Understanding Financial Crisis 2008 1.6

2008

ែសវងយល់អំពីវិបតិតហិរញញ វតថុ

េសង ឌណ ី

អរមភកថ ំ ុ ងេរកយេនះ េនកុ ងរយៈេពលរបមណ១០ឆ ន នច

ពិភពេលកបនជួប

ំ របទះនឹងវបត ក េសដក ត ឋ ិចជ ច េរចនេលកេរចនស។ េនឆន១៩៩៧ ឋ ិចព ច ិ ភព ិ ិេសដ ំ េដយមកពីឥទិ ពលវ េលកបនធលក់ចុះយ៉ងខលង បត ធ ថ ុ ី។ េន ិ ិរត ូបយវត ិ ុ េនអស ំ ឆន១៩៩៨

វបត ថ ុសសុ ី ិ ហ ិត ិ រញញវតុ េនរ

បនមកបែនម ក ថ បនុ កព ទ ឋ ិច ច ិ េសដ ី េលវបត ិត

ពិភពេលកែថមេទៀត កុ ងេពលែដលវ បត ន ត ុ ីេនមិនទន់េដះរសយរួច ិ ិេនអស េនេឡយ។

ំ េនឆន២០០០

សជថម ត េទៀត ីម ង

ពិភពេលកបនធលក់ចូលេទកុ ងវ ន បត ត ិ រញញវតុ ថ ិ ិហ

េដយបណ ត លមកពីករដួលរលៃំ នទីផសរភគហ៊ុន

Internet (dot-com bubble)។ បូករួមជមួយនឹងករវយរបហរេភរវកមេម នៃថង ំ ់ ល “េដរ ទី១១ កញញ ២០០១ េទៀត េសដក កក ឋ ិចអ ច េមរកក ិ ៏បនធលក់ចូលដណ ថយេរកយ” (Recession)។ ំ េនឆន២០០៨

េសដក ឋ ិចអ ច េមរកបនធ ល ក់ចុះមង ត េទៀត ិ

រលដលេទដល់របេទសេផសងៗេទៀតេនេលពិភព-េលក។

េហយបន វបត ត ន ំ ិ ិេនឆ

ំ ផ ំ ុ តមិនធលប់មនចប់តងព ំ ី ឆន ំ ២០០៨េនះ រតូវបនេគចត់ទុកថ ជវបត ត ៏ធ ប ិ ិដ ១៩២៩មក ពិភពេលក

់ដល់រគប់របេទសេនេល េហយវអចជះឥទិពលអរកក ធ ំ ទងរបេទសែដលមនេសដ ក ឋ ិចេច ជឿនេលឿន

ំ ុង និងរបេទសកព

អភិវឌឍ។

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 2

េតវបត ិ េនេពលេនះេក ិត តេឡងេដយរេបៀបណ?

េតរដឋភិបលអច

មនវធនករអ បត វ ះ ល េដមបេដះរសយវ ត ិ ិ ិេនះ? ីខ ី ំញ ឹ ងពយយមេឆយន ំ ួ រទងេនះ ំ ខុ ន ល ឹ ងសន

ំ ួយ េដមបច ី ូ លរួមចែំ ណកជជន

ំ ំ ី វបត ដល់េលក-អក ែដលមនចមល ន ទងឡយណ ង ់ ចង់ដឹង ចង់យល់អព ិ ិត ហិរញញវតុ េនេពលេនះ។ ថ ំ ួ នរបែហលជេមលេឃញថ ករបករសយពនយល់ អក ន េសដក ឋ ិចម ច ួ យចន និងឧទហរណ៍ែដលខុ េំញ លកេឡងេនទីេនះ មនលកណ ៈសមញរញ ជុលេពក។ ខ

ំញ នេចតនេធយ ក៏បុ ៉ែនត ខុ ម វ ៉ ងេនះ កុ ងេគលេដេធ ន វ ៉ ងណឲយឯកសរេនះ យ

ំ ក នឹងបនជរបេយជន៍ដល់សធរណជនជទូេទ ទងអ ន ធលប់ និងអក ន ែដល ំ ី េសដក ់ ែតេសះ។ មិនធលប់បនសិកសអព ឋ ិចច ឬហិរញញវតុ ទល ថ ៉ េទៀត ឃល របេយគ ឬពកយមួយចន ំ ួ ន ែដលខុ ន ំញ ឹ ងេរបរបស់េនទី មយង េនះ

របែហលជមិនរតឹមរតូវ១០០%េទតមភសបេចក ច េទសែផក ន េសដក ឋ ិច ច

ំញ ិនសូវរបកដ និងហិរញវញ តុ ។ ថ េហតុដូចេនះេហយបនជេនកែនង ល ខះ ល ែដលខុ ម

់េគស ខួ នឯង ខុ េំញ របពកយអង ង ល ល េនកុ ងរង ន វ ់រកចក េដមបបញ ជ ក់បែនម ថ នូវអីែដលខ វ  ី ុ ំញ

ំញ ូ មអភ័យេទសទុកជមុននូវរល់កហ ំ ុ សឆង ំ ចង់និយយ។ ខុ ស គ ទងេនះ។

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 3

េសង ឌណ ី ័ យភូមិនន បរញ េត សដក ទ ី តិសរសន ត ិ ងវទយសរស ឋ ិច,ច ភេនំ ពញ, កមុ ជ ព ិ ិ ិ ញ ប័រតចបប់ សកលវទយល ំ ក់ទន ំ ងអនរត ជតិ Institut d’Etudes Politiques de Paris, France អនុបណិ ឌ តទន អនុបណិ ឌ តរគប់រគងពណិជក ជ មម (MBA), Paris, France

់យ៉ង រកសសិទិរគប ធ All Rights Reserved © Dyna Seng 2008

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 4

េតវិបតិតេនេពលេនះេកតេឡងេដយ រេបៀបណ? ចំនច ុ ចប់េផត េផត ម ម៖៖ វិ បតតិ Subprime េទជ េតអ  េទ ីវ ជឥណទន Subprime ?

Subprime (Subprime Loan) មនេដមកេំ ណតេចញពី

ឥណទន

សហរដអ គឺជរបេភទឥណទន (របក់កមី)ច ែដលមនហនិភ័យខស ឋ េមរក។ ព ់ ិ ័ ត (អក ំ ូ លមិនសូវខស (High Risks) េរពះឥណវន ន ខីល ច ុ យ) មនចណ ព ់ ែដលអច ័ ម ំ ុ លបន។ េនះខុសពីឥណទន Prime Loan ែដលឥណវន ធនបណ ត ន ំ ូ លរបចែខខ ំ របក់ចណ ស ព ់ និងធលប់មនរបវតឥណទនល អ មនន័យថ ធលប់ខី ច ិត ់ចន ំ ួ ន និងតមេពលកណ ំ ់ លុយធនគរ េហយសងវញរគប ត។ ិ ជថូ រន ន ឹ ងករផល ត ់ របក់កមីេដយរបថ ច ុ យរបថនែបបេនះ

ធនគរបន

ំ ់ ូ វអរតកររបក់ខស ៉ េទៀត អរតកររបក់េនះ កណ តន ត ម ។ មយង ព ់ជងកមីធម ច ែរបរបួល

់ ណ ំ េឡងចុះអរស័យេទនឹងអរតកររបកក តេ់ ដយធនគរ

កណ ត លអេមរក ិ

ែដលេនះខុសពីអរតកររបកេ់ នកុ ងករផ ល ន ត ់ ឥណទន

ធមត ម (Prime Loan) ែដលមនអរតកររបក់េថរ។

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 5

ឧទហរណ៍៖ ំ ួ ន១០មុឺនដុលលរ កុ ងអរតកររបក ់ ៥% បុគល “ក” ខីល គ ច ុ យពីធនគរចន ន

ំ កុ ងម ន ួ យឆន។

“ក”

ំ ់ ែខទងករ ំ រតូវសងរេលះជេរៀងរល

ំ ទងេដ ម

កុ ង ន

ំ របសិនេបេនះជរបេភទឥណទនធម រយៈេពល ២០ឆន។ ត (Prime Loan) ម 

ចប់ពីេពលខី ច រហូតដល់២០ឆន ំ ខងមុខ អរតកររបកេ់ នេថរជនិចច គឺ ៥% ំ កុ ងម ន ួ យឆន។ ផុ យេទវ ញ Subprime ទ ច ុ យេនកុ ងរបេភទឥណទន ន ិ េបសិនជ “ក” ខីល

ំ ់ ស វញ ធនគរកណ ត់អរតកររបកខ ត េហយអរតករ ព ់ជងរបក់កមីធម ច ម ិ របក់េនះេទៀតេសត

ែរបរបួលេទតមអរតកររបករ់ បស់ធនគរកណ ត ល

ំ (Federal Funds Rate) មនន័យថ េនេពលណ ធនគរកណ ត់ ត លកណ អរតកររបក់ ១% អរតកររបកេ់ នកុ ងឥណទន Subprime ចុះមកេនរតឹម ន

ែត ១,២% បុ ៉េណណះ។ ផុ យេទវ ញ េបស ទ ិ  ិ នជអរតកររបករ់ បស់ធនគរ

់ ណទន Subprime ក៏នឹងេកនេឡង កណ ត លេឡងដល់ ៧% អរតកររបកឥ ដល់ ៧,២%ែដរ។ សរមប់ធនគរែដលផល ត ់ ឥណទន Subprime េបេទះជ ធនគរកណ ត លដេំ ឡង

ឬក៏បញុ ច ះកររបក់

ក៏ពួកេគេនែតទទួលបន

ចេំ ណញ ០,២% ែដរ ពីេរពះថ ពួកេគខីល ច ុ យពីធនគរកណ ត ល េហយយក មកឲយេគខីបន េំ ណញ។ ច ត េដមបយកច ី

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 6

័ ក េលសពីេនះេទេទៀត េដយឥណវន Subprime េនះ គឺជ ត ុ ងឥណទន ន

ំ ូ លរបចែខម ំ អក ន ែដលមនរបក់ចណ ព ់ ិនសូវខស

ំ ធនគរតរមូវឲយអក ន ខីទ ច ង

ំ ុ លរបស់ពួកេគ។ អស់យកអចលនរទពយ (ផះ ទ ឬដី ជេដម) មកធនបណ

ំ ូង ទីផសរឥណទន េហតុអបនជ ជកលព មនករេក បន កលពីដប ផសរឥណទន Subprime មន ករេកន ីវ  ់ េឡងខស ព ? ករេកនេឡងៃនទីផសរឥណទន Subprime គឺមនជប់ពក់ព័នន ធ ឹ ងករ េកនេឡងៃនទីផសរអចលនវតុ េនសហរដ ថ ្ ឋអេមរក។ ិ

