Sd4

‫ﺟﻠﺴﺔ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﺳﺘﺎد ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدي ﻓﻘﻬﻲ زاده‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )‪(٢‬‬

‫ﺑﺴﻢ אﷲ אﻟﺮﺣﻤﻦ אﻟﺮﺣﯿﻢ‬ ‫ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )‪(٢‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﻣﻌﺮﻓﻪ ﻭ ﻧﻜﺮﻩ )‪(٤‬‬ ‫אﻧﻮאﻉ ﻣﻌﺮﻓﻪ )‪ (٥‬ﻭ )‪(٦‬‬ ‫אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻭ ﻣﻀﺎﻑ ﺑﻪ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ )ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﺿﺎﻓﻪ(‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫אﻫﺪאﻑ ﺩﺭﺱ‬ ‫ﺩﺭﺁﻣﺪ‬ ‫אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ‬

‫ﻗﺎﻋﺪﻩ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﺿﺎﻓﻪ‬

‫ﻣﻼﺣﻈﻪ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪﻩ‬ ‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‬

‫‪2‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )‪(٢‬‬

‫אﻫﺪאﻑ ﺩﺭﺱ‬ ‫ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫‪ 9‬אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻭ אﻧﻮאﻉ ﺁﻥ؛‬ ‫‪ 9‬אﺳﻢ ﻣﻀﺎﻑ ﺑﻪ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ )ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﺿﺎﻓﻪ(‪.‬‬

‫ﺩﺭﺁﻣﺪ‬ ‫ﺩﺭ ﺩﺭﻭﺱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ אﺯ אﻧﻮאﻉ ﻣﻌﺮﻓﻪ )ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ‪ ،‬אﺳﻢ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ ﻧﺪא ﻭ אﺳﻢ אﺷﺎﺭﻩ( ﺭא ﺷـﻨﺎﺧﺘﯿﻢ ﻭ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬אﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺩﺭﺱ ﺑﺎ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺩﯾﮕﺮ אﺯ אﻧﻮאﻉ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﯽ ﺁﺷـﻨﺎ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭא אﺯ ﻧﻈﺮ ﺧﻮאﻫﯿﻢ ﮔﺬﺭאﻧﺪ‪ .‬אﯾﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕאﻧﺪ אﺯ‪ :‬אﺳـﻢ ﻣﻮﺻـﻮﻝ ﻭ‬ ‫ﻣﻀﺎﻑ ﺑﻪ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﯾﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﺿﺎﻓﻪ ﮐﻪ אﻥﺷـﺎﺀאﷲ אﺯ ﺁﻧﻬـﺎ ﻭ ﺑﺮﺧـﯽ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺣﺎﺷـﯿﻪאی ﺩﯾﮕـﺮ ﮔﻔﺘﮕـﻮ‬ ‫ﺧﻮאﻫﯿﻢ ﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺯﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫אﻟﻒ(‬

‫‪١‬ـ ﺟَﺎﺀَ אﻟﱠﺬِﻱ ﻛُﻨﺖُ ﺃﻧْﺘَﻈِﺮُﻩُ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﺣَﻀَﺮَ אﻟﻄﱠﻠَﺒَﺔُ אﻟﱠﺬِﯾﻦَ ﻫُﻢْ ﺃﺻْﺪِﻗﺎﺋِﻲ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﺗِﻠﻚَ אﻟﻔَﺘﺎﺓُ אﻟﻨﱠﺸِﯿﻄَﺔُ ﻫِﻲَ אﻟﱠﺘِﻲ ﺃﻣﺎﻣَﻚَ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﻫُﻦﱠ אﻟﻄﱠﺎﻟِﺒﺎﺕُ אﻟﻠﱠﻮאﺗِﻲ ﻓِﻲ אﻟﻜُﻠﱢﯿﱠﺔِ‪.‬‬ ‫ﺏ(‬

‫‪١‬ـ ﺻﺎﺣِﺐْ ﻣِﻦَ אﻟﻨﱠﺎﺱِ ﻣَﻦْ ﯾَﻬْﺪِﯾﻚَ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﺭَﺃﯾْﺖُ ﻣَﻦْ ﻫِﻲَ ﺃﻓﻀَﻞُ ﻣِﻨﻜُﻦﱠ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﺧَﯿﺮُ אﻟﻜَﻼﻡِ ﻣَﺎ ﻗَﻞﱠ ﻭَ ﺩَﻝﱠ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﺃُﺣِﺐﱡ ﺃﻱﱠ אﻟﺘﱠﻼﻣِﺬَﺓِ ﯾَﺪْﺭُﺱُ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ ﻣَﺎﺫَא ﺃﻛَﻠْﺖَ אﻟﯿَﻮْﻡَ؟‬ ‫ﺝ(‬

‫‪١‬ـ אِﻓْﻌَﻞْ ﻣَﺎ ﺃﻣَﺮَכَ אﷲُ ﺑِﻪِ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ אِﻗْﺘَﺮِﺏْ ﻣِﻤﱠﺎ ﯾَﻘْﺘَﺮِﺏُ אﻟﻌُﻘَﻼﺀُ ﻣِﻨْﻪُ‪ ،‬ﻭَ אﺑْﺘَﻌِﺪْ ﻋَﻤﱠﺎ ﯾَﺒْﺘَﻌِﺪُﻭﻥَ ﻋَﻨْﻪُ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻻ ﺗَﻘُﻞْ ﻣَﺎ ﻻ ﺗَﻌﻠَﻢُ‪ ،‬ﻭَ ﺇﻥْ ﻗَﻞﱠ ﻣَﺎ ﺗَﻌْﻠَﻢُ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ אِﻗْﺮَﺃ ﺃﯾّﺎً ﻧَﺎﻓِﻊٌ‪.‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٥‬ـ ﴿ﻓَﺎﻗْﺾِ ﻣَﺎ ﺃﻧْﺖَ ﻗَﺎﺽٍ﴾‬ ‫‪ .١‬ﻃﻪ‪٧٢/‬؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﺣﮑﻤﻰ ﻣﯽﺧﻮאﻫﻰ ﺑﮑﻦ«‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )‪(٢‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ‬

