Sd3

‫ﺟﻠﺴﻪ‪3 :‬‬

‫‪١‬‬

٢

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫אﻫﺪאﻑ ﺩﺭﺱ‬ ‫ﺩﺭﺁﻣﺪ‬ ‫ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ אﻣﺎﻡ‬

‫אﻟﻒ( ﻫﻤﺮאﻫﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﺯ ﺑﺪﻭ ﺗﻮﻟﺪ‬ ‫ﺏ( אﻭﻟﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ‬ ‫ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﺣﺪﯾﺚﭘﮋﻭﻫﯽ אﻣﺎﻡ‬

‫אﻟﻒ( ﺫﻫﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮﮔﺮ‬ ‫ﺏ( ﻭﻗﺖ ﺧﺎﺹ ﺁﻣﻮﺯﺵ‬ ‫ﺝ( ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺮ ﮐﺘﺎﺑﺖ‬ ‫ﺩ( אﻫﺘﻤﺎﻡ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫ﻫ( ﻋﺪﻡ ﻓﺮאﻣﻮﺷﯽ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﻭ אﻗﺪאﻣﺎﺕ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬

‫אﻟﻒ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬ ‫ﺏ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻠﻔﺎ‬ ‫ﺝ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫ﺷﯿﻮﻩﻫﺎی ﻧﺸﺮ ﺣﺪﯾﺚ‬

‫אﻟﻒ( ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ‬ ‫ﺏ( ﺧﻄﺎﺑﻪ‬ ‫ﺝ( ﺩﻋﺎ‬ ‫ﺩ( ﮐﺘﺎﺑﺖ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬ ‫ﻫ( ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻣﯿﺮאﺙ ﺣﺪﯾﺜﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬

‫אﻟﻒ( ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫ﺣﺠﻢ ﺻﺤﯿﻔﻪ‬ ‫ﺏ( ﮐﺘﺎﺏ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫‪١‬ـ ﻭﺩﯾﻌﮥ אﻣﺎﻣﺖ‬ ‫‪٢‬ـ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺪﻭﯾﻦ‬ ‫‪٣‬ـ ﻣﺤﺘﻮאی ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫‪٤‬ـ ﻧﺎﻣﻬﺎی ﺩﯾﮕﺮ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫‪٥‬ـ ﺣﺠﻢ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫‪٦‬ـ ﺷﺎﻫﺪאﻥ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﺝ( ﻣﺼﺤﻒ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺶ‬

‫‪٣‬‬

‫ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪١‬‬ ‫ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٢‬‬ ‫ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٣‬‬ ‫ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٤‬‬ ‫ﺑﺮאی אﻃﻼﻉ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪١‬‬ ‫ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬

‫ﺑﺮאی אﻃﻼﻉ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٢‬‬ ‫ﮔﺰﯾﺪﻩאی אﺯ ﺭﻭאﯾﺎﺕ ﻣﻮﺟﻮﺩ אﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻣﺘﻮﻥ ﺷﯿﻌﯽ‬

‫ﺑﺮאی אﻃﻼﻉ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٣‬‬

‫‪٤‬‬

‫אﻫﺪאﻑ ﺩﺭﺱ‬ ‫ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫‪ 9‬ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﻭ ﺣﺪﯾﺚﭘﮋﻭﻫﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫‪ 9‬ﺷﺮאﯾﻂ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺯﻣﺎﻧﻪ‬ ‫‪ 9‬ﺷﯿﻮﻩﻫﺎی ﻧﺸﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻮﺳﻂ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫‪ 9‬ﺗﻼﺷﻬﺎ ﻭ ﻣﯿﺮאﺙ ﺣﺪﯾﺜﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬

‫ﺩﺭﺁﻣﺪ‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﻣﺎﻡ אﻭﻝ ﺷﯿﻌﯿﺎﻥ ﻭ ﺩﻭﻣﯿﻦ ﻣﻌﺼﻮﻡ אﺳﺖ ﻭ אﻗﻮאﻝ ﻭ אﻓﻌﺎﻟﺶ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﻌـﺼﻮﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮאی ﻣﺎ ﺷﯿﻌﯿﺎﻥ ﺣﺠﺖ אﺳﺖ‪ .‬אﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﺩﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺩﺭ אﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﻧﺒﻮی )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿـﻪ ﻭ ﺁﻟـﻪ(‪ ،‬ﻧﯿـﺰ אﻣـﺎﻡ‬ ‫ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﭼﻬﺮﻩאی ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻭ ﺷﺎﺧﺺ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫אﻭ ﭘﺮﮐﺎﺭﺗﺮﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚﻧﮕﺎﺭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( אﺳﺖ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑـﺎ ﻭی ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﯿـﺎﺱ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬אﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎﺕ ﻭ ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎﯾﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺧـﻮﺭﺩאﺭ ﺑـﻮﺩﻩ‬ ‫אﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎﺩﮐﺮﺩ אﯾﻦ ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎ ﺑﺪאﻥ ﺳﺒﺐ אﺳﺖ ﮐﻪ אﻫﻤﯿﺖ ﻭ ﻧﻘﺶ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﺗﺮﻭﯾﺞ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﻧﺒـﻮی‬ ‫ﺭא ﺑﺮאی ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﻏﯿﺮ ﺷﯿﻌﯿﺎﻥ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺯﯾﻢ‪ .‬אﯾﻨﮏ ﺑﻪ אﺟﻤﺎﻝ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ אﺯ אﯾﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎﺕ אﺷﺎﺭﻩ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪٥‬‬

