Seminarski Rad.docx

Riječ bibliografija nastala je u antičkoj Grčkoj u petom vijeku prije nove ere i njeno prvobitno značenje, bilo je pisanje, odnosno prepisivanje knjiga. Termin bibliografija se sastoji od riječi biblion(knjiga) i grafein(pisati). Slično tome, riječ bibliograf označavala je pisca, odosno prepisača knjiga. Takvo značenje pojma bibliografije održalo se i tokom cijelog srednjeg vijeka, da bi u prvoj polovini sedamnaestog vijeka termin bibliografija počeo da se upotrebljava u značenju popisivanja ili opisivanja knjiga. Prva bibliografija u modernom značenju te riječi bila je Bibliographia politica, popis političkih knjiga je sastavio i objavio 1633. godine Gabrijel Node, sekretar francuskog kardinala Mazarena. Luj Žakob de Sen - Šarl izraz bibliografija upotrijebio je u naslovu dviju publikacija, u kojima je popisao tekuću književnu produkciju u Francuskoj u periodu izmedju 1643-1653 godine. Nakon objavljivanja pomenutih bibliografija termin se sve više upotrebljavao, a u osamnaestom vijeku objavljeno je značajno bibliografsko djelo Bibliographie instuctive autora Gijoma Fransoa Debira. Prije pojave termina ,,bibliografija``, za spise ove vrste koji označavaju popise knjiga upotrebljivani su razni termini kao što su catalogus, biblitheca, index, repertorium, inventarium, thesaurus, registar, ljetopis i sl. Francuski enciklopedisti Didro i Delamber pod pojmom ,,bibliograf ’’ podrazumjevali su poznavaoca, odnosno tumača starih rukopisa. Od poslednjih decenija osamnaestog vijeka termin bibliografija u Francuskoj počeo je da se upotrebljava ne samo za popise, spiskove knjiga nego i za cjelokupno znanje o knjizi, o nastanku knjige, vrstama i oblicima knjige, istoriji i tehnici štamparstva, trgovini knjigama, a često su u ovaj pojam uključivali i literarna znanja. Ruski teoretičar N. M. Lisovski definisao je bibliografiju na sledeći način: ,,Mnogi predmet bibliografije shvataju kao sastavljanje raznih kataloga i sadržaja i u bibliografu vide samo katalogizatora. Predmet bibliografije je medjutim, knjigoznantstvo u najširem značenju te riječi. Obuhvata raznovrsna istraživanja o literarnim i umjetničkim spomenicima, istoriju štampe, opis i istoriju biblioteka, istoriju trgovine knjigama i izdavanja knjiga, podatke o piscima i umjetnicima, bibliografima, stamparima, knjižarima. Konačno, u bibliografiju se mogu uključiti istraživanja o djelima koja iz bilo kog razloga nisu štampana, te opis starih i novijih rukopisa, razrešavanje anonima i pseudonima``.1 U 20. vijeku bibliografija počinje da se posmatra kao nauka i definicija iz američke enciklopedije glasi: ,, Bibliografija je naziv za nauku, djelatnost i najkarakterističnije proizvode te djelatnosti. Kao nauka, bibliografija je skup sredjenih znanja, koja obradjuju knjige sa svih gledišta, kako kao fizičke predmete, tako kao nosioce ideja. Kao djelatnost, bibliografija predstavlja tehniku za utvrdjivanje, sredjivanje I prezentiranje informacije o knjizi. Kao karakterističan proizvod ove djelatnosti bibliografija je sistematiozovan spisak knjiga zajedničkog obilježja za odredjenu namjenu.`` Viševjekovno trajanje bibliografije neraskidivo je povezano sa bibliotekarstvom, izdavačkom djelatnošću, knjižarstvom, svim društvenim i prirodnim naukama i privrednim granama.

1

Istorija ruske bibliografije do početka 20. vijeka, N. V. Zdobnov, Moskva, 1955 str. 541.

Bibliografski elementi Svaka bibliografska jedinica sastoji se od bibliografskih elemenata, čiji broj nije moguće precizno odrediti, ali se prilikom izrade bibliografija obično zna šta sve treba da udje u obradu teksta da bi bibliografska jedinica bila potpuna. Bibliografski elementi u obradi neke monografske publikacije obično su sledeći: (1) prezime i ime autora, (2) naziv knjige, (3) naziv izdavača, (4) mjesto izdanja, (5) godina izdanja, (6) broj stranica, (7) format, (8) pismo kojim je knjiga štampana. U zavisnosti od vrste teksta raspored bibliografskih elemenata i forma bibliografskih jedinica mogu se značajno razlikovati. Bibliografske jedinice obično se dijele na elementarne, anotirane i rezimirane (referalne ili sadržajne).