‫אﮔﺮ ﺩﺭ ﺟﻤﻼﺕ ﺑﺎﻻ ﺩﻗﺖ ﻛﻨﯿﻢ ﺩﺭﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﻛﻪ ﻭאژﻩﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮﻥ »אَﻟﱠﺬِﻱ‪ ،‬אَﻟﱠﺘِﻲ‪ ،‬ﻣَﻦْ‪ ،‬ﻣَﺎ ﻭ ﺃﻱّ« ﺑﻪ ﺧﻮﺩی ﺧﻮﺩ ﻣﻌﻨﺎی‬ ‫ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﻭאﺿﺤﯽ ﻧﺪאﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﯾﺎ ﺷﺒﻪ ﺟﻤﻠﮥ ﺑﻌﺪ‪ ,‬ﻛـﻪ ﺻـﻠﻪ ﻧـﺎﻡ ﺩאﺭﺩ‪ ,‬ﺩאﻧـﺴﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻛﻠﻤﺎﺗﯽ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻤﻼﺕ ﭘﺲ אﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻤﻠﮥ ﺻﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺟﻤﻼﺕ ﺩﺳﺘﮥ ﻧﺨﺴﺖ אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻮﺻﻮﻝ »אَﻟﱠﺬِﻱ‪ ،‬אَﻟﱠﺘِﻲ‪ ،‬אَﻟﱠﺬِﯾﻦَ ﻭ אَﻟﻠﱠﻮאﺗِﻲ« ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘـﻪאﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ אﯾـﻦ ﻧـﻮﻉ אﺯ‬ ‫אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ ﺧﺎﺹ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ ﺯﯾﺮא ﺑﺮאی ﻫﺮ ﻛﺪאﻡ אﺯ ﺻﯿﻐﻪﻫﺎی ﻣﻔﺮﺩ‪ ،‬ﻣﺜﻨّﯽ ﻭ ﺟﻤﻊ )אﻋﻢ אﺯ ﻣـﺬﻛّﺮ‬ ‫ﻭ ﻣﺆﻧّﺚ( ﺻﯿﻐﮥ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﻧﺨﺴﺖ ﺟﻤﻠﮥ ﺻﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪאی ﻓﻌﻠﯿـﻪ אﺳـﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﻤﻮﻧـﮥ ﺩﻭﻡ ﺟﻤﻠـﮥ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺻﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪאی אﺳﻤﯿﻪ‪ ،‬ﺩﺭ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻮﻡ ﻇﺮﻑ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺟﺎﺭ ﻭ ﻣﺠﺮﻭﺭ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮥ ﺩﻭﻡ ﻛﻠﻤﺎﺗﯽ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩאﻧﺪ ﻧﯿﺰ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬אﻣﺎ ﺑﺎ אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮥ ﻧﺨـﺴﺖ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎﻭﺕאﻧﺪ‪ ,‬ﺯﯾﺮא ﺑﺮאی ﻫﺮ ﺻﯿﻐﻪאی ﻟﻔﻆ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪאﺭﺩ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮאی ﺻﯿﻐﻪﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﻟﻔـﻆ‬ ‫ﯾﮑﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ‪ .‬אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭ ﺑﺮאی ﻣﻔﺮﺩ ﻣﺬﻛّﺮ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻣﺆﻧّﺚ ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺻﯿﻐﻪﻫﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﯾﻜﯽ אﺯ ﻭאژﻩﻫﺎی »ﻣَﻦْ‪ ،‬ﻣَﺎ‪،‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﺃﻱّ ﯾﺎ ﺫא«‪ ٣‬ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ אﺳﺖ‪ .‬אﯾﻦ ﻧﻮﻉ אﺯ אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ ﻣﺸﺘﺮک ﻧﺎﻡ ﺩאﺭﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻏﺎﻟﺒﺎً אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝِ »ﻣَﻦْ« ﺑﺮאی ﻋﺎﻗﻞ‪» ،‬ﻣَﺎ« ﺑﺮאی ﻏﯿﺮ ﻋﺎﻗﻞ ﻭ »ﺃﻱّ ﻭ ﺫא« ﻫﻢ ﺑﺮאی ﻋﺎﻗﻞ ﻭ ﻫﻢ ﺑـﺮאی ﻏﯿـﺮ‬ ‫‪٥‬‬ ‫ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮥ ﺳﻮﻡ ﺑﺎ ﺻﻠﮥ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﺻﻠﮥ ﻣﻮﺻﻮﻝ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻥﻛﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ ,‬ﺟﻤﻠﻪ ﯾﺎ ﺷﺒﻪ ﺟﻤﻠﻪאی אﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﭘﺲ אﺯ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻣﯽﺁﯾﺪ ﻭ אﺑﻬﺎﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺭא ﺑﺮ ﻃﺮﻑ ﻣﯽﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻼﺕ ﺻﻠﻪ ﻫﻤـﻮאﺭﻩ ﺿـﻤﯿﺮی‬ ‫ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺩאﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺁﻥ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ אﯾﻦ ﺿﻤﯿﺮ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ ﯾﺎ ﻋﺎﺋﺪ ﺻـﻠﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﮥ אﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ ﺫﻛﺮ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ ،‬אﻣﺎ ﺩﺭ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻮﻡ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋـﺪ ﻣﺤـﺬﻭﻑ אﺳـﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﺜـﺎﻝ‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ‪ ،‬ﺿﻤﯿﺮ »ﻩ« ﺩﺭ »ﺑِﻪِ« אﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﺜﺎﻝ ﺩﻭﻡ ﻛﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺩﻭ ﻣﻮﺻﻮﻝ אﺳـﺖ ﺩﻭ ﺟﻤﻠـﮥ ﺻـﻠﻪ ﻭ‬ ‫ﻃﺒﻌﺎً ﺩﻭ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺭﺩ‪ .