Sd4
This document was uploaded by user and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this DMCA report form. Report DMCA
Overview
Download & View Sd4 as PDF for free.
More details
- Words: 3,161
- Pages: 9
ﺟﻠﺴﺔ ﭼﻬﺎرم
اﺳﺘﺎد ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدي ﻓﻘﻬﻲزاده
ﺑﺴﻢ אﷲ אﻟﺮﺣﻤﻦ אﻟﺮﺣﯿﻢ ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )(١
ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ
ﮐﻠﯿﺎﺕ )(٤ ﻫﻤﺰﻩ ،ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻭ אﻧﻮאﻉ ﺁﻥ אﻫﺪאﻑ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ 9אﻧﻮאﻉ ﻫﻤﺰﻩ ﻭﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺎ אﻟﻒ؛ 9ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻭ ﻗﻄﻊ؛ 9ﻣﻮאﺭﺩ ﺣﺬﻑ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ؛ 9ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻫﻤﺰﻩ.
ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﺭ ﺩﺭﺱ ﻗﺒﻞ ﺩאﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ אﺳﻤﻬﺎ ﻭ ﻓﻌﻠﻬﺎ ﺑﺮ אﺳﺎﺱ ﻣﯿﺰאﻥ ﻭ ﻣﻘﯿﺎﺱ ﺻﺮﻓﯽ ،ﻭﺯﻧﻬـﺎی ﺧﺎﺻـﯽ ﺩאﺭﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺣﺮﻭﻑ אﺻﻠﯽ ﮐﻠﻤﺎﺕ אﺯ ﺣﺮﻭﻑ ﺯאﺋﺪ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﻌﺘﻞّ ،ﻣﻬﻤﻮﺯ ﻭ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﯾﻢ .ﺩﺭ אﯾﻦ ﺩﺭﺱ ﺑﺎ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ،ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ،ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺩﯾﮕﺮی ﺩﺭ ﻫﻤـﯿﻦ ﺯﻣﯿﻨـﻪ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ.
ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺎ אﻟﻒ ١ـ ﺩﺭ ﺩﺭﺱ ﻧﺨﺴﺖ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺩאﻧﺸﻤﻨﺪאﻥ »אﻟﻒ« ﺭא ﺣﺮﻑ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﻧﻤﯽﺩאﻧﻨﺪ ،ﺑﻠﮑـﻪ ﺁﻥ ﺭא ﻣﻨﻘﻠـﺐ אﺯ »ﻭאﻭ« ﯾﺎ »ﯾﺎﺀ« ﺑﺮﻣﯽﺷﻤﺎﺭﻧﺪ ﻭ אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭ ﺁﻥ ﺭא ﺟﺰﻭ ﺣﺮﻭﻑ אﻟﻔﺒﺎ ﻧﻤﯽﺁﻭﺭﻧﺪ .ﻣﺜﻼً ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :אﺻﻞ »ﺑَـﺎﻉَ«» ،ﺑَﯿـﻊَ« ﻭ אﺻـﻞ »ﻏَﺰَא«» ،ﻏَﺰَﻭَ« ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ؛ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻫﻤﺰﻩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭא ﺣﺮﻑ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﻣَﺮَ ،ﺳَﺄﻝَ ﻭ ﻗَﺮَﺃ .אﯾـﻦ אﻭﻟﯿﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ »אﻟﻒ« ﯾﺎ »ﻫﻤﺰﻩ« אﺳﺖ. ٢ـ ﺩﻭﻣﯿﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ אﯾﻨﮑﻪ »אﻟﻒ« ،ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﺩ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ אﺑﺘﺪאی ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﺩ ،ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﻤﺰﻩ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ ﭘﺬﯾﺮﺵ ﻫﻤﮥ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﺭא ﺩאﺭﺩ ﻭ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ،ﻭﺳﻂ ﯾﺎ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻭאﻗﻊ ﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﻣَﺮَ ،ﺇﻟﯿﺎﺱ ﻭ ﺃﺫُﻥ. ٣ـ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺁﻥ אﺳﺖ ﮐﻪ »אﻟﻒ« ﻫﯿﭻﮔﺎﻩ ﻧﻤﯽﺗﻮאﻧﺪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻭאژﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺩ ،ﭼﻮﻥ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﺳـﺎﮐﻦ אﺳﺖ ﻭ ﻋﺮﺏ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﺩ ﺭא ﺑﺎ ﺣﺮﻑ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺮﻭﻉ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ »ﻫﻤﺰﻩ« ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺟﺎی ﮐﻠﻤﻪ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ ﻭאﻗـﻊ ١ ﺷﻮﺩ ،ﺑﺪﻭﻥ אﯾﻨﮑﻪ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﺁﯾﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﺣْﻤَﺪُ ،ﺳَﺄﻝَ ﻭ ﺑَﺪَﺃ.
2
אﻧﻮאﻉ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﯽ ﻫﻤﺰﻩ אﻧﻮאﻋﯽ ﺩאﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎﺭﺕאﻧﺪ אﺯ» :ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ« ﻭ »ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ«. ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ :ﻫﻤﺰﻩאی אﺳﺖ ﮐﻪ אﮔﺮ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻼﻡ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ،ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﻫﻢ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ ،ﻭﻟـﯽ אﮔـﺮ ﺩﺭ אﺛﻨـﺎی ﮐﻼﻡ ﻭאﻗﻊ ﺷﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ،אﻣﺎ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ .ﻧﺸﺎﻧﮥ אﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﻫﻤﺰﻩ ﺁﻥ אﺳﺖ ﮐﻪ אﮔﺮ ﺩﺭ אﺑﺘـﺪאی ﮐـﻼﻡ ﻗـﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ،אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :א«؛ ﻭ אﮔﺮ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﮐﻼﻡ ﻭאﻗﻊ ﺷﻮﺩ ،ﻋﻼﻣﺘﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ »ﺻﺎﺩ« ﮐﻮﭼﮏ ﺭﻭی ﺁﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ) :ﭐ(؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻭ +אِﺳْﺘَﻐْﻔِﺮْ« ﮐﻪ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :ﻭَﭐﺳْﺘَﻐْﻔِﺮْ« ﻭ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :ﻭَﺳْﺘَﻐْﻔِﺮْ«. ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ :ﻫﻤﺰﻩאی אﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺩﺭ אﺑﺘﺪאی ﮐﻼﻡ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺁﻥ ،ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ،ﺗﻠﻔﻆ ﻣﯽﺷﻮﺩ ـ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺩﺭ אﺑﺘﺪאی ﮐﻼﻡ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩـ ﻭ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﮐﺮﺳﯽ »אﻟﻒ« אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ: ٢ »ﺃ« ﯾﺎ »ﺇ«؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺃﮐﺮَﻡَ ﻋَﻠِﻲﱞ ﺃﺑَﺎﻩُ« ﻭ »ﺃﺣْﺴِﻦْ ﺇﻟَﯽ ﻭאﻟﺪﯾﻚ«. ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺯ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﻣﺴﺄﻟﮥ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﻬﻤﯽ אﺳﺖ ﻭ ﻗﻮאﻋﺪ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪﻩאی ﺩאﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ אﻧﺪﮐﯽ ﻣﻤﺎﺭﺳﺖ ﻭ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭא ﻓﺮא ﮔﺮﻓﺖ .ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ אﺩאﻣﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻭאﻗﻊ ﺗﺎﺑﻠﻮﯾﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻭ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﺭא ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﯽ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽﺩﻫﺪ. ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﻟﻒ( ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ אﻓﻌﺎﻝ
ﻫﻤﺰۀ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻓﻌﻠﻬﺎی ﻣﺎﺿﯽ ﻭ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :אَﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﭐﻧْﺼُﺮْ ﻣَﻦ ﻧَـﺼَﺮَ אﻟـﺪﱢﯾﻦَ ﻭَﭐﺧْـﺬُﻝْ ﻣَـﻦ ﺧَﺬَﻟَﻪُ« ٣،ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻫﻤﺰۀ ﻓﻌﻞ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ אﺯ ﺑﺎﺏ אﻓﻌﺎﻝ ﮐﻪ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﻫﻤـﺰۀ »ﺀَאﻣِﻨُـﻮא« ﺩﺭ ﺁﯾﮥ ﻣﺒﺎﺭک »ﯾَﺎ ﺃﯾﱡﻬَﺎ אﻟﱠﺬِﯾﻦَ ﺀאﻣَﻨُﻮא ﺀَאﻣِﻨُﻮא ﺑِﺎﷲِ ﻭَﺭَﺳُﻮﻟِﻪِ ﻭ ٤«...ﮐـﻪ ﻫﻤـﺰۀ ﺁﻥ ،ﻫﻤـﺰۀ ﻗﻄـﻊ ﻭ ﻣﻔﺘـﻮﺡ אﺳـﺖ) :ﺀאﻣِﻨُـﻮא= ﺃﺃﻣِﻨُﻮא( .ﮔﻔﺘﻨﯽ אﺳﺖ ﺩﺭ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎﺭﻉ אﺳﺎﺳﺎً ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪאﺭﺩ؛ ﭼﻮﻥ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎﺭﻉ ﺑﺎ ﺣـﺮﻭﻑ ﻣـﻀﺎﺭﻋﺖ ٥ﺁﻏـﺎﺯ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺘﺤﺮکאﻧﺪ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬﻑ ﻧﯿﺴﺖ. ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ :ﻫﻤﺰۀ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ אﻓﻌﺎﻝ ﺧﻤﺎﺳﯽ )ﭘﻨﺞ ﺣﺮﻓﯽ( ﻭ ﺳﺪאﺳﯽ )ﺷﺶ ﺣﺮﻓﯽ( ٦ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :אِﻧﮑﺴَﺮَ ﻭ אِﺳﺘَﮑﻤَﻞَ؛ ٧ﺑﺮ ﺧﻼﻑ אﻓﻌﺎﻝ ﻣﺎﺿﯽ ﺛﻼﺛﯽ )ﺳﻪ ﺣﺮﻓﯽ( ﻭ ﺭﺑﺎﻋﯽ )ﭼﻬﺎﺭ ﺣﺮﻓﯽ( ﮐﻪ ﻫﻤـﺰۀ ﺁﻧﻬـﺎ ﻫﻤـﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﻣَﺮَ ﻭ ﺃﺣﺴَﻦَ. ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﻓﻌﻞ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ :ﺑﻪ ﺟﺰ ﻫﻤﺰۀ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ אﻓﻌﺎﻝ ﮐﻪ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﻫﻤﺰۀ ﺳﺎﯾﺮ ٨ ﻓﻌﻠﻬﺎی אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :אِﻋْﻠَﻢْ«» ،ﻭﭐﻧْﻄَﻠِﻖْ« ﻭ »ﻭﭐﺳْﺘَﺨْﺮِﺝْ«. ﺏ( ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ אﺳﻤﻬﺎ
١ـ ﻫﻤﺰۀ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﺼﺎﺩﺭ אﻓﻌﺎﻝ ﺧﻤﺎﺳﯽ ﻭ ﺳﺪאﺳﯽ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :אِﻗﺘﺪאﺭ ،אِﻧـﺼﺮאﻑ ،אِﺳـﺘﺨﺮאﺝ ﻭ אِﺣﻤﯿﺮאﺭ.
٩
٢ـ ﺩﺭ אﺳﻤﻬﺎی ﺯﯾﺮ ﻫﻤﺰۀ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ :אِﺳﻢ ،אِﺑﻦ ،אِﺑﻨَﺔ ،אِﺛﻨﺎﻥ ،אِﺛﻨَﺘﺎﻥ ،אِﻣﺮَﺀ ﻭ אِﻣﺮَﺃﺓ.
١٠
٣ـ ﻫﻤﺰۀ »אَﻟﱠﺬِﻱ« ﻭ ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻨّﯽ ،ﺟﻤﻊ ﻭ ﻣﺆﻧّﺚ ﺁﻥ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻭَ +אَﻟﱠـﺬِﯾﻦَ« ﮐـﻪ ﺧﻮאﻧـﺪﻩ ﻣـﯽﺷـﻮﺩ: ١١ »ﻭَﭐﻟﱠﺬِﯾﻦَ« ﻭ »ﻭَ +אَﻟﱠﺘِﻲ« ﮐﻪ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :ﻭَﭐﻟﱠﺘِﻲ«. ﺝ( ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﺣﺮﻭﻑ
ﺩﺭ ﺣﺮﻭﻑ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺰۀ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ ﺗﻌﺮﯾﻒ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺟﺎﺀَ +אَﻟﺮﱠﺑِﯿﻊ« ﮐـﻪ ﺧﻮאﻧـﺪﻩ ﻣـﯽﺷـﻮﺩ» :ﺟـﺎﺀَ ١٢ ﭐﻟﺮﱠﺑِﯿﻊُ«.
3
ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﻟﻒ( ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﺩﺭ אﻓﻌﺎﻝ
١ـ ﻓﻌﻞ ﻣـﻀﺎﺭﻉ :ﻫﻤﺰۀ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎﺭﻉ ،ﻫﻤﻮאﺭﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺰۀ אﻓﻌﺎﻝ »ﺃﻗُﻮﻡُ«» ،ﺃﻗْﻌُﺪُ« ﻭ»ﺃﺳْـﺘَﻐْﻔِﺮُ« ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭאﺕ» :ﺑِﺤَﻮْﻝِ אﷲِ ﻭَ ﻗُﻮﱠﺗِﻪِ ﺃﻗُﻮﻡُ ﻭَ ﺃﻗْﻌُﺪُ« ﻭ»ﺃﻧﺎ ﺃﺳْﺘَﻐْﻔِﺮُ ﺭَﺑﱢﻲ ﮐُﻞﱠ ﯾَﻮْﻡٍ«. ٢ـ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ :ﻫﻤﺰۀ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ ﺑﺎﺏ אِﻓﻌﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺰۀ אﻓﻌﺎﻝ»ﺃﮐـﺮَﻡَ« ﻭ »ﺃﺗْﻘَـﻦَ« ﺩﺭ ﻋﺒـﺎﺭאﺕ: ١٣ »ﺃﮐﺮَﻡَ ﺯَﯾﺪٌ ﻋَﻠِﯿﺎً« ﻭ »ﺃﺗْﻘَﻦَ ﺃﺣْﻤَﺪُ אﻟْﻌَﺮَﺑِﯿﺔَ«. ٣ـ ﻓﻌﻞ אﻣـﺮ :ﻫﻤﺰۀ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺏ אِﻓﻌﺎﻝ ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﺰۀ ﻣﺎﺿﯽ ﺁﻥ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺰۀ אﻓﻌﺎﻝ »ﺃﮐْﺮِﻡْ« ﻭ »ﺃﺣْﺴِﻦْ« ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭאﺕ» :ﯾﺎ ﻋَﻠِﻲﱡ ﺃﮐﺮِﻡْ ﺃﺑﺎכَ« ﻭ »ﺃﺣْﺴِﻦْ ﺇﻟَﯽ ﺃﻣﱢﻚَ«. ﺏ( ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﺩﺭ אﺳﻤﻬﺎ ١ـ ﻫﻤﺰۀ ﻣﺼﺪﺭ ﺑﺎﺏ אِﻓﻌﺎﻝ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺇﮐْﺮאﻡ ،ﺇﺣْﺴﺎﻥ ،ﺇﺗْﻘﺎﻥ ،ﺇﻧْﻔﺎﻕ ﻭ ﺇﺭْﻫﺎﺏ.
١٤
٢ـ ﻫﻤﺰۀ ﺻﯿﻐﮥ ﺗﻌﺠﺐ ﻭ אﻓﻌﻞ ﺗﻔﻀﯿﻞ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻣَﺎ ﺃﮐﺮَﻡَ ﺳَﻤِﯿﺮאً« ﻭ »ﻣُﻨِﯿﺮٌ ﺃﺟْﻤَﻞُ ﻣِﻦْ ﺃﺧِﯿﻪِ«. ٣ـ ﻫﻤﺰۀ ﻫﺮ אﺳﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺰﻩ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﻮﺩ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ ،אﻋ ّﻢ אﺯ אﯾﻨﮑﻪ ﻣﻔﺮﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺟﻤﻊ ،ﺑﻪ ﺷـﺮﻁ ﺁﻧﮑـﻪ ﻣﺼﺪﺭ ﻓﻌﻞ ﺧﻤﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﺳﺪאﺳﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺰۀ ﻭאژﻩﻫﺎی »ﺃﺑْﻄﺎﻝ ،ﺃُﻣﱠﺔ ،ﺃﻣِﯿﺮ ﻭ ﺃﺭﺽ« ١٥ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺝ( ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﺩﺭ ﺣﺮﻭﻑ
ﻫﻤﺰۀ ﺣﺮﻭﻑ ،ﺑﻪ ﺟﺰ ﻫﻤﺰۀ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ ﺗﻌﺮﯾﻒ )אﻝ( ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺇﻥﱠ ،ﺃﻥْ ،ﺃﻻ ﻭ ﺃﻣﺎ«.
