Skrypt Na Egzamin Z Ontologii

jb [email protected] 17 czerwca 2007

0 Ze 0

strony http://85000i.googlepages.com/. Na licencji: Creative Commons Uznanie autorstwa-U»ycie niekomercyjne 2.5 Polska, tekst licencji na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.5/pl/ 0 Staraªem si¦ »eby praca byªa adekwatna. Bª¦dy na pewno s¡. Nie odpowiaam za efekty jej u»ycia

1

SPIS TRE‘CI

2

Spis tre±ci 1 Koncepcje ontologii

3

2 Podstawowe poj¦cia ontologii

3

2.1 2.2

2.3 2.4 2.5 2.6 2.7

Przedmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Byt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1 Bytowo±¢ jako to»samo±¢ . . . . . . . . . . 2.2.2 Byt jako stawanie si¦ . . . . . . . . . . . . . 2.2.3 3. Byt jako idea i dynamis (mo»no±¢, moc) 2.2.4 Byt jako substancja (ousia) . . . . . . . . . 2.2.5 Byt jako mo»liwo±¢ . . . . . . . . . . . . . . 2.2.6 Bytowo±¢ jako urzeczywistnienie istnienia . rzecz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Substancja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cecha, wªasno±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Istnienie jako wªasno±¢ . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . .

3 3 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5

3 Konteksty istnienia

6

4 Substancja

6

3.1 3.2 4.1 4.2 4.3 4.4

Konteksty istnienia II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kryteria istnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Monizm . . . . . . dualizm . . . . . . pluralizm . . . . . Rodzaje substancji

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

6 6

6 7 7 7

5 Zwrot Kartezja«ski

7

6 Materializm

8

5.1 6.1 6.2

Idealizm 6= realizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Materializm zykalistyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Materializm emergentystyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

8 9

1 KONCEPCJE ONTOLOGII

3

1 Koncepcje ontologii Filoza pierwsza Bada Byt jako byt Arystoteles; Tomasz; Kartezjusz; Spinoza; Leibnitz Teoria ±wiata realnego Poszukiwante prawdziwie istniej¡cej  przenikni¦cie do struktury warunkuj¡cej ±wiat poznawalny.

Grecy; Lukrecjusz; Okcham; Bruno; Leibnitz; Hegel

Supernaturalna metazyka Jak wy»ej, ale ta podstawa jest supernaturalna i ponad. Niezale»na od nauki

Augustyn; Bonawentura; Leibnitz; Hegel

Filoza zdrowego rozs¡dku Zdrowy rozs¡dek (te» j¦zyk) odwzorowuje prawdziw¡ natur¦ ±wiata.

Moore; Wittgenstein Filozoa ±wiadomo±ci Wszelki byt jest ±wiadomo±ci¡. Zatem ontologia to badanie u±wiadamiania bytu.

Berkeley, Kant, Ayer Analiza j¦zyka Je±li j¦zyk powstaª z kontaktu ze ±wiatem, to oddaje jego struktur¦.

Wittgenstein; Quine Jako wyró»niony dziaª logiki formalnej Le±niewski, Tarski, Quine

2 Podstawowe poj¦cia ontologii 2.1 Przedmiot Co± co jest jakie±. Przedmiot ma przynajmniej jedn¡ cech¦.

2.2 Byt i Byt ⇐⇒ Przedmiot ii Byt ⇐⇒ Wszystko (Spinozja«skie) iii Okre±lenie pewnego (bytowego) aspektu bytu w sensach i i ii jako funduj¡cego bytowo±¢ w ogóle

2 PODSTAWOWE POJ†CIA ONTOLOGII

4

2.2.1 Bytowo±¢ jako to»samo±¢ twórca  Parmenides. Dwa poj¦cia kluczowe: niepodzielny, niezmienny, czysty byt i nie-byt. Byt jest nie-bytem!-> wszystko co jest, jest bytem [my±le¢ i by¢ jest tym samym] Nawi¡zania: Hegel: to»samo±¢ bytu i niczego jest podstawow¡ przesªank¡ i zasad¡ rzeczywisto±ci

2.2.2 Byt jako stawanie si¦ twórca  Heraklit. By¢ = stawa¢ si¦ [mechanizm nieustannego ruchu  motorem zmian s¡ wewn¦trzne sprzeczno±ci, które znosz¡ si¦ nawzajem w ramach nadrz¦dnej jedno±ci]

2.2.3 3. Byt jako idea i dynamis (mo»no±¢, moc) twórca  Platon. Bytem rzeczywi±cie bytuj¡cym jest idea [jedno±¢ idei] Statyczna koncepcja bytu zostaje zast¡piona koncepcj¡ jego dynamiczno±ci (byt = moc, siªa, mo»no±¢); koncepcja niebytu relatywnego  je±li bytem jest spoczynek, niebytem jest ruch etc.

