ ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل ﺻﺤﯿﺢ و اﺻﻮﻟﯽ ﻋﻠﻔﻬﺎي ﻫﺮز ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﻨﺪﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه ﻋﻠﻔﻬﺎي ﻫﺮزي ﮐﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺑﻊ اوﻟﯿﻪ آﻟﻮدﮔﯽ و ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻬﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﮔﺬران و زﻣﺴﺘﺎن ﮔﺬران ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﮐﺎﻫﺶ زﻧﮓ ﺧﻄﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻬﯿﻨﻪ‬

‫ﺳﺎزي ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺗﻐﺬﯾﻪاي ﮔﯿﺎه ﮔﻨﺪم ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬در ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻤﺎري ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ اﻋﻤﺎل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺰرﻋﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮرد ﺳﺎﯾﺮ‬

‫ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﻣﻬﻢ ﮔﻨﺪم ﻧﯿﺰ داراي اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫زﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ‪:‬‬

‫در اﯾﺮان اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬اﺑﺘﺪا در ﺳﺎل ‪ 1326‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ﻋﻼوه‬ ‫ﺑﺮ ﮔﻨﺪم ﺑﻪ ﺟﻮ‪ ،‬ﭼﺎودار و ﺑﻌﻀﯽ از ﮔﻨﺪﻣﯿﺎن وﺣﺸﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ ﻗﺎرچ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري ‪Puccinia recondita Rob. Ex Desm.‬‬ ‫)‪ f.sP.tritici(P.triticina Eriks‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻮشﻫﺎي اوردﯾﺎ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 1/5‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻗﻄﺮ‪ ،‬روي ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﭘﻬﻨﮏ ﺑﺮﮔﻬﺎ‬

‫ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻮشﻫﺎ ﻗﻬﻮهاي و ﻧﺎرﻧﺠﯽ رﻧﮓ و ﺷﮑﻮﻓﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﻮشﻫﺎي‬

‫ﺗﻠﯿﺎل ﮐﻪ در زﯾﺮ اﭘﯿﺪرم ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮگ و ﻏﻼف ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه اوردﯾﺎﻫﺎ و‬

‫ﺳﯿﺎه ﺑﺮاق ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺷﮑﻮﻓﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻧﮓ ﺑﺮگ داراي ﺳﯿﮑﻞ ﮐﺎﻣﻞ و دوﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻣﯿﺰﺑﺎن واﺳﻂ آن ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﺲ ‪ Anchusa, Isopyrum, Thalictrum‬و‬

‫‪ Anemonella‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ و ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻗﺎرچ در ﺑﻬﺎر اﺑﺘﺪا ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ اوردﯾﻮﺳﭙﻮر و‬ ‫ﻣﯿﺴﻠﯿﻮﻣﯽ ﮐﻪ زﻣﺴﺘﺎن ﮔﺬراﻧﯽ ﻧﻤﻮده ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻧﮓ ﻗﻬﻮه اي در دﻣﺎي ﺑﯿﻦ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 22‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد‪ ,‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري اﺳﺘﻔﺎده از ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم ﺑﻮده ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ رﻗﻢ‬

‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﮐﺸﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺸﺎن داده‬ ‫اﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫زﻧﮓ ﺳﯿﺎه ‪:‬‬

‫‪=R‬ﻣﻘﺎوم ‪=MR‬ﻧﯿﻤﻪ ﻣﻘﺎوم ‪=MS‬ﻧﯿﻤﻪ ﺣﺴﺎس ‪=S‬ﺣﺴﺎس‬

‫دراﯾﺮان اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1326‬ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ .‬زﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮔﻨﺪم‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻮ‪ ،‬ﯾﻮﻻف‪ ،‬ﭼﺎودار و ﺑﯿﺶ از ‪ 75‬ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻠﻔﻬﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﻨﺪﻣﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﻗﺎرچ ‪Puccinia graminis f.sp.tritici Enks.& Henn.‬‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫‪ = R‬ﻣﻘﺎوم ‪ = MR‬ﻧﯿﻤﻪ ﻣﻘﺎوم ‪ =MS‬ﻧﯿﻤﻪ ﺣﺴﺎس ‪ = S‬ﺣﺴﺎس‬

‫ﻓﻮزارﯾﻮم ﺳﻨﺒﻠﻪ ﮔﻨﺪم )‪: (Fusarium Head Blight‬‬

‫اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ؛ ﺑﻼﯾﺖ ﻓﻮزارﯾﻮﻣﯽ ﺳﻨﺒﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻼﯾﺖ ﺳﻨﺒﻠﻪ‪ ،‬ﺳﻔﯿﺪ‬

