Web Program Lama Rehberi-2

>>

‹çindekiler

CHIP Workshop Klasörü

Kesin, biriktirin, kendi arflivinizi oluflturun CHIP WORKSHOP’da BU AY Web Programc›l›¤› <IFRAME> Tak›s› ve web sitenizde iframe’lerden faydalanman›n yollar›

Excel Serisi Excel’i do¤ru tan›mlamak

Photoshop Serisi Herkes ‹çin Photoshop

CHIP Workshop Klasörü’nü ayraçlar›yla birlikte siparifl edebilir ve kendi arflivinizi oluflturabilirsiniz. Fiyat: 9.000.000

TL

(KDV ve gönderim ücreti dahil)

Siparifl için: http://abone.vogel.com.tr

<<

Web Programc›l›¤›

<IFRAME> Tak›s› ve web sitenizde iframe’lerden faydalanman›n yollar› Frame’lerin kullan›fll› bir türevi olan iframe’lerle web sitenize kullan›fll› özellikler katabilirsiniz.

G

eçen say›m›zdaki frame’ler konusundan sonra bu ay da iframe’leri ele alal›m istedik. Zira iframe’ler deneyimsiz web tasar›mc› ve gelifltiricilerinin en çok sorduklar› konular›n bafl›nda geliyor. Geçti¤imiz say›da da üzerinde durdu¤umuz üzere frame’lerden sadece ekran› farkl› sayfalara bölen bir tak› olarak faydalanmaktan öte, JavaScript yard›m›yla birbirleriyle etkileflime geçebilen sayfalar oluflturmakta ve bunlar› kontrol etmekte faydalanm›flt›k. Iframe’ler için de durum farkl› de¤il asl›nda. Bu atölyemizde hem iframe’leri kullanmay› ö¤renecek hem de sadece <IFRAME> tak›s›n› kullanmaktan öte bu elemanlardan nas›l faydalanabilece¤imizin imkanlar›na göz ataca¤›z. Iframe’leri temelde frame’ler gibi düflünebiliriz. Fark flu: Frame’ler farkl› sayfalar› göstermek için penceremizi yatay ve dikey çizgilerle bölerken, iframe’ler farkl› sayfalar›, dikdörtgenle çevrelenen bir kutu içinde gösterirler. Boyutlar›n› ve farkl› özelliklerini kontrol edebilece¤imiz bir dikdörtgen içerisinde farkl› bir sayfa içeri¤i gösterebilmeyi, iframe’leri hiç kullanmam›fl olanlar bile ilgiyle karfl›layacaklard›r san›r›m. Gelelim iframe’i sayfam›zda nas›l oluflturaca¤›m›za. Bunun için <IFRAME> tak›s›n› kullan›yoruz. Tak›n›n kullan›m› çok basit. Gereken ayarlar› ise tak›n›n sahip oldu¤u özniteliklerle yap›yorsunuz. Afla¤›daki örnek, basit bir iframe uygulamas›n› gösteriyor.

‹kinci sayfam›z birincinin içindeki iframe’de görünüyor


p

marginwidth="0" bgcolor="#cccccc">

Normal sayfam›z...

<iframe align="center" frameborder="1" height="200" width="450"

Iframe kullanan sayfa

scrolling="Auto" src="harici.html">

Sayfa.html









Iframe’de görünecek sayfa Harici.html
p

✂

marginwidth="0" bgcolor="#ffffff">

110• CHIP Workshop >>

>>

Web Programc›l›¤›

CHIP’in web sayfas› kendi sayfam›z içindeki iframe’de görünüyor

Harici içerik

Dilerseniz harici içerik olarak göstermek istedi¤iniz sayfay› web’deki herhangi bir sayfadan da seçebilirsiniz. Bunun için src (source = kaynak) özniteli¤inin de¤eri olarak o sayfan›n URL adresini yazman›z yeterli olacakt›r. <iframe align="center" frameborder="1" height="200" width="450" scrolling="Auto" src="http://www.chip.com.tr">

Böylelikle, baflka birisine ait herhangi bir sayfay› kendi sayfan›z içinde görüntüleyebilirsiniz. Dilerseniz biraz da <iframe> tak›s›yla kullanabilece¤imiz özniteliklerden bahsedelim. Afla¤›daki tablo bu özniteliklerden standart olanlar› ve ifllevlerini gösteriyor.

Öznitelik ‹fllevi align Iframe’i sayfada hizalamak için kullan›l›yor. Standart olarak seçebilece¤iniz seçenekler flunlar: absbottom / absmiddle / baseline / bottom / center / left / middle / right / texttop / top class CSS stil tan›m› için s›n›f ad› frameBorder Iframe’i bar›nd›ran sayfayla iframe aras›nda bir s›n›r çizgisi olup olmayaca¤›n› kontrol ediyor. De¤erler 0 ve 1

frameBorder 0, scrolling ise No olarak tan›ml›

height Iframe’in yüksekli¤i id Scriptte kullanmak için iframe’in referans ad› marginHeight Iframe içindeki sayfan›n içeri¤inin iframe’in üst ve alt çizgisine olan uzakl›¤›n› kontrol eder (Ancak bunun için sayfan›n tak›s›nda margin ile ilgili verilmifl bir de¤er olmamas› gerekir). marginWidth Iframe içindeki sayfan›n içeri¤inin iframe’in sa¤ ve sol çizgisine olan uzakl›¤›n› kontrol eder (Ancak bunun için sayfan›n tak›s›nda margin ile ilgili verilmifl bir de¤er olmamas› gerekir). name Script’te kullanmak için iframe’in referans ad›. scrolling Iframe içindeki içeri¤in, iframe boyutundan daha büyük olmas› durumunda kayd›rma çubuklar›n›n olup olmayaca¤›n› kontrol eder. De¤erler: Yes, No, Auto src Iframe içinde görünecek sayfan›n ismini (ve gerekiyorsa yol adresini) belirtmekte kullan›l›r. width Iframe’in geniflli¤i Iframe’imi sayfan›n diledi¤im noktas›nda nas›l gösterebilirim? <IFRAME> tak›s›n›n align özniteli¤inin sabit de¤erleriyle iframe’inizi sayfan›z›n diledi¤iniz noktas›nda gösteremiyor musunuz? CSS ve DHTML’i kullanarak diledi¤iniz her HTML elementini sayfan›z›n diledi¤iniz noktas›nda gösterebilece¤iniz gibi iframe’lerinizin pozisyonunu da bu yöntemi kullanarak ayarlaman›z mümkün. Afla¤›daki kodlar iframe’inizi sayfan›z›n üstten 100 piksel soldan ise 50 piksel içeride gösterecek. pozisyon.html
p

marginwidth="10" bgcolor="#cccccc">

Normal sayfam›z...

marginHeight ve marginWidth 30 olarak tan›ml›. Bu yüzden iframe içindeki içerik s›n›r çizgilerine bu marjin mesafesinde. << CHIP Workshop • 111



<<

Web Programc›l›¤›

Normal sayfam›z...

gorun
kaybol


Harici içerik eklemede iframe’ler



Dilerseniz iframe’inizi script yard›m›yla görünmez/görünür de yapabilirsiniz. pozisyon.html <script language="JavaScript"> function kaybol(katman) { if (document.all) {document.all[katman].style.visibility="hidden";} else if (document.layers) {document.layers[katman].

p

visibility="hide";} else {document.getElementById(katman).style.visibility="hidden";} } function gorun(katman) { if (document.all) {

document.all[katman].style.

p

document.layers[katman].

p

visibility="visible";} else if (document.layers) { visibility="show";} else {document.getElementById(katman).style.visibility="visible";} }
p

marginwidth="10" bgcolor="#cccccc">

Yandaki linklere bast›kça iframe’iniz bir görünür bir görünmez olacakt›r.

