The Disappearance Of Persons Is The Disappearance Of Justice

คือ

ของความยุติธรรม

ยุติธรรมเพื่อสันติภาพ Working Group on

Justice for Peace รวมรณรงคใหประเทศไทยรับรอง อนุสัญญาระหวางประเทศวาดวย การคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย ขององคการสหประชาชาติ พ.ศ. 2549

การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

(The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice)

รวมรณรงคใหประเทศไทยรับรอง อนุสัญญาระหวางประเทศวาดวย การคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย ขององคการสหประชาชาติ พ.ศ. 2549

การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม พิมพครั้งที่ 3 (ฉบับปรับปรุง) สิงหาคม 2551 จำนวน 5,000 เลม เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ 978-974-224-997-7 ราคา 50 บาท แปลอนุสัญญาระหวางประเทศวาดวยการคุมครอง มิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย โดย สมชาย หอมลออ ประธานมูลนิธิผสานวัฒนธรรม จัดพิมพโดย คณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ (Working Group on Justice for Peace) สำนักงานกรุงเทพฯ 24/158 ซอยลาดพราว 21 ถนนลาดพราว แขวงลาดพราว เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 อีเมล: [email protected] สำนักงานปตตานี 22/186 ถนนหนองจิก ตำบลรูสะมิแล อำเภอเมือง จังหวัดปตตานี 94000 โทรศัพท / โทรสาร : 073-331254 มือถือ : 086-3321247 อีเมล: [email protected] พิมพที่ บริษัท แปลนพริ้นติ้ง จำกัด 346 ซอยไสวสุวรรณ ถนนประชาราษฎร 1 แขวงบางซื่อ เขตบางซื่อ กรุงเทพฯ 10800 โทรศัพท 02-5871377 รายไดจากการจำหนาย สมทบใหแกงานรณรงค วาดวยการคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย เผยแพรภายใตสัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส ประเภทแสดงที่มาและไมใชเพื่อการคา 3.0 http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/

บทนำ การบังคับใหบุคคลตองสูญหายถือเปนอาชญากรรมที่รายแรง ที่สุดที่คุกคามมนุษยชาติ ในแตละป ประเทศตางๆ ทั่วโลกมีจำนวน คนหายเพิ่มมากขึ้น ในภูมิภาคเอเชียใต สถานการณการบังคับให บุคคลตองสูญหายมีความรุนแรงมาก สวนใหญเกี่ยวของกับเหตุการณ ทางการเมือง การจลาจล การปราบปรามของเจาหนาที่รัฐ การจับ กุมควบคุมตัวโดยมิชอบ และการซอมทรมาน ภูมิภาคเอเชียใต มีประวัติศาสตรอันยาวนานในการควบคุม ตัวประชาชนโดยมิชอบ ในชวงทศวรรษที่ผานมา ปรากฏคนหายนับ หมื่นคน โดยเฉพาะในประเทศศรีลังกาและเนปาล ในประเทศเนปาล เชื่อวากลุมนักตอสูเพื่อลัทธิเหมาไดถูกทำใหหายตัวไปเปนจำนวน มากในชวงระยะเวลา 10 ปที่ผานมาของความขัดแยงทางการเมือง ไมตางจากในอินโดนีเซีย ฟลิปปนส หรือแคชเมียรที่ความขัดแยงทาง การเมืองนำมาสูการบังคับใหหายสาบสูญของผูคนเปนจำนวนมาก ในประเทศไทย มีการพบศพนิรนามมากขึ้นในแตละป แตยัง คงไมมีหนวยงานใดจะเปนผูรับผิดชอบคนหาความเปนธรรมใหแก พวกเขา ศพนิรนามเหลานี้เปนสวนหนึ่งของผูสูญหาย ขณะเดียวกัน ก็ยังมีบุคคลอีกมากมายที่ถูกบังคับใหหายไปในทามกลางสถานการณ ความขัดแยงและความรุนแรงจากการกระทำของเจาหนาที่รัฐ การ บังคับใหบุคคลตองเปนผูสูญหายนั้น ถือเปนความพยายามที่จะปก ปดขอเท็จจริง และทำลายพยานหลักฐาน ซึ่งนำมาสูการทำลายศพ เพื่อที่ผูกระทำความผิดจะไดไมตองรับผิดชอบตอการกออาชญากรรม ของตน และผูที่สามารถกระทำเชนนี้ได ตองเปนผูที่มีอำนาจ มี อิทธิพล และมีจิตใจที่โหดเหี้ยมทารุณเทานั้น

หลักสิทธิมนุษยชนเคารพในศักดิ์ศรีของความเปนมนุษยภายใต ความเชื่อที่วา มนุษยทุกคนตางเกิดมาเทาเทียมกัน ไมวาคนๆ นั้น จะเปนใครก็ตาม เขาก็ยังเปนมนุษย ยอมมีเกียรติ มีศักดิ์ศรีในฐานะ ที่คนๆ หนึ่งจะพึงมี และจะตองไมถูกทำใหสูญหาย โดยปราศจาก การคนหาหรือการแสดงความรับผิดชอบจากรัฐ โดยเฉพาะเมื่อเปน การกระทำของเจาหนาที่รัฐแลว รัฐบาลจำเปนตองออกมาแสดงความ รับผิดชอบ (Accountability) ตองตระหนักถึงความจริงที่วาการ กระทำอาชญากรรมใดๆ นอกกฎหมาย ไมใชแนวทางของการแกไข ปญหา แตกลับเปนการขยายขอบเขตการกออาชญากรรมที่เลวราย รุนแรงมากขึ้นไปอีก การสรางสังคมประชาธิปไตยที่เชื่อมั่นในอำนาจ ของประชาชน เชื่อมั่นในหลักนิติธรรม (The Rule of Law) และระบบ นิติรัฐ (Legal State) จะถูกทำลายลง หากเจาหนาที่รัฐยังกุมอำนาจ เบ็ดเสร็จใน “การอุมฆา” และทำลายพยานหลักฐานโดยไมมีความ เกรงกลัวตอกระบวนการยุติธรรม ในชวง 2-3 ปที่ผานมา แมสังคมไทยจะมีการพูดถึงความ สมานฉันทมากขึ้น แตการสมานฉันทก็มิไดหมายถึงเพียงการกลาว คำ “ขอโทษ” แตหากตองหมายถึงการนำกฎหมายและหลักนิติ ธรรมกลับคืนสูแนวทางที่ปฏิบัติไดจริง การใชอำนาจบริหารและ อำนาจนิติบัญญัติตองตรวจสอบไดโดยอำนาจตุลาการ รัฐตองไมใช อำนาจอันมิชอบในการกลั่นแกลงคนดี ขณะเดียวกันก็ตองไมละเวน การลงโทษผูกระทำความผิด แมผูกระทำความผิดนั้นจะเปนเจาหนาที่ รัฐเอง และความยุติธรรมตองหมายถึงความไมลาชา เพราะความ ยุติธรรมที่ลาชาก็คือความอยุติธรรม การบังคับใหบุคคลตองสูญหายถือเปนความรุนแรงเชิงโครง สรางของสังคม ผลกระทบที่เกิดขึ้น นอกจากตอเหยื่อผูเคราะหราย เองแลว ยังกระทบตอครอบครัวของเขาอีกดวย ความเจ็บปวดตอการ ไมรูถึงชะตากรรมของคนซึ่งเปนที่รัก สรางความเสียหายและกระทบ

กระเทือนทางจิตใจมากกวาความตาย ญาติของผูสูญหายตองพบกับ ความลาชาในการติดตามหาตัวผูสูญหาย และยังตองเผชิญกับการ ถูกขมขูคุกคามในรูปแบบตางๆ ผูหญิงที่สามีถูกทำใหหายไป ตอง ถูกตัดสิทธิทางกฎหมายหลายประการ ทั้งสิทธิในการปกครองบุตร ที่ยังไมบรรลุนิติภาวะ สิทธิในการรับมรดก และสิทธิในการจัดการ ทรัพยสินสวนตน สิ่งที่เกิดขึ้นจึงเปนความเสียหายทั้งทางรางกายและ จิตใจอยางไมอาจประเมินได ในประเทศไทยมีเหตุการณการบังคับใหบุคคลตองสูญหายเกิด ขึ้นมากมาย ไมวาจะเปนกรณีคุณทนง โพธิอาน อดีตผูนำสหภาพ แรงงาน หรือในเหตุการณโศกนาฏกรรมการละเมิดสิทธิมนุษยชน ครั้งสำคัญๆ ที่เกิดขึ้น ไมวาจะเปนกรณีเหตุการณ 14 ตุลา 6 ตุลา กรณีพฤษภาทมิฬ หรือกรณีตากใบ รวมทั้งเหตุการณความรุนแรงทาง ภาคใตที่ลุกลามขึ้นจนยากที่จะควบคุมไดในวันนี้ สาเหตุหนึ่งก็มาจาก นโยบายการใชความรุนแรงและอำนาจที่เกินขอบเขตของเจาหนาที่รัฐ สิ่งตางๆ เหลานี้สรางความเคียดแคนชิงชังใหเกิดขึ้นในหมูประชาชน กอใหเกิดอารยะขัดขืน (Civil Disobedience) และการตอตานอำนาจ รัฐ จากการรวบรวมขอมูลของภาคประชาสังคม เชื่อวาในระหวางป 2545 - 2548 จำนวนคนหายในสามจังหวัดชายแดนภาคใตนาจะมี มากถึง 200 คน สอดคลองกับจำนวนของศพนิรนามที่มีอยูตามสุสาน ตางๆ ทั่วไปในสามจังหวัดชายแดนภาคใต อยางไรก็ดี สิ่งซึ่งเปนปญหาสำคัญ คือ การคนหาความจริง และการเขาถึงกระบวนการยุติธรรมของครอบครัวคนหาย ทั้งนี้ เพราะ ขาดซึ่งพยานหลักฐานและความไมจริงใจของภาครัฐเองในการติด ตามหาตัวผูสูญหาย กรณีการถูกบังคับใหหายตัวไปของคุณสมชาย นีละไพจิตร นับเปนคดีแรกที่การบังคับใหบุคคลตองสูญหายไดถูกนำขึ้นสูศาล แมฐานความผิดจะมิใชการฆาตกรรมหรือการทำใหสูญหาย แตอยาง

นอยที่สุดศาลชั้นตนก็มีคำพิพากษาวา มีเจาหนาที่ตำรวจ 1 นายกับ พวกอีก 3-5 คน ผลักคุณสมชายขึ้นรถที่กลุมบุคคลเหลานั้นเตรียมมา แลวคุณสมชายก็หายตัวไป คำตัดสินของศาลชั้นตนบอกไดเพียงเทานั้น เพราะยังไมมีคำวา “อุมหาย” หรือ “อุมฆา” ในกฎหมายอาญาของ ประเทศไทย ในขณะเดียวกัน คณะทำงานดานการบังคับใหบุคคล สูญหายโดยไมสมัครใจของสหประชาชาติ (UN Working Group on Enforced or Involuntary Dissappearances : UN WGEID) ไดรับคดี การบังคับสูญหายของคุณสมชายเปนคดีคนหายของสหประชาชาติ เมื่อวันที่ 1 มิถุนายน 2548 อีกทั้งคณะทำงานชุดนี้ยังไดรับคดีคน หายในภาคใตอีก 11 คดี เปนคดีคนหายอีกดวย คดีการบังคับใหหายไปของคุณสมชาย นับเปนความรวมมือ กันของภาคประชาสังคมทั้งในและตางประเทศ ที่มุงมั่นแสวงหาความ เปนธรรม และทำความจริงใหปรากฏ ทั้งนี้ เพื่อปองกันมิใหเหตุการณ เชนนี้เกิดขึ้นซ้ำแลวซ้ำอีก โดยไมสามารถนำตัวผูกระทำผิดมาลงโทษ ตามกระบวนการยุติธรรม และไมมีผูใดตองแสดงความรับผิดชอบ อีกทั้งเพื่อมุงหวังใหกระบวนการยุติธรรมเองไดทบทวนองคความรู และกระบวนการในการที่จะเปนสถาบันที่ทรงไวซึ่งความยุติธรรมและ เปนที่พึ่งของประชาชนไดอยางแทจริง โดยเฉพาะอยางยิ่ง พนักงาน สอบสวนซึ่งเปนตนทางของกระบวนการยุติธรรม จึงจำเปนอยางยิ่ง ที่จะตองมีจิตใจที่เที่ยงธรรม และยึดมั่นในหลักนิติธรรมอยางเครงครัด ทั้งนี้ เพื่อนำพาไปสูการสราง “นิติรัฐ” หรือรัฐที่ปกครองโดยกฎหมาย ใหเกิดขึ้นไดจริงในสังคมไทย ในโอกาสวันคนหายสากล 30 สิงหาคม 2551 คณะกรรมการ สิทธิมนุษยชนแหงชาติ กรมคุมครองสิทธิเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรม สหพันธคนหายแหงเอเชีย (Asian Federation Against Involuntary Disappearances - AFAD) องคการสันติวิธีสากล (Nonviolence International) คณะกรรมการญาติพฤษภา 2535 สมาคมวัฒนธรรมลาหู

เครือขายญาติผูสูญหายในประเทศไทย มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยา เขตวังทาพระ สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย และคณะ ทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ จึงถือโอกาสนี้รวมรณรงคใหรัฐบาล ไทย และรัฐบาลในประเทศตางๆ โดยเฉพาะในภูมิภาคเอเชีย รวม ลงนามในสัตยาบัน “อนุสัญญาระหวางประเทศ เรื่องการปองกันการ บังคับใหบุคคลหายไป” (International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance) ของสหประชาชาติ เพื่อเปนการคุมครองสิทธิเสรีภาพ คุมครองศักดิ์ศรีความเปนมนุษย และเพื่อยุติการบังคับใหบุคคลตองหายไป ซึ่งอนุสัญญาฉบับนี้เปน อนุสัญญาที่ใชระยะเวลารางนานที่สุดขององคการสหประชาชาติ แต ใชเวลาสั้นที่สุดในการรับราง ทายนี้ ดิฉันขอเปนกำลังใจใหญาติผูสูญหายทุกคนที่ยังคงตอสู เพื่อคนหาความจริงและความเปนธรรม ทามกลางความรุนแรงและ การขมขูคุกคาม ดิฉันเชื่อวาบาดแผลที่อยูในใจของทุกคนแมจะมอง ไมเห็น จับตองไมได แตรอยแผลนี้จะบอกเลาเรื่องราวความขมขื่น ความเจ็บปวด และความไมเปนธรรมตางๆ ที่เกิดขึ้นไดเปนอยางดี และเพราะรอยแผลนี้เอง การตอสูเพื่อความเปนธรรมจึงยังคงอยู ดิฉันเชื่อวา ทามกลางประสบการณที่พายแพและเจ็บปวด ยังมีมิตร ภาพที่ถักทอขึ้นจากผูคนรวมสังคม รวมทั้งน้ำใจไมตรี และความอาทร ซึ่งยังคงอยูและมิอาจลบเลือนลงไดดวยกาลเวลา และตองขอคารวะ ตอครอบครัวของบรรดาผูสูญหายทุกคนในความกลาหาญและเสียสละ จนสามารถนำประเด็นการสูญหายของบุคคลใหเปนที่รับรูในระดับ สากล และนำพาไปสูความพยายามที่จะหยุดยั้งอาชญากรรม และ การละเมิดสิทธิมนุษยชน ขอขอบคุณคณะทำงานดานการบังคับใหบุคคลสูญหายโดย ไมสมัครใจของสหประชาชาติ (UN Working Group on Enforced or Involuntary Dissapearences : UN WGEID) สหพันธคนหายแหง

เอเชีย (Asian Federation Against Involuntary Disappearances - AFAD) องคการสันติวิธีสากล (Nonviolence International) และ องคสิทธิมนุษยชนอื่นๆ ทั้งในและตางประเทศ ที่รวมกันพิสูจนให เห็นวา การตอสูเพื่อความยุติธรรมนั้นไมมีพรมแดน ขอขอบคุณ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ทาพระจันทร ที่ใหโอกาสตนไมเพื่อรำลึก ถึงผูสูญหายในประเทศไทยไดเติบใหญยืนตนตระหงาน ณ ลานปรีดี หันหนาสูลำน้ำเจาพระยา และฝงรากลึกในผืนแผนดินที่ทุกตาราง นิ้วคือเสรีภาพ ในนามของครอบครัวผูสูญหาย ดิฉันขอฝากคำถามไปยังผูที่มี โอกาสไดพบรางของบรรดาผูที่ถูกบังคับใหตองสูญหาย หรือบรรดาผู เกี่ยวของกับการสูญหาย ดวยบทกวี DEATH ของ Harold Pinter เจา ของรางวัลโนเบลสาขาวรรณกรรม ประจำป 2548 ในบทสุดทายที่วา… Did you wash the dead body คุณไดอาบน้ำใหศพนั้นไหม Did you close both its eyes ไดปดเปลือกตาทั้งสองขางของเขาลง Did you bury the body แลวฝงกลบรางนั้น Did you leave it abandoned หรือคุณเพียงแตละทิ้งเขาไว Did you kiss the dead body แลวคุณไดจูบลาเขาแทนฉันหรือเปลา

ดิฉันหวังวาศรัทธาในความดีงามที่มีอยูในหัวใจของเราทุกคน จะทำใหความจริงปรากฏในที่สุด ดวยความเชื่อมั่นในศักดิ์ศรีของความเปนมนุษย อังคณา นีละไพจิตร คณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ กรุงเทพฯ 30 สิงหาคม 2551

สารบัญ ประเทศไทยตองสรางความมุงมั่นทางการเมือง ดานสิทธิมนุษยชน ดวยการลงนามและรับรอง ในอนุสัญญาวาดวยการคุมครอมิใหบุคคลถูก บังคับใหสูญหาย Mary Aileen D. Bacaiso

11

ไมเคยลืมเลือนผูสูญหาย Diana Sarosi

13

บทนำวาดวยอนุสัญญาระหวางประเทศวาดวย การคุมครองบุคคลมิใหถูกบังคับใหสูญหาย สหพันธตอตานการบังคับใหสูญหายแหงเอเชีย

19

อนุสัญญาวาดวยการคุมครองบุคคลทุกคน จากการถูกบังคับใหหายสาบสูญ

33

เมื่อพอ… ถูกบังคับใหหายไป สุดปรารถนา นีละไพจิตร

63

คณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ

71

“ประเทศไทยตองสรางความมุงมั่น ทางการเมืองดานสิทธิมนุษยชน ดวยการลงนามและรับรอง ในอนุสัญญาวาดวยการคุมครอง มิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย” Mary Aileen D. Bacaiso เลขานุการสหพันธเอเชียตอตานการบังคับใหบุคคลสูญหาย

(Asian Federation Against Involuntary Disappearances-AFAD)

ธันวาคม 2550

การรับรองอนุสัญญาวาดวยการคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับ ใหสูญหาย เปนชัยชนะที่ยิ่งใหญของครอบครัวบุคคลสูญหายในประเทศ ลาตินอเมริกาและทั่วโลก ภาคประชาสังคมนานาชาติไดรับผลจาก การทำงานอยางไมเหน็ดเหนื่อยของครอบครัวบุคคลสูญหายชาวลาติน อเมริกาที่ใชเวลากวา 25 ปตั้งแตการกอตั้ง FEDEFAM สหพันธคน หายทวีปอเมริกาใต (ลาตินอเมริกา) โครงการนี้เริ่มตนเคาะประตู ขอนัดพบเจาหนาที่รัฐทั้งในประเทศและระหวางประเทศ โดยเฉพาะ อยางยิ่ง ในองคการสหประชาชาติ เพื่อสงเสียงเรียกรองความเปนธรรม ที่ทุกคนตองรับฟง โดยรณรงคใหการคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับ ใหบุคคลสูญหายเปนที่ยอมรับกันในทางสากล และสงผลใหไดรับการ สนับสนุนจากองคกรสิทธิมนุษยชน รวมทั้งองคกรและครอบครัวของ บุคคลสูญหายทั่วโลก ซึ่งใชเวลา 25 ปจนกวาที่อนุสัญญาระหวางประเทศ ฉบับนี้ไดรับการรับรอง วากันวาอนุสัญญาฉบับนี้เปนฉบับที่มีระยะเวลาในการรางนานที่สุด แตมีการผลักดันใหมีการรับรองเร็วที่สุดในประวัติศาสตรขององคการสห The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 11