١٦
ﺗﻤﺮﯾﻦ١ .١ﺩﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺯﯾﺮ ﻫﻤﺰﻩﻫﺎی ﻗﻄﻊ ﻭ ﻭﺻﻞ ﺭא ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ. »אِﺳْﺘَﺒْﺮَﻕ ،אِﺳِْﺘﻼﻡ ،אَﺣْﻤَﺪ ،אِﺣْﺴَﺎﻥ ،אَﻋْﻄَﯽ ،ﺗَﺄﻟِﯿﻒ ،אِﺳْﺘِﻘْﺼَﺎﺀ ،אَﻣْﻠَﯽ ،אُﮐﺘُﺐْ ،אِﺳْﻢ ،אِﮐﺘِﺌَﺎﺏ ﻭ אِﺑْﻦ«.
١٧
ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ
.٢ﻫﻤﺰۀ ﮐﺪאﻡﯾﮏ אﺯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺯﯾﺮ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﻧﯿﺴﺖ؟ אﻟﻒ( אِﻟﱠﺎ
ﺏ( אَﺏ
ﺩ( אِﮐﺘَﻤَﻞَ
ﺝ( אَﺥ
ﺣﺬﻑ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﮐﻼﻡ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ .אﻓﺰﻭﻥ ﺑﺮ אﯾﻦ ،ﻣﻮאﺭﺩی ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﮐﻼﻡ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ ﺣﺘﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ .ﺩﺭ ﻣﻮאﺭﺩ ﺯﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺭא ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮﺩ:
4
١ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ »ﻭאﻭ« ﯾﺎ »ﻓﺎﺀ« ﺑﺮ ﻓﻌﻠﯽ ﻭאﺭﺩ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﭘﺲ אﺯ ﺁﻥ ،ﯾﮏ ﻫﻤـﺰۀ ﺳـﺎﮐﻦ ﺩﯾﮕﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻫﻢ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻓَـﺄﺕِ« ﻭ »ﻭﺃﺗَﻤِـﻦْ« ١٨ ﮐﻪ ﺩﺭ אﺻﻞ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ» :ﻓَﺎﺋْﺖِ« ﻭ »ﻭﭐﺋْﺘَﻤِﻦْ؛ ٢ـ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺣﺮﻑ ﺟﺮّ ﻻﻡ )ﻟِـ( ﺑﺮ אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻭאﺭﺩ ﺷﻮﺩ ،ﻫﻤﺰﻩ ﺣﺬﻑ ﻣـﯽﺷـﻮﺩ؛ ١٩ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻟِﻠْﻤُﻮאﻃِﻦِ ﺣُﻘُﻮﻕٌ« ﮐﻪ ﺩﺭ אﺻﻞ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ» :ﻟِـﭑﻟْﻤُﻮאﻃِﻦِ ﺣُﻘُﻮﻕٌ؛ ٣ـ ﭘﺲ אﺯ ﻫﻤﺰۀ אﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺃﺑْﻨُﻚ ﻫﺬא؟« ﻭ »ﺃﺳْﻤُﻚ ﺳﺎﻟﻢٌ؟« ﮐـﻪ ﺩﺭ ﻭאﻗـﻊ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ» :ﺃאِﺑْﻨُﻚ ﻫﺬא؟« ﻭ »ﺃאِﺳْﻤُﻚَ ﺳَﺎﻟِﻢٌ؟؛ ٤ـ ﻫﻤﺰۀ ﻭאژۀ »אﺳﻢ« ﺩﺭ ﺁﯾﮥ ﻣﺒﺎﺭک »ﺑِﺴْﻢِ אﷲِ אﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦِ אﻟﺮﱠﺣِﯿﻢِ« ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ٥ـ ﻫﻤﺰۀ ﻭאژۀ »אﺑﻦ« ،ﻭﻗﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﺩﻭ אﺳﻢ ﻋﻠﻢ ﻗﺮאﺭ ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ,ﻫﻢ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺣـﺬﻑ ﻣـﯽ ﺷـﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻋَﻠِﻲﱡ ﺑْﻦُ אﻟﺤُﺴَﯿﻦِ )ﻉ(« .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻭאژۀ »אﺑﻦ« ﭘﺲ אﺯ ﺣﺮﻑ ﻧﺪא ﻭאﻗﻊ ﺷـﻮﺩ ,ﻫﻤـﺰۀ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮔﻔﺘـﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﯾَﺎﺑْﻦَ אﻵﯾﺎﺕِ אﻟْﻤُﺤْﮑﻤَﺎﺕِ«. ﺗﻤﺮﯾﻦ٢ ﺩﺭ ﮐﺪאﻡﯾﮏ אﺯ ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺯﯾﺮ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺻﺮﻓﺎً ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؟ ﺝ( ﯾﺎ אﺑﻦَ אﻟﺪﱠﻻﺋِﻞِ אﻟﻈﱠﺎﻫِﺮَאﺕِ אﻟﻒ( ﻋَﻠِﻲﱡ אﺑْﻦُ ﺃﺑِﻲﻋَﺒﺪِאﷲِ ﺩ( ﺑِﺴْﻢِ אﷲِ אﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦِ אﻟﺮﱠﺣِﯿﻢِ ﺏ( ﻣﺤﻤّﺪُ אﺑﻦُ ﻋﺒﺪِאﷲِ
ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻫﻤﺰﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺎﺭﺷﯽ ﻭאﺣﺪ ﻧﺪאﺭﺩ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻬﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ،אﺷﮑﺎﻝ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ .ﺑـﺎ אﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ، ﺩאﻧﺸﻤﻨﺪאﻥ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮאﺭﺩ ﻣﺘﻌﺪﺩ ،ﻗﻮאﻋﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺟﺎﻣﻌﯽ אﺭאﺋﻪ ﮐﺮﺩﻩאﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ ﻣﺎ ﺭא אﺯ אﺷﺘﺒﺎﻩ ﺩﺭ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﺼﻮﻥ ﺩאﺭﺩ .ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ،ﻫﻤﺰﻩ ﯾﺎ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﺩאﺭﺩ ،ﯾﺎ ﺩﺭ ﻭﺳـﻂ ،ﯾـﺎ ﺩﺭ ﭘﺎﯾـﺎﻥ ﺁﻥ ،ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮐﺪאﻡ ﻗﻮאﻋﺪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩאﺭﺩ. אﻟﻒ( ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ١ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »אﻟﻒ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﺳﻤَﺎﺀ ،ﺇﮐﺮَאﻡ ،ﺃُﻡّ ﻭ ﺇﻧﺴَﺎﻥ. ٢ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺣﺮﻓﯽ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺻـﻮﺭﺕ אﺻـﻠﯽ ﺧـﻮﺩ ،ﯾﻌﻨـﯽ ﻫﻤﺮאﻩ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »אﻟﻒ« ،ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺑِﺄﺟﻤَﻞَ« ﻭ »ﻟِﺄﻓﻀَﻞَ« ،ﻣﮕﺮ ﺩﺭ »ﻟِ َﺌﻠﱠﺎ« ﻭ »ﻟَﺌِﻦْ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺜـﺮﺕ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ،ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »ﯾﺎﺀ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ) :ﺋـ(. ﺏ( ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﮐﻠﻤﻪ ٢٠ ١ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺳﻂ ﮐﻠﻤﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺧﻮאﻫﺪ ﺑﻮﺩ؛ ﯾﻌﻨﯽ ،אﮔـﺮ ﻗﺒﻞ אﺯ ﺁﻥ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺑﺎﺷﺪ ,ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »אﻟﻒ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ אﮔﺮ ﻣﻀﻤﻮﻡ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »ﻭאﻭ«؛ ﻭ אﮔﺮ ﻣﮑـﺴﻮﺭ ﺑﺎﺷـﺪ ،ﺑـﺎ ٢١ ﭘﺎﯾﮥ »ﯾﺎﺀ«؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺑَﺄﺱ ،ﺑُﺆﺱ ﻭ ﺑِﺌﺲَ. ٢ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺳﻂ ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﺁﻥ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﻫﻤﺰﻩ אﺳﺖ ،ﺧﻮאﻩ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺳـﺎﮐﻦ ٢٢ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﻮאﻩ ﻣﺘﺤﺮک؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺳَﺄﻝَ ،ﯾَﺴﺄﻝُ ،ﻣَﺴﺄﻟَﺔ ،ﻟَﺆُﻡَ ،ﺭَﺅُﻭﻑ ﻭ ﺳَﺌِﻢَ. ﺗﺒـﺼﺮۀ :١אﮔﺮ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻭ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﻣﮑﺴﻮﺭ ﯾﺎ ﻣﻀﻤﻮﻡ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﺣﺮﮐـﺖ ﺣـﺮﻑ ٢٣ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺳُﺆאﻝ ،ﺫِﺋﺎﺏ ﻭ ﻣُﺆﻧﱠﺚ.
5
ﺗﺒـﺼﺮۀ :٢ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺳﻂ ﺑﯿﻦ »אﻟﻒ« ﻭ »ﯾﺎﺀ« ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ،ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﺁﻥ ﺭא ﺑﺪﻭﻥ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺎ ﭘﺎﯾـﮥ »ﯾﺎﺀ«؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺑَﻘﺎﺀِﻱ« ﮐﻪ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺁﻥ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿـﺰ ﺻـﺤﯿﺢ אﺳـﺖ »:ﺑَﻘـﺎﺋِﻲ«؛ ﯾـﺎ »אَﻟـﺮﱠאﺀِﻱ« ﮐـﻪ ﻧﮕـﺎﺭﺵ ﺁﻥ ٢٤ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺻﺤﯿﺢ אﺳﺖ» :אَﻟﺮﱠאﺋِﻲ«. ﺗﺒﺼﺮۀ :٣ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺳﻂ ،ﺑﯿﻦ »אﻟﻒ« ﻭ ﺿﻤﯿﺮی ﻣﺘﺼﻞ ﻏﯿﺮ אﺯ »ﯾﺎﺀ« ﻗﺮאﺭ ﮔﯿـﺮﺩ ،אﮔـﺮ ﻣﮑـﺴﻮﺭ ﯾـﺎ ﻣـﻀﻤﻮﻡ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ אﮔﺮ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻫﻤﺰۀ ﺑـﺪﻭﻥ ﭘﺎﯾـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺑﻘﺎﺅُﻩُ ،ﺑﻘﺎﺋِﻪِ ﻭ ﺑﻘﺎﺀَﻩُ. ﺝ( ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ١ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﻭ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺟﺪאﮔﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺟُﺰْﺀٌ ﻭ ﺷَﻲﺀٌ. ٢ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﻭ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ٢٥ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﻫَﯿُﺆَ ،ﻧَﺸَﺄ ،ﻇَﻤِﺊَ ،ﺟَﺮُﺅَ ،ﺑَﺮِﺉَ ﻭ ﻗَﺮَﺃَ. ٣ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﭘﺲ אﺯ ﻫﻤﺰۀ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ،ﺗﺎی ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻭ ﭘﯿﺶ אﺯ ﻫﻤﺰﻩ ،ﺣﺮﻑ ﺻﺤﯿﺢ ﻭ ﺳﺎﮐﻦ ﻗﺮאﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ »אﻟﻒ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻧَﺸﺄﺓ« ،ﻭﻟﯽ אﮔﺮ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻓِﺌَﺔ« ﻭ »ﻟُﺆْﻟُﺆَﺓ«؛ ﻭ אﮔﺮ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﯾﮑﯽ אﺯ ﺣﺮﻭﻑ ﻋﻠّﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺁﻥ ﺣﺮﻑ ﻋﻠّﻪ »ﯾﺎﺀ« ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ »ﯾﺎﺀ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﺮﻑ ﻋﻠّﻪ ٢٦ »ﻭאﻭ« ﯾﺎ »אﻟﻒ« ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﻮאﻫﺪ ﺷﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺧَﻄِﯿﺌَﺔ ،ﺑَﺮِﯾﺌَﺔ ،ﻗِﺮَאﺀَﺓ ﻭ ﻣُﺮُﻭﺀَﺓ. ﺩאﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻥ ﻋﺰﯾﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺮאﺣﻞ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻧﺤﻮ ﻋﺮﺑﯽ ،ﻧﯿﺎﺯی ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﯽ אﯾﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎﺕ ﻧﺪאﺭﻧﺪ .