អក ន ែដលខីល ច ុ យតម

ឥណទន Subprime ភគេរចន គឺខីយកេទទ ច ទ ។ ិញផះ ំ េនមុនឆន២០០៦

តៃមអ កបនេក ល ចលនវតុ េនអេមរ ថ ិ នេឡងឥត

ឈប់ឈរ។ ករខីល ច ុ យពីធនគរតមឥណទន Subprime េដមបយកេទទ ិញ ី ផះ ទ ក៏កន់ែតមនភពងយរសួល

័ ទ ំ ់ េរពះធនគរតរមូវឲយឥណវន ត ងអស

ំ ុ ល។ យកផះ ទ ែដលពួកេគទិញមកដក់ធនបណ

របសិនេបពួកេគមិនសង

លុយេទធនគរវញេទ ធនគរអចរបអ ទ េនះេទលក់ េដមបយកល ុយ ិ ឹ ូ សផះ ី ំ ុ ល។ មកសងបណ

ដូចេនះ

័ ម ធនគរឯកជនមិនសូវភ័យរពួយថឥណវន ត ិន

មនលុយសងេទ ពីេរពះថ េបផះ ទ េចះែតបនេត ឡងៃថឥ ល តឈប់ឈរែបបេនះ ំ ុ លទងករទ ំ ំ តៃមផ ណ ងេដ ល ះ ទ ពិតជរគប់រគន់កុ ងករសងប ន ិ ម េទធនគរវញ មិនខន។ េសង ឌីណ

ទំព័រទី 7

ចែំ ណកឯពលរដអ េដយ ឋ េមរកថ ត ល ែដលមិនមនផះ ទ ខួ នឯង ល ិ ន ក់កណ

ំ ូ លរគប់រគន់ មកពីមិនមនរបក់ចណ

េដមបខ ច ុ យពីធនគរេទទិញផះ ទ ី ីល

ំ ន ពពក់ពូនេទខីល េពលែដលធនគរឲយខីល ច ុ យែបបេនះ ក៏នគ ច ុ យពីធនគរ មកទិញផះ ទ ។ ៉ េទៀត មយង អរតកររបក់

េនេពលេនះ

Subprime

កររបក់ក៏មនអរតទបែដរ

េរពះថ

ំ រតូវកណ ត់េទតមអរតកររបក់របស់ធនគរ

ំ ុ ត េពលគឺរបមណ កណ ែដលកលេណះមនករមិតទបបផ ត លអេមរក ិ ំ ជង១%បុ ៉េណណះ កុ ងម ន ួ យឆន។ ដូចេនះ េនេពលែដលករខីល ច ុ យពីធនគរយកេទទិញផះ ទ កន់ែតមន ភពងយរសួល អក ន រកទិញផះ ទ ក៏កន់ែតមនេរចន។ េនេពលែដលមនអក ន ំ រកទិញផះ ទ កន់ែតេរចន តៃមផ ល ះ ទ ក៏រតែតេក ន ឹ នខលងេឡ  ងេទេទៀត។ រគនែ់ តកុ ង

រយៈេពលជង១០ឆន ំ បុ ៉េណណះ (ពី១៩៩៤ ដល់២០០៦) តៃមផ ល ះ ទ េនអេមរក ិ បនេកនេឡងជមធយមដល់េទជិត២០០% មនន័យថ អក ន ែដលទិញផះ ទ តៃមល ំ ំ ១០មុឺនដុលលរ កលពីឆន១៩៩៤ មកដល់ឆន២០០៦ ផះ ទ េនះ េឡងៃថដ ល ល់េទ ជិត៣០មុឺនដុលលរ។

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 8

ធនគរកណ ធនគរកណ ត ល

$ ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

ធន ធនបំ បំណុ ល

$

$

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 9

ែដលបណ បណ លឲយ ឲយមន មនវវបត មូលេហតុអែដល ឲយ មន ត ល ិ ិត Subprime? ីវ ំ ពីរ គឺករធលក់ចុះៃន វបត Subprime េកតេឡងេដយកតតធៗ ត ិ ិឥណទន តៃមអ ល ចលនវតុ ថ

និងករេកនេឡងៃនអរតកររបក់របស់ធនគរកណ ត ល

អេមរក។ ិ របសិនេបតៃមអ កម ល ចលនវតុ េនអេមរ ថ ិ ិនធលក់ចុះេទ

ឥណទន

ំ ំ Subprime នឹងអចដេំ ណរករេទបនយ៉ងលរអ បេសរ។ ទងធនគរ និងទង ពលរដអ ឋ េមរកថ ត លសុទែធ តទទួលបនផលចេំ ណញពីឥណទនែបប ិ ន ក់កណ ំ ិ ញេរបៀបដូចជពពុះសបូ ៊អញឹ ច ង របសិនេប េនះ។ ក៏បុ ៉ែនត វជធមត តៃមទ ម ល ន ំ ់ លមួយវនឹងផុ ះែបក។ េយងេចះែតផុ លំ វេចះែតេប៉ងធេំ ឡងៗ។ ដល់ដណ កក ទ ពពុះសបូ ៊អចលនវតុ េនអេមរ ក ថ ិ

ែដលបនេប៉ងេឡងឥតឈប់ឈរ

ំ ់េផម េនះ បនផុ ះែបកេនច តៃមផ ទ ុ ងឆន២០០៦។ ល ះ ទ សែមបងេនអេមរកចប ត ដំ ិ ំ ុ ក។ កបលចុះយ៉ងគហ

កុ ងេពលជម ន ួ យគន

របក់េទៀត។

ំ ពីឆន២០០៤

ធនគរកណ ត លអេមរកក ល ិ ៏បនតេមងអរតករ ំ ដល់ឆន២០០៦

កររបករ់ បស់ធនគរកណ ត ល

អេមរកបនេក ន ិ នេឡងពី១% រហូតេទដល់៥%។ អរតកររបក់កុ ងឥណទន

Subprime

់ នគរកណ ែដលែរបរបួលតមអរតកររបកធ ត លេនះ

ក៏បន

័ ភ ំ េកនេឡងយ៉ងខលងែដរ ែដលជេហតុេធឲយឥណវ ន វ ត គេរចន ែដលមនរបក់

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 10

ំ ូ លទប ែលងមនលុយសងរេលះរបច ំ ំ ចណ ែខេទឲយធនគរ។ ធនគរក៏ ំ ួ សបណ ំ ុ ល។ រតូវបងច ខំ ិតរត បអ ទ ែដលដក់ធនមកលក់ េដមបជ ឹ ូ សយកផះ ី ន េលសពីេនះេទេទៀត

ំ ន របអ េនេពលែដលធនគរនគ ទ មកលក់ ឹ ូ សផះ

់ែតធលក់ចុះខលងេឡ ំ ឡយឡុងកន់ែតេរចនែបបេនះ តៃមអ ល ចលនវតុ កន ថ  ងែថម ំ ិ ញមនបរមណេរច េទៀត។ េនះគឺជចបប់ៃនទីផសរ។ េនេពលែដលទន ិ ន ឯ ំ ិ ញរតូវែតធលក់ចុះ។ អក ន ទិញមិនតិច តៃមទ ល ន ៉ វញេទៀត មយង មនអក ន ខះ ល ែដលេទបែតនឹងខីល ច ុ យពីធនគរមកទិញផះ ទ ិ ំ េនមិនទន់សងរេលះបនប ុ ៉នមនផង

ផះ ទ ក៏ធលក់ៃថល

េហយកររបក់ក៏េកន 

័ ទ ំ េឡងខស ក៏សេរមចចិតឈ ព ់េទៀត។ ឥណវន ត ងេនះ ត ប់សងលុយេទធនគរ សុខចិតឲ ត យធនគររបអ ទ ពីេរពះថ ផះ ទ េពលេនះមនតៃមទ ល បជង ឹ ូ សយកផះ លុយែដលរតូវសងេទធនគរេទេទៀត។

េនេពលែដលតៃមផ ល ះ ទ ទបជង

របក់កមីែបបេនះេហ វខតបង់។ ច វ  យ ែដលេធឲយធនគររតូ ំ ទងេនះបណ ត លឲយករខតបង់របស់ធនគរឯកជន

ែដលរកសុីខង

ំ ំកន់ែតធេំ ឡង រហូតដល់ធនគរខះ ឥណទន Subprime មនទហ ល រតូវកស ័យ ធន។

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 11

របអូ ឹ ស

របអូ ឹ ស

ឡយឡុង

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

ឡយឡុង

ឡយឡុង ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

ឡយឡុង

របអូ ឹ ស

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

របអូ ឹ ស ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 12

ពវី ិ បតតិ Subprime េទវិ េទវិ បតតហ ិ រិ ញញវតថុ េហតុអបនជ ជវបត ទ? ? បន រលដលេទជ េទជវបត ថ ទូេទ ិ ិត Subprime រលដលេទ ិ ហ ីវ ិត ិ រញវញ តុ ជ បញ ហ ចមបងេកតេចញពីករលក់ឥណទន Subprime។ េនេពលែដល

Subprime ផល ករផល ត ់ នូវភពចេំ ណញ ធនគរមិនរតឹម ត ់ របក់កមីតមែបប ច ់ចេំ ណញេរចន ំ ែតចង់ចេំ ណញកររបក់កុ ងរយៈេពលយ ន ូ រេទ ែតែថមទងចង

ំ ុ លេទលក់បនេត ទឲយធនគរ ឬអក េហយឆប់ៗ េដយយកបណ ន វន ិ ិ េយគ េផសងៗេទៀត។ េតេគលក់ឥណទន Subprime េនះតមរេបៀបណ? ់ ខុ ស ំញ ូ មឲយឧទហរណ៍សមញញមួយ។ េដមបឲយងយយល ី

ឧបមថ

ំ ួ ន ១០មុឺនដុលលរ េដយយក ធនគរ “ក” ផល “ខ” ចន ត ់ របក់កមីច ដល់បុគល គ ់ %កុ ងម ំ បុគល ំ ់ ែខ ទងករ ំ កររបក៥ “ខ” រតូវសងរេលះជេរៀងរល ន ួ យឆន។ គ

