Tu Vi Mo Den Vi Mo

Ch¬ng X :Tõ vÜ m« ®Õn vi m« Bµi 1 :C¸c h¹t s¬ cÊp 1.H¹t s¬ cÊp :e, p, n , mªzon, bazion, pion, 2.§Æc trng cña c¸c h¹t s¬ cÊp -Khèi lîng nguyªn tö: +C¸c h¹t cã khèi lîng nguyªn tö b»ng kh«ng:ph« ton, n¬trino, graviton -§iÖn tÝch: Xem b¶ng 58.1 q = e ( pr«ton ) q =-e ( electron ) q = 0 ( n¬tron ) -Spin: S Mçi h¹t s¬ cÊp cã m« men ®éng lîng riªng vµ m« men tõ riªng ®Æc trng cho chuyÓn ®éng néi t¹i vµ b¶n chÊt h¹t. M« men nµy ®îc ®Æc trng b»ng sè lîng tö spin h

*M« men ®éng lîng riªng : S π :p & n cã S = 1/2 ; ph« t«n :S = 1; pion: S =0 -Thêi gian sèng trung b×nh : +C¸c h¹t bÒn :p, e, ph« t«n, n¬trino +Cßn l¹i c¸c h¹t kh«ng bÒn n cã thêi gian sèng 932 s, c¸c h¹t kh«ng bÒn :10-24 ®Õn 10-6 s 3.Ph¶n h¹t :Cã cïng khèi lîng nguyªn tö cßn c¸c th«ng sè cã cïng trÞ sè nhng tr¸i dÊu p Ki hiÖu p & ~ * T¬ng t¸c +Huû mét cÆp h¹t vµ ph¶n h¹t cã khèi lîng kh¸c nhau → ph« t«n +Tõ c¸c ph« t«n thµnh c¸c cÆp h¹t vµ ph¶n h¹t e+ +e− →γ + γ γ + γ →e + + e −

4.Ph©n lo¹i h¹t s¬ cÊp: Theo khèi lîng nguyªn tö t¨ng dÇn, cã 4 lo¹i +Ph« t«n :m0 = 0 +Lepton : Gåm e, muyon ( µ+, µ− ),c¸c h¹t tau ( τ+, τ− ) +Mezon : C¸c h¹t ( 200 ..900) me +Barion : C¸c h¹t n¨ng cã khèi lîng lín h¬n hoÆc b»ng pr«ton Gåm hai lo¹i nuclon vµ hipªron TËp hîp mezon vµ barion cã tªn chung lµ ha®ron 5.T¬ng t¸c cña c¸c h¹t s¬ cÊp -T¬ng t¸c …dÉn: gi÷a c¸c h¹t cã khèi lîng Cêng ®é lùc nhá -T¬ng t¸c ®iÖn tõ: Gi÷a c¸c h¹t mang ®iÖn M¹nh h¬n t¬ng t¸c hÊp dÉn 1037 lÇn -T¬ng t¸c yÕu : t¬ng t¸c gi÷a c¸c h¹t trong ph©n r· β B¸n kÝnh t¸c ®éng 10-18 m Cêng ®é nhá h¬n t¬ng t¸c ®iÖn 1012 lÇn 1

-T¬ng t¸c m¹nh : t¬ng t¸c gi÷a c¸c h¹t hadron 6.H¹t quark C¸c h¹t s¬ cÊp ®Òu t¹o nªn tõ c¸c h¹t quark *Cã 6 h¹t quark: u, d, s, c, b, t. §iÖn tÝch cña c¸c h¹t quark nhá h¬n e:

e 2e ± ;± ; 3 3

C¸c quark ®Òu ë tr¹ng th¸i liªn kÕt, cha thÊy quark tån t¹i ë tr¹ng th¸i tù do -C¸c barion :tæ hîp cña 3 quark Pr«ton ( u, u, d ); notron ( u, d, d) MÆt trêi_HÖ mÆt trêi I.CÊu t¹o vµ chuyÓn ®éng cña hÖ mÆt trêi 1,HÖ mÆt trêi gåm: -MÆt trêi ë trung t©m -T¸m hµnh tinh lín -C¸c tiÓu hµnh tinh, sao chæi, thiªn th¹ch Thø tù t¸m hµnh tinh:thuû tinh, kim, tr¸i ®Êt, ho¶, méc, thæ, thiªn v¬ng, h¶i v¬ng 1 ®¬n vÞ thiªn v¨n b»ng kho¶ng c¸ch tõ tr¸i ®Êt ®Õn mÆt trêi b»ng 150 triÖu km -C¸c hµnh tinh ®Òu chuyÓn ®éng quanh mÆt trêi theo mét chiÒu trõ sao kim §Þnh lÝ Keple 2.MÆt trêi a, CÊu t¹o: gåm 2 phÇn -Quang cÇu : b¸n kÝnh 7.105 km Khèi lîng riªng trung b×nh cña ,…..1400 kg/m3 NhiÖt ®é ….6.000 k -KhÝ quyÓn mÆt trêi : H vµ He Gåm 2 líp: +S¾c cÇu: S¸t mÆt qu¶ cÇu, dµy > 10.000 km vµ nhiÖt ®é :4500 k +NhËt hoa : phÝa ngoµi s¾c cÇu:,,,,ë tr¹ng th¸i i«n ho¸ m¹nh ( plasma) NhiÖt ®é 1 triÖu ®é ..thay ®æi theo thêi gian b, N¨ng lîng mÆt trêi: H»ng sè mÆt trêi c, Sù ho¹t ®éng cña mÆt trêi 3.Tr¸i ®Êt -Tr¸i ®Êt chuyÓn ®éng xung quanh mÆt trêi theo quü ®¹o trßn -Trôc quay nghiªng trªn mÆt ph¼ng xÝch ®¹o gãc 23o27’ a, CÊu t¹o: Pháng cÇu , h¬i dÑt ë 2 cùc RX§=6378 km; R2 cùc=6357 km 2