HTML sayfan›zda iframe’inizde görünecek sayfan›n ad›n› bir defa yazars›n›z ama bu, sayfa yüklü oldu¤u sürece bu de¤eri de¤ifltiremeyece¤iniz anlam›na gelmez. Bir script yard›m›yla iframe’inizde görünmesini istedi¤iniz sayfa ismini (ya da adresini) de¤ifltirmeniz mümkün. fiimdiki örne¤imiz bu konuyla ilgili. Sayfalar›n›za harici içerik eklemenin belki de en kolay yolu iframe kullanmaktan geçiyor. Harici içerik ekleme imkan› bize daha az say›da sayfa yazarak daha çok say›da içerik kombinasyonu göstermemizi sa¤layaca¤› gibi sitelerimizi kontrol edebilmeyi de kolaylaflt›r›r. fiöyle ki, sayfalar›n›z›n üst, alt ve yan k›s›mlar›ndaki yap›lar hep ayn›yken sadece içerikler de¤ifliklik gösteriyorsa ayn› yap›lar› her bir sayfaya kopyalamak yerine tek bir sayfada tutabilir, içerik sayfalar›n›z› da iframe içinde gösterebilirsiniz. Bu durumda güncelleme ihtiyac› hissetti¤iniz anlarda her bir sayfada yer alan benzer yap›lar› teker teker de¤ifltirmek yerine sadece bir sayfay› de¤ifltirmeniz yeterli olacakt›r. Iframe’lerden faydalanan bir site yapal›m. Iframe kullanan sayfam›z ile iframe’de görünecek içerik sayfalar›m›z ayn› fon rengini kullanacaklar›ndan ve iframe s›n›r çizgisini 0 olarak belirleyece¤imizden kullan›c›lar sayfada görünen içeri¤in farkl› harici bir içerikten geldi¤ini anlamayacaklard›r. Böylece ziyaretçiniz linklere bast›¤›nda sadece ilgili içerik yüklenmeye bafllayacak, gereksiz sayfalar›n da yüklenmesi gerekmeyecektir. Üstelik içerikte bir de¤ifliklik yapman›z gerekti¤inde, çok kompleks olabilecek anasayfan›zda hiç bir de¤ifliklik yapman›z gerekmeyecektir. Dört adet içerik sayfas› yarat›n. Afla¤›dakine benzer olarak anasayfan›z› oluflturun ve script’te yer alan dosya isimlerini kendi içerik sayfalar›n›z›n isimleriyle de¤ifltirin. nav.html
p

marginwidth="0" bgcolor="#ffffff">


p

cellspacing="0">

✂

112• CHIP Workshop >> >> Web Programc›l›¤› © 2004 - StudioWeb Sisteminizi test edebilirsiniz. Yandaki linklere her bast›¤›n›zda sayfan›zdaki içeri¤in de¤iflti¤ini görebilirsiniz. Peki sistemimiz nas›l çal›fl›yor? Düzene¤imiz linklere ekli küçük birer script parças›yla ifl görüyor. Bu script parçalar›n›n gördü¤ü ifl ise aynen geçen say›m›zdaki frame’ler konusunda inceledi¤imiz üzere DOM element tablosunu kullanarak ilgili nesnenin ilgili özelli¤ini de¤ifltirmek. Nesnemiz ayframe ismi verdi¤imiz iframe elementinin location nesnesi iken de¤ifltirece¤imiz özellik href property’si. p p color="#800000">DHTML Burada script’in nas›l önce bir üst obje olan top nesnesine yani frame yap›s›na ve oradan da ilgili nesneler üzerinden gereken özelli¤e ulaflt›¤›n› inceleyin. top.ayframe.location.href='dhtml.html' Bu örnekte de gördü¤ümüz üzere, iframe’lerde kullanaca¤›m›z script’leri yazarken, aynen frame’lerde oldu¤u gibi davran›yoruz. Bu ay görece¤imiz son örnek ise yine iframe’leri kullanarak sayfalar›n›z için bir önyükleme oluflturmak. HTML sayfan›z için önyükleme (Preloader) p p color="#800000">Java p p color="#800000">DHTML p p Ço¤u geliflmifl web sitesinde, özellikle içeri¤i tamamen Flash ile oluflturulmufl sitelerde sayfa içeri¤ini görebilmek için içeri¤in bir k›sm›n›n ya da tamam›n›n ziyaretçi bilgisayar›na yüklenmesi gerekir. Bu durumda yükleme ifllemi sürerken ziyaretçiyi hem bilgilendirecek hem de oyalayacak küçük içeri¤e (ki genelde bu bir animasyondur) ihtiyaç duyulur. Bu iflleme önyükleme (preloading) ad› verilir. Normal HTML sayfalar›n›z için gerçek anlamda bir önyükleme yapmak imkans›z olmasa da hiç pratik de¤ildir. Ancak en az›ndan benzer bir etkiyi uyand›racak yöntemler yok de¤ildir. Bunlardan biri de frame’lerden ya da iframe’lerden faydalanarak yap›lan›d›r. ‹çeri¤i basit olsun kompleks olsun, web sayfan›z›n önyükleme sahnesinden sonra görünmesini istiyorsan›z, flimdi görece¤imiz script’i kullanabilirsiniz. Diyelim ki önyükleme ifllemini uygulayaca¤›m›z sayfa ana sayfa- color="#800000">JSP JavaScript

Sayfan›z›n tamam› yüklenene kadar ekranda görünecek içerik << CHIP Workshop • 113

<<

Web Programc›l›¤›

m›z olsun. Bu durumda ana sayfan›zda görünmesini istedi¤iniz her fleyi anasayfa.html isimli bir sayfaya koyun. Ziyaretçimizi önce önyükleme iflleminin yap›laca¤› farkl› bir sayfada karfl›laman›z gerekir. Bu sayfam›z index.html olsun. Yapaca¤›m›z ifllem flu olacak: Index.html sayfas›nda bir yandan ziyaretçimizin asl›nda görmek istedi¤i ana sayfam›z› yüklerken bir yandan da ona bir animasyon gösterece¤iz. Bu ifllem için öncelikle sayfam›z yüklenene kadar ekranda görünecek olan içeri¤e karar vermemiz gerekir. Bu, basit ve hafif olan bir Flash ya da GIF animasyonundan ibaret olabilir. Ben bunun için yükleme ifllemini temsil eden bir çubuk (process bar) ve basit bir yaz› kullanaca¤›m.

Elde edece¤imiz script’imizin son hali flu flekilde olmal› index.html <script language="JavaScript">

Sayfa yükleniyor..



var adres = "anasayfa.html";





function yeniAdres(){ location.href=adres;

Bundan sonra ise yine sayfam›z›n herhangi bir noktas›na, tercihen sonuna afla¤›daki gibi görünmeyen bir iframe ilavesi yapmam›z gerekir. Iframe’imizi burada sayfaya bir script yazd›r›yor. Script ile yazd›rman›n iki avantaj›ndan birincisi uygulamam›zda çok az fleyi de¤ifltirerek kendi sistemimize uyarlayabilmemize imkan tan›rken bir di¤er avantaj› ise eski Netscape 4 taray›c›lar› için, desteklemedikleri iframe’ler yerine ilayer tak›lar›n› kullanmas›. Bunu dilerseniz sadece HTML kodlar›ndan oluflacak flekilde de yazabilirsiniz.

}



"0"

p

cellspacing="0">

if (document.layers){



var adres = "anasayfa.html";

document.write('<\/layer>'); } p color="#FFFFFF">Sayfa yükleniyor.. else if (document.all || document.getElementById){ document.write('<iframe src="' + adres + '" style="visibility: p hidden;"><\/iframe>'); height="3" border="0" alt=""> } <script language="JavaScript"> else location.href = url; if (document.layers){ document.write ('<\/layer>'); } Iframe’imizin görünmez olmas›n›n sebebi gayet aç›k asl›nda. Yükleme ifllemi tamamlanana kadar yüklenen içeri¤i kullan›c›ya göstermemek. Daha sonra yapmam›z gereken yüklemesi yap›lacak ana sayfam›z›n ad›n› belirtece¤imiz script parças›n› tak›lar› aras›na yerlefltirmek olacak. else if (document.all p || document.getElementById){ document.write p ('<iframe src="' + adres + '" style="visibility: hidden;"><\/iframe>'); } else location.href = url; <script language="JavaScript">

function yeniAdres(){ location.href=adres; }

Sayfam›z yüklenir yüklenmez yeniAdres() fonksiyonunun ça¤r›lmas› gerekir. Bunun için de tak›s›na flu flekilde bir ifade yazmam›z gerekir:



Önyüklemesi yap›lacak sayfa olan anasayfa.html sayfas›n› da oluflturun ve içine diledi¤iniz gibi bir içerik koyun. Ben yükleme iflleminin uzun sürmesi ve daha belirgin olarak gözlemlenebilmesi için web üzerinde büyükçe bir resim koydum.