ំ ំ ទងេដ ន ន។ ម កុ ងរយៈេពល២០ឆ

ធនគរ “ក” យកឥណទនេនះេទលក់ឲយ ធនគរ “គ” កុ ងតៃម ន ល ១១មុឺន

ដុលលរ។ េរកយពីលក់ឥណទនេទឲយ ធនគរ “គ” េហយ ធនគរ “ក” ែលង ំ ុ លេទៀតេហយ។ របក់សណ ំ ំ ំ ជមចស់បណ ង ទងករ ទងេដ គ ម ែដលបុគល “ខ” រតូវសងេទធនគរ “ក” រតូវបែងរវ េទឲយធនគរ “គ” វញ។ កុ ងករទ ន ិ ិញដូរ

េនះ ធនគរ “ក” បនចេំ នញ ១មុឺនដុលលរភលមៗ ចែំ ណកឯ ធនគរ “គ” វញ ិ

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 13

ំ េំ នញកររបក់ ចច

៥%

ំ កុ ងម ន ួ យឆនៗ

ំ កុ ងរយៈេពល២០ឆ ន ន ខងម ុ ខេទៀត

ឬក៏យកឥណទនេនះេទលក់បនេត ទៀត េដមបយកច េំ នញ។ ី

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

១០ម នដ ដុុ លលរ ផតល់ឥណទន ១០ មុុឺន

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

ឥណទន ១១មុ លក់ឥណទន ១១មុ នដុ ន ឺ ដុ លលរ

ំ ុ ល ១០មុឺនដុលលរ + កររបក់ សងបណ

់ ែតបុ ៉េណណះ។ េន េនះរគន់ែតជឧទហរណ៍សមញញ េដមបឲយងយយល ី ំ ក់) ែត កុ ងករព ន ត ធនគរមិនលក់ឥណេទយយ (លុយែដលេគជព ិ តជកែ់ សង មួយៗដច់ពីគនដូចេនះេទ។

េគរបមូលយកឥណេទយយមកដក់ជកញចប់

់ ី មួយៗមនកូនបណ ំ ុ លរប់រយនក់) (កញចបន

េហយយកេទលក់។

េហយ

កញចប់ឥណេទយយេនះរតូវបនេគយកេទទិញលក់តៗគនេទៀត េរបៀបបននឹង េសង ឌីណ

ទំព័រទី 14

ំ ិ ញេនេលទីផសរ។ កញចប់ទន

ំ ់ លមួយ ដល់ដណ កក

អក ន ែដលទិញកញចប់

ំ ុ លេនះ មិនដឹងថេតអ ំ ុ លរបស់ខួ នេនះេទ បណ េហយក៏មិន ន ណជកូនបណ ល  ក ំ ុ លេនះមនលទភ ំ ុ ល។ ដឹងែដរថ េតកូនបណ ណ ធ ពបុ ៉ណណកុ ងករសងប ន

េនេពលែដលវបត ទ ិ ិត Subprime ផុ ះេឡ  ង េពលគឺេពលែដលមនធនគរ

ណមួយខតបង់ ឬកស ័យធនេដយមកពីឥណទន Subprime េនះ ភព ័នធ ចលចលក៏េកតមនេឡងកុ ងរបព ន ធ នគរជទូេទ។ តៃមភ ល គហ៊ុនធនគរ

ំ ុក ក៏ចប់េផម ត ធលក់ចុះយ៉ងគហ

ំ រួមទងធនគរែដលម ិនមនករខតបង់

ំ ុក េដយ Subprime ក៏េដយ ពីេរពះថ ទីផសរភគហ៊ុនចប់េផម ត បត់បង់ទន ចិតេត លធនគរ ជទូេទ។ េដយសរែតឥណទន Subprime រតូវបនេគយក ំ ិ ញេនេលទីផសរ េទទិញលក់យ៉ងគរគឹកគេរគងដូចទន

េគែលងដឹងថ

េត

ំ ំបុ ៉នមន? េបតៃមល ធនគរណខះ េហយមនទហ ល មនឥណទនេនះេនកុ ងៃដ? ន ំ ៉ ងេនះ េតៃថណ អចលនវតុ ធ នឹងដល់េវនធនគរេផសង ែដល ថ ល ក់ចុះខលងយ ង ំ ុ កចិតេត នះេហយ ែដល រតូវឡុងចុង? ភពរសពិចរសពិល និងករបត់បង់ទន

ជរមុញឲយអក ន េលងភគហ៊ុនែដលមនភគហ៊ុនធនគរេនកុ ងៃដ ន

ពពក់ពពូនលក់ភគហ៊ុនេនះេចញវញ ិ

ំ ន នគ

៊ុ នធនគរ េដយមិនេរសថភគហ 

់ ង់ទិញភគហ៊ុនធនគរ ណេឡយ។ កុ ងេពលជម ន ួ យគន គមនអក ន ណមនកច

ំ ន ខលច! េនេពលែដលរគប់គននគ ំ ន លក់ េហយមិន េទ។ ឮែតធនគរ េគនគ

មនអក ភ ន ណចង់ទិញែបបេនះេហយ ែដលេធឲយតៃម ល គហ៊ុនធលក់ចុះ។ ករ វ

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 15

ំ ូ ងេនះេហយ ែដលផសរភគហ៊ុនធលក់ដដ

ែដលបណ ត លឲយមនវបត ិ ិត

ហិរញញវតុ ។ ថ

បនជ េនអេមរ រលដល ដលេទ េទពស ពសេពញ ជវបត ក ដល េទ ពស េពញ េហតុអបន ថ អេមរករល ិ ហ ិត ិ រញវញ តុ េន ិ រល ីវ ពិភពេលក? ភពេលក? ័យកលសកលភវូបនីយកមេម នះ វបត េនកុ ងសម ន ត ិ រញវញ តុ េនរបេទស ថ ិ ិហ

មួយងយនឹងរលដលេទដល់របេទសេផសងៗេទៀតណស់ ពីេរពះថ របព័នធ ់របេទសនីមួយៗមនទន ំ ក់ទន ំ ងគនយ៉ងខលង។ ំ ហិរញញវតុ របស ថ

ករទិញដូរ

ឥណទន Subprime មិនែមនេធេឡ ែតេធវ វ  ងែតេនកុ ងទ ន ី ផសរអេមរកេនះេទ ិ ំ ួ នេនេរកសហរដអ េឡងជទូេទកុ ងទ ន ីផសរអនរត ជតិ។ ធនគរមួយចន ឋ េមរក ិ ៉ ក៏បនទិញឥណទន Subprime ពីធនគរអេមរកែដរ។ ជពិេសស េនអឺរុប ិ

ំ និងអឡឺម៉ង់ជេដម សុទែធ តទទួលរងនូវករខតបង់ ធនគរអង់េគស បរង ល

អស់រប់មុឺនលនដុលលរ េដយវបត ិ ិត Subprime េនះ។ េហតុេនះេហយបនជ ៉ ក៏ធលក់ដដ ំ ូ ងតមផសរភគហ៊ុនេនអេមរកែដរ។ ទីផសរភគហ៊ុនេនអឺរុប ិ េបេទះជករទិញដូរឥណទន Subprime រតូវេធេឡ វ  ងជទូេទ ក៏មិន ំ ់មនឥណទនេនះេទ គួរថ រគប់របេទសទងអស

ចុះេតេហតុអីបនជផសរ វ

ំ ូ ងែដរ? ភគហ៊ុនេនរគប់កែនង ល ដូចជេនអសុីជេដម ក៏ធលក់ដដ

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 16

ែមនែទនេទ

ឥណទន

Subprime របែហលជមិនរតូវបនលក់េទ

ំ ់េនេលពិភពេលកេនះេទ។ ក៏បុ ៉ែនត េគក៏មិន ធនគរ េនរគប់របេទសទងអស អចដឹងឲយរបកដែដរថ

េតធនគរេនរបេទសណមនឥណទនេនះ

េហយធនគរណអត់?

ំ ួ នពយយមលកប ់ ងម ំ ិនឲយេគ មនធនគរមួយចន

ដឹងថខួ នមនឥណទន Subprime េនកុ ងៃដេទ ខលចែរកងអតិថិជនភ័យន ំ ល ន

់។ គនមកដកលុយេចញវញអស ិ ំ ុ កចិតេត លធនគរ បត់បង់ទន

ភពរសពិចរសពិលេនះេហយែដលេធឲយេគ វ ំ ន លក់ភគហ៊ុនធនគរេចញអស់ េហយនគ

ែដលជេហតុេធឲយតៃម ភ វ ល គហ៊ុនធលក់ចុះ។

េបេទះជភគហ៊ុនរបស់ធនគរ

ែដលមិនមនឥណទន Subprime ក៏េដយ។ តមករពិត

តៃមភ ល គហ៊ុនេនេលទីផសរភគហ៊ុន

គឺេកតេចញពីករ

សមន (Speculation) របស់អក ន េលងភគហ៊ុន។ វមិនែមនជតៃមព ល ិ តេនះេទ។ ដូចេនះ

ំ ន សមនថ ឲយែតអក ន េលងភគហ៊ុននគ

តៃមហ ល ៊ុ នេនេលទីផសរភគហ៊ុននឹងធលក់ចុះ

ហ៊ុនធនគរេនះនឹងធលក់ចុះ

មិនខល វ ់ ថធនគរណមនករ

ខតបង់េដយឥណទន Subprime ឬក៏អត់េនះេទ។ តមរយៈផសរភគហុ៊ ន

់កែនង េនះេហយែដលេធឲយមនវ បត វ ថ ល ិ ហ ិត ិ រញវញ តុ េនេពលេនះរលដលេទរគប េនពសេពញពិភពេលក។

់ ពីចណ ំ ុ ចេនះេយងគួរែសង ំ ី េដមបយល វ យល់អព ី

ផសរភគហ៊ុនបនិ ច។ ត

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 17

េទជ េតអ “ផសរភគ ផសរភគហ ភគហ៊ុន” (Stock Market)? ីវ ជ “ផសរ  េទ ំញ ឹ ងមិននិយយ េដយេនះមិនែមនជរបធនបទចមបងៃនអតប ថ ទេនះ ខុ ន

ំ ិតអព ំ ី ដេំ ណរករៃនករទិញដូរភគហ៊ុនេទ។ ខុ រំញ គន់ែតេលកេឡងរតួសៗ លអ ់ អព ំ ី វបត េដមបជម ូ លដឋនកុ ងករយល ន ត ិ រញញវតុ េនេពលេនះប ថ ុ ៉េណណះ។ ិ ិហ ី