ﻭ ﺣﺘﯽ אﮔﺮ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺭﻧﺪ ،ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﭼﻨﺪאﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺭא ﯾﺎﺭی ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ .ﺩﺭ ﻋﯿﻦ ﺣﺎﻝ ،ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮی ﮐﻠﯽ אﺯ אﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺁﻧﺎﻥ אﯾﺠﺎﺩ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﻟﺰﻭﻡ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮאﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻧﯿﺎﺯ ﺧﻮﺩ ﺭא ﺑﺪﯾﻦ ﻭﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﺳﺎﺯﻧﺪ. ﺗﻤﺮﯾﻦ .١ﻣﺘﻦ ﺯﯾﺮ ﺭא ﺑﺨﻮאﻧﯿﺪ ﻭ ﻫﻤﺰﻩﻫﺎی ﻗﻄﻊ ﻭ ﻭﺻﻞ ﺁﻥ ﺭא ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ. »ﺧﻄﺒﮥ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﭘﺲ אﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻦ אﺯ ﻧﺒﺮﺩ ﺻﻔّﯿﻦ« »ﺃَﺣْﻤَﺪُﻩُ אﺳْﺘِﺘْﻤَﺎﻣﺎً ﻟِﻨِﻌْﻤَﺘِﻪِ ﻭَאﺳْﺘِﺴْﻠَﺎﻣﺎً ﻟِﻌِﺰﱠ ِﺗﻪِ ﻭَאﺳْﺘِﻌْﺼَﺎﻣﺎً ﻣِﻦْ ﻣَﻌْﺼِﯿﺘِﻪِ ،ﻭَﺃﺳْﺘَﻌِﯿﻨُﻪُ ﻓَﺎﻗَﺔً ﺇِﻟَﯽ ﮐِﻔَﺎﯾَﺘِﻪِ ،ﺇِﻧﱠﻪُ ﻟَﺎ ﯾَﻀِﻞﱡ ﻣَﻦْ ﻫَﺪَאﻩُ ،ﻭَﻟَﺎ ﯾَﺌِﻞُ ﻣَﻦْ ﻋَﺎﺩَאﻩُ ،ﻭَﻟَﺎ ﯾَﻔْﺘَﻘِﺮُ ﻣَﻦْ ﮐﻔَﺎﻩُ؛ ﻓَﺈِﻧﱠﻪُ ﺃﺭْﺟَﺢُ ﻣَﺎ ﻭُﺯِﻥَ ﻭَﺃَﻓْﻀَﻞُ ﻣَﺎ ﺧُﺰِﻥَ ،ﻭَﺃَﺷْﻬَﺪُ ﺃﻥْ ﻟَﺎ ﺇِﻟَﻪَ ﺇِﻟﱠﺎ אﻟﻠﱠﻪُ ﻭَﺣْﺪَﻩُ ﻟَﺎ ﺷَﺮِﯾﮏَ ﻟَﻪُ ﺷَﻬَﺎﺩَﺓً ﻣُﻤْﺘَﺤَﻨﺎً ﺇِﺧْﻠَﺎﺻُﻬَﺎ ﻣُﻌْﺘَﻘَﺪאً ﻣُﺼَﺎﺻُﻬَﺎ ،ﻧَﺘَﻤَﺴﱠﻚُ ﺑِﻬَﺎ ﺃَﺑَﺪאً ﻣَﺎ ﺃَﺑْﻘَﺎﻧَﺎ ﻭَﻧَﺪﱠﺧِﺮُﻫَﺎ ﻟِﺄﻫَﺎﻭِﯾﻞِ ﻣَﺎ ﯾَﻠْﻘَﺎﻧَﺎ؛ ﻓَﺈِﻧﱠﻬَﺎ ﻋَﺰِﯾﻤَﺔُ אﻟْﺈِﯾﻤَﺎﻥِ ﻭَﻓَﺎﺗِﺤَﺔُ אﻟْﺈِﺣْﺴَﺎﻥِ ﻭَﻣَﺮْﺿَﺎﺓُ אﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦِ ﻭَﻣَﺪْﺣَﺮَﺓُ אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥِ ،ﻭَﺃﺷْﻬَﺪُ ﺃﻥﱠ ﻣُﺤَﻤﱠﺪאً ﻋَﺒْﺪُﻩُ ﻭَﺭَﺳُﻮﻟُﻪُ ،ﺃﺭْﺳَﻠَﻪُ ﺑِﺎﻟﺪﱢﯾﻦِ אﻟْﻤَﺸْﻬُﻮﺭِ ,ﻭَאﻟْﻌَﻠَﻢِ אﻟْﻤَﺄْﺛُﻮﺭِ ,ﻭَאﻟْﮑِﺘَﺎﺏِ אﻟْﻤَﺴْﻄُﻮﺭِ ,ﻭَאﻟﻨﱡﻮﺭِ אﻟﺴﱠﺎﻃِﻊِ ,ﻭَאﻟﻀﱢﯿﺎﺀِ אﻟﻠﱠﺎﻣِﻊِ ,ﻭَאﻟْﺄﻣْﺮِ אﻟﺼﱠﺎﺩِﻉِ ﺇِﺯَאﺣَﺔً ﻟِﻠﺸﱡﺒُﻬَﺎﺕِ, ﻭَאﺣْﺘِﺠَﺎﺟﺎً ﺑِﺎﻟْﺒَﯿﱢﻨَﺎﺕِ ,ﻭَﺗَﺤْﺬِﯾﺮאً ﺑِﺎﻟْﺂﯾﺎﺕِ ,ﻭَﺗَﺨْﻮِﯾﻔﺎً ﺑِﺎﻟْﻤَﺜُﻠَﺎﺕِ ،ﻭَאﻟﻨﱠﺎﺱُ ﻓِﻲ ﻓِﺘَﻦٍ אﻧْﺠَﺬَﻡَ ﻓِﯿﻬَﺎ ﺣَﺒْﻞُ אﻟﺪﱢﯾﻦِ ,ﻭَﺗَﺰَ ْﻋﺰَﻋَﺖْ ﺳَﻮَאﺭِﻱ אﻟْﯿﻘِﯿﻦِ ,ﻭَאﺧْﺘَﻠَﻒَ אﻟﻨﱠﺠْﺮُ ,ﻭَﺗَﺸَﺘﱠﺖَ אﻟْﺄﻣْﺮُ ,ﻭَﺿَﺎﻕَ אﻟْﻤَﺨْﺮَﺝُ ,ﻭَﻋَﻤِﻲَ אﻟْﻤَﺼْﺪَﺭُ؛ ﻓَﺎﻟْﻬُﺪَی ﺧَﺎﻣِﻞٌ ،ﻭَאﻟْﻌَﻤَﯽ ﺷَﺎﻣِﻞٌ، ﻋُﺼِﻲَ אﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦُ ،ﻭَﻧُﺼِ َﺮ אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥُ ،ﻭَﺧُﺬِﻝَ אﻟْﺈِﯾﻤَﺎﻥُ ،ﻓَﺎﻧْﻬَﺎﺭَﺕْ ﺩَﻋَﺎﺋِﻤُﻪُ ،ﻭَﺗَﻨَﮑﱠﺮَﺕْ ﻣَﻌَﺎﻟِﻤُﻪُ ،ﻭَﺩَﺭَﺳَﺖْ ﺳُﺒُﻠُﻪُ ،ﻭَﻋَﻔَﺖْ ﺷُﺮُﮐُﻪُ، ﺃﻃَﺎﻋُﻮא אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥَ؛ ﻓَﺴَﻠَﮑﻮא ﻣَﺴَﺎﻟِﮑَﻪُ ،ﻭَﻭَﺭَﺩُﻭא ﻣَﻨَﺎﻫِﻠَﻪُ ،ﺑِﻬِﻢْ ﺳَﺎﺭَﺕْ ﺃﻋْﻠَﺎﻣُﻪُ ،ﻭَﻗَﺎﻡَ ﻟِﻮَאﺅُﻩُ ﻓِﯽ ﻓِﺘَﻦٍ ﺩَאﺳَﺘْﻬُﻢْ ﺑِﺄَﺧْﻔَﺎﻓِﻬَﺎ، ﻭَﻭَﻃِﺌَﺘْﻬُﻢْ ﺑِﺄَﻇْﻠَﺎﻓِﻬَﺎ ،ﻭَﻗَﺎﻣَﺖْ ﻋَﻠَﯽ ﺳَﻨَﺎﺑِﮑِﻬَﺎ .ﻓَﻬُﻢْ ﻓِﯿﻬَﺎ ﺗَﺎﺋِﻬُﻮﻥَ ﺣَﺎﺋِﺮُﻭﻥَ ﺟَﺎﻫِﻠُﻮﻥَ ﻣَﻔْﺘُﻮﻧُﻮﻥَ ﻓِﯽ ﺧَﯿﺮِ ﺩَאﺭٍ ،ﻭَﺷَﺮﱢ ﺟِﯿﺮَאﻥٍ، ٢٧ ﻧَﻮْﻣُﻬُﻢْ ﺳُﻬُﻮﺩٌ ،ﻭَﮐﺤْﻠُﻬُﻢْ ﺩُﻣُﻮﻉٌ ﺑِﺄَﺭْﺽٍ ﻋَﺎﻟِﻤُﻬَﺎ ﻣُﻠْﺠَﻢٌ ،ﻭَ ﺟَﺎﻫِﻠُﻬَﺎ ﻣُﮑﺮَﻡٌ«.
6
ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ
ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ
.٢ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﮐﺪאﻡﯾﮏ אﺯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺯﯾﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ؟ ﺝ( ﯾَﯿﺌَﺲُ ﺏ( ﺳَﺎﺋِﻞ אﻟﻒ( ﻣَﺴﺆُﻭﻝ
ﺩ( ﺗَﺄﻣﱡﻞ
.٣ﻣﺘﻦ ﺯﯾﺮ ﺭא ﺑﺨﻮאﻧﯿﺪ ،ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﺭא ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺎﺭﺷﯽ ﻫﻤﺰۀ ﺁﻧﻬﺎ אﺷﺘﺒﺎﻩ אﺳـﺖ ﻣـﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿـﺪ ﻭ ﺻـﺤﯿﺢ ﺁﻧﻬـﺎ ﺭא ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ. ﺧُﻄْﺒَﺔُ ﻃَﺎﺭِﻕِ ﺑْﻦِ ﺯِﯾﺎﺩٍ »ﻗَﺎﻡَ ﻃﺎﺭِﻕُ ﺑْﻦُ ﺯِﯾﺎﺩٍ ﺧَﻄِﯿﺒﺎً ﻓِﻲ ﺃﺻْﺤﺎﺑِﻪِ ،ﻓَﺤَﻤِﺪَ אﻟﻠّﻪَ ﻭَﺃﺛْﻨَﯽ ﻋَﻠَﯿﻪِ ﺑِﻤَﺎ ﻫُﻮَ אَﻫْﻠُﻪُ ،ﺛُﻢﱠ ﺣَﺚﱠ אﻟﻤُﺴﻠِﻤِﯿﻦَ ﻋَﻠَﯽ אﻟْﺠِﻬَﺎﺩِ ﻭَﺭَﻏﱠﺒَﻬُﻢْ ،ﺛُ ﱠﻢ ﻗَﺎﻝَ :ﺃﯾﱡﻬَﺎ אﻟﻨﱠﺎﺱُ ،אَﯾْﻦَ אﻟﻤَﻔَﺮﱡ؟ ﺃﻟﺒَﺤْﺮُ ﻣِﻦْ ﻭَﺭَאﺀِﮐﻢْ ،ﻭَאﻟﻌَﺪُﻭﱡ ﺃﻣﺎﻣَﮑُﻢْ ،ﻭَﻟَﯿﺲَ ﻟَﮑﻢْ ﻭَאﻟﻠﱠﻪِ אِﻟﱠﺎ אﻟﺼﱢﺪْﻕُ ﻭَאﻟﺼﱠَﺒْﺮُ. ﻭَﺃﻋْﻠَﻤُﻮא אَﻧﱠﮑُﻢْ ﻓِﻲ ﻫَﺬِﻩِ אﻟْﺠَﺰِﯾﺮَﺓِ ﺃﺿْﯿﻊُ ﻣِﻦَ אﻷﯾﺘَﺎﻡِ ﻓِﻲ ﻣَﺆْﺩُﺑَﺔِ אﻟﻠﱢﺌَﺎﻡِ ،ﻭَﻗَﺪْ אﺳْﺘَﻘْﺒَﻠَﮑﻢْ ﻋَﺪُﻭﱡﮐﻢْ ﺑِﺠَﯿﺸِﻪِ ﻭَﺃﺳْﻠِﺤَﺘِﻪِ، ﻭَאَﻗْﻮאﺗُﻪُ ﻣَﻮْﻓُﻮﺭَﺓٌ ،ﻭَﺃﻧْﺘُﻢْ ﻻ ﻭَﺯَﺭَ ﻟَﮑﻢْ ﺇﻟﱠﺎ ﺳُﯿﻮﻓُﮑُﻢْ ،ﻭَﻻ ﺃﻗْﻮאﺕَ ﺇﻟﱠﺎ ﻣَﺎ ﺗَﺴْﺘَﺨْ ِﻠﺼُﻮﻧَﻪُ ﻣِﻦْ ﺃﯾْﺪِﻱ ﻋَﺪُﻭﱢﮐٌﻢْ ،ﻭَﺇِﻥِ אﻣْﺘَﺪﱠﺕْ ﺑِﮑُﻢُ אﻻَﯾﺎﻡُ ﻋﻠَﯽ אﻓْﺘِﻘﺎﺭِﮐﻢْ ﻭَﻟَﻢْ ﺗُﻨْﺠِﺰُﻭא ﻟَﮑﻢْ ﺃﻣْﺮאً ،ﺫَﻫَﺒَﺖْ ﺭِﯾﺤُﮑﻢْ ،ﻭَﺗَﻌَﻮﱠﺿَﺖِ אﻟْﻘُﻠُﻮﺏُ ﻣِﻦْ ﺭُﻋْﺒِﻬَﺎ ﻣِﻨْﮑﻢ אﻟﺠَﺮَאﺋَﺔَ ﻋَﻠَﯿﮑُﻢْ، ٢٨ ﻓَﺎﺩْﻓَﻌُﻮא ﻋَﻦْ ﺃﻧْﻔُﺴِﮑﻢْ ﺧُﺬْﻻﻥَ ﻫَﺬِﻩِ אﻟْﻌَﺎﻗِﺒَﺔِ ﻣِﻦْ ﺃﻣْﺮِﮐﻢْ ﺑِﻤُﻨَﺎﺟَﺰَﺓِ ﻫَﺬَא אﻟﻄّﺎَﻏِﯿﺔِ«. ﻏﻠﻂ ﺻﺤﯿﺢ
ﭘﯽﻧﻮﺷﺘﻬﺎ .١ﺭ.ک :אﺻﻮﻝ אﻟﺼﺮﻑ ،ﺹ١٣؛ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻧﺤﻮ ،ﺹ.٢ .٢ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ אﻟﺼﺮﻑ ﻭ אﻟﻨﺤﻮ ﻭ אﻹﻋﺮאﺏ ،ﺹ١٢ﻭ .١٣ﺇﮐﺮאﻡ :ﮔﺮאﻣﯽ ﺩאﺷﺘﻦ ،אﺣﺘﺮאﻡ ﮐﺮﺩﻥ؛ ﺇﺣﺴﺎﻥ :ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮﺩﻥ. .٣ﺧﺪאﯾﺎ ،ﯾﺎﺭی ﮐﻦ ﺁﻥ ﺭא ﮐﻪ ﺩﯾﻦ ﺭא ﯾﺎﺭی ﮐﻨﺪ؛ ﻭ ﻓﺮﻭﮔﺬאﺭ ﯾﺎﺭی ﮐﺴﯽ ﺭא ﮐﻪ ﺩﯾﻦ ﺭא ﯾﺎﺭی ﻧﮑﻨﺪ. .٤ﻧﺴﺎﺀ١٣٦ /؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :אی ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ אﯾﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩאﯾﺪ ،ﺑﻪ ﺧﺪא ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﻭ ﻭ ...ﺑﮕﺮﻭﯾﺪ«. .٥ﺣﺮﻭﻑ ﻣﻀﺎﺭﻋﻪ )ﻣﻀﺎﺭﻋﺖ( ﺑﻪ ﺣﺮﻭﻓﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﯿﻐﻪﻫﺎی ﭼﻬﺎﺭﺩﻩﮔﺎﻧﮥ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎﺭﻉ ﺑﺎ ﯾﻜﯽ אﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :ﯾـَ ،ﺗـَ ، ﺃ ،ﻥَ«. .٦ﻣﻨﻈﻮﺭ אﺯ ﺧﻤﺎﺳﯽ ﻭ ﺳﺪאﺳﯽ ﺩﺭ אﯾﻨﺠﺎ ﺗﻌﺪאﺩ ﺣﺮﻭﻑ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ אﺳﺖ ،אﻋﻢ אﺯ ﺁﻧﻜﻪ אﯾﻦ ﺣﺮﻭﻑ אﺻﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺯאﺋﺪ ،ﺯﯾﺮא ﺩﺭ ﻋﺮﺑﯽ אﺻﻼً ﻓﻌﻞ ﺧﻤﺎﺳﯽ ﻭ ﺳﺪאﺳﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪאﺭﺩ. .٧אِﺳﺘَﮑﻤَﻞَ :ﺗﻤﺎﻡ ﮐﺮﺩﻥ ،ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ. 7
.٨אِﻧﻄِﻼﻕ :ﺭﻫﺎ ﺷﺪﻥ ،ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮﺩﻥ؛ אِﻧﻄَﻠَﻖَ ﺇﻟَﯽ :ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺳﻮی ) ,(...ﺷﺘﺎﺑﺎﻥ ﺭﻓﺘﻦ )ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ(؛ אِﻧﻄَﻠَﻖَ ﻣِﻦ :ﺭﻓﺘﻦ ،ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮﺩﻥ )אﺯ ﺟﺎﯾﯽ(؛ אﺳﺘﺨﺮאﺝ :ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻥ ،אﺳﺘﺨﺮאﺝ ﮐﺮﺩﻥ. .٩אِﻗﺘِﺪאﺭ :ﺗﻮאﻧﺴﺘﻦ؛ אِﻗﺘَﺪَﺭَ ﻋَﻠَﯽ :ﺳﯿﻄﺮﻩ ﺩאﺷﺘﻦ؛ אِﻧﺼِﺮאﻑ :ﺭﻭאﻧﻪ ﺷﺪﻥ ،ﺭﻫﺴﭙﺎﺭ ﺷﺪﻥ؛ אِﻧﺼَﺮَﻑَ ﻋَﻦ :ﺩﻭﺭ ﺷﺪﻥ ،ﺭﻓﺘﻦ )אﺯ ﺟﺎﯾﯽ(، ﻣﻨﺼﺮﻑ ﺷﺪﻥ؛ אِﻧﺼَﺮَﻑَ ﺇﻟَﯽ :ﺭﻭی ﺁﻭﺭﺩﻥ )ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﯾﺎ ﺟﺎﯾﯽ( ،ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮﺩ ﺭא ﻣﻌﻄﻮﻑ ﮐﺮﺩﻥ؛ אِﺣﻤِﯿﺮאﺭ :ﻗﺮﻣﺰ ﺷﺪﻥ ،ﺭﻧﮓ ﺳﺮﺥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻦ. .١٠ﻫﻤﺰۀ ﻣﺜﻨّﺎی אﯾﻦ אﺳﻤﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ .ﺭ.ک :ﮔﻔﺘﮕﻮ ،ﻧﺎﺻﺮ ﻋﻠﯽ ﻋﺒﺪאﷲ ،ﺹ .٤١אِﺑﻨَﺔ :ﺩﺧﺘﺮ؛ ﻣَﺮﺀ :ﻣﺮﺩ ،אﻧﺴﺎﻥ؛ אِﻣﺮَﺀَﺓ: ﺯﻥ ،ﺑﺎﻧﻮ ،ﻫﻤﺴﺮ. .١١ﺑﻪ אﯾﻦ ﻛﻠﻤﺎﺕ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ. .١٢ﺭ.ک :אﺻﻮﻝ אﻟﺼﺮﻑ ،ﺹ١٧ﻭ١٨؛ ﻣﻌﺠﻢ אﻟﻨﺤﻮ ،ﻋﺒﺪאﻟﻐﻨﯽ אﻟﺪﻗﺮ ،ﺹ٤٢٦؛ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺻﺮﻑ ،ﺹ.١٥ .١٣ﺇﺗﻘَﺎﻥ :ﻣﺎﻫﺮ ﻭ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻥ ﯾﺎ ﺑﻮﺩﻥ )ﺩﺭ ﮐﺎﺭی ﯾﺎ ﺯﺑﺎﻧﯽ( ،אﺳﺘﻮאﺭی. .١٤ﺇﺭﻫﺎﺏ :ﺗﺮﻭﺭ ﮐﺮﺩﻥ )ﮐﺴﯽ ﺭא( ،ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪﻥ. .١٥ﺃﺑﻄَﺎﻝ :ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ،ﺟﻤﻊ ﺑَﻄَﻞ. .١٦ﺭ.ک :ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ אﻟﺼﺮﻑ ﻭ אﻟﻨﺤﻮ ﻭ אﻹﻋﺮאﺏ ،ﺹ١٢ﻭ.١٣ .١٧אِﺳْﺘَﺒْﺮَﻕ) ،ﭘﺎﺭﭼﮥ( ﺯﺭﺑﻔﺖ ،אﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﮔﻠﺪאﺭ؛ אِﺳِْﺘﻼﻡ :ﻟﻤﺲ ﮐﺮﺩﻥ ،ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ אِﺳْﺘِﻘْﺼَﺎﺀ :ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺩﻗﯿﻖ ،ﺟﺴﺘﺠﻮی ﮐﺎﻣﻞ، ﺭﯾﺸﻪﯾﺎﺑﯽ؛ אِﺳﺘَﻘﺼَﯽ ﻋَﻦ :ﺗﺤﻘﯿﻖ )ﺩﺭﺑﺎﺭۀ (...؛ אَﻣْﻠَﯽ :אﻣﻼ ﮐﺮﺩﻥ )ﭼﯿﺰی ﺭא ﺑﻪ ﮐﺴﯽ(؛ אِﻛْﺘِﺌَﺎﺏ :ﻏﻤﮕﯿﻦ ﺑﻮﺩﻥ ،ﻣﺤﺰﻭﻥ ﺑﻮﺩﻥ، אﻓﺴﺮﺩﮔﯽ. .١٨אِﺋﺘِﻤﺎﻥ :אﻋﺘﻤﺎﺩ )אﻃﻤﯿﻨﺎﻥ( ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ. .