114 • CHIP Workshop >>

>>

Web Programc›l›¤›

Anasayfa Anasayfa

Yükleme ifllemini görmek için dilerseniz





document.write('<iframe src="' + adres + p

<\/iframe>');

/simplicity.jpg" border="0" alt="">

sat›r›n›

Script nas›l çal›fl›yor?

document.write('<iframe src="' + adres + p

Gelelim önyükleme iflleminin nas›l gerçekleflti¤ine. Diyelim ki iframe tak›s›ndan anlayan bir taray›c› ile ziyaretçiniz index.html sayfan›za geldi. Bu durumda ziyaretçinizin ilk görece¤i fley önyükleme yaz›s› ve küçük animasyon olacak. Ayn› anda script, sayfaya

'" style="visibility: visible;"><\/iframe>');

<iframe src="anasayfa.html" style="visibility: hidden;"><\/iframe>

fleklinde bir ifade yazd›racak. Bu da anasayfa.html sayfas›n› ekranda olan ama görünmeyen bir iframe içine yüklemeye bafllayacak anlam›na geliyor. Anasayfa.html sayfas›ndaki tüm dosyalar ziyaretçi bilgisayar›n›n cache haf›zas›na yüklendi¤inde, yani yükleme ifllemi bitti¤inde ise tetiklenen yeniAdres() fonksiyonu ziyaretçiyi anasayfa.html sayfas›na gönderecek. Zaten önceden cache haf›zas›na yüklü olan sayfa içeri¤i böylece hemen ekrana gelecek.

<< CHIP Workshop • 115

sat›r›yla de¤ifltirerek iframe’inizi görünür hale getirebilirsiniz. Numan Pekgöz [email protected]

» eCHIP StudioWeb+’da bu ay: <IFRAME> TAKISI Bu ayki atölyemizde yer alan tüm uygulamalar›n çal›flmaya haz›r birer kopyas›n› dergimizin CD’sindeki StudioWeb+ bölümünde bulabilirsiniz.

<<

Excel Serisi

EXCEL’‹ DO⁄RU TANIMLAMAK Y›llard›r kulland›¤›m›z Excel hakk›nda ne kadar do¤ru bilgilere sahibiz? Çevremizdeki ilgili ya da ilgisiz kifliler Excel'i ne kadar tan›yor? Excel konuflulurken ne kadar do¤ru tespitler yap›l›yor? Excel terimlerinden bahsedilirken kullan›lan dil ne kadar do¤ru? xcel kullanmaya yeni bafllad›ysan›z, bu makalemiz tamamen size hitap ediyor demektir. E¤er y›llard›r Excel kullan›yorsan›z bu makalede anlatt›klar›m›z› yak›n çevrenize de okutman›z› istirham ediyoruz. Çünkü bu makalede Excel’in nas›l kullan›ld›¤›n› anlatmayaca¤›z. Excel’deki bir komutun ne ifle yarad›¤›n› anlatan cümleler de bulamayacaks›n›z. Excel’in ne oldu¤unu ve ne olmad›¤›n› anlatan bir içerik bulacaks›n›z. Y›llard›r Excel kullan›yorsunuz. Excel’in gücünü biliyorsunuz. Neler yapabilece¤ini uygulamalar ile idrak etmiflsiniz. Art›k bilgisayar›n›z›n Excel’siz olamayaca¤›n›, çünkü Excel’in hayat›n›z›n bir parças› oldu¤unu düflünüyorsunuz. Buna ra¤men çevrenizde bulunan birçok bilgisayar kullan›c›s›n›n sizin bu yaflad›klar›n›za olan duyars›zl›¤› garibinize gidiyor. Hatta ço¤u zaman da kendi kendinize bu ilgisizli¤e isyan etmek geliyor içinizden. Bunu yapam›yorsunuz. Yapm›yorsunuz. Yanl›fl anlafl›laca¤›n›z› düflünüyorsunuz. Yanl›fl düflünüyorsunuz. Art›k çevrenizin bu duyars›zl›¤›na isyan etmenizin zaman› geldi. E¤er bugüne kadar çevrenizdekileri nas›l ikna edece¤inizi bilemediyseniz, iflte size bu konu hakk›nda teferruatl› bir makale. Kelime olarak Excel; “geçmek, üstün olmak, ileride olmak” manalar›na geliyor. Ex-

✂

E

cellence; “üstünlük”, Excellent; “mükemmel, çok iyi” anlamlar›n› göz önünde bulundurabiliriz. Her ne kadar Microsoft firmas›n›n Excel ismini koymas›ndaki manay› bilemesek de, ‹ngilizce kelime karfl›l›¤› ile program mükemmel (Excel, Excellent) bir uyum-

luluk sa¤lamaktad›r. Terim olarak Excel, Microsoft firmas›n›n Office paketi içeri-sinde bulunan ve Elektronik Hesap Tablosu ifllerini gören bir programd›r. Bu k›sa tarifi birazdan detay› ile aç›klayaca¤›z.

fiekil-1: Excel Uygulamas›

65• CHIP Workshop >>

>>

Excel Serisi

Kelime anlam› ile Terim anlam›n› birlefltirmek her kelime için do¤ru olmasa da Excel için bu iki anlam› birlefltirdi¤imizde ortaya flu tarifi ç›kartabiliriz. Excel, “Mükemmel bir Elektronik Hesap Tablosu”dur. Elbetteki tek elektronik hesap tablosu Excel de¤ildir. Excel’den önce de elektronik hesap tablolar› vard›. Excel ile birlikte ça¤dafl hesap tablolar› da bulunmaktad›r. Ancak Excel bunlar›n içerisinde en Excellent olan›d›r. fiimdi bu k›yaslamaya ve tarihçeye girmeyece¤iz. Dergimizin ilerleyen say›lar›nda di¤er hesap tablolar› ve Excel aras›ndaki farkl›l›klar› gösteren bir raporu genifl olarak sunaca¤›z. Ancak “Neden Excel?” sorusuna ciddi bir cevap vermeliyiz. Konu hakk›nda kesin bir karara varabilmek için baz› ön flartlar gerekiyor. Bunlardan en önemli iki tanesi, program›n tam ifllevinin bilinmesi, di¤eri ise fiyat›d›r. Elbetteki daha birçok flart saymak mümkündür. Ancak bu iki flart kullan›c›y› ilk etapta etkileyen en önemli flartlard›r.

Program›n Bilinmesi: Elektronik Hesap Tablosu olarak Excel di¤er, hesap tablosu programlar›yla k›yaslanmayacak üstünlüklere sahiptir. Günlük hayatta ihtiyac›n›z olan bilgisayar kullan›m›n›n hemen hemen büyük k›sm›n› karfl›layacak nitelikte gelifltirilmeye devam etmektedir. Çok yayg›n bir kullan›m alan›na sahip oldu¤u için, kaynak bulmak kolayd›r. Program› gelifltiren firma programa önem verdi¤i için, program› destekleyici birçok etkinlikte bulunmaktad›r.

Fiyat›: Di¤er hesap tablolar›n›n aksine, Excel ücretfiekil-2: Excel’e ait baz› dosya türleri