‫ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ אﻣﺎﻡ‬ ‫אﻟﻒ( ﻫﻤﺮאﻫﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﺯ ﺑﺪﻭ ﺗﻮﻟﺪ‬ ‫ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﮐﻮﺩﮐﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻭ ﺭאﺑﻄﮥ אﯾﺸﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻭﻗﺘﯽ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﯾﺪﻩ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺸﻮﺩ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟـﻪ( ‪ ٣٠‬ﺳـﺎﻝ‬ ‫ﺳﻦ ﺩאﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭא ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﯽﺩאﺷﺖ ﻭ ﺑـﻪ אﻭ ﻋـﺸﻖ‬ ‫ﻣﯽﻭﺭﺯﯾﺪ؛ ﺑﻪ ﻃﻮﺭی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﮥ ﺑﻨﺖאﺳﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮﺩ‪" :‬ﮔﻬﻮאﺭۀ אﻭ ﺭא ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻦ ﻗـﺮאﺭ‬ ‫ﺩﻩ‪ ".‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟـﺴﻼﻡ( ﺭא ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮﺩ‪ .‬אﻭ ﺭא ﻫﻨﮕـﺎﻡ‬ ‫ﺷﺴﺘﺸﻮ ﭘﺎﮐﯿﺰﻩ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﻭ ﺷﯿﺮ ﺭא ﺟﺮﻋـﻪ ﺟﺮﻋـﻪ ﺩﺭ ﮐـﺎﻡ אﻭ ﻣـﯽﺭﯾﺨـﺖ ﻭ ﻫﻨﮕـﺎﻡ ﺧـﻮאﺏ‬ ‫ﮔﻬﻮאﺭﻩאﺵ ﺭא ﺁﻫﺴﺘﻪ ﺁﻫﺴﺘﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﺩאﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﯿﺪאﺭی ﺑﺎ אﻭ ﮐﻮﺩﮐﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻭ אﻭ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺭא ﺭﻭی ﺳﯿﻨﮥ ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮאﺭ ﻣﯽﺩאﺩ‪«.‬‬ ‫ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺁﻥﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﮐﻮﺩﮐﯽ ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ אﻟﻬﯽ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻓﻘﺮ ﻭ ﺗﻨﮓﺩﺳﺘﯽ‬ ‫ﺣﻀﺮﺕ אﺑﻮﻃﺎﻟﺐ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺭﺳﻤﺎً ﺩﺭ ﺩאﻣﺎﻥ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא‬ ‫ﭘﺮﻭﺭﺵ ﯾﺎﻓﺖ‪ ٢.‬ﺗﻘﺪﯾﺮ אﻟﻬﯽ אﯾﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺯ אﺑﺘﺪא ﺑﺎ ﺷﺨﺺ אﻭﻝ ﺁﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﻤﺮאﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ אﻭ ﺑﺰﺭگ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺏ( אﻭﻟﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ‬ ‫ﻣﺪﺕ ﺯﻣﺎﻥ ﻫﻤﺮאﻫﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( אﺯ ﻫﺮ ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫אﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻭאﻗﻊ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻗﺒﻞ אﺯ ﺑﻌﺜﺖ ﺭﺳﻤﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی אﻭ אﯾﻤﺎﻥ‬ ‫ﺩאﺷﺖ؛ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﯿﭻﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﺑﺘﯽ ﮐﺮﻧﺶ ﻧﮑﺮﺩ‪ .‬אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭ ﺑﺴﯿﺎﺭی אﺯ אﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺩﺭ ﺑﺰﺭگﺩאﺷﺖ ﻧﺎﻡ אﻭ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﮐﺮﱠﻡَ אﷲُ ﻭَﺟﻬَﻪُ«‪ ٤‬ﻭ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺩﯾﮕﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻟﻔﻆ »ﺭَﺿِﯽَ אﷲُ ﻋَﻨﻪ« ﺭא ﺑﺮאی אﯾﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻧﻤﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ אﺯ ﻧﺰﻭﻝ ﻭﺣﯽ ﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﺭﺳﻤﯽ ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬אﻭ אﻭﻟﯿﻦ ﻣﺮﺩی ﺑﻮﺩ ﮐﻪ אﯾﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮﺩ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫אﻟﺴﻼﻡ(‪:‬‬ ‫»]ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ[ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺣﺮא ﺧﻠﻮﺕ ﻣﯽﮔﺰﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ אﻭ ﺭא ﻣـﯽﺩﯾـﺪﻡ ﻭ ﺟـﺰ ﻣـﻦ ﮐـﺴﯽ ﻭی ﺭא‬ ‫ﻧﻤﯽﺩﯾﺪ‪ .‬ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺟﺰ ﺧﺎﻧﻪאی ﮐﻪ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא ﻭ ﺧﺪﯾﺠـﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻧـﺪ ﺩﺭ ﻫـﯿﭻ ﺧﺎﻧـﻪאی‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺭאﻩ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻦ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩﻡ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻭﺣـﯽ ﺑـﺮ אﻭ ﻓـﺮﻭﺩ ﺁﻣـﺪ‬ ‫‪ .١‬ﻭَﻟَﺪَﺕْ ]ﻓﺎﻃﻤﺔُ ﺑﻨﺖُ ﺃَﺳَﺪٍ[ ﻋﻠﯿﺎً ﻭ ﻟِﺮَﺳﻮﻝِ אﷲ )ﺻﻠﱠﯽ אﷲُ ﻋَﻠَﯿﻪِ ﻭَ ﺁﻟِﻪِ( ﺛﻼﺛﻮﻥ ﺳَﻨَﺔً‪ ،‬ﻓَﺄَﺣَﺒﱠﻪُ ﺭَﺳﻮﻝُ אﷲ ﺣُﺒّﺎً ﺷَﺪﯾﺪאً ﻭَ ﻗﺎﻝ ﻟَﻬﺎ‪» :‬ﺇﺟْﻌَﻠـﯽ‬ ‫ﻣَﻬﺪَﻩُ ﺑِﻘُﺮْﺏِ ﻓِﺮאﺷﯽ‪ «.‬ﻭَ ﮐﺎﻥ )ﺻَﻠّﯽ אﷲُ ﻋِﻠﯿﻪِ ﻭَ ﺁﻟِﻪِ( ﯾَﻠﯽ ﺃﮐﺜَﺮَ ﺗَﺮﺑِﯿَﺘِﻪِ ﻭَ ﮐﺎﻥَ ﯾُﻄَﻬﱢﺮُ ﻋَﻠﯿّﺎً ﻓﯽ ﻭَﻗﺖِ ﻏَﺴﻠِﻪِ ﻭَ ﯾُﻮﺟِﺮُﻩ אﻟﻠﱠـﺒَﻦَ ﻋِﻨـﺪَ ﺷُـﺮْﺑِﻪِ ﻭَ‬ ‫ﯾُﺤَﺮﱢکُ ﻣَﻬﺪَﻩُ ﻋِﻨﺪَ ﻧَﻮﻣِﻪِ ﻭَ ﯾُﻨﺎﻏﯿﻪِ ﻓﯽ ﯾَﻘِﻈَﺘِﻪِ ﻭَ ﯾَﺠْﻌَﻠُﻪُ ﻋَﻠَﯽ ﺻَﺪْﺭِﻩِ؛ ﺳﻠﯿﻢ ﺑﻦ ﻗـﯿﺲ אﻟﻬﻼﻟـﯽ אﻟﻌـﺎﻣﺮی‪ ،‬ﮐـﺸﻒ אﻟﯿﻘـﯿﻦ ﻓـﯽ ﻓـﻀﺎﺋﻞ‬ ‫ﺃﻣﯿﺮאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ‪ ،‬ﺟﻤﺎﻝאﻟﺪﯾﻦ אﺑﯽﻣﻨﺼﻮﺭ אﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﻟﻤﻄﻬﺮ אﻟﺤﻠّﯽ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ אﻟﻌﻠّﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﯽ ﺁﻝ‬ ‫ﮐﻮﺛﺮ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊ ﺇﺣﯿﺎﺀ אﻟﻘﺎﻓﺔ אﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٤١١ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ אﻭﻝ‪ ،‬ﺹ ‪ ،٣٢‬ﺷﻤﺎﺭۀ ‪.١٢‬‬ ‫‪ .٢‬אﺑﻮﻋﺒﺪאﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﷲ אﻟﺤﺎﮐﻢ אﻟﻨﯿﺴﺎﺑﻮﺭی‪ ،‬אﻟﻤﺴﺘﺪﺭک ﻋﻠﯽ אﻟﺼﺤﯿﺤﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻋﺒﺪאﻟﻘﺎﺩﺭ ﻋﻄﺎ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﻌﻠﻤﯿﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤١١ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ אﻭﻝ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪.٦٦٦‬‬ ‫‪ .٣‬ﺭ‪.‬ک‪ :‬ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪ ١‬ﻫﻤﯿﻦ ﺩﺭﺱ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺠﺮ אﻟﻬﯿﺜﻤﯽ אﻟﮑﻮﻓﯽ‪ ،‬אﻟﺼﻮאﻋﻖ אﻟﻤﺤﺮﻗﺔ ﻓﯽ אﻟﺮﺩّ ﻋﻠﯽ ﺃﻫﻞ אﻟﺒﺪﻉ ﻭ אﻟﺰﻧﺪﻗﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﺒﺪאﻟﻮﻫﺎﺏ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻠﻄﯿﻒ‪،‬ﻣﮑﺘﺒﺔ‬ ‫אﻟﻘﺎﻫﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ١٣٨٥ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺹ ‪.١٢٠‬‬ ‫‪٦‬‬

‫ﺁﻭאی ﺷﯿﻄﺎﻥ ﺭא ﺷﻨﯿﺪﻡ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬אی ﻓﺮﺳﺘﺎﺩۀ ﺧﺪא אﯾﻦ ﺁﻭא ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬אﯾـﻦ ﻧﺎﻟـﮥ ﺷـﯿﻄﺎﻥ‬ ‫אﺳﺖ ﮐﻪ אﺯ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺄﯾﻮﺱ ﮔﺸﺘﻪ אﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﻣﯽﺷﻨﻮی ﺁﻧﭽﻪ ﺭא ﻣـﻦ ﻣـﯽﺷـﻨﻮﻡ ﻭ‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﺁﻧﭽﻪ ﺭא ﻣﻦ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ‪ ،‬ﺟﺰ אﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﻭ ﻭﺯﯾﺮی ﻭ ﺑﺮ ﺭאﻩ ﺧﯿﺮ ﻣﯽﺭﻭی ـ‬ ‫‪٥‬‬ ‫ﻭ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﺭא אﻣﯿﺮی ـ ‪«.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺩﻭﺭאﻥ ‪ ٢٣‬ﺳﺎﻟﮥ ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻤﺮאﻩ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭ ﻣﻼﺯﻡ‬ ‫ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻮﺩ‪ .‬אﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻭﯾﮋﻩ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﻪ אﯾﺸﺎﻥ אﺳﺖ ﻭ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺩﯾﮕﺮ ﺩﺭ אﯾﻦ ﻭﯾﮋﮔﯽ ﺑﺎ אﯾﺸﺎﻥ ﺷﺮﯾﮏ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ אﻭﻝ ﻫﺠﺮﺕ‪ ،‬אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﺎ ﺑﺎﻧﻮی ﺑﺮﮔﺰﯾﺪۀ ﻋﺎﻟﻤﯿﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺧﺖ ﺑﺰﺭﮔﻮאﺭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻـﻠﯽ אﷲ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( אﺯﺩﻭאﺝ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺭאﺑﻄﮥ ﺻﻤﯿﻤﯽ ﻗﺒﻠﯽ אﯾﺸﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺻـﻤﯿﻤﺎﻧﻪﺗـﺮ ﺷـﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌـﯽ‬ ‫אﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺩﺭ ﺧﺎﻧﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻭ ﺣﻀﻮﺭ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟـﺴﻼﻡ(‬ ‫ﺩﺭ ﺧﺎﻧﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( אﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﺎ אﯾﻦ ﻭﺻﻠﺖ ﺩאﺭﺩ‪.‬‬

‫‪ .٥‬ﮔﺮﺩﺁﻭﺭی ﺳﯿﺪ ﺭﺿﯽ‪ ,‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺳﯿﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻬﯿﺪی‪ ,‬אﻧﺘﺸﺎﺭאﺕ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﺵ אﻧﻘﻼﺏ אﺳﻼﻣﯽ‪ ,١٣٧١ ,‬ﭼﺎپ ﺳﻮﻡ‪ ،‬ﺧﻄﺒﮥ‬ ‫‪١٩٢‬؛ ﺭ‪.‬ک‪ :‬ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪.٢‬‬ ‫‪٧‬‬