ំញ ឹ ងេលកេឡង ក៏ជឧទហរណ៍សមញៗ ឧទហរណ៍ ែដលខុ ន ញ ែដរ។ េនកុ ងករ ន

អនុវតជ ត ក់ែសង ត វមនភពសុ រគស ម ម ញជងេនះ។

មុននឹងនិយយដល់ទីផសរភគហ៊ុន (Stock Market) ជបឋម េតអ វ  ីេទ ជភគហ៊ុន? “ភគហ ភគហ៊ុន” (Stock) គឺជចែំ ណករបស់បុគល គ ណមនកេ់ នកុ ង ន រកុមហ៊ុនណមួយ។

េបេយ មហ៊ុនណ ន  ងមនភគហ៊ុនកន់ែតេរចនេនកុ ងរកុ

ំ ី របក់ចេំ ណញ មួយ េយងក៏នឹងទទួលបនចែំ ណក (Dividends) កន់ែតធព របស់រកុមហ៊ុនេនះែដរ។

ំ ួ ន រតូវករេដមទុនេរចនមកវន មនរកុមហ៊ុនមួយចន ិ ិ េយគ បុ ៉ែនត មចស់ ហ៊ុនៃនរកុមហ៊ុនេនះមិនមនលុយរគប់រគន់ របស់រកុមហ៊ុនេទលក់

ក៏យកភគហ៊ុនមួយចែំ ណក

េដមបបនេដ ិ ិ េយគ។ មទុនមកវន ី

រកុមហ៊ុនខះ ល

(ជ

ំ ) យកភគហ៊ុនដល់េទ ៧០% (ឬេរចនជងេនះ) េទ ពិេសស រកុមហ៊ុនធៗ លក់។ េហតុដូចេនះេហយបនជេគសេងត ក េឃញថ េលក Bill Gates ែដល ជមហេសដេីឋ លខ១ពិភពេលក និងជមចស់រកុមហ៊ុន Microsoft មនភគ ំ ងេគ) ពី ហ៊ុនកុ ងរកុ មហ៊ុនេនះែតរបមណ ១០% បុ ៉េណណះ (គឺជចែំ ណកធជ ន េសង ឌីណ

ទំព័រទី 18

េរពះ ភគហ៊ុនរបស់រកុមហ៊ុន Microsoft មួយែផក ន ធរំ តូវបនេគយកេទលក់ េនេលទីផសរភគហ៊ុន។

ភគហ៊ុនែដលេគយកេទលក់

មនតៃមេល ដមមួយ

ែដលជតៃមព ល ិ ត (Nominal Value)។ ំ ួ ន ១០០០ហ៊ុន យក ឧបមថ រកុមហ៊ុន “ក” យកភគហ៊ុនរបស់ខួ នច ន ល

េទលក់ កុ ងតៃម ២ ន ល ០ដុលលរ កុ ងម ន ួ យហ៊ុន។ អក ន ខះ ល ទិញ ១០ហ៊ុន ខះ ល ២០ហ៊ុន ឬ ១០០ហ៊ុន

តមែតចិតច ត ង់។

រកុមហ៊ុនយកលុយបនមកពីករលក់ហ៊ុនេនះ

ំ (១០០០ × $២០ = $២០ ០០០) េទេបះទុនរកសុី។ េនចុងឆនសរេព  ពនធ របសិនេបរកុមហ៊ុនចេំ ណញលុយ

អក ន ែដលទិញហ៊ុនេនះ

នឹងទទួលបន

់ េំ ណញ តមចន ំ ួ នហ៊ុនែដលខួ នទ ចែំ ណកពីរបកច ល ិញ។ ំ ់ លទីមួយ ៃនករលក់ភគហ៊ុន (Primary Market)។ េនះគឺជដណ កក ំ កុ ងដ ណ ក់កលេនះ ន

ភគហ៊ុនរតូវេគលក់កុ ងតៃម ព ន ល ិត

េហយលក់េដយរកុមហ៊ុនផទល់ែតមង ត េទ។

ជទូេទ

(Nominal

Value)

មិនែមនេនេលទីផសរភគហ៊ុនេនះ

ំ ់ លេនះ េគមិនសូវឮនិយយពីករលក់ភគហ៊ុនកុ ងដ ណ កក ន

៌ នចុះផសយអព ំ ី ករេឡងចុះៃនភគហ៊ុន ដូចជ េទ។ េនេពលែដលសរព័តម ភគហ៊ុនេនះេឡង ៥% ឬភគហ៊ុនេនះធលក់ចុះ ៦% គឺជតៃមភ ល គហ៊ុនេនកុ ង ន ំ ំ ់ លទីពីរ (Secondary Market)។ េនកុ ងដ ់ លេនះ ភគហ៊ុន ដណ កក ណ កក ន

រតូវបនេគយកេទលក់តគនពីមួយ េទមួយ េនកុ ងទ ន ីផសរភគហ៊ុន (Stock

Exchange) េហយលក់កុ ងតៃម ម ន ល ួ យ ែដលេកតេចញពីកររពមេរពៀងគនរវង អក ន លក់ និងអក ន ទិញ ដូចជជេគលក់អងរក លក់រតី អញឹ ច ងែដរ។ តៃមេល នះមិន

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 19

ែមនជតៃមព ល ិ ត (Nominal Value) េនះេទ ែតជតៃមែល ដលេកតេចញពីករ ពយករ

ករសមនរេបៀបរបហក់របែហល

ៃនតៃមភ ល គហ៊ុនេទៃថអ ង នគត

(Speculative Value)។ និយយពីឧទហរណ៍ខងេលដែដល ឧបមថ មនបុគល “ខ” ទិញ គ ំ ួ ន ១០០ហ៊ុន ពីរកុមហ៊ុន “ក” កុ ងតៃម ភគហ៊ុនចន ន ល ២០ដុលលរ កុ ងម ន ួ យហ៊ុន។ ់ ដល ំ ់ ដច់ឆន ំ េដមបបនរបក ់ចេំ ណញពីរកុមហ៊ុន “ក” េទ គឺ “ខ” មិនចង់រងច ី

ចង់យកភគហ៊ុនេនះេទលក់យកចេំ ណញភលមៗ។

“ខ”

យកភគហ៊ុនេទ

៊ុ ន ។ បុគល ពពយនយលក់េនកុ ងផសរហ ន គ “គ” េដយពយករថ រកុមហ៊ុន “ក”

ំ នឹងចេំ ណញលុយេរចន េនឆនេនះ ក៏សុខចិតទ ត ិ ញភគហ៊ុនរបស់ “ខ” កុ ងតៃម ន ល ២៥ដុលលរ កុ ងម ន ួ យហ៊ុន។ “ខ” ក៏សុខ ន ួ យហ៊ុន គឺឲយ ”ខ” ចេំ ណញ ៥ដុលលរ កុ ងម

ចិតល ត ក់ឲយ “គ” ឬក៏លក់ឲ្យអក ន េផសងណេទៀត ែដលឲយៃថខ ល ស ព ់ជងេនះ។ ករ ទិញលក់េនះ

េចះែតេធបន េត ទេទៀត វ

េហយតៃមភ ល គហ៊ុនេឡង

ឬក៏ចុះ

អរស័យនឹងទីផសរ។ របសិនេបមនអក ន ទិញេរចន មនន័យថ តរមូវករ >

ផត ញ គ ់ផង គ ់ (Demand > Supply) ហុ៊ ននឹងេឡងៃថ។ ល ផុ យេទវ ទ ិ របសិនេបមិនសូវ

មនអក ន ទិញ ឯអក ន ចង់លក់មនេរចន (ផត គ ់ផង គ ់ > តរមូវករ) តៃមហ ល ៊ុ ននឹងធលក់ ចុះ។ េហតុដូចេនះេហយបនជេគសេងត ក េឃញថ

េនេពលណែដលមន

ំ ឹ ងលព ដណ អ ី រកុមហ៊ុនណមួយ ភគហ៊ុនរបស់រកុមហ៊ុនេនះនឹងេឡងៃថល េរពះ

មនេគចង់ទិញភគហ៊ុនរបស់រកុមហ៊ុនេនះេរចន។ េសង ឌីណ

ផុ យេទវ ញ ទ ិ

េបមន ទំព័រទី 20

ំ ឹ ងមិនល អ ភគហ៊ុននឹងចុះៃថ។ ដណ ល

ជួនកល

ភគហ៊ុនរបស់រកុមហ៊ុនមួយ

េឡងៃថេល នេពលរពឹក េហយចុះៃថម េនេពលលងចក៏មនែដរ។ េនកុ ង ល កវញ ន ិ

ចេនលះេពលេនះ តៃមព ល ិ ត (Nominal Value) ៃនភគហ៊ុនេនះមិនមនករែរប របួលអីេទ។ វ រតលប់មកវបត តៃមភ ល គហ៊ុនរបស់ធនគរបនធលក់ ិ ិត Subprime វញ។ ិ

ំ ូ ងេនរគប់ទីកែនង ំ ុ កចិតេត លធនគរជទូេទ មិនថ ដដ ល គឺមកពីេគបត់បង់ទន ធនគរណ ជធនគរណេទ។ េនេពលេនះ មិនមនអក ន ណចង់ទិញ

ភគហ៊ុនធនគរេទ។ ឯអក ន មនភគហ៊ុនធនគរវញ ិ ក៏របញប់របញល់លក់ េចញឲយបនឆប់ខលចខតបង់េរចន។ េដយមកពីមនអក ន លក់េរចន េហយ ៊ុ នធនគររតូវធលក់ដដ ំ ូ ង។ មិនមនអក ន ទិញេនះេហយ េទបេធឲយភគហ វ

ពវិីវិបតតហ េទវិ បតតេសដឋ ិ ច ិេសដឋកច ិ រិ ញញវតថុ េទវិ កតតអខ ែដលេធឲយវ ឲយ យជវបត ក ល ែដលេធ ថ ល យជ ឋ ច ច ិ ហ ិ េសដ ីវ ះ ិត ិ រញវញ តុ ក ិត វ វបត ិ ? ទីមួយ វបត ិ ិត Subprime មិនែមនប៉ះពល់ែតធនគរេនះេទ។ រកុមហ៊ុន ំ ់ែដរ។ េនេពលែដលធនគរផល ធនរ៉ប់រងក៏ប៉ះពល់ខលងណស ត ់ ឥណទន ំ ូ លខស ដល់អក ន ែដលមិនសូវមនរបក់ចណ ព ់