‬ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ אﻭّﻝ‪ ،‬ﺿﻤﯿﺮ »ﻩ« ﺩﺭ »ﻣِﻨﻪُ« אﺳﺖ ﻭ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋـﺪ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺿـﻤﯿﺮ »ﻩ« ﺩﺭ‬ ‫‪ .٢‬ﮔﻔﺘﻨﯽ אﺳﺖ ﺑﻪ ﻇﺮﻑ ﻭ ﺟﺎﺭ ﻭ ﻣﺠﺮﻭﺭ ﺷﺒﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﮔﻔﺘﻨﯽ אﺳﺖ »ﺫא« ﺻﺮﻓﺎً ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ ﻛﻪ ﺳﻪ ﺷﺮﻁ ﺯﯾﺮ ﺭא ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪١ :‬ـ ﭘﺲ אﺯ »ﻣَـﻦْ« ﯾـﺎ »ﻣـﺎ«ی‬ ‫אﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ﺫﻛﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ؛ ‪٢‬ـ אﺳﻢ אﺷﺎﺭﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ‪٣‬ـ אﺯ ﻋﻤﻞ ﻣﻠﻐﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬אﮔﺮ »ﺫא« אﯾﻦ ﺷﺮאﯾﻂ ﺭא ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮאﻩ אﺳﻢ ﭘﯿﺶ‬ ‫אﺯ ﺧﻮﺩ אﺳﻢ אﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﯾﺎﺕ ﻣﺒﺎﺭک ﴿ﻣَﻦْ ﺫَא אﻟﱠﺬِﻱ ﯾَﺸْﻔَﻊُ ﻋِﻨْﺪَﻩُ ﺇﻟّﺎ ﺑِﺈﺫْﻧِﻪِ﴾ )ﺑﻘﺮﻩ‪ (٢٥٥/‬ﻭ ﴿ﯾَﺴْﺄَﻟُﻮﻧَﻚَ ﻣَـﺎﺫَא ﯾُﻨْﻔِﻘُـﻮﻥَ‬ ‫ﻗُﻞِ אﻟْﻌَﻔْﻮَ﴾ )ﺑﻘﺮﻩ‪﴾٢١٩/‬؛ ﺭ‪.‬ک‪ :‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ אﻟﻨﺤﻮ ﻭ אﻟﺼﺮﻑ ﻭ אﻹﻋﺮאﺏ‪ ،‬ﺹ ‪ ٣٧٣‬ﻭ ﺟﺎﻣﻊ אﻟﺪﺭﻭﺱ אﻟﻌﺮﺑﯿّﺔ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.١٠٢‬‬ ‫‪ .٤‬אﮔﺮ ﺑﺨﻮאﻫﯿﻢ ﻓﻌﻠﯽ ﺭא ﭘﺲ אﺯ אﯾﻦ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﯿﺎﻭﺭﯾﻢ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺻﻮﺭﺕ אﻣﮑﺎﻥﭘﺬﯾﺮ אﺳﺖ‪ :‬ﻧﺨـﺴﺖ אﯾﻨﮑـﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻟﻔـﻆ‬ ‫ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎ ﻓﻌﻞ ﺭא ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻔﺮﺩ ﻣﺬﮐّﺮ ﺑﯿﺎﻭﺭﯾﻢ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﮐﺎﻓِﺊْ ﻣَﻦ ﺳﺎﻋَﺪَכَ« )ﮐﺴﯽ ﺭא ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻤـﮏ ﮐـﺮﺩ ﭘـﺎﺩאﺵ‬ ‫ﺑﺪﻩ(؛ ﺩﯾﮕﺮ אﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ אﺳﺎﺱ ﻣﻘﺼﻮﺩ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻠﻪ ﻭ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻓﻌﻞ ﺟﻤﻠﮥ ﺻﻠﻪ ﺭא ﺑﺎ ﺻﯿﻐﮥ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺁﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﻦ ﺳﺎﻋَﺪُﻭכَ ﻭ ﮐﺎﻓِﺊْ ﻣَﻦْ ﺳﺎﻋَﺪْﻧَﻚَ«‪.‬‬ ‫ﮐﺎﺭ ﺑﺮﯾﻢ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﮐﺎﻓِﺊْ ﻣَﻦْ ﺳﺎﻋَﺪَכَ‪ ،‬ﮐﺎﻓِﺊْ ﻣَﻦ ﺳﺎﻋَﺪَﺗْﻚَ‪ ،‬ﮐﺎﻓِﺊْ ﻣَ ْ‬ ‫‪ .٥‬ﺗﻔﺎﻭﺕ »ﺃﻱّ« ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ אﯾﻦ אﺳﺖ ﮐﻪ אﻭّﻻً ﻣﻌﺮﺏ אﺳﺖ‪ ،‬ﺛﺎﻧﯿﺎً ﺑﺮאی ﻋﺎﻗﻞ ﻭ ﻏﯿﺮ ﻋﺎﻗﻞ‪ ,‬ﻫﺮ ﺩﻭ‪ ,‬ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ ﻣﯽ ﺗﻮאﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ אﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ אﮔﺮ אﺑﺘﺪאی ﺟﻤﻠﮥ ﺻﻠﮥ ﺁﻥ ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺬﻭﻑ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺒﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﻋﺎﺷِﺮْ ﻣِﻦَ אﻟﻨّﺎﺱِ ﺃَﯾﱡﻬُﻢ ﺃﻓﻀَﻞُ«‪ .‬ﺗﻔﺎﺻﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺭא ﺩﺭ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﻌﺮﺏ ﻭ ﻣﺒﻨﯽ ﺧﻮאﻫﯿﺪ ﺧﻮאﻧﺪ‪.‬‬ ‫»ﻣَﻦْ« ﻭ»ﻣﺎ« ﻧﯿﺰ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺁﯾﮥ ﻣﺒﺎﺭک ﴿ﻭ ﻣَﻦْ ﺃﺿَﻞﱡ ﻣِﻤﱠﻦْ ﯾَـﺪْﻋُﻮא ﻣِـﻦْ ﺩُﻭﻥِ אﷲِ ﻣَـﻦْ ﻻ ﯾَـﺴْﺘَﺠِﯿﺐُ ﻟَـﻪُ﴾‬ ‫)ﺃﺣﻘﺎﻑ‪ (٥/‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ »ﻣَﻦْ« ﺑﻪ ﺟﺎی »ﻣﺎ« ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ אﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ אﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺩﺭ ﻭאﻗﻊ ﻏﯿﺮ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻋﺎﻗﻞ ﻧﺸـﺴﺘﻪ‬ ‫אﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻮﻥ ﻣﻨﻈﻮﺭ אﺯ »ﻣَﻦْ« ﺩﺭ אﯾﻨﺠﺎ ﺑﺘﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺩﺭ ﺁﯾﮥ ﻣﺒﺎﺭک ﴿ﯾُﺴَﺒﱢﺢُ ﻟَـﻪُ ﻣَـﺎ ﻓِـﻲ אﻟـﺴﱠﻤَﺎﻭَאﺕِ ﻭَ אﻷﺭْﺽِ﴾ )ﺣـﺸﺮ‪ (٢٤/‬אﺳـﻢ‬ ‫ﻣﻮﺻﻮﻝ »ﻣﺎ« ﺑﻪ ﺟﺎی »ﻣﻦ« ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ אﺳﺖ‪ ,‬ﺯﯾﺮא ﻣﻨﻈﻮﺭ אﺯ »ﻣﺎ« ﺩﺭ אﯾﻨﺠﺎ ﻫﻤﮥ ﻣﻮﺟﻮﺩאﺕ אﺳﺖ‪ ،‬אﻋﻢّ אﺯ ﻋﺎﻗﻞ ﻭ ﻏﯿﺮ ﻋﺎﻗﻞ‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )‪(٢‬‬