<< CHIP Workshop • 66

li ya da ücreti di¤erlerinden daha fazla oldu¤u için dezavantajl› olarak de¤erlendirilmektedir. Bu konu hakk›ndaki fikirleri ise yine makalenin içerisinde bulman›z mümkün olacakt›r. E¤er bir firma sahibi iseniz ya da bir firma ad›na bilgisayar ile çal›fl›yorsan›z size bir sorumuz var. “Firman›z› insanlar›n m›, yoksa bilgisayarlar›n m› yönetmesini istersiniz?” Teknolojiyi gelifltirmek ve kullanmak her ne kadar çok iyi sonuçlar verse de, kararlar› verenin ‹NSAN oldu¤unu unutmamak gerekir. Okul y›llar›nda ö¤rendi¤imiz bir cümleyi sürekli hat›rlamak gerekir. “Bilgisayar h›zl› çal›fl›r fakat APTAL’d›r.” Evet, bilgisayar için söylenen bu cümleyi BÜTÜN TEKNOLOJ‹ için söylemek mümkündür. Teknoloji ne kadar ilerlerse ilerlesin, karar verme mekanizmas› her zaman insan olacakt›r. ‹nsan karar verece¤ine göre ASIL olan da ‹NSAN olmal›d›r. Teknoloji kesinlikle hayat›n HIZINI ve RAHATINI art›rmak için varolmal›d›r. E¤er insanlar›n kendilerinin gelifltirdikleri teknoloji bir ARAÇ de¤il de AMAÇ olursa hayat ‹NSAN için çekilmez bir hale gelir. Bu söylediklerimizi hemen hemen hepiniz biliyor ya da tahmin ediyorsunuzdur. Ancak uygulamaya gelince olay›n mant›¤›n› anlamam›fl gibi davranarak bütün ifli teknolojiye b›rakt›¤›m›z gibi neredeyse karar verme yetkisini de teknolojiye b›rakmaktay›z. Sorumuzu unutmayal›m. Ülkenin flartlar›n› düflünerek sorumuza cevap arayal›m. Ülkenin flartlar› dedi¤imizde flunu kastediyoruz: ‹fl yerinizin hangi kategoriye dahil oldu¤unu iyi tespit etmelisiniz. Ülkede genel iflyerleri yani firmalar küçük ve orta ölçeklidir. Bu firmalar›n bir iflleyifli bulunuyor. Bil-

gisayar sistemleri revaçta olmadan önce bütün hesaplar ve kontroller manuel olarak yap›lmaktayd›. Esas olan kalem ka¤›t ve hesap makinesiydi. ‹fl yerinde bir ifl yeri sahibi ve bir ya da birkaç yönetici (üst düzey personel) ve di¤er personeller bulunuyor. ‹fl yeri sahibinin tahsili ne olursa olsun onun için önem arz eden fley iflinin büyümesi ve geliflmesidir. Bilgisayarl› sisteme geçilmeye çal›fl›ld›¤›nda da durum de¤iflmiyor. Bu defa bilgisayardan anlayan bir eleman gündeme giriyor. ‹fl yeri sahibi bu konuyla kesinlikle ilgilenmiyor. Olay›n mant›¤›n› bile anlama gayretinde bulunmuyor. Onun için önemli olan yap›lan ifl ve kazan›lan para. ‹flte burada kesin bir hata ile karfl›lafl›l›yor. Hatan›n as›l kayna¤› ‹fl yeri sahibinin kendisi oldu¤u halde, bu hiç önemsenmiyor. Fatura hep baflka yer ya da kiflilere ç›kart›l›yor.

Nedir bu hata? Firma bilgisayarl› yönetim sistemine geçmek istiyor. Bunun için bilgisayar almak yetmiyor. Bir de bu yönetimi sa¤layacak PROGRAM aran›yor. Yani çözüm programda aran›yor. Koskocaman fabrikalar›n yönetimi karar verme özelli¤ine sahip olmayan PROGRAMLARA terk edilmeye çal›fl›l›yor. ‹fllem %90 fiyasko ile sonuçlan›yor. Di¤er %10’luk k›sma büyük firmalar› soktu¤umuz ve bu firmalar›n›n sorunlar›n› dinleyemedi¤imiz için bir fley söylemek mümkün olmuyor. Ancak o firmalar›n da hata ile karfl›laflmama durumlar› varsa bizim sunaca¤›m›z çözünme yak›n çözümler ürettiklerindendir. Firman›z› yönetecek ve sorunlar›n›z› halledecek bir program yazd›rmak için YAZILIM firmas›na baflvuruldu¤unda, yaz›l›m firmas› ihtiyaca binaen ya bir programc› eleman veya bir ekip tahsis edecektir. Bu eleman/ekip firman›n istedi¤i program› haz›rlayabilmesi için firman›n yapt›¤› ifli iyi hazmetmifl olmas› gerekir. Çünkü %70-80 ihtimalle program› yapt›rmak isteyen firma programc›l›k alt yap›s›n› bilmez ve program› yapan programc› da firman›n yapt›¤› ifli bilmez. E¤er programc› eleman/ekip uzun bir müddet iflin ne oldu¤unu izlemez ve ö¤renmez ise, firma ile yaz›l›mc› aras›nda uyuflmazl›k gündeme girer. Bu da program›n yap›m süresini uzat›r. Firma yöneticisi ya da sahibi bilgisayar teknolojisine uzak oldu¤u için her iste¤inin hemen yap›labilece¤ini zanneder. Bir istekte bulunur. Programc› bu iste¤i yerine getirmeye çal›fl›r. Bunun için epey ter döker. Nihayet istek hallolmufltur. Ancak bu istekte atlan›lan baz› noktalar olmufltur.

<<

Excel Serisi

✂

Firma bunlar› da 5 dakikada eklemesini ister. Art›k programc› isyan etmek üzeredir. Çünkü istekler yap›lanlar› s›f›rlar ve sil bafltan yeni bir program yap›lmas›n› gerektirir. Oysa firmaya göre bu 5 dakikal›k bir ifl olarak de¤erlendirilir. Burada da bir bak›fl hatas› vard›r. Firma ifli bilgisayar›n yapt›¤›n› düflünür. Oysa ifli yapan ‹NSAN’d›r. Bir programlama yap›lmaktad›r. Bunun bir ak›fl flemas›-algoritmas› vard›r. Bu algoritma afl›l›r, yani neredeyse iflin mant›k k›sm› biter sonra kodlamaya geçilir. Kodlama esnas›nda karfl›lafl›lan zorluklar ise tamamen programc›n›n becerisi ile alakal›d›r. Malumdur ki herkes mesle¤inde mükemmel (Excel-Excellent) de¤ildir. ‹fli yapan›n insan olmas›n›n bir önemi olmad›¤›n› düflünen firman›n isteklerinin sonu gelmez. Çünkü istekler yerine geldikçe teknolojinin keyfi ç›kart›lmaya bafllan›r. Daha fazla keyif alabilmek ve iflleri daha iyi yürütebilmek için istekler pefli pefline s›ralan›r. ‹steklerin asla ard› arkas› kesilmeyecektir. Bu cümleyi tekrarl›yoruz. ‹STEKLER‹N ASLA SONU GELMEYECEKT‹R. Firman›n istedi¤i program› yazan bir insan, istenilen program›n yaz›ld›¤› programlama dili de bir program ve o da bir insan taraf›ndan yaz›lm›flt›r. Bütün bu yaz›l›mlar da firmalar›n/kiflilerin ifllerini daha kolaylaflt›rs›n diye yap›lmaktad›r ve bütün bunlar›n memba›nda ‹NSAN vard›r. Firman›n istedi¤i ya da istedi¤ine yak›n bir program yaz›ld›¤›n› farz edelim. ‹fl bitti mi? Kesinlikle hay›r. Bu firma büyüyecek ve yeni isteklere ihtiyaç duyacak. Bu belki 1 sene, belki de 10 sene sonra gerçekleflecek. Programa baz› eklemeler yap›lmas› istenecek ya da revize edilecek. O zaman ayn› firman›n ayn› eleman›na ya da ekibine ihtiyaç olacak; %99.9 ihtimalle ne baflka bir eleman ne de baflka bir ekip bu yeni ek ifline girmeyecektir. Çünkü her kodlama kifliye mahsustur. Bir baflkas›n›n kodunu çözmeye çal›flmaktansa devasa program› tekrar bafltan yazmak daha kolayd›r. O halde firma yazd›rd›¤› program›n paras›n› ya yeniden ödeyecektir veya bu ifli yapt›rmayacak, elindekine raz› olacakt›r. Çok düflük bir ihtimalle ilk programlamadaki ayn› kifli ya da ekibi tekrar bulacak ve iflini hallettirmeye çal›flacakt›r. Yukar›da anlat›lanlar %100 bu flekilde, geliflme de buna çok yak›nd›r. Burada sürekli dikkat çekti¤imiz nokta hep ‹NSAN oldu. Sizin firman›z› bir program idare ediyor. Program› da bir ‹nsan yap›yor. O halde siz bir yaz›l›mc› (program yapan) firma arad›¤›-