‫ﺷﺪن ﺳﻨﺒﻠﻪ‪ ،‬اﺳﮑﺐ ﮔﻨﺪم )‪ ، (Wheat Scab‬ﮐﭙﮏ ﺻﻮرﺗﯽ ﯾﺎ اﺳﮑﺐ ﺻﻮرﺗﯽ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎري‬

‫‪ Tombstone‬و ﺑﯿﻤﺎري ‪ Fusarium glume spot‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﮔﺮدﯾﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ آﻟﻮدﮔﯽ ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻟﮑﻪ ﮐﻮﭼﮏ آﺑﺴﻮﺧﺘﻪ و ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻗﻬﻮهاي‬

‫رﻧﮓ‪ ،‬در ﻗﺎﻋﺪه ﯾﺎ وﺳﻂ ﮔﻠﻮم ﯾﺎ روي ﻣﺤﻮر ﺳﻨﺒﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ آﺑﺴﻮﺧﺘﮕﯽ و ﺑﯿﺮﻧﮓ‬ ‫ﺷﺪن از ﻧﻘﻄﻪ آﻟﻮدﮔﯽ در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﻘﻂ‬

‫ﺳﻨﺒﻠﭽﻪﻫﺎي ﻣﻨﻔﺮد ﯾﺎ ﮐﻞ ﺳﻨﺒﻠﻪ را در ﺑﺮﮔﯿﺮد‪ .‬در اﻣﺘﺪاد ﻟﺒﻪ ﮔﻠﻮﻣﻬﺎ و ﯾﺎ در ﻗﺎﻋﺪه‬

‫ﺳﻨﺒﻠﭽﻪﻫﺎ رﺷﺪ ﻣﯿﺴﻠﯿﻮﻣﯽ ﺻﻮرﺗﯽ ﺗﺎ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺮﮐﯽ ﺑﻮﺿﻮح دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪46 .‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫داﻧﻪﻫﺎي ﮔﻨﺪم ﺳﻨﺒﻠﭽﻪﻫﺎي آﻟﻮده اﻏﻠﺐ ﭼﺮوﮐﯿﺪه‪ ،‬ﺗﯿﺮه رﻧﮓ ‪ ،‬ﭘﻮك و ﻻﻏﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺒﻠﭽﻪﻫﺎي آﻟﻮده ﻗﺒﻞ از ﺑﻠﻮغ ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﻮاي ﮔﺮم و‬

‫ﻣﺮﻃﻮب اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺒﻠﭽﻪﻫﺎي روي ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ زود آﻟﻮده ﺷﺪهاﻧﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮداﺷﺖ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﭘﺮﯾﺘﺴﯿﻮمﻫﺎي آﺑﯽ ‪ -‬ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از رﻗﻢ ﻫﺎي ﻣﻘﺎوم و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻟﻘﺎي‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ رﻗﻢ ﻫﺎي ﺣﺴﺎس از ﮐﺎرﺑﺮدي ﺗﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﮏﻫﺎ )‪: (Smuts & Bunts‬‬

‫ﭼﻬﺎرﻧﻮع ﺑﯿﻤﺎري ﺳﯿﺎﻫﮏ ﺷﺎﻣﻞ؛ ﺳﯿﺎﻫﮏﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎن ‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﭘﺎﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﻧﺎﻗﺺ )ﮐﺎرﻧﺎل( و‬

‫ﺑﺮﮔﯽ روي ﮔﻨﺪم ﺑﻮﻗﻮع ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪد‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﮏ ﭘﻨﻬﺎن ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري از ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺸﻮر ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و در واﻗﻊ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ و‬

‫ﺷﺎﯾﻊﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﮔﻨـﺪم در ﮐﺸﻮر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﯿــﺰان ﺧـﺴﺎرت آن ‪،‬‬ ‫ﮔﺎﻫـﯽ ﺑـﻄﻮر ﻣﺘـﻮﺳﻂ ﺗﺎ ‪ 25‬درﺻﺪ ﻣـﺤـﺼﻮل ﺗـﺨـﻤﯿـﻦ زده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺳـﯿـﺎﻫـﮏ ﭘـﻨـﻬـﺎن ﮔـﻨـﺪم ﺣـﺎﺻـﻞ دوﮔــﻮﻧﻪ ﻗﺎرچ ‪Tilletia laevis‬‬