ធនគររតូវរបឈមមុខនឹង

ំ ុ លអចនឹងមិនសងបណ ំ ុ លមកវញ។ ហនិភ័យខស ព ់ (High Risk) គឺកូនបណ ិ ំ ន េទទិញធនរ៉ប់រងពីរកុមហ៊ុនធនរ៉ប់រង េនេពលេនះេហយែដលេគនគ េសង ឌីណ

ទំព័រទី 21

កន់ែតេរចន។

ំ ុ លមិនមនលទភ ំ ុ លេទ កុ ងករណ ន ធ ពសងបណ ី ែដលកូនបណ

ំ ុ លជួស កុ ងករម រកុមហ៊ុនធនរ៉ប់រងនឹងសងបណ ន ិតណមួយ (៥០%, ៦០%

ឬ៧០% តមកិចស ច នយែដលបនេធ)។ វ េនេពលែដលវបត ទ ិ ិត Subprime ផុ ះេឡ ង

ំ ួ សេគកន់ែតេរចន ំ ុ លជន រកុមហ៊ុនធនរ៉ប់រងរតូវេចញមុខសងបណ

រហូត

ំ ់ លមួយ រកុមហ៊ុនេនះែលងមនសចរ់ បក់ចណ ំ ដល់ដណ កក យ ក៏រតូវដួល ំ ជក់ែសង រល។ ត រកុមហ៊ុន AIG របស់អេមរក ិ ែដលជរកុមហ៊ុនធនរ៉ប់រងដ៏ធ ំ

ជងេគបងស អ ់េនេលពិភពេលក បនខតបង់េស រែតន ទ ឹ ងកស ័យធន កុែំ តបន រដឋភិបលអេមរកឲយខ ច ុ យដល់េទ ៨មុឺន ៥ពន់ លនដុលលរ។ ិ ីល កតតទីពីរ

ំ ុ តែដលនឲយវ ំ បត ែដលជកតតចមបងបផ ត ិ រញញវតុ េនេពល ថ ិ ិហ

េនះ រលដលេទជវបត ក ឋ ិចច គឺករកត់ផតច់ៃនចរនឥ ត ណទន (Credit ិ េសដ ិត

Crunch)។ ចរនឥ ត ណទន គឺជសរៃសឈមៃនេសដក ឋ ិចរច បស់បណ ត របេទស ំ ួ ន ដូចជ របេទសកមុ ជ េជឿនេលឿន។ េនបណ េដម ែដល ត របេទសមួយចន ព របព័នធ ធ នគរេនេកង ម ខីេនេឡ ច យ

អក ន រកសុីភគេរចនពឹងេលេដមទុនផទល់

ខួ ន។ ផុ យេទវ ញ េនតមបណ ល ទ ត លរបេទសេជឿនេលឿន ិ

រកុមហ៊ុន និងអក ន

ំ េបះទុននិេយគេផសងេទៀតពឹងែផក អ យ៉ងខលងេល ច ី ធនគរ របក់កមីព

េដមប ី

យកមករកសុី។ េនកុ ងេពលែដលម ធ នគរមនសុខភពេពញបរប ន ិ ិត របព័នធ ិនមនវបត ិ ូរ

ចរនឥ ត ណទនក៏មនដេំ ណរករេទយ៉ងលែអ ដរ។ ធនគរឯកជនេដរតួយ៉ង

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 22

ំ នក ់ ុ ងករេធ សខ ឥ ន វ ត ណទនេនះដេំ ណរករ។ ឲយចរន

និយយេដយសេងប ខ

របព័នធ ធ នគរមនដេំ ណរករឥណទនដូចតេទេនះ៖

$ ធនគរកណ ធនគរកណ ត ល

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

$

$

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

$

$ ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

$

ធនគរកណ ត ល

ែដលជធនគររដគ ឋ ឺជរបភពេដមៃនករផល ត ់ សច់

់ ួយ របក់។ ធនគរឯកជនេទខីល ម ច ុ យពីធនគរកណ ត ល កុ ងអរតកររបក ន ំ កណ តេ់ ដយធនគរកណ ត ល។

បនទប់ធនគរឯកជនេនះយកលុយេទឲយ

េគខីបន ច េត ទៀត េដយយកកររបក់េលសពីអរតរបស់ធនគរកណ ត ល េដមប ី បនចេំ ណញ។ ជទូេទ ធនគរឯកជនផល ត ់ ឥណទនេទឲយអតិថិជន ែដល ័ ប ជរកុមហ៊ុន ឬរូបវន េហយក៏អចផល ត ុ គល គ ធមត ម ត ់ ឥណទនេទឲយធនគរ

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 23

ឯកជនេផសងេទៀតែដលខះ វ សច់របក់បងិល វ ែដរ។

ចរនឥ ត ណទនេនះេហយ

ែដលេធឲ្ ឋ ច ច នដេំ ណរករេទមុខ។ វ យេសដក ិ ម ក៏បុ ៉ែនត េនេពលែដលវបត ត ិ រញវញ តុ បនផ ថ ទ ត ណទនេនះរតូវ ិ ិហ  ង ចរនឥ ុ ះេឡ

ំ គងស េំ ណរករ។ ធនគរែដលខតបង់េដយវបត ត ិ ិត Subprime ូ កែលងមនដ

មនករខះ វ ខតសច់របក់មកបងិល វ

ក៏េទរកខីល ច ុ យពីធនគរែដលមិនមន

ំ ករខតបង់េដយ Subprime។ ក៏បុ ៉ែនត ធនគរទងេនះេប េទះជេនមន ់ ល់ក៏េដយ ក៏មិនរពមឲយខីែដរ ៉ ធនគរេនះអច សច់របកស ពីេរពះ មយង ច ដូចេនះ េបេទះជេនេពលេនះ េនមនឥណេទយយ Subprime េនកុ ងៃដ។ ន

មិនទន់ខតបង់ ក៏បុ ៉ែនត េបេម ថ ល ក់ចុះយ៉ងេនះ ធនគរ  លេទផសរអចលនវតុ ធ េនះភ័យខលចថៃថណ នឹងដល់េវនពួកេគែដលនឹងរតូវខតបង់ េហយរតូវករ ង

់ កបងិល សច់របកម វ ។ ខួ នឯងេពលរតូ វករ។ ល

ដូេចះ ន េហយ

រតូវែតទុកសច់របក់បរមុងទុកសរមប់

ចេំ ពះធនគរណែដលមិនមនជប់ពក់ព័នន ធ ឹង

ឥណទន Subprime ក៏មិនហ៊នឲយលុយធនគរេផសងេទៀតខីែដរ ពីេរពះេគ ច មិនអចដឹងចបស់ថ េតធនគរណខះ ល មន ឥណទន Subprime េនកុ ង ន ៃដ។

េបមន

ំ ំបុ ៉ណណ? មនទហ

េតធនគរេនះអចនឹងបនខ ត តេដយ

Subprime េនះេទៀតែដរេទ? េបេនែតខតេទៀត រហូតដល់កស ័យធន លុយ ែដលឲយខីេទរបកដជេបះេចលទេទេទេហ ច  យ?!

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 24

ំ ុ កចិតគ ករបត់បង់ទន ត ន រវងធនគរ និងធនគរគនឯងេនះ េធឲយចរន វ ត ំ ឥណទនអនរត ធនគរ (របក់កមីរវងធនគរ និងធនគរ) រតូវគងស ច ត ូ ក។

អក ចែំ ណកឯឥណទន ន ែដលមនសច់របក់សល់ សុខចិតឱ ត បទុកខួ នឯង។ ល

័ ប ំ ូ ចគនេនះ រវងធនគរ និងរកុមហ៊ុន សហរគស ឬរូបវន ក៏រតូវគងដ ត ុ គល គ

ែដរ។

$ ធនគរកណ ធនគរកណ ត ល

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

$

$

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

$

$ ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

ធនគរឯក ធនគរឯកជន ឯកជន

$

័ ធ េនកុ ងរបេទសែដលមនេសដ ក ន ឋ ិចេច ជឿនេលឿន មនរបពន ធ នគរែដល

ំ មនដេំ ណរករល អ រកុមហ៊ុនពឹងែផក អ យ៉ងខលងេល ុ យមក ធនគរ េដមបបនល ី ំ ៏ជួប រកសុី។ េនេពលែដលចរនឥ ត ណទនែលងដេំ ណរករ រកុមហ៊ុនទងេនះក របទះនឹងបញ ហ ហិរញញវតុ ។ ថ

េសង ឌីណ

ខះ ល េនទប់ទល់បនេចះែតបនដ ត េំ ណរករេទមុខ

ទំព័រទី 25

ំ េទៀតទងរតដបរតដ ួ ស ។ ខះ ល បងច ខំ ិតក ត ត់បនយ ថ បុគល គ ិក។ ចែំ ណកខះ ល េទៀត ធលក់ខួ នរហ ល ូ តដល់បិទទវរែលងមនដេំ ណរករែតមង ត ។ ំ មកដល់ដណ ក់កលេនះ

វបត ត ិ រញវញ តុ ក ថ ៏បនកលយេទជវបត ិ ិហ ិ ិត

េសដក ឋ ិច។ ច មិនែមនរតឹមែតតៃមភ ល គហ៊ុនេនេលផសរហ៊ុន (Speculative Value) េទ ែដលធលក់ចុះ តៃមព ល ិ ត (Real/Nominal Value) ក៏ចប់ធលក់ចុះែដរ។ កុ ងេពលជម ន ួ យគនេនះ អក ន េរបរបស់ផលិតផលជទូេទ (Consumers)

ក៏មនករបរមន ក ភ ឹ ងវបត ត ឋ ិចេច នះែដរ។ ិ ិេសដ

ពួកេគក៏ចប់េផម ត កត់បនយ ថ ករ

ំ ំ ់ េដមបទ ំ ់។ េន ចណ យណែដលមិនចបច ី ុកលុយបងករេពលរតូវករចបច ំ េពលែដលរគប់គនកត់បនយ យ ថ ករចណ

តរមូវករេនេលទីផសរក៏ធលក់ចុះ

ំ ់ ដូចជ រថយនត ទូរទសសន៍ និង ជពិេសស ផលិតផលែដលមិនសូវចបច ់ ស ំ នេត ផសងៗេទៀតជេដម ែដលធលក់ចុះខលងជងេគ។ ំ ឧបករណ៍សរមបក ដល់ ំ ់ លមួយ ដណ កក