fiekil-3: Excel’e Çal›flma Kitab› Görüntüsü

n›zda asl›nda YET‹fiM‹fi ‹NSAN ar›yorsunuz. Ancak firma arad›¤›n›n ne oldu¤unu bilmedi¤i için, olay›n çözümünü de bulmakta zorlan›yor. Kesinlikle ifade ediyoruz ki, bir programc›ya ya da programc› ekibe yazd›r›lan programlarla firman›z›n iflleri çözülmez. Bir noktada t›kanacakt›r. Sonuçta haz›rlanan program› da e¤itimini alm›fl elemana/elemanlara ihtiyaç vard›r. Hiçbir flekilde insandan kurtulam›yorsak neden ifllerinizi çözen programdan ziyade ‹NSAN / ‹NSANLAR aram›yorsunuz? Evet, insan ile u¤raflmak zordur. Ancak Ülkede yetiflmifl vas›fl› insanlara de¤eri verildi¤i sürece sorun olmayacakt›r. fiimdi gelelim firmaya sunaca¤›m›z çözüme. Sizin firma olarak bir programa de¤il elemanlara ihtiyac›n›z vard›r. ‹leri düzey bilgisayar kullanabilen, bilgisayarda birkaç program› uzmanl›k derecesinde kullanabilen ve di¤er ifllerini görecek programlar› da k›y›s›ndan köflesinden bilen vas›fl› elemanlara ihtiyac›n›z var. Ya da firman›zdaki vas›fl› birkaç elaman›n baz› kurslar› ileri düzeyde sürekli alarak yetifltirmeye ihtiyac›n›z var. K›saca söylemek gerekirse firman›z›n içerisinde bir Bilgi ‹fllem bulunmal›. Ancak bu sözde kalan bir bilgi ifllem de¤il. Gerçekten bir bilgi ifllem. Kendisine gelen bilgileri an›nda iflleyebilecek bir bilgi ifllem. ‹ddia ediyoruz ki bu tür bir bilgi ifllem için program yazd›rmaya gerek yoktur. E¤er orada bulunan elemanlar gerçekten vas›fl› ise ön-

lerindeki bilgisayarda yüklü olan Office program›yla hemen hemen bütün sorunlar› aflacakt›r.

F‹RMA TAM OLARAK NE YAPMALI? Hemen hemen hiçbir bilgisayar›n vazgeçilmez program› olan Office program›n› bilgisayar›nda bulundurmal›. Office içerisinde bulunan Excel program›n› iyi düzeyde bilen bir eleman almal› ve ya yetifltirmeli. Bu eleman ile afla¤›daki maddeler iliflkilendirilmeli. 1) Excel’i en ileri derece ö¤renmesi için bu eleman teflvik edilmeli. Buradan Excel’in neredeyse %100 kullan›m›ndan bahsediyoruz. Her ne kadar ilk etapta zor olsa da görev ve gerekli imkanlar sa¤land›¤›nda bu gerçekleflecektir. 2) Firman›n varsa bilgi ifllem merkezindeki kiflilere de bu eleman programl› bir flekilde bu bilgileri aktarmal›. Organize bir aktar›mla firmadaki Excel bilgi seviyesi oldukça yükselecektir. 3) Muhasebe ve di¤er ilgili departmanlardaki elemanlara da organize bir flekilde bu bilgiler aktar›lmal›. Bilgisayarla iliflkili olan hemen hemen bütün personel bu program›n dahilinde tutulmal›. 4) En iyi eleman ayar›nda birkaç eleman›, bu eleman›n yetifltirmesi sa¤lanmal›. 67• CHIP Workshop >>

>>

Excel Serisi

firmalar için sonucu düflünmeyi size b›rak›yoruz.

Bu Önerinin Önündeki Engeller Nelerdir? Öncelikle belirtmeliyiz ki, yukar›da bahsetti¤imiz düflüncelerin önünde engel olan baz› yanl›fl anlay›fllar ve yönlendirmeler vard›r. Bunlar afl›ld›¤›nda sorun kalmayacakt›r.

Sorun 1: Programc›lar›n Office Paketi’ni hafife almalar›.

fiekil-4: Excel’e Çal›flma Sayfas› Görüntüsü

Olay› anlamakta güçlük çeken baz› okurlar›m›z bu cümlelere gülüp geçebilirler. Ancak biz bu konuda ciddiyiz. fiimdi, bir firma eleman› olarak sizden flunu yapman›z› istiyoruz. Firman›za bir bak›n. Size en fazla o an laz›m olan bir dökümü raporlayarak alman›z gereken konuyu belirleyin. Konusunda iyi oldu¤unuzu düflündü¤ünüz bir programc›ya gidin ve veritaban›n›zda bulunan bu verileri raporlayacak bir çal›flmay› do¤ru sonuç vermesi kayd› ile ne kadar süre içerisinde yapabilece¤ini sorun. Ancak bunu bir programlama dilinde yapacak yani uzman oldu¤u programlama dilinde yapmal›. Size ne kadar süre verdi? E¤er 1 aydan fazla süre verdiyse bir daha o arkadafl›n›zla programc›l›k hususunda görüflmeyin bile. Yok e¤er 1 hafta süre verdiyse, bu arkadafl›n›zla ara s›ra görüflebilirsiniz ama yine de program hususunda ona iflinizin düflmemesinde fayda var. Yok e¤er 1 gün süre verdiyse güzel. Ama siz yine de o süreye inanmay›n ve yapmas›n› isteyin. Program› bir günde bitirip size getirdi¤inde ise o program› asla de¤ifltiremeyece¤inizi ve özellefltiremeyece¤inizi göreceksiniz. Tamam, bu normal. Ama “bunu nas›l özellefltirebilirim?” sorusunu sordu¤unuzda, programc› arkadafl›n›z dudaklar›n› bükecek ve olumsuz ve isteksiz cevap verecektir (genel<< CHIP Workshop • 68

de). Bunda da hakl›. Mesela en iyimser olarak programc›¤› size Visual Basic’de haz›rlad›¤›n› söyleyecek ve bunun için bu program›n yüklenmifl olmas› gerekti¤ini söyleyecek. Ve size Visual Basic program›n› ö¤renmenizi tavsiye edecek. Dedi¤imiz gibi Visual Basic’i en iyimser olarak kabul ettik. Aksi takdirde Delphi ya da C gibi diller ö¤renmeniz gerekecek. fiimdi, bahsetti¤imiz gibi Excel’i iyi derecede bilen bir arkadafl›n›za ayn› soruyu sorun. En kötümser olarak programc› arkadafl›n›z›n verdi¤i sürenin onda biri kadar bir süre verecektir. E¤er programc› arkadafl›n›z size 1 gün süre vermifl ise böyledir. K›saca söylemek gerekirse en iddial› raporun 3 saatten fazla sürmeyece¤ini ifade edebiliriz. Hatta size de bu raporu kesinlikle özellefltirme imkan› tan›yacakt›r. Böyle bir iddiada bulunman›n cesaret isteyece¤ini söyleyen baz› okurlar›m›z› duyar gibi oluyoruz. Ancak flunu hemen ifade edelim ki, söylediklerimizin hiçbirisi afaki de¤ildir. Yine bu yaz›y› okuyan onlarca ileri düzey Excel bilen okuyucumuz söylediklerimizi hiçbir flaflk›nl›k belirtisi göstermeden onayl›yordur. fiu ana kadar firmalardan bize ulaflan binlerce dosyay› bu flekilde çözüp firma ilgilisine gönderdik. Ülkemizdeki hat›r› say›l›r büyük firmalar›n sorunlar›n› da Excel ile çözdük dedi¤imizde küçük ve orta ölçekli

Çok enteresand›r. Nerede bir program yazan arkadaflla karfl›laflt›ysak Excel gibi programlar› hafife alarak konufltuklar›na flahit olduk. Kendilerine birkaç soru sordu¤umuzda ise ne Excel ne de Office paketi içerisindeki di¤er programlar hakk›nda yüzeysel birkaç bilgiden baflkas›na sahip olmad›klar›n› gördük. Buna ra¤men neden bu flekilde davrand›klar›n› sordu¤umuzda ise hiçbir tatmin edici cevap verememifllerdir. Ancak yine de buna ra¤men hafife alan bu tav›rlar›n› devam ettirmifllerdir. Durum böyle olunca firmalar taraf›ndan sürekli uzman(!) görülen bu flah›slara itibar oldu¤undan firma sahipleri ya da yetkilileri meseleye onlar›n bak›fl aç›s›ndan bakmaktad›rlar. Oysa yukar›daki iddiam›z› ispatlamak için giriflimde bulunursan›z programc› arkadafllar›n ne kadar yan›ld›¤›n› göreceksiniz.