‫)‪،Kuehn(syn.T.foetida(Waller.)Liro‬‬ ‫)‪T.tritici(Bjerk.)Wint.(syn.T.caries(Dc.) Tul.‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬

‫ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻮﺗﺎه ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺎ ﺳﻨﺒﻠﻪ اﯾﺠﺎد ﻧﺸﻮد‪ ،‬آﻟﻮدﮔﯽ ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎي ﺳﯿﺎﻫﮏ زده‪ ،‬ﺑﺎرﯾﮏ و رﻧﮓ آﻧﻬﺎ ﻣﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬

‫ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﺳﺒﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﮔﻠﻮمﻫﺎي ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎ ﯾﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎز ﺷﺪه و‬

‫داﻧﻪﻫﺎي ﮐﺮوي ﺣﺎوي اﺳﭙﻮر ﺑﻮﯾﮋه در ارﻗﺎم ﺑﺪون رﯾﺸﮏ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ‬

‫داﻧﻪﻫﺎي آﻟﻮده ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺷﺒﯿﻪ داﻧﻪﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮده وﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺧﺎرﺟﯽ )ﭘﺮﯾﮑﺎرپ( آن‬ ‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت درون داﻧﻪ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﺗﻮده ﺳﯿﺎه رﻧﮓ ﺣﺎوي‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﺑﯿﺸﻤﺎري ﺗﻠﯿﻮﺳﭙﻮرﻫﺎي ﻗﺎرچ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺮﻣﻨﮑﻮﺑﯽ‬ ‫ﭘﺎره ﺷﺪه و ﮔﺮد ﺳﯿﺎه رﻧﮓ اﺳﭙﻮر آزاد ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﺗﺮي ﻣﺘﯿﻞ آﻣﯿﻦ در‬

‫اﯾﻦ اﺳﭙﻮرﻫﺎ ﺑﻮي ﻣﺎﻫﯽ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﺘﺼﺎﻋﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺬور ﺳﺎﻟﻢ و ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎرﭼﮑﺶﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮاي‬

‫ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﯽ ﺑﺬر ﻋﻠﻤﯽﺗﺮﯾﻦ و ﺑﺎﺻﺮﻓﻪﺗﺮﯾﻦ روش ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺧﺴﺎرت اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﻫﮏ ﭘﻨﻬﺎن ﭘﺎﮐﻮﺗﺎه ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫‪48‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫در اﯾﺮان ﺣﻀﻮر اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1340‬و ﭘﺲ از آن در ﺳﺎل ‪ 1364‬از‬

‫ﻣﺰارع ﮔﻨﺪم اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﻏﺮب‬ ‫و ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﺷﺎﻣﻞ؛ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎنﺷﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬اردﺑﯿﻞ‪ ،‬زﻧﺠﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺪان و ﻟﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري آﻟﻮده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري ﺳﯿﺎﻫﮏ ﭘﻨﻬﺎن ﭘﺎﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﻗﺎرچ ‪ Tilletia controversa kuhn‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺷﺒﯿﻪ ﺳﯿﺎﻫﮏ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ اﻧﺪازه ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي آﻟﻮده‬ ‫ﺑﻪ ‪ T.controversa‬ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺗﺎ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﻃﻮل ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯽرﺳﺪ و در ﺿﻤﻦ‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪﻫﺎي آن ﻧﯿﺰ ﺑﻄﻮر ﻏﯿﺮﻋﺎدي اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻣﻮرد ﺗﻐﯿﯿﺮ زﻣﺎن ﮐﺎﺷﺖ ﮔﻨﺪم در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺸﻮر ﺣﺎﮐﯽ‬

‫از ﮐﺴﺐ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﮏ ﻧﺎﻗﺺ )ﮐﺎرﻧﺎل ﺑﺎﻧﺖ( ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري اﺑﺘﺪا در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﯿﺼﻞ آﺑﺎد ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺎرﻧﺎل‬

‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1931‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﻫﮏ آﺷﮑﺎر‪:‬‬

‫‪49‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ در ﻣﺰرﻋﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﺴﺎرت اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮐﻤﺘﺮ‬

‫ازﯾﮏ درﺻﺪ ﻣﯿـــﺰان ﻣﺤﺼﻮل و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ‪ 27‬درﺻﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري ﺳﯿﺎﻫﮏ‬ ‫آﺷﮑﺎر ﻗﺎرچ‪ Ustilago tritici (Pers.)Poster.‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻇﻬﻮر ﺳﻨﺒﻠﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎي آﻟﻮده‬