ំ ិ ញជទូេទក៏ចប់េផម តៃមទ ល ន ត ធលក់ចុះជបនប ត នទប់ឥត

ឈប់ឈរ បេងត ក ជបញ ហ បរត ត រណ (Deflation)។ ិ ផ ំ ិ ញមនតៃមេល ថក េនេពលែដលទន

ពិបកលក់េចញ

រកុមហ៊ុន

សហរគសក៏ចប់េផម ត កត់បនយ ថ ករផលិត ែដលជេហតុេធឲយផល វ ន ិតផលកុ ង ំ ់ លមួយ េសដក រសុកសរុបមនករធលក់ចុះ រហូតដល់ដណ កក ឋ ិចក ច ៏ចប់េដរ ថយេរកយ (Recession)។

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 26

ដូចជេយងេឃញជក់ែសង ត េនេពលេនះរសប់

់របេទស េសរែតរគប ទ

េជឿនេលឿនសុទែធ តជួបនឹងបញ រួមមន ហ េសដក ឋ ច ន ិ េច ដរថយេរកយេនះ កុ ងេនះ

ំ ំ អង់េគស ទងអេមរ ក ល អឡឺម៉ង់ និងអុីតលី ជេដម ។ល។ អរត ិ ជបុ ៉ន បរង ់ រងរេធបនេក ំ ប់។ អក ន អតក វ នេឡងជលដ

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 27

វិធនកររបស់រដឋកងករេដះរសយវិបតិត ុន ករចក់ បញចូ ល លសច់ សច់រ,ក់ រ,ក់េទកន េទកនងរ/ព័ ធធនគរ ករចក់បញច េទ ង ុ រ/ព័នធនគរ ដូចជេយងបនេឃញខងេលរួចមកេហយេហយថ

េដមេហតុែដល

បណ គឺេកតេចញពីវបត ត លឲយេកតមនវបត ត ិ រញញវតុ េនេពលេនះ ថ ត ិ ិហ ិ ិឥណទន

Subprime។

វបត ត ត លឲយធនគរខះ ល រតូវដួលរលំ ិ ិេនះបនបណ

រតដរខយល់រករចកេចញេស រែតម ទ ិនរួច ចិតេត លធនគរ។

ខះ ល េទៀត

ំ ុក េធឲយមជឈដ វ ឋ នទូេទបនបត់បង់ទន

ំ ុ កចិតេត លគនែដរ។ សូមបែតរវងធនគរគ ន ឯងក៏បត់បង់ទន ី

់ ល់េរចន ធនគរណែដលេនមនសច់របកស

ក៏មិនហ៊នឲយលុយេទ

ំ ុ ងរតូវករសច់របកប ់ ងិល ធនគរេផសងេទៀត ែដលកព វ ខីស ច ិ នែដរ។ មកទល់នឹងេពលេនះ ធនគរជេរចនេនែតមនឥណទន Subprime េនះេនកុ ងៃដេនេឡ Subprime េនះ េនមិនទន់ ន ត ិ ិឥណទន  យ។ ដូចេនះ វបត

ំ ចប់េនេឡយេទ។ ធនគរទងឡយណ ែដលមនឥណទនេនះេនកុ ងៃដ ន ំ ុ ងែតបរមថ កព នឹងដល់េវនខួ ន។ ភ ៃថណ ង ល

ំ ុ កចិតេត ល បញ ហ េនះេហយែដលទន

ធនគរេនមិនទន់រតូវបនសតរមកវញបន។ មជឈដឋនទីផសរហិរញវញ តុ ថ េន ិ ែតគិតថ នេពលខងមុខេនះធនគរណេទៀត របកដជនឹងរតូវជួបបញ ហ ឬដួលរលេំ ទៀតមិនខន។

េហយតៃមភ ល គហ៊ុនរបស់ធនគរ

េនេលទីផសរ

ហិរញញវតុ ថ ក៏េនែតបនធ ត ល ក់ចុះឥតឈប់ឈរ។ េសង ឌីណ

ទំព័រទី 28

េដយេមលេឃញពីបញ ហ េនះេហយ

េទបេលក

Henry

Paulson

រដម ឋ រនី រកស ត ួ ងេសដក ឋ ិចអ ច េមរក ិ និងេលក Ben Benanke អគេគ ទសភិបល ំ ធនគរកណ ណ យលុយដល់េទ ត លអេមរកមនែផនករច ិ

៧០មុឺនលន

ដុលលរ េដមបរបម ូ លទិញឥណទន Subprime ពីធនគរឯកជន េដមបប ី ី ិទ បញចប់វបត Subprime ែដលជមូលេហតុេដម ៃនវបត ត ត ិ រញវញ តុ ថ ិ ិឥណទន ិ ិហ នេពលេនះ។

មេធយបយេនះនឹងអចជួយឲយធនគរឯកជនរួចផុតពី

់ ឹ ងឥណទន ហនិភ័យែដលជបន

ំ ុ កចិតត Subprime េហយចប់េផម ត មនទន

និងផល ញេទមកជរបរកត ត ់ លុយឲយគនខីេទវ ច ិ ិ ីេឡងវញ។

េលគន

ំ ុ កចិតេត លធនគរវញ ហិរញញវតុ ក ថ ៏នឹងមនទន ិ

ឯទីផសរ

ែដលអចនឹងជួយឲយតៃមល

ភគហ៊ុនធនគរេកនេឡងវញែដរ។ ិ ចែំ ណកឯធនគរកណ ត លេនបណ ត របេទសេជឿនេលឿនេផសងៗេទៀត ័នធ ក៏សេរមចចិតច ត ក់បញូ ច លសច់របកេ់ ទកុ ងរបព ន ធ នគររបស់េគេរៀងៗខួ ន ល ែដរ

់ ងិល េដមបេដះរសយបញ ហ កងះ វ ខតសច់របកប វ ។ ី

េគលេដគឺេធឲយ វ

ចរនឥ ត ណទនមនដេំ ណរករេឡងវញ។ ិ

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 29

ករកត់ បនថយអរតកររ,ក់ ករកត់បនថ ់ គឺជែផក ករបញុ ច ះ ឬតេមងអរតកររបក ល ន មួយៃននេយបយរូបិយវតុ ថ

របស់រដឋភិបលៃនរបេទសនីមួយៗ។

ំ នម ់ ួ យរបស់ វគឺជអវុធមួយដ៏សខ

ំ ់ ិ សេដៃនេសដក រដឋភិបលកុ ងករក ណ តទ ន ឋ ិចជ ច តិ។

់ នយ ់េនះ ករែដល ែដលធនគរក ធនគរកណ ណ អរតកររបក េតករ ែដល ធនគរក លកតប កររបកេនះ ត លកត ថ អរត 

អចមន អចមន

់េនេលទីផសរ? ឥទិពលអ អខ អរតកររបកេនេល ពល អរត េន ផសរ? ធ ល ដល់អរតក ីវ ះ ់ មនុសសទូេទ ជទូេទ ធនគរកណ ត លមិនែមនជអក ន ផល ត ់ របក់កមីដល ច

េទ។ េបអក ន ណចង់ខីល ច ុ យ គឺេគេទខីព ច ី ធនគរឯកជន។ ក៏បុ ៉ែនត ធនគរ ឯកជន េដមបបនល ុ យឲយេគខី ច គឺេទខីល ច ុ យពីធនគរកណ ត ល។ េបធនគរ ី ់ ១,៥% កុ ងម ឯកជនេទខីល ច ុ យពីធនគរកណ ត ល កុ ងអរតកររបក ន ន ួ យឆន ំ ធនគរឯកជនយកលុយហឹ នងេទឲយេគខីបន េត ទៀត េដយយកកររបក់ ២% ច េដមបយកច េំ នញ ី ់ កេនរតឹម កររបកម

០,៥%។ ១%

េនេពលែដលធនគរកណ ត លបញុ ច ះអរត ធនគរឯកជនមិនមនកតពវកិចប ច ញុ ច ះអរត

កររបករ់ បស់ខួ នតមធនគរកណ ល ត លេទ។

ពួកេគចង់ទុក

២%

មួយឆន ំ

ដែដលក៏បន។ ក៏បុ ៉ែនត ធនគរឯកជនមិនែមនមនែតមួយេទ។ ដូចេនះ ចង់ឬ

មិនចង់ ធនគររតូវបញុ ច ះអរតកររបករ់ បស់េគេរៀងៗខួ ន ល េដមបរបក ួ តរបែជង ី ់ គន។ ឧបមថ ធនគរ “ក” េទខីល ច ុ យពីធនគរកណ ត លកុ ងអរតកររបក ន េសង ឌីណ

ទំព័រទី 30

១% េហយយកលុយហឹ នងេទឲយេគខីបន ច ត េដយយកកររបក់ ២% េដមបបន ី ំ ិ តថ េអ!ហ ខុ ក ំញ ណ ំ ចេំ នញ ១%។ ធនគរ “ខ” េឃញដូចេនះ ក៏មនគន ត់អរត ់ ុ រំញ តឹមែត ១,៥%បនេហយ មិនបច់ចេំ ណញអីដល់១%េទ ចេំ ណញ កររបកខ

រតឹមែត ០,៥% បនេហយ េធេម វ ៉ចឲយែតបនអតិថិជនេរចន។ ដល់េពលហឹ នង អតិថិជននឹងសរមុកមកខីល ច ុ យពីធនគរ

“ខ”

់ បជង ពីេរពះកររបកទ

ធនគរ “ក”។ ដូចេនះ ចង់មិនចង់ ធនគរ “ក” ក៏រតូវែតបញុ ច ះកររបកែ់ ដរ េប មិនដូេចនះេទ អតិថជ ិ នរបកដជរត់េទេគអស់មិនខន។

និយយសរុបឲយខី ល វដូចជេរឿងលក់ដុ ំ លក់រយអុីចឹង! េពលណ ែដល ំ ញចះៃថល អក ន លក់ដុប ុ

អក ល ក់រយែដរ ន លក់រយក៏នឹងបញុ ច ះតៃមល

េដមបរបក ួត ី

របែជងជមួយអក ន លក់រយេផសងេទៀត។ េហយធនគរកណ ត ល េរបៀបដូចជ ំ ែដលលក់ដុ ំ ឯធនគរឯកជនគឺជអក ឈួ ញធ ម ន លក់រយ។ ដូចេនះ េបធនគរ កណ ត លបញុ ច ះអរតកររបក់ អរតកររបកេ់ នេលទីផសរក៏នឹងចុះតមែដរ។

់អចេធឲយេសដ េហតុអបនជករ ជករបញ ះអរតកររបក ម ន? ? បន ជករបញុ ច ះ អរតកររបកអចេធ អច ឲយ មន ឋ ច ច នកេំ ណន ីវ វ េសដក ិ មនក កលណអរតកររបក់េនេលទីផសរធលក់ចុះ

វជរមុញឲយមនករ

េបះទុនវន ិ ិ េយគេកនេឡ   ង។ េហតុអី?!