Sorun 2: Programc›lar›n “Excel bir veritaban› de¤il ki?” diyerek kestirip atmalar›. Do¤ru bir ifade yanl›fl bir anlam için kullan›l›nca büyük hatalar oluyor. Hiç kimse Excel’in bir veritaban› yönetim program› oldu¤unu iddia etmemektedir. Programc› arkadafllar›n ço¤u ise program yapmay› sadece “Veritaban› tutmakla” özdefllefltirmifllerdir. Her nedense bu büyük yan›lg› hemen hemen herkeste bulunuyor (Bunun neden bir yan›lg› oldu¤u konusu ise ayr› bir makale konusudur. Burada bu konuya girmeyece¤iz). Excel çok geliflmifl bir hesap tablosudur. On binlerce verinizi hem görsel olarak görür hem de diledi¤iniz gibi yönetebilirsiniz. Hiçbir programda veriler ile oynamak bu kadar kolay de¤ildir. Verilere istedi¤inizi yapabilirsiniz. Baflka veritabanlar›ndaki verileri de Excel’e aktar›p diledi¤iniz flekilde raporlar alabilirsiniz. Birkaç t›klama ile de bu raporlara ait özetleri ç›kartabilir ve grafikleri düzenleyebilirsiniz. Di¤er programlar›n kulland›¤› veritaban-

<<

Excel Serisi

gördü¤ü programlar›n yapabilecekleriyle s›n›rland›rd›¤› için Microsoft Office paketi içerisindeki programlar›n gücünü bilememektedir. Bu durumda eldeki programa göre yap›labilecek pek fazla bir fley kalmam›fl oluyor. Bu bilgisayar firmalar›n›n oluflturdu¤u olumsuz etkilerden birisi. Her birini bunu yap›yor demiyoruz, ancak birçok firma bunu yap›yor. Bu bilgisayar firmalar›n›n oluflturdu¤u di¤er olumsuz etki ise, bozulan Excel dosyalar›na yanl›fl müdahalede bulunmalar›d›r. Dolay›s› çok önemli bir dosyan›n yanl›fl kullan›mdan dolay› bozulmas› firma aç›s›ndan ölümcül olabilir. Bu dosya genel de kurtar›labilir bir alt yap›ya sahip olabildi¤i halde uzman olmayan bilgisayar firmas›n›n elinde asla kurtar›lamayacak duruma düflebilir. Oysa çok basit yöntemleri bilmemesi, Excel gibi devasa bir programa olan güvensizli¤e yol açmaktad›r. Sonuçta da kullan›lan ifade; “E¤er çok veri girerseniz Excel dosyas› bozulur” olmaktad›r. Bu yanl›fl ifade firma sahibine göre bir uzman (!) taraf›ndan söylendi¤i için, firman›n Excel’e karfl› büyük bir antipatisi oluflmaktad›r.

fiekil-5: Basit bir tablo görüntüsü

lar›n› diledi¤iniz gibi kullanabilir veri ekleyip, silebilirsiniz. Bunun için verilerinizin Excel’de olmas› da gerekmiyor. ‹flin en güzel yönü programc› olan arkadafllar çok küçük bir gayretle baflka programlama dillerinde yapt›klar› bu ifllemleri Office Paketini kullanarak rahatl›kla yapabilirler. O halde flunu kolayca söyleyebiliriz ki “Veritaban› olmayan Excel, veritabanlar›n› da çok iyi yöneten bir tablolama program›d›r.”

Sorun 3: Bilgisayar firmalar›n›n da Excel hakk›nda gerekli bilgiye sahip olamamalar›. Ne ac›d›r ki, teknoloji satan firmalarda görev yapan binlerce teknik eleman›n da Office Paketi içerisinde bulunan programlardan yeteri kadar haberi bulunmamaktad›r. birçok firma haz›rlad›klar› bilgisayarlar› rahatl›kla satabilmeleri için Microsoft Office yerine daha farkl› ve bedava olan Office paketlerini tavsiye etmektedirler. Microsoft Office’yi kullanmam›fl bilgisayar kullan›c›s› Office’nin yapabileceklerini bedava pakette

Sorun 4: Di¤er ucuz ya da bedava olan Office paketlerine göre Microsoft Office’nin pahal› olmas›. Bu konuda söylenebilecek pek fazla bir fley yok. Yap›lmak istenen ifle göre fiyat verilir. E¤er sadece 1 milyarl›k bir ifl yap›p ondan sonra hiçbir iflinizde kullanmayacaksan›z Microsoft Office’nin fiyat› gerçekten yüksek gelecektir. Ancak hiçbir ciddi kifli ya da firma bu flekilde düflünmeyecektir. Çok eski programlar›n dahi yeni sürümlerinde Excel entegrasyonuna flahit olmaktay›z. Neden? Çünkü Excel’siz bir çal›flma ortam› ve bilgisayar düflünmek mant›ks›zd›r. fiimdi biraz yorumlayal›m. Bu programlar neden verilerini ucuz ya da bedava olan di¤er hesap tablolar›na göndermiyorlar da Excel’i tercih ediyorlar? Çünkü onlar da biliyorlar ki Excel bu verileri en iyi iflleyen ve organize eden veri tablosudur. ‹flin korkunç yan› flu ki, bu firmalarda bu entegrasyonu yapan arkadafllar›m›z da pek fazla ileri düzey Excel bilgisine sahip görünmüyorlar. Çünkü çok basit birkaç ifllemler Excel’e at›lan verileri yönetecek bir birim oluflturulabilirdi. Burada da kullan›lan mant›k yine ayn›. Nas›l bir veriyi eski .txt ya da .dat dosyalar›na at›yorlarsa biraz daha ileri düzey ile Excel hücrelerine at›l›yor veriler (Bu da as›l konumuz de¤il).

E¤er bu programlar› yapan firmalar bizim gibi düflünmemifl olsalard› di¤er programlarla entegrasyon sa¤larlard›. Bizim program›m›z›n çal›flt›¤› bilgisayarlarda mutlaka Excel olmal› mant›¤› bizce de do¤ru bir mant›k. Sadece bir ifl yapabilen program için milyarlar verilebiliyorsa iflin son ve önemli olan ad›m› olan Excel’e verilecek miktar› tart›flmamak gerekir diye düflünüyoruz. Bu tür örnekleri ço¤altmam›z mümkündür.

F‹RMALAR ‹Ç‹N SON SÖZ ‹fllerinize verdi¤iniz ehemmiyeti bilgi ifllem merkezlerinin yönetimine de vermelisiniz. Buradaki amac›m›z ise teknoloji sahas›nda vas›fl› elemanlar yetifltirmektir. Her bir eleman programc› olamaz. Ancak bilgisayardan anlayan her bir eleman iyi bir Excel kullan›c›s› ise hiçbir kimseye muhtaç olmadan firman›z› yönetebilirsiniz. E¤er vas›fl› eleman say›s›n› artt›r›rsan›z tek bir kiflinin kaprisleriyle u¤raflmak durumunda kalmaz ve di¤er personeli de buna özendirerek kalite düzeyi yüksek bir ortama sahip oluruz. Konu hakk›nda daha söylenebilecek çok söz var ve tart›flmaya aç›k bir konu oldu¤u için bu bahsi burada kapat›yoruz. fiimdi, Excel kullanmay› kabul etmifl ve bir flekilde bu sat›rlar› okuyan sizlere sesleniyoruz ve diyoruz ki sorunlar yaflamamak için Excel kullan›rken Excel’e ait dili kullanal›m. Posta kutumuza gelen yüzlerce mesaj› okuyoruz ve neredeyse sorular›n ya da anlat›lanlar›n %70’inde yanl›fl kullan›lan terimler bulunmaktad›r. Dolay›s› ile soruda bahsedilen ile taraf›m›zdan anlafl›lanlar ayn› olmuyor. Her ne kadar zaman içerisinde ki tecrübe ile konuya vak›f olabiliyorsak da bu yanl›fl kullan›m ya sorunun cevaplanmamas›na ya da konu yanl›fl anlafl›ld›¤› için yanl›fl cevaplamaya neden olabiliyor. Hatta bazen dakikalarca u¤rafl›p anlat›lmak istenen olay›n anlafl›labilmesi için kafa yoruldu¤u halde verilen cevap yerini bulam›yor. ‹flte bu tür veya buna benzer sorunlar› ortadan kald›rabilmek için Excel’in terimlerini do¤ru kullanmal›y›z. Birkaç örnek ile ne demek istedi¤imizi aç›klayal›m:

“Bir Excel sayfamda bir tablom var. Ben…” ‹lk etapta herhangi bir sorun yokmufl gibi görünen bu cümlelerden flu anlafl›l›yor. Soru soran flahs›n bir Çal›flma Kitab› içerisinde bulunan bir Çal›flma Sayfas›nda oluflturdu¤u bir tablo var. Ancak durum hiç de böyle 69 • CHIP Workshop >>

>>

Excel Serisi

de¤il. Arkadafl›m›z flunu kastediyor. “Bir Excel sayfamda” ile kastetti¤i bir Excel Çal›flma kitab› yani Excel dosyas›. “Bir tablom var” ifadesi ile de Çal›flma sayfas›n› kastediyor. Durum böyle olunca ve bu arkadafl›m›z üzerinde çal›flt›¤› dosyay› göndermeyince ifadelerinin devam›nda bulunan soruyu çözmek iflkence halini al›yor. Bu durumu yaflayanlar bilir. E¤er yaflamad›ysan›z ve halen Excel ile ilgileniyorsan›z siz de bu sorunlar› yaflamaya adays›n›z demektir. O halde yap›lmas› gereken fley Excel’i do¤ru tan›mak. Terimlerini do¤ru kullanmak ve nesnelerine do¤ru ad vermek. E¤er bu ortak dil do¤ru kullan›lmaz ise Excel iletiflimi de pek sa¤l›kl› olmayacakt›r. Bizim genelde üzerinde durdu¤umuz konu Excel oldu¤u için Excel’de bunu istiyoruz. Ayn› fley, muhakkak ki di¤er programlar için de söz konusu.

Excel Uygulamas› (Excel Program›) E¤er bir flekilde Excel.Exe dosyas›n› çal›flt›r›rsan›z ve varsay›lan ayarlar› de¤ifltirmediyseniz Excel Uygulamas› çal›fl›r. Aç›lan Bofl Çal›flma Kitab›n› kapatt›¤›n›zda ise Excel Uygulamas› halen çal›fl›yor olacakt›r. Bu flu manaya gelir ki, Excel uygulamas› içerisinde birçok nesneler bulunduran (alt birimler) bir paket programd›r.

Excel Dosyas› Excel Dosyalar› da çok fazla kar›flt›r›lan bir terimdir. E¤er Windows gezgininden ya da herhangi bir yerden .XLS uzant›l› bir dosyan›n üzerine t›klay›p açarsan›z Excel Uygulamas› kapal›ysa da önce Excel Uygulamas› aç›l›r sonra da çal›flt›rmak istedi¤iniz dosya uygulaman›n içerinde aç›l›r. Ancak burada biz sadece .XLS uzant›l› dosyadan bahsettik. Bu dosya yerine .XLT yada .XLA veya XLW uzant›l› dosyalar› da açabilirsiniz. Bunlar›n hepsi Excel ait dosyalard›r.

dar bu dosyalar içerisinde sayfa görüntülenemese de en az bir adet sayfa içermektedir. Ancak bu dosyan›n kullan›lma mant›¤› XLS dosyas› gibi de¤ildir. Ayn› flekilde XLT flablon dosyalar› da farkl› bir kullan›m alan›na sahiptir. Yine burada baz› kullan›c›lar› uyarmak yerinde olacakt›r. “Bir Excel dosyas›nda flablon haz›rlad›m…” cümlesinde geçen flablon kelimesinden anlafl›lacak olan XLT uzant›l› bir Excel dosyas›d›r. Ancak kullan›c› burada genelde Çal›flma Sayfas› üzerinde haz›rlad›¤› biçimden bahsetmektedir. Bu genelde verilerin girildi¤i veri alan› olarak düflünülür. Bir kullan›c› ise “Bir Excel Çal›flma Alan› oluflturdum…” deyince buradan da anlafl›lmas› gereken iki fley olabilir. Bu nedenle bunun belirtilmesi gerekmektedir. Bu kullan›c› ya XLW uzant›l› birkaç Çal›flma Kitab›n›n birlefliminden oluflmufl dosyadan bahsediyor. Ya da bir Çal›flma Sayfas› üzerinde seçti¤i alandan bahsediyor. ‹flte bu Excel’i konuflurken bunlara da dikkat edilmelidir.

Excel Çal›flma Sayfas› Genelde “Tablo” olarak da nitelendirilen bu nesne Almanca sürümlerde “Tabelle” olarak, adland›r›lan sayfalar ‹ngilizce sürümlerde “Sheet”, Türkçe sürümde ise “Sayfa” olarak geçmektedir. Almanlar kelime olarak sanki olaya daha çok yaklaflm›fl gibi görünüyorlar. Çünkü dikkat ederseniz biz de Excel gibi programlar›n tarifini yaparken “Elektronik Hesap Tablosu” tarifini kullan›yoruz. Ancak yine de biz Türkçe çal›flmalar›m›zda normal olarak “Sayfa” veya “Çal›flma sayfas›” ad›n› vermek durumunday›z. Çal›flma sayfalar› kendi bafllar›na kullan›lamazlar. Mutlak surette bir Excel dosyas›na ihtiyaç duyarlar. Bir Excel Çal›flma Kitab› ya da farkl› bir dosya uzant›s› içerisinde sa¤l›k› olarak 255 adet Çal›flma sayfas› aç›labilir. Bu tür genel bilgileri daha sonraki aylarda verece¤iz.

Excel Çal›flma Kitab› Excel dosyalar›ndan bir tanesi de Excel’in çal›flma kitab›d›r ve genel olarak XLS uzant›l› dosya türüne sahiptir. Çal›flma Kitab› içerisinde mutlaka GÖRÜNEN bir Çal›flma Sayfas›na ihtiyaç duyar. Genelde Excel uygulamas› çal›flt›r›ld›¤›nda varsay›lan olarak bir Excel Çal›flma Kitab› da aç›lmaktad›r.

Di¤er Excel Dosyalar› Çal›flma Kitab›n›n XLS uzant›l› bir dosya oldu¤unu belirttik. Ancak bu dosya haricinde herhangi GÖRÜNEN SAYFA ‹ÇERMEYEN .XLA eklenti dosyalar› da vard›r. Her ne ka<< CHIP Workshop • 70

Excel Tablosu Çal›flma Sayfas›nda bahsettiklerimiz haricinde Excel Tablosu diye bir tabir bulunmamaktad›r. “Excel’de bir tablo haz›rlad›m…” ifadesinden genelde “Çal›flma sayfas› veya Çal›flma Kitab› anlafl›lmaktad›r. Oysa s›k olarak kullan›lan baz› Excel hücrelerinde sat›r ve sütunlardan veritaban› türünde bir alan oluflturuldu¤u belirtilmek istenir. Bahsedilen tablo aç›k olarak belirtilmedi¤i sürece muhatap neyin kastedildi¤ini tam olarak anlayamayacakt›r.

Excel fiablonu “Excel’de haz›rlad›¤›m flablona…” gibi bir ifade de muhataba ilk etapta XLT uzant›l› flablonu hat›rlatacakt›r. Bahsedilen örnek çal›flmalar muhatab›n önüne getirilmeden yap›lan aç›klamalar sorunlara neden olacakt›r. Dolay›s› ile kullan›lan terimlerin do¤rulu¤una çok dikkat edilmelidir. Ancak burada fluna da dikkat etmek gerekir. Konuflulan ya da aktar›lan ifadeler bazen teknik terimleri de afl›yor. Do¤ru izah etmek pahas›na basit dille aç›klanmas› gereken birçok nesne de yabanc› terimler kullan›larak karmafl›k hale getiriliyor. Bundan da oldukça kaç›nmak gerekiyor.