‫ﺳﯿﺎه رﻧﮓ ﺑﻮده و در ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮﺿﻮح ﻗﺎﺑﻞ روﯾﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺒﻠﭽﻪﻫﺎي‬

‫آﻟﻮده ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺗﻮده ﺳﯿﺎهرﻧﮓ ﺗﻠﯿﻮﺳﭙﻮرﻫﺎي ﺧﺸﮏ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎد و ﻗﻄﺮات‬

‫ﺑﺎران ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز ﻓﻘﻂ ﻣﺤﻮر ﻟﺨﺖ ﺳﻨﺒﻠﻪ ﺑﺎﻗﯽ‬ ‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﺳﻨﺒﻠﭽﻪﻫﺎ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ آﻟﻮده ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺳﯿﺎﻫﮏ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎرﭼﮑﺶﻫﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﯿﮏ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺿﺪ ﻋﻔﻮﻧﯽ‬

‫ﺑﺬور ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎرﺑﻮﮐﺴﯿﻦ وﻏﯿﺮه ﻋﻤﻠﯽﺗﺮﯾﻦ روش ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺧﺴﺎرت ﺑﯿﻤﺎري ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺎرﭼﮑﺶﻫﺎ در دﺳﺘﺮس ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺬرﻫﺎي آﻟﻮده را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ آب‬

‫داغ )ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﻪزدن آﻧﻬﺎ ﺻﺪﻣﻪاي ﺑﺮﺳﺪ ( ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ارﻗﺎم‬

‫ﻣﻘﺎوم و اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺬور ﻋﺎري از آﻟﻮدﮔﯽ ﻧﯿﺰ درﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻤﺎري داراي اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎد‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ در ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎﻫﮑﻬﺎي ﮔﻨﺪم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺿﺪ ﻋﻔﻮﻧﯽ ﺑﺬور‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺮوزه ﻗﺎرﭼﮑﺶﻫﺎي ﻣﺎﯾﻊ ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪه‬

‫ﺑﺬور‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ در ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺬر و ﻣﺼﺮف در ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﮐﻢ از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهاي‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻔﯿﺪك ﭘﻮدري ) ‪( Powdery Mildew‬‬

‫ﺳﻔﯿﺪكﻫﺎي ﭘﻮدري )ﺳﻄﺤﯽ ﯾﺎ ﺣﻘﯿﻘﯽ ( روي ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ و ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﻨﺪﻣﯿﺎن‬

‫ﻋﻼﯾﻤﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺮنﻫﺎ اﺳﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ ‪:‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪك ﭘﻮدري روي ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ و ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻨﺪﻣﯿﺎن ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري ﺳﻔﯿﺪك ﭘﻮدري ﯾﮏ ﻗﺎرچ ﻫﺘﺮوﺗﺎﻟﯿﮏ اﺳﺖ و ﻧﮋادﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي دارد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده ﮐﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻗﺎرﭼﮑﺶ ﻫﺎي وﯾﮋه اﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎري ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ را در ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺘﻮرﯾﺎي ﺑﺮگ ﮔﻨﺪم ) ‪: ( Septoria leaf blotch‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ ﺧﺎﻟﺪار ﺑﺮگ ﮔﻨﺪم ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر در ﮐﺸﻮر‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1320‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ در ﺑﺮﺧﯽ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر از ﺟﻤﻠﻪ ؛‬ ‫ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺎرس و اﯾﻼم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه و ﺧﺴﺎرت ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﮑﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ‬

‫ﻗﺮﻣﺰ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﮑﻪﻫﺎ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ رﮔﺒﺮﮔﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺷﺪه و ﺑﺼﻮرت ﻃﻮﻟﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬

‫ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮐﻪ ﻟﮑﻪﻫﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﮓ داده و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮور ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﺎﻟﻬﺎي ﺳﯿﺎه رﯾﺰ‬

‫)ﭘﯿﮑﻨﯿﺪﯾﻮﻣﻬﺎ ( در روي ﻟﮑﻪﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد زردي و ﺧﺸﮑﯿﺪﮔﯽ ﺑﺮگ‬ ‫ﻧﯿﺰ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪51‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﺳﭙﺘﻮرﯾﺎي ﺳﻨﺒﻠﻪ ﮔﻨﺪم ) ‪: ( Septoria glum blotch‬‬

‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿـــﻤﺎري‪ ،‬ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ ﮔﻠﻮم ﯾﺎ ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ ﺳﻨﺒﻠﻪ ﮔﻨﺪم ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﭘﻮﺳﯿﺪﮔﯿﻬﺎي رﯾﺸﻪ و ﻃﻮﻗﻪ ﮔﻨﺪم ‪:‬‬

‫ﻗﺎرﭼﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻮﺳﯿﺪﮔﯽ رﯾﺸﻪ و ﻃﻮﻗﻪ ﮔﻨﺪم در ﮐﺸﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و‬

‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﺴﻬﺎي‬

‫‪Phythium ،Fusarium ،Bipolaris ،Drechslera‬و ‪ Rhizoctonia‬را ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪Phythium spp.‬‬

‫‪Rhizoctonia cerealis‬‬

‫‪52‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ﭘﺎﺧﻮره ﮔﻨﺪم ) ‪: ( Take- all‬‬

‫اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري روي ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﺰو ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي رﯾﺸﻪ‪ ،‬ﻃﻮﻗﻪ و ﻗﺎﻋﺪه ﺳﺎﻗﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬

‫در اﺛﺮ آﻟﻮدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬زودرس و ﺧﻮﺷﻪﻫﺎ ﺳﻔﯿﺪ و ﻋﻘﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻼﯾﻢ ﺑﯿﻤﺎري در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﯿﺮي ﺷﺪن داﻧﻪﻫﺎ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در آﻟﻮدﮔﯽ زودﻫﻨﮕﺎم‪،‬‬ ‫ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﮐﻤﯽ زردرﻧﮓ ﺑﻮده و ﺗﻌﺪادﮐﻤﯽ ﭘﻨﺠﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ .‬زودرﺳﯽ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎ داراي داﻧﻪﻫﺎي ﭼﺮوﮐﯿﺪه ﺷﺪه و در اﺛﺮ رﺷﺪ ﮐﭙﮏ دودهاي‪،‬‬

‫ﺗﯿﺮهرﻧﮓ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي آﻟﻮده ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ از ﺧﺎك ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﯾﺎ از ﻣﺤﻞ ﻃﻮﻗﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﮑﻨﻨﺪ و رﯾﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎﯾﯽ ﺗﻨﮏ‪ ،‬ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه و ﺿﺨﯿﻢ و رﯾﺸﻪﻫﺎ ﻣﺤﺪود ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬

‫وﻟﯽ در ﺻﻮرت رﻃﻮﺑﺖ زﯾﺎد درﻓﺼﻞ رﺷﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎهﺷﺪﮔﯽ رﯾﺸﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻃﻮﻗﻪ و ﻗﺎﻋﺪه‬

‫ﺳﺎﻗﻪ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯿﺴﻠﯿﻮﻣﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﺗﯿﺮه و درﺧﺸﻨﺪهاي‪ ،‬ﺳﺎﻗﻪ‬ ‫ﺗﺎ ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﻏﻼف ﺑﺮگ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﻃﻮﺑﺖ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺮﯾﺘﺴﯿﻮمﻫﺎي‬

‫ﺗﯿﺮهرﻧﮓ روزﻧﻪدار روي ﻏﻼﻓﻬﺎي ﺑﺮگ ﮐﻪ از ﻣﯿﺴﻠﯿﻮم ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻗﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎر در ﻗﺎﻋﺪه ﺿﻌﯿﻒ و ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺞ ﺷﺪه و روي زﻣﯿﻦ ﺑﯿﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎي ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬اﺟﺮاي ﺗﻨﺎوب ﺑﺎ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻏﯿﺮ ﻣﯿﺰﺑﺎن‬

‫)ﮔﯿﺎﻫﺎن دوﻟﭙﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺨﻮد‪ ،‬ﻟﻮﺑﯿﺎ و ﺑﻘﻮﻻت( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺑﻘﺎﯾﺎي ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ‬ ‫ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﺷﺨﻢ ﻋﻤﯿﻖ و ﯾﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﻋﻤﯿﻖ و ﻧﯿﺰ ﺣﺬف ﮐﺎﻣﻞ ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي‬

‫ﺧﻮدرو ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻤﺎري اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎﺗﺪ ﮔﺎل ﺑﺬر )‪: ( Seed - Gall Nemtod‬‬

‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﻧﻤﺎﺗﺪ ﮔﺎل زاي ﮔﻨﺪم ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﻧﻤﺎﺗﺪ‬

‫‪ Anguina tritici (Steinb.) Chit.‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و اﻧﮕﻞ اﺟﺒﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﻤﺎري در ﺑﺴﯿﺎري از‬ ‫ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و درﺟﺎت آﻟﻮدﮔﯽ در ﻓﺎرس‪ ،‬ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬اﯾﻼم‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬زﻧﺠﺎن‪ ،‬ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﻟﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬آذرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﻔﺎوت‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎري ‪:‬‬

‫‪53‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫در اﺛﺮ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﮔﺮهﻫﺎي ﺳﺎﻗﻪ ﮔﻨﺪم ﮐﻢ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺎﻗﻪﻫﺎي آﻟﻮده‬

‫ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮ از ﺳﺎﻗﻪﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﺷﺪه و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻫﺎﯾﯽ در ﻃﻮل ﺳﺎﻗﻪ و ﻧﯿﺰ در ﺑﺮﮔﻬﺎ اﯾﺠﺎد‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﻨﺒﻠﻪﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﮔﻠﻮمﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﻏﻠﺐ داﻧﻪﻫﺎ ﯾﺎ‬

‫ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ـ ﺳﯿﺎه در آﻣﺪه و در واﻗﻊ اﯾﻨﻬﺎ ﮔﺎلﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‬ ‫از داﻧﻪﺳﺎﻟﻢ ﮔﻨﺪم ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺎلﻫﺎ در آب ﺧﯿﺴﺎﻧﺪه و ﺧﺮد ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬

‫ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﻻرو ﻣﺘﺤﺮك ﻧﻤﺎﺗﺪ از آن ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ‪:‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻋﻤﻠﯽﺗﺮﯾﻦ روشﻫﺎي ﻣﺒﺎزه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﺑﻮﺟﺎري ﺻﺤﯿﺢ و اﺻﻮﻟﯽ ﺑﺬرﻫﺎي‬

‫ﮔﻨﺪم ﻗﺒﻞ از ﮐﺎﺷﺖ و اﺟﺮاي ﺗﻨﺎوب ﺑﺎ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻏﯿﺮﻣﯿﺰﺑﺎن ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 2‬ﺳﺎل‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ 5 ، 4، 3 ، 1 ) .‬و ‪( 6‬‬

‫ﺗﻨﺎوب زراﻋﯽ ‪:‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن راﻧﺪﻣﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﮔﻨﺪم در ‪ 5‬ﻫﮑﺘﺎر ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ -1‬آب و ﻫﻮا‬

‫‪ -2‬ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك‬

‫‪ -3‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻬﯿﻪ زﻣﯿﻦ‬ ‫‪ -4‬ﻧﻮع ﺑﺬر‬

‫‪ -5‬روش ﮐﺎﺷﺖ )ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﯾﺎ دﺳﺘﯽ (‬

‫‪ -6‬ﻧﻮع زراﻋﺖ )آﺑﯽ ﯾﺎ دﯾﻤﯽ (‬ ‫‪ -7‬آﺑﯿﺎري ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫‪ -8‬ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﺻﺤﯿﺢ‬

‫‪ -9‬ﺗﻨﺎوب زراﻋﯽ‬

‫ﺗﻨﺎوﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﮔﻨﺪم ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺴﺘﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ‬

‫ﺟﻮي ‪ ،‬ﻧﻮع زراﻋﺖ ازﻧﻈﺮ دﯾﻤﯽ ﯾﺎ آﺑﯽ و ﻣﻘﺪار آب ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ آب و ﻫﻮاي ﻣﻌﺘﺪل داﺷﺖ و زراﻋﺖ آﺑﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺗﻨﺎوب ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫زﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺳﺎل اول ‪ :‬ﻧﺒﺎﺗﺎت وﺟﯿﻨﯽ‬

‫‪54‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ ﺳﺎل دوم ‪ :‬ﮔﻨﺪم‬‫‪ -‬ﺳﺎل ﺳﻮم ‪ :‬آﯾﺶ‬

‫درﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﺑﻬﺘﺮاﺳﺖ ﺗﻨﺎوب ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ زﯾﺮ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺳﺎل اول ‪ :‬ﯾﻮﻧﺠﻪ‬

‫ ﺳﺎل دوم ‪ :‬ﯾﻮﻧﺠﻪ‬‫ ﺳﺎل ﺳﻮم ‪ :‬ﯾﻮﻧﺠﻪ‬‫ ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم ‪ :‬ﻧﺒﺎﺗﺎت وﺟﯿﻨﯽ‬‫ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ‪ :‬ﮔﻨﺪم‬‫ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ از ﮔﺮدﺷﻬﺎي زراﻋﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﮔﻨﺪم ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺳﺎل اول ‪ :‬ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ‬