١٩ﻣُﻮאﻃِﻦ :ﻫﻤﻮﻃﻦ ،ﺷﻬﺮﻭﻧﺪ. » .٢٠אﻟﻒ« ﺑﺎ »ﻓﺘﺤﻪ«» ،ﻭאﻭ« ﺑﺎ »ﺿﻤّﻪ« ﻭ »ﯾﺎﺀ« ﺑﺎ »ﻛﺴﺮﻩ« ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ אﺳﺖ. ﺲ :ﭼﻪ ﺑﺪ ...אﺳﺖ ،אﺯ אﻓﻌﺎﻝ ﺫﻡ. .٢١ﺑَﺄﺱ :ﻧﯿﺮﻭﻣﻨﺪی ،ﺷﺠﺎﻋﺖ؛ ﻻ ﺑﺄﺱ ﺑﻪ :אﺷﮑﺎﻝ ﻧﺪאﺭﺩ؛ ﺑُﺆﺱ :ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ،ﻓﻘﺮ؛ ﺑِﺌ َ .٢٢ﻟَﺆُﻡَ :ﻟﺌﺎﻣﺖ ﻭﺭﺯﯾﺪﻥ ،ﻓﺮﻭﻣﺎﯾﻪ ﺑﻮﺩﻥ؛ ﺭَﺅُﻭﻑ :ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ،ﺩﻟﺴﻮﺯ؛ ﺳَﺌِﻢَ ﻣﻦ :...ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﺁﻣﺪﻥ ،ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ ،ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺷﺪﻥ אﺯ )ﭼﯿﺰی(. .٢٣ﺫِﺋﺎﺏ :ﮔﺮﮔﻬﺎ ،ﺟﻤﻊ ﺫِﺋﺐ. .٢٤אَﻟﺮّאﺋِﻲ :ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ ،ﺑﯿﻨﻨﺪﻩ. .٢٥ﻫَﯿُﺆَ :ﺧﻮﺵﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻮﺩﻥ ،ﺯﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺭﺳﯿﺪﻥ؛ ﻧَﺸَﺄ :ﭘﺪﯾﺪ ﺁﻣﺪﻥ ،ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻥ؛ ﻧَﺸَﺄ ﻣِﻦ ﻭ ﻧَﺸَﺄ ﻋَﻦ :ﻧﺸﺄﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ، ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ،ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪﻥ אﺯ )ﭼﯿﺰی( ؛ ﻇَﻤِﺊَ :ﺗﺸﻨﻪ ﺑﻮﺩﻥ )ﺷﺪﻥ(؛ ﺟَﺮُﺅَ ﻋَﻠَﯽ :ﺟﺮﺃﺕ ﮐﺮﺩﻥ ،ﺟﺴﺎﺭﺕ ﮐﺮﺩﻥ )ﺑﺮ ﮐﺎﺭی(. .٢٦ﺭ.ک :אﻟﻤﻨﺠﺪ ﻓﯽ אﻟﻠﻐﻪ ،ﻟﻮﯾﺲ ﻣﻌﻠﻮﻑ ،ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺹ )ﻉ -ﻑ(؛ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺻﺮﻑ ،ﺹ .١٤ﺧَﻄِﯿﺌَﺔ :ﺧﻄﺎ ،ﮔﻨﺎﻩ ،ﻟﻐﺰﺵ؛ ﺑَﺮِﯾﺌَﺔ :ﺑﺮی، ﺗﺒﺮﺋﻪ ﺷﺪﻩ ،ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ )ﺯﻥ( ،ﻣُﺮُﻭﺀَﺓ :ﻣﺮﻭﺕ ،ﺟﻮאﻧﻤﺮﺩی ،ﻓﺘﻮﺕ. .٢٧ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ ،ﺧﻄﺒﮥ ،٢ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﺩﻛﺘﺮ ﺳﯿﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻬﯿﺪی ،ﺹ ٨ﻭ٩؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :אﻭ ﺭא ﺳﭙﺎﺱ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﻛﻪ ﺯﯾﺎﺩﺕﺧﻮאﻩ ﻧﻌﻤﺖ אﻭﯾﻢ. ﮔﺮﺩﻥ ﻧﻬﺎﺩۀ ﻋﺰّﺕ אﻭﯾﻢ .ﭘﻨﺎﻩ ﺧﻮאﻩ אﺯ ﻣﻌﺼﯿﺖ אﻭﯾﻢ ،ﻭ ﻧﯿﺎﺯﻣﻨﺪ ﻛﻔﺎﯾﺖ אﻭﯾﻢ .ﻫﺮ ﻛﻪ ﺭא ﺭאﻩ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﮔﻤﺮאﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺩﺷﻤﻨﺶ ﺭא ﻛﺴﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭא ﻛﻪ אﻭ ﻛﺎﺭﮔﺰאﺭ ﺷﺪ ،ﻧﯿﺎﺯی ﺑﻪ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺟﺎﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ .ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻨﺠﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺎی ﺳﭙﺎﺱ אﻭ ﻧﺮﺳﺪ ﻭ ﻫﯿﭻ אﻧﺪﻭﺧﺘﻪאی ﺑﻪ ﺑﻬﺎی אﻭ ﻧﺮﺳﺪ .ﮔﻮאﻫﯽ ﻣﯽﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪא ﯾﻜﺘﺎﺳﺖ ،אﻧﺒﺎﺯی ﻧﺪאﺭﺩ ﻭ ﺑﯽ ﻫﻤﺘﺎﺳﺖ. ﮔﻮאﻫﯽאی אﺯ ﺭﻭی אﻋﺘﻘﺎﺩ ﻭ אﯾﻤﺎﻥ ،ﺑﯽ ﺁﻣﯿﻎ ،ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ אﺯ אﻣﺘﺤﺎﻥ .ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺭא ﺯﻧﺪﻩ ﻣﯽﺩאﺭﺩ אﯾﻦ ﮔﻮאﻩ ﺩﺳﺘﺎﻭﯾﺰ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﺫﺧﯿﺮۀ ﺩﺷﻮאﺭﯾﻬﺎی ﺭﻭﺯ ﺭﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻣﺎﺳﺖ ،ﻛﻪ ﮔﻮאﻩ ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ אﻭ ،ﻧﺸﺎﻧﮥ אﺳﺘﻮאﺭی אﯾﻤﺎﻥ אﺳﺖ ﻭ ﺳﺮﻟﻮﺣﻪ ﻧﯿﻜﻮﻛﺎﺭی ﻭ אﺣﺴﺎﻥ ،ﻭ ﻣﺎﯾﮥ ﺧﺸﻨﻮﺩی ﺧﺪאی ﺭﺣﻤﺎﻥ ،ﻭ ﺳﻼﺡ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﯿﻄﺎﻥ ،ﻭ ﮔﻮאﻫﯽ ﻣﯽﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺤﻤّﺪ )ﺹ( ﺑﻨﺪۀ אﻭ ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﻭﺳﺖ .אﻭ ﺭא ﺑﻔﺮﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎ ﺩﯾﻨﯽ ﺁﺷﻜﺎﺭ ،ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﭘﺪﯾﺪאﺭ ،ﻭ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ .ﻛﻪ ﻧﻮﺭی אﺳﺖ ﺭﺧﺸﺎﻥ ،ﻭ ﭼﺮאﻏﯽ אﺳﺖ ﻓﺮﻭﺯאﻥ ،ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﻫﺎﯾﺶ
8
ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﻋﯿﺎﻥ .ﺗﺎ ﮔﺮﺩ ﺩﻭﺩﻟﯽ אﺯ ﺩﻟﻬﺎ ﺑﺰﺩאﯾﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﺣﺠّﺖ ﻭ ﺩﻟﯿﻞ ﻣﻠﺰﻡ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ .ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﯿﺶ ﻧﺴﺘﯿﺰﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ ﻭ אﺯ ﮔﻨﺎﻩ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﻧﺪ .ﻭ אﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺑﻼﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺭﺷﺘﮥ ﺩﯾﻦ ﺑﺮﯾﺪﻩ ﻭ ﻛﺸﺘﯿﻬﺎی ﯾﻘﯿﻦ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪאﺭ .ﭘﻨﺪאﺭ ﺑﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺁﻣﯿﺨﺘﻪ ،ﻫﻤﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﻫﻢ ﺭﯾﺨﺘﻪ .ﺑﺮﻭﻧﺸﻮِ ﻛﺎﺭ ﺩﺷﻮאﺭ ،ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻧﮕﺎﻫﺶ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪאﺭ ،ﭼﺮאﻍ ﻫﺪאﯾﺖ ﺑﯽﻧﻮﺭ ،ﺩﯾﺪﻩ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﻨﯽ ﻛﻮﺭ ،ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﺧﺪא ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻥ ،ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮ ﻭ ﯾﺎﻭﺭ ﺷﯿﻄﺎﻥ ،אﺯ אﯾﻤﺎﻥ ﺭﻭﮔﺮﺩאﻥ .ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی ﺩﯾﻦ ﻭﯾﺮאﻥ ،ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﯽﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ،ﺭאﻫﻬﺎﯾﺶ ﭘﻮﺷﯿﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﺁﺑﺎﺩאﻥ .ﺩﯾﻮ ﺭא ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺭאﻩ אﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﮔﻠﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﺑﺸﺨﻮﺭ ﺭﻭﺩ ﭘﯽ אﻭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ـ ﺗﺨﻢ ﺩﻭﺳﺘﯽ אﺵ ﺩﺭ ﺩﻝ ﻛﺎﺷﺘﻨﺪ ـ ﻭ ﺑﯿﺮﻕ אﻭ ﺭא ﺑﺮאﻓﺮאﺷﺘﻨﺪ ﺣﺎﻟﯽ ﻛﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﭼﻮﻥ ﺷﺘﺮی ﻣﺴﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺭא ﺑﻪ ﭘﯽ ﻣﯽﺳﭙﺮﺩ ،ﻭ ﺑﺮ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ אﯾﺴﺘﺎﺩﻩ ،אﺯ ﭘﺎﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﯽﺁﻭﺭﺩ ،ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﭼﺎﺭ ﻣﻮﺝ ﻓﺘﻨﻪ ﺳﺮﮔﺮﺩאﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﺩאﻥ ،ﻓﺮﯾﻔﺘﻪ ﻣﻜﺮ ﺷﯿﻄﺎﻥ .ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ אﻣﻦ ﻛﺮﺩﮔﺎﺭ ﺑﺎ ﺳﺎﻛﻨﺎﻧﯽ ﺗﺒﻪﻛﺎﺭ ﻭ ﺑﺪﻛﺮﺩאﺭ، ﺧﻮאﺑﺸﺎﻥ ﺷﺐ ﺑﯿﺪאﺭی ،ﺳﺮﻣﻪ ﺩﯾﺪﻩﺷﺎﻥ אﺷﻚ ﺟﺎﺭی ،ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﺁﻥ ﺩﻡ אﺯ ﮔﻔﺖ ﺑﺴﺘﻪ ،ﻭ ﺟﺎﻫﻞ ﺑﻪ ﻋﺰّﺕ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ﻧﺸﺴﺘﻪ«. .٢٨ﺟﻤﻬﺮﺓ ﺧﻄﺐ אﻟﻌﺮﺏ ،ﺝ ،١ﺹ٣١٤؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻃﺎﺭﻕ ﺑﻦ ﺯﯾﺎﺩ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﯾﺎﺭאﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺧﻄﺒﻪ אﯾﺮאﺩ ﻛﺮﺩ .ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﺭא، ﭼﻨﺎﻥﻛﻪ אﻭ ﺭא ﺳﺰאﺳﺖ ،ﺣﻤﺪ ﻭ ﺳﭙﺎﺱ ﮔﻔﺖ ،ﺳﭙﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭא ﺑﻪ ﺟﻬﺎﺩ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻛﺮﺩ ،ﺁﻥﮔﺎﻩ ﮔﻔﺖ :אی ﻣﺮﺩﻡ ،ﺷﻤﺎ ﺭא ﺭאﻩ ﻓﺮאﺭی ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺗﺎﻥ ﺩﺭﯾﺎﺳﺖ ﻭ ﭘﯿﺶ ﺭﻭﯾﺘﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ .ﺑﻪ ﺧﺪא ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺟﺰ ﺻﺪﻕ ﻭ ﺷﻜﯿﺒﺎﯾﯽ ﭼﺎﺭﻩאی ﻧﺪאﺭﯾﺪ .ﺩאﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮﻩ ﻛﻢ אﺭﺯﺵﺗﺮ אﺯ ﯾﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮۀ ﻓﺮﻭﻣﺎﯾﮕﺎﻥ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺩﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﺯ ﻭ ﺑﺮگ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻭ ﻗﻮﺕ ﻓﺮאﻭאﻥ ﺩאﺭﻧﺪ؛ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺣﺎﻣﯽ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﺘﺎﻥ ﻧﯿﺴﺖ] ،ﻭאﻧﮕﻬﯽ[ ﻏﺬאﯾﯽ ﺟﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﯾﺪ אﺯ ﭼﻨﮓ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ،ﻧﺪאﺭﯾﺪ] .ﺑﻨﺎﺑﺮאﯾﻦ[ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯی ]ﺑﺮ אﯾﻦ ﻣﻨﻮאﻝ[ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻬﯿﺪﺳﺘﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ] ،ﺩﯾﮕﺮ[ ﻫﯿﺒﺘﯽ ﺑﺮאﯾﺘﺎﻥ ﻧﺨﻮאﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ .ﻭ ﺩﻝ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺁﻧﻜﻪ אﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺮאﺳﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﺴﺘﺎﺥ ﺧﻮאﻫﺪ ﺷﺪ .ﭘﺲ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺑﺎ אﯾﺴﺘﺎﺩﮔﯽ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﺩﺷﻤﻦ ﺳﺮﻛﺸﯽ ،אﯾﻦ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺫﻟﺖ ﺑﺎﺭ ﺭא אﺯ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﺮאﻧﯿﺪ«.
9
اﺳﺘﺎد ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدي ﻓﻘﻬﻲزاده
ﺑﺴﻢ אﷲ אﻟﺮﺣﻤﻦ אﻟﺮﺣﯿﻢ ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )(١
ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ
ﮐﻠﯿﺎﺕ )(٤ ﻫﻤﺰﻩ ،ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻭ אﻧﻮאﻉ ﺁﻥ אﻫﺪאﻑ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ 9אﻧﻮאﻉ ﻫﻤﺰﻩ ﻭﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺎ אﻟﻒ؛ 9ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻭ ﻗﻄﻊ؛ 9ﻣﻮאﺭﺩ ﺣﺬﻑ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ؛ 9ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻫﻤﺰﻩ.
ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﺭ ﺩﺭﺱ ﻗﺒﻞ ﺩאﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ אﺳﻤﻬﺎ ﻭ ﻓﻌﻠﻬﺎ ﺑﺮ אﺳﺎﺱ ﻣﯿﺰאﻥ ﻭ ﻣﻘﯿﺎﺱ ﺻﺮﻓﯽ ،ﻭﺯﻧﻬـﺎی ﺧﺎﺻـﯽ ﺩאﺭﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺣﺮﻭﻑ אﺻﻠﯽ ﮐﻠﻤﺎﺕ אﺯ ﺣﺮﻭﻑ ﺯאﺋﺪ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﻌﺘﻞّ ،ﻣﻬﻤﻮﺯ ﻭ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﯾﻢ .ﺩﺭ אﯾﻦ ﺩﺭﺱ ﺑﺎ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ،ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ،ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺩﯾﮕﺮی ﺩﺭ ﻫﻤـﯿﻦ ﺯﻣﯿﻨـﻪ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ.
ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺎ אﻟﻒ ١ـ ﺩﺭ ﺩﺭﺱ ﻧﺨﺴﺖ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺩאﻧﺸﻤﻨﺪאﻥ »אﻟﻒ« ﺭא ﺣﺮﻑ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﻧﻤﯽﺩאﻧﻨﺪ ،ﺑﻠﮑـﻪ ﺁﻥ ﺭא ﻣﻨﻘﻠـﺐ אﺯ »ﻭאﻭ« ﯾﺎ »ﯾﺎﺀ« ﺑﺮﻣﯽﺷﻤﺎﺭﻧﺪ ﻭ אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭ ﺁﻥ ﺭא ﺟﺰﻭ ﺣﺮﻭﻑ אﻟﻔﺒﺎ ﻧﻤﯽﺁﻭﺭﻧﺪ .ﻣﺜﻼً ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :אﺻﻞ »ﺑَـﺎﻉَ«» ،ﺑَﯿـﻊَ« ﻭ אﺻـﻞ »ﻏَﺰَא«» ،ﻏَﺰَﻭَ« ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ؛ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻫﻤﺰﻩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭא ﺣﺮﻑ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﻣَﺮَ ،ﺳَﺄﻝَ ﻭ ﻗَﺮَﺃ .אﯾـﻦ אﻭﻟﯿﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ »אﻟﻒ« ﯾﺎ »ﻫﻤﺰﻩ« אﺳﺖ. ٢ـ ﺩﻭﻣﯿﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ אﯾﻨﮑﻪ »אﻟﻒ« ،ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﺩ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ אﺑﺘﺪאی ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﺩ ،ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﻤﺰﻩ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ ﭘﺬﯾﺮﺵ ﻫﻤﮥ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﺭא ﺩאﺭﺩ ﻭ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ،ﻭﺳﻂ ﯾﺎ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻭאﻗﻊ ﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﻣَﺮَ ،ﺇﻟﯿﺎﺱ ﻭ ﺃﺫُﻥ. ٣ـ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺁﻥ אﺳﺖ ﮐﻪ »אﻟﻒ« ﻫﯿﭻﮔﺎﻩ ﻧﻤﯽﺗﻮאﻧﺪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻭאژﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺩ ،ﭼﻮﻥ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﺳـﺎﮐﻦ אﺳﺖ ﻭ ﻋﺮﺏ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﺩ ﺭא ﺑﺎ ﺣﺮﻑ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺮﻭﻉ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ »ﻫﻤﺰﻩ« ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺟﺎی ﮐﻠﻤﻪ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ ﻭאﻗـﻊ ١ ﺷﻮﺩ ،ﺑﺪﻭﻥ אﯾﻨﮑﻪ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﺁﯾﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﺣْﻤَﺪُ ،ﺳَﺄﻝَ ﻭ ﺑَﺪَﺃ.
2
אﻧﻮאﻉ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﯽ ﻫﻤﺰﻩ אﻧﻮאﻋﯽ ﺩאﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎﺭﺕאﻧﺪ אﺯ» :ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ« ﻭ »ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ«. ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ :ﻫﻤﺰﻩאی אﺳﺖ ﮐﻪ אﮔﺮ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻼﻡ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ،ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﻫﻢ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ ،ﻭﻟـﯽ אﮔـﺮ ﺩﺭ אﺛﻨـﺎی ﮐﻼﻡ ﻭאﻗﻊ ﺷﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ،אﻣﺎ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ .ﻧﺸﺎﻧﮥ אﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﻫﻤﺰﻩ ﺁﻥ אﺳﺖ ﮐﻪ אﮔﺮ ﺩﺭ אﺑﺘـﺪאی ﮐـﻼﻡ ﻗـﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ،אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :א«؛ ﻭ אﮔﺮ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﮐﻼﻡ ﻭאﻗﻊ ﺷﻮﺩ ،ﻋﻼﻣﺘﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ »ﺻﺎﺩ« ﮐﻮﭼﮏ ﺭﻭی ﺁﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ) :ﭐ(؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻭ +אِﺳْﺘَﻐْﻔِﺮْ« ﮐﻪ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :ﻭَﭐﺳْﺘَﻐْﻔِﺮْ« ﻭ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :ﻭَﺳْﺘَﻐْﻔِﺮْ«. ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ :ﻫﻤﺰﻩאی אﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺩﺭ אﺑﺘﺪאی ﮐﻼﻡ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺁﻥ ،ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ،ﺗﻠﻔﻆ ﻣﯽﺷﻮﺩ ـ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺩﺭ אﺑﺘﺪאی ﮐﻼﻡ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩـ ﻭ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﮐﺮﺳﯽ »אﻟﻒ« אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ: ٢ »ﺃ« ﯾﺎ »ﺇ«؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺃﮐﺮَﻡَ ﻋَﻠِﻲﱞ ﺃﺑَﺎﻩُ« ﻭ »ﺃﺣْﺴِﻦْ ﺇﻟَﯽ ﻭאﻟﺪﯾﻚ«. ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺯ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﻣﺴﺄﻟﮥ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﻬﻤﯽ אﺳﺖ ﻭ ﻗﻮאﻋﺪ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪﻩאی ﺩאﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ אﻧﺪﮐﯽ ﻣﻤﺎﺭﺳﺖ ﻭ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭא ﻓﺮא ﮔﺮﻓﺖ .ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ אﺩאﻣﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻭאﻗﻊ ﺗﺎﺑﻠﻮﯾﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻭ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﺭא ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﯽ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽﺩﻫﺪ. ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﻟﻒ( ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ אﻓﻌﺎﻝ
ﻫﻤﺰۀ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻓﻌﻠﻬﺎی ﻣﺎﺿﯽ ﻭ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :אَﻟﻠﱠﻬُﻢﱠ ﭐﻧْﺼُﺮْ ﻣَﻦ ﻧَـﺼَﺮَ אﻟـﺪﱢﯾﻦَ ﻭَﭐﺧْـﺬُﻝْ ﻣَـﻦ ﺧَﺬَﻟَﻪُ« ٣،ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻫﻤﺰۀ ﻓﻌﻞ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ אﺯ ﺑﺎﺏ אﻓﻌﺎﻝ ﮐﻪ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﻫﻤـﺰۀ »ﺀَאﻣِﻨُـﻮא« ﺩﺭ ﺁﯾﮥ ﻣﺒﺎﺭک »ﯾَﺎ ﺃﯾﱡﻬَﺎ אﻟﱠﺬِﯾﻦَ ﺀאﻣَﻨُﻮא ﺀَאﻣِﻨُﻮא ﺑِﺎﷲِ ﻭَﺭَﺳُﻮﻟِﻪِ ﻭ ٤«...ﮐـﻪ ﻫﻤـﺰۀ ﺁﻥ ،ﻫﻤـﺰۀ ﻗﻄـﻊ ﻭ ﻣﻔﺘـﻮﺡ אﺳـﺖ) :ﺀאﻣِﻨُـﻮא= ﺃﺃﻣِﻨُﻮא( .ﮔﻔﺘﻨﯽ אﺳﺖ ﺩﺭ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎﺭﻉ אﺳﺎﺳﺎً ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪאﺭﺩ؛ ﭼﻮﻥ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎﺭﻉ ﺑﺎ ﺣـﺮﻭﻑ ﻣـﻀﺎﺭﻋﺖ ٥ﺁﻏـﺎﺯ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺘﺤﺮکאﻧﺪ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬﻑ ﻧﯿﺴﺖ. ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ :ﻫﻤﺰۀ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ אﻓﻌﺎﻝ ﺧﻤﺎﺳﯽ )ﭘﻨﺞ ﺣﺮﻓﯽ( ﻭ ﺳﺪאﺳﯽ )ﺷﺶ ﺣﺮﻓﯽ( ٦ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :אِﻧﮑﺴَﺮَ ﻭ אِﺳﺘَﮑﻤَﻞَ؛ ٧ﺑﺮ ﺧﻼﻑ אﻓﻌﺎﻝ ﻣﺎﺿﯽ ﺛﻼﺛﯽ )ﺳﻪ ﺣﺮﻓﯽ( ﻭ ﺭﺑﺎﻋﯽ )ﭼﻬﺎﺭ ﺣﺮﻓﯽ( ﮐﻪ ﻫﻤـﺰۀ ﺁﻧﻬـﺎ ﻫﻤـﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﻣَﺮَ ﻭ ﺃﺣﺴَﻦَ. ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﻓﻌﻞ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ :ﺑﻪ ﺟﺰ ﻫﻤﺰۀ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ אﻓﻌﺎﻝ ﮐﻪ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﻫﻤﺰۀ ﺳﺎﯾﺮ ٨ ﻓﻌﻠﻬﺎی אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :אِﻋْﻠَﻢْ«» ،ﻭﭐﻧْﻄَﻠِﻖْ« ﻭ »ﻭﭐﺳْﺘَﺨْﺮِﺝْ«. ﺏ( ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ אﺳﻤﻬﺎ
١ـ ﻫﻤﺰۀ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﺼﺎﺩﺭ אﻓﻌﺎﻝ ﺧﻤﺎﺳﯽ ﻭ ﺳﺪאﺳﯽ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :אِﻗﺘﺪאﺭ ،אِﻧـﺼﺮאﻑ ،אِﺳـﺘﺨﺮאﺝ ﻭ אِﺣﻤﯿﺮאﺭ.
٩
٢ـ ﺩﺭ אﺳﻤﻬﺎی ﺯﯾﺮ ﻫﻤﺰۀ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ :אِﺳﻢ ،אِﺑﻦ ،אِﺑﻨَﺔ ،אِﺛﻨﺎﻥ ،אِﺛﻨَﺘﺎﻥ ،אِﻣﺮَﺀ ﻭ אِﻣﺮَﺃﺓ.
١٠
٣ـ ﻫﻤﺰۀ »אَﻟﱠﺬِﻱ« ﻭ ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻨّﯽ ،ﺟﻤﻊ ﻭ ﻣﺆﻧّﺚ ﺁﻥ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻭَ +אَﻟﱠـﺬِﯾﻦَ« ﮐـﻪ ﺧﻮאﻧـﺪﻩ ﻣـﯽﺷـﻮﺩ: ١١ »ﻭَﭐﻟﱠﺬِﯾﻦَ« ﻭ »ﻭَ +אَﻟﱠﺘِﻲ« ﮐﻪ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :ﻭَﭐﻟﱠﺘِﻲ«. ﺝ( ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﺣﺮﻭﻑ
ﺩﺭ ﺣﺮﻭﻑ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺰۀ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ ﺗﻌﺮﯾﻒ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺟﺎﺀَ +אَﻟﺮﱠﺑِﯿﻊ« ﮐـﻪ ﺧﻮאﻧـﺪﻩ ﻣـﯽﺷـﻮﺩ» :ﺟـﺎﺀَ ١٢ ﭐﻟﺮﱠﺑِﯿﻊُ«.
3
ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﻟﻒ( ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﺩﺭ אﻓﻌﺎﻝ
١ـ ﻓﻌﻞ ﻣـﻀﺎﺭﻉ :ﻫﻤﺰۀ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎﺭﻉ ،ﻫﻤﻮאﺭﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺰۀ אﻓﻌﺎﻝ »ﺃﻗُﻮﻡُ«» ،ﺃﻗْﻌُﺪُ« ﻭ»ﺃﺳْـﺘَﻐْﻔِﺮُ« ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭאﺕ» :ﺑِﺤَﻮْﻝِ אﷲِ ﻭَ ﻗُﻮﱠﺗِﻪِ ﺃﻗُﻮﻡُ ﻭَ ﺃﻗْﻌُﺪُ« ﻭ»ﺃﻧﺎ ﺃﺳْﺘَﻐْﻔِﺮُ ﺭَﺑﱢﻲ ﮐُﻞﱠ ﯾَﻮْﻡٍ«. ٢ـ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ :ﻫﻤﺰۀ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ ﺑﺎﺏ אِﻓﻌﺎﻝ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺰۀ אﻓﻌﺎﻝ»ﺃﮐـﺮَﻡَ« ﻭ »ﺃﺗْﻘَـﻦَ« ﺩﺭ ﻋﺒـﺎﺭאﺕ: ١٣ »ﺃﮐﺮَﻡَ ﺯَﯾﺪٌ ﻋَﻠِﯿﺎً« ﻭ »ﺃﺗْﻘَﻦَ ﺃﺣْﻤَﺪُ אﻟْﻌَﺮَﺑِﯿﺔَ«. ٣ـ ﻓﻌﻞ אﻣـﺮ :ﻫﻤﺰۀ אﻣﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺏ אِﻓﻌﺎﻝ ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﺰۀ ﻣﺎﺿﯽ ﺁﻥ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺰۀ אﻓﻌﺎﻝ »ﺃﮐْﺮِﻡْ« ﻭ »ﺃﺣْﺴِﻦْ« ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭאﺕ» :ﯾﺎ ﻋَﻠِﻲﱡ ﺃﮐﺮِﻡْ ﺃﺑﺎכَ« ﻭ »ﺃﺣْﺴِﻦْ ﺇﻟَﯽ ﺃﻣﱢﻚَ«. ﺏ( ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﺩﺭ אﺳﻤﻬﺎ ١ـ ﻫﻤﺰۀ ﻣﺼﺪﺭ ﺑﺎﺏ אِﻓﻌﺎﻝ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺇﮐْﺮאﻡ ،ﺇﺣْﺴﺎﻥ ،ﺇﺗْﻘﺎﻥ ،ﺇﻧْﻔﺎﻕ ﻭ ﺇﺭْﻫﺎﺏ.
١٤
٢ـ ﻫﻤﺰۀ ﺻﯿﻐﮥ ﺗﻌﺠﺐ ﻭ אﻓﻌﻞ ﺗﻔﻀﯿﻞ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻣَﺎ ﺃﮐﺮَﻡَ ﺳَﻤِﯿﺮאً« ﻭ »ﻣُﻨِﯿﺮٌ ﺃﺟْﻤَﻞُ ﻣِﻦْ ﺃﺧِﯿﻪِ«. ٣ـ ﻫﻤﺰۀ ﻫﺮ אﺳﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺰﻩ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﻮﺩ ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ ،אﻋ ّﻢ אﺯ אﯾﻨﮑﻪ ﻣﻔﺮﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺟﻤﻊ ،ﺑﻪ ﺷـﺮﻁ ﺁﻧﮑـﻪ ﻣﺼﺪﺭ ﻓﻌﻞ ﺧﻤﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﺳﺪאﺳﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺰۀ ﻭאژﻩﻫﺎی »ﺃﺑْﻄﺎﻝ ،ﺃُﻣﱠﺔ ،ﺃﻣِﯿﺮ ﻭ ﺃﺭﺽ« ١٥ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺝ( ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﺩﺭ ﺣﺮﻭﻑ
ﻫﻤﺰۀ ﺣﺮﻭﻑ ،ﺑﻪ ﺟﺰ ﻫﻤﺰۀ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ ﺗﻌﺮﯾﻒ )אﻝ( ،ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺇﻥﱠ ،ﺃﻥْ ،ﺃﻻ ﻭ ﺃﻣﺎ«.