‫ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﺣﺪﯾﺚﭘﮋﻭﻫﯽ אﻣﺎﻡ‬ ‫אﻟﻒ( ﺫﻫﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮﮔﺮ‬ ‫ﺩﺭ ﺻﺪﺭ אﺳﻼﻡ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﺮﺳﺸﮕﺮی ﮐﻢﺭﻧﮓ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮐﻤﺘﺮ ﻓﺮﺩی ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﻓﻬﻢ ﻋﻤﯿﻖ ﻭ ﺩﻗﯿﻖ ﺑﺮﻣﯽﺁﻣﺪ‪ ،‬אﻣﺎ ﺑﻨـﺎ‬ ‫ﺑﺮ ﺷﻮאﻫﺪ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺩﺭ ﭘﯽ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﺒﻮی ﺑﻮﺩ‪ .‬אﯾﺸﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﯿﺎﻥ ﺗﻔﺎﻭﺗﺸﺎﻥ‬ ‫ﺑﺎ אﺻﺤﺎﺏ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﻤﮥ ﯾﺎﺭאﻥ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא ﭼﻨﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ אﺯ אﻭ ﭼﯿﺰی ﭘﺮﺳـﻨﺪ ﻭ ﺩאﻧـﺴﺘﻦ ﻣﻌﻨـﯽِ ﺁﻥ ﺭא אﺯ אﻭ‬ ‫ﺧﻮאﻫﻨﺪ؛ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﻭﺳﺖ ﺩאﺷﺘﻨﺪ ﻋﺮﺏ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻭ אﺯﺭאﻩﺭﺳﯿﺪﻩאی אﺯ אﻭ ﭼﯿﺰی ﭘﺮﺳﺪ ﻭ ﺁﻧـﺎﻥ‬ ‫ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ؛ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺑﺮ ﺫﻫﻦ ﻣﻦ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺁﻥ ﺭא אﺯ אﻭ ﭘﺮﺳﯿﺪﻡ ﻭ ﺑـﻪ‬ ‫‪٦‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮﺩﻡ‪«.‬‬ ‫אﺻﺤﺎﺏ ﺩﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﻨﺪאﻥ ﺩﺭ ﭘﯽ ﯾﺎﺩﮔﯿﺮی ﻭ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ؛ ﺧﻠﯿﻔﮥ ﺩﻭﻡ ﮔﻔﺘﻪ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﻨﺰﻝ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺩאﺷﺖ ﻭ ﯾﮏ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪאﻡ ﺑـﻪ ﻣﺮﮐـﺰِ‬ ‫ﺷﻬﺮِ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽﺁﻣﺪﯾﻢ ﻭ ]ﭘﺲ אﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ[ ﺩﯾﮕﺮی ﺭא ﺩﺭ ﺟﺮﯾﺎﻥ אﺧﺒﺎﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻣﺪﯾﻨـﻪ ﻗـﺮאﺭ‬ ‫‪٧‬‬ ‫ﻣﯽﺩאﺩﯾﻢ«‪.‬‬ ‫ﺏ( ﻭﻗﺖ ﺧﺎﺹ ﺁﻣﻮﺯﺵ‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺯﻣﺎﻥ ﺧﺎﺻﯽ אﺯ ﺭﻭﺯ ﺭא ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻭ ﺩﻭﺭ אﺯ ﻫﻤﮥ אﻓـﺮאﺩ ﺩﺭ ﻣﺤـﻀﺮ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ )ﺻـﻠﯽ אﷲ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻣﯽﮔﺬﺭאﻧﯿﺪ ﻭ אﺯ ﻋﻠﻢ ﻭ אﺧﻼﻕ אﯾﺸﺎﻥ ﺗﻮﺷـﻪ ﺑﺮﻣـﯽﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬אﻣـﺎﻡ ﻋﻠـﯽ )ﻋﻠﯿـﻪ אﻟـﺴﻼﻡ( ﺩﺭ אﯾـﻦﺑـﺎﺭﻩ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא ﺑﺮאی ﻣﻦ ﺳﺎﻋﺘﯽ אﺯ ﺷﺐ ﺭא ﻗﺮאﺭ ﺩאﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑـﻪ ﻭאﺳـﻄﮥ‬ ‫‪٨‬‬ ‫אﯾﺸﺎﻥ ﻣﺮא ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻭ ﺳﻮﺩ ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﻭ ﺩﺭ ﺳﺨﻨﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﺩﺭ ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﺎﻥ ﺑﺮאی ﻣﻦ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻭאﺭﺩ ﻣﯽﺷﺪﻡ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ אﯾﺸﺎﻥ ﻣـﺸﻐﻮﻝ‬ ‫ﻧﻤﺎﺯ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ "ﺳﺒﺤﺎﻥאﷲ" ﻣﺮא אﺫﻥ ﻭﺭﻭﺩ ﻣﯽﺩאﺩ ﻭ אﮔﺮ ﻣـﺸﻐﻮﻝ ﻧﻤـﺎﺯ ﻧﺒـﻮﺩ אﺟـﺎﺯۀ ﻭﺭﻭﺩ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮﺩ‪«.‬‬

‫‪٩‬‬

‫‪» .٦‬ﻭَ ﻟَﯿﺲَ ﮐﻞﱡ ﺃَﺻْﺤَﺎﺏِ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﱠﯽ אﷲُ ﻋَﻠﯿﻪِ ﻭَ ﺁﻟِﻪِ( ﻣَﻦْ ﮐﺎﻥَ ﯾﺴْﺄَﻟُﻪُ ﻭَ ﯾﺴْﺘَﻔْﻬِﻤُﻪُ ﺣَﺘﱠﯽ ﺇِﻥْ ﮐﺎﻧُﻮא ﻟَﯿﺤِﺒﱡﻮﻥَ ﺃَﻥْ ﯾﺠِﯽﺀَ אﻟْـﺄَﻋْﺮَאﺑِﯽ ﻭَ‬ ‫אﻟﻄﱠﺎﺭِﺉُ ﻓَﯿﺴﺄَﻟْﻪُ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺣَﺘﱠﯽ ﯾﺴْﻤَﻌُﻮא ﻭَ ﮐﺎﻥَ ﻟَﺎ ﯾﻤُﺮﱡ ﺑِﯽ ﻣِﻦْ ﺫَﻟِﮏ ﺷَﯽﺀٌ ﺇِﻟﱠﺎ ﺳَﺄَﻟْﺘُﻪُ ﻋَﻨْﻪُ ﻭَ ﺣَﻔِﻈْﺘُﻪ«؛ אﻟﺸﺮﯾﻒ אﻟﺮﺿـﯽ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ‬ ‫אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ אﻟﻤﻮﺳﻮی‪ ،‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﯿﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﻣﺤﻤﺪی ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﺩﺷﺘﯽ‪ ،‬אﻧﺘﺸﺎﺭאﺕ אﻻﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿـﻪ אﻟـﺴﻼﻡ‪ ،‬ﻗـﻢ‪,‬‬ ‫‪ ١٣٦٩‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺧﻄﺒﮥ ‪.٢١٠‬‬ ‫‪ .٧‬אﺑﻮﻋﺒﺪאﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎﺭی‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ אﻟﺒﺨﺎﺭی‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺩﯾﺐ אﻟﺒﻐﺎ‪ ،‬ﺩאﺭ אﺑﻦﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤١٠ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪،‬‬ ‫ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪.١٠٤‬‬ ‫‪» .٨‬ﮐﺎﻧَﺖْ ﻟﯽ ﺳﺎﻋَﺔٌ ﻣِﻦْ ﺭَﺳﻮﻝِ אﻟﻠّﻪِ )ﺻﻠﱠﯽ אﷲُ ﻋَﻠﯿﻪِ ﻭَ ﺁﻟِﻪِ( ﻣِﻦَ אﻟﻠﱠﯿﻞِ ﯾَﻨْﻔَﻌُﻨِﯽ אﻟﻠّﻪُ ﻋَﺰّ ﻭَ ﺟَﻞﱠ ﺑﻤﺎ ﺷﺎﺀَ ﺃﻥْ ﯾَﻨﻔَﻌَﻨﯽ ﺑِﻬﺎ«؛ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ אﻟﺸﯿﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ ﺃﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﺒﺪאﷲ ﻣﺤﻤﺪ אﻟﺪﺭﻭﯾﺶ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤١٤ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺟ ‪ ،١‬ﺹ ‪ ،٣١٧‬ﺡ ‪.١٢٨٩‬‬ ‫‪» .٩‬ﮐﺎﻧَﺖْ ﻟﯽ ﺳﺎﻋَﺔٌ ﻓﯽ אﻟﺴﱠﺤَﺮِ ﺃﺩْﺧُﻞُ ﻓﯿﻬﺎ ﻋَﻠَﯽ ﺭَﺳﻮﻝِ אﻟﻠّﻪِ )ﺻَﻠّﯽ אﷲُ ﻋَﻠﯿﻪِ ﻭَ ﺁﻟِﻪِ(‪ ،‬ﻓﺈﻥْ ﮐﺎﻥ ﻗﺎﺋﻤﺎً ﯾُﺼَﻠّﯽ ﺳَﺒﱠﺢَ ﺑﯽ‪ ،‬ﻓَﮑﺎﻥَ ﺫאک ﺇﺫْﻧُـﻪُ‬ ‫ﻟﯽ‪ ،‬ﻭ ﺇﻥ ﻟَﻢ ﯾَﮑُﻦْ ﯾُﺼَﻠّﯽ ﺃﺫِﻥَ ﻟﯽ«؛ ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺹ ‪ ،١٦٧‬ﺡ ‪.٥٧٠‬‬ ‫‪٨‬‬