‫»ﻋَﻨﻪُ«‪ .‬ﺩﺭ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎی ﺳﻮﻡ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻧﯿﺰ‪ ,‬ﻛﻪ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ ﻣﺤﺬﻭﻑ אﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪی ﺑﺮאی ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺗﻘـﺪﯾﺮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺩﺭ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻮﻡ ﻛﻪ ﺩﻭ ﻓﻌﻞ »ﺗَﻌْﻠَﻢُ« ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ אﺳﺖ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺭא ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﺽ ﮐـﺮﺩ‪» :‬ﻻ‬ ‫ﺗَﻘُﻞْ ﻣَﺎ ﻻ ﺗَﻌﻠَﻤُﻪُ‪ ،‬ﻭَ ﺇﻥْ ﻗَﻞﱠ ﻣَﺎ ﺗَﻌﻠَﻤُﻪُ«‪ .‬ﺩﺭ ﻣﺜﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻧﯿﺰ ﻛﻪ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ »ﺃﯾّﺎً« ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ אﺳﺖ ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﺟﻤﻠـﻪ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ אﺳﺖ‪» :‬אِﻗْﺮَﺃ ﺃﯾّﺎً ﻫُ َﻮ ﻧَﺎﻓِﻊٌ«‪ .‬ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﭘﻨﺠﻢ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ‪ ،‬ﺿﻤﯿﺮ »ﻩ« אﺳﺖ ﻛﻪ אﺯ ﺁﺧـﺮ אﺳـﻢ ﻓﺎﻋـﻞ‬ ‫»ﻗﺎﺽٍ« ﺣﺬﻑ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺮﺟﻊ ﺁﻥ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝِ »ﻣﺎ« אﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺁﯾﻪ ﺩﺭ ﻭאﻗﻊ ﭼﻨﯿﻦ אﺳﺖ‪» :‬ﻓَﺎﻗْﺾِ ﻣَﺎ ﺃﻧـﺖَ‬ ‫ﻗﺎﺿِﯿﻪِ«‪.‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺯﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪١‬ـ ﴿ﺃﻭَ ﻟَﻢْ ﯾَﻜْﻔِﻬِﻢْ ﺃﻧﱠﺎ ﺃﻧْﺰَﻟْﻨَﺎ ﻋَﻠَﯿﻚَ אﻟﻜِﺘَﺎﺏَ ﯾُﺘْﻠَﯽ ﻋَﻠَﯿْﻬِﻢْ﴾‬ ‫‪٢‬ـ ﻋَﺠِﺒﺖُ ﻣِﻦْ ﺃﻥْ ﻗَﺎﻡَ ﻋَﻠِﻲﱞ‪.‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٣‬ـ ﴿ﻟَﻬُﻢْ ﻋَﺬَאﺏٌ ﺷَﺪِﯾﺪٌ ﺑِﻤَﺎ ﻧَﺴُﻮא ﯾَﻮْﻡَ אﻟﺤِﺴَﺎﺏِ﴾‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٤‬ـ ﴿ﯾَﻮَﺩﱡ ﺃﺣَﺪُﻫُﻢْ ﻟَﻮْ ﯾُﻌَﻤﱠﺮُ ﺃﻟْﻒَ ﺳَﻨَﺔٍ﴾‬ ‫‪٥‬ـ ﺟِﺌْﺖَ ﻟِﻜَﻲْ ﺗُﻜْﺮِﻡَ ﺳَﻌِﯿﺪאً‪.‬‬ ‫ﻭאژﻩﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺑﺎﻻ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩאﻧﺪ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﺎﻡ ﺩאﺭﻧﺪ‪ .‬ﻭﯾﮋﮔﯽ אﯾﻦ ﺩﺳﺘﻪ אﺯ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ‬ ‫ﺁﻥ אﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﻠﮥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﺄﻭﯾﻞ ﻣﺼﺪﺭ ﻣﯽﺭﻭﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﯾﮥ ﻣﺒﺎﺭک‪﴿ :‬ﺃﻭَ ﻟَﻢْ ﯾَﻜْﻔِﻬِﻢْ ﺃﻧﱠﺎ ﺃﻧْﺰَﻟْﻨَـﺎ ﻋَﻠَﯿْـﻚَ אﻟْﻜِﺘَـﺎﺏَ﴾‬ ‫ﻛﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﺄﻭﯾﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ )ﻣﺼﺪﺭیِ( ﺁﻥ ﭼﻨﯿﻦ אﺳﺖ‪» :‬ﺃﻭَ ﻟَﻢْ ﯾَﻜْﻔِﻬِﻢْ ﺇﻧْﺰَאﻟُﻨـﺎ ﻋَﻠَﯿْـﻚَ אﻟﻜِﺘـﺎﺏَ«‪ .‬ﻣﻮﺻـﻮﻻﺕ ﺣﺮﻓـﯽ‬ ‫ﻋﺒﺎﺭﺕאﻧﺪ אﺯ‪» :‬ﺃﻥْ‪ ،‬ﺃﻥﱠ‪ ،‬ﻣﺎ‪ ،‬ﻟَﻮ ﻭ ﻛَﻲْ« ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﺱ ﻋﻠﻢ ﻧﺤﻮ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﺷـﻨﺎ ﺧـﻮאﻫﯿﻢ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻠﮥ אﯾﻦ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ ﻧﯿﺰ ﻃﺒﻌﺎً ﺟﻤﻠﮥ ﭘﺲ אﺯ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬אﻣﺎ ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﺁﻧﻬﺎ‪ ,‬אﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺩﺳﺘﻮﺭی‪ ,‬ﺣﺮﻑ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎﺭ‬ ‫ﻣﯽﺭﻭﻧﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮאﻥ ﻫﯿﭻ ﻧﻘﺶ ﻧﺤﻮی ﺑﺮאی ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪﻩ‬ ‫‪١‬ـ אﺳﻢ ﻣﻮﺻـﻮﻝ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪאی אﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﯾﺎ ﺷﺒﻪ ﺟﻤﻠﮥ ﭘﺲ אﺯ ﺁﻥ ﻣﻔﻬﻮﻣﺶ ﺭא ﻛﺎﻣﻞ ﻣﯽﻛﻨﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ »אﻟﱠﺬِﻱ«‬ ‫ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭﺕ »ﺟَﺎﺀَ אﻟﱠﺬِﻱ ﺃﻋْﺮِﻓُﻪُ«‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺧﺎﺹ ﻭ ﻣﺸﺘﺮک ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺧﺎﺹ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻟﯽ אﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮאی ﻫﺮ ﻛﺪאﻡ אﺯ ﺻﯿﻐﻪﻫﺎی ﻣﻔﺮﺩ‪ ،‬ﻣﺜﻨّﯽ ﻭ ﺟﻤﻊ )אﻋﻢ אﺯ ﻣـﺬﻛّﺮ ﯾـﺎ‬ ‫ﻣﺆﻧّﺚ( ﺻﯿﻐﮥ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﺩאﺭﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬אﻟﱠﺬِﻱ‪ ،‬אﻟﻠﱠﺬאﻥِ‪ ،‬אﻟﱠﺬِﯾﻦَ‪ ،‬אﻟﱠﺘِﻲ‪ ،‬אﻟﻠﱠﺘﺎﻥِ ﻭ אﻟﻠّﻮאﺗﻲ )אﻟﻠّﺎﺗﻲ‪ /‬אﻟﻠّﺎﺋﻲ(«‪.‬‬