١٦
ﺗﻤﺮﯾﻦ١ .١ﺩﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺯﯾﺮ ﻫﻤﺰﻩﻫﺎی ﻗﻄﻊ ﻭ ﻭﺻﻞ ﺭא ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ. »אِﺳْﺘَﺒْﺮَﻕ ،אِﺳِْﺘﻼﻡ ،אَﺣْﻤَﺪ ،אِﺣْﺴَﺎﻥ ،אَﻋْﻄَﯽ ،ﺗَﺄﻟِﯿﻒ ،אِﺳْﺘِﻘْﺼَﺎﺀ ،אَﻣْﻠَﯽ ،אُﮐﺘُﺐْ ،אِﺳْﻢ ،אِﮐﺘِﺌَﺎﺏ ﻭ אِﺑْﻦ«.
١٧
ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ
.٢ﻫﻤﺰۀ ﮐﺪאﻡﯾﮏ אﺯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺯﯾﺮ ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ ﻧﯿﺴﺖ؟ אﻟﻒ( אِﻟﱠﺎ
ﺏ( אَﺏ
ﺩ( אِﮐﺘَﻤَﻞَ
ﺝ( אَﺥ
ﺣﺬﻑ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﮐﻼﻡ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ .אﻓﺰﻭﻥ ﺑﺮ אﯾﻦ ،ﻣﻮאﺭﺩی ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﮐﻼﻡ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ ﺣﺘﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ .ﺩﺭ ﻣﻮאﺭﺩ ﺯﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺭא ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮﺩ:
4
١ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ »ﻭאﻭ« ﯾﺎ »ﻓﺎﺀ« ﺑﺮ ﻓﻌﻠﯽ ﻭאﺭﺩ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﭘﺲ אﺯ ﺁﻥ ،ﯾﮏ ﻫﻤـﺰۀ ﺳـﺎﮐﻦ ﺩﯾﮕﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﻫﻢ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻓَـﺄﺕِ« ﻭ »ﻭﺃﺗَﻤِـﻦْ« ١٨ ﮐﻪ ﺩﺭ אﺻﻞ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ» :ﻓَﺎﺋْﺖِ« ﻭ »ﻭﭐﺋْﺘَﻤِﻦْ؛ ٢ـ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺣﺮﻑ ﺟﺮّ ﻻﻡ )ﻟِـ( ﺑﺮ אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻭאﺭﺩ ﺷﻮﺩ ،ﻫﻤﺰﻩ ﺣﺬﻑ ﻣـﯽﺷـﻮﺩ؛ ١٩ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻟِﻠْﻤُﻮאﻃِﻦِ ﺣُﻘُﻮﻕٌ« ﮐﻪ ﺩﺭ אﺻﻞ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ» :ﻟِـﭑﻟْﻤُﻮאﻃِﻦِ ﺣُﻘُﻮﻕٌ؛ ٣ـ ﭘﺲ אﺯ ﻫﻤﺰۀ אﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺃﺑْﻨُﻚ ﻫﺬא؟« ﻭ »ﺃﺳْﻤُﻚ ﺳﺎﻟﻢٌ؟« ﮐـﻪ ﺩﺭ ﻭאﻗـﻊ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ» :ﺃאِﺑْﻨُﻚ ﻫﺬא؟« ﻭ »ﺃאِﺳْﻤُﻚَ ﺳَﺎﻟِﻢٌ؟؛ ٤ـ ﻫﻤﺰۀ ﻭאژۀ »אﺳﻢ« ﺩﺭ ﺁﯾﮥ ﻣﺒﺎﺭک »ﺑِﺴْﻢِ אﷲِ אﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦِ אﻟﺮﱠﺣِﯿﻢِ« ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ٥ـ ﻫﻤﺰۀ ﻭאژۀ »אﺑﻦ« ،ﻭﻗﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﺩﻭ אﺳﻢ ﻋﻠﻢ ﻗﺮאﺭ ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ,ﻫﻢ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺣـﺬﻑ ﻣـﯽ ﺷـﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻋَﻠِﻲﱡ ﺑْﻦُ אﻟﺤُﺴَﯿﻦِ )ﻉ(« .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻭאژۀ »אﺑﻦ« ﭘﺲ אﺯ ﺣﺮﻑ ﻧﺪא ﻭאﻗﻊ ﺷـﻮﺩ ,ﻫﻤـﺰۀ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮔﻔﺘـﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﯾَﺎﺑْﻦَ אﻵﯾﺎﺕِ אﻟْﻤُﺤْﮑﻤَﺎﺕِ«. ﺗﻤﺮﯾﻦ٢ ﺩﺭ ﮐﺪאﻡﯾﮏ אﺯ ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺯﯾﺮ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ ﺻﺮﻓﺎً ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺣﺬﻑ ﻣﯽﺷﻮﺩ؟ ﺝ( ﯾﺎ אﺑﻦَ אﻟﺪﱠﻻﺋِﻞِ אﻟﻈﱠﺎﻫِﺮَאﺕِ אﻟﻒ( ﻋَﻠِﻲﱡ אﺑْﻦُ ﺃﺑِﻲﻋَﺒﺪِאﷲِ ﺩ( ﺑِﺴْﻢِ אﷲِ אﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦِ אﻟﺮﱠﺣِﯿﻢِ ﺏ( ﻣﺤﻤّﺪُ אﺑﻦُ ﻋﺒﺪِאﷲِ
ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻫﻤﺰﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺎﺭﺷﯽ ﻭאﺣﺪ ﻧﺪאﺭﺩ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻬﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ،אﺷﮑﺎﻝ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ .ﺑـﺎ אﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ، ﺩאﻧﺸﻤﻨﺪאﻥ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮאﺭﺩ ﻣﺘﻌﺪﺩ ،ﻗﻮאﻋﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺟﺎﻣﻌﯽ אﺭאﺋﻪ ﮐﺮﺩﻩאﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ ﻣﺎ ﺭא אﺯ אﺷﺘﺒﺎﻩ ﺩﺭ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﺼﻮﻥ ﺩאﺭﺩ .ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ،ﻫﻤﺰﻩ ﯾﺎ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﺩאﺭﺩ ،ﯾﺎ ﺩﺭ ﻭﺳـﻂ ،ﯾـﺎ ﺩﺭ ﭘﺎﯾـﺎﻥ ﺁﻥ ،ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮐﺪאﻡ ﻗﻮאﻋﺪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩאﺭﺩ. אﻟﻒ( ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ١ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »אﻟﻒ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺃﺳﻤَﺎﺀ ،ﺇﮐﺮَאﻡ ،ﺃُﻡّ ﻭ ﺇﻧﺴَﺎﻥ. ٢ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺣﺮﻓﯽ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺻـﻮﺭﺕ אﺻـﻠﯽ ﺧـﻮﺩ ،ﯾﻌﻨـﯽ ﻫﻤﺮאﻩ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »אﻟﻒ« ،ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺑِﺄﺟﻤَﻞَ« ﻭ »ﻟِﺄﻓﻀَﻞَ« ،ﻣﮕﺮ ﺩﺭ »ﻟِ َﺌﻠﱠﺎ« ﻭ »ﻟَﺌِﻦْ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺜـﺮﺕ אﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ،ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »ﯾﺎﺀ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ) :ﺋـ(. ﺏ( ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﮐﻠﻤﻪ ٢٠ ١ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺳﻂ ﮐﻠﻤﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺧﻮאﻫﺪ ﺑﻮﺩ؛ ﯾﻌﻨﯽ ،אﮔـﺮ ﻗﺒﻞ אﺯ ﺁﻥ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺑﺎﺷﺪ ,ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »אﻟﻒ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ אﮔﺮ ﻣﻀﻤﻮﻡ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺎ ﭘﺎﯾﮥ »ﻭאﻭ«؛ ﻭ אﮔﺮ ﻣﮑـﺴﻮﺭ ﺑﺎﺷـﺪ ،ﺑـﺎ ٢١ ﭘﺎﯾﮥ »ﯾﺎﺀ«؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺑَﺄﺱ ،ﺑُﺆﺱ ﻭ ﺑِﺌﺲَ. ٢ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺳﻂ ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﺁﻥ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﻫﻤﺰﻩ אﺳﺖ ،ﺧﻮאﻩ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺳـﺎﮐﻦ ٢٢ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﻮאﻩ ﻣﺘﺤﺮک؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺳَﺄﻝَ ،ﯾَﺴﺄﻝُ ،ﻣَﺴﺄﻟَﺔ ،ﻟَﺆُﻡَ ،ﺭَﺅُﻭﻑ ﻭ ﺳَﺌِﻢَ. ﺗﺒـﺼﺮۀ :١אﮔﺮ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻭ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﻣﮑﺴﻮﺭ ﯾﺎ ﻣﻀﻤﻮﻡ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﺣﺮﮐـﺖ ﺣـﺮﻑ ٢٣ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺳُﺆאﻝ ،ﺫِﺋﺎﺏ ﻭ ﻣُﺆﻧﱠﺚ.
5
ﺗﺒـﺼﺮۀ :٢ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺳﻂ ﺑﯿﻦ »אﻟﻒ« ﻭ »ﯾﺎﺀ« ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ،ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﺁﻥ ﺭא ﺑﺪﻭﻥ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺎ ﭘﺎﯾـﮥ »ﯾﺎﺀ«؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﺑَﻘﺎﺀِﻱ« ﮐﻪ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺁﻥ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿـﺰ ﺻـﺤﯿﺢ אﺳـﺖ »:ﺑَﻘـﺎﺋِﻲ«؛ ﯾـﺎ »אَﻟـﺮﱠאﺀِﻱ« ﮐـﻪ ﻧﮕـﺎﺭﺵ ﺁﻥ ٢٤ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺻﺤﯿﺢ אﺳﺖ» :אَﻟﺮﱠאﺋِﻲ«. ﺗﺒﺼﺮۀ :٣ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺳﻂ ،ﺑﯿﻦ »אﻟﻒ« ﻭ ﺿﻤﯿﺮی ﻣﺘﺼﻞ ﻏﯿﺮ אﺯ »ﯾﺎﺀ« ﻗﺮאﺭ ﮔﯿـﺮﺩ ،אﮔـﺮ ﻣﮑـﺴﻮﺭ ﯾـﺎ ﻣـﻀﻤﻮﻡ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ אﮔﺮ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻫﻤﺰۀ ﺑـﺪﻭﻥ ﭘﺎﯾـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺑﻘﺎﺅُﻩُ ،ﺑﻘﺎﺋِﻪِ ﻭ ﺑﻘﺎﺀَﻩُ. ﺝ( ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ١ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﻭ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺟﺪאﮔﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺟُﺰْﺀٌ ﻭ ﺷَﻲﺀٌ. ٢ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﻭ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﻫﻤﺰﻩ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ٢٥ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﻫَﯿُﺆَ ،ﻧَﺸَﺄ ،ﻇَﻤِﺊَ ،ﺟَﺮُﺅَ ،ﺑَﺮِﺉَ ﻭ ﻗَﺮَﺃَ. ٣ـ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﭘﺲ אﺯ ﻫﻤﺰۀ ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ،ﺗﺎی ﺗﺄﻧﯿﺚ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻭ ﭘﯿﺶ אﺯ ﻫﻤﺰﻩ ،ﺣﺮﻑ ﺻﺤﯿﺢ ﻭ ﺳﺎﮐﻦ ﻗﺮאﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ »אﻟﻒ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻧَﺸﺄﺓ« ،ﻭﻟﯽ אﮔﺮ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺎﯾﮥ ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺣﺮﻑ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ» :ﻓِﺌَﺔ« ﻭ »ﻟُﺆْﻟُﺆَﺓ«؛ ﻭ אﮔﺮ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﯾﮑﯽ אﺯ ﺣﺮﻭﻑ ﻋﻠّﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺁﻥ ﺣﺮﻑ ﻋﻠّﻪ »ﯾﺎﺀ« ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ »ﯾﺎﺀ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﺮﻑ ﻋﻠّﻪ ٢٦ »ﻭאﻭ« ﯾﺎ »אﻟﻒ« ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﺰﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﻮאﻫﺪ ﺷﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﺧَﻄِﯿﺌَﺔ ،ﺑَﺮِﯾﺌَﺔ ،ﻗِﺮَאﺀَﺓ ﻭ ﻣُﺮُﻭﺀَﺓ. ﺩאﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻥ ﻋﺰﯾﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺮאﺣﻞ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻧﺤﻮ ﻋﺮﺑﯽ ،ﻧﯿﺎﺯی ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﯽ אﯾﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎﺕ ﻧﺪאﺭﻧﺪ .