2.2.4 Byt jako substancja (ousia) twórca  Arystoteles. Cztery rozumienia bytu: 1) byt jako co± nie posiadaj¡ce istnienia ( b r a k ) 2) byt jako ruch (przej±cie z mo»no±ci do aktu) 3) byt przypadªo±ci (zale»ny od innego bytu) 4) byt jako substancja (w samym sobie posiada fundament swej bytowo±ci)-> byt w podstawowym znaczeniu tego sªowa! Jest bytem indywidualnym; w przypadku substancji materialnych zasad¡ jednostkowienia jest tzw. materia pierwsza, czysta mo»no±¢.

2.2.5 Byt jako mo»liwo±¢ twórca  Awicenna. gwarancj¡ to»samo±ci bytu  jego istota; cech¡ istoty jest niesprzeczno±¢, niesprzeczno±¢ sprawia, »e byt - taki, a nie inny - jest w ogóle mo»liwy ; mo»liwe zawsze jest czym± i odpowiada mu jakie± poj¦cie istnienie  przypadªo±¢ substancji (st¡d przygodno±¢ ka»dego istniej¡cego bytu)

2.2.6 Bytowo±¢ jako urzeczywistnienie istnienia - byt jako pierwszy przedmiot poznania - intelektualno±¢ poznania bytu twórca  ±w.Tomasz z Akwinu

2 PODSTAWOWE POJ†CIA ONTOLOGII

2.3 rzecz Podzbiór przedmiotów b¦d¡cych samoistnymi bytowo. Reizm: przedmiot ⇐⇒ rzecz.

2.4 Substancja • Ogólny podziaª

Substancja = Rzecz Autonomiczny przedmiot Substancja = Jedno±¢ Co± co jest proste i jest jedno±ci¡. • Spinoza

Subsatncja = Byt absolutny Samoistny itepe. • Arystoteles Konkretne indywiduum Co± samoistnego Podªo»e zmian

2.5 Cecha, wªasno±¢ Co± co jest orzekane o czym±. Niesamoistne.

cechy wewn¦trzne bezwzgl¦dne cechy zewn¦trzne wzgl¦dne cechy konieczne Ko« z konieczno±ci jest koniem. cechy nieokonieczne Ko« przypadªo±ciwo jest gniady.

2.6 Jest równowa»ne ∈ Sokretes jest lozofem równowa»ne ⊂ Czªowiek jest Ssakiem równowa»ne ≡ Odys jest ulissesem równowa»ne ∃ Jest wielu dobrych logików.

2.7 Istnienie jako wªasno±¢ istnienie jest ∼ cech¡ ±w. Anzelm; ±w. Tomasz istnienie jest koniecznym warunkiem cech Kant

5

3 KONTEKSTY ISTNIENIA

6

3 Konteksty istnienia Nurt kantowski szuka kontekstu w którym co± istnieje  je±li co± istnieje to jest w czym± ufundpwane. i Materialistycznie  istnienie to bycie w kontek±cie czsoprzestrzennym ii Subiektywnie  istniene to bycie postrzeganym iii Transcendentalnie  Reczy istniej¡ce istniej¡ dzi¦ki aktywno±ci podmiotu poznaj¡cego W marksi¹mie rzeczy istnieja w kontek±cie zªo»onym z przydrody i kultury. W Hegli¹mie mamy ducha.

3.1 Konteksty istnienia II i w przestrzeni ii w czasie iii w czasopzrestzreni iv w swiadomo±ci czªowieka v w ±wiadomo±ci spoªecznej vi w jezykach naukowych (obiekty teoretycznye) vii w uwtorach literackich

3.2 Kryteria istnienia 1. Zmysªem wewn¦trznym 2. Zmysªem zewn¦trzynym 3. Przez wnioskowanie redukcyjne (istnienie modeli) 4. Konstruowalno±¢ (matematyka)

4 Substancja 4.1 Monizm Istnieje jedna substancja. Wszystko jest tylko jej modykacj¡. Plotyn; Spinoza;

5 ZWROT KARTEZJA‹SKI

7

genetyczny Wszystko wywodzi si¦ z jednego korzenia. Mo»e istnie¢ duch, ale wywodzi si¦ on z materii.

aktualny Istota wszystkich bytów jest ta sama.