Di¤er Baz› Yanl›fll›klar “Araçlar listesindeki Seçenekler menüsüne t›klad›¤›mda…” cümlesinde bulunan liste menü kelimeleri kesinlikle do¤ru olan› ifade etmemektedir. Excel ve di¤er programlarda bulunan MENU çubu¤undaki menü isimleri çubuk üzerinde bulunmaktad›r. Her ne kadar bunlar aç›l›r liste kutular› gibi liste olufltursalar da yap›sal ve kullan›m olarak kesinlikle farkl›d›rlar. MENU ÇUBU⁄U üzerinde bulunan “Araçlar Menüsü” içerisindeki di¤er ö¤elerin de sadece menü olarak isimlendirilmesi bazen yanl›fl bazen de eksik olmaktad›r. Bunlar için KOMUT ya da ALT MENU ifadelerini kullanmak çok daha do¤ru olacakt›r. Bu ifadede “Seçenekler” bir KOMUT’tur. Çünkü bu ö¤enin üzerine t›kland›¤›nda bir komut çal›flt›r›lmaktad›r. Yine Araçlar Menüsünde bulunan “Koruma” ö¤esi bir ALT MENU’dür. Çünkü bu ö¤e üzerine gelindi¤inde, ö¤eye iliflkin olarak yeni bir menü aç›lmaktad›r.

Mesleki Dil Kullan›m› Bu konuya son ekleyece¤imiz fley ise Mesleki dillerin kullan›lmamas›. Muhatab›n›za aç›klaman›z gereken ifadeler sizin meslek sahan›zla ilgili olmamal›d›r. Siz muhasebeci olabilirsiniz ancak muhatab›n›z mühendistir. Dolay›s› ile sizin mesle¤inizde bulunan kavramlar muhatab›n›z›n bilgisi dahilinde olmaya bilir. Oysa olay› Excel dilinde izah ederseniz daha anlafl›l›r hale gelecektir. Bu konu hakk›nda daha söylenecek birçok sözümüz olsa da sayfalar›m›z›n s›n›rl› olmas› bizi de s›n›rland›r›yor. Fakat yine zaman içerisinde bu tür konulara de¤inece¤iz. M. Temel Korkmaz [email protected]

<<

Photoshop Serisi

Herkes ‹çin Photoshop Photoshop’un farkl› alanlardaki kullan›m flekillerini daha iyi anlayabilmek için bu sayfalarda yer alan Photoshop derslerinde her ay; foto¤raf düzenleme, çizim ve efektler fleklinde 3 ayr› bölüm alt›nda çeflitli örnekler yer alacak.

Gece görüfl dürbünü Öncelikle üzerine efekt uygulamak istedi¤iniz resmi Photoshop’la aç›n. Layer penceresinde beyaz renkli yeni bir layer oluflturun ve ön plan rengi beyaz, arka plan rengi de siyah iken Filter / Texture menüsü alt›ndan Grain filtresini Intensity=55, Contrast=30 ve Type=Horizontal ayarlar› ile uygulay›n. Bu layer’› Overlay moduna çevirin ve opacity de¤eri olarak da %70 verin. fiimdi beyaz renkli yeni bir katman daha oluflturun. Filter / Texture menüsü alt›ndan Grain filtresini bu katman için de uygulay›n. Ayarlar olarak Intensity=55, Contrast=30 ve Type=Regular de¤erlerini kullanabilirsiniz. Bu katman› da Overlay moduna al›n ve opacity de¤erini %70 yap›n. Son olarak da Filter / Render / Lighting Effects filtresini resim katman› üzerinde uygulay›n ve layer type’› da multiply yap›n. Farkl› ›fl›k efektleri için farkl› renkler ve farkl› grain dokular› uygulayabilirsiniz.

LCD ekran Önce 500x500 pikselden küçük olmayan bir belge aç›n. Dikdörtgen seçim arac›n› seçin (M) ve bir dikdörtgen oluflturun. Ard›ndan Select / Modify / Smooth arac›n› “Sample Radius=15” de¤eri ile kullan›n. Kenarlar› yuvarlaklaflm›fl seçimi gri bir tonda doldurun. Bu katmana çift t›klay›p yandaki 2. resimdeki ayarlar› uygulay›n. fiimdi bunun üzerine yeni bir katmanda benzer flekilde biraz daha küçük bir seçim daha yap›p ve içini #DCE2C6 rengi ile doldurun. ‹çte kalan dikdörtgene 3. resimdeki ayarlarla inner glow uygulay›n. Ard›ndan inner shadow efektini ilk resimdeki ayarlarla uygulayabilirsiniz. File/New seçene¤i ile 2 X 2 boyutunda yeni bir dosya oluflturun ve buna maksimum de¤erde zum gerçeklefltirin. Pencil arac› [B] ile sol üst pikseli siyah renk ile boyay›n ve yandaki resimdekine benzer bir flekil oluflturun. [Ctrl-A] ile tümünü seçip Edit / Define Pattern seçene¤i ile bunu “pattern” olarak belirleyin. ‹çteki dikdörtgeni, Magic Wand arac› [W] ile seçin ve yeni bir katman daha oluflturun.

✂

Bu katmanda seçimi, Paint Bucket arac›n› [G] kullanarak oluflturdu¤unuz “pattern” ile doldurun. Bunun için Pattern Fill seçene¤ini kullanman›z gerekir. Bu katman›n opacity de¤erini %50 yap›n. fiimdi Elliptical seçim arac›n› seçin [M]. Üstteki araç seçeneklerinden Intersect With Selection’› iflaretledikten sonra seçimin üst _’lük k›sm›n› tekrar seçin. Yeni bir katman daha oluflturup oluflan kesiflimi yukar›dan afla¤› degrade arac› ile doldurun. Bu katman›n opacity de¤erini %30 yap›n. 33• CHIP Workshop >>

>>

Photoshop Serisi

Gerçekçi balç›k ‹lk olarak 500x500 piksellik ve 72 dpi’l›k bir belge oluflturun. Ön ve arka plan rengini aç›k ve koyu yeflil olarak belirleyin. Daha sonra ilk olarak Filter / Render / Clouds filtresini ard›ndan da Filter / Render / Difference Clouds filtresini arka arkaya 5-6 kez uygulay›n. Clouds filtresi üzerine Filter / Distort / Wave filtresi yard›m›yla dalgal› bir görüntü verin. Bu filtre için yanda 3. resimde görülen ayarlar› kullanabilirsiniz. Bu ifllemi gerçeklefltirdikten sonra Layer (katman) penceresinde yer alan Channels sekmesini aktif hale getirin. Ard›ndan Green kanal›n› New Channel simgesi üzerine sürükleyerek kopyas›n› ç›kart›n. Bu yeni kanala Light Map ad›n› verebilirsiniz. fiimdi tekrar Layers sekmesine geri dönün. Bu sefer de üzerine Clouds filtresi uygulad›¤›m›z katman› New Layer simgesi üzerine sürükleyerek kopyas›n› ç›kart›n. fiimdi Filter / Sketch / Plaster filtresini düflük image balance ve yüksek smoothness de¤erleri kullanarak uygulay›n ve OK tufluna t›klay›n. Daha sonra [Ctrl-ShiftU] tufllar›na bas›n. Ard›ndan da katman›n modunu Multiply olarak belirleyin ve opacity de¤erini de %70’e düflürün. E¤er görüntü çok karanl›k olursa [Ctrl-L] tufllar› ile Levels penceresini aç›p en sa¤daki seviye çubu¤unu ortaya do¤ru çekip sorunu çözebilirsiniz. fiimdi en üst katmanda iken [Ctrl-E] tufl kombinasyonu ile katmanlar› birbirine yap›flt›r›n. Filter / Artistic / Plastic Wrap filtresini highlight strenght=12, detail=15 ve smoothness=5 de¤erleri ile uygulay›n. Ard›ndan [Ctrl-F] tufl kombinasyonu ile bu filtreyi bir kere daha tekrarlay›n. fiimdi Edit / Fade Plastic Wrap menüsü alt›ndan filtrenin blending modunu Soft Light olarak de¤ifltirip OK tufluna t›klay›n. Bu ad›mda Filter / Render / Lighting Effects filtresini seçin. Aç›lan penceredeki ampul simgesi yard›m›yla flekle ikinci bir omni light daha ekleyin ve bunlar› resmin iki köflesine yerlefltirin. Intensity de¤erini 60, Gloss de¤erini 0, Material’› 69, Exposure’› 0 ve Ambiece’› da 8 olarak belirledikten sonra texture channel olarak da "Light Map"’i seçin.Burada “White as high”›n iflaretli olmas›na dikkat edin ve de¤er olarak da 33 girin.

<< CHIP Workshop • 34