‫ ﺳﺎل دوم ‪ :‬ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه‬‫‪ -‬ﺳﺎل ﺳﻮم ‪ :‬ﺳﯿﺐ زﻣﯿﻨﯽ‬

‫ ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم ‪ :‬ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه‬‫ ﺳﺎل اول ‪ :‬ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ ﯾﺎ ﭘﻨﺒﻪ‬‫ ﺳﺎل دوم ‪ :‬ﮔﻨﺪم ﭘﺎﯾﯿﺰه‬‫‪ -‬ﺳﺎل ﺳﻮم ‪ :‬ﺟﻮ ) ‪( 1‬‬

‫ﺑﺮداﺷﺖ ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺎﺷﺖ و داﺷﺖ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي دارﻧﺪ ‪ ،‬در ﺑﺮداﺷﺖ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﺒﺬول ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻢ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد و ﻫﻢ از‬ ‫ﺗﻠﻔﺎت ﮔﻨﺪم ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎﯾﺪ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد ‪:‬‬ ‫‪ -1‬داﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻨﺪم ﮐﺎﻣﻼً رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و از ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﻨﺪﻣﻬﺎي ﻧﺎرس ﺧﻮدداري ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ -2‬در زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ رﻃﻮﺑﺖ داﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از ‪ 15 -16‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﻨﺪم ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دﺳﺖ و ﯾﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﯿﻨﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮص اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎ دﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺎﻫﺮ ﺗﻮﺳﻂ داس ﻫﺎي‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎي ﮔﻨﺪم را از ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﺮﯾﺪه و در دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ‬ ‫ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ آوري دﺳﺘﻪ ﻫﺎ و روي ﻫﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﺗﻮده اي ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﺮﻣﻦ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﺑﺮاي ﺟﺪا ﮐﺮدن داﻧﻪ از ﮐﺎه ‪ ،‬از ﺧﺮﻣﻦ ﮐﻮﺑﻬﺎ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﻞ‬

‫ﮔﺎردان ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺗﺮاﮐﺘﻮر ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭼﺮﺧﺶ و ﺟﺪا ﻧﻤﻮدن ﮐﺎه از داﻧﻪ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺑﻮده و ﻧﯿﺰ زﻣﺎن ﮐﻤﯽ ﺻﺮف ﺷﺪه و دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ‬

‫وﺟﻮد ﺑﺎد ﻣﻼﯾﻢ ﺑﺮاي ﺟﺪا ﮐﺮدن داﻧﻪ از ﮐﺎه ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﯾﺎدآور ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫ﺟﺪﯾﺪاً دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ درو ﮐﺮدن ﮔﻨﺪم و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن آن‬ ‫را دارﻧﺪ و ﻫﻢ در زﻣﺎن وﻫﻢ در ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎي ﺑﺮداﺷﺖ ‪:‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮﻣﺎﺷﯿﻨﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ ‪ ،‬ﮐﻤﺒﺎﯾﻦ ﻧﯿﺰ‬

‫دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﻓﻮق را ﯾﻌﻨﯽ ‪ :‬درو ﮐﺮدن ‪ ،‬ﮐﻮﺑﯿﺪن و ﺟﺪا‬

‫ﮐﺮدن داﻧﻪ از ﮐﺎه ‪ ،‬ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮدن و درﺟﻪ ﺑﻨﺪي داﻧﻪ ﻫﺎ ) از ﻧﻈﺮ رﯾﺰي و درﺷﺘﯽ ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪ‬ ‫و آردﺷﺪه ( و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﯿﺴﻪ ﮐﺮدن ﮔﻨﺪم ﻫﺎ را در ﯾﮏ زﻣﺎن دارد ‪.‬‬

‫ﻧﻮع دﯾﮕﺮ ﮐﻤﺒﺎﯾﻦ ﻫﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﺶ ﻫﺎرا ﻧﯿﺰ ﺧﺮد ﮐﺮده و در روي زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻣﺎﻟﭻ ﯾﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻤﺒﺎﯾﻦ ﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﮐﺮدن‪20-30‬ﻫﮑﺘﺎر ﻣﺤﺼﻮل را در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﻨﺪم و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﮐﻤﺒﺎﯾﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎت زﯾﺮ ﺿﺮوري اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺮﯾﮏ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه و از ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﺧﻮدداري‬ ‫ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮔﻨﺪم ﮐﺎﻣﻼً رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ )اﮔﺮدر زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼً رﺳﯿﺪه ﻧﺒﺎﺷﻨﺪو ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺮي‬ ‫و ﺧﻤﯿﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎي ﺑﺮداﺷﺖ و‬