‫‪ .٦‬ﻋﻨﮑﺒﻮﺕ‪٥١/‬؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺁﯾﺎ ﺑﺮאﻯ אﯾﺸﺎﻥ ﺑﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭא ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻓﺮﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﯾﻢ‪«.‬‬ ‫‪ .٧‬ﺹ‪٢٦/‬؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺑﻪ ]ﺳﺰאﻯ[ ﺁﻧﮑﻪ ﺭﻭﺯ ﺣﺴﺎﺏ ﺭא ﻓﺮאﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩאﻧﺪ ﻋﺬאﺑﻰ ﺳﺨﺖ ﺧﻮאﻫﻨﺪ ﺩאﺷﺖ‪«.‬‬ ‫‪ .٨‬ﺑﻘﺮﻩ‪٩٦/‬؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻫﺮ ﯾﮏ אﺯ אﯾﺸﺎﻥ ﺁﺭﺯﻭ ﺩאﺭﺩ ﮐﻪ ﮐﺎﺵ ﻫﺰאﺭ ﺳﺎﻝ ﻋﻤﺮ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪5‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )‪(٢‬‬

‫‪٤‬ـ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻣﺸﺘﺮک אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻟﯽ אﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮאی ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎی ﻣﻔﺮﺩ‪ ،‬ﻣﺜﻨّﯽ ﻭ ﺟﻤﻊ ) אﻋﻢ אﺯ ﻣﺬﻛّﺮ ﯾﺎ ﻣﺆﻧّﺚ(‬ ‫ﻟﻔﻈﯽ ﯾﻜﺴﺎﻥ ﺩאﺭﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﻣَﺎ« ﺩﺭ ﺁﯾﮥ ﻣﺒﺎﺭک ﴿ﯾُﺴَﺒﱢﺢُ ﻟِﻠﱠﻪِ ﻣَﺎ ﻓِﻲ אﻟـﺴﱠﻤﺎﻭאﺕِ ﻭَ ﻣَـﺎ ﻓِـﻲ אﻟْـﺄﺭْﺽِ﴾‪ ٩‬ﻭ »ﻣَـﻦْ« ﺩﺭ‬ ‫‪١٠‬‬ ‫ﻋﺒﺎﺭﺕ »אُﻧﻈُﺮْ ﻣَﻦْ ﯾَﻄْﺮُﻕُ אﻟﺒَﺎﺏَ«‪.‬‬ ‫ﺟﺪﻭﻟﻬﺎی ﺯﯾﺮ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ אﻧﻮאﻉ ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ אﺳﻤﯽ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ אﺳﻤﯽ ﺧﺎﺹ‬ ‫ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ אﺳﻤﯽ ﺧﺎﺹ‬ ‫ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺭﻓﻊ‬

‫ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺼﺐ ﻭ ﺟﺮّ‬

‫ﺻﯿﻐﻪ‬

‫ﻣﻔﺮﺩ‬

‫ﻣﺜﻨﯽ‬

‫ﺟﻤﻊ‬

‫ﻣﺬﻛّﺮ‬

‫אﻟﱠﺬِﻱ‬

‫אﻟﻠﱠﺬאﻥِ‬

‫ﻣﺆﻧّﺚ‬

‫אﻟﱠﺘِﻲ‬

‫אﻟﻠﱠﺘﺎﻥِ‬

‫ﻣﺬﻛّﺮ‬

‫אﻟﱠﺬِﻱ‬

‫אﻟﻠﱠﺬَﯾْﻦِ‬

‫ﻣﺆﻧّﺚ‬

‫אﻟﱠﺘِﻲ‬

‫אﻟﻠﱠﺘَﯿْﻦِ‬

‫אﻟﱠﺬِﯾ َ‬ ‫ﻦ‬ ‫אﻟﻠﱠﻮאﺗِﻲ ـ אﻟﻠّﺎﺗﻲ ـ‬ ‫אﻟﻠّﺎﺋﻲ‬ ‫אﻟﱠﺬِﯾﻦَ‬ ‫אﻟﻠﱠﻮאﺗِﻲ ـ אﻟﻠّﺎﺗﻲ ـ‬ ‫אﻟﻠّﺎﺋﻲ‬