Khèi lîng riªng trung b×nh: D =5520 kg/m3 -Trong cïng lâi b¸n kÝnh 3.000 km ( chñ yÕu Fe, N ); nhiÖt ®é :3000oC ®Õn 4.000oC -Líp trung gian -Líp vá :dµy 35 km chñ yÕu lµ ®¸ granit, khèi lîng riªng 3300kg/m3 b, MÆt tr¨ng: -C¸ch tr¸i ®Êt : 384.000 km -B¸n kÝnh: 1738 km -m = 7,25.1022 kg -g = 1,63 m/s2 -Thêi gian quay quanh tr¸i ®Êt 27,32 ngµy -Thêi gian quay quanh trôc b»ng thêi gian quay cña tr¸i ®Êt b»ng 24 giê lu«n híng 1/2 vÒ tr¸i ®Êt -Trªn mÆt tr¨ng kh«ng cã khÝ quyÓn do lùc hÊp dÉn qu¸ nhá -Trªn mÆt tr¨ng cã nói cao vµ biÓn ®¸ -NhiÖt ®é trong ngµy :-150oC ®Õn 100oC ( chªnh lÖch rÊt lín ) *G©y ra thuû triÒu trªn tr¸i ®Êt 4.C¸c hµnh tinh kh¸c, sao chæi vµ thiªn th¹ch *Sao chæi :Lµ hµnh tinh chuyÓn ®éng quanh mÆt trêi theo quü ®¹o elip rÊt dÑt -Cã kÝch thíc vµ khèi lîng nhá ( vµi km ) CÊu t¹o tõ chÊt dÔ bèc h¬i ( tinh thÓ b¨ng, NH3, CH4) -Thêi gian quay quanh mÆt trêi :vµi n¨m ®Õn 150 n¨m -Sao chæi ®Õn gÇn MÆt trêi do ¸p suÊt sãng MÆt trêi lín h¬n lùc hÊp dÉn nªn h¬i bÞ …..t¹o thµnh ®u«i * Thiªn th¹ch -Lµ nh÷ng khèi ®¸ chuyÓn ®éng quanh mÆt trêi víi tèc ®é hµng trôc km/s -Thiªn th¹ch bay gÇn 1 hµnh tinh cã thÓ bÞ hót g©y ra c¸c vô va ch¹m -Ban ®ªm ta thÊy thiªn th¹ch ( sao b¨ng ) do th¹ch anh bay vµo khÝ quyÓn tr¸i ®Êt bÞ ma s¸t m¹nh nãng s¸ng vµ bèc ch¸y Sao thiªn hµ 1.Sao :Lµ mét khèi khÝ nãng s¸ng gièng nh mÆt trêi -Sao gÇn nhÊt ( sao CËn tinh vµ chïm b¸n nh©n m·) c¸ch ta hµng chôc tØ km -Sao xa nhÊt c¸ch 14 tØ n¨m ¸nh s¸ng ( 1 n¨m ¸nh s¸ng = 9,46 .1012 km) -Xung quanh mét sè sao cã c¸c hµnh tinh chuyÓn ®éng gièng MÆt trêi + MÆt trêi thuéc sao…..gi÷a sao,,,,s¸ng vµ sao,,,,,,…. 2.C¸c lo¹i sao * Sao æn ®Þnh : kÝch thíc, nhiÖt ®é kh«ng ®æi trong thêi gian dµi * Sao ®Æc biÖt - Sao biÕn quang : ®é s¸ng thay ®æi 3

+ Sao biÕn quang do che khuÊt: do vÖ tinh cña sao +Sao biÕn quang do nÐn d·n : ®é s¸ng thay ®æi theo chu k× -Sao míi: Sao cã ®é s¸ng t¨ng ®ét ngét sau ®ã tõ tõ gi¶m -Punxa, sao n¬tron : Sao bøc x¹ n¨ng lîng díi d¹ng xung sãng ®iÖn tõ rÊt m¹nh CÊu t¹o bëi h¹t n¬tron víi mËt ®é cùc lín 3.Lç ®en vµ tinh v©n -Lç ®en ®îc ph¸t hiÖn nhê tia X ph¸t ra khi nã hót mét thiªn thÓ gÇn ®ã -Tinh v©n: Lµ nh÷ng ®¸m m©y s¸ng

4