‫ﮐﻮﺑﻨﺪه ﻣﺨﺼﻮص ‪ ،‬داﻧﻪ ﻫﺎ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر داﺧﻠﯽ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﺧﻤﯿﺮ درآﻣﺪه و ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎﻣﻼً از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ رود ‪(.‬‬

‫‪ -3‬ارﻗﺎﻣﯽ ﮐﻪ درﻣﻘﺎﺑﻞ رﯾﺰش داﻧﻪ ﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮداﺷﺖ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ از رﯾﺰش داﻧﻪ ﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪56‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫‪ -4‬از ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﻨﺪم در ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﻫﻮا زﯾﺎد ﺑﺎﻻ ﺑﻮده وي اﺷﺒﻨﻢ ﺑﻪ ﻣﻔﺪار زﯾﺎد‬ ‫روي ﻧﺒﺎت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮدداري ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﺮداﺷﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﮐﻤﺒﺎﯾﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻮﺑﻨﺪه ﻫﺎ و ﻏﺮﺑﺎﻟﻬﺎ ‪،‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻮﺑﻨﺪه ﻫﺎ و ﻏﺮﺑﺎﻟﻬﺎ را دﻗﯿﻘﺎً ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺮد ﺗﺎ از ﺷﮑﺴﺘﻦ داﻧﻪ ﻫﺎ و ﺗﻠﻔﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﺮداﺷﺖ ‪ ،‬ﮐﻤﺒﺎﯾﻦ ﻫﺎ و ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ وﺳﺎﯾﻞ ﺑﺮداﺷﺖ را ﮐﺎﻣﻼً ﺗﻤﯿﺰ و آﻣﺎده‬ ‫ﮐﺮد ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻓﻠﮑﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎد ﺷﺪﯾﺪ در دﺳﺘﮕﺎه اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮔﺮدد ﺗﺎ داﻧﻪ ﻫﺎ و ﮐﺎه ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ ‪ 1 ) .‬و ‪( 6‬‬

‫‪57‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫)ﻣﻨــــﺎﺑـــــﻊ(‬

‫) ‪ : ( 1‬ﻏﻠّﺎت – دﮐﺘﺮ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺪاﺑﻨﺪه‬

‫) ‪ : ( 2‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮاص ﺧﻮراﮐﯽ ﻫﺎ – اﺣﻤﺪ ﺳﭙﻬﺮ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬ ‫) ‪ : ( 3‬ﺑﯿﻤﺎري ﮔﯿﺎﻫﺎن زراﻋﯽ – دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﻬﺪاد‬

‫) ‪ : ( 4‬ﺳﺎﯾﺖ وزارت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي ‪WWW.MAJ.IR‬‬ ‫‪WWW.AGRI-JAHAD.IR‬‬ ‫) ‪ : ( 5‬ﺳﺎﯾﺖ ﻏﻼت در اﯾﺮان ‪WWW.IRANWHEAT.IR‬‬

‫) ‪ : ( 6‬ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ) ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺐ و ﺳﺎﯾﺘﻬﺎي ﻓﻮق ﺑﻌﻼوة ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬

‫ﺳﺒﺐ اﻫﻤﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮ ذﮐﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ و ﻣﻤﺰوج در ﻣﺘﻦ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺷﺪه اﻧﺪ و ذﮐﺮ دﻗﯿﻖ ﻧﺎم ﻣﻨﺒﻊ در ﭘﺎﯾﺎن ﻫﺮ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻣﻮﺟﺐ ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ در‬ ‫وﯾﺮاﯾﺶ ﻣﺘﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ ‪( .‬‬

‫در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ و ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺷﺪن ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻨﺪم از ذﮐﺮ ﺟﺰﺋﯿﺎت و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ داراي اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺘﻨﺎع ﮔﺮدﯾﺪ ‪ .‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪك ﻫﻢ ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ را ادا‬

‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ان ﺷﺎء اﻟّﻠﻪ‬ ‫***ﭘــــﺎﯾــــﺎن***‬ ‫))ﺑﻬﺎر ‪((1385‬‬

‫‪58‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