ﻭ ﺣﺘﯽ אﮔﺮ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺭﻧﺪ ،ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﭼﻨﺪאﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺭא ﯾﺎﺭی ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ .ﺩﺭ ﻋﯿﻦ ﺣﺎﻝ ،ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮی ﮐﻠﯽ אﺯ אﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺁﻧﺎﻥ אﯾﺠﺎﺩ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﻟﺰﻭﻡ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮאﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻧﯿﺎﺯ ﺧﻮﺩ ﺭא ﺑﺪﯾﻦ ﻭﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﺳﺎﺯﻧﺪ. ﺗﻤﺮﯾﻦ .١ﻣﺘﻦ ﺯﯾﺮ ﺭא ﺑﺨﻮאﻧﯿﺪ ﻭ ﻫﻤﺰﻩﻫﺎی ﻗﻄﻊ ﻭ ﻭﺻﻞ ﺁﻥ ﺭא ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ. »ﺧﻄﺒﮥ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﭘﺲ אﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻦ אﺯ ﻧﺒﺮﺩ ﺻﻔّﯿﻦ« »ﺃَﺣْﻤَﺪُﻩُ אﺳْﺘِﺘْﻤَﺎﻣﺎً ﻟِﻨِﻌْﻤَﺘِﻪِ ﻭَאﺳْﺘِﺴْﻠَﺎﻣﺎً ﻟِﻌِﺰﱠ ِﺗﻪِ ﻭَאﺳْﺘِﻌْﺼَﺎﻣﺎً ﻣِﻦْ ﻣَﻌْﺼِﯿﺘِﻪِ ،ﻭَﺃﺳْﺘَﻌِﯿﻨُﻪُ ﻓَﺎﻗَﺔً ﺇِﻟَﯽ ﮐِﻔَﺎﯾَﺘِﻪِ ،ﺇِﻧﱠﻪُ ﻟَﺎ ﯾَﻀِﻞﱡ ﻣَﻦْ ﻫَﺪَאﻩُ ،ﻭَﻟَﺎ ﯾَﺌِﻞُ ﻣَﻦْ ﻋَﺎﺩَאﻩُ ،ﻭَﻟَﺎ ﯾَﻔْﺘَﻘِﺮُ ﻣَﻦْ ﮐﻔَﺎﻩُ؛ ﻓَﺈِﻧﱠﻪُ ﺃﺭْﺟَﺢُ ﻣَﺎ ﻭُﺯِﻥَ ﻭَﺃَﻓْﻀَﻞُ ﻣَﺎ ﺧُﺰِﻥَ ،ﻭَﺃَﺷْﻬَﺪُ ﺃﻥْ ﻟَﺎ ﺇِﻟَﻪَ ﺇِﻟﱠﺎ אﻟﻠﱠﻪُ ﻭَﺣْﺪَﻩُ ﻟَﺎ ﺷَﺮِﯾﮏَ ﻟَﻪُ ﺷَﻬَﺎﺩَﺓً ﻣُﻤْﺘَﺤَﻨﺎً ﺇِﺧْﻠَﺎﺻُﻬَﺎ ﻣُﻌْﺘَﻘَﺪאً ﻣُﺼَﺎﺻُﻬَﺎ ،ﻧَﺘَﻤَﺴﱠﻚُ ﺑِﻬَﺎ ﺃَﺑَﺪאً ﻣَﺎ ﺃَﺑْﻘَﺎﻧَﺎ ﻭَﻧَﺪﱠﺧِﺮُﻫَﺎ ﻟِﺄﻫَﺎﻭِﯾﻞِ ﻣَﺎ ﯾَﻠْﻘَﺎﻧَﺎ؛ ﻓَﺈِﻧﱠﻬَﺎ ﻋَﺰِﯾﻤَﺔُ אﻟْﺈِﯾﻤَﺎﻥِ ﻭَﻓَﺎﺗِﺤَﺔُ אﻟْﺈِﺣْﺴَﺎﻥِ ﻭَﻣَﺮْﺿَﺎﺓُ אﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦِ ﻭَﻣَﺪْﺣَﺮَﺓُ אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥِ ،ﻭَﺃﺷْﻬَﺪُ ﺃﻥﱠ ﻣُﺤَﻤﱠﺪאً ﻋَﺒْﺪُﻩُ ﻭَﺭَﺳُﻮﻟُﻪُ ،ﺃﺭْﺳَﻠَﻪُ ﺑِﺎﻟﺪﱢﯾﻦِ אﻟْﻤَﺸْﻬُﻮﺭِ ,ﻭَאﻟْﻌَﻠَﻢِ אﻟْﻤَﺄْﺛُﻮﺭِ ,ﻭَאﻟْﮑِﺘَﺎﺏِ אﻟْﻤَﺴْﻄُﻮﺭِ ,ﻭَאﻟﻨﱡﻮﺭِ אﻟﺴﱠﺎﻃِﻊِ ,ﻭَאﻟﻀﱢﯿﺎﺀِ אﻟﻠﱠﺎﻣِﻊِ ,ﻭَאﻟْﺄﻣْﺮِ אﻟﺼﱠﺎﺩِﻉِ ﺇِﺯَאﺣَﺔً ﻟِﻠﺸﱡﺒُﻬَﺎﺕِ, ﻭَאﺣْﺘِﺠَﺎﺟﺎً ﺑِﺎﻟْﺒَﯿﱢﻨَﺎﺕِ ,ﻭَﺗَﺤْﺬِﯾﺮאً ﺑِﺎﻟْﺂﯾﺎﺕِ ,ﻭَﺗَﺨْﻮِﯾﻔﺎً ﺑِﺎﻟْﻤَﺜُﻠَﺎﺕِ ،ﻭَאﻟﻨﱠﺎﺱُ ﻓِﻲ ﻓِﺘَﻦٍ אﻧْﺠَﺬَﻡَ ﻓِﯿﻬَﺎ ﺣَﺒْﻞُ אﻟﺪﱢﯾﻦِ ,ﻭَﺗَﺰَ ْﻋﺰَﻋَﺖْ ﺳَﻮَאﺭِﻱ אﻟْﯿﻘِﯿﻦِ ,ﻭَאﺧْﺘَﻠَﻒَ אﻟﻨﱠﺠْﺮُ ,ﻭَﺗَﺸَﺘﱠﺖَ אﻟْﺄﻣْﺮُ ,ﻭَﺿَﺎﻕَ אﻟْﻤَﺨْﺮَﺝُ ,ﻭَﻋَﻤِﻲَ אﻟْﻤَﺼْﺪَﺭُ؛ ﻓَﺎﻟْﻬُﺪَی ﺧَﺎﻣِﻞٌ ،ﻭَאﻟْﻌَﻤَﯽ ﺷَﺎﻣِﻞٌ، ﻋُﺼِﻲَ אﻟﺮﱠﺣْﻤَﻦُ ،ﻭَﻧُﺼِ َﺮ אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥُ ،ﻭَﺧُﺬِﻝَ אﻟْﺈِﯾﻤَﺎﻥُ ،ﻓَﺎﻧْﻬَﺎﺭَﺕْ ﺩَﻋَﺎﺋِﻤُﻪُ ،ﻭَﺗَﻨَﮑﱠﺮَﺕْ ﻣَﻌَﺎﻟِﻤُﻪُ ،ﻭَﺩَﺭَﺳَﺖْ ﺳُﺒُﻠُﻪُ ،ﻭَﻋَﻔَﺖْ ﺷُﺮُﮐُﻪُ، ﺃﻃَﺎﻋُﻮא אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥَ؛ ﻓَﺴَﻠَﮑﻮא ﻣَﺴَﺎﻟِﮑَﻪُ ،ﻭَﻭَﺭَﺩُﻭא ﻣَﻨَﺎﻫِﻠَﻪُ ،ﺑِﻬِﻢْ ﺳَﺎﺭَﺕْ ﺃﻋْﻠَﺎﻣُﻪُ ،ﻭَﻗَﺎﻡَ ﻟِﻮَאﺅُﻩُ ﻓِﯽ ﻓِﺘَﻦٍ ﺩَאﺳَﺘْﻬُﻢْ ﺑِﺄَﺧْﻔَﺎﻓِﻬَﺎ، ﻭَﻭَﻃِﺌَﺘْﻬُﻢْ ﺑِﺄَﻇْﻠَﺎﻓِﻬَﺎ ،ﻭَﻗَﺎﻣَﺖْ ﻋَﻠَﯽ ﺳَﻨَﺎﺑِﮑِﻬَﺎ .ﻓَﻬُﻢْ ﻓِﯿﻬَﺎ ﺗَﺎﺋِﻬُﻮﻥَ ﺣَﺎﺋِﺮُﻭﻥَ ﺟَﺎﻫِﻠُﻮﻥَ ﻣَﻔْﺘُﻮﻧُﻮﻥَ ﻓِﯽ ﺧَﯿﺮِ ﺩَאﺭٍ ،ﻭَﺷَﺮﱢ ﺟِﯿﺮَאﻥٍ، ٢٧ ﻧَﻮْﻣُﻬُﻢْ ﺳُﻬُﻮﺩٌ ،ﻭَﮐﺤْﻠُﻬُﻢْ ﺩُﻣُﻮﻉٌ ﺑِﺄَﺭْﺽٍ ﻋَﺎﻟِﻤُﻬَﺎ ﻣُﻠْﺠَﻢٌ ،ﻭَ ﺟَﺎﻫِﻠُﻬَﺎ ﻣُﮑﺮَﻡٌ«.
6
ﻫﻤﺰۀ ﻗﻄﻊ
ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ
.٢ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻫﻤﺰﻩ ﺩﺭ ﮐﺪאﻡﯾﮏ אﺯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺯﯾﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ؟ ﺝ( ﯾَﯿﺌَﺲُ ﺏ( ﺳَﺎﺋِﻞ אﻟﻒ( ﻣَﺴﺆُﻭﻝ
ﺩ( ﺗَﺄﻣﱡﻞ
.٣ﻣﺘﻦ ﺯﯾﺮ ﺭא ﺑﺨﻮאﻧﯿﺪ ،ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﺭא ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺎﺭﺷﯽ ﻫﻤﺰۀ ﺁﻧﻬﺎ אﺷﺘﺒﺎﻩ אﺳـﺖ ﻣـﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿـﺪ ﻭ ﺻـﺤﯿﺢ ﺁﻧﻬـﺎ ﺭא ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ. ﺧُﻄْﺒَﺔُ ﻃَﺎﺭِﻕِ ﺑْﻦِ ﺯِﯾﺎﺩٍ »ﻗَﺎﻡَ ﻃﺎﺭِﻕُ ﺑْﻦُ ﺯِﯾﺎﺩٍ ﺧَﻄِﯿﺒﺎً ﻓِﻲ ﺃﺻْﺤﺎﺑِﻪِ ،ﻓَﺤَﻤِﺪَ אﻟﻠّﻪَ ﻭَﺃﺛْﻨَﯽ ﻋَﻠَﯿﻪِ ﺑِﻤَﺎ ﻫُﻮَ אَﻫْﻠُﻪُ ،ﺛُﻢﱠ ﺣَﺚﱠ אﻟﻤُﺴﻠِﻤِﯿﻦَ ﻋَﻠَﯽ אﻟْﺠِﻬَﺎﺩِ ﻭَﺭَﻏﱠﺒَﻬُﻢْ ،ﺛُ ﱠﻢ ﻗَﺎﻝَ :ﺃﯾﱡﻬَﺎ אﻟﻨﱠﺎﺱُ ،אَﯾْﻦَ אﻟﻤَﻔَﺮﱡ؟ ﺃﻟﺒَﺤْﺮُ ﻣِﻦْ ﻭَﺭَאﺀِﮐﻢْ ،ﻭَאﻟﻌَﺪُﻭﱡ ﺃﻣﺎﻣَﮑُﻢْ ،ﻭَﻟَﯿﺲَ ﻟَﮑﻢْ ﻭَאﻟﻠﱠﻪِ אِﻟﱠﺎ אﻟﺼﱢﺪْﻕُ ﻭَאﻟﺼﱠَﺒْﺮُ. ﻭَﺃﻋْﻠَﻤُﻮא אَﻧﱠﮑُﻢْ ﻓِﻲ ﻫَﺬِﻩِ אﻟْﺠَﺰِﯾﺮَﺓِ ﺃﺿْﯿﻊُ ﻣِﻦَ אﻷﯾﺘَﺎﻡِ ﻓِﻲ ﻣَﺆْﺩُﺑَﺔِ אﻟﻠﱢﺌَﺎﻡِ ،ﻭَﻗَﺪْ אﺳْﺘَﻘْﺒَﻠَﮑﻢْ ﻋَﺪُﻭﱡﮐﻢْ ﺑِﺠَﯿﺸِﻪِ ﻭَﺃﺳْﻠِﺤَﺘِﻪِ، ﻭَאَﻗْﻮאﺗُﻪُ ﻣَﻮْﻓُﻮﺭَﺓٌ ،ﻭَﺃﻧْﺘُﻢْ ﻻ ﻭَﺯَﺭَ ﻟَﮑﻢْ ﺇﻟﱠﺎ ﺳُﯿﻮﻓُﮑُﻢْ ،ﻭَﻻ ﺃﻗْﻮאﺕَ ﺇﻟﱠﺎ ﻣَﺎ ﺗَﺴْﺘَﺨْ ِﻠﺼُﻮﻧَﻪُ ﻣِﻦْ ﺃﯾْﺪِﻱ ﻋَﺪُﻭﱢﮐٌﻢْ ،ﻭَﺇِﻥِ אﻣْﺘَﺪﱠﺕْ ﺑِﮑُﻢُ אﻻَﯾﺎﻡُ ﻋﻠَﯽ אﻓْﺘِﻘﺎﺭِﮐﻢْ ﻭَﻟَﻢْ ﺗُﻨْﺠِﺰُﻭא ﻟَﮑﻢْ ﺃﻣْﺮאً ،ﺫَﻫَﺒَﺖْ ﺭِﯾﺤُﮑﻢْ ،ﻭَﺗَﻌَﻮﱠﺿَﺖِ אﻟْﻘُﻠُﻮﺏُ ﻣِﻦْ ﺭُﻋْﺒِﻬَﺎ ﻣِﻨْﮑﻢ אﻟﺠَﺮَאﺋَﺔَ ﻋَﻠَﯿﮑُﻢْ، ٢٨ ﻓَﺎﺩْﻓَﻌُﻮא ﻋَﻦْ ﺃﻧْﻔُﺴِﮑﻢْ ﺧُﺬْﻻﻥَ ﻫَﺬِﻩِ אﻟْﻌَﺎﻗِﺒَﺔِ ﻣِﻦْ ﺃﻣْﺮِﮐﻢْ ﺑِﻤُﻨَﺎﺟَﺰَﺓِ ﻫَﺬَא אﻟﻄّﺎَﻏِﯿﺔِ«. ﻏﻠﻂ ﺻﺤﯿﺢ
ﭘﯽﻧﻮﺷﺘﻬﺎ .١ﺭ.ک :אﺻﻮﻝ אﻟﺼﺮﻑ ،ﺹ١٣؛ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻧﺤﻮ ،ﺹ.٢ .٢ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ אﻟﺼﺮﻑ ﻭ אﻟﻨﺤﻮ ﻭ אﻹﻋﺮאﺏ ،ﺹ١٢ﻭ .١٣ﺇﮐﺮאﻡ :ﮔﺮאﻣﯽ ﺩאﺷﺘﻦ ،אﺣﺘﺮאﻡ ﮐﺮﺩﻥ؛ ﺇﺣﺴﺎﻥ :ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮﺩﻥ. .٣ﺧﺪאﯾﺎ ،ﯾﺎﺭی ﮐﻦ ﺁﻥ ﺭא ﮐﻪ ﺩﯾﻦ ﺭא ﯾﺎﺭی ﮐﻨﺪ؛ ﻭ ﻓﺮﻭﮔﺬאﺭ ﯾﺎﺭی ﮐﺴﯽ ﺭא ﮐﻪ ﺩﯾﻦ ﺭא ﯾﺎﺭی ﻧﮑﻨﺪ. .٤ﻧﺴﺎﺀ١٣٦ /؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :אی ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ אﯾﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩאﯾﺪ ،ﺑﻪ ﺧﺪא ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﻭ ﻭ ...ﺑﮕﺮﻭﯾﺪ«. .٥ﺣﺮﻭﻑ ﻣﻀﺎﺭﻋﻪ )ﻣﻀﺎﺭﻋﺖ( ﺑﻪ ﺣﺮﻭﻓﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﯿﻐﻪﻫﺎی ﭼﻬﺎﺭﺩﻩﮔﺎﻧﮥ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎﺭﻉ ﺑﺎ ﯾﻜﯽ אﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﯽﺷﻮﺩ» :ﯾـَ ،ﺗـَ ، ﺃ ،ﻥَ«. .٦ﻣﻨﻈﻮﺭ אﺯ ﺧﻤﺎﺳﯽ ﻭ ﺳﺪאﺳﯽ ﺩﺭ אﯾﻨﺠﺎ ﺗﻌﺪאﺩ ﺣﺮﻭﻑ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ אﺳﺖ ،אﻋﻢ אﺯ ﺁﻧﻜﻪ אﯾﻦ ﺣﺮﻭﻑ אﺻﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺯאﺋﺪ ،ﺯﯾﺮא ﺩﺭ ﻋﺮﺑﯽ אﺻﻼً ﻓﻌﻞ ﺧﻤﺎﺳﯽ ﻭ ﺳﺪאﺳﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪאﺭﺩ. .٧אِﺳﺘَﮑﻤَﻞَ :ﺗﻤﺎﻡ ﮐﺮﺩﻥ ،ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ. 7
.٨אِﻧﻄِﻼﻕ :ﺭﻫﺎ ﺷﺪﻥ ،ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮﺩﻥ؛ אِﻧﻄَﻠَﻖَ ﺇﻟَﯽ :ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺳﻮی ) ,(...ﺷﺘﺎﺑﺎﻥ ﺭﻓﺘﻦ )ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ(؛ אِﻧﻄَﻠَﻖَ ﻣِﻦ :ﺭﻓﺘﻦ ،ﻋﺰﯾﻤﺖ ﮐﺮﺩﻥ )אﺯ ﺟﺎﯾﯽ(؛ אﺳﺘﺨﺮאﺝ :ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻥ ،אﺳﺘﺨﺮאﺝ ﮐﺮﺩﻥ. .٩אِﻗﺘِﺪאﺭ :ﺗﻮאﻧﺴﺘﻦ؛ אِﻗﺘَﺪَﺭَ ﻋَﻠَﯽ :ﺳﯿﻄﺮﻩ ﺩאﺷﺘﻦ؛ אِﻧﺼِﺮאﻑ :ﺭﻭאﻧﻪ ﺷﺪﻥ ،ﺭﻫﺴﭙﺎﺭ ﺷﺪﻥ؛ אِﻧﺼَﺮَﻑَ ﻋَﻦ :ﺩﻭﺭ ﺷﺪﻥ ،ﺭﻓﺘﻦ )אﺯ ﺟﺎﯾﯽ(، ﻣﻨﺼﺮﻑ ﺷﺪﻥ؛ אِﻧﺼَﺮَﻑَ ﺇﻟَﯽ :ﺭﻭی ﺁﻭﺭﺩﻥ )ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﯾﺎ ﺟﺎﯾﯽ( ،ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮﺩ ﺭא ﻣﻌﻄﻮﻑ ﮐﺮﺩﻥ؛ אِﺣﻤِﯿﺮאﺭ :ﻗﺮﻣﺰ ﺷﺪﻥ ،ﺭﻧﮓ ﺳﺮﺥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻦ. .١٠ﻫﻤﺰۀ ﻣﺜﻨّﺎی אﯾﻦ אﺳﻤﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺰۀ ﻭﺻﻞ אﺳﺖ .ﺭ.ک :ﮔﻔﺘﮕﻮ ،ﻧﺎﺻﺮ ﻋﻠﯽ ﻋﺒﺪאﷲ ،ﺹ .٤١אِﺑﻨَﺔ :ﺩﺧﺘﺮ؛ ﻣَﺮﺀ :ﻣﺮﺩ ،אﻧﺴﺎﻥ؛ אِﻣﺮَﺀَﺓ: ﺯﻥ ،ﺑﺎﻧﻮ ،ﻫﻤﺴﺮ. .١١ﺑﻪ אﯾﻦ ﻛﻠﻤﺎﺕ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ. .١٢ﺭ.ک :אﺻﻮﻝ אﻟﺼﺮﻑ ،ﺹ١٧ﻭ١٨؛ ﻣﻌﺠﻢ אﻟﻨﺤﻮ ،ﻋﺒﺪאﻟﻐﻨﯽ אﻟﺪﻗﺮ ،ﺹ٤٢٦؛ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺻﺮﻑ ،ﺹ.١٥ .١٣ﺇﺗﻘَﺎﻥ :ﻣﺎﻫﺮ ﻭ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻥ ﯾﺎ ﺑﻮﺩﻥ )ﺩﺭ ﮐﺎﺭی ﯾﺎ ﺯﺑﺎﻧﯽ( ،אﺳﺘﻮאﺭی. .١٤ﺇﺭﻫﺎﺏ :ﺗﺮﻭﺭ ﮐﺮﺩﻥ )ﮐﺴﯽ ﺭא( ،ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪﻥ. .١٥ﺃﺑﻄَﺎﻝ :ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ،ﺟﻤﻊ ﺑَﻄَﻞ. .١٦ﺭ.ک :ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ אﻟﺼﺮﻑ ﻭ אﻟﻨﺤﻮ ﻭ אﻹﻋﺮאﺏ ،ﺹ١٢ﻭ.١٣ .١٧אِﺳْﺘَﺒْﺮَﻕ) ،ﭘﺎﺭﭼﮥ( ﺯﺭﺑﻔﺖ ،אﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﮔﻠﺪאﺭ؛ אِﺳِْﺘﻼﻡ :ﻟﻤﺲ ﮐﺮﺩﻥ ،ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ؛ אِﺳْﺘِﻘْﺼَﺎﺀ :ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺩﻗﯿﻖ ،ﺟﺴﺘﺠﻮی ﮐﺎﻣﻞ، ﺭﯾﺸﻪﯾﺎﺑﯽ؛ אِﺳﺘَﻘﺼَﯽ ﻋَﻦ :ﺗﺤﻘﯿﻖ )ﺩﺭﺑﺎﺭۀ (...؛ אَﻣْﻠَﯽ :אﻣﻼ ﮐﺮﺩﻥ )ﭼﯿﺰی ﺭא ﺑﻪ ﮐﺴﯽ(؛ אِﻛْﺘِﺌَﺎﺏ :ﻏﻤﮕﯿﻦ ﺑﻮﺩﻥ ،ﻣﺤﺰﻭﻥ ﺑﻮﺩﻥ، אﻓﺴﺮﺩﮔﯽ. .