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 31

ទីមួយ អរតកររបក់ទប មនន័យថ េយងេទខីល ច ុ យពីធនគរក៏អស់ ់ ិច កររបកត

េហយេយងយកលុយេទទុកសនស ំេនធនគរក៏បនកររបក់

់ នស ំមន ២% កុ ងម ំ អុីចឹង អក ទបែដរ។ ឧបមថ អរតកររបកស ន ួ យឆន។ ន ណ

ែដលមនលុយ េគចប់េផម ត ពិចរណេហយថ េបយកលុយហឹ នងេទទុកសនស ំ ំ បុ ៉ែនត េបយកលុយ េនធនគរបនកររបក់ែត ២% បុ ៉េណណះ កុ ងម ន ួ យឆន។

ហឹ នងេទរកសុី េគអចបនចេំ ណញេលសហឹ នង។ ដូចេនះ អក ន មនលុយ េគ សុខចិតយ ត កលុយហឹ នងេទរកសុី ជជងយកេទទុកសនស ំ។ ចែំ ណកអក ន អត់សូវ ់ ស មនលុយរកសុីក៏ដូចគនែដរ។ េនេពលែដលអរតកររបកខ ព ់ េគមិនសូវចង់

រកសុីេទ េរពះេគគិតថ វមិនសូវចេំ ណញបុ ៉នមនេទ រកសុីចិញឹ ច មែតធនគរ។ ់េហយ មនអីសល់ចេំ ណញេទៀត?! បុ ៉ែនត ដល់េពល រគន់ែតកររបក់ហឹ ងអស ន ់ ុ ះ េគគិតថអចចេំ ណញ េគក៏េទខីល កររបកច ច ុ យធនគរមករកសុី។ កលណមនអក ន េបះទុនរកសុីកន់ែតេរចន សកមភ ម ពេសដក ឋ ិចក ច ៏កន់ ែតេរចន។ េនេពលហឹ នងេហយ ែដលេធឲយេសដ ក វ ឋ ិចម ច នកេំ ណន។ ទីពីរ

់ ៏មនទន ំ ក់ទន ំ ងេទនឹងអរតបូ ររបក អរតកររបកក ែ់ ដរ។ ត

់ ៏េឡង។ េបអរតកររបកច ់ ុះ កលណ អរតកររបកេ់ ឡង អរតបូ ររបក ក ត

់ ៏ចុះតមហឹ នងែដរ។ េហយកលណ អរតបូ ររបក ់ ុ ះ មនន័យ អរតបូ ររបក ក ច ត ត

ំ ិ ញែដលផលិតកុ ងរស ំ ថ រូបិយប័ណណជតិចុះៃថល វេធឲយទ ន វ ន ុ ក រសួលនេចញ

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 32

យកេទលក់េនេរករបេទស។

ំ េហយកលណែតករនេចញ

េកនេឡង

េហយ េសដក ឋ ិចម ច នកេំ ណនែដរ។

់?! ់ ល កច ់ ុ ះតម បនជ អរតប តមអរត អរតកររបក េហតុ ដូចេមច ជអរត បូ ររបក ធ អរត កររបក?! ត បន ត ំញ នេលកេឡងខងេលេហយថ កលណអរតកររបកធ ់ ល ក់ចុះ ដូចខុ ប

ំ ់ វចុះទងអស

់ ុះ េយងេទខ ច ុ យពីធនគរក៏កររបកច  ីល

េយងយកលុយេទ

ទុកសនស ំេនធនគរក៏បនកររបក់តិច។ មនអក ន ខះ ល ែដលមនលុយ េគរកសុី ែតខងកររបកេ់ នះឯង គឺយកលុយេទឲយេគខី ច ឬេទទុកកុ ងធនគរ េដមប ី ន ់ យកកររបក។

ំ អក ន ទងហ ឹ នង

េទរកសុីែតកែនង ល ណ

ែដលអរតកររបក់

ខស ព ់។ ់ ល ក់ចុះដល់ ១% េហយអរតកររបក់ េបេនអេមរក អរតកររបកធ ិ ៉ េនដល់េទ ៤% អក ំ ន បងិល េនអឺរុប ន ែដលមនលុយទុកេនអេមរក វ ិ ក៏នគ

៉ វញ លុយហឹ នងេទទុកេនអឺរុប េដមបបនកររបក េ់ រចនជង។ េហយចង់បែងរវ ិ ី ៉ មិនែមនអចយកលុយដុលលរ េទទុកេនធនគរអឺរុប ៉ លុយពីអេមរកេទអ ិ ឺរុប

៉ េគរពមទទួល រតង់ៗអុីចឹងបនេទ។ ទល់ែតយកលុយអឺរូេ៉ ទ បនធនគរអឺរុប ំ ់រតូវលក់ដុលលរ េហយទិញយកលុយអឺរូ។៉ េហយទីផសរ យក។ ដូេចះ ន េគចបច រូបិយវតុ ក ថ ៏ដូចជទីផសរទូេទែដរ

េសង ឌីណ

ំ ន សរមុកលក់លុយដុលលរ កលណេគនគ

ទំព័រទី 33

េហយមិនសូវមនអក ន ទិញ េពលហឹ នងេហយ ែដលវេធឲយល វ ុ យដុលលរធលក់ៃថ។ ល ឯអឺរូ ៉ េពលែដលមនេគរកទិញេរចន ក៏េឡងៃថេល ទតមហឹ នងែដរ។ ៉ វេធឲយ ជលទផ ធ ល េពលអរតកររបកេ់ នអេមរកទបជងេនអ ិ ឺរុប វ ំ ិ ញែដលផលិតេន លុយដុលលរធលកៃ់ ថល េរបៀបនឹងលុយអឺរូ។៉ ដល់េពលេនះ ទន ំ ់េនអឺរុប ៉ អេមរករស ួ លនយកេទលក ិ

ំ ិញ េរពះវមនតៃមេល ថកជងទន

៉ ។ ជេរឿងធមត ំ ិ ញផលិតេនអេមរក ផលិតេនអឺរុប ម េទ ទន ល លិតគិតជ ិ ៃថផ ំ ិ ញផលិតេនអឺរុប ៉ ែដល ដុលលរ របក់ែខបុគល គ ិកក៏គិតជដុលលរ វេថកជងទន ៃថផ ល លិតគិតជអឺរូ។៉ និយយឲយរសួលសតប់វញ ឧបមថ ៃថេង នះ លុយ ១អឺរូ ៉ ដូរបន ១ ិ ដុលលរ។

ទូរទសសន៍មួយេរគឿងផលិតេនអេមរកៃថ ល ិ

១០០០ដុលលរ

េហយ

៍ ួ យេរគឿងេទៀត ែដលផលិតេនបរង ំ ៃថ១ ទូរទសសនម ល ០០០អឺរូ។៉ េបេយងមន ំ ៏បន ឬយកេទដូរជដុលលរ លុយ ១ពន់ អឺរូ ៉ េយងអចទិញទូរទសសន៍បរងក បន១ពន់ដុលល

េដមបទ ិ ៏បន។ ី ិ ញទូរទសសន៍ផលិតេនអេមរកក

ដល់ែត

ែសក អ េឡង ដុលលរធលក់ៃថល ១ដុលលរដូរបនែត កនះ ល អឺរូ។៉ អុីចឹង េដមបទ ី ិញ ៍ េមរកតៃម ទូរទសសនអ ល ិ

១ពន់ដុលលរហឹ នង

ំ េគមិនបច់ចណ យលុយដល់

៉ ឹ នង ដូរបន ១ពន់ដុលល ទិញបនទូរទសសន៍អេមរក ១ពន់អឺរូេ៉ ទ ែត៥រយអឺរូហ ិ ៍ លិតេនបរងេនែតៃថ ំ ៉ ែដល។ ហឹ នងេហយ។ ចែំ ណកឯទូរទសសនផ ១ ល ០០០អឺរូដ

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 34

៍ លិតេនអេមរក ៍ លិតេន ដូចេនះ ទូរទសសនផ ិ មនតៃមេល ថកជងទូរទសសនផ ំ ់ េទពក់កណ បរងដល ត ល។

់ ឹង ករបញ ះអរត អរតករ កររបក ងអច អចបង បងរក ឲយ ឲយអត អតផរណេក នេឡ ងែដរ ែដរឬេទ ឬេទ? េតករ បញុ ច ះ អរត ករ របកន អច ផរណ េកន ែដរ ឬេទ ? ិ   េឡង ចេមយេដយខ ល ីល េហយ

ំ ុ ចហឹ នង គឺពិតជេធឲយអត វ ិផរណេកនេឡងពិតែមន!ចន

ែដលធនគរកណ ត លមិនអចេចះែតបញុ ច ះអរតកររបករ់ បស់ខួ ន ល

ំ វនឹងេធឲយមន េរសចែតនឹងចិតប ត នេទ។ េបមិនអុីចឹងេទ អតិផរណេឡងខលង វ បញ ហ េផសងេទៀត។

ំ ិ ញយកេទលក់េន សរមបរ់ កុមហ៊ុនែដលផលិតទន

បរេទស េគសបបយចិតេត ហយ េរពះរសួលលក់។ ែតសរមប់របជជនទូេទ ំ ិ ញយកមកេរបរបស ់េទបបនពិបក ែដលរតូវករទិញទន 

ំ ិ ញែដល េរពះទន

ំ ូ លេឡងមិនទន់ៃថទ ំ ិញ ទិញពីបរេទសរតូវេឡងៃថ។ ល េនេពលែដលរបក់ចន ល ន វនឹងបេងត ក ឲយមនបញ ហ

ែដលេគេហថ

ំ អតិផរណេឡងខលងហ ឹ នងឯង

អតិផរណ។

េដយមកពីខលច

៉ ែតងែត បនជធនគរកណ ត លសហភពអឺរុប

បដិេសធមិនរពមបញុ ច ះអរតកររបករ់ បស់ខួ ន ល ក៏បុ ៉ែនត

ំ ំធេំ ធងខលង ំ វបត ក ត ឋ ិចព ច ិ ភពេលកេនេពលេនះវមនទហ ិ ិេសដ

ំ ល ក់ចុះេទេទៀត។ េន ណស់។ េសដក ឋ ិចម ច ិនរតឹមែតអត់េកនេទ ែតែថមទងធ អេមរក ន ុ កធលក់ចុះដល់េទ ០,៣% េទេហយ រគនែ់ ត ិ ផលិតផលដុលកុ ងរស