‫ﻣﻮﺻﻮﻻﺕ אﺳﻤﯽ ﻣﺸﺘﺮک‬ ‫ﻣﻮﺻﻮﻝ‬

‫ﻣﻌﻨﺎی ﻓﺎﺭﺳﯽ‬

‫ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ‬

‫ﻣَﻦْ‬

‫ﻛﺴﯽ ﻛﻪ‬

‫ﺑﺮאی ﻋﺎﻗﻞ‬

‫ﻣَﺎ‬

‫ﺁﻧﭽﻪ‬

‫ﺑﺮאی ﻏﯿﺮ ﻋﺎﻗﻞ‬

‫ﺃﻱّ‬

‫ﻫﺮ ﻛﺪאﻡ‬

‫ﺑﺮאی ﻋﺎﻗﻞ ﻭ ﻏﯿﺮ ﻋﺎﻗﻞ‬

‫‪٥‬ـ ﺻﻠﮥ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺟﻤﻠﻪ ﯾﺎ ﺷﺒﻪ ﺟﻤﻠﻪאی אﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻭ ﺑﺮאی ﺭﻓﻊ אﺑﻬﺎﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﯽﺁﯾـﺪ ﻭ‬ ‫ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺿﻤﯿﺮ ﺑﺎﺭﺯ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺤﺬﻭﻓﯽ אﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ ﯾﺎ ﻋﺎﺋﺪ ﺻـﻠﻪ ﻧﺎﻣﯿـﺪﻩ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﯾﺎﺕ ﻣﺒﺎﺭک ﴿ﻭَﺗِﻠْﻚَ אﻟْﺠَﻨﱠﺔُ אﻟﱠﺘﻲ ﺃُﻭﺭِﺛْﺘُﻤُﻮﻫَﺎ ﺑِﻤَﺎ ﻛُﻨﺘُﻢْ ﺗَﻌْﻤَﻠُﻮﻥَ﴾‪ ١١‬ﻭ ﴿ﺫَﻟِﻚَ ﻫُﺪَی אﷲِ ﯾَﻬْﺪِﻱ ﺑِﻪِ ﻣَﻦْ‬ ‫ﯾﺸَﺎﺀُ﴾‪ ١٢‬ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﯾﮥ אﻭّﻝ ﺩﻭ ﺟﻤﻠﮥ ﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ אﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻠﮥ ﺻﻠﮥ ﻧﺨﺴﺖ »ﺃُﻭﺭِﺛْﺘُﻤُﻮﻫﺎ« אﺳﺖ ﻛﻪ »ﻫـﺎ« ﺩﺭ ﺁﻥ‬ ‫ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ אﺳﺖ ﻭ ﺟﻤﻠﮥ ﺻﻠﮥ ﺩﻭﻡ »ﻛُﻨﺘُﻢ ﺗَﻌْﻤَﻠُﻮﻥَ« ﻭ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ ﺁﻥ ﺿﻤﯿﺮ ﻣﺤﺬﻭﻑ »ﻩُ« אﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺩﺭ ﺁﯾﮥ‬ ‫ﺩﻭﻡ ﺟﻤﻠﮥ ﺻﻠﻪ »ﯾﺸَﺎﺀُ« אﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﻤﯿﺮ ﻋﺎﺋﺪ ﺁﻥ ﺿﻤﯿﺮ ﻣﺴﺘﺘﺮ »ﻫُﻮَ« ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﻓﻌﻞ )ﯾَﺸﺎﺀُ( אﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٩‬ﺟﻤﻌﻪ‪١/‬؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻦ אﺳﺖ ﺧﺪא ﺭא ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪«.‬‬ ‫‪ .١٠‬ﻃَﺮَﻕَ )ـُـ(‪ :‬ﺯﺩﻥ‪ ،‬ﮐﻮﻓﺘﻦ؛ ﻃَﺮَﻕَ אﻟﺒﺎﺏَ‪ :‬ﺩﺭ ﺯﺩﻥ‪.‬‬ ‫‪ .١١‬ﺯﺧﺮﻑ‪٧٢/‬؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻭ אﯾﻦ אﺳﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﻬﺸﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ]ﭘﺎﺩאﺵ[ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﺮﺩﯾﺪ ﻣﯿﺮאﺙ ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ‪«.‬‬ ‫‪ .١٢‬אﻧﻌﺎﻡ‪٨٨/‬؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬אﯾﻦ ﻫﺪאﯾﺖ ﺧﺪאﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺭא ﺑﺨﻮאﻫﺪ ﺑﺪאﻥ ﻫﺪאﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪6‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )‪(٢‬‬

‫ﻣﻀﺎﻑ ﺑﻪ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ )ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﺿﺎﻓﻪ(‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺯﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪١‬ـ ﺭَﺃﯾﺖُ ﺃﺣْﻤَﺪَ ﻭَ ﺃﻋَﺪْﺕُ ﻛِﺘَﺎﺑَﻪُ ﺇﻟَﯿﻪِ‪.‬‬ ‫‪١٤‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻛَﻼﻡُ ﻣَﻦْ ﯾَﺪﱠﻋِﻲ אﻟﻤَﻌْﺮِﻓَﺔَ ﻣُﻤِﻞﱞ‪.‬‬ ‫‪١٥‬‬ ‫‪٣‬ـ ﺯُﺭﺕُ ﻣَﺘْﺤَﻒَ ﺇﺻﻔَﻬﺎﻥَ ﯾَﻮﻡَ ﺃﻣْﺲِ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﺳَﯿّﺎﺭَﺓُ ﻫَﺬَא אﻟﺮﱠﺟُﻞِ ﺟَﻤِﯿﻠَﺔٌ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ ﻋﺎﻗِﺒَﺔُ אﻟﻐَﻀَﺐِ ﻧَﺪَאﻣَﺔٌ‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ ﺃﺧﻼﻕُ ﺻَﺪِﯾﻘِﻚَ ﺣَﺴَﻨَﺔٌ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ‬