١٨אِﺋﺘِﻤﺎﻥ :אﻋﺘﻤﺎﺩ )אﻃﻤﯿﻨﺎﻥ( ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ. .١٩ﻣُﻮאﻃِﻦ :ﻫﻤﻮﻃﻦ ،ﺷﻬﺮﻭﻧﺪ. » .٢٠אﻟﻒ« ﺑﺎ »ﻓﺘﺤﻪ«» ،ﻭאﻭ« ﺑﺎ »ﺿﻤّﻪ« ﻭ »ﯾﺎﺀ« ﺑﺎ »ﻛﺴﺮﻩ« ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ אﺳﺖ. ﺲ :ﭼﻪ ﺑﺪ ...אﺳﺖ ،אﺯ אﻓﻌﺎﻝ ﺫﻡ. .٢١ﺑَﺄﺱ :ﻧﯿﺮﻭﻣﻨﺪی ،ﺷﺠﺎﻋﺖ؛ ﻻ ﺑﺄﺱ ﺑﻪ :אﺷﮑﺎﻝ ﻧﺪאﺭﺩ؛ ﺑُﺆﺱ :ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ،ﻓﻘﺮ؛ ﺑِﺌ َ .٢٢ﻟَﺆُﻡَ :ﻟﺌﺎﻣﺖ ﻭﺭﺯﯾﺪﻥ ،ﻓﺮﻭﻣﺎﯾﻪ ﺑﻮﺩﻥ؛ ﺭَﺅُﻭﻑ :ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ،ﺩﻟﺴﻮﺯ؛ ﺳَﺌِﻢَ ﻣﻦ :...ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﺁﻣﺪﻥ ،ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ ،ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺷﺪﻥ אﺯ )ﭼﯿﺰی(. .٢٣ﺫِﺋﺎﺏ :ﮔﺮﮔﻬﺎ ،ﺟﻤﻊ ﺫِﺋﺐ. .٢٤אَﻟﺮّאﺋِﻲ :ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ ،ﺑﯿﻨﻨﺪﻩ. .٢٥ﻫَﯿُﺆَ :ﺧﻮﺵﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻮﺩﻥ ،ﺯﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺭﺳﯿﺪﻥ؛ ﻧَﺸَﺄ :ﭘﺪﯾﺪ ﺁﻣﺪﻥ ،ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻥ؛ ﻧَﺸَﺄ ﻣِﻦ ﻭ ﻧَﺸَﺄ ﻋَﻦ :ﻧﺸﺄﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ، ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ،ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪﻥ אﺯ )ﭼﯿﺰی( ؛ ﻇَﻤِﺊَ :ﺗﺸﻨﻪ ﺑﻮﺩﻥ )ﺷﺪﻥ(؛ ﺟَﺮُﺅَ ﻋَﻠَﯽ :ﺟﺮﺃﺕ ﮐﺮﺩﻥ ،ﺟﺴﺎﺭﺕ ﮐﺮﺩﻥ )ﺑﺮ ﮐﺎﺭی(. .٢٦ﺭ.ک :אﻟﻤﻨﺠﺪ ﻓﯽ אﻟﻠﻐﻪ ،ﻟﻮﯾﺲ ﻣﻌﻠﻮﻑ ،ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺹ )ﻉ -ﻑ(؛ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺻﺮﻑ ،ﺹ .١٤ﺧَﻄِﯿﺌَﺔ :ﺧﻄﺎ ،ﮔﻨﺎﻩ ،ﻟﻐﺰﺵ؛ ﺑَﺮِﯾﺌَﺔ :ﺑﺮی، ﺗﺒﺮﺋﻪ ﺷﺪﻩ ،ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ )ﺯﻥ( ،ﻣُﺮُﻭﺀَﺓ :ﻣﺮﻭﺕ ،ﺟﻮאﻧﻤﺮﺩی ،ﻓﺘﻮﺕ. .٢٧ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ ،ﺧﻄﺒﮥ ،٢ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﺩﻛﺘﺮ ﺳﯿﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻬﯿﺪی ،ﺹ ٨ﻭ٩؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :אﻭ ﺭא ﺳﭙﺎﺱ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﻛﻪ ﺯﯾﺎﺩﺕﺧﻮאﻩ ﻧﻌﻤﺖ אﻭﯾﻢ. ﮔﺮﺩﻥ ﻧﻬﺎﺩۀ ﻋﺰّﺕ אﻭﯾﻢ .ﭘﻨﺎﻩ ﺧﻮאﻩ אﺯ ﻣﻌﺼﯿﺖ אﻭﯾﻢ ،ﻭ ﻧﯿﺎﺯﻣﻨﺪ ﻛﻔﺎﯾﺖ אﻭﯾﻢ .ﻫﺮ ﻛﻪ ﺭא ﺭאﻩ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﮔﻤﺮאﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺩﺷﻤﻨﺶ ﺭא ﻛﺴﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭא ﻛﻪ אﻭ ﻛﺎﺭﮔﺰאﺭ ﺷﺪ ،ﻧﯿﺎﺯی ﺑﻪ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺟﺎﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ .ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻨﺠﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺎی ﺳﭙﺎﺱ אﻭ ﻧﺮﺳﺪ ﻭ ﻫﯿﭻ אﻧﺪﻭﺧﺘﻪאی ﺑﻪ ﺑﻬﺎی אﻭ ﻧﺮﺳﺪ .ﮔﻮאﻫﯽ ﻣﯽﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪא ﯾﻜﺘﺎﺳﺖ ،אﻧﺒﺎﺯی ﻧﺪאﺭﺩ ﻭ ﺑﯽ ﻫﻤﺘﺎﺳﺖ. ﮔﻮאﻫﯽאی אﺯ ﺭﻭی אﻋﺘﻘﺎﺩ ﻭ אﯾﻤﺎﻥ ،ﺑﯽ ﺁﻣﯿﻎ ،ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ אﺯ אﻣﺘﺤﺎﻥ .ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺭא ﺯﻧﺪﻩ ﻣﯽﺩאﺭﺩ אﯾﻦ ﮔﻮאﻩ ﺩﺳﺘﺎﻭﯾﺰ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﺫﺧﯿﺮۀ ﺩﺷﻮאﺭﯾﻬﺎی ﺭﻭﺯ ﺭﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻣﺎﺳﺖ ،ﻛﻪ ﮔﻮאﻩ ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ אﻭ ،ﻧﺸﺎﻧﮥ אﺳﺘﻮאﺭی אﯾﻤﺎﻥ אﺳﺖ ﻭ ﺳﺮﻟﻮﺣﻪ ﻧﯿﻜﻮﻛﺎﺭی ﻭ אﺣﺴﺎﻥ ،ﻭ ﻣﺎﯾﮥ ﺧﺸﻨﻮﺩی ﺧﺪאی ﺭﺣﻤﺎﻥ ،ﻭ ﺳﻼﺡ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﯿﻄﺎﻥ ،ﻭ ﮔﻮאﻫﯽ ﻣﯽﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺤﻤّﺪ )ﺹ( ﺑﻨﺪۀ אﻭ ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﻭﺳﺖ .אﻭ ﺭא ﺑﻔﺮﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎ ﺩﯾﻨﯽ ﺁﺷﻜﺎﺭ ،ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﭘﺪﯾﺪאﺭ ،ﻭ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ .ﻛﻪ ﻧﻮﺭی אﺳﺖ ﺭﺧﺸﺎﻥ ،ﻭ ﭼﺮאﻏﯽ אﺳﺖ ﻓﺮﻭﺯאﻥ ،ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﻫﺎﯾﺶ
8
ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﻋﯿﺎﻥ .ﺗﺎ ﮔﺮﺩ ﺩﻭﺩﻟﯽ אﺯ ﺩﻟﻬﺎ ﺑﺰﺩאﯾﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﺣﺠّﺖ ﻭ ﺩﻟﯿﻞ ﻣﻠﺰﻡ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ .ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﯿﺶ ﻧﺴﺘﯿﺰﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ ﻭ אﺯ ﮔﻨﺎﻩ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﻧﺪ .ﻭ אﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺑﻼﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺭﺷﺘﮥ ﺩﯾﻦ ﺑﺮﯾﺪﻩ ﻭ ﻛﺸﺘﯿﻬﺎی ﯾﻘﯿﻦ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪאﺭ .ﭘﻨﺪאﺭ ﺑﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺁﻣﯿﺨﺘﻪ ،ﻫﻤﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﻫﻢ ﺭﯾﺨﺘﻪ .ﺑﺮﻭﻧﺸﻮِ ﻛﺎﺭ ﺩﺷﻮאﺭ ،ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻧﮕﺎﻫﺶ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪאﺭ ،ﭼﺮאﻍ ﻫﺪאﯾﺖ ﺑﯽﻧﻮﺭ ،ﺩﯾﺪﻩ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﻨﯽ ﻛﻮﺭ ،ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﺧﺪא ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻥ ،ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮ ﻭ ﯾﺎﻭﺭ ﺷﯿﻄﺎﻥ ،אﺯ אﯾﻤﺎﻥ ﺭﻭﮔﺮﺩאﻥ .ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی ﺩﯾﻦ ﻭﯾﺮאﻥ ،ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﯽﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ،ﺭאﻫﻬﺎﯾﺶ ﭘﻮﺷﯿﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﺁﺑﺎﺩאﻥ .ﺩﯾﻮ ﺭא ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺭאﻩ אﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﮔﻠﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﺑﺸﺨﻮﺭ ﺭﻭﺩ ﭘﯽ אﻭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ـ ﺗﺨﻢ ﺩﻭﺳﺘﯽ אﺵ ﺩﺭ ﺩﻝ ﻛﺎﺷﺘﻨﺪ ـ ﻭ ﺑﯿﺮﻕ אﻭ ﺭא ﺑﺮאﻓﺮאﺷﺘﻨﺪ ﺣﺎﻟﯽ ﻛﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﭼﻮﻥ ﺷﺘﺮی ﻣﺴﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺭא ﺑﻪ ﭘﯽ ﻣﯽﺳﭙﺮﺩ ،ﻭ ﺑﺮ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ אﯾﺴﺘﺎﺩﻩ ،אﺯ ﭘﺎﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﯽﺁﻭﺭﺩ ،ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﭼﺎﺭ ﻣﻮﺝ ﻓﺘﻨﻪ ﺳﺮﮔﺮﺩאﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﺩאﻥ ،ﻓﺮﯾﻔﺘﻪ ﻣﻜﺮ ﺷﯿﻄﺎﻥ .ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ אﻣﻦ ﻛﺮﺩﮔﺎﺭ ﺑﺎ ﺳﺎﻛﻨﺎﻧﯽ ﺗﺒﻪﻛﺎﺭ ﻭ ﺑﺪﻛﺮﺩאﺭ، ﺧﻮאﺑﺸﺎﻥ ﺷﺐ ﺑﯿﺪאﺭی ،ﺳﺮﻣﻪ ﺩﯾﺪﻩﺷﺎﻥ אﺷﻚ ﺟﺎﺭی ،ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﺁﻥ ﺩﻡ אﺯ ﮔﻔﺖ ﺑﺴﺘﻪ ،ﻭ ﺟﺎﻫﻞ ﺑﻪ ﻋﺰّﺕ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ﻧﺸﺴﺘﻪ«. .٢٨ﺟﻤﻬﺮﺓ ﺧﻄﺐ אﻟﻌﺮﺏ ،ﺝ ،١ﺹ٣١٤؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻃﺎﺭﻕ ﺑﻦ ﺯﯾﺎﺩ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﯾﺎﺭאﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺧﻄﺒﻪ אﯾﺮאﺩ ﻛﺮﺩ .ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﺭא، ﭼﻨﺎﻥﻛﻪ אﻭ ﺭא ﺳﺰאﺳﺖ ،ﺣﻤﺪ ﻭ ﺳﭙﺎﺱ ﮔﻔﺖ ،ﺳﭙﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭא ﺑﻪ ﺟﻬﺎﺩ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻛﺮﺩ ،ﺁﻥﮔﺎﻩ ﮔﻔﺖ :אی ﻣﺮﺩﻡ ،ﺷﻤﺎ ﺭא ﺭאﻩ ﻓﺮאﺭی ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺗﺎﻥ ﺩﺭﯾﺎﺳﺖ ﻭ ﭘﯿﺶ ﺭﻭﯾﺘﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ .ﺑﻪ ﺧﺪא ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺟﺰ ﺻﺪﻕ ﻭ ﺷﻜﯿﺒﺎﯾﯽ ﭼﺎﺭﻩאی ﻧﺪאﺭﯾﺪ .ﺩאﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮﻩ ﻛﻢ אﺭﺯﺵﺗﺮ אﺯ ﯾﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮۀ ﻓﺮﻭﻣﺎﯾﮕﺎﻥ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺩﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﺯ ﻭ ﺑﺮگ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻭ ﻗﻮﺕ ﻓﺮאﻭאﻥ ﺩאﺭﻧﺪ؛ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺣﺎﻣﯽ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﺘﺎﻥ ﻧﯿﺴﺖ] ،ﻭאﻧﮕﻬﯽ[ ﻏﺬאﯾﯽ ﺟﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﯾﺪ אﺯ ﭼﻨﮓ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ،ﻧﺪאﺭﯾﺪ] .ﺑﻨﺎﺑﺮאﯾﻦ[ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯی ]ﺑﺮ אﯾﻦ ﻣﻨﻮאﻝ[ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻬﯿﺪﺳﺘﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ] ،ﺩﯾﮕﺮ[ ﻫﯿﺒﺘﯽ ﺑﺮאﯾﺘﺎﻥ ﻧﺨﻮאﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ .ﻭ ﺩﻝ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺁﻧﻜﻪ אﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺮאﺳﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﺴﺘﺎﺥ ﺧﻮאﻫﺪ ﺷﺪ .ﭘﺲ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺑﺎ אﯾﺴﺘﺎﺩﮔﯽ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﺩﺷﻤﻦ ﺳﺮﻛﺸﯽ ،אﯾﻦ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺫﻟﺖ ﺑﺎﺭ ﺭא אﺯ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﺮאﻧﯿﺪ«.
9