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 35

ំ ចេនលះពីែខកកដ ដល់ែខកញញ ឆន២០០៨េនះ។ ដូចេនះ សរមប់រដឋភិបល ក អេមរក ិ

ំ មកែំ ហងពីវបត ករគរ ក ត ឋ ិចេច ពលេនះវធេំ ធងជងករ ិ ិេសដ

ំ មកែំ ហងពីអតិផរណ។ គរ ៉ េទៀត េបេមលឲយបនហ ំ មយង មត់ចត់ែមនែទនេទ បញ ហ អតិផរណទង  ំ ុ ៉នមនេទ េរពះថ អក ៉ ដូចជមិនសូវធដ ំ ុប េនអេមរក ន ណក៏េមល ិ និងេនអឺរុប េឃញែដរថ

ំ ុ ងែតជួបនឹងវបត ពិភពេលកកព ក ត ឋ ិច ច ិ ិេសដ

ជពិេសស

េន

ំ ន រព ំ ឹ ងទុកថ េនេពលខងមុខ អេមរកេនះែតម ង គ ត ។ អុីចឹង ពលរដអ ឋ េមរកន ិ ិ ំ ិញ េពលែដលរកុមហ៊ុនពិបកលក់ទន

ំ ិ ញមិន ពួកេគរបកដជបញុ ច ះៃថទ ល ន

ំ ិ ញអីល ំ ន់ កុទ ំ ន់អល ខន។ ដូេចះ ន ឥឡូវហឹ នងរតូវករទិញទន វ ម ម ៗ មិនសូវសខ

ំ ិ ចេទៀតច ំ ិញ។ ដល់ែតអក ទិញ ចបន ត ុ ះៃថល ចទ ន ណក៏ច ំ អក ន ណក៏ច ំ អត់មន ំ ិ ញរតូវែតចុះៃថ។ អក ន ទិញដូចេនះេទ ដល់េពលមួយ ទន ល ់ កេន ដូចេនះ េបេទះជធនគរកណ ត លអេមរកបញ  ិ ុ ច ះអរតកររបកម

ំ រតឹមែត ១% ក៏េដយ ក៏មិនេធឲយអត ែបរេទជមន វ ិផរណេឡងខលងែដរ ំ ិ ញមិនេឡងៃថល ែបរជចុះ បរត មនន័យថ ទន ត រណ (Deflation) េទវញផង ិ ិ ផ ៃថេល ទវញ។ ដល់េពលមនបញ ហ បរត ត រណ អក ន រងេរគះមុនេគ គឺរកុមហ៊ុន ិ ិ ផ ំ ិ ញលក់បនេថក េរពះផលិតទន

អត់ចេំ ណញ។

បនទប់មក

េពលែដល

រកុមហ៊ុនខត ដួលបះេជង អក ន រងេរគះបនទប់ គឺបុគល គ ិក កមក ម រហឹ នងឯង ែដល នឹងរតូវបត់បង់ករងរេធ។ វ េសង ឌីណ

ទំព័រទី 36

ករបេងក ករបេងកន យរដឋ  ចំណយរដឋ ំ ករបេងន យរដឋ ក ចណ

Budgetary

Policy)

ឬជភសអង់េគស ល

(នេយបយថវក ិ

គឺជនេយបយេសដក ឋ ិច ច

់ ែដលយកតមរទឹសីរបស ត

េសដវឋ ទ ល ដ៏លបលបញម ន ក់ គឺេលក John Maynard Keynes។ វជ ិ ូអង់េគស ី ំ ន់មួយ អវុធដ៏សខ

ែដលរដយ ក ឋ កមកេរបេនេពលែដលេសដ ឋ ិចជ ច ួ បនឹងវបត ិ ិត 

ធន ង ់ធរង ។ ំ េយងតមេលក John Maynard Keynes ករបេងន យរបស់រដឋ ក ចណ នឹងជួយឲយេសដក ឋ ិចម ច នកេំ ណន

ពីេរពះថ

េនេពលែដលរដប ឋ េងន ក ករ

ំ ំ ំ ចណ យ េទះជចណ យេលអីក ណ យជទូេទេន វ ៏េដយ វនឹងេធឲយករច វ កុ ងរបេទសម ន ួ យមនករេកនេឡងែដរ។ ំ យ១០០អឺរូ ៉ េដយយកលុយ ឧទហរណ៍សមញម ញ ួ យ៖ រដប ឋ េងន ក ចណ ំ ិ ញពី”ក”។ ហឹ នងមកទិញទន

ំ ចណ យ១០០អឺរូរ៉ បស់រដឋ

ំ ូ ល កលយេទជចណ

ំ ំ ូ ល របស់ “ក”។ អុីចឹង េពលែដលរដប យ១០០អឺរូ ៉ “ក” ក៏េកនចណ ឋ េងន ក ចណ ំ ូ លរបស់ “ក” េកនបន១០០អឺរូ ៉ “ក” បន១០០អឺរូែ៉ ដរ។ េនេពលែដលចណ ំ ូ លរបស់អក សបបយចិតក ណ ត ៏យកលុយេទទិញេខអវ។ េពលហឹ នង េធឲយច វ ន លក់េខអវេកនេឡងែដរ

ំ េហយអក ន លក់េខអវយកលុយេទញ ុ បយហង

ំ ូ លែដរ។ មចស់ហងក៏េកនចណ

ំ មចស់ហងក៏យកលុយេទចណ យបនេត ទៀត

េចះែតតៗគនដូចេនះរហូតេទ។

សរុបមកវញ ិ

េសង ឌីណ

េយងេឃញថ

ករបេងន ក ទំព័រទី 37

ំ ូ ង េធឲយច ំ ៉ ប ំ ំ ចណ យរបស់រដ១ ណ យរបស់ “ក” ក៏េកនេឡង ចណ យ ឋ ០០អឺរូដ វ របស់អក ន លក់េខអវក៏េកនេឡង

ំ ចណ យមចស់េភជនីយដឋនក៏េកនេឡង

ំ ំ ់ហឹ នងេទ វមនតៃមេល លសពី១០០អឺរូេ៉ ទ តៗគនេទេទៀត បូកចណ យទងអស េទៀត ែដលេគេហជភសអង់េគស ល ថ Multiplier Effect ។

ំ ិ ញកន់ េនេពលែដលេគចយលុយកន់ែតេរចន យកលុយេទទិញទន ែតេរចន

តរមូវករេនេលទីផសរក៏េកនេឡង

េឡងែដរ

េដមបឲយរសបេទន ឹ ងតរមូវករ។ ី

េហយផលិតកមក ម ៏នឹងរតូវេកន េពលហឹ នងេហយែដលផលិតផល

កុ ងរស ន ុ កសរុបមនករេកនេឡង ែដលេយងេហថ កេំ ណនេសដក ឋ ិច។ ច ំ និយយសរុបមកវញ េនេពលែដលរដប យ វេធឲយករ ឋ េងន ក ករចណ ិ វ ំ ចណ យជទូេទេនកុ ងរបេទសេក ន នេឡង ផលិតកមក ម ៏េកនេឡងតមែដរ។

េធឲយតរមូ វករេកនេឡង វ

េហយ

លទផ ធ លចុងេរកយគឺផលិតផលកុ ងរស ន ុក

សរុបេកនេឡង។ បុ ៉ែនត

ចេំ ណទរតង់ថ

ំ ករបេងន យសធរណៈអចេធឲយ ក ចណ វ

ំ ំ ន យកលុយេទចយ។ ចុះេបេគអត ់ ចណ យទូេទេកនេឡង វទល់ែតេគនគ  ៍ ខងេល រដយ ំ ិ ញពី “ក” ចយ? ដូចកុ ងឧទហរណ ន ឋ កលុយ១០០អឺរូេ៉ ទទិញទន ់ កេទ ចយ ចណ ំ ែត “ក” យកលុយហឹ នងេទទុកសនស ំ អតយ យរបស់“ក” ក៏អត់ េកនេឡងែដរ! Multiplier Effect ក៏គមនែដរ!

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 38

ំ ូ លរបស់អក េនេពលែដលចណ ន ណមនក់េកនេឡង

េគមនជេរមសពីរ

ំ គឺយកលុយេទសនស ំយកកររបក់ ឬក៏យកលុយហឹ នងេទចណ យ ដូចជេបះ ទុនរកសុីជេដម។

របសិនេបអរតកររបក់ខស ព ់

េគរបកដជយកលុយេទ

ំ សនស ំេហយ េរពះបនកររបក់េរចន េពលេនះករចណ យនឹងរតូវថយចុះ។ បុ ៉ែនត

ផុ យេទវ ញ ទ ិ

េទសនស ំេទ។

់ទប របសិនេបអរតកររបក 

េគសុខចិតយ ត កលុយហឹ នងេទចយ

េគមិនសូវចង់យកលុយ

េទរកសុីវញ ិ

អចបន

ចេំ ណញជង។ ំ ុ ចហឹ នងេហយ រតង់ចណ

ំ ីរ បនជេគរតូវេរបនេយបយេសដ ក ឋ ិចទ ច ងព 

កុ ងេពលែតម ន ួ យ េដម ធ ព គឺនេយបយថវក ិ និងនេយបយ  បឲយមនរបស ិ ទភ ី

ំ រូបិយវតុ ថ េពលគឺបេងន យសធរណៈផង និងបនយ ក ចណ ថ អរតកររបក់ផង ៉ បនអនុវតន ដូចែដលសហភពអឺរុប ត េពលថីៗ ម េនះ

់ ី គបញ ឺ ុ ច ះអរតកររបកព

ំ ូ ល ៣,២៥% មកេនរតឹម ២,៥% និងបនទប់មកេទៀតបេងន ក គមលតរវងចណ ំ និងចណ យកុ ងថវ កជត ន ម ឹ ង១,៥% ៃន ិ ិឲយេឡងដល់ ២០មុឺនលនអឺរូ ៉ េសន ៉ ។ ផលិតផលកុ ងរស ន ុ ករសុករបស់សហភពអឺរុប

********@********

េសង ឌីណ

ទំព័រទី 39