ประชาชาติเองที่กำลังจะตองจัดตั้งใหมีคณะทำงานติดตามอยางเปน อิสระอันเกิดจากอนุสัญญาฉบับนี้ เสียงเรียกรองเหลานี้ไมไดมีเพียง แตเสียงครอบครัวบุคคลสูญหายเทานั้นองคกรดานกฎหมายสิทธิ มนุษยชนตางๆ ไดใหความสำคัญและใหขอเสนอแนะเรื่องทางกฎ หมายสากลกรณีบุคคลสูญหายตลอดมา เชน องคกรแอมเนสตี้ อินเตอร เนชั่นแนล ฮิวแมนไรท วอทช คณะกรรมการนิติศาสตรสากล สภากาชาด สากล และอื่นๆ อีกมากมาย อนุสัญญาวาดวยการคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย จะมีผลบังคับใช ถามีรัฐภาคีจำนวน 20 ประเทศรับรอง ในประเทศ เอเชียที่มีกรณีบุคคลสูญหายมาก การรับรองอนุสัญญาฯ ฉบับนี้มี ความสำคัญมากเพื่อสรางใหเกิดกลไกในการคุมครองบุคคลสูญหาย เชน การกำหนดใหกรณีการบังคับใหบุคคลสูญหายเปนความผิดตาม กฎหมายอาญาในประเทศเอเชียนั้นๆ และทำใหมีผลบังคับใหมีการ นำคนผิดมาลงโทษทางอาญาได ประเทศไทยเปนรัฐสมาชิกขององคการสหประชาชาติและมี ประวัติดานสิทธิมนุษยชนที่ถดถอยลง ซึ่งถึงเวลาที่รัฐบาลจะตองสราง ความมั่นใจในการแกไขปญหาดานสิทธิมนุษยชนทั้งในอดีตและ ปจจุบันรวมทั้งปองกันไมใหเกิดขึ้นในอนาคต ประเทศไทยสามารถ สรางความมุงมั่นทางการเมืองดานสิทธิมนุษยชนขึ้นไดดวยการลงนาม และรับรองในอนุสัญญาสำคัญฉบับนี้ การลงนามและรับรองอนุสัญญาฉบับนี้ทำใหรัฐบาลไทยตอง ปรับแกกฎหมายอาญาในประเทศ โดยกำหนดใหการบังคับใหบุคคล สูญหายเปนความผิดทางอาญา พรอมๆกับความมุงมั่นทางการเมือง ในการแกไขปญหาทางดานการละเมิดสิทธิมนุษยชน โดยเคารพทั้ง ตอหลักกฎหมายสากลและกฎหมายในประเทศ

12 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

“ไมเคยลืมเลือนผูสูญหาย” Diana Sarosi สิงหาคม 2551

Nonviolence International Southeast Asia

“การสูญหาย” คือการหายตัวไป ไมปรากฏตัว สาบสูญ แต “ผูสูญหาย” ไมมีทางที่จะหายไปเฉยๆ ตองมีใครสักคนที่รูวาเกิดอะไร ขึ้นกับพวกเขาและพวกเขาอยูที่ใด และตองมีใครสักคนรับผิดชอบ อาชญากรรมการบังคับใหสูญหายเริ่มขึ้นตั้งแตเมื่อปลายทศวรรษ 1960 และตนทศวรรษ 1970 ในอเมริกาใต องคกรพัฒนาเอกชนที่นั่น บัญญัติคำวา “การบังคับใหสูญหาย” เพื่ออธิบายถึงเทคนิคของการ ปราบปรามฝายตอตานในสังคม ซึ่งรัฐบาลของประเทศในภูมิภาคนั้น นำวิธีการนี้มาใชอยางเปนระบบ ในชวงไมกี่ทศวรรษที่ผานมา รัฐบาล ประเทศตางๆ ทั่วโลกนำยุทธวิธีอันนาสะพรึงกลัวเชนนี้มาใชเพื่อปราบ ปรามฝายตอตาน หยุดยั้งการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง หรือนำมา ใชในระหวางเกิดสงครามความขัดแยงในประเทศ อาชญากรรมตอ มนุษยชาติเชนนี้ กอใหเกิดบรรยากาศแหงความหวาดกลัวปกคลุมไปทั่ว การบังคับใหสูญหายแตละครั้งนำไปสูการละเมิดสิทธิมนุษยชน หลายดาน อาทิ สิทธิที่จะมีความมั่นคงและศักดิ์ศรีในฐานะมนุษย สิทธิที่จะไมถูกทรมานหรือถูกกระทำดวยการปฏิบัติที่โหดรายผิดมนุษย The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 13

หรือลดทอนความเปนมนุษยหรือการลงโทษอยางอื่น สิทธิที่จะอยูใต การคุมขังในสภาพที่มีมนุษยธรรม สิทธิในฐานะบุคคลตามกฎหมาย และสิทธิที่จะไดรับการไตสวนอยางเปนธรรมและมีชีวิตครอบครัว สุดทายแลว ยังเปนการละเมิดสิทธิที่จะมีชีวิตอยู ครอบครัวของผูสูญหายทั่วโลกตองตอสูกับการปลอยใหผูกระทำ ผิดลอยนวลเปนเวลาหลายทศวรรษ พวกเขาเตือนใหพวกเรารับทราบ ถึงชะตากรรมของญาติพี่นองผูสูญหายของพวกเรา เรียกรองขอคำตอบ และทำงานเพื่อปองกันไมใหเกิดการบังคับสูญหายอีกในอนาคต ในวันที่ 29 กุมภาพันธ 2523 มีการกอตั้งคณะทำงานดานการ บังคับใหสูญหายโดยไมสมัครใจ (Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances - UN WGEID) เพื่อชวยเหลือครอบครัว ของผูสูญหายในการติดตามคนหาความจริงและความยุติธรรม ถือ เปนกลไกหลักดานสิทธิมนุษยชนขององคการสหประชาชาติ กลไก แรกมีอำนาจหนาที่ปฏิบัติงานทั่วโลก และนับแตกอตั้ง มีการรายงาน ผูสูญหายมากกวา 50,000 กรณีจาก 90 ประเทศ ใหกับคณะทำงาน ในชวง 5 ปที่ผานมา UN WGEID สามารถใหขอมูลเพื่อความกระจาง กับ 2,791 กรณีของผูสูญหาย ตามรายงานป 2550 ของ UN WGEID ระบุวา ไดรับรายงาน กรณีผูสูญหายรายลาสุดจากคณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ จำนวน 12 กรณี ซึ่งนั่นยอมทำใหจำนวนกรณีการบังคับสูญหายในประเทศ ไทยพุงสูงขึ้นอยางเห็นไดชัด และทำใหปจจุบัน กรณีผูสูญหายใน ประเทศไทย ที่ทางคณะทำงานฯ รับรองเรียนมีจำนวนสูงถึง 48 กรณี ทั้งนี้ ในจำนวน 12 กรณีของป 2550 ลวนเกิดขึ้นในพื้นที่สามจังหวัด ชายแดนภาคใต อันไดแก ปตตานี ยะลา และนราธิวาส และในจำนวน 48 กรณีนั้น ประกอบดวย 33 กรณีเกิดขึ้นในชวงป 2535 ซึ่งเปนชวง ที่เจาหนาที่ฝายความมั่นคงใชกำลังปราบปรามผูประทวงที่กรุงเทพฯ อีกกรณีหนึ่งเกี่ยวของกับการสูญหาย 14 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ของประธานสหภาพแรงงานแหงประเทศไทย ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อป 2534 รวมถึง 4 กรณีบุคคลสูญหายเกิดขึ้นที่จังหวัดนราธิวาสในชวงป 2547 และกรณีการสูญหายของทนายสมชาย นีละไพจิตร ในป 2550 คณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ ไดรับเรื่องรองเรียน เรื่องการสูญหาย 9 กรณีจากภาคใตของไทย ซึ่งเปนครั้งแรกที่รัฐบาล ไทยตองเขาพบเพื่อตอบขอกลาวหากับทาง UN WGEID และเพื่อถก แถลงเกี่ยวกับความคืบหนาในการสะสางกรณีสำคัญตางๆ การติดตอระหวางภาคประชาสังคมและคณะทำงานฯ เนนชัด วา ลำพังเพียงการจายเงินชดเชยใหแกญาติ ไมสามารถกลาวไดวา เพียงพอตอการพิจารณาวากรณีดังกลาวไดรับการชำระสะสางแลว ซึ่งรัฐบาลไทยมักจะตอบสนองตอการทำใหบุคคลสูญหายเพียงแคการ จายคาชดเชยเพื่อลดทอนความพยายามในการติดตามคดีของครอบครัว ผูสูญหายอยางที่รัฐบาลไดพยายามทำอยูในกรณีการสูญหายใน จังหวัดชายแดนภาคใตของไทย อยางไรก็ตาม การจะถือวากรณีหนึ่งๆ ไดรับการชำระสะสาง แลว ยอมกลาวไดตอเมื่อมีการระบุอยางชัดเจนแลวเทานั้นวาผูสูญหาย อยูที่ใด โดยการสืบสวนอยางโปรงใสของเจาหนาที่ของรัฐ หรือไดรับ การตรวจสอบจากองคกรอิสระนอกภาครัฐ หรือเปนการคนหาพบโดย ครอบครัวผูสูญหายเทานั้น นอกจากนี้ การ “ปด” คดียอมเกิดขึ้น ได ก็ตอเมื่อมีการประกาศอยางเปนทางการ โดยไดรับการรับรองจาก ญาติผูสูญหาย และฝายอื่นๆ ที่เฝาติดตามกรณีดังกลาวมาโดยตลอด วาเปนบุคคลคนสูญหาย และนาเชื่อวาเสียชีวิตแลว ขอคนพบสำคัญจากรายงานของคณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ ชี้ชัดวารัฐบาลประเทศตางๆ อางอิงถึงกิจกรรมตอตานการกอการราย เพื่อหลบเลี่ยงการปฏิบัติตามพันธกรณีที่มีตอปฏิญญาวาดวยการคุม ครองมิใหบุคคลสูญหายมากขึ้น โดยจะพบวาเหตุการณที่เกิดขึ้นใน จังหวัดชายแดนภาคใตสามารถยืนยันขอกลาวอางดังกลาวไดอยางดี The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 15

นอกจากนี้ ในจำนวนกรณีบุคคลสูญหายทั้งหมด ยังพบวาฝายความ มั่นคง อันไดแก กองทัพ เปนผูตองรับผิดชอบตอการสูญหาย รวมถึง การทำใหสูญหายโดยการควบคุมตัวบุคคลไปไวยังสถานที่กักกันชั่ว คราวดวย ทั้งนี้ โดยทั่วไปในจังหวัดชายแดนภาคใตของไทย มักเกิด การจับกุมตัวผูตองสงสัยวาเปนผูกอความไมสงบ มากักไวในคายกัก กันกลางในชวง 2-3 วันแรก ซึ่งจะเปนชวงที่มักไดรับการรองเรียน อยูเสมอวามีการทรมานผูตองสงสัยในชวงเวลาดังกลาว และบอย ครั้งที่ครอบครัวของบุคคลเหลานั้น ไมไดรับแจงถึงสถานที่อยูของ ผูถูกจับกุม อีกทั้งในรายงานฉบับดังกลาวยังระบุดวยวา เฉพาะในป 2550 พบวาผูสูญหายมักหายภายหลังจากการเขาควบคุมตัว หรืออยูใน ความคุมครองของเจาหนาที่ฝายความมั่นคง ดวยเหตุนี้ ทางคณะ ทำงานฯ จึงรูสึกกังวลอยางยิ่งเกี่ยวกับความเปนอิสระ และความ โปรงใส ในการดำเนินการสอบสวนเจาหนาที่ที่มีสวนเกี่ยวของกับ ทางกองทัพ สุดทาย ทางคณะทำงานฯ ยังไดแสดงความกังวลอยางสุดซึ้ง เกี่ยวกับการเพิ่มขึ้นของรายงานผูสูญหายในปที่ผานมา ซึ่งรวมทั้ง การสูญหายของผูทำงานดานสิทธิมนุษยชนและการกระทำเพื่อขมขู คุกคามหรือตอบโตกับผูทำงานดานสิทธิมนุษยชน พยาน ทนายความ และญาติของผูสูญหายที่พยายามสืบหาขอมูลเกี่ยวกับชะตากรรมและ ที่อยูของผูสูญหาย สิ่งเหลานี้เกิดขึ้นแลวในประเทศไทย ทั้งการสูญ หายอยางตอเนื่อง และครอบครัวผูสูญหายก็ยังคงถูกขมขูคุกคาม อยูตอไป อันเนื่องมาจากการที่พวกเขาตองการคนหาความจริงเกี่ยว กับการสูญหายของบุคคลอันเปนที่รัก ในกรณีของสามจังหวัดชาย แดนภาคใต ครอบครัวผูสูญหายยังคงรายงานถึงสภาวะการถูกขมขู คุกคามจากผูกระทำผิดซึ่งมักจะมีสถานที่ทำงานอยูไมหางจากบาน ของพวกเขานัก 16 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

วันที่ 30 สิงหาคม เปนวันผูสูญหายสากลที่มีการจัดกิจกรรม ทั่วโลก เปนวันที่ครอบครัวของผูสูญหายจะมารวมตัวกันเพื่อรำลึกถึง บุคคลอันเปนที่รักของตน เรียกรองใหรัฐบาลดำเนินการสืบสวน กรณีเหลานั้นและแสดงความมุงมั่นในการปกปองพลเมืองของรัฐ ประเทศไทยก็เชนกัน เมื่อป2550 นับเปนปแรกเริ่มของกิจกรรม เหลานี้ในประเทศไทยดวยการปลูกตนไมเนื่องในวันผูสูญหายสากล และในปนี้ (2551) นับเปนกาวสำคัญของครอบครัวผูสูญหาย ในการตอกย้ำความตองการของตนอีกครั้ง เพราะเมื่อเวลาแตละป ผานไปอยางรวดเร็ว หากแตความยุติธรรมยังคงเดินทางอยางเชื่องชา พวกเขาจะยิ่งเขมแข็งและรวมตัวเปนหนึ่งเดียวดวยความมุงมั่นและ กลาหาญ รวมเดินทางไปดวยกันอยางไมยอทอเพื่อเฝาทวงถามคำตอบ จากรัฐบาล และทำใหผูกระทำผิดตองรับผิดชอบตอการกระทำของ ตนในที่สุด

The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 17

บทนำ อนุสัญญาระหวางประเทศ วาดวยการคุมครองบุคคลมิใหถูกบังคับใหสูญหาย United Nations for the Protection of All Persons from Enforced Dissappearance สหพันธตอตานการบังคับใหสูญหายแหงเอเชีย

(Asian Federation Against Involuntary Dissapearance)

การบังคับใหสูญหายคืออะไร จากเนื้อหาในรางฉบับสุดทายของอนุสัญญาระหวางประเทศ วาดวยการคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย “การบังคับใหสูญ หาย” หมายถึงการจับกุม คุมขัง ลักพา หรือการกระทำอื่นใดที่เปน การจำกัดอิสรภาพ ทั้งนี้ โดยเปนการกระทำของหนวยงานของรัฐก็ดี หรือบุคคล หรือกลุมบุคคลซึ่งทำงานตามที่ไดรับมอบหมาย ไดรับ ความสนับสนุนหรือไดรับความเห็นชอบจากรัฐ โดยจากนั้นมีการ ปฏิเสธไมยอมรับวาไดกระทำการจับกุม หรือมีการปดบังขอมูลเกี่ยว กับสถานที่ควบคุมตัวของบุคคลสูญหาย ซึ่งเปนสถานที่ที่มชควบคุม ตัวโดยไมชอบดวยกฎหมาย การปฏิบัติการดังกลาวนำมาใชเปนครั้งแรกโดยกองทัพนาซี เพื่อคุกคามชาวยิวในชวงสงครามโลกครั้งที่สอง จากนั้นกองทัพและ รัฐบาลเผด็จการในเอเชียและลาตินอเมริกาตางก็นำรูปแบบดังกลาว มาใช ในปจจุบันเอเชียเปนทวีปที่มีรายงานจำนวนผูถูกบังคับให สูญหายสูงสุด ในยุโรปและอัฟริกันก็มีรายงานผูสูญหายหลายกรณี เชนกัน The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 19

ปฏิญญาระหวางประเทศวาดวยการคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับให สูญหายคืออะไร ปฏิญญาระหวางประเทศวาดวยการคุมครองมิใหบุคคลถูก บังคับใหสูญหาย คือเอกสารที่ไมมีผลผูกพันตามกฎหมาย แตไดรับการ รับรองเปนเอกฉันทในที่ประชุมสมัชชาใหญ สหประชาชาติ เมื่อวันที่ 18 ธันวาคม 2535 ตามมติที่ 47 / 133 ปฏิญญาดังกลาวใหหลักการ ชี้นำและเปนแนวทางปฏิบัติสำหรับรัฐภาคีทุกรัฐ อันไดแก • การเคารพสิทธิมนุษยชน • การไมใชวิธีบังคับใหบุคคลสูญหายไมวากรณีใดๆ • รัฐแตละรัฐมีหนาที่ดำเนินงานทั้งทางกฎหมาย การบริหาร ตุลาการ และดานอื่นๆ อยางมีประสิทธิภาพ เพื่อคุมครองและ หยุดยั้งการบังคับใหบุคคลสูญหายในดินแดนที่เปนเขตรับผิด ชอบตามกฎหมายของตน • รัฐแตละรัฐจะตองตราบทบัญญัติในกฎหมายอาญา โดยถือวา การบังคับใหสูญหายเปนการกระทำผิดทางอาญาอยางหนึ่ง • ไมอาจมีการอางอำนาจของหนวยงานรัฐ พลเรือน ทหาร หรือ อื่นๆ เพื่อสรางความชอบธรรมใหกับการบังคับใหสูญหาย • การบังคับใหสูญหายเปนการกระทำผิดที่เกิดขึ้นอยางตอเนื่อง ดวยเหตุดังกลาวจึงไมควรกำหนดอายุความสำหรับคดีนี้ ในกรณีที่ใชการบังคับใหสูญหายเปนสวนหนึ่งของการกระทำ อยางเปนระบบและกวางขวาง (โดยถือเปนอาชญากรรมตอ มนุษยชาติ) ก็ไมควรมีการกำหนดอายุความใดๆ • บุคคลผูไดกระทำหรือถูกกลาวหาวาบังคับใหบุคคลอื่นสูญ หาย จะตองไมไดรับระโยชนจากกฎหมายนิรโทษกรรมหรือ มาตรการที่คลายคลึงอื่นใด • การไตสวนการบังคับใหบุคคลสูญหายจะตองใชองคผูพิพากษา ที่เปนพลเรือนเทานั้น 20 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

อนุสัญญาระหวางประเทศวาดวยการคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับ ใหสูญหายคืออะไร เปนขอกฎหมายที่มีผลผูกพันในทุกกรณี มีเจตจำนงเพื่อแก ปญหาการบังคับใหสูญหาย บทบัญญัติดังกลาวไดรับการรับรองจาก คณะมนตรีดานสิทธิมนุษยชนสหประชาชาติเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2549 และอนุมัติโดยที่ประชุมสมัชชาใหญสหประชาชาติ เมื่อวันที่ 20 ธันวาคม 2549 โดยมีรัฐภาคี 57 รัฐลงนามเมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ 2550 ที่กรุงปารีส ฝรั่งเศส ในขณะที่เขียนบทความชิ้นนี้ (ป2550) มีรัฐบาลจากอีก 4 ประเทศที่ลงนามรับรอง อนุสัญญาฉบับนี้จะมีผลบังคับใชเมื่อมีรัฐใหสัตยาบันรับรอง ครบ 20 ประเทศ อนุสัญญาเปนบทบัญญัติที่มีผลผูกพันตามกฎหมายและแตก ตางอยางมากจากปฏิญญา ซึ่งเปนเพียงการอางอิงและ/หรือการ บรรยายถึงหลักการ จากการประเมินของสหพันธตอตานการบังคับใหสูญหายแหง เอเชีย ปจจัยตอไปนี้มีสวนชวยใหเกิดการรับรอง/อนุมัติอนุสัญญา ดังกลาว 1. องคกร FEDEFAM ทำงานอยางตอเนื่องและมุงมั่น สงเสริม ใหมีอนุสัญญาระหวางประเทศเพื่อคุมครองบุคคลมิใหถูกทำให สูญหาย และเพื่อทำใหคำขวัญของละตินอเมริกา นั่นคือ NUNCA MAS ! (ตองไมเกิดอีก!) มีผลในทางปฏิบัติ ซึ่งนับเปนพลังสำคัญ ที่ทำใหมีการรับรองอนุสัญญาโดยที่ประชุมสมัชชาใหญสห ประชาชาติในที่สุด 2. ความรวมมือขององคกรครอบครัวผูสูญหายจากหลายทวีป รวมทั้งองคกรสิทธิมนุษยชนสากล ในการล็อบบี้อนุสัญญาใน ชวงเวลา 3 ปที่มีการรางและเจรจา ซึ่งเปนการทำงานของ คณะทำงานสหประชาชาติเพื่อรางบทบัญญัติที่จะคุมครอง The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 21