Istorijat bibliografije u Crnoj Gori Polovinom devetnaestog vijeka javljaju se prvi bibliografski radovi o Crnoj Gori čiji su autori Italijani Đuzepe Valentineli I Ćezare Tondini de Kvarengi. Ćezare Tondini obrazložio je potrebu za bibliografskim istrađivanjima sledećim riječima :,, Crna Gora je to tim vise zaslužila jer je ona svoju povjest do sada krvlju pisala, a drugima je bilo ostavljeno da pišu perom. Crnogorci nijesu imali vremena ni da doznadu šta je ko o njima pisao, a kamoli da sami pišu.’’2 Prvi domaći bibliograf bio je istoričar I književnik Marko Dragović, koji je na podsticaj italijanskog književnika i prevodioca Ćezara Tondinija, započeo rad na sistematskoj obradi crnogorske retrospektivne bibliografije. Dragović i Kvarengi zajednički su objavili 152 bibliografske jedinice u Glasu Crnogorca 1886. godine, da bi Dragović nastavio samostalno prikupljanje bibliografske gradje i iste godine objavio jos 136 bibliografskih jedinica. 1889. godine Tondini de Kvarengi je u Parizu štampao cijeli ovaj bibliografski material u vidu monografske publikacije pod naslovom Notice sur la bibliographie e del Montenegro. Još jedan Italijan bavio se retrospektivnom bibliografijom Crne Gore. Riječ je o Anibalu Teneroniju koji je 1896. godine objavio bibliografiju o Crnoj Gori sa ukupno 180 bibliografskih jedinica. Marko Dragović je 1892. godine na Cetinju objavio ukupnu bibliografsku gradju koju je sakupio i objavio je u monografskoj publikaciji Pokušaj za bibliografiju o Crnoj Gori. Ova bibliografija sadrži 460 bibliografskih jedinica ali se primjećuju mnogi nedostaci i laički pristup obradi gradje. Ipak ovo djelo predstavlja pionirski rad u bibliografiji Crne Gore. Ruski geograf i etnograf Pavel Apolonovič Rovinski koji je živio i radio u Crnoj Gori oko 27 godina objavio je višetomno djelo o Crnoj Gori na preko 3700 stranica. Bibliografski radovi Rovinskog objavljivani su u cetinjskom mjesečniku prosvjeta 1896. godine. Češki naučnik Ferdinand Velc takodje je prikupljao material za bibliografiju Crne Gore I u njegovoj ostavštini nadjen je rukopis Bibliografija o Crnoj Gori(1800 – 1912) koja sadrži 5017 2

Cezare Tondini, Pokušaj za bibliografiju o Crnoj Gori, Glas Crnogorca, Cetinje, XV/1886, br. 24, str.2

bibliografskih jedinica na 14 jezika. Nacionalna biblioteka Crne Gore objavila je rukopis ferdinanda Velca 1991. godine. U periodu izmedju dva svjetska rata najznačajniji bibliografi u Crnoj Gori bili su Pero Šoć, zatim Madjar Jožef Bajza, Nikola Rodojčić, Dušan D. Vuksan koji je sastavio:,, Popis knjiga štampanih u Crnoj Gori,’’ u kome je obradio oko 1350 publikacija. Njegov bibliografski rad je znatno ozbiljniji i pouzdaniji od rada njegovih prethodnika jer je većinu knjiga obradio principom De visu. Od bibliografa koji su se bavili bibliografijom Crne Gore u medjuratnom periodu treba istaći i Vuka Dragovića koji je u okviru knjige Srpska štampa izmedju dva rata. knj. 1. Osnova za bibliografiju srpske periodike 1915 – 1945., posvetio jedno poglavlje crnogorskoj periodici. Obradio je 74 naslova a prilikom obrade pošao je od nacionalnog a ne teritorijalnog kriterijuma. U periodu posle drugog svjetskog rata centralna narodna biblioteka Crne Gore počela je sistematsku obradu i objavljivanje retrospektivne bibliografske gradje Crne Gore i projekat je dobio karakter dogoročnog programa, kao jedan od prioritetnih djelatnosti CNB. Osim retrospektivne crnogorske bibliografije pristupilo se i radu na tekućoj bibliografiji, pojavio se časopis Bibliografski vjesnik. Osamdesetih godina dvadesetog vijeka rad na crnogorskoj bibliografiji postaje profesionalan uz primjenu medjunarodnih standarda.

Literatura: Dušan Martinović, Crnogorska bibliografija, Cetinje, 1992. Vojislav Maksimović, Osnove teorije bibliografije, Narodna biblioteka Srbije,Beograd 1987. Janez Logar, Uvod u bibliografiju, Svjetlost, Sarajevo, 1973. Aleksandra Vraneš, Osnovi bibliografije, Narodna biblioteka Srbije, Beograd,2001.