‫ﯾﻜﯽ אﺯ ﺭאﻫﻬﺎی ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ אﺳﻢ ﻧﻜﺮﻩ אﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻥ ﺑﻪ ﯾﻜـﯽ אﺯ אﺳـﻤﻬﺎی ﻣﻌﺮﻓـﻪ אﺳـﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻫـﺮ ﻛـﺪאﻡ אﺯ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺑﺎﻻ אﺳﻢ ﻧﻜﺮﻩ ﺑﻪ ﯾﻜﯽ אﺯ אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻌﺮﻓﻪ אﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻨﻮﯾﻦ אﺯ ﺁﺧﺮ ﺁﻥ אﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭی ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻛﺪאﻡ אﺯ ﺁﻧﻬﺎ אﮔﺮ ﻣﻀﺎﻑ ﻭ ﻣﻀﺎﻑٌ אﻟﯿﻪ אﺯ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪא ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻑ‬ ‫ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻜﺮﻩ ﺑﻮﺩﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﻣﯽﮔﺮﺩﺩ؛ ﺑﺮ אﯾﻦ אﺳﺎﺱ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺩﺭ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎی ﺑﺎﻻ אﺳﻤﻬﺎﯾﯽ ﻛـﻪ ﻗﺒـﻞ‬ ‫אﺯ אﺿﺎﻓﻪ ﻧﻜﺮﻩ ﺑﻮﺩﻩאﻧﺪ ﺑﺎ אﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ »ﺿﻤﯿﺮ‪ ،‬אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ‪ ،‬אﺳﻢ ﻋﻠﻢ‪ ،‬אﺳﻢ אﺷﺎﺭﻩ‪ ،‬אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ ﻭ‬ ‫אﺳﻢ ﻣﻀﺎﻑ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻪ« ﺩﺭ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻛﺴﺐ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺷﺪﻩאﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻼﺣﻈﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﯽ אﺳﺖ ﺩﺭ ﺗﺮﻛﯿﺐ אﺿﺎﻓﯽ אﮔﺮ ﻣﻀﺎﻑٌ אﻟﯿﻪ ﻧﻜﺮﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻣﻀﺎﻑ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻧﻜﺮﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﻛِﺘﺎﺏُ‬ ‫ﺭَﺟُﻞٍ«‪ .‬ﺩﺭ אﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮی ﻛﻪ אﺯ ﺟﻨﺒﮥ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﺁﻥ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽﺁﯾﺪ ﺁﻥ אﺳﺖ ﻛﻪ אﺯ ﺷﻤﻮﻝ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﺁﻥ‬ ‫ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ אﺳﺎﺱ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻜﺮۀ ﻣﺨﺼّﺼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻜﺮﻩאی ﻛﻪ ﺩאﯾﺮۀ ﻣﺼﺎﺩﯾﻖ ﺁﻥ ﺗﻨﮓ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﻭ ﺑﺮ ﻣﻮאﺭﺩ ﺧﺎﺹﺗﺮی ﻗﺎﺑﻞ אﻧﻄﺒﺎﻕ אﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﻛﺘﺎﺏٌ )ﯾﮏ ﻛﺘﺎﺏ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﯽ(← ﻛﺘﺎﺏُ ﺭَﺟُﻞٍ )ﻛﺘﺎﺏ ﯾﮏ ﻣﺮﺩ‪،‬‬ ‫ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺮﺩی(«‪ .‬ﺩﺭ אﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ אﺿﺎﻓﮥ »ﻛﺘﺎﺏ« ﺑﻪ »ﺭَﺟُﻞ« ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺻﺮﻓﺎً ﻛﺘﺎﺏ »ﯾﮏ‬ ‫ﻣﺮﺩ« אﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ אﯾﻦ ﻣﻮאﺭﺩ אﮔﺮ ﻣﻀﺎﻑٌ אﻟﯿﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺖ ﯾﺎ ﺻﻔﺘﻬﺎﯾﯽ ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺩאﯾﺮۀ ﻣﺼﺪאﻗﯽ ﺁﻥ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺗﻨﮓﺗﺮ‬ ‫ﺧﻮאﻫﺪ ﺷﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﻛﺘﺎﺏُ ﺭَﺟُﻞٍ ﺇﯾﺮאﻧﻲﱟ ﻋﺎﻟِﻢٍ«‪.‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪﻩ‬ ‫אﺳﻢ ﻧﻜﺮﻩ ﺑﺎ אﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﯾﻜﯽ אﺯ ﻣﻌﺎﺭﻑ )אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻌﺮﻓﻪ( ﻛﺴﺐ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﻛﻨﺪ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ‪ .‬אﯾﻦ אﺳـﻤﻬﺎ‬ ‫ﺭא ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ אﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٣‬ﺃﻋﺎﺩَ‪ :‬ﺑﺎﺯﮔﺮﺩאﻧﺪﻥ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﺩאﻧﺪﻥ‪ ،‬ﭘﺲ ﺩאﺩﻥ )אﻣﺎﻧﺖ ﻭ ‪.(...‬‬ ‫‪ .١٤‬אِﺩﱠﻋَﯽ‪ :‬אﺩﻋﺎ ﮐﺮﺩﻥ؛ ﻣُﻤِﻞّ‪ :‬ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﮐﺴﻞ ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻼﻟﺖﺁﻭﺭ‪.‬‬ ‫‪ .١٥‬ﻣَﺘْﺤَﻒ‪ :‬ﻣﻮﺯﻩ‪ ،‬ﺝ‪ :‬ﻣَﺘﺎﺣِﻒ‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﺻﺮﻑ ﻋﺮﺑﯽ )‪(٢‬‬ ‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‬

‫אﻟﻒ( ﺑﺮאی אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻮﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭאﺕ ﺯﯾﺮ ﺻﻠﮥ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻻ ﺗَﻐْﺘَﺮﱠ ﺑﺎﻟﱠﺬﯾﻦَ ‪............‬‬ ‫אِﺣْﺘَﺮِﻡْ ﻣَﻦْ ‪.............‬‬ ‫ﻗَﺮَﺃﺕُ ﺭِﺳﺎﻟَﺘَﻚَ אﻟﱠﺘﻲ ‪................‬‬ ‫ﺳُﺮِﺭْﺕُ ﻣِﻦَ אﻟﺼﱠﺪﯾﻘَﯿْﻦِ אﻟﻠﱠﺬَﯾْﻦِ ‪.............‬‬ ‫ﻫُﻦﱠ אﻟﺒَﻨﺎﺕُ אﻟﻠّﺎﺋﻲ ‪ .............‬אﻟﻤﺎﻝَ ﻟِﻠﻔُﻘَﺮאﺀِ‪.‬‬ ‫ﺏ( ﺩﺭ אﺑﯿﺎﺕ ﺯﯾﺮ ﺟﺎﻫﺎی ﺧﺎﻟﯽ ﺭא ﺑﺎ אﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪١‬ـ ﻻ ﺗَﺒﮑِﯿَﻦﱠ ﻋَﻠَﯽ ‪ ...........‬ﺗَﺮَﺣﱠﻠُﻮא **** ﻭאﺣْﺰَﻥْ ﻋَﻠَﯽ אﻟﻤَﯿﱢﺖِ ‪..............‬ﻻ ﯾَﺮﺟِﻊُ‬ ‫‪١٧‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻗِﻔَﺎ ﻧَﺴﺄَﻝِ אﻟﺪﱠאﺭَ ‪ ..........‬ﺧَﻒﱠ ﺃﻫﻠُﻬﺎ **** ﻣَﺘَﻰ ﻋَﻬْﺪِﻫﺎ ﺑِﺎﻟﺼﱠﻮﻡِ ﻭَ אﻟﺼﱠﻠَﻮאﺕِ‬ ‫‪١٨‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻫُﻤﺎ ‪ ............‬ﯾَﺸﯿﺐُ אﻟﺪﱠﻫْﺮُ ﺣَﻮﻟَﻬُﻤﺎ **** ﻭ ﻻ ﯾَﻤُﺴﱡﻬُﻤﺎ ﺷَﯿْﺐٌ ﻭ ﻻ ﻫَﺮَﻡُ‬

‫‪١٦‬‬

‫ﺝ( ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﺯﯾﺮ ﺿﻤﺎﯾﺮ ﻋﺎﺋﺪ ﺭא ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫אِﻗْﺘَﺪِ ﺑِﻤَﻦْ ﺗَﻘْﺘَﺪِﻱ ﺑَﻌﺪَ אﻟﺘﱠﺠﺮِﺑَﺔِ‪ ،‬ﻭ ﻋَﻮﱢﻝْ ﻋَﻠَﯽ ﻣَﻦ ﯾُﻌَﻮﱢﻝُ אﻟﻌُﻘَﻼﺀُ‪ ،‬ﻭ אﺧْﺘَﺮِ אﻟﱠﺬﯾﻦَ ﺗَﺼﻄَﻔﻲ ﻣِﻦ ﺃﻫﻞِ אﻟﻤُﺮُﻭﱠﺓِ ﻭ אﻟـﺸﱠﻤَﻢِ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺟﺎﻧِﺐِ אﻟﻐِﻠْﻈَﺔَ אﻟﱠﺘﻲ ﺗُﻘﺼِﻲ אﻟﻨّﺎﺱَ ﻋَﻨﻚَ‪ ،‬ﻭאﻧْﻈُﺮ ﺻِﻔﺎﺗِﻚَ ﺟَﻠِﯿﱠﺔً ﻓﻲ ﻣِﺮﺁﺓِ אﻟﺤَﻖﱢ؛ ﻓﺄﯾﱡﻬﺎ ﺃﺑﻌَﺪُ ﻣِﻦَ אﻟﺮﱡﺟﻮﻟَﺔِ ﻓَﺎﺟْﺘَﻨِﺒْـﻪُ‪ ،‬ﻭ ﻻ‬ ‫ﺗَﻌْﻤَﻞْ ﻣﺎ ﺃﻧﺖَ ﻋﺎﻣِﻞٌ ﺇﻻّ ﻟِﻐَﺮﺽٍ ﯾَﺸﺮُﻑُ אﻟﱠﺬﻱ ﯾَ ْﻌﻤَﻠُﻪُ‪ ،‬ﻭ ﯾَﻔْﺨَﺮُ ﻣَﻦ ﯾُﻨْﺴَﺐُ ﺇﻟَﯿﻪِ‪.‬‬ ‫ﺩ( אﺳﻤﻬﺎی ﻧﻜﺮۀ ﺯﯾﺮ ﺭא ﺑﺎ אﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ אﺳﻤﻬﺎی ﻣﻌﺮﻓﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻛﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺃﻏﺼﺎﻥٌ )ﺑﺎ אﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ אﺳﻢ ﻣﺤﻠّﯽ ﺑﻪ אﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ(‪:‬‬ ‫ﻣِﺪَאﺩٌ )ﺿﻤﯿﺮ(‪:‬‬ ‫ﺷَﺠﺎﻋَﺔٌ )אﺳﻢ ﻋﻠﻢ(‪:‬‬ ‫ﺧَﺪﱠﯾْﻦِ )אﺳﻢ ﻣﻀﺎﻑ ﺑﻪ אﺳﻢ ﻣﻌﺮﻓﻪ(‪:‬‬ ‫ﺑُﺴﺘﺎﻥٌ )אﺳﻢ אﺷﺎﺭﻩ(‪:‬‬ ‫ﻫ( ﺩﺭ ﺟﻤﻼﺕ ﺯﯾﺮ אﺳﻤﻬﺎﯾﯽ ﺭא ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻀﺎﻑ ﻭאﻗﻊ ﺷﺪﻥ ﻣﻌﺮﻓﻪ ﺷﺪﻩאﻧﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪١‬ـ ﻓﻲ אﻟﺒُﺴﺘﺎﻥِ ﺷَﺠَﺮﺗﺎ ﺗُﻔّﺎﺡٍ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﺣَﺪﯾﻘَﺔُ אﻟﺤَﯿَﻮאﻥِ ﻭאﺳِﻌَﺔٌ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻭَﺟَﺪْﺕُ ﮐِﺘﺎﺏَ ﺗِﻠﻤﯿﺬٍ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﺃﻃِﻊْ ﻧُﺼْﺢَ ﻣَﻦْ ﻧَﺼَﺤَﻚَ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ ﻋَﯿﻨﺎﻱَ ﻗَﻮِﯾﱠﺘﺎ אﻷﺑْﺼﺎﺭِ‪.‬‬

‫‪ .١٦‬ﺗَﺮَﺣﱠﻞَ‪ :‬ﮐﻮچ ﮐﺮﺩﻥ‪.‬‬ ‫‪» .١٧‬ﺩאﺭ« ﻣﺆﻧﺚ ﻣﺠﺎﺯی אﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .١٨‬ﺷﺎﺏَ )ـﹻ(‪ :‬ﻣﻮ ﺳﻔﯿﺪ ﺷﺪﻥ‪ ،‬ﭘﯿﺮ ﺷﺪﻥ‪ ،‬ﻫَﺮِﻡَ )ـَ( ﻫَﺮَﻡٌ‪ :‬ﭘﯿﺮی‪ ،‬ﻓﺮﺗﻮﺗﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻟﺨﻮﺭﺩﮔﯽ‪ ،‬ﮐﻬﻨﺴﺎﻟﯽ‪.‬‬

‫‪8‬‬