‫ﺝ( ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺮ ﮐﺘﺎﺑﺖ‬ ‫‪١٠‬‬ ‫ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻇﻬﻮﺭ אﺳﻼﻡ‪ ،‬אﻓﺮאﺩ אﻧﺪﮐﯽ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ אﺯ ﺁﻧﻬﺎ אﻣـﺎﻡ ﻋﻠـﯽ )ﻋﻠﯿـﻪ אﻟـﺴﻼﻡ( ﺑـﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﭘﺲ אﺯ ﺟﻨﮓ ﺑﺪﺭ אﺳﯿﺮאﻧﯽ ﺭא ﮐﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺨﯿﺮ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺑـﻪ ‪ ١٠‬ﮐـﻮﺩک‬ ‫אﻧﺼﺎﺭ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﯿﺎﻣﻮﺯﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﺯאﺩ ﺷﻮﻧﺪ‪ ١١.‬אﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮאﻧﺪﻥ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﭘﺲ אﺯ ﻫﺠﺮﺕ ﺭﻭאﺝ ﭘﯿﺪא ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻭﻟـﯽ ﺷـﯿﻮﻉ ﺁﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﯿﺎﻥ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺻﺤﺎﺑﮥ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‪ ،‬אﻣـﺎﻡ ﻋﻠـﯽ )ﻋﻠﯿـﻪ אﻟـﺴﻼﻡ( אﺯ ﮐﺎﺗﺒـﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﯾـﺴﻨﺪﮔﺎﻥ‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻩ ﺑﻮﺩ؛ אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭ אﯾﺸﺎﻥ ﮐﺎﺗﺐ ﺭﺳﻤﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮﺧﯽ אﺯ ﻗﺮאﺭﺩאﺩﻫﺎی ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻗﺮאﺭﺩאﺩ ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ‪ ،‬ﺭא אﯾﺸﺎﻥ ﻧﮕﺎﺷﺖ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟـﺴﻼﻡ( ﻋـﻼﻭﻩ ﺑـﺮ ﮐﺎﺗـﺐ ﺧـﺎﺹ ﻗـﺮﺁﻥ ﺑـﻮﺩﻥ אﻭﻟـﯿﻦ‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪۀ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺄﺛﻮﺭ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﮑﺎﺕ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﺑﻮﺩ‪ .‬אﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭ אﯾﻦﺑﺎﺭﻩ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﯿﭻ ﺁﯾﻪאی אﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎﺯﻝ ﻧﺸﺪ ﻣﮕﺮ אﯾﻨﮑﻪ אﯾـﺸﺎﻥ ﺁﻥ ﺭא ﺑـﺮ ﻣـﻦ ﻗﺮאﺋـﺖ ﮐـﺮﺩ‪،‬‬ ‫ﺁﻥﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺩﯾﮑﺘﻪ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺁﻥ ﺭא ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮕﺎﺷﺘﻢ ﻭ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ﺗﻔـﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺄﻭﯾـﻞ‪،‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫ﻧﺎﺳﺦ ﻭ ﻣﻨﺴﻮﺥ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻭ ﺧﺎﺹ ﻭ ﻋﺎﻡ ﺁﯾﻪ ﺭא ﺑﻪ ﻣﻦ ﺁﻣﻮﺧﺖ‪«.‬‬ ‫ﺩ( אﻫﺘﻤﺎﻡ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ אﺯ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺑﻪ ﺁﻣـﻮﺯﺵ אﻣـﺎﻡ ﻋﻠـﯽ )ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫אﻟﺴﻼﻡ( אﻫﺘﻤﺎﻡ ﻭﯾﮋﻩאی ﺩאﺷﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ אﮔﺮ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺯ ﺳﺆאﻝ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺎﺯ ﻣﯽאﯾﺴﺘﺎﺩ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻـﻠﯽ אﷲ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺧﻮﺩ ﺳﺨﻦ ﺭא ﺁﻏﺎﺯ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺭא ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﻭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ אﺯ אﯾﺸﺎﻥ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ אﺯ ﺩﯾﮕﺮ אﺻﺤﺎﺏ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟ אﯾﺸﺎﻥ ﭘﺎﺳﺦ ﺩאﺩﻧﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ אﮔﺮ אﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﺆאﻝ ﻣﯽﮐﺮﺩﻡ‪ ،‬ﻣﺮא ﺧﺒﺮ ﻣﯽﺩאﺩ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻮﺩﻡ‪ ،‬אﯾـﺸﺎﻥ ]ﺧـﻮﺩ[‬ ‫‪١٣‬‬ ‫ﺁﻏﺎﺯ ]ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﺩאﺩﻥ[ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩ«‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ אﺳﺖ ﮐﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭא ﺧﺎﺯﻥُ ﻋﻠﻢِ אﻟﻨّﺒﯽ ﺧﻮאﻧﺪﻩאﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻻ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺩﺭِ ﺷـﻬﺮ‬ ‫‪١٤‬‬ ‫ﻋﻠﻢ ﻭ ﻭאﺭﺙ ﻭ ﺫﺧﯿﺮﻩﮐﻨﻨﺪۀ ﻋﻠﻢ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪאﯾﻢ‪«.‬‬ ‫ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﺗﻮ ﻭאﺭﺙ ﻋﻠﻢ ﻣﻦ ﻭ אﻣﺎﻡ ﻭ ﺧﻠﯿﻔﮥ ﭘﺲ אﺯ ﻣـﻦ ﻫـﺴﺘﯽ‪ .‬ﺑﻌـﺪ אﺯ ﻣـﻦ ﺁﻧﭽـﻪ ﺭא ﮐـﻪ ﻣـﺮﺩﻡ‬ ‫‪١٥‬‬ ‫ﻧﻤﯽﺩאﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽﺁﻣﻮﺯی‪«.‬‬ ‫‪ .١٠‬אﺑﻮﻋﻤﺮ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺭﺑّﻪ אﻷﻧﺪﻟﺴﯽ‪ ،‬אﻟﻌﻘﺪ אﻟﻔﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ :‬אﺣﻤﺪ אﻟﺰﯾﻦ ﻭ אﺑﺮאﻫﯿﻢ אﻻﺑﯿﺎﺭی‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ,‬ﺩאﺭ אﻷﻧﺪﻟﺲ‪ ,‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ‬ ‫‪١٥٧‬؛ ﺑﻼﺫﺭی ﺩﺭ ﻓﺘﻮﺡ אﻟﺒﻠﺪאﻥ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﻭאﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻇﻬﻮﺭ אﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﻗﺮﯾﺶ ﻓﻘﻂ ‪ ١٧‬ﻧﻔﺮ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻮﺩﻩאﻧﺪ؛‬ ‫אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺑﻼﺫﺭی‪ ،‬ﻓﺘﻮﺡ אﻟﺒﻠﺪאﻥ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﺔ אﻟﻨﻬﻀﺔ אﻟﻤﺼﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻗﺎﻫﺮﻩ‪ ١٣٧٩ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪ ،٥٨٠‬ﺡ ‪.١١٠٤‬‬ ‫‪ .١١‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯽ אﻻﺣﻤﺪی אﻟﻤﯿﺎﻧﺠﯽ‪ ،‬ﻣﮑﺎﺗﯿﺐ אﻟﺮﺳﻮﻝ‪ ،‬ﺩאﺭ ﺻﻌﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.١٠٥‬‬ ‫‪» .١٢‬ﻓَﻤَﺎ ﻧَﺰَﻟَﺖْ ﻋَﻠَﯽ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ ﺻَﻠﱠﯽ אﷲُ ﻋَﻠَﯿﻪِ ﻭَ ﺁﻟِﻪِ ﺁﯾﺔٌ ﻣِﻦَ אﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَﻗْﺮَﺃَﻧِﯿﻬَﺎ ﻭَ ﺃَﻣْﻠَﺎﻫَﺎ ﻋَﻠَﯽ ﻓَﮑﺘَﺒْﺘُﻬَـﺎ ﺑِﺨَﻄﱢـﯽ ﻭَ ﻋَﻠﱠﻤَﻨِـﯽ ﺗَﺄْﻭِﯾﻠَﻬَـﺎ ﻭَ‬ ‫ﺗَﻔْﺴِﯿﺮَﻫَﺎ ﻭَ ﻧَﺎﺳِﺨَﻬَﺎ ﻭَ ﻣَﻨْﺴُﻮﺧَﻬَﺎ ﻭَ ﻣُﺤْﮑﻤَﻬَﺎ ﻭَ ﻣُﺘَﺸَﺎﺑِﻬَﻬَﺎ ﻭَ ﺧَﺎﺻﱠﻬَﺎ ﻭَ ﻋَﺎﻣﱠﻬَﺎ«؛ אﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﺛﻘﺔ אﻹﺳﻼﻡ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﯾﻌﻘـﻮﺏ ﺑـﻦ אﺳـﺤﺎﻕ‬ ‫אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ אﻟﺮאﺯی‪ ،‬אﻟﮑﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﯽאﮐﺒﺮ ﻏﻔﺎﺭی‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻹﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺮאﻥ‪ ١٣٨٩ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪ ،٦٤‬ﺡ ‪.٤‬‬ ‫‪» .١٣‬ﺇﻧّﯽ ﮐُﻨﺖُ ﺇﺫא ﺳَﺄﻟﺘُﻪُ ﺃَﻧْﺒَﺄَﻧﯽ ﻭ ﺇﺫא ﺳَﮑَﺖﱡ אِﺑْﺘَﺪَﺃَﻧﯽ«؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﮐﺎﺗﺐ אﻟﻮאﻗﺪ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻘﺎﺕ אﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬ﺩאﺭ ﺻـﺎﺩﺭ‪ ،‬ﺑﯿـﺮﻭﺕ‪ ,‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ‬ ‫‪.٣٣٨‬‬ ‫‪» .١٤‬ﺃﻧﺎ ﺑﺎﺏُ ﻣَﺪﯾﻨَﺔِ אﻟﻌِﻠﻢِ ﻭَ ﺧﺎﺯِﻥُ ﻋﻠﻢِ ﺭﺳﻮﻝِ אﷲِ ﻭَ ﻭאﺭﺛُﻪُ«؛ אﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ אﻟﻘﻤّﯽ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑـﻪ ﺷـﯿﺦ‬ ‫ﺻﺪﻭﻕ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ אﻷﺧﺒﺎﺭ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﯽאﮐﺒﺮ ﻏﻔﺎﺭی‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺔ אﻟﻨﺸﺮ אﻻﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٣٦١ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ אﻭﻝ‪ ،‬ﺹ ‪ ،٥٨‬ﺡ ‪.٩‬‬ ‫‪٩‬‬

‫ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﺸﻬﻮﺭ »ﺃﻧﺎ ﻣَﺪﯾﻨَﺔُ אﻟﻌِﻠﻢِ ﻭَ ﻋَﻠﯽﱡ ﺑﺎﺑُﻬﺎ‪ ،‬ﻓَﻤَﻦ ﺃﺭאﺩَ אﻟﻌِﻠـﻢَ ﻓَﻠْﯿَـﺄﺕِ אﻟﺒـﺎﺏَ«‪ ،‬ﮐـﻪ ﺩﺭ ﺩﻫﻬـﺎ ﮐﺘـﺎﺏ‬ ‫ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺷﯿﻌﻪ ﻭ אﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭא ﺩﺭ ﺗﻌﻠﻢ ﻭ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻋﻠﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻـﻠﯽ‬ ‫‪١٦‬‬ ‫אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽﺩﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻫ( ﻋﺪﻡ ﻓﺮאﻣﻮﺷﯽ‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ אﻋﺘﻘﺎﺩאﺕ ﺣﻘّﮥ ﻣﺎ ﺷﯿﻌﯿﺎﻥ‪ ،‬אﻣﺎﻡ ﻣﻌﺼﻮﻡ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺯ ﻧﺴﯿﺎﻥ ﻭ ﻓﺮאﻣﻮﺷﯽ ﭘﯿﺮאﺳﺘﻪ אﺳﺖ‪ .‬אﻫﻞ ﺳـﻨﺖ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﺪﻡ ﻧﺴﯿﺎﻥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺩאﺩﻩאﻧﺪ؛ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺩﻣﺸﻖ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﺑﻪ ﺧﺪא ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ]ﻫﺮﮔﺰ[ ﮔﻤﺮאﻩ ﻧﺸﺪﻡ ﻭ ﮐﺴﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻭאﺳﻄﮥ ﻣﻦ ﮔﻤﺮאﻩ ﻧﺸﺪ ﻭ‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺭא ]ﻫﯿﭻﮔﺎﻩ[ ﻓﺮאﻣﻮﺵ ﻧﮑﺮﺩﻡ‪«.‬‬ ‫ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺧﻮאﺭﺯﻣﯽ ﻫﻢ אﺯ ﻗﻮﻝ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ אﺯ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא ﻧﺸﻨﯿﺪﻡ‪ ،‬ﻣﮕﺮ אﯾﻨﮑـﻪ ﺁﻥ ﺭא ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺳـﭙﺮﺩﻡ ﻭ ﻧﮕـﺎﻩ ﺩאﺷـﺘﻢ ﻭ‬ ‫ﻓﺮאﻣﻮﺷﺶ ﻧﮑﺮﺩﻡ‪«.‬‬ ‫אﯾﻦ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﺩﺭ ﻣﺘﻮﻥ ﺷﯿﻌﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ؛ אﺯ אﻣﺎﻡ ﺑﺎﻗﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ אﻣﯿﺮאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪ :‬ﺁﻧﭽﻪ ﺭא ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ אﻣـﻼ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﺑﻨـﻮﯾﺲ‪ .‬אﻣﯿﺮאﻟﻤـﺆﻣﻨﯿﻦ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬אی ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא‪ ،‬אﺯ ﻓﺮאﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻥ ]ﻣﻦ[ ﻣﯽﻫﺮאﺳﯿﺪ؟ ﻓﺮﻣـﻮﺩ‪ :‬ﻧـﻪ‪ ،‬ﻣـﻦ אﺯ ﻓﺮאﻣـﻮﺵ‬ ‫ﮐﺮﺩﻥ ﺗﻮ ﻧﻤﯽﻫﺮאﺳﻢ ]ﭼﺮאﮐﻪ[ אﺯ ﺧـﺪא ﺧﻮאﺳـﺘﻪאﻡ ﺗـﻮ ﺭא ﺣﺎﻓﻈـﻪאی ﻧﯿﮑـﻮ ﻋﻨﺎﯾـﺖ ﮐﻨـﺪ ﻭ‬ ‫ﻓﺮאﻣﻮﺷﺖ ﻧﮕﺮﺩאﻧﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺮאی ﺷﺮﮐﺎﯾﺖ ﺑﻨﻮﯾﺲ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺷـﺮﮐﺎی ﻣـﻦ ﭼـﻪ ﮐـﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪ :‬אﻣﺎﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ אﺯ ﻧﺴﻞ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ אﯾﺸﺎﻥ אﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮ אﻣـﺖ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎﺭאﻥ ﻣﯽﺑﺎﺭﺩ؛ ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ אﯾـﺸﺎﻥ אﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺩﻋﺎﻫﺎﺷـﺎﻥ ﻣـﺴﺘﺠﺎﺏ‪ ،‬ﺑﻼﻫـﺎ אﺯ אﯾـﺸﺎﻥ‬ ‫ﺭﻭیﮔﺮﺩאﻥ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ אﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﺮאﯾﺸﺎﻥ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﯽﮔﺮﺩﺩ‪«.‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﻭ אﻗﺪאﻣﺎﺕ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬

‫‪».١٥‬ﺃﻧﺖَ ﻭאﺭﺙُ ﻋِﻠﻤﯽ ﻭَ ﺃﻧﺖَ אﻹﻣﺎﻡُ ﻭَ אﻟﺨَﻠﯿﻔﺔُ ﺑَﻌﺪی؛ ﺗُﻌَﻠﱢﻢُ אﻟﻨّﺎﺱَ ﺑَﻌﺪی ﻣﺎ ﻻ ﯾَﻌﻠَﻤﻮﻥَ«؛ ﺃﺑﻮאﻟﻘﺎﺳﻢ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠـﯽّ אﻟﺨـﺰّאﺯ‬ ‫אﻟﻘﻤّﯽ‪ ,‬ﮐﻔﺎﯾﺔ אﻷﺛﺮ ﻓﯽ אﻟﻨﺺّ ﻋﻠﯽ אﻷﺋﻤّﺔ אﻻﺛﻨﯽ ﻋﺸﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ אﻟﺴﯿﺪ ﻋﺒﺪאﻟﻠﻄﯿﻒ אﻟﺤﺴﯿﻨﯽ אﻟﮑﻮﻩﮐﻤﺮی‪ ،‬ﻧـﺸﺮ ﺑﯿـﺪאﺭ‪ ١٤٠١ ,‬ﻫ‪ ,‬ﺹ‬ ‫‪.١٣٢‬‬ ‫‪ .١٦‬ﺑﺮאی ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺩﺭ ﻓﺮאﻭאﻥ אﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻣﺮאﺟﻌﻪ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ אﻟﺮّﯾﺸﻬﺮی ﻭ ﺁﺧﺮﻭﻥ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ אﻻﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻓﯽ‬ ‫אﻟﮑﺘﺎﺏ ﻭ אﻟﺴﻨّﺔ ﻭ אﻟﺘﺎﺭﯾﺦ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﺤﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻗﻢ ﻭ ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٢٢ ,‬ﻫ‪ ,‬ﺝ ‪ ،١٠‬ﺹ ‪ ٢٥‬ﻭ ‪.٢٦‬‬

‫‪١٠‬‬

‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮔﺬﺭא ﺑﻪ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﺎ ﺭא ﺑـﺎ ﻓـﻀﺎ ﻭ ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﻬـﺎی ﺁﻥ ﺯﻣـﺎﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﻗﺒﺎﻝ אﺣﺎﺩﯾﺚ אﯾﺸﺎﻥ‪ ،‬ﺁﺷﻨﺎﺗﺮ ﻣﯽﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﯽ אﯾﺸﺎﻥ ﺭא ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺩﻭﺭﻩ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮﺩ‪:‬‬ ‫אﻟﻒ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬ ‫אﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻪ אﺯ ﺗﻮﻟﺪ אﻣﺎﻡ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ﺩﻩ ﻫﺠﺮی אﺩאﻣﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ אﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﯽﺗـﺮﯾﻦ ﺩﻭﺭאﻥ ﺯﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﺁﻥ‬ ‫ﺣﻀﺮﺕ אﺳﺖ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﺩﺭ אﯾﻦ ﻣﺪﺕ ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ ﺷﺎﮔﺮﺩی ﺳﺨﺖﮐﻮﺵ ﻫﻤﻮאﺭﻩ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎ ﯾـﺎﺭ ﻭ ﻫﻤـﺮאﻩ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﺿﺒﻂ ﺳﻨﻦ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﭘﺮﺩאﺧﺘـﻪ אﺳـﺖ‪ .‬אﺯ ﻫﻤـﯿﻦ ﺭﻭ אﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻫﯿﭻ ﺁﯾﻪאی אﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎﺯﻝ ﻧﺸﺪ ﻣﮕﺮ אﯾﻨﮑﻪ אﯾﺸﺎﻥ ﺁﻥ ﺭא ﺑﺮ ﻣـﻦ ﻗﺮאﺋـﺖ ﮐـﺮﺩ‪ ،‬ﻭ‬ ‫אﻣﻼ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺁﻥ ﺭא ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮕﺎﺷﺘﻢ ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺄﻭﯾﻞ‪ ،‬ﻧﺎﺳـﺦ ﻭ ﻣﻨـﺴﻮﺥ‪،‬‬ ‫‪١٧‬‬ ‫ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻭ ﺧﺎﺹ ﻭ ﻋﺎﻡ ﺁﯾﻪ ﺭא ﺑﻪ ﻣﻦ ﺁﻣﻮﺧﺖ‪«.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ אﻡّﺳﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪא ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﭘﻮﺳﺘﯽ ﺧﻮאﺳﺖ ﻭ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﺑﯽﻃﺎﻟﺐ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﺰﺩ‬ ‫ﻭی ﺑﻮﺩ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪא אﻣﻼ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﻭ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﯽﻧﻮﺷـﺖ ﺗـﺎ ﺁﻧﮑـﻪ ﭘـﺸﺖ ﻭ ﺭﻭ ﻭ‬ ‫‪١٨‬‬ ‫ﺟﺎی ﺩﺳﺘﻬﺎ ﻭ ﭘﺎﻫﺎی ﭘﻮﺳﺖ ]אﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪ[ ﭘُﺮ ﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﻭ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﻭ ﺗﺮﺑﯿﺖ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﻫﺘﻤﺎﻡ ﻭﯾﮋﻩאی ﺩאﺷـﺘﻪ אﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ אﯾﻦ ﺩﻭﺭאﻥ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺸﺘﺎﻕ ﯾﺎﺩﮔﯿﺮی ﻣﻌﺎﺭﻑ אﻟﻬﯽ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺭאﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮאﺟﻌـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮﺩ ﻭ אﺯ ﺗﻌـﺎﻟﯿﻢ‬ ‫אﯾﺸﺎﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﯽﺟﺴﺖ ﻭ אﻣﺎﻡ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﻌﯽ ﺩﺭ ﯾﺎﺩﮔﯿﺮی ﺩאﺷﺖ ﻭ ﻗﺼﺪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ ﻣﮕـﺮ ﺑـﻪ ﺩﺳـﺘﻮﺭ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺪאﺷﺖ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ אﺣﺎﺩﯾﺚ אﻣﺎﻡ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺩﻭﺭאﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮐﻤﺘﺮ אﺯ ﺩﻭﺭאﻧﻬﺎی ﺑﻌﺪی אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺏ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻠﻔﺎ‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﻭ אﻧﺼﺎﺭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ ﻭאﺭﺙ ﺣﻘﯿﻘﯽ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻄﺮﺡ ﺑـﻮﺩ‪ .‬ﻟـﺬא ﺩﺭ‬ ‫ﺩﻭﺭאﻥ ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮥ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻠﻔﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ ﺩאﻧﺎﺗﺮﯾﻦِ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﻭ ﮐﻼﻡ ﻭ ﺣﮑﻢ אﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭی‬ ‫אﺯ ﻗﻀﺎﯾﺎ ﻓﺼﻞאﻟﺨﻄﺎﺏ ﺩﻋﺎﻭی ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺩﺭ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﻣﺘﻌﺪﺩی ﮔﺰאﺭﺵ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻪ ﺳـﺆאﻻﺕ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎی ﻣﺬאﻫﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﮐﻪ ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﯿﺮאﻣﻮﻥ אﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽﺁﻣﺪﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﺩאﺩﻩאﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﮥ ﺩﻭﻡ ﻧﯿﺰ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭא אﻋﻠﻢ ﻭ אﻗﻀﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻣﯽﺩאﻧﺪ‪ .‬אﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆאﻻﺕ ﯾﮑـﯽ‬ ‫אﺯ ﻋﻠﻤﺎی ﯾﻬﻮﺩ אﻭ ﺭא ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺣﻮאﻟﻪ ﻣﯽﺩﻫﺪ ﻭ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﺗﻮ ﺭא ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﺴﯽ ﺭאﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ אﻭ ﺩאﻧﺎﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮﺩِ אﻣﺖ ﻣﺎ אﺳﺖ ﻭ ﺑـﻪ ﺗﻤـﺎﻡ‬ ‫‪١٩‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺗﻮ אﺯ אﻭ ﺳﺆאﻝ ﺧﻮאﻫﯽ ﮐﺮﺩ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺩאﺭﺩ؛ אﻭ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﺑﯽﻃﺎﻟﺐ אﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪» .١٧‬ﻓَﻤَﺎ ﻧَﺰَﻟَﺖْ ﻋَﻠَﯽ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ ﺁﯾﺔٌ ﻣِﻦَ אﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَﻗْﺮَﺃَﻧِﯿﻬَﺎ ﻭَ ﺃَﻣْﻠَﺎﻫَﺎ ﻋَﻠَﯽ ﻓَﮑﺘَﺒْﺘُﻬَﺎ ﺑِﺨَﻄﱢﯽ ﻭَ ﻋَﻠﱠﻤَﻨِﯽ ﺗَﺄْﻭِﯾﻠَﻬَـﺎ ﻭَ ﺗَﻔْـﺴِﯿﺮَﻫَﺎ ﻭَ ﻧَﺎﺳِـﺨَﻬَﺎ ﻭَ‬ ‫ﻣَﻨْﺴُﻮﺧَﻬَﺎ ﻭَ ﻣُﺤْﮑﻤَﻬَﺎ ﻭَ ﻣُﺘَﺸَﺎﺑِﻬَﻬَﺎ ﻭَ ﺧَﺎﺻﱠﻬَﺎ ﻭَ ﻋَﺎﻣﱠﻬَﺎ«؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪ ،٦٤‬ﺡ ‪.٢٧٨‬‬ ‫‪ .١٨‬ﺑﺮאی ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺩﺭ ﻓﺮאﻭאﻥ אﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮאﺟﻌﻪ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ אﻟﺮﯾﺸﻬﺮی ﻭ ﺁﺧﺮﻭﻥ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٠‬ﺡ ‪ ،٤٨٥٨‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ אﺯ‬

‫ﺃﺩﺏ אﻹﻣﻼﺀ ﻭאﻹﺳﺘﻤﻼﺀ‪.‬‬ ‫‪» .١٩‬ﺃُﺭْﺷِﺪُک ﺇِﻟَﯽ ﻣَﻦْ ﻫُﻮَ ﺃَﻋْﻠَﻢُ ﺃُﻣﱠﺘِﻨَﺎ ﺑِﺎﻟْﮑﺘَﺎﺏِ ﻭَ אﻟﺴﱡﻨﱠﺔِ ﻭَ ﺟَﻤِﯿﻊِ ﻣَﺎ ﻗَﺪْ ﺗَﺴْﺄَﻝُ ﻋَﻨْﻪُ ﻭَ ﻫُﻮَ ﺫَאک«؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪ ،٥٣١‬ﺡ ‪.٨‬‬ ‫‪١١‬‬

‫ﺁﻥﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﭘﺲ אﺯ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﺑﯽﺑﮑﺮ ﻧﺎﻣﮥ אﻣﺎﻡ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﻪ אﻭ ﺩﺭ אﺧﺘﯿﺎﺭ ﻋﻤﺮﻭﻋﺎﺹ ﻭ ﻣﻌﺎﻭﯾـﻪ‬ ‫ﻗﺮאﺭ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺁﻥ ﺭא ﻣﯽﺧﻮאﻧﺪ ﻭ אﺯ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻭ ﺑﻼﻏﺖ ﻭ ﺩאﻧﺎﯾﯽ ﻟﺬﺕ ﻣﯽﺑﺮﺩ‪ .‬אﻭ ﺩﺭ ﺟﻮאﺏ‬ ‫ﻭﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﮐﻪ ﺧﻮאﺳﺘﺎﺭ ﻣﺤﻮ ﮐﺮﺩﻥ אﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻭאی ﺑﺮ ﺗﻮ! ﺁﯾﺎ אﺯ ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮאﻫﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻠﻤـﯽ ﺭא ﺑـﺴﻮﺯאﻧﻢ؟ ﺑـﻪ ﺧـﺪא ﻗـﺴﻢ ﮐـﻪ ﻋﻠﻤـﯽ‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢﺗﺮ ﻭ ﺭﻭﺷﻦﺗﺮ אﺯ ﺁﻥ ﻧﺸﻨﯿﺪﻩאﻡ‪«.‬‬ ‫ﺝ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫ﺳﺮאﻧﺠﺎﻡ ﭘﺲ אﺯ ﻣﺮگ ﻋﺜﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺭאﻩ ﺭﻭﺷﻦ ﻫﺪאﯾﺖ ﺭא ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﺧﻠﯿﻔﮥ ﺑﺮﺣـﻖ ﺭﺳـﻮﻝ ﺧـﺪא ﻫﺠـﻮﻡ‬ ‫ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻼﻓﺖ ﻇﺎﻫﺮی ﺭא ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭא ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ אﻣﺎﻡ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻭאﺭﺙ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿـﺴﺖ ﻭ ﭘـﻨﺞ‬ ‫ﺳﺎﻝ אﺯ ﺳﯿﺮﻩ ﻭ ﻣﻨﺶ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ אﯾﻦ ﺩﻭﺭאﻥ ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻫﻤﺖ אﻣﺎﻡ ﻣﺼﺮﻭﻑ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻋـﺪﻝ ﻋﻠـﻮی ﺭא ﺑﺮﻧﺘﺎﺑﯿﺪﻧـﺪ ﻭ ﻫـﺮ ﺭﻭﺯ‬ ‫ﺑﺤﺮאﻧﯽ ﺭא ﺁﻓﺮﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻞ‪ ،‬ﺻﻔﯿﻦ ﻭ ﻧﻬﺮﻭאﻥ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮאﺯﻫﺎی אﯾﻦ ﺗﺮﺟﯿﻊﺑﻨﺪ אﺳﺖ‪ .‬אﯾﻦ ﻓﺮאﺯ ﻭ ﻧﺸﯿﺒﻬﺎ ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻄﺒﻪﻫﺎی ﺣﻤﺎﺳﯽ‪ ،‬אﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻭ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻭ אﺧﻼﻗﯽ ﻭ ﻗـﻀﺎﻭﺗﻬﺎ ﻭ ﮐﻠﻤـﺎﺕ ﻧﻐـﺰ ﻭ‬ ‫אﺭﺯﺷﻤﻨﺪ אﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﯿﺶ אﺯ ﭘﯿﺶ ﺻﺪﻭﺭ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً ﻣﺮאﺟﻌﺎﺕ ﻣﺮﺩﻣﯽ אﻣﺎﻡ ﺩﺭ ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻼﻓﺖ ﻓﺮאﺗﺮ אﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻤـﯿﻦ ﺳـﺒﺐ ﮔـﺸﺖ ﺁﺛـﺎﺭ ﺣـﺪﯾﺜﯽ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺩﻭﺭאﻧﻬﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ אﺯ אﯾﺸﺎﻥ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﯿﻮﻩﻫﺎی ﻧﺸﺮ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﻫﺮ ﮐﺪאﻡ אﺯ ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ ﺑﺮאی ﺗﺮﻭﯾﺞ ﻣﻌﺎﺭﻑ אﺳـﻼﻣﯽ ﺩﺭ ﺑـﯿﻦ ﻋـﻮאﻡ ﻭ ﺧـﻮאﺹ ﺟﺎﻣﻌـﻪ אﺯ ﺭﻭﺷـﻬﺎی ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻥ‬ ‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﻭ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻥ אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ אﺯ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻭﺟﻪ ﺩﺭ ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺳﻮﺩ ﻣﯽﺟـﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ אﯾﻦ ﻣﯿﺎﻥ ﺩﻭﺭאﻥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻬﺎی ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ אﯾﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ אﺯ‬ ‫ﺷﯿﻮﻩﻫﺎی ﺯﯾﺮ ﺑﺮאی ﻧﺸﺮ ﺣﺪﯾﺚ אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪:‬‬ ‫אﻟﻒ( ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺭא ﺣﻘﯽ ﺑﺮ ﻭאﻟﯽ ﻭ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﯽﺩאﻧﺴﺖ ﻭ ﺧـﻮﺩ אﺯ ﻫـﺮ ﻓﺮﺻـﺘﯽ‬ ‫ﺑﺮאی ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﺮﺩﻡ אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺁﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﺰאﺭﺵ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻫﺮﮔﺎﻩ אﺯ ﻧﺒﺮﺩ ﻓﺮאﻏﺖ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺩאﻭﺭی ﻣﯿﺎﻥ‬ ‫ﺁﻧﺎﻥ ﻣﯽﭘﺮﺩאﺧﺖ‪ ٢١.‬אﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎی ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ אﻣﺎﻡ ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ ﭘﺲ אﺯ ﻧﻤـﺎﺯ ﺻـﺒﺢ ﺑـﻮﺩﻩ אﺳـﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﻘﻠﻬـﺎی‬ ‫ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﻭ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ אﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ אﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﺑﺎﻗﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﻤﺎﺯ ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽﺁﻭﺭﺩ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺧﻮﺭﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮﻉ ﻣﯽﮐﺮﺩ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻃﻠﻮﻉ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺗﻬﯿﺪﺳﺘﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻤﻨﺪאﻥ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ אﻗﺸﺎﺭ ﻣـﺮﺩﻡ‬ ‫‪» .٢٠‬ﻭَﯾْﺤَﮏَ! ﺃَﺗَﺄﻣُﺮُﻧﯽ ﺃﻥْ ﺃَﺣْﺮُﻕَ ﻋِﻠْﻤﺎً ﻣِﺜﻞَ ﻫﺬא؟ ﻭَ אﻟﻠّﻪ ﻣﺎ ﺳَﻤِﻌْﺖُ ﺑِﻌِﻠﻢٍ ﺃﺟْﻤَﻊَ ﻣِﻨْﻪ ﻭَ ﻻ ﺃﺣْﮑَﻢَ ﻣِﻨﻪ ﻭَ ﻻ ﺃﻭﺿَﺢَ«؛ אﺑﻮאﺳـﺤﺎﻕ אﺑـﺮאﻫﯿﻢ‬ ‫ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ אﺑﻦﻫﻼﻝ ﺛﻘﻔﯽ‪ ،‬אﻟﻐﺎﺭאﺕ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﯿﺪ ﺟﻼﻝאﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﺪﺙ אﺭﻣﻮی‪ ،‬אﻧﺠﻤﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮאﻥ‪ ١٣٩٥ ,‬ﻫ‪،‬‬ ‫ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٢٥١‬‬ ‫‪ .٢١‬ﻣﺤﻤﺪ אﻟﺮﯾﺸﻬﺮی ﻭ ﺁﺧﺮﻭﻥ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ ‪ ،١٦٠‬ﺡ ‪ ،١٤٢٦‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ אﺯ אﺑﻮﻣﺤﻤﺪ אﻟﺤﺴﻦ ﺑـﯽ אﺑـﯽאﻟﺤـﺴﻦ אﻟـﺪﯾﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺇﺭﺷـﺎﺩ‬ ‫אﻟﻘﻠﻮﺏ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻷﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٣٩٨ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺹ ‪.٢١٨‬‬ ‫‪١٢‬‬