มิใหบุคคลตกเปนผูถูกบังคับใหสูญหาย (United Nation InterSessional Working Group to elaborate a draft legally binding Normative Instrument for the protection of all persons from enforced or Involuntary Disappearances) ซึ่งนับเปนเสียงที่ดังพอที่จะชวยทำใหองคการสหประชาชาติเห็น ความสำคัญของอนุสัญญาฉบับนี้ การนำเรื่องจริงของครอบครัว ผูสูญหายมาเสนอและการใชความเชี่ยวชาญดานกฎหมายของ องคกรพัฒนาเอกชนสากลในชวง 3 ปของการรางและเจรจาอนุ สัญญาที่องคการสหประชาชาติ ในกรุงเจนีวา ประเทศสวิตเซอร แลนด ชี้ใหเห็นความสำคัญของอนุสัญญาและความเรงดวน 3. การเดินทางขององคกรที่ทำงานกับครอบครัวของผูสูญหายเพื่อ เขาพบเจาหนาที่ในกระทรวงการตางประเทศและตัวแทนทูตถาวร ของประเทศตางๆ ในกรุงเจนีวาและนิวยอรก และการล็อบบี้ที่ องคการสหประชาชาติ ชวยทำใหรัฐบาลเห็นความสำคัญทั้งดาน การเมือง ศีลธรรม และคุณคาในทางปฏิบัติของอนุสัญญาที่มีตอ ครอบครัวเหลานี้ 4. ความสมดุลระหวางการทำงานในเมืองหลวงซึ่งเปนสถานที่ที่มี การตัดสินใจเกี่ยวกับจุดยืนของรัฐบาลดานอนุสัญญา และการ ทำงานในกรุงเจนีวา ซึ่งเปนสถานที่ที่มีการรางและตกลงรายละเอียด ขั้นสุดทายของอนุสัญญา เปนการทำงานอยางมีประสิทธิภาพ และสามารถล็อบบี้ใหรัฐบาลสนับสนุนอนุสัญญา 5. ความสนับสนุนจากสื่อมวลชนและภาคประชาสังคมซึ่งเปนสิ่ง ที่ขาดเสียมิไดเลย อนุสัญญาที่มีการรับรองเมื่อเร็วๆนี้กลาวถึงประเด็นสำคัญเกี่ยวกับ การสูญหายอยางไรบาง เนื้อหาของอนุสัญญาซึ่งมีการรับรองเมื่อเดือนกันยายน 2548 22 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

โดยคณะทำงานสหประชาชาติเพื่อรางบทบัญญัติที่จะคุมครองมิให บุคคลตกเปนผูถูกบังคับใหสูญหายระบุวา กำหนดหามมิใหมีการ บังคับบุคคลใหสูญหายไมวาในกรณีใดๆ ไมวาจะเปนกรณีที่เกิดสงคราม หรือคาดวาจะมีภัยจากสงคราม การขาดเสถียรภาพทางการเมืองใน ประเทศ หรือสถานการณฉุกเฉินอื่นๆ ทั้งยังยืนยันอยางหนักแนนวา การบังคับใหสูญหายมีองคประกอบเปนความผิดตามกฎหมายอาญา และเปนการกระทำผิดอยางเปนอาชญากรรมตามกฎบัตรสากล นอกจากนั้น อนุสัญญาฉบับนี้ยังคุมครองสิทธิของญาติของ ผูสูญหายและสังคมโดยรวม ในการเขาถึงขอมูลความจริงเกี่ยวกับ ชะตากรรมและที่อยูของผูสูญหาย รวมทั้งการติดตามความกาวหนา ของการสอบสวนที่เกิดขึ้น ตามบทบัญญัติฉบับใหมนี้ รัฐภาคีแตละแหงจะตองกำหนด ในกฎหมายอาญาของตนโดยใหถือวาการบังคับใหสูญหายเปนการ กระทำผิดทางอาญาอยางหนึ่ง รัฐภาคีที่ลงนามในอนุสัญญาฉบับใหมนี้จะตองใหความรวม มือในการคนหาสำรวจสถานที่และปลอยผูสูญหายใหเปนอิสระ และ ในกรณีที่เสียชีวิตแลว ใหมีการขุดซากศพและมีการจำแนกเอกลักษณ บุคคล รวมทั้งมีการคืนเถากระดูก รัฐภาคีแตละแหงจะตองดำเนิน การอยางเหมาะสมในลักษณะดังกลาว นอกจากนั้น อนุสัญญายังประกอบดวยบทบัญญัติที่เนนถึงสิทธิ ที่จะจัดตั้งและเขารวมองคกรและสมาคมที่ทำงานเพื่อผูสูญหายอยาง เปนอิสระ สุดทาย อนุสัญญาบัญญัติไววา - การบังคับใหสูญหายเปนการกระทำผิดที่เกิดขึ้นตอเนื่อง ดวยเหตุดังกลาว จึงไมควรกำหนดอายุความสำหรับคดีนี้ จนกวาจะมีการระบุชะตากรรมและสถานที่ของเหยื่อผูสูญ หายไดชัดเจนแลว The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 23

- ใหถือวาการบังคับใหสูญหายเปนอาชญากรรมตอมนุษยชาติ (ในกรณีที่เปนการกระทำอยางเปนระบบและกวางขวาง) และ ไมควรมีการกำหนดอายุความใดๆ - หามไมใหมีการกักขังบุคคลในที่ลับ - รัฐภาคีทุกแหงจะตองกำหนดใหมีการจัดทำทะเบียนขอมูลบุคคล ผูถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพ - ในกรณีที่เกิดการบังคับใหสูญหาย เหยื่อหมายถึงบุคคลผูสูญหาย และบุคคลที่ไดรับอันตราย อันเปนผลโดยตรงมาจากการบังคับ ใหสูญหาย - เหยื่อทุกคน (ในความหมายอยางกวางตามยอหนาขางตน) ของ การสูญหาย ยอมมีสิทธิที่จะไดรับการเยียวยาและการชดเชย โดยทันทวงที เปนธรรมและพอเพียง ซึ่งตองประกอบดวย - คาชดเชย - การฟนฟูเยียวยา - การทำใหผูเสียหายเกิดความพึงพอใจ ทั้งการฟนฟู ศักดิ์ศรีและชื่อเสียง - รับประกันวาจะไมกระทำการเชนนั้นอีก ความแตกตางระหวางอนุสัญญากับพิธีสารเลือกรับ ในทางเทคนิคแลวไมมีความแตกตางระหวางเอกสารทั้งสอง แบบ เนื่องจากมีผลผูกพันตามกฎหมายสำหรับประเทศที่ใหสัตยาบัน รับรอง อยางไรก็ตาม เรามักคิดวาอนุสัญญาดีกวาเนื่องจากมีศักดิ์ศรี มากกวาเปนการแสดงออกของชุมชนนานาชาติที่เห็นความสำคัญของ ปญหาดังกลาว แสดงถึงการรับรูประเด็นปญหานั้นในระดับโลกและ แสดงเจตจำนงของรัฐภาคีในการแทรกแซง หยุดยั้งการปฏิบัติ และ คุมครองมิใหเกิดกรณีดังกลาวซ้ำขึ้นอีก 24 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

เหตุใดจึงตองมีอนุสัญญาดังกลาว ในปจจุบัน หนวยงานสากลซึ่งมีหนาที่ดูแลดานการบังคับให สูญหาย ประกอบดวย • คณะทำงานดานการบังคับใหสูญหายสหประชาชาติ (United Nations Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances : UNWGEID) • ศาลสิทธิมนุษยชนแหงยุโรปและระหวางทวีปอเมริกาและคณะกรรมา ธิการดานสิทธิมนุษยชนแหงอัฟริกา • ศาลอาญานานาชาติ (เฉพาะกรณีที่เปนการสูญหายของบุคคลอัน เนื่องมาจากการกระที่เปนระบบและกวางขวางของรัฐซึ่งลงนาม รับรองกติกากรุงโรม) และ • คณะมนตรีดานสิทธิมนุษยชน อยางไรก็ตาม หนวยงานเหลานี้ตางมีขอจำกัดของตนเอง ยก ตัวอยางเชน คณะทำงานดานการบังคับใหสูญหายสหประชาชาติ ไมมีอำนาจผูกพันทางกฎหมายหรือตุลาการใดๆ อำนาจหนาที่ของ หนวยงานดังกลาวมีในลักษณะของการชวยเหลือในเชิงมนุษยธรรม โดยทำหนาที่เปนชองทางการสื่อสารระหวางครอบครัวผูสูญหายกับ รัฐบาลที่เกี่ยวของ ดวยเหตุดังกลาว คณะทำงานจึงไมมีอำนาจใน การลงโทษรัฐที่ทำการละเมิดสิทธิมนุษยชน ทั้งไมสามารถสอบสวน อยางจริงจังและถี่ถวนตอกรณีการสูญหาย ทั้งยังไมสามารถใหการ เยี่ยวยาหรือจายคาชดเชยใดๆ กลไกอยางอื่นมักมีในยุโรป ละตินอเมริกาและอัฟริกา อีกดานหนึ่ง ธรรมนูญกรุงโรมวาดวยศาลอาญาระหวางประเทศ ก็ไมไดมีสถานะเปนกฎหมายสิทธิมนุษยชน แตเปนสนธิสัญญาเกี่ยว กับกฎหมายอาญาระหวางประเทศ ซึ่งกำหนดใหผูกระทำผิดมางอาญา The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 25

ตองรับผิดชอบตอการกระทำของตนเอง ทั้งที่เปนอาชญากรรมตอ มนุษยชาติ การฆาลางเผาพันธุ และอาชญกรรมสงคราม ควรสังเกต วา เหยื่อหรือญาติของพวกเขาไมสามารถฟองรองโดยตรงตอคณะ ผูพิพากษาสากลดังกลาวได ทั้งนี้ เพราะกลไกตุลาการดังกลาวจัดขึ้น เพื่อลงโทษอาชญากรสากล และไมมีหนาที่คุมครองสิทธิของเหยื่อ โดยตรง แมวาคณะมนตรีดานสิทธิมนุษยชนทำหนาที่เปนหนวยงาน กำกับดูแลการปฏิบัติตามกติกาสากลวาดวยสิทธิพลเมืองและสิทธิ การเมือง (ICCPR) แตกติกาฉบับนี้มีผลบังคับใชเฉพาะรัฐที่ใหสัตยาบัน รับรองพิธีสารเลือกรับฉบับที่หนึ่งของกติกาฉบับดังกลาว นอกจากนั้น หนวยงานดังกลาวทำหนาที่ไดเพียงการแสดง “ทัศนะ” ที่มีตอการ ละเมิดสิทธิมนุษยชนที่เกิดขึ้น ทัศนะดังกลาวไมมีผลผูกพันตามกฎ หมายตอรัฐภาคี ทายที่สุด คณะมนตรีดานสิทธิมนุษยชนยังเปน องคกรที่แทบไมสามารถทำงานอะไรไดเลย ความกาวหนาที่สำคัญอยางหนึ่งของอนุสัญญาระหวางประเทศ วาดวยการคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย ไดแก การกำหนด ใหมีคณะกรรมการดานการบังคับใหสูญหายที่มีสมาชิก 10 คน เมื่อ อนุสัญญามีผลบังคับใช จะตองมีการจัดตั้งคณะกรรมการชุดดังกลาว ขึ้นมา โดยมีหนาที่ดังตอไปนี้ ก) รับฟง พิจารณา และแสดงความคิดเห็น ขอสังเกตและขอ เสนอแนะตอรายงานของรัฐบาลเกี่ยวกับมาตรการที่นำมา ใช เพื่อใหมีการปฏิบัติตามอนุสัญญาภายในระยะเวลา 2 ป หลังจากที่อนุสัญญามีผลบังคับใช ข) รองขอใหรัฐภาคีใหขอมูลตอคณะกรรมการ โดยเปนขอมูล เกี่ยวกับสถานการณของบุคคลที่มีรายงานวาเปนผูสูญหาย (ทั้งนี้ญาติของผูสูญหายอาจสงเรื่องขอใหคณะกรรมการชวย ติดตามบุคคลที่สูญหายของตน) ภายในระยะเวลาที่กำหนด 26 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

โดยคณะกรรมการเอง เมื่อไดรับคำตอบจากรัฐภาคีแลว คณะกรรม การจะใหขอเสนอแนะตอรัฐดังกลาว และสงตอขอมูลใหกับบุคคลที่ รองขอใหมีกระบวนการนี้ คณะกรรมการยังอาจขอใหรัฐดำเนินการ อยางเหมาะสม รวมทั้งกำหนดมาตรการชั่วคราวเพื่อรายงานใหกับ สมาชิกคณะกรรมการไดทราบ สุดทายแลว คณะกรรมการจะทำงาน รวมกับรัฐที่เกี่ยวของอยางตอเนื่อง จนกวาจะมีขอมูลที่ชัดเจนเกี่ยว กับชะตากรรมของผูสูญหาย ค) ขอใหคณะกรรมการหนึ่งคนหรือมากกวานั้น (ในกรณีที่ พิจารณาเห็นวาการเดินทางไปยังพื้นที่นั้นๆ ของรัฐภาคีมี ความจำเปนเพื่อใหสามารถปฏิบัติตามอำนาจหนาที่ได) เพื่อดำเนินการใหมีการเดินทางไปตรวจเยี่ยมและรายงาน ผลใหคณะกรรมการไดทราบโดยไมชักชา ทั้งนี้โดยความ ยินยอมของรัฐที่เกี่ยวของ ง) รับฟงและพิจารณาการสื่อสารจากบุคคลที่เปนเหยื่อของการ ละเมิดอนุสัญญาฉบับนี้หรือตัวแทน ดวยเหตุดังกลาว ใน ชวงที่รัฐภาคีลงนามใหสัตยาบันหรือหลังจากนั้น จะตอง ดูแลใหรัฐภาคีประกาศยอมรับอำนาจรับฟงการสื่อสาร (competence) ดังกลาวดวย (ขอสำคัญในกรณีที่รัฐไมยอม รับอำนาจในการรับฟงการสื่อสารดังกลาว คณะกรรมการ อาจไมมีสิทธิเขาไปรับฟงขอมูลใดๆ ได) จ) เมื่อรัฐภาคีประกาศรับรองอำนาจในการรับฟงการสื่อสาร แลว คณะกรรมการจะตองรับฟงและพิจารณาการสื่อสาร ในกรณีที่รัฐภาคีอางวารัฐภาคีอีกแหงหนึ่งไมปฏิบัติตาม พันธกรณีภายใตอนุสัญญา ฉ) ใหนำประเด็นเขาสูการพิจารณาโดยเรงดวน (ในกรณีที่ได รับแจงขอมูลที่มีหลักฐานยืนยันชัดเจนระดับหนึ่งวารัฐภาคี ไดกระทำการบังคับใหสูญหายอยางเปนระบบหรือกวางขวาง The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 27

ในพื้นที่ประเทศของตน) เพื่อใหที่ประชุมสมัชชาใหญแหง สหประชาชาติพิจารณา เปนการนำเสนอผานเลขาธิการ องคการสหประชาชาติ อนุสัญญาฉบับนี้มีความสำคัญตอประชาชนในเอเชียอยางไร ในปจจุบันทวีปเอเชียยังไมมีกลไกระดับภูมิภาคเพื่อคุมครอง สงเสริมและพิทักษสิทธิมนุษยชน ไมวาจะเปนในรูปของอนุสัญญา คณะกรรมาธิการ หรือศาล เมื่อเทียบกันแลว ทวีปละตินอเมริกายังมี อนุสัญญาระหวางทวีปอเมริกาเพื่อคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับให สูญหาย (Inter-American Convention for the Protection of All Person from Enforced or Involuntary Disappearances) ในขณะ ที่ทางยุโรปมีบทบัญญัติดานสิทธิมนุษยชนหลายฉบับ อยางเชน สภา ยุโรป อนุสัญญาวาดวยสิทธิมนุษยชนแหงยุโรป ศาลสิทธิมนุษยชน แหงยุโรป นอกจากนั้น ในปจจุบันยังไมมีประเทศใดในเอเชียที่มีกฎ หมายระดับชาติที่สามารถเอาผิดในกรณีบังคับใหสูญหายได ดวยเหตุ ดังกลาว เมื่อมีการรับรองและใหสัตยาบันอนุสัญญาระดับนี้ ก็จะนำ ไปสูการกำหนดกฎหมายในประเทศใหสอดคลองกัน และบัญญัติให การบังคับใหสูญหายเปนความผิดทางอาญา รวมทั้งกำกับใหมีการ ปฏิบัติตามบทบัญญัติเหลานี้สำหรับสนธิสัญญาฉบับตอไป นอกจากนั้น รายงานฉบับลาสุดของคณะทำงานดานการบังคับ ใหสูญหายสหประชาชาติระบุวา เอเชียเปนทวีปที่มีการรองเรียนกรณี สูญหายมากที่สุด ทั้งในอดีตและปจจุบัน ในขณะที่เอเชียยังไมมีทั้ง กลไกระดับชาติ ภูมิภาค และสากลที่จะเอาผิดกับการบังคับใหสูญหาย องคการสหประชาชาติจึงเปนชองทางเดียวที่ครอบครัวของผูสูญหาย ในเอเชียสามารถใชประโยชนได

28 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

เหตุใดการกำหนดใหมีอนุสัญญาฉบับนี้จึงมีความสำคัญ รัฐที่ใหสัตยาบันรับรองอนุสัญญาฉบับนี้มีพันธกรณีที่จะตอง กำหนดกฎหมายเพื่อใหสามารถปฏิบัติตามพันธกรณีสากลนี้ได แม วาอาจจะไมมีผลประโยชนในระยะสั้นแตก็เปนการบังคับใหรัฐตอง ปฏิบัติหนาที่อยางมีมนุษยธรรมมากขึ้น อนุสัญญาฉบับนี้มีความสำคัญอยางเปนรูปธรรมตอเหยื่อและครอบ ครัวผูสูญหายอยางไรบาง อนุสัญญาฉบับนี้ เปนขั้นตอนที่นำไปสูการตอสูไมใหคนผิด ลอยนวล เปนการสงเสริมใหมีการฟองรองเอาผิดกับผูกระทำความผิด และชวยใหเกิดความหวังตอเหยื่อและญาติของผูสูญหาย ถือไดวา เปนปจจัยสำคัญที่ชวยในการล็อบบี้รัฐบาล เพื่อใหสัตยาบันรับรอง อนุสัญญาโดยเร็ว ในขณะเดียวกัน ครอบครัวผูสูญหายจะตองปฏิบัติ หนาที่ดังตอไปนี้ • สื่อสารกับคณะทำงานดานการบังคับใหสูญหาย สหประชาชาติ เปนประจำจะตองแจงใหคณะทำงานทราบขอมูลใหมๆ อยาง รวดเร็ว ในกรณีที่มีการสงเรื่องรองเรียนมาแลว จะตองหลีก เลี่ยงไมใหมีการละเมิดหลักการหกเดือน (หมายความวาใน กรณีที่คณะทำงานสงขอมูลใหกับผูรองเรียนแลว ถาผูรอง เรียนไมตอบกลับมาภายในหกเดือน คณะทำงานก็จะยกเลิก การติดตามกรณีรองเรียนนี้ไป) • ในกรณีที่มีการคุกคามหรือขมขู จะตองแจงใหคณะทำงาน ทราบโดยทันที และขอใหมีการแทรกแซงโดยรวดเร็ว สำคัญ อยางยิ่งที่จะตองใหขอมูลกับคณะทำงานเปนระยะๆ หลังจาก ที่มีการแทรกแซงแลว เพื่อใหมีการสนทนาอยางตอเนื่องและ เปนประโยชนตอไป The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 29

• สงมอบขอสังเกตทั่วไปตอคณะทำงาน ในแงของการปฏิบัติ ของรัฐบาลตอพันธกรณีที่มีปฏิญญา ในป 2535 • ใหสงเรื่องรองเรียนไปยังคณะมนตรีดานสิทธิมนุษยชน ใน กรณีที่รัฐแหงนั้นเปนภาคีของกติกาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน และสิทธิการเมืองและพิธีสารเลือกรับฉบับที่หนึ่ง เราจะสามารถล็อบบี้รัฐบาลใหเห็นความสำคัญและลงนามและให สัตยาบันรับรองอนุสัญญารับรองอนุสัญญาอยางไรบาง 1. ใหความรูตอสาธารณะ โดยการเผยแพรขอมูลเกี่ยวกับการ บังคับใหสูญหายและความสำคัญของอนุสัญญาที่จะชวย คุมครองสิทธิมนุษยชน ในบรรดาองคกรตางๆ ใหหาทาง พูดคุยในประเด็นนี้และมีการแจกจายเอกสารเพื่อการรณรงค ทั้งเอกสารบทนำ แผนปลิว โปสเตอร ฯลฯ 2. จัดอบรมใหกับกลุมตางๆ โดยเฉพาะสื่อมวลชนและนักวิชาการ เกี่ยวกับเนื้อหาของอนุสัญญา และการทำงานเพื่อรณรงค และล็อบบี้ ซึ่งอาจชวยใหเรามีผูเชี่ยวชาญที่สามารถนำขอมูล ไปเผยแพรตอกลุมและภาคสวนอื่นๆ ได 3. ชวยพัฒนางานดานสื่อ เพื่อกระจายขอมูลใหกวางขวางขึ้น 4. เผยแพรขอมูลสรางความเขาใจเกี่ยวกับการสูญหายและ อนุสัญญาฯ 5. แปลขอมูลจากภาษาอังกฤษเปนภาษาอื่น และจากภาษาอื่น เปนภาษาอังกฤษ เพื่อใหคนอื่นไดอานและเขาใจประเด็น ปญหามากขึ้น 6. หาโอกาสที่จะล็อบบี้ผูนำประเทศตางๆ สมาชิกรัฐสภา และ เจาหนาที่รัฐบาลหรือรัฐมนตรีที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจ ใหสัตยาบันรับรองอนุสัญญา 30 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

หมายเหตุ ควรมีการสำรวจทัศนคติของรัฐบาลประเทศตางๆ ตอสิทธิ มนุษยชนโดยทั่วไป และตออนุสัญญาฉบับนี้เปนการเฉพาะ ผลการ สำรวจอาจจะชวยใหเราเขาใจจุดยืนของรัฐบาลที่มีตอสิทธิมนุษยชน มากขึ้น ซึ่งจะชวยกำหนดทิศทางการรณรงคและแผนการล็อบบี้ และ ชวยใหยุทธศาสตรและยุทธวิธีขององคกรมีประสิทธิภาพมากขึ้น งานศึกษาอาจรวมทั้งบทเรียนของเรื่องจริงที่เกิดขึ้นกับประชาชน ในหลายภูมิภาคทั่วโลก โดยถือเปนบทเรียนสำหรับการวางแผนเพื่อ ใหเกิดการรณรงคระดับนานาชาติเพื่อตอตานการสูญหายและการ ปลอยใหคนผิดลอยนวลที่มีประสิทธิภาพ ทั้งนี้เพื่อใหโลกนี้ไมเกิด บุคคลสูญหายขึ้นอีก

The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 31

INTERNATIONAL CONVENTION FOR THE PROTECTION OF ALL PERSONS FROM ENFORCED DISAPPEARANC อนุสัญญาวาดวยการคุมครอง บุคคลทุกคนจากการถูกบังคับใหหายสาบสูญ อารัมภบท รัฐภาคีแหงอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ พิจารณาจากพันธกรณีภายใตกฎบัตรสหประชาชาติ ในอันที่ จะสงเสริมการยอมรับนับถือ และการยึดถือปฏิบัติตามหลักสิทธิ มนุษยชนและสิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐาน รำลึกถึงกติการะหวางประเทศวาดวยสิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม กติการะหวางประเทศวาดวยสิทธิทางการเมืองและ สิทธิพลเมือง และตราสารอื่นๆ ระหวางประเทศดานสิทธิมนุษยชน กฎหมายระหว า งประเทศด า นมนุ ษ ยธรรม และกฎหมายอาญา ระหวางประเทศ ระลึกถึงปฏิญญาวาดวยการคุมครองบุคคลทุกคนจากการถูก บังคับใหหายสาบสูญ ที่ไดรับการรับรองโดยที่ประชุมสมัชชาใหญ แหงองคการสหประชาชาติ สมัยสามัญ ตามขอมติที่ 47/133 เมื่อ วันที่ 18 ธันวาคม 2545 ตระหนักถึงความรายแรงของ การบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ ซึ่งตามกฎหมายอาญาระหวางประเทศ ในบางสถานการณ ถือวาเปน อาชญากรรมตอมวลมนุษยชาติ ตัดสินใจที่จะปองกันไมใหบุคคลถูกบังคับใหหายสาบสูญ และ ตอตานไมใหอาชญากรรมบังคับใหบุคคลหายสาบสูญอยูเหนือกฎหมาย The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 33

พิจารณาถึงสิทธิของบุคคลที่จะไมถูกบังคับใหหายสาบสูญ สิทธิของ ผูตกเปนเหยื่อที่จะไดรับความยุติธรรมและการชดเชยแกไข ยืนยันถึงสิทธิของผูตกเปนเหยื่อที่จะไดรับรูความเปนจริงเกี่ยว กับสภาพการที่บุคคลถูกบังคับใหหายสาบสูญ และชะตากรรมของ ผูที่ถูกบังคับใหหายสาบสูญ และสิทธิเสรีภาพในการคนหา ไดรับ และ ถายทอดขอมูลโดยตลอดจนกระทั่งถึงที่สุด จึงไดตกลงกันดังตอไปนี้ ภาค 1 ขอ 1 บุคคลใดๆ จะถูกบังคับใหหายสาบสูญมิได ไมมีขอยกเวนใดๆ แมในสภาวะสงครามหรือภัยคุกคามของ สงคราม ความไมมั่นคงทางการเมืองในประเทศ หรือสถานการณ ฉุกเฉินใดๆ ที่อาจเกิดขึ้น ที่จะใชเปนขออางเพื่อความชอบธรรมใน การบังคับใหบุคคลหายสาบสูญได ขอ 2 เพื่อวัตถุประสงคของอนุสัญญาฉบับนี้ ใหถือวาการบังคับให บุคคลหายสาบสูญ ไดแก การจับ ควบคุมตัว ลักพาตัว หรือวิธีการ อื่นใดในการทำใหบุคคลสูญเสียอิสรภาพ ที่กระทำโดยตัวแทนของรัฐ บุคคลหรือกลุมบุคคลที่กระทำไปโดยการใหอำนาจ สนับสนุน หรือรู เห็นเปนใจจากรัฐ และโดยที่รัฐปฏิเสธที่จะรับทราบวามีการทำให สูญเสียอิสรภาพนั้น หรือโดยปกปดชะตากรรม หรือสถานที่อยูของ ผูหายสาบสูญดังกลาว โดยที่สถานที่อยูของบุคคลผูหายสาบสูญนั้น กฎหมายไมสามารถใหความคุมครองได ขอ 3 แตละรัฐภาคีจะตองใชมาตรการที่เหมาะสมในการสืบสวน สอบสวนการกระทำตามที่ไดใหนิยามไวใน ขอ 2 ที่กระทำโดยบุคคล 34 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

หรือกลุมบุคคลที่กระทำโดยปราศจากอำนาจ โดยการสนับสนุนหรือ รูเห็นเปนใจจากรัฐ และตองนำผูที่รับผิดชอบมาดำเนินคดีตาม กระบวนการยุติธรรม ขอ 4 แตละรัฐภาคีจะตองใชมาตรการที่จำเปนเพื่อประกันวา การบังคับ ใหบุคคลหายสาบสูญเปนความผิดอาญาตามกฎหมายของประเทศตน ขอ 5 การบังคับใหบุคคลหายสาบสูญไปอยางกวางขวางหรือโดยการ ปฏิบัติอยางเปนระบบนั้น เปนอาชญากรรมตอมวลมนุษยชาติ ตามที่ นิยามไวในกฎหมายระหวางประเทศ และจะตองใหไดรับผลตามที่ กฎหมายระหวางประเทศเหลานั้นกำหนด ขอ 6 1. แตละรัฐภาคีจะตองดำเนินมาตรการที่จำเปนที่จะใหมีความรับผิด ทางอาญา อยางนอยที่สุดในกรณีดังตอไปนี้ (ก) บุคคลใดที่กระทำ สั่งการ รองขอ หรือชักจูงใหมีการกระทำ หรือพยายามกระทำ ถือวาเปนผูสมรูรวมคิดหรือเปนผูรวม ในการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ (ข) ผูบังคับบัญชาที่รูหรือทำเปนไมรับรูถึงขอมูลที่ชี้ใหเห็นไดอยาง ชัดเจนวา ผูใตบังคับบัญชาที่อยูภายใตอำนาจสั่งการหรืออำนาจ ควบคุมของตน ไดกอหรือกำลังจะกออาชญากรรมบังคับให บุคคลหายสาบสูญ ใชอำนาจหนาที่รับผิดชอบหรือการควบคุม กิจกรรมซึ่งเกี่ยวของกับอาชญากรรมบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ และไมใชมาตรการที่จำเปนและสมควรตามอำนาจของตน เพื่อปองกันหรือปราบปรามการทำใหบุคคลหายสาบสูญ หรือ ไมแจงเรื่องแกเจาหนาที่ผูมีอำนาจในการสืบสวนสอบสวนและ ฟองรองดำเนินคดี The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 35

(ค) บทบัญญัติในอนุวรรค (ข) ขางตนนั้น จะไมมีผลเปนการ ลบลางมาตรฐานที่สูงกวาของความรับผิดของผูบัญชาการ ทหาร หรือผูที่ปฏิบัติตนเปนผูบัญชาการทหารที่มีอยูตาม กฎหมายระหวางประเทศ 2. ไมใหมีการสั่งหรือชี้แนะจากเจาหนาที่รัฐ พลเรือน ทหาร หรือ บุคคลใด ที่จะใชเปนขออางเพื่อสรางความชอบธรรมใหกับการ บังคับใหบุคคลหายสาบสูญได ขอ 7 1. แตละรัฐภาคีจะตองทำใหความผิดในขอหาบังคับใหบุคคลหาย สาบสูญ เปนความผิดที่มีบทลงโทษที่เหมาะสม โดยถือวาเปน ความผิดรายแรง 2. แตละรัฐภาคีจะตองจัดใหมี (ก) การลดหยอนผอนโทษ โดยเฉพาะกับบุคคลที่มีสวนเกี่ยวของ ในการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ แตไดมีสวนนำบุคคลที่ หายไปนั้นกลับคืนมาโดยที่ยังมีชีวิตอยู หรือทำใหเกิดความ กระจางในคดีที่บุคคลถูกบังคับใหหายสาบสูญ หรือโดยการ ชี้วาใครเปนผูกระทำผิดในการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญไป (ข) จะตองไมลบลางกระบวนการยุติธรรมทางอาญาและเพิ่ม มาตรการ โดยเฉพาะการเสียชีวิตของบุคคลที่ถูกบังคับให สาบสูญหรือการบังคับบุคคลใหหายสาปสูญในกรณีที่เปนหญิง มีครรภ ผูเยาว ผูพิการ หรือบุคคลที่ดอยโอกาสตางๆ ขอ 8 เพื่อไมเปนการลบลางบทบัญญัติในขอ 5 1. สำหรับรัฐภาคีที่มีกฎหมายจำกัดดานอายุความนั้น ในเรื่องการ บังคับใหบุคคลหายสาบสูญนี้ จะตองใชมาตรการที่จำเปนเพื่อ ทำใหมั่นใจวาขอจำกัดดานกระบวนการยุติธรรมนี้จะ 36 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

(ก) มีอายุความยาวนาน และเหมาะสมกับความรายแรงของความผิด (ข) ใหถือวาเปนการทำความเปนความผิดตอเนื่อง โดยใหเริ่มนับ อายุความตั้งแตวันที่การบังคับใหบุคคลหายสาบสูญสิ้นสุดลง เปนตนไป 2. แตละรัฐภาคีจะตองรับประกันสิทธิของผูตกเปนเหยื่อของการบังคับ ใหบุคคลหายสาบสูญ วาจะไดรับการชดเชยเยียวยาอยางมีประสิทธิ ผลในระหวางอายุความนั้น ขอ 9 1. แตละรัฐภาคีจะตองใชมาตรการที่จำเปนในการจัดใหมีระบบ ตุลาการที่มีเขตอำนาจที่สามารถพิจารณาความผิดฐานบังคับให บุคคลหายสาบสูญ (ก) เมื่อความผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ ไดเกิดขึ้นใน ดินแดนที่อยูภายใตเขตอำนาจศาลของตน หรือบนเรือ หรือ อากาศยานที่จดทะเบียนในรัฐภาคีนั้น (ข) เมื่อผูถูกกลาวหาวากระทำผิดเปนคนสัญชาติของรัฐภาคี (ค) เมื่อบุคคลที่หายสาบสูญเปนบุคคลสัญชาติตน และรัฐภาคี พิจารณาเห็นวาสมควร 2. แตละรัฐภาคีจะตองดำเนินมาตรการที่จำเปนที่จะใหศาลที่มีเขต อำนาจพิจารณาความผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาบสูญได เมื่อ มีบุคคลที่ถูกกลาวหาวากระทำความผิดอยูในดินแดนภายใต เขตอำนาจศาลของตน เวนแตจะไดสงเปนผูรายขามแดน หรือ มอบตัวผูถูกกลาวหานั้นใหแกอีกรัฐหนึ่ง ตามพันธกรณีระหวาง ประเทศ หรือมอบตัวผูถูกกลาวหาใหกับศาลยุติธรรมระหวางประเทศ ซึ่งมีเขตอำนาจในการพิจารณาคดี 3. อนุสัญญาฯ ฉบับนี้จะไมจำกัดกีดกันการดำเนินเปนคดีอาญาอื่นๆ เพิ่มเติมตามกฎหมายในประเทศตอผูถูกกลาวหา The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 37

ขอ 10 1. ภายหลังจากที่มีการสอบสวนขอมูลที่มีอยูจนเปนที่พอใจแลว ถามี สภาพการที่รัฐภาคีพบวามีผูตองสงสัยในการกระทำความผิดฐาน บังคับใหบุคคลหายสาบสูญมาปรากฏตัวอยู ก็ใหควบคุมตัว หรือ ดำเนินมาตรการที่จำเปนตามกฎหมาย เพื่อจะใหแนใจวามีตัวผู กระทำผิดอยู การควบคุมตัวและมาตรการทางดานกฎหมายอื่นๆ ใหเปนไปตามกฎหมายของรัฐภาคีนั้น แตก็อาจใชเฉพาะคราว ตามความจำเปน เพื่อที่จะใหบุคคลดังกลาวถูกดำเนินคดี มอบตัว หรือ ถูกสงเปนผูรายขามแดน 2. รัฐภาคีที่ไดดำเนินมาตรการตามที่อางไวใน วรรค 1 ขางตน จะ ตองดำเนินการสืบสวนสอบสวนขั้นตนเพื่อใหไดขอเท็จจริงโดย เรงดวน และจะตองแจงรัฐภาคีที่ระบุไวในขอ 9 วรรค 1 ใหทราบ ถึงมาตรการที่ไดใชดำเนินการตามวรรค 1 ดังกลาว รวมทั้งสถานที่ ควบคุมตัว และสภาพการของการควบคุมตัว และสิ่งที่พบจาก การสืบสวนสอบสวน โดยระบุดวยวามีความตั้งใจที่จะใชอำนาจ ศาลของตนในการดำเนินคดีบุคคลดังกลาวหรือไม 3. บุคคลที่ถูกควบคุมตัวตามวรรค 1 อาจจะติดตอกับตัวแทนที่ใกล ที่สุดของรัฐที่ตนเปนผูมีสัญชาติไดโดยทันที หรือถาตนเปนบุคคล ที่ไรสัญชาติ ก็อาจติดตอกับตัวแทนของรัฐที่ตามปกติตนมีถิ่นที่ อยูในรัฐนั้น ขอ 11 1. เมื่อรัฐภาคีที่มีเขตอำนาจศาล ไดบุคคลที่ถูกกลาวหาวากระทำความ ผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาปสูญแลว ถาไมสงตัวเปนผูรายขาม แดนหรือมอบตัวบุคคลดังกลาวใหกับอีกรัฐหนึ่งตามพันธกรณีระหวาง ประเทศ หรือมอบบุคคลนั้นใหกับศาลอาญาระหวางประเทศที่เปน ที่ยอมรับวามีเขตอำนาจในการดำเนินคดีแลว ก็จะตองสงเรื่อง ใหแกพนักงานเจาหนาที่ของตนเพื่อฟองรองดำเนินคดีตอไป 38 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

2. พนักงานเจาหนาที่ตองพิจารณาดำเนินการในลักษณะเดียวกันกับ คดีที่เปนความผิดอาญารายแรงอื่นๆ ตามกฎหมายของรัฐภาคีนั้น ในกรณีที่อางถึงตามขอ 9 วรรค 2 มาตรฐานของพยานหลักฐาน ที่ใชในการฟองเปนคดีอาญาและใชในการพิพากษาลงโทษนั้น ตอง ไมต่ำกวาที่ใชกับกรณีที่อางถึงในขอ 9 วรรค 2 3. บุคคลที่ถูกดำเนินคดีที่เกี่ยวกับการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ จะตองมีหลักประกันวาจะไดรับการปฏิบัติอยางเปนธรรมในทุก ขั้นตอน บุคคลใดที่ถูกฟองรองดำเนินคดีในขอหาบังคับใหบุคคล หายสาบสูญจะไดรับการพิจารณาคดีอยางเปนธรรมโดยศาล หรือ คณะตุลาการที่มีอำนาจหนาที่และที่เปนอิสระ ซึ่งไดจัดตั้งขึ้น ตามกฎหมาย ขอ 12 1. แตละรัฐภาคีจะตองทำใหมั่นใจไดวา ผูที่รองเรียนกลาวหาวาไดมี บุคคลถูกบังคับใหหายสาบสูญ มีสิทธิที่จะรองเรียนตอพนักงาน เจาหนาที่ แลวเจาหนาที่จะตองทำงานตรวจสอบขอกลาวหาโดย พลันและอยางเที่ยงธรรม หากจำเปน ก็จะตองดำเนินการโดย ไมชักชา ดวยความเปนกลางตลอดกระบวนการสืบสวนสอบสวน ทั้งจะตองดำเนินการตามขั้นตอนที่จำเปนเพื่อใหมั่นใจวา ผูรองเรียน พยาน ญาติของบุคคลที่หายสาบสูญ และทนายความของบุคคล ดังกลาว รวมทั้งบุคคลที่มีสวนในการสืบสวนสอบสวนทั้งหมด ไดรับการปองกันจากการปฏิบัติที่มิชอบ หรือการขมขูคุกคามอัน เนื่องมาจากการรองเรียนหรือใหพยานหลักฐานของตน 2. ในกรณีที่มีมูลอันนาเชื่อไดวา มีบุคคลถูกบังคับใหหายสาบสูญ เจาหนาที่ตามที่ระบุไวในวรรค 1 จะตองทำการสืบสวนสอบสวน คดีดังกลาว ถึงแมวาจะไมมีการรองเรียนอยางเปนทางการก็ตาม 3. แตละรัฐภาคีจะตองทำใหแนใจไดวา เจาหนาที่ที่อางถึงตาม วรรค 1 นั้น The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 39

(ก) มีอำนาจหนาที่และไดรับปจจัยที่จำเปนเพื่อใหการสืบสวน สอบสวนเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ รวมทั้งการเขาถึงเอกสาร หรือขอมูลอื่นๆ ที่เกี่ยวของกับการสืบสวนสอบสวน (ข) มีอำนาจในการเขาไปในสถานที่ซึ่งมีเหตุผลอันสมควรที่นาเชื่อ ไดวา จะเปนสถานที่ที่มีผูถูกบังคับใหหายสาบสูญอยู โดยหาก จำเปนก็อาจตองไดรับอนุญาตจากศาลเสียกอน ซึ่งศาลจะ ตองมีคำสั่งในเรื่องดังกลาวโดยพลัน 4. แตละรัฐภาคีจะตองมีมาตรการที่จำเปนในการปองกันและลงโทษ การกระทำใดๆ ที่จะใหมีการยุติการสืบสวนสอบสวน จะตองทำให มั่นใจวาบุคคลที่ตองสงสัยวามีสวนในการทำความผิดฐานบังคับให บุคคลหายสาบสูญนั้น ไมอยูในตำแหนงที่มีอิทธิพลสามารถขัดขวาง ความคืบหนาของการสืบสวนสอบสวน โดยการกดดัน หรือกระทำ การอันเปนการขมขูคุกคาม หรือตอบโต ตอผูรองเรียน พยาน ญาติ ของบุคคลที่หายสาบสูญ หรือทนายความของบุคคลเหลานั้น หรือตอ บุคคลที่มีสวนในการสืบสวนสอบสวนคดีนั้น ขอ 13 1. เพื่อจุดประสงคในการสงผูรายขามแดนระหวางรัฐภาคีดวยกัน ความผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาบสูญนั้นจะตองไมถือวาเปน ความผิดทางการเมือง หรือเปนการกระทำผิดที่เกี่ยวของกับคดี การเมือง หรือเปนความผิดที่เกิดขึ้นจากมูลเหตุจูงใจทางการเมือง ดวยเหตุดังกลาว การขอใหสงผูรายขามแดนในขอหาบังคับให บุคคลหายสาบสูญนั้น จะตองไมถูกปฏิเสธโดยอาศัยเพียงเหตุผล ดังกลาวเทานั้น 2. ความผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาบสูญนั้น ใหถือเปนความผิด ที่สามารถสงผูรายขามแดนไดตามสนธิสัญญาสงผูรายขามแดน ที่มีอยูแลวระหวางรัฐภาคี กอนอนุสัญญานี้จะมีผลใชบังคับ 40 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

3. รัฐภาคีทั้งหลายจะตองนำความผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ ไประบุไวในสนธิสัญญาสงผูรายขามแดนที่จะทำตอไป โดยใหถือ เปนความผิดที่สงผูรายขามแดนได 4. ถารัฐภาคีหนึ่งมีขอกำหนดสงผูรายขามแดนตามสนธิสัญญาที่มี อยู ไดรับการรองขอใหสงผูรายขามแดนจากอีกรัฐภาคีหนึ่ง ที่ไมมี สนธิสัญญาสงผูรายขามแดนตอกัน ก็อาจพิจารณาใชอนุสัญญาฯ ฉบับนี้มาเปนพื้นฐานทางกฎหมายที่จำเปนสำหรับการสงผูราย ขามแดนในคดีความผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาบสูญได 5. รัฐภาคีทั้งหลายที่ไมมีขอกำหนดสงผูรายขามแดนตามสนธิสัญญา ที่มีอยู จะตองยอมรับวาความผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ เปนฐานความผิดที่สามารถสงผูรายขามแดนระหวางรัฐภาคีได 6. การสงผูรายขามแดนในทุกกรณี ใหเปนไปตามเงื่อนไขที่กำหนด ไวโดยกฎหมายของประเทศที่ถูกรองขอ หรือโดยสนธิสัญญาสง ผูรายขามแดนที่อาจใชบังคับได โดยเฉพาะอยางยิ่ง เงื่อนไขที่ เกี่ยวกับโทษขั้นต่ำสำหรับคดีสงผูรายขามแดน และมูลเหตุที่ ประเทศที่ถูกรองขออาจใชปฏิเสธการสงผูรายขามแดน หรือตั้ง เงื่อนไขตางๆ ในการสงผูรายขามแดน 7. จะตองไมตีความอนุสัญญานี้ ไปในทางที่บังคับพันธกรณีเพื่อให สงผูรายขามแดน ถารัฐภาคีที่ถูกรองขอมีเหตุผลที่เพียงพอที่เชื่อ ไดวา คำรองขอใหสงผูรายขามแดนนั้นมีความมุงหมายที่จะฟอง รองดำเนินคดี หรือลงโทษบุคคลใดๆ อันเนื่องมาจากมูลเหตุทาง เพศ เชื้อชาติ ศาสนา สัญชาติ เผาพันธุกำเนิด ทัศนะทางการเมือง หรือการเปนสมาชิกของกลุมสังคม หรือการปฏิบัติตามคำรองขอ จะเปนเหตุใหบุคคลดังกลาวนั้นไดรับอันตรายดวยเหตุดังกลาวนั้น ขอ 14 1. รัฐภาคีทั้งหลายจะตองชวยเหลือกันและกันอยางเต็มที่ โดยจัดให มีมาตรการที่จใหมีความชวยเหลือทางกฎหมายรวมกัน ในการดำเนิน The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 41

คดีเกียวกับขอหาความผิดฐานบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ รวม ทั้งการใหพยานหลักฐานทั้งหมดที่ตนมีอยูซึ่งจำเปนสำหรับการ ดำเนินคดี 2. การใหความชวยเหลือกันทางกฎหมาย ใหเปนไปตามเงื่อนไขของ กฎหมายในประเทศของรัฐภาคีที่ถูกรองขอ หรือโดยสนธิสัญญา ตางๆ ที่ใชบังคับไดสำหรับการชวยเหลือกันทางกฎหมาย รวมทั้ง เงื่อนไขเกี่ยวกับมูลฐานที่ประเทศที่ถูกรองขออาจใชปฎิเสธในการ จัดใหมีความชวยเหลือกันทางกฏหมาย หรืออาจใหมีความชวย เหลือกันโดยมีเงื่อนไข ขอ 15 รัฐภาคีทั้งหลายจะใหความรวมมือกัน และจะชวยใหมีมาตร การอยางดีที่สุดในการใหความชวยเหลือกัน เพื่อชวยเหลือผูตกเปน เหยื่อของการถูกบังคับใหหายสาบสูญ และในการคนหา การหาตำแหนง แหลงที่ และการปลอยบุคคลที่ถูกบังคับใหหายสาบสูญเปนอิสระ และ ในกรณีที่เสียชีวิต จะใหมีการขุดศพ ระบุเอกลักษณบุคคล และสง กลับรางของบุคคลที่หายสาบสูญ ขอ 16 1. จะไมมีรัฐภาคีใดกระทำตอบุคคลใดๆ โดยการเนรเทศ ผลักดัน กลับ สงมอบตัวหรือสงเปนผูรายขามแดนใหแกอีกรัฐหนึ่ง หาก มีมูลที่เพียงพอที่จะเชื่อไดวาบุคคลดังกลาวจะประสบกับอันตราย จากการถูกบังคับใหหายสาบสูญ 2. เพื่อความมุงหมายที่จะตัดสินวามีมูลเหตุดังกลาวขางตนหรือไม ใหพนักงานเจาหนาที่พิจารณาเรื่องตางๆ ที่เกี่ยวของ รวมทั้งสิ่ง ที่เกิดขึ้นในรัฐดังกลาว เกี่ยวกับการละเมิดสิทธิมนุษยชนอยาง รายแรงกวางขวาง หรือการละเมิดกฎหมายดานมนุษยธรรมระหวาง ประเทศอยางรายแรง 42 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ขอ 17 1. จะตองไมมีบุคคลใดถูกคุมขังอยางลับๆ 2. เพื่อที่จะไมเปนการลบลางพันธกรณีระหวางประเทศของรัฐภาคี เกี่ยวกับการทำใหสูญเสียอิสรภาพของบุคคล ดังนั้นในกฎหมาย ของแตละรัฐภาคีจะ (ก) สรางเงื่อนไขสำหรับการออกคำสั่งที่จะบุคคลทำใหสูญเสีย อิสรภาพ (ข) ระบุผูมีอำนาจในการออกคำสั่งที่ทำใหบุคคลสูญเสียอิสรภาพ (ค) รับประกันวาบุคคลที่ถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพจะถูกควบคุม ตัวเฉพาะในสถานที่ที่ไดรับการยอมรับอยางเปนทางการวา เปนสถานที่ใชสำหรับการการนั้นเทานั้น (ง) รับประกันวาบุคคลที่ถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพจะไดรับอนุญาต ใหติดตอสื่อสารกับและไดรับการเยี่ยมเยียนจากครอบครัว ทนายความ หรือผูที่บุคคลนั้นเลือก ทั้งนี้ตามเงื่อนไขที่กำหนด โดยกฎหมาย หรือถาบุคคลดังกลาวเปนชาวตางประเทศ ก็ จะไดรับการติดตอจากเจาหนาที่ทางการทูตตามกฎหมาย ระหวางประเทศที่ใชอยู (จ) รับประกันวาจะมีพนักงานเจาหนาที่ และผูมีอำนาจตามกฎหมาย สามารถเขาถึงสถานที่อยูของผูที่สูญเสียอิสรภาพนั้นได ถา จำเปนก็ใหขออนุญาตจากศาลที่มีเขตอำนาจเสียกอน (ฉ) รับประกันวาบุคคลใดๆ ที่สูญเสียอิสรภาพ หรือผูแทนอันชอบ ดวยกฎหมายของบุคคลที่ตองสงสัยวาถูกบังคับใหหายสาบสูญ มีสิทธิจะไดเขาสูกระบวนการทางศาล เพื่อใหศาลมีคำสั่งโดย ไมชักชาวา การทำใหบุคคลนั้นสูญเสียอิสรภาพชอบดวย กฎหมายหรือไม และสั่งใหปลอยตัว ถาพบวาการทำใหสูญ เสียอิสรภาพนั้น ไมชอบดวยกฎหมาย ทั้งนี้ เนื่องจากบุคคล ที่สูญเสียอิสรภาพไมสามารถใชสิทธิตามกฎหมายได จึงจำเปน The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 43

ตองมีผูแทนอันชอบดวยกฎหมาย เชน ญาติของผูที่สูญเสีย อิสรภาพ หรือทนายความของบุคคลดังกลาว 3. แตละรัฐภาคีจะตองทำใหมั่นใจวามีการรวบรวมและเก็บรักษา เอกสารทางทะเบียนที่เปนปจจุบัน ที่บันทึกเกี่ยวกับบุคคลที่ถูก ทำใหสูญเสียอิสรภาพ ซึ่งจะตองนำมาแสดงไดโดยพลันเมื่อมีการ รองขอ โดยจะตองแสดงตอศาล หรือพนักงานเจาหนาที่หรือสถาบัน ที่มีอำนาจหนาที่ตามความมุงหมายของกฏหมายของรัฐภาคีที่ เกี่ยวของ หรือตามกฏหมายระหวางประเทศที่รัฐภาคีนั้นเกี่ยวของ โดยมีขอมูลอยางนอยดังตอไปนี้ (ก) ระบุเอกลักษณบุคคลของผูที่ถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพ (ข) วัน เวลา และสถานที่ที่บุคคลถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพและ ระบุเจาหนาที่ที่ทำใหบุคคลดังกลาวสูญเสียอิสรภาพ (ค) เจาหนาที่ที่มีคำสั่งที่ทำใหบุคคลสูญเสียอิสรภาพ และเหตุผล ในการทำใหสูญเสียอิสรภาพ (ง) เจาหนาที่ที่รับผิดชอบการทำใหสูญเสียอิสรภาพ (จ) สถานที่ที่ใชในการทำใหสูญเสียเสรีภาพ วัน เวลาที่รับตัว เขามาควบคุม และเจาหนาที่ที่รับผิดชอบสถานที่ที่ใชในการ ทำใหสูญเสียอิสรภาพ (ฉ) ระบุสภาวะทางสุขภาพของบุคคลที่ถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพ (ช) ในกรณีการเสียชีวิตระหวางถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพ จะตอง ระบุสภาพการณและสาเหตุการตายและสถานที่ปลายทางที่ ไวศพของผูตาย (ซ) วันและเวลาของการปลอยตัว หรือการยายสถานที่คุมขัง จุดหมาย ปลายทาง และเจาหนาที่รับผิดชอบในการยายที่คุมขัง ขอ 18 1. ภายใตบทบัญญัติของขอ 19 และ 20 แตละรัฐภาคีจะตองรับประกัน ตอบุคคลใดๆ ก็ตามที่มีสวนไดเสียโดยชอบดวยกฏหมาย ในการ 44 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ไดมาซึ่งขอมูล เชน ญาติของบุคคลที่ถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพ ผูแทนหรือทนายความของคนเหลานั้น โดยใหสามารถเขาถึงขอมูล ไดอยางนอยที่สุดดังตอไปนี้ (ก) ชื่อเจาหนาที่ที่มีคำสั่งทำใหสูญเสียอิสรภาพ (ข) วันเวลาและสถานที่ที่บุคคลถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพและวันที่ เขาไปอยูในสถานที่นั้น (ค) ชื่อเจาหนาที่ที่ทำหนาที่ควบคุม (ง) สถานที่ควบคุมตัวบุคคลที่ถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพ รวมถึงกรณี ที่มีการยายไปอีกสถานที่หนึ่ง จุดหมายปลายทางและชื่อเจา หนาที่ที่รับผิดชอบในการยาย (จ) วันเวลาสถานที่ที่ถูกปลอยตัว (ฉ) สภาวะทางสุขภาพของบุคคลที่ถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพ (ช) ถาเปนกรณีการเสียชีวิตระหวางที่สูญเสียอิสรภาพ จะตองระบุ สาเหตุการตายและสถานที่ปลายทางที่ไวศพของผูเสียชีวิต 2. จะตองมีมาตราการที่เหมาะสมเมื่อจำเปน ในการปองกันบุคคล ตามวรรค 1 รวมทั้งผูที่มีสวนรวมในการสืบสวนสอบสวน จากการ ปฏิบัติที่ไมชอบธรรม การถูกขมขูคุกคามและการแทรกแซงในการ คนหาขอมูลเกี่ยวกับบุคคลที่สูญเสียอิสรภาพ ขอ 19 1. ขอมูลสวนบุคคลซึ่งรวมถึงขอมูลทางการแพทยและพันธุกรรม ซึ่ง ถูกเก็บรวบรวมและ/หรือสงใหตามกรอบของการคนหาบุคคลที่ถูก บังคับใหหายสาบสูญ จะตองไมถูกนำไปใชหรือมีไวเพื่อการอยาง อื่น นอกเหนือจากการใชเพื่อการคนหาผูหายสาบสูญ แตทั้งนี้ บทบัญญัตินี้จะไมถูกนำไปใชเพื่อลบลางการใชขอมูลดังกลาว ในการดำเนินคดีอาญาอันเกี่ยวของกับความผิดฐานบังคับใหบุคคล นั้นหายสาบสูญ หรือการใชสิทธิเพื่อจะไดรับการชดใชเยียวยา The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 45

2. การเก็บรวบรวม การจัดทำ การใช หรือการเก็บรักษาขอมูลสวน บุคคล รวมถึงขอมูลทางการแพทยและพันธุกรรมจะตองไมละเมิด สิทธิหรือสงผลใหเกิดการละเมิดสิทธิมนุษยชน เสรีภาพขั้นพื้นฐาน หรือศักดิ์ศรีความเปนมนุษยของบุคคล ขอ 20 เฉพาะกรณี เมื่อบุคคลไดรับการปกปองคุมครองตามกฎหมาย และการทำใหสูญเสียอิสรภาพนั้นอยูภายใตอำนาจควบคุมของศาล เทานั้น ที่สิทธิที่จะไดรับขอมูลตามขอ 18 อาจถูกจำกัดลงได ซึ่งถือ เปนกรณีที่เปนขอยกเวนอันมีความจำเปนอยางยิ่งตามที่กฎหมาย กำหนดไว และถาการสงขอมูลนั้นจะเปนการกระทบตอความเปน สวนตัว หรือความปลอดภัยของบุคคล หรือเปนขัดขวางการสืบสวน สอบสวนคดีอาญา หรือเปนเหตุผลอื่นๆ ตามกฎหมายซึ่งสอดคลอง กับกฎหมายระหวางประเทศ และสอดคลองกับวัตถุประสงคของ อนุสัญญาฉบับนี้ นอกจากนี้แลว จะตองไมมีกรณีใดๆ เลยที่จะมีการ จำกัดสิทธิในขอมูลขาวสารตามที่ระบุไวในขอ 18 ที่สามารถกอใหเกิด การดำเนินการตามที่นิยามไวในขอ 2 หรือเปนการละเมิดขอ 17 วรรค 1 โดยที่จะไมเปนการลบลางตอการพิจารณาวา การทำใหบุคคล สูญเสียอิสรภาพชอบดวยกฎหมายหรือไม รัฐภาคีทั้งหลายจะตอง ประกันวาบุคคลตามที่ระบุไวในขอ 18 วรรค 1 มีสิทธิที่จะไดรับการ เยียวยาโดยกระบวนการยุติธรรมโดยพลันและอยางมีประสิทธิภาพ เพื่อเปนหนทางที่จะไดรับขอมูลตามที่ระบุไวในขอ 18 วรรค 1 โดย ไมชักชา สิทธิในอันที่จะไดรับการเยียวยานี้จะตองไมถูกระงับหรือ จำกัดไมวาในสภาพการณใดๆ ขอ 21 แตละรัฐภาคีจะตองดำเนินมาตรการที่จำเปนเพื่อใหมั่นใจวา บุคคลที่ถูกทำใหสูญเสียเสรีภาพจะไดรับการปลอยตัวในลักษณะที่มี ขอพิสูจนยืนยันที่ตรวจสอบไดวามีการปลอยตัวแลวจริง แตละรัฐภาคี 46 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

จะตองดำเนินมาตรการที่จำเปนเพื่อทำใหมั่นใจวารางกายของบุคคล นั้นอยูในสภาพที่แข็งแรง และอยูในสภาพที่สามารถที่จะใชสิทธิของ ตนไดอยางเต็มที่ในขณะที่ไดรับการปลอยตัว โดยที่จะไมเปนการ ลบลางพันธกรณีที่บุคคลดังกลาวนั้นอาจมีอยูตามกฎหมาย ขอ 22 เพื่อไมใหเปนการลบลางบทบัญญัติในขอ 6 แตละรัฐภาคีจะ ตองมีมาตรการที่จำเปนที่จะปองกันและลงโทษการกระทำตอไปนี้ (ก) การทำใหเกิดความลาชาหรือขัดขวางการเยียวยาตามขอ 17 วรรค 2 (ฉ) และขอ 20 วรรค 2 (ข) การไมลงบันทึกเรื่องการทำใหสูญเสียเสรีภาพของบุคคลใดๆ หรือทำบันทึกขอมูลใดๆ ที่เจาหนาที่ที่รับผิดชอบการลงทะเบียน อยางเปนทางการทราบ หรือควรจะทราบ โดยลงบันทึกอยาง ไมละเอียดถูกตอง (ค) การปฏิเสธในการจัดใหขอมูลเกี่ยวกับการทำใหสูญเสียเสรีภาพ ของบุคคล หรือใหขอมูลที่ไมถูกตองแมนยำ ถึงแมวาจะเปน เรื่องที่ถูกตองตามที่กฎหมายกำหนดแลวก็ตาม ขอ 23 1. แตละรัฐภาคีจะทำใหมั่นใจวา จะมีการอบรมเจาหนาที่ผูบังคับ ใชกฎหมาย ทั้งฝายพลเรือนและทหาร บุคคลากรทางการแพทย เจาหนาที่รัฐ และบุคคลอื่นๆ ที่อาจเกี่ยวของกับการควบคุมตัว หรือการปฏิบัติตอผูถูกทำใหสูญเสียอิสรภาพ ซึ่งรวมถึงการใหการ ศึกษาและใหขอมูลที่จำเปนอันเกี่ยวกับอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ ทั้งนี้เพื่อ (ก) ปองกันไมใหเจาหนาที่เหลานี้มีสวนในการบังคับใหบุคคล หายสาบสูญ (ข) เนนถึงความสำคัญในการปองกันและการสืบสวนสอบสวน กรณีการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 47

(ค) ทำใหแนใจวาจะตระหนักถึงความจำเปนเรงดวนในการคลี่คลาย คดีบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ 2. แตละรัฐภาคีจะตองทำใหแนใจวา คำสั่ง หรือคำชี้แนะ ที่ระบุให อำนาจ หรือสงเสริมใหมีการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญนั้น เปน สิ่งที่จะกระทำมิได แตละรัฐภาคีจะตองประกันวาผูที่ปฏิเสธที่จะ ปฎิบัติตามคำสั่งนั้นจะไมตองถูกลงโทษ 3. แตละรัฐภาคีจะตองมีมาตรการที่จำเปนที่ทำใหแนใจไดวาบุคคล กลาวถึงในวรรค 1 ที่มีเหตุผลที่จะเชื่อไดวามีการบังคับใหบุคคล หายสาบสูญเกิดขึ้น หรือไดมีการวางแผนเกิดขึ้นแลว โดยจะตอง รายงานเรื่องนี้ตอผูบังคับบัญชา และถาจำเปนจะตองรายงานให กับพนักงานเจาหนาที่ หรือหนวยงานที่มีอำนาจในการตรวจสอบ และเยียวยาแกไข ขอ 24 1. เพื่อวัตถุประสงคของอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ “ผูเปนเหยื่อ” หมายถึง บุคคลที่หายสาบสูญ หรือบุคคลใดๆ ที่ไดรับความเสียหายอันเปน ผลโดยตรงการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ 2. ผูตกเปนเหยื่อแตรายมีสิทธิในการรับรูความจริงอันเกี่ยวของกับ สภาพการณของการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ ความคืบหนา และผลของการสืบสวนสอบสวน และชะตากรรมของบุคคลที่หาย สาบสูญ แตละรัฐภาคีจะตองมีมาตรการอยางเหมาะสมตอเรื่องนี้ 3. แตละรัฐภาคีจะตองมีมาตรการที่เหมาะสมในการคนหาตำแหนง แหงที่ควบคุมตัว และปลอยตัวบุคคลที่หายไป และในกรณีที่มี การเสียชีวิต จะตองหาตำแหนงแหงที่ เคารพและสงคืนรางของ ผูหายสาบสูญ 4. แตละรัฐภาคีจะตองทำใหมั่นใจวา ตนมีระบบกฎหมายที่ผูที่เปน เหยื่อของการบังคับใหหายสาบสูญจะไดรับสิทธิในการชดใชคาเสีย หายอยางเปนธรรมและเพียงพอโดยพลัน 48 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

5. สิทธิที่จะไดรับการชดใชคาเสียหายตามวรรค 4 ใหครอบคลุมถึง ความเสียหายทางดานวัตถุและดานจิตใจ โดยจะตองมีรูปแบบ การชดเชยเยียวยาที่เหมาะสม ดังเชน (ก) การทำใหกลับคืนดังเดิม (ข) การบำบัด (ค) การคืนศักดิ์ศรีความเปนมนุษยและชื่อเสียงเกียรติยศจนเปน ที่พึงพอใจ (ง) การรับประกันวาจะไมเกิดเรื่องซ้ำอีก 6. โดยที่จะไมเปนการลบลางพันธกรณีที่จะใหมีการสืบสวนสอบสวน อยางตอเนื่องจนกระทั่งเกิดความกระจางเกี่ยวกับชะตากรรมของ บุคคลที่หายสาบสูญ รัฐภาคีแตละรัฐจะตองจัดใหมีมาตรการที่ เหมาะสมเกี่ยวกับสถานการณดานกฎหมายของบุคคลที่ถูกบังคับ ใหหายสาบสูญ ผูซึ่งไมสามารถใหความกระจางเกี่ยวกับชะตากรรม ของบุคคลนั้นได และรวมถึงญาติ ในสวนที่เกี่ยวของกับสวัสดิการ ทางสังคม การเงิน กฎหมายครอบครัว และสิทธิในทรัพยสินตางๆ 7. แตละรัฐภาคีจะตองประกันสิทธิในการรวมตัวกันจัดตั้งและเขารวม อยางเสรีในองคกร หรือสมาคมที่เกี่ยวของกับการพยายามที่จะ ทราบถึงสภาพและชะตากรรมของบุคคลที่หายไป และใหความ ชวยเหลือผูเปนเหยื่อของการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ ขอ 25 1. แตละรัฐภาคีจะตองมีมาตรการที่จำเปน ในการปองกันและลงโทษ ตามกฎหมายอาญา (ก) การพรากเด็กไปโดยไมชอบ ใหเปนบุคคลที่ถูกบังคับใหหาย สาบสู ญ จากบิดา มารดา หรือผูปกครอง ตามกฎหมาย ซึ่งเปนบุคคลที่ถูกบังคับใหหายสาบสูญ หรือที่เกิดระหวางที่ มารดาเปนบุคคลถูกบังคับใหหายสาบสูญ The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 49

(ข) การปลอมแปลง การปดบัง การทำลายเอกสารที่เกี่ยวกับการ พิสูจนเอกลักษณบุคคลของเด็กตามอนุวรรค (ก) 2. แตละรัฐภาคีจะตองมีมาตราการที่จำเปนในการคนหาและระบุถึง เด็กตามวรรค 1 (ก) และสงคืนเด็กเหลานั้นใหกับครอบครัวตน กำเนิด ที่สอดคลองกับกระบวนการตามกฎหมายและตามขอตกลง ระหวางประเทศที่ใชบังคับ 3. รัฐภาคีทั้งหลายจะชวยเหลือกันและกันในการคนหาระบุเอก ลักษณบุคคล และระบุสถานที่ควบคุมตัวของเด็กตามวรรค 1 (ก) 4. ดวยเหตุแหงความจำเปนที่จะตองคุมครองประโยชนสูงสุดของเด็ก ตามที่อางไวในวรรค 1 (ก) และดวยสิทธิของพวกเขา ที่จะสงวน ไวหรือสถาปนาใหมอีกครั้ง ซึ่งเอกลักษณบุคคล ซึ่งรวมถึงสัญชาติ ชื่อ และความสัมพันธในทางเครือญาติ ตามที่ยอมรับโดยกฎหมาย รัฐภาคีทั้งหลายที่ยอมรับระบบการรับรองบุตรบุญธรรม หรือรูป แบบใดๆ ในการดูแลเด็ก จะตองมีกระบวนการทางกฎหมายเพื่อ ทบทวนการรับเปนบุตรบุญธรรม การดูแลเด็ก และ ถาเปนกรณี ที่เหมาะสมก็ใหยกเลิกการรับเปนบุตรบุญธรรมที่เกิดขึ้นกับเด็ก ของบุคคลที่ถูกบังคับใหหายสาบสูญ 5. ในทุกกรณีี และโดยเฉพาะในสวนที่เกี่ยวกับขอ 25 นี้ทั้งหมด ประโยชนสูงสุดของเด็กจะตองเปนหลักประการแรกในการพิจารณา และเด็กที่สามารถใหทัศนะของตนเองได จะตองมีสิทธิในการแสดง ออกซึ่งทัศนะเหลานั้นอยางเสรี ทัศนะดังกลาวของเด็กใหมีน้ำหนัก ตามอายุและวุฒิภาวะของเด็ก ภาค 2 ขอ 26 1. ใหจัดตั้งคณะกรรมการเรื่องการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญ (ตอ ไปในที่นี้เรียกวา “คณะกรรมการฯ”) เพื่อปฏิบัติหนาที่ตามที่กำหนด 50 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ไวในอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ คณะกรรมการฯ จะประกอบไปดวยผู เชี่ยวชาญจำนวนสิบคนที่เปนผูมีจริยธรรมและมีคุณวุฒิเปนที่ ยอมรับในดานสิทธิมนุษยชน ซึ่งเขารับตำแหนงในฐานะสวนบุคคล เปนอิสระ และไมฝกใฝฝายใด สมาชิกของคณะกรรมการฯ จะได รับการเลือกตั้งโดยรัฐภาคีทั้งหลาย โดยกระจายกันไปตามที่ตั้ง ทางภูมิศาตรโดยเทาเทียมกัน เปนการสมควรที่จะพิจารณาประโยชน จากการมีสวนรวมของคณะกรรมการที่มีบุคคลที่มีประสบการณทาง กฎหมายที่เกี่ยวของ และมีตัวแทนเพศสภาวะในสัดสวนที่สมดุล 2. สมาชิกของคณะกรรมการฯ จะไดรับเลือกตั้งดวยวิธีลงคะแนนลับ โดยเลือกจากรายชื่อของบุคคลที่ถูกเสนอโดยรัฐภาคีตางๆ จากบุคคล สัญชาติตน ในระหวางการประชุมรัฐภาคีทั้งหลายทุกๆ 2 ปที่จัดขึ้น โดยเลขาธิการองคการสหประชาชาติเพื่อวัตถุประสงคนี้ การประชุม นั้นตองประกอบดวยรัฐภาคี 2 ใน 3 จึงจะครบเปนองคประชุม บุคคล ที่ไดรับเลือกตั้งใหเปนคณะกรรมการฯ จะตองไดรับคะแนนสูงสุด โดยลำดับ ซึ่งเปนคะแนนเสียงขางมากโดยเด็ดขาดจากผูแทนรัฐ ภาคีทั้งหลายที่รวมประชุมและรวมลงคะแนน 3. การเลือกตั้งครั้งแรกจะจัดใหมีขึ้นอยางชาภายในกำหนด 6 เดือน นับแตวันที่อนุสัญญาฯ ฉบับนี้มีผลบังคับใช โดย 4 เดือนกอนวัน ที่จะมีการเลือกตั้งคณะกรรมการฯ แตละครั้ง เลขาธิการองคการ สหประชาชาติจะตองออกจดหมายเชิญรัฐภาคีทุกรัฐ ใหเสนอชื่อ บุคคลที่จะเขารับการเลือกตั้งภายกำหนดเวลา 3 เดือน เลขาธิการฯ จะจัดทำบัญชีรายชื่อผูที่ถูกเสนอโดยเรียงตามลำดับตัวอักษร โดย ระบุวาเสนอชื่อโดยรัฐภาคีใด แลวเสนอบัญชีนั้นตอรัฐภาคีทุกรัฐ 4. กรรมการฯ จะดำรงตำแหนงวาระละ 4 ป โดยมีสิทธิรับเลือกตั้ง ไดอีกหนึ่งวาระ อยางไรก็ตาม สมาชิกจำนวน 5 คนที่ไดรับเลือก ตั้งในคราวแรกจะสิ้นสุดลงหลังจากครบกำหนด 2 ป โดยในทันที หลังจากการเลือกตั้งครั้งแรก ใหประธานกรรมการฯ ตามที่อาง ไวในวรรค 2 เลือกรายชื่อทั้ง 5 นั้นโดยวิธีจับฉลาก The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 51

5. ถากรรมการฯทานใด เสียชีวิต หรือลาออก หรือไมสามารถปฏิบัติ หนาที่ไดดวยเหตุผลใดๆก็ตามอีกตอไป ก็ใหรัฐภาคีที่เสนอชื่อ กรรมการผูนั้นเสนอชื่อบุคคลสัญชาติตนเขารับการเลือกตั้งใหเปน กรรมการแทน แตทั้งนี้ตองไดรับความเห็นชอบจากเสียงขางมาก ของรัฐภาคีทั้งหลาย โดยใหถือวาไดรับความเห็นชอบจากรัฐภาค แลว เวนแตวาจะมีรัฐภาคียางนอยที่สุดกึ่งหนึ่งหรือมากกวาปฎิเสธ ภายใน 6 สัปดาห หลังจากที่ไดรับแจงชื่อผูถูกเสนอชื่อจาก เลขาธิการองคการสหประชาชาติ 6. ใหคณะกรรมการฯ กำหนดขอบังคับการปฏิบัติงานของตนเอง 7. เลขาธิการองคการสหประชาชาติจะจัดหาเจาหนาที่ และสิ่งอำนวย ความสะดวกที่จำเปนเพื่อการปฏิบัติหนาที่อยางมีประสิทธิภาพ ของคณะกรรมการฯ เลขาธิการองคการสหประชาชาติจะเปนประธาน เปดการประชุมคณะกรรมการฯนัดแรก 8. กรรมการฯจะไดรับการอำนวยความสะดวก เอกสิทธิ์ และความ คุมกัน ในการปฏิบัติงานเปนผูเชี่ยวชาญขององคการสหประชาชาติ ดังที่ไดระบุไวตามขอบัญญัติของอนุสัญญาระหวางประเทศวาดวย เรื่องเอกสิทธิ์และความคุมกันขององคการสหประชาชาติ 9. แตละรัฐภาคีจะใหความรวมมือกับคณะกรรมการฯ และชวยเหลือ กรรมการฯ เพื่อใหประสบความสำเร็จในการดำเนินการตามภาระ หนาที่ของคณะกรรมการฯ ตามที่รัฐภาคีไดใหการยอมรับไว ขอ 27 ใหมีการประชุมรัฐภาคีอยางเร็วที่สุดหลัง 4 ป แตไมเกิน 6 ป หลังจากวันที่อนุสัญญาฯ ฉบับนี้มีผลบังคับใช เพื่อประเมินผลการ ดำเนินการของคณะกรรมการฯ และตัดสินตามกระบวนการที่ระบุไว ในขอ 44 วรรค 2 วาสมควรที่จะโอนยายอำนาจหนาที่ในการตรวจตรา อนุสัญญาฯฉบับนี้ใหหนวยงานอื่นหรือไม โดยไมตัดเความเปนไปไดใดๆ ที่จะตรวจตราอำนาจหนาที่ดังกลาว ทั้งนี้ ตามทีร่ ะบุไวในขอ 28 ถึงขอ 36 ของอนุสัญญาฯ นี้ 52 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ขอ 28 1. ในกรอบการทำงานที่ไดรับมอบหมายภายใตอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ คณะกรรมการฯ จะตองรวมมือกับหนวยงาน สำนักงาน องคการ ชำนัญพิเศษ กองทุน ขององคการสหประชาชาติที่เกี่ยวของทั้งหมด กรรมการของสนธิสัญญาที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายระหวางประเทศ กระบวนการพิเศษขององคการสหประชาชาติ องคการระหวาง ประเทศในระดับภูมิภาค รวมทั้งสถาบัน หนวยงาน สำนักงาน ของรัฐที่เกี่ยวของกับการคุมครองบุคคลทุกคนจากการถูกบังคับ ใหหายสาบสูญ ในการปฏิบัติหนาที่ตามกำหนดมอบหมาย ใหคณะกรรมการฯ จะตองปรึกษาคณะกรรมการอื่นๆ ที่จัดตั้งขึ้นตามสนธิสัญญาระหวาง ประเทศดานสิทธิมนุษยชนตางๆ โดยเฉพาะอยางยิ่งคณะกรรมการ สิทธิมนุษยชนที่จัดตั้งขึ้นตามกติการะหวางประเทศวาดวยสิทธิพลเมือง และสิทธิทางการเมือง เพื่อทำใหมั่นใจวามีความตอเนื่องในเรื่องการ ปฏิบัติตามขอสังเกตและขอเสนอแนะ ขอ 29 1. แตละรัฐภาคีจะสงรายงานตอคณะกรรมการฯ โดยผานทางเลขา ธิการองคการสหประชาชาติ ในเรื่องมาตราการที่ไดดำเนินไปตาม พันธะผูกพันที่ตนมีภายใตภายใตอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ ภายในเวลา 2 ปหลังจากอนุสัญญาฯ ฉบับนี้มีผลบังคับใชกับประเทศนั้นๆ 2. เลขาธิการขององคการสหประชาติจะตองสงรายงานนี้ใหแกรัฐ ภาคีทั้งหลาย 3. รายงานแตละฉบับจะไดรับการพิจารณาจากคณะกรรมการฯ ซึ่ง จะมีการออกรายงานขอวิจารณ ขอสังเกต ขอเสนอแนะตามที่ กรรมการเห็นสมควร ขอวิจารณ ขอสังเกต และขอเสนอแนะจะ สงใหรัฐภาคีที่เกี่ยวของซึ่งอาจตอบสนองตอสิ่งเหลานั้นเอง หรือ ตามที่คณะกรรมการฯ รองขอ The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 53

4. คณะกรรมการฯ อาจจะรองขอใหรัฐภาคีทั้งหลายจัดสงขอมูลเพิ่ม เติมเกี่ยวกับการปฏิบัติตามอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ได ขอ 30 1. อาจมีการขอใหมีการเสนอรายงานการคนหาบุคคลที่ถูกบังคับให หายสาบสูญตอคณะกรรมการฯ เปนกรณีเรงดวนจากญาติของ บุคคลที่หายสาบสูญ และผูแทนตามกฎหมาย และทนายความ หรือบุคคลใดๆ ที่ไดรับมอบอำนาจ หรือบุคคลใดๆ ที่มีสวนได เสียโดยชอบธรรม 2. ถาคณะกรรมการฯ ไดพิจารณาการรองขอเปนกรณีเรงดวนตาม วรรค 1 จะตอง (ก) ไมมีการประกาศวาเปนบุคคลที่ไมพบ (ข) ไมเปนการกอตั้งการรองขอโดยละเมิดสิทธิ (ค) ไดมีการดำเนินการนำเสนอโดยถูกตองตอหนวยงานที่มีอำนาจ หนาที่ของรัฐภาคีที่เกี่ยวของ เชน เจาพนักงานที่มีอำนาจใน การสืบสวนสอบสวนซึ่งนาจะเปนไปไดที่จะมีอยู (ง) ไมมีการกระทำที่ไมสอดคลองกับขอบทตางๆ ของอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ และ (จ) เรื่องเดียวกันนี้ ไมไดถูกดำเนินการตรวจสอบภายใตกระบวน อื่นๆ ในการสอบสวนระหวางประเทศอื่น หรือมีการยุติใน ลักษณะเดียวกันแลว ก็ใหคณะกรรมการรองขอใหรัฐภาคีที่ เกี่ยวของนั้นจัดใหขอมูลสถานการณของบุคคลที่คนหาภาย ในระยะเวลาที่คณะกรรมการฯ กำหนด 3. ตามขอมูลที่รัฐภาคีจัดใหตามวรรค 2 คณะกรรมการฯ อาจจะสง ขอเสนอแนะไปยังรัฐภาคีนั้น ซึ่งรวมถึงขอเรียกรองใหรัฐภาคีดัง กลาวดำเนินมาตรการที่จำเปน ซึ่งรวมถึงมาตรการชั่วคราว ใน การระบุตำแหนงแหลงที่และการปกปองคุมครองบุคคลที่เกี่ยวของ ตามอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ แลวแจงใหคณะกรรมการฯ ทราบเกี่ยวกับ 54 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

คณะกรรมการฯ จะตองใชความพยายามตอไปที่จะทำงานกับ รัฐภาคีที่เกี่ยวของ ตราบใดที่ยังไมทราบชะตากรรมของบุคคลดังกลาว โดยจะตองรายงานใหผูรองเรียนไดรับทราบตลอดเวลา ขอ 31 1. รัฐภาคีใดๆ ในขณะที่ลงนามใหสัตยาบันอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ หรือ เมื่อใดก็ตามหลังจากนั้น อาจทำประกาศยอมรับอำนาจของคณะ กรรมการฯ ที่จะรับและพิจารณาขอสื่อสารรองเรียนจากหรือแทน ปจเจกบุคคลที่อยูภายใตเขตอำนาจศาลตนที่อางวาตกเปนเหยื่อ ของการละเมิดบทบัญญัติของอนุสัญญานี้โดยรัฐภาคีนั้น คณะ กรรมการฯ จะไมรับขอสื่อสารรองเรียนเกี่ยวกับรัฐภาคีใดๆ ที่ยัง ไมไดทำประกาศดังกลาว 2. คณะกรรมการฯจะพิจารณาขอสื่อสารรองเรียนวาไมสามารถรับ ฟงได ในกรณี (ก) เปนบัตรสนเทห (ข) เปนขอสื่อสารรองเรียนที่ละเมิดสิทธิของการยื่นขอสื่อสารรอง เรียนนั้น หรือไมสอดคลองกับบทบัญญัติของอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ (ค) เรื่องเดียวกันนี้ไมเคยมีการตรวจสอบภายใตกระบวนการอื่นๆ ระหวางประเทศในการสืบสวนหรือหาขอยุติในลักษณะเดียว กันมากอน (ง) ไดมีการเยียวยาในประเทศอยางไดผลแลว หลักการนี้จะใช ไมไดกับการเยียวยาที่ลาชาโดยไมมีเหตุผลอันสมควร 3. ถาคณะกรรมการฯ พิจารณาแลวเห็นวาขอสื่อสารรองเรียนใดเปน ไปตามขอกำหนดที่ระบุไวในวรรค 2 แลว ก็ใหสงขอสื่อสารรอง เรียนนั้นใหกับรัฐภาคีที่เกี่ยวของ เพื่อใหทำขอสังเกตและขอคิด เห็นกลับมาภายในระยะเวลาที่คณะกรรมการฯ กำหนด 4. เมื่อใดก็ตามภายหลังจากไดรับขอสื่อสารรองเรียน และกอนที่จะ ตัดสินวามีมูลหรือไม คณะกรรมการฯ อาจสงเรื่องใหรัฐภาคีที่ The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 55

เกี่ยวของพิจารณาอยางเรงดวน เพื่อใหใชมาตรการชั่วคราวตาม ความจำเปน เพื่อหลีกเลี่ยงไมใหเหยื่อที่ถูกละเมิดไดรับความเสีย หายที่ไมอาจแกไขได ทั้งนี้เมื่อคณะกรรมการฯ ไดใชดุลยพินิจ ไปเชนนั้นแลว ก็ไมหมายความวาคณะกรรมการฯ จะรับขอสื่อสาร รองเรียน หรือถือวาขอสื่อสารรองเรียนนั้นมีมูลแลว 5. คณะกรรมการฯ จะตองจัดการประชุมลับในการพิจารณาตรวจสอบ ขอสื่อสารรองเรียนตามขอบทนี้ คณะกรรมการฯ จะตองแจงใหผู ทำขอสื่อสารรองเรียนทราบการตอบสนองจากรัฐภาคีที่เกี่ยวของ เมื่อคณะกรรมการฯ ตัดสินที่จะยุติกระบวนการ ก็จะตองสงความ เห็นไปใหรัฐภาคีและผูทำขอสื่อสารรองเรียนใหทราบดวย ขอ 32 รัฐภาคีรัฐใดรัฐหนึ่งตามอนุสัญญาฯ ฉบับนี้อาจทำคำประกาศ เมื่อใดก็ได เพื่อยอมรับอำนาจของคณะกรรมการฯ ที่จะรับและพิจารณา ขอสื่อสารรองเรียนของรัฐภาคีอื่น ที่กลาวอางวาตนไมทำตามพันธ กรณีในอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ คณะกรรมการฯ จะตองไมรับขอสื่อสาร รองเรียนเกี่ยวกับรัฐภาคีที่ยังไมไดทำคำประกาศไว หรือขอสื่อสาร รองเรียนจากรัฐที่ยังไมไดทำคำประกาศนั้นเชนกัน ขอ 33 1. ถาคณะกรรมการฯ ไดรับขอมูลที่นาเชื่อถือวารัฐภาคีใดไดกระทำ การอันเปนการละเมิดขอบทในอนุสัญญาฯ ฉบับนี้อยางรายแรง ภายหลังการปรึกษาหารือรัฐภาคีที่เกี่ยวของแลว ก็อาจขอใหกรรม การคนใดคนหนึ่งหรือหลายคน ไปตรวจเยี่ยมและจัดทำรายงาน กลับมาใหคณะกรรมการฯ โดยไมลาชา 2. คณะกรรมการฯ จะตองแจงใหรัฐภาคีที่เกี่ยวของทราบเปนลาย ลักษณอักษรถึงความตั้งใจที่จะไปตรวจเยี่ยม โดยระบุวาประกอบ ดวยใครบาง และมีวัตถุประสงคยางไรในการตรวจเยี่ยม รัฐภาคี ดังกลาวจะตองตอบคณะกรรมการฯ ภายในระยะเวลาที่เหมาะสม 56 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

3. เมื่อรัฐภาคีนั้นไดมีคำรองขอที่รับฟงได คณะกรรมการฯ อาจจะ ตัดสินใจเลื่อน หรือยกเลิกการตรวจเยี่ยมก็ได 4. ถารัฐภาคีนั้นเห็นดวยกับการตรวจเยี่ยม คณะกรรมการฯ และรัฐ ภาคีที่เกี่ยวของจะตองทำงานดวยกันเพื่อกำหนดรูปแบบวิธีการ ตรวจเยี่ยม โดยรัฐภาคีดังกลาวจะตองจัดสิ่งอำนวยความสะดวก ที่จำเปนใหคณะกรรมการฯ เพื่อใหการตรวจเยี่ยมประสบผลสมบูรณ 5. ภายหลังการตรวจเยี่ยม คณะกรรมการฯ จะตองสงหนังสือรายงาน ขอสังเกตและขอเสนอแนะถึงรัฐภาคีที่เกี่ยวของนั้น ขอ 34 ถาคณะกรรมการฯ ไดรับขอมูลที่ปรากฏวามีเนื้อหาที่บงชี้และ หนักแนนวา มีการบังคับใหบุคคลหายสาบสูญเกิดขึ้นอยางกวางขวาง และอยางเปนระบบ ในเขตแดนภายใตขอบเขตอำนาจศาลของรัฐภาคีใด ภายหลังจากคนควาขอมูลที่เกี่ยวกับสถานการณดังกลาวจากรัฐภาคี นั้นแลว คณะกรรมการฯ อาจใหนำเรื่องเสนอตอการประชุมสมัชชา ใหญขององคการสหประชาชาติเปนการเรงดวน โดยสงเรื่องผานเลขา ธิการองคการสหประชาชาติ ขอ 35 1. ใหคณะกรรมการฯ จะมีอำนาจเฉพาะที่เกี่ยวกับบุคคลที่ถูกบังคับ ใหหายสาบสูญ โดยจะเกิดขึ้นหลังจากที่อนุสัญญาฯ ฉบับนี้มีผล บังคับใชเทานั้น 2. พันธกรณีของรัฐใดตอคณะกรรมการฯ เกี่ยวกับการบังคับใหบุคคล หายสาบสูญเกิดขึ้นหลังจากที่รัฐนั้นไดเขาเปนรัฐภาคีในอนุสัญญาฯ แลวเทานั้น ขอ 36 1. คณะกรรมการฯ จะตองสงรายงานกิจกรรมประจำปภายใตอนุ สัญญาฯ ฉบับนี้ตอรัฐภาคีทั้งหลาย และตอที่ประชุมใหญสามัญ องคการสหประชาชาติดวย The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 57

2. ก อ นจะตี พ ิ ม พ ผ ลสั ง เกตการณ เ กี ่ ย วกั บ รั ฐ ภาคี ใ ดในรายงาน ประจำป รัฐภาคีที่เกี่ยวของจะตองไดรับแจงลวงหนาและจะตอง ใหเวลาที่เหมาะสมในการใหคำตอบ รัฐภาคีนั้นอาจรองขอให ตีพิมพขอคิดเห็นหรือผลสังเกตการณไวในรายงานดังกลาวดวย ภาค 3 ขอ 37 ไมมีสิ่งใดในอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ที่กระทบตอบทบัญญัติที่มี ประโยชนมากกวาในการคุมครองบุคคลจากการถูกบังคับใหหาย สาบสูญ ซึ่งบทบัญญัติตางๆ นั้นอาจบรรจุอยูใน (ก) กฎหมายภายในของรัฐภาคี (ข) กฎหมายระหวางประเทศที่บังคับใชกับรัฐนั้นได ขอ 38 ๑. อนุสัญญาฯ ฉบับนี้เปดใหมีการลงนามโดยรัฐสมาชิกทั้งหลายของ องคการสหประชาชาติ ๒. อนุสัญญาฯ ฉบับนี้เปดรับสัตยาบันโดยรัฐสมาชิกทั้งหลายของ องคการสหประชาชาติ โดยใหมอบสัตยาบันสารไวที่เลขาธิการ สหประชาชาติ ๓. อนุสัญญาฯ ฉบับนี้เปดใหภาคยานุวัติโดยรัฐสมาชิกทั้งหลายของ สหประชาชาติ การภาคยานุวัตรจะมีผลตอเมื่อมีการมอบภาคยา นุวัตรสารแกเลขาธิการสหประชาชาติเก็บรักษา ขอ 39 1. อนุสัญญาฯ ฉบับนี้จะมีผลบังคับใชในวันที่สามสิบ หลังจากที่ได มีการมอบมอบสัตยาบันสาร หรือภาคยานุวัติสารฉบับที่ 20 ตอ เลขาธิการสหประชาชาติแลว 58 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

2. สำหรับแตละรัฐที่สัตยาบันหรือภาคยานุวัตินุสัญญาฯ ฉบับนี้หลัง จากที่มีการมอบสัตยาบันสารหรือภาคยานุวัตสารฉบับที่ 20 แลว อนุสัญญาฯ ฉบับนี้จะมีผลบังคับใชในวันที่สามสิบหลังจากที่รัฐ นั้นไดมอบสัตยาบันสารหรือภาคยานุวัติสารของตนแลว ขอ 40 เลขาธิการสหประชาชาติจะตองแจงรัฐสมาชิกทุกรัฐขององคการ สหประชาชาติ และทุกรัฐซึ่งไดลงนาม หรือภาคยานุวัติอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ ทราบเรื่องตอไปนี้ (ก) การลงนาม การใหสัตยาบัน และการภาคยานุวัติ ตามขอ 38 (ข) วันที่อนุสัญญาฯ ฉบับนี้มีผลใชบังคับตามขอ 39 ขอ 41 บทบัญญัติของอนุสัญญานี้ใหปรับใชโดยครอบคลุมทุกภาคสวน ของสหพันธรัฐโดยไมมีขอจำกัดหรือขอยกเวนใดๆ ขอ 42 1. ถามีขอพิพาทระหวางรัฐภาคีสองรัฐหรือมากกวา เกี่ยวกับการตีความ หรือการปรับใชอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ ซึ่งไมสามารถตกลงกันไดโดย การตอรองหรือโดยกระบวนการที่ไดระบุไวในอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ เมื่อฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ก็ใหสงเรื่องพิพาทใหอนุญาโตตุลาการ แตถาหากภายในหกเดือนนับแตวันที่สงเรื่องใหอนุญาโตตุลาการ แลว ทั้งสองฝายยังไมสามารถตกลงกันได โดยการอนุญาโตตุลาการ ฝายหนึ่งฝายใดอาจจะสงเรื่องพิพาทนี้ไปยังศาลยุติธรรมระหวาง ประเทศโดยยื่นขอรองเรียนตามธรรมนูญของของศาล 2. รัฐใดก็ตาม ในขณะที่ลงนามหรือใหสัตยาบันอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ หรือทำภาคยานุวัติ อาจทำคำประกาศวาจะไมเขาผูกพันตามวรรค 1 ในขอบทนี้ก็ได โดยก็จะมีผลใหรัฐภาคีอื่นๆ ไมผูกพันตามวรรค 1 ของขอบทนี้ ตอรัฐที่ไดทำคำประกาศนั้นดวยเชนกัน The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 59

3. รัฐภาคีที่ไดแสดงเจตนาไวในบทบัญญัติในวรรค 2 ในขอบทนี้ อาจจะเพิกถอนคำประกาศโดยทำเปนคำบอกกลาวแจงใหเลขาธิการ สหประชาชาติทราบ ขอ 43 อนุสัญญาฯ ฉบับนี้ไมมีผลลบลางกฎหมายระหวางประเทศ ดานมนุษยธรรม รวมถึงพันธกรณี ของ High Contracting Parties ที่มีตออนุสัญญาเจนีวาทั้งสี่ฉบับของวันที่ 12 สิงหาคม 2492 และ ในพิธีสารเลือกรับของป 2520 หรือโอกาสสำหรับรัฐภาคีใดๆ ที่จะ มอบอำนาจใหคณะกรรมการกาชาดสากล เพื่อเยี่ยมสถานที่คุมขังใน สถานการณซึ่งไมครอบคลุมโดยกฎหมายระหวางประเทศดานมนุษยธรรม ขอ 44 1. รัฐภาคีใดของอนุสัญญาฯ ฉบับนี้อาจเสนอการแกไขอนุสัญญาโดย ยื่นเรื่องใหกับเลขาธิการสหประชาชาติ เลขาธิการสหประชาชาติ จะตองเรื่องการเสนอแกไขไปยังรัฐภาคีอื่นๆ ของอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ โดยขอใหรัฐภาคีระบุวาเห็นชอบที่จะใหมีการจัดประชุมเพื่อพิจารณา และลงคะแนนขอเสนอแกไขหรือไม ในกรณีที่ภายในระยะเวลา 4 เดือนนับแตวันที่สงจดหมายออกไป หากอยางนอยหนึ่งในสาม ของรัฐภาคีเห็นชอบตอขอเสนอใหมีการประชุม ก็ใหเลขาธิการ สหประชาชาติจะนัดประชุมภายใตการอุปถัมภ ของสหประชาชาติ 2. การแกไขใดๆ ที่เห็นชอบดวยคะแนนสนับสนุนดวยเสียงสวนใหญ สองในสามของรัฐภาคีที่เขาประชุมและลงคะแนน จะสงใหเลขา ธิการสหประชาชาติเพื่อสงใหรัฐภาคีทุกรัฐเพื่อใหการยอมรับ 3. การแกไขอนุสัญญาฯ ที่ผานความเห็นชอบตามวรรค 1 ของขอบทนี้ จะมีผลบังคับใชเมื่อรัฐภาคีจำนวนสองในสามของอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ไดใหการยอมรับตามกระบวนการรัฐธรรมนูญแลว 4. เมื่อการแกไขอนุสัญญาฯ ฉบับนี้มีผลบังคับ ก็ใหมีผลผูกพันรัฐ 60 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ภาคีที่ไดใหการยอมรับขอแกไขนั้น สำหรับรัฐภาคีอื่นๆ ก็จะยัง คงผูกพันตามบทบัญญัติของอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ และขอแกไขกอน หนานั้นที่ตนไดยอมรับไปแลว ขอ 45 1. อนุสัญญาฯ ฉบับนี้ ฉบับที่เปนภาษาอาหรับ จีน อังกฤษ ฝรั่งเศส และสเปน มีฐานะใชไดเทาเทียมกัน โดยจะมอบไวกับเลขาธิการ สหประชาชาติ 2. เลขาธิการสหประชาชาติจะสงสำเนาที่รับรองถูกตองของอนุสัญญาฯ ฉบับนี้ ใหแกรัฐภาคีทั้งหมดตามที่ระบุในขอ 38 ……………………………………..

The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 61

เมื่อพอ… ถูกบังคับใหหายไป “การถูกบังคับใหหายตัวไป” สาเหตุของความพลัดพรากที่ไมไดมา จากเหตุผลตามธรรมชาติ และไมไดเกิดขึ้นทั่วไป ซึ่งเราก็ไมคาดคิดวาเรื่อง แบบนี้จะเกิดขึ้นกับ “พอ” ทนายสมชาย นีละไพจิตร…หัวหนาครอบครัว ของเรา ที่ถูกบังคับใหหายตัวไป เมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2547 นะเปนลูกสาวคนโตของครอบครัว ถาจะยอนถามถึงเหตุการณและ ความรูสึกในชวงนั้น นะคงอธิบายไดไมชัดเจนนัก รูเพียงวา ทุกอยางมีแต ความสับสนวุนวายจนทุกคนตั้งตัวไมติด อยางแรกที่สำคัญคือ เรายังทำ ความเขาใจและยอมรับกับคำวา “ถูกบังคับใหหายตัวไป” ไมคอยได ในยุคที่เรานับถือกฎหมายและนิติธรรมเปนเสาหลักของสังคม เรา ไมคิดวาคนคนหนึ่งจะถูกบังคับใหหายตัวไปไดงายๆ แมอยูในบริเวณที่ผู คนพลุกพลาน ไมทันที่ปญหาเหลานี้จะไดรับคำตอบ เราทุกคนในครอบครัว ตองทำความคุนเคยกับการที่นักขาว นักหนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน รวม ทั้งตำรวจจากหลายหนวยที่ตางเขามาที่บานเพื่อถามคำถามเดิมซ้ำแลว ซ้ำเลา เราทุกคนตองชวยกันรับโทรศัพทที่เขามาทุกสิบนาที จากคนรูจัก บาง ไมรูจักบาง โทรทัศนทุกชองมีแตขาวของพอ และมีทุกชั่วโมง เห็น หนาพอในหนังสือพิมพทุกฉบับ เราตองยอมรับกับการพาดหัวขาวซึ่งดู รุนแรง รวมทั้งกระแสขาวตางๆ ทั้งที่จริงและไมจริง ตอนนั้น นะเรียนจบและเริ่มทำงานรับราชการแลว ไมใชนักศึกษา หรือนักเรียนที่อยูในชวงการปดเทอมอยางนองๆ เวลาที่จะนั่งคิดทบทวน เหตุการณตางๆ หรือปรับสภาพจิตใจมีไมมากนัก นะใชเวลาเพียง 2 วัน แลวก็ตัดสินใจไปทำงานในวันรุงขึ้น พยายามทำงานใหไดเต็มที่ที่สุดเทา ที่จะทำได และพยายามเก็บความรูสึกตางๆ ไวเพื่อไมใหกระทบกับการ ทำงานและผูรวมงานคนอื่นๆ การยอมรับสภาพความเปลี่ยนแปลงตางๆ ที่เกิดขึ้น ทามกลางสภาพจิตใจที่ย่ำแยในตอนนั้น สุดที่จะบรรยายได เรา ตองออกไปขางนอกบานทั้งที่เปนหวงคนในบาน เปนหวงพอ The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 63

‘แม’ (อังคณา นีละไพจิตร) เปนคนแรกที่ถามถึงเรื่องงานและบอกวา อยากใหนะกลับไปทำงานตามปกติ แมพูดเสมอวาไมอยากใหสิ่งที่เกิดขึ้น ทำใหชีวิตของเราหมดความกาวหนา แมอยากใหทุกคนเดินตอไปตาม เสนทางของตนเอง นี่เปนสิ่งหนึ่งที่ทำใหนะรูสึกเขมแข็งขึ้น คิดเอาวา อยางนอย การเดินหนาของเราตองทำใหแมสบายใจและหมดความกังวล ใจได และมันนาจะทำใหสังคมภายนอกไดรับรูวา ครอบครัวเรายังคงเขม แข็งและยังยืนหยัดอยูได แลววันหนึ่ง สิ่งที่เราทุกคนทำจะทำใหสังคม เขาใจและรูจักพอมากขึ้น เราไมรูเลยวาเหตุการณนี้จะดำเนินตอไปอยางไร จะจบลงแบบไหน จะนานเปนเดือน เปนป หลายป หรือไมมีที่สิ้นสุด เพราะทุกอยางดูสับสน มีขาวจากหลายกระแส บางคนบอกวาเจอพอที่โนนที่นี่บาง บางคนบอกวา ตายแลวบาง บางคนก็บอกวายังมีชีวิตอยู …เมื่อทุกอยางอยูในความควบคุม ของพระผูเปนเจา สิ่งเดียวที่เราทำไดคือการเรียกความเขมแข็งกลับมา ดำเนินชีวิตใหไดตามปกติ ทำงานเพื่อไมใหแมตองเปนหวง และเพื่อเปน ที่พึ่งของครอบครัวไดบาง และเหตุผลสำคัญที่สุดที่ทำใหเดินหนาและทำงานตอไปก็คือ ‘พอ’ เพราะเดิมทีนะเคยตั้งใจวา ถาเรียนจบจะเรียนเนติบัณฑิตตออีก 1 ป โดย ไมทำงานและยังไมเรียนโทตอ แตพออยากใหทำงานเร็วๆ พรอมทั้งเรียน โทไปดวย เมื่อสอบวิชาสุดทายเสร็จ นะจึงเริ่มอานหนังสือเพื่อเตรียมตัว เรียนตอ ทามกลางเสียงคอนขอดจากพอวา “อานมากๆ ระวังจะเพี้ยนนะ” หรือ “ถาสอบไมไดจะเสียใจเปลาๆ” จนกระทั่งเคยพูดกับเพื่อนตอหนา นะวา “ลูกสาวเรียนจบแลว เกียรตินิยมอันดับหนึ่งเลย แตไมมีงานทำ” (พอมักพูดเลนแรงๆ กับพวกเราเสมอ) นะจึงตัดสินใจทำงาน พอดีใจมาก ที่มีงานที่ดีเปนหลักเปนแหลง พอพูดเสมอวา การทำงานจะทำใหเราโต ขึ้น มีความรับผิดชอบมากขึ้น และทำใหเรามีประสบการณมากกวาการ กลับไปเรียน อานหนังสือ แลวก็สอบ แลวพอก็จะไดหมดหวงไปอีกคน ที่พอคิดเชนนี้ อาจเปนเพราะพอตองเรียนและทำงานไปดวยมากอน การเอาประสบการณของตนเองมาสอนลูกมันเปนวิธีของพออยูแลว และ เมื่อเกิดเรื่องนี้ขึ้น นะก็อดคิดไมไดวา พออาจจะรูไดวา พอคงมีเวลาอยู

64 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ดูแลครอบครัวไดอีกไมนานนัก …เราจึงตองดูแลตัวเองใหได และดำเนิน ชีวิตตอไปใหสมกับความคาดหวังของพอ คนภายนอกอาจจะมีความคิดเกี่ยวกับ “ทนายสมชาย นีละไพจิตร” แตกตางกันไปตามบทบาทและสถานะที่มีโอกาสเขาไปรูจัก บางคนอาจ กลาวถึงโดยใชเพียงการคาดเดาหรือสรุปเอาเอง แตในฐานะที่เปนลูก นะมองเห็นภาพของ “พอ” ตามที่ไดสัมผัสและรับรูมาโดยตลอด และแนใจ วา หากคนอื่นๆ ไดรับรู ก็จะเขาใจในตัว “ทนายคนนี้” และรูสึกดีอยาง ที่เราทุกคนในครอบครัวรูสึก ตอนที่พวกเรายังเปนเด็ก ภาพของพอคงเปนภาพที่ลูกๆ เห็นจนชินตา เหมือนๆ กัน คือพอเปนคนดุ เสียงดัง เอะอะ โวยวาย แตก็เปนประเภท โกรธงายหายเร็ว ถาเราทำอะไรผิดหรือทะเลาะกันดวยเรื่องไมเปนเรื่องละก็ โดนตีแนๆ แลวก็ตีเทากันทุกคนดวย พอพูดเสมอวา “ตีแลวจะไดจำ แม วาตีแลวพอจะเจ็บดวย แตก็ตองทำ ลูกจะไดเปนคนดี” พอสอนพวกเราแบบนี้แคชวงที่เราเปนเด็กเทานั้น พอเริ่มโตขึ้นพอ ก็เริ่มฟงพวกเรามากขึ้น …เรื่องการตื่นเชา เปนอีกเรื่องที่พอพูดเสมอทุกเชา ทั้งวันที่เราตองไปโรงเรียนและวันเสารอาทิตย พอจะมาปลุกพวกเราทุกวัน อยางหนึ่งที่ทุกคนรูคือ พอเปนคนตื่นเชาแลวก็ลุกขึ้นทำโนนทำนี่ทันที ทุกคนเลยตองลุกตาม แตพอก็เคยบอกเหตุผลไววา “เราตื่นเชาจะไดเห็น สิ่งที่คนตื่นสายไมมีโอกาสไดเห็น และจะทำใหเรารูวาวันๆ หนึ่งเราทำ อะไรไดหลายอยาง” แตพวกเราก็มักขอผอนผันอยูเรื่อยๆ โดยเฉพาะวัน เสาร-อาทิตย เราอาจลืมไปวา พอก็มีวันพักผอนเทาๆ กับเรา การทำงานบานเปนสิ่งหนึ่งที่พอชอบมาก แลวมันก็ทำใหเราทุกคน นึกถึงพอเสมอ พอสอนใหทุกคนทำงานบานเปน พอทำไดหมดทั้งปดกวาด เช็ดถู และทำทุกครั้งที่มีโอกาส พอบอกวา “ทำแลวมีความสุข” บางครั้ง ถึงขั้นหันหลังตูมาเช็ดก็มี เวลาทำงานบานพอจริงจังมากทำจนสะอาด เอี่ยมไปทั้งบาน แลวก็ไมลืมที่จะชวนใหเราทำ พอบอกวา “บานจะบอก ถึงคนอยูได ถาบานสะอาด ใครๆ ก็จะรูวา คนในบานตองมีจิตใจที่สะอาด ดวย” แลวก็ใหเหตุผลที่ตองฝกใหทุกคนทำเปนวา “บานเราไมมีคนใช ทุกอยางตองชวยกันทำ ถาเราไมชวยกัน ภาระหนักก็จะอยูที่พอกับแม” The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 65

ความชอบของพอในเรื่องนี้ลามไปถึงที่สำนักงานดวย ทันทีที่ไปถึง สำนักงาน ถาพอมีเวลากอนที่จะไปศาล พอจะกวาดพื้นซีเมนตขางนอก สำนักงานดวยตัวเอง แลวกวาดตอขางใน จากนั้นก็ถูพื้น เช็ดแมกระทั่ง ราวบันได พอละเอียดในเรื่องนี้มาก สิ่งเล็กนอยเหลานี้หลายคนคงไมเชื่อ วาจะเปนบุคลิกจริงๆ ของทนายที่วันนี้ทุกคนรูจัก แมพอจะดูเครงครัดเอาจริงเอาจังกับหลายๆ เรื่อง แตทุกคนก็ยืนยัน วาพอเปนคนใจดีมาก เรียกวาถาอยากไดอะไรหรืออยากไปไหน คนแรก ที่เราจะนึกถึงก็คือ พอ ถาพอไปรับที่โรงเรียน เรามักหลอกลอใหพอซื้อ ขนมใหไดงายๆ และถาพอผานไปที่ไหนมา ก็มักจะซื้อขนมหรือของฝาก กลับมามากมาย พอไมคอยเสียดายเงินกับเรื่องพวกนี้ คงเปนเพราะเหตุผล ที่พอมักพูดใหฟงวา เมื่อกอนพอไมมีโอกาสไดทำแบบนี้ ไมคอยไดกิน ขนมดีๆ อยางนี้ สิ่งที่พอไดเจอมาในวัยเด็กเราอาจสัมผัสไดไมมากนัก แตนี่ก็เปนอีกสิ่งหนึ่งที่พอเอามาใชกับพวกเรา พอคงไมอยากใหเราไดรับรู ความรูสึกชวงนั้นของพอสักเทาไหร พอไมเคยนึกถึงการสะสมความมั่งคั่ง เลย พอคิดวาเดี๋ยวเราก็ตายแลว เอาอะไรไปไมได และพอก็มั่นใจในความ เมตตาของพระองคผูเปนเจาเสมอ เงินทองที่ไดจึงหมดไปกับคาเทอม คา ใชจายในบาน ขนมนมเนยตางๆ แลวก็การชวยเหลือทุกคนที่พอจะชวยได นอกจากจะใจดีแลว พอยังเปนคนอารมณดีมากๆ ดวย เสียงหัวเราะ ของพอ ทุกคนยังจำได พอเปนคนหัวเราะงาย แลวเสียงหัวเราะของพอ ก็ดังมากดวย นี่คงเปนอีกสิ่งหนึ่งที่มีอยูในตัวผูชายคนนี้ …ที่ทุกคนใน ครอบครัวคิดถึง สำหรับเรื่องการเรียนของพวกเราทุกคน พอจะคอยดูอยูหางๆ คง เปนเพราะหลายเรื่องคอนขางจุกจิกและเปลี่ยนไปมากถาเทียบกับสมัยที่ พอเรียน แลวคงเพราะพอก็ไมใชคนเรียนเกง พอจึงไมเคยจ้ำจี้จ้ำไชให เราตองเรียนใหเกงเรียนใหไดเหรียญโอลิมปกอะไรแบบนั้น แคสิ่งที่พอย้ำ เสมอทุกครั้งที่พวกเรากาวลงจากรถเวลาพอไปสงก็คือ “ขอใหอัลลอฮคุมครอง ขยันเรียนนะลูก” พอเนนเรื่องความขยัน ความเอาใจใสมากกวาลำดับที่ เราสอบได แคเราตั้งใจเรียน ถึงเวลาใกลสอบก็อานหนังสือ ตั้งใจทำใหดี ที่สุด พอก็พอใจแลว พวกเราทุกคนเลยไมไดโตมากับความกดดันในเรื่อง

66 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

การเรียนนัก แตทุกคนก็ตั้งใจและเอาใจใสกับมันมาก เพราะพอพูดเสมอ วา “พอไมมีสมบัติอะไรจะให นอกจากการใหลูกทุกคนไดเรียนหนังสือ” หลายคนคิดวา นะเลือกเรียนนิติศาสตรเพราะความตองการของพอ ซึ่งจริงๆ ไมใช พอไมเคยกะเกณฑเรื่องเรียนกับพวกเรา จำไดวาพอถาม ครั้งแรกตอนม.3 วาจะเรียนอะไรตอ ตอนนั้นตอบวาจะเรียนนิติฯ ดวย เหตุผลงายๆ คือไดคะแนนท็อปวิชากฎหมาย (สวนหนึ่งในวิชาสังคม) พอดูตกใจนิดหนอยแตก็ไมวาอะไร บอกแควาอยามาเปนทนายแบบพอเลย มันเหนื่อยตองไปโนนมานี่ เราก็เปนผูหญิงดวย พออยากใหทำงานอะไร ก็ไดที่เขา-ออกเปนเวลามากกวา จะไดไมตองเปนหวง เวลาผานมาจนถึงวันที่ตองเลือกคณะ ตัวเลือกของนะยังคงมีเพียง ตัวเลือกเดียว คือการเรียนกฎหมาย เรื่องเรียนนะคงไดแรงบันดาลใจจาก พอมาพอควร เพราะวิชาที่ไมมีหัวหรือไมชอบก็จะเรียนไมไดเลย อยาง วิทยหรือเลขก็จะไดแค เกรด 1 หรือไมก็ 2 ตลอด (แตพอเคยบอกวาตัวเอง ตกดวยซ้ำ) แตถาเปนวิชาที่ชอบเปนพิเศษอยางวิชาสังคมจะเรียนไดดี และพอไดลองเอาหนังสือกฎหมายของพอมาอานดู ยิ่งเริ่มรูวานาสนใจ นะจึงมั่นใจที่จะบอกกับพอและแมวา จะเลือกเรียนนิติฯ เทานั้น เมื่อมาเรียนนิติฯ ใครๆ ก็คิดวา พอคงตองติวเขมใหนะ แตกลับ ไมเปนเชนนั้น พอยังคงทำหนาที่พอ ไมใชครูหรืออาจารย พอเปนพอคนเดิม ขอแคลูกขยันและตั้งใจเรียนก็พอ พอไมเคยรูวานะลงวิชาอะไรบาง สอบ เมื่อไหร ไดเกรดอะไรบาง รูแควาไมตกก็พอใจแลว สวนนะเองจะสงเกรด ใหแมดูเสมอ เลยไมแปลกที่พอจะดูตกใจมากที่รูวาลูกไดเกียรตินิยมอันดับ หนึ่ง และก็ตามมาดวยคำถามที่วา ทำอยางไรถึงได ตองไดเกรดเทาไหร …สิ่งเหลานี้ไมใชสิ่งที่พอคาดหวังวาลูกตองทำใหได การเรียนนิติฯ ทำใหเราพอ-ลูกไดคุยกันมากขึ้น หัวขอสนทนาไปได ไกลกวาเรื่องที่พอ-ลูกจะคุยกัน บางครั้งนะเอาปญหาที่เปนขอสอบมาให พอลองทำวาจะตัดสินกรณีนั้นๆ อยางไร หลายครั้งเราไดคำตอบไมตรงกัน บางเรื่อง พอปรึกษานะเพราะเปนกฎหมายใหมหรือเปนกฎหมายที่ไมคอย ไดใช หรือถามความเห็นในกรณีปญหาคดีตางๆ พอคงไมไดหวังคำตอบ ที่สุดยอด คงตองการแคความคิดเห็นของคนที่อยูในวัยและสถานภาพที่ The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 67

ตางกัน รวมทั้งฝกทักษะใหเด็กคนหนึ่งไปดวยในตัว และแนนอนวาหลาย เรื่องเราเห็นไมตรงกัน แตนั่นก็ไมสำคัญ พอเปนคนใจกวางแลวก็เปนนักเลง พอสมควร พอยอมรับไดโดยไมมีการใชอารมณแตอยางใด นะมีโอกาสติดตามพอไปตามที่ตางๆ บาง อยางการไปบรรยายใน การอบรมทนายความ พอไดรับเกียรติใหบรรยายเสมอ พอชวนไปตั้งแต นะยังไมมีสิทธิสมัครสอบ พอบอกวา “ชวยไปฟงใหที อยากรูวาพูดดีหรือ ไมอยางไรบาง อยากรูวาคนเรียนจะเขาใจไหม” ใครๆ คงคิดวา ถาให ลูกตัวเองวิจารณแลวจะมีขอติไดยังไง แตดวยความที่นะเปนลูกคนโต คอนขางดื้อ แลวก็มีนิสัยตรงๆ อยูสักหนอย พอเลยไดสิ่งที่ตองปรับปรุง อีกพอควร เรื่องตามพอไปไหนมาไหนนั้น ไมใชจะมีแคนะเพียงคนเดียว แตรวม ถึงนองๆ คนอื่นดวยแลวแตโอกาส โดยเฉพาะนองชาย พอมักอางเสมอวา “ไปดวยกันหนอย พอไมมีเพื่อน” ดูเหมือนนี่เปนอีกนิสัยหนึ่งของพอคือ ขี้เหงา กลัวการอยูคนเดียว แตเมื่อเราหลวมตัวไปดวยทีไรคนที่ไมมีเพื่อน กลับเปนพวกเราเสียเอง อยางนี้คงเรียกไดวา พอติดลูกมากกวาลูกติดพอ …นาแปลกที่ทนายอยางพอ แทนที่จะถูกหอมลอมหรือไปไหนมาไหนกับ ลูกนองกลุมใหญๆ แตกลับไปไหนมาไหนกับลูกๆ เสียมากกวา ในเรื่องการทำงาน นะมีโอกาสไดไปทำงานกับพอคอนขางมาก พอ จะพาไปตั้งแตชวงมัธยมปลาย จนในชวงที่เปนนิสิตป 2 และป 3 พอชวน ไปเหมือนเดิม อางเหตุผลเดิมๆ ประกอบกับตองการฝกใหนะไดเรียนรู ซึ่งนอกจากการเตรียมงานของพอที่บานแลว การที่ตองออกไปพรอมพอ ทุกเชา ทำใหนะเขาใจและไดรูเห็นในอีกหลายมุมที่ไมเคยพบในตัวพอ งานที่นะตองทำคืองานที่พอเคยทำตอนฝกงานใหมๆ และอีกมากมายที่ เดิมพอตองทำเอง ทั้งการทำความสะอาดสำนักงาน การถือกระเปาให (แมวาลูกจะเปนผูหญิง และกระเปาก็ไมใชใบเล็กๆ พอใหเหตุผลวา “พอ ก็เคยตองทำอยางนี้มากอน แลวถาเราไมเริ่มจากการทำงานเล็กๆ หรือ ไมเคยฝกความอดทน ไมเคยเจอกับความลำบาก เราคงทำงานอื่นๆ ไมได” ถือวาเปนเหตุผลที่ดี เลยตองยอมกันไป) พอยังหัดใหนะไปติดตอที่ศาล ในเรื่องตางๆ แทน นะตองลองไปติดตอเองทั้งที่ไมคอยรูเรื่องเทาไร จาก

68 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ที่กลัวๆ กลาๆ เลยกลายเปนความเคยชินในที่สุด เรื่องลูกความ พอเปนคนหนึ่งที่เอาใจใสลูกความมาก แลวก็ไมใช แคการเอาใจใสตามหนาที่ แตรวมถึงน้ำใจที่เพื่อนมนุษยควรมีตอกัน มี คดีหนึ่ง พอเปนทนายใหจำเลยซึ่งเปนตำรวจ พอขับรถไปรับพอของจำเลย คนนั้นไปดวยกัน เพราะทานอายุมากแลว พอเสร็จจากศาลพอก็พาลุงคน นั้นไปเยี่ยมลูกของทานที่เรือนจำดวย จากนั้นพาไปทานขาว แลวก็แวะสง คดีกบฏแบงแยกดินแดน (คดีดาโอะ ทาน้ำ) ก็เชนกัน นะมีโอกาส เขาไปรวมฟงดวย และเมื่อเสร็จการพิจารณาก็ตองรับหนาที่ในการซื้อ ขาวมาเลี้ยงทุกคน ทั้งทนายความและลูกความ พอบอกวาไมเปนไร แคขาว กลองไมกี่บาท ชวยๆ กันไป … นะไมแนใจวานี่เปนหนาที่หรือเปลา แลว เราตองทำถึงขนาดนี้หรือไม บุคลิกการทำงานของพอ แมพอจะเปนคนจริงจัง ดูดุและเอาเรื่อง อยูในที แตเวลาที่ไปติดตอกับเจาหนาที่ ไมวาที่ไหนก็ตาม พอจะกลาย เปนอีกบุคลิกหนึ่งทันที พอพูดกับทุกคนดวยคำที่สุภาพ นุมนวล ทั้งที่บาง ครั้งก็ไดรับคำตอบที่ไมนาพอใจนัก และแมกับฝายตรงขาม พอก็มักเขา ไปพูดคุยและยิ้มแยมแจมใสเสมอ เชนเดียวกับผูพิพากษา พอจะใหความ เคารพแกทุกทาน ภาพทนายความใหญและพูดจาเสียงดังที่นะเคยคิดไว ไมเหลือเลยแมแตนอย การถามความของพอก็ไมไดนากลัวอยางที่คิด พอถามดวยคำที่สุภาพ ไมมีการขมขูหรือดูถูกพยาน แมบางคำถามอาจตรงไปสักนิด แตพอก็มีวิธี ทำใหนุมลงได พอบอกวา เวลาถามตองซักใหแตก แตก็ตองใหเขาพูดออก มาเอง ไมใชไปขมขู นะคิดวาเวลาพออยูในศาลดูใจดีกวาที่อยูที่บานเสียอีก พอมักพูดถึงแนวคิดการทำงานใหฟงเสมอวา “เลือกที่จะเปนทนาย เพราะดูจะเปนอาชีพทางสายกฎหมายอาชีพที่ใกลชิดกับประชาชน และ ชวยเหลือผูที่เดือดรอนไดชัดเจนที่สุด” นะเคยถามพอเกี่ยวกับการเปน ทนายจำเลยซึ่งดูนาลำบากใจไมใชนอย แลวพอก็ใหคำตอบวา “ถาเขา เดือดรอนเราก็ควรตองชวยเหลือ แลวตามกฎหมาย การดำเนินกระบวน การในศาล ก็ตองใหสิทธิจำเลยไดมีทนายตอสูคดีให ไมเชนนั้นกระบวน การก็ไมอาจดำเนินตอไปได สำหรับพอ เรามีหนาที่แคชวยเหลือเขาในการ The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 69

พิสูจนตัวเองในศาล สวนจะผิดหรือถูกอยางไรก็วากันไปตามความจริง หากผิดจริงก็ตองรับโทษกันไป ถาไมผิดก็ตองใหความยุติธรรมกับเขา” พอเชื่อมั่นในความยุติธรรมมาก (ดูจะเปนเรื่องยากที่จะอธิบายวา ทำไมพอถึงมั่นใจและเชื่อมั่นในกระบวนการยุติธรรมขนาดนี้) พอบอก เสมอวา จะผิดหรือถูกอยางไร ศาลจะเปนผูตัดสิน พอไมเคยคิดวาลูกความ จะบริสุทธิ์เสมอไป หากเขาทำผิดก็ตองรับโทษ และการรับโทษก็ตองเปน โทษที่สมควรกับความผิดของเขาเทานั้น ไมใชโทษที่หนักหนาเกินกวา ความผิดที่ไดทำ ทุกอยางเปนการตอสูในกระบวนการจากศาลชั้นตน ศาลอุทธรณ ศาลฎีกา เขาเพียงแตทำหนาที่ของตนเองอยางดีที่สุดเทานั้น และพอไมเคยหมดกำลังใจงายๆ พอเปนคนตรงไปตรงมา ออกจะลูกทุงอยู หนอยๆ การกลับขาวเปนดำ กลับดำเปนขาว ไมมีอยูในความคิดของ พอแมแตนอย นี่คงเปนเพียงอีกดานหนึ่งของ พอ หรือ “ทนายสมชาย นีละไพจิตร” จากมุมมองและความทรงจำของลูกสาวคนหนึ่ง สำหรับนะแลว พอไมใช คนเดนคนดัง ไมใชทนายความใหญโต เปนเพียงผูชายคนหนึ่งที่พยายาม ทำหนาที่ของตัวเองใหดีที่สุดเทาที่จะทำได มีความใฝฝน มีอุดมการณ และแนวทางที่ชัดเจน เสียสละไมเอาผลประโยชนสวนตนเปนที่ตั้ง และ เปน “พอ” ไดอยางสมบูรณที่สุด นะ - สุดปรารถนา นีละไพจิตร

70 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

คณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ Working Group on Justice for Peace หลักการ คณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพกอตั้งขึ้นเมื่อเดือนมิถุนายน 2549 เปนการรวมตัวกันของปจเจกชน องคกรสิทธิมนุษยชน และองคกรดานสันติภาพ เพื่อสนับสนุนสงเสริมการทำงานตามแนวทางสันติวิธี ปกปองสิทธิมนุษยชน สนั บ สนุ น ส ง เสริ ม ให ผ ู  ไ ด ร ั บ ผลกระทบจากการละเมิ ด สิ ท ธิ ม นุ ษ ยชน สามารถเขาถึงกระบวนการยุติธรรมไดอยางเทาเทียมกัน และยุติการงดเวน โทษ (Impunity) ในประเทศไทย ดวยความเชื่อมั่นวาความยุติธรรมที่ตั้งอยูบน พื้นฐานของระบบนิติธรรม จะมีสวนสำคัญในการแกปญหาความไมเปนธรรม และความรุนแรง อีกทั้งเปนหนทางหลักในการสงเสริมใหเกิดสันติภาพในสังคม และในพื้นที่ที่มีความขัดแยง วัตถุประสงค • เพื่อใหประชาชนระดับรากหญาไดรับรู เขาใจถึงสิทธิมนุษยชน กฎหมาย และสิทธิในกระบวนการยุติธรรม • เพื่อกอใหเกิดความเขาใจตอสาธารณชนในประเด็นเรื่องความเปนธรรม ในกระบวนการยุติธรรม การทรมาน และการบังคับใหสูญหาย รวมทั้ง กติกาสากลระหวางประเทศที่เกี่ยวของกับประเด็นดังกลาว • เพื่อสรางความเขมแข็งใหกับผูถูกละเมิดสิทธิและครอบครัวในการตอสู เพื่อความยุติธรรมตามแนวทางสันติวิธี และใหไดรับการชดเชยเยียวยา ที่เหมาะสมทั้งดานสังคมและจิตใจ • เพื่อสรางความเขมแข็งใหกับกลุมนักศึกษาและเยาวชน ในการทำความ เขาใจเรื่องสันติวิธีและทักษะอื่นๆ ที่จำเปน เพื่อการสรางสันติภาพ โดย เฉพาะอยางยิ่งในพื้นที่ที่มีความขัดแยง • เพื่อรณรงคใหรัฐบาลไทยตระหนักถึงปญหาการละเมิดสิทธิในกระบวน การยุติธรรม การทรมาน การบังคับบุคคลสูญหาย และแสวงหาแนว ทางแกไข ปรับปรุง เยียวยา ภายใตหลักนิติธรรม กลุมเปาหมาย • ชาวบานและผูไดรับผลกระทบจากความขัดแยงในจังหวัดชายแดนภาคใต • ผูเสียหายจากการถูกละเมิดสิทธิในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะอยางยิ่ง การทรมาน การบังคับใหสูญหาย การจับกุมโดยมิชอบ การวิสามัญฆาตกรรม The Disappearance of Persons is The Disappearance of Justice 71

• สาธารณชน และหนวยงานดานสิทธิมนุษยชนในระดับสากลและสห ประชาชาติ กิจกรรม • จัดอบรมใหความรูทางดานกฎหมายและหลักสิทธิมนุษยชน การคุมครอง สิทธิของผูเสียหาย ผูถูกจับกุม หรือผูตองหา รวมทั้งหลักการในการสังเกต การณคดี แกนักกิจกรรมในพื้นที่ เยาวชน และประชาชนทั่วไป • จัดกิจกรรมสำหรับนักศึกษาและเยาวชนใหเขาใจถึงการทำงานดานสันติวิธี และทักษะอื่นๆ ที่จำเปนเพื่อการสรางสันติภาพ • รวมสังเกตการณคดีการละเมิดสิทธิมนุษยชนที่มีนัยยะสำคัญตอการพัฒนา กระบวนการยุติธรรม • รณรงคใหยุติการทรมาน การบังคับบุคคลใหสูญหาย การจับกุมโดยพลการ (Arbitrary Detention) และการละเมิดสิทธิอื่นๆ ในกระบวนการยุติธรรม • สนับสนุน สงเสริม สรางความเขมแข็งใหผูเสียหายและครอบครัว ทั้งใน ดานการเขาถึงกระบวนการยุติธรรม และการเยียวยาทางสังคมและจิตใจ • ใหความรูตอสาธารณะในเรื่องกลไกการปกปองสิทธิมนุษยชนระดับสากล กลไกสหประชาชาติ กติกา อนุสัญญา และกฎหมายสากลที่เกี่ยวของกับ ประเด็นการทรมาน การบังคับบุคคลใหสูญหาย การจับกุมโดยพลการ และ การละเมิดสิทธิอื่นๆ ในกระบวนการยุติธรรม • สงเสริมการใชกลไกการปกปองสิทธิมนุษยชนขององคการสหประชาชาติ เพื่อใหความคุมครองสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย เชน การทำงานรวมกับ คณะทำงานดานการบังคับใหสูญหายโดยไมสมัครใจ (UN Working Group on Enforced or Involuntary Disappearance : UN WGEID) หรือผูเสนอ รายงานพิเศษ (Special Rapporteur) ดานตางๆ ขององคการสหประชาชาติ • รณรงคใหรัฐบาลไทยเขาเปนภาคีในอนุสัญญาตอตานการทรมานและการ ปฏิบัติหรือการลงโทษอื่นที่โหดราย ไรมนุษยธรรม หรือย่ำยีศักดิ์ศรี (Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment - CAT) และอนุสัญญาระหวางประเทศวาดวย การคุมครองมิใหบุคคลถูกบังคับใหสูญหาย (International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance) และผลักดันใหรัฐบาลนำหลักการในอนุสัญญาดังกลาวมาใชอยางจริงจัง • จัดทำรายงานสถานการณดานสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย เสนอตอ รัฐบาลไทย และองคกรดานสิทธิมนุษยชนทั้งในและตางประเทศ รวม ถึงแนวทางการแกไขปญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย

72 การสูญหายของบุคคล คือการสูญหายของความยุติธรรม

ยุติธรรมเพื่อสันติภาพ เพื่อการเขาถึงความยุติธรรมอยางทั่วถึงและเทาเทียม

คณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ (Working Group on Justice for Peace) สำนักงานกรุงเทพฯ 24/158 ซอยลาดพราว 21 ถนนลาดพราว แขวงลาดพราว เขตจตุจักร กรุงเทพฯ10900 E-mail: [email protected] สำนักงานปตตานี 22/186 ถนนหนองจิก ตำบลรูสะมิแล อำเภอเมือง จังหวัดปตตานี 94000 โทรศัพท / โทรสาร : 073-331-254 มือถือ : 086-332-1247 E-mail: [email protected]