4.2 dualizm Istniej¡ dokªadnie dwie ró»ne substancje. Kartezjusz;

4.3 pluralizm Istniej¡ przynajmniej dwie ró»ne substancje. Dziedziny te si¦ stykaj¡ (czasem nawet na siebie oddziaªuj¡), ale »adna nigny nie przechodzi w »adn¡ inn¡. Leibnitz;

4.4 Rodzaje substancji Materia Atomy; ogie«; Duch Demiurg, dusza; Bóg Niesprzeczny, idealny, byt ª¡cz¡cy w sobie wszystko. Rzecz konkretna synolon ∞

±wiadomo±¢ Fichte; percepcja Hegla; idea absolutna hegla

5 Zwrot Kartezja«ski Przed Kartezjuszem ludzie rozwa»ali my±lenie jako akt poznawczy  sam Kartezjusz nadaª mu rang¦ substancji.

5.1 Idealizm 6= realizm i Subiektywny a transcendentalny (Kantowski)  ±wiat jest konstrukcj¡ umysªu, który nie jest w stanie pozna¢ ±wiata istniej¡cego niezale»nie  ±wiata rzeczy samych w sobie.

6 MATERIALIZM

8

b immanentny (Berkeley)  sposób, w jaki spostrzegam przedmioty, zale»ny jest od mojego stanu, od narz¦dzi, którymi si¦ posªuguj¦ oraz od innych czynników zewn¦trznych wzgl¦dem samego postrzegania. Skoro tak, to jego przedmiotem jest moje wªasne wra»enie. ii Obiektywny (Heglowski)  Istnieje obiektywny niematerialny ±wiat. iii Poj¦ciowy  Plato«ski.

6 Materializm Tym co istnieje jest materila.

Materializm substancjalistyczny Tym co istnieje jest pierwotnie nieokre±lona materia prima.

Materializm atrybutywistyczny Tym co istnieje jest znana nam trójwymiarowa materia.

naturalistyczny Wszystko jest sprowadzalne do nauk przyrodniczych mechanistyczny (wulgarny) Wszystko da si¦ opisa¢ jako sum¦ cz¡stek

elementarnych. Do opisu zachowania czegokolwiek starczy znajomo±¢ praw zyki.

dialektyczny Realizm + emergentyzm +

6.1 Materializm zykalistyczny Istniej¡ wyª¡cznie obiekty (zdarzenia, procesy) zyczne, natomiast wszelkie zªo»one obiekty (zdarzenia, procesy) biologiczne, spoªeczne, psychologiczne, ±wiadomo±ciowe skªadaj¡ si¦ caªkowicie z tego, co zyczne i dadz¡ si¦ wyja±ni¢ w kategoriach wªasno±ci i prawidªowo±ci zykochemicznych. Behawioryzm skrajny gªosi, »e wszelkie procesy, stany i zdarzenia uwa»ane za umysªowe, psychiczne, wewn¦trzne mog¡ by¢ wyja±nione w kategoriach wªasno±ci organizmów i ich zachowa« w otoczeniu zewn¦trznym. Procesy biologiczne i neurozjologiczne organizmów s¡ zªo»onymi procesami zykochemicznymi. Teoria stanu centralnego  caªkowita identyczno±¢ stanów umysªowych (uznanych wbrew behawioryzmowi za stany wewn¦trzne organizmu) z zykochemicznym stanem centralnego ukªadu nerwowego. Teoria identyczno±ci procesów umysªowych z procesami umysªowymi (Armstrong).

6 MATERIALIZM

9

6.2 Materializm emergentystyczny Jako±ciwo nowe zdarzenia pojawiaj¡ si¦ w ukªadzie; nie maj¡ one korelacji z jego histori¡; sam fakt pojawienia si¦ tych zdarze« jest równie» nieprzewidywalny. Zjawiska emergentne Powstanie »ycia Wªasno±ci pochodne przedmiotów Nowe rodzaje procesów