‫ﻧﺰﺩ אﻭ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﻭ אﻭ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﯾﻦ ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﻣـﯽﺁﻣﻮﺧـﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺳـﺎﻋﺘﯽ ﺧـﺎﺹ אﺯ אﯾـﻦ‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺮﻣﯽﺧﺎﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﻭ ﺩﺭ ﮔﺰאﺭﺷﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﻗﺘﯽ ﺷﺨﺼﯽ אﺯ אﻣﺎﻡ ﺧﻮאﺳﺖ ﺗﺎ אﯾﻤﺎﻥ ﺭא ﺑﺮאی אﻭ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬אﻣـﺎﻡ‬ ‫ﺟﻮאﺏ אﻭ ﺭא ﺑﻪ ﺟﻠﺴﮥ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪ ﻣﻮﮐﻮﻝ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪:‬‬ ‫»ﻓﺮﺩא ﻧﺰﺩ ﻣﻦ ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﺎﺳﺦ ﺩﻫﻢ ﺗﺎ אﮔﺮ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﮥ ﻣﺮא ﻓﺮאﻣﻮﺵ ﮐـﺮﺩی‬ ‫ﺩﯾﮕﺮی ﺁﻥ ﺭא ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺎﺭﺩ؛ ﭼﺮאﮐﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺷﮑﺎﺭ ﺭﻣﻨـﺪﻩ אﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾﮑـﯽ ﺁﻥ ﺭא‬ ‫‪٢٣‬‬ ‫ﺩﺭﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﻭ ﯾﮑﯽ ﺁﻥ ﺭא אﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﯽﺩﻫﺪ‪«.‬‬ ‫ﺏ( ﺧﻄﺎﺑﻪ‬ ‫‪٢٤‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺩﻭ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﺳﺨﻨﺮאﻧﯽ ﻓﺮﺩ ﺑﺮאی ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘُﺮ ﻭאﺿﺢ אﺳﺖ ﮐﻪ אﻣﮑﺎﻥ ﺳﺨﻨﺮאﻧﯽ ﻭ ﺳﺨﻨﻮﺭی ﺩﺭ ﺻﺪﺭ אﺳﻼﻡ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﺩאﺩﻩ ﻣـﯽﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﻤﺮאﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪאﺷﺘﻨﺪ؛ אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭ ﺩﺭ ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻠﻔﺎ אﻣﮑـﺎﻥ ﺳـﺨﻨﺮאﻧﯽ ﺑـﺮאی אﻣـﺎﻡ‬ ‫ﻓﺮאﻫﻢ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻭﻟﯽ ﭘﺲ אﺯ ﭘﺬﯾﺮﺵ ﺧﻼﻓﺖ ﺳﺨﻨﺮאﻧﯿﻬﺎی ﻣﺘﻌﺪﺩی ﺩﺭ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺑـﺼﺮﻩ‪ ،‬ﮐﻮﻓـﻪ ﻭ אﺭﺩﻭﮔﺎﻫﻬـﺎی ﺟﻨﮕـﯽ‬ ‫ﺟﻤﻞ‪ ،‬ﺻﻔﯿﻦ ﻭ ﻧﻬﺮﻭאﻥ‪ ،‬ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ אﻓﺮאﺩ ﺧﺎﺹ ﯾﺎ ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﻣـﺴﻠﻤﯿﻦ אﯾـﺮאﺩ ﮐـﺮﺩﻩאﻧـﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺗـﺎﺭﯾﺦ ﺛﺒـﺖ ﺷـﺪﻩ ﻭ‬ ‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺨﺸﯽ אﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫אﺯ אﻣﺎﻡ אﻟﺨُﻄﺒﺎﺀ ﻭ אﻟﺒﻠﻐﺎ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﺑﯽﻃﺎﻟﺐ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺧﻄﺒﻪﻫﺎﯾﯽ ﻏﺮّא ﻭ ﺷﯿﻮא ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ אﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﺯﻣﺎﻧﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﻧﻤﺎﺯﻫﺎی ﺟﻤﻌﻪ ﻭ ﻋﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩאﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺝ( ﺩﻋﺎ‬ ‫אﺯ ﻣﻨﻈﺮ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﻋﺎ ﺩﻭﺳﺖﺩאﺷﺘﻨﯽﺗﺮﯾﻦ אﻋﻤﺎﻝ ﻧﺰﺩ ﺧﺪאﻭﻧﺪ אﺳﺖ؛‪ ٢٥‬אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺑـﺎ ﻧـﻮאی‬ ‫ﻋﺎﺭﻓﺎﻧﮥ ﺧﻮﯾﺶ ﺩﺭ ﺧﻠﻮﺕ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﺒﻮﺩ ﺑﯽﻫﻤﺘﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻓﯽ אﯾﺸﺎﻥ‬ ‫‪٢٦‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪» :‬ﻭَ ﮐﺎﻥَ ﺃﻣﯿﺮُאﻟﻤُﺆﻣﻨﯿﻦَ ﺭَﺟُﻼً ﺩَﻋّﺎﺀً«‪.‬‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺑﺮאی ﺗﻘﺮﺏ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ אﺣﺪﯾﺖ ﻭ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺩﯾﮕﺮאﻥ אﺯ אﯾﻦ ﺷﯿﻮﻩ אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣـﯽﮐﺮﺩﻧـﺪ؛ ﻟـﺬא‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ אﺯ ﯾﺎﺭאﻥ ﺗﻮאﻧﺎ ﻭ ﮐﻮﺷﺎی אﯾﺸﺎﻥ ﺳﻌﯽ ﺩﺭ ﺛﺒﺖ אﺩﻋﯿﮥ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻧﻤﻮﺩﻩאﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻥﮐﻪ ﮐﻤﯿﻞ ﺑـﻦ ﺯﯾـﺎﺩ ﻧَﺨَﻌـﯽ‬ ‫ﻭﻗﺘﯽ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ אﻣﺎﻡ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺼﺮﻩ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺩﻋﺎی ﺧﻀﺮ ﺩﺭ ﺷـﺐ ﻧﯿﻤـﮥ‬ ‫ﺷﻌﺒﺎﻥ ﺭא ﻣﯽﺷﻨﻮﺩ ﺗﺎﺏ ﻧﻤﯽﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺷﺐﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﯽﺭﻭﺩ ﻭ אﺯ אﻣﺎﻡ ﻣﯽﺧﻮאﻫﺪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺩﻋﺎ ﺭא ﺑﻪ אﻭ‬ ‫‪٢٧‬‬ ‫ﺑﯿﺎﻣﻮﺯﺩ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﻧﯿﺰ ﺿﻤﻦ ﭘﺬﯾﺮﺵ ﺩﺭﺧﻮאﺳﺘﺶ ﻭی ﺭא ﺑﻪ ﺧﻮאﻧﺪﻥ אﯾﻦ ﺩﻋﺎ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢٢‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ ‪ ،١٦٠‬ﺡ ‪ ،١٤٢٥‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ אﺯ ﻋﺒﺪאﻟﺤﻤﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﺑﯽאﻟﺤﺪﯾﺪ אﻟﻤﻌﺘﺰﻟﯽ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ אﺑـﻦ אﺑـﯽאﻟﺤﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﺷـﺮﺡ‬ ‫ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ אﺑﻮאﻟﻔﻀﻞ אﺑﺮאﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺩאﺭ אﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٣٨٧ ,‬ﻫ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ ‪.١٠٩‬‬ ‫‪ .٢٣‬אﻟﺸﺮﯾﻒ אﻟﺮﺿﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ ‪.٢٦٦‬‬ ‫‪ .٢٤‬אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﺎﺭﺱ אﻟﺮאﺯی אﻟﻘﺰﻭﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺠﻢ ﻣﻘﺎﯾﯿﺲ אﻟﻠﻐﻪ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﺔ אﻻﻋﻼﻡ אﻹﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ,‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.١٩٨‬‬ ‫‪ .٢٥‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪ ،٤٦٧‬ﺡ ‪.٨‬‬ ‫‪ .٢٦‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺩﻋّﺎﺀ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺩﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢٧‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ אﻟﻤﺤﻤﻮﺩی‪ ،‬ﻧﻬﺞ אﻟﺴﻌﺎﺩﻩ ﻓﯽ ﻣﺴﺘﺪﺭک ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ,‬ﻣﺆﺳّـﺴﺔ אﻻﻋﻠﻤـﯽ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٦‬ﺹ ‪١٤٨‬؛ ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﻪ ﭘـﺎﺱ‬ ‫ﺗﻼﺵ ﮐﻤﯿﻞ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﻭ ﻧﮕﻬﺪאﺭی אﯾﻦ ﺩﻋﺎﺳﺖ ﮐﻪ אﻣﺮﻭﺯ ﻣﺎ ﺩﻋﺎی ﺧﻀﺮ ﺭא ﺩﻋﺎی ﮐﻤﯿﻞ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪١٣‬‬

‫ﻭ ﺁﻥﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺯﺭّ ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺶ ﻗﺮﺁﻥ ﺭא ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻮﻓـﻪ ﻗﺮאﺋـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬ ‫אﻣﺎﻡ ﺩﻋﺎﯾﯽ ﺭא ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ אﻭ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺯﺭّ ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺶ ﻣﯽﺁﻣﻮﺯﺩ ﻭ ﺑـﻪ אﻭ ﻣـﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪» :‬ﻫﺮﮔـﺎﻩ ﺧـﺘﻢِ ﻗـﺮﺁﻥ‬ ‫‪٢٨‬‬ ‫ﻧﻤﻮﺩی אﯾﻦ ﺩﻋﺎ ﺭא ﺑﺨﻮאﻥ«‪.‬‬ ‫ﺩ( ﮐﺘﺎﺑﺖ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺯ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﮐﺴﺎﻧﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ אﺑﺘﺪאی אﺳﻼﻡ אﺯ ﻧﻌﻤﺖ ﺳـﻮאﺩ ﺑﺮﺧـﻮﺭﺩאﺭ ﺑﻮﺩﻧـﺪ‪ .‬ﻟـﺬא ﺩﺭ‬ ‫ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻧﮕﺎﺭﺷﻬﺎی ﻣﺘﻌﺪﺩی אﻧﺠﺎﻡ ﺩאﺩﻩאﻧﺪ‪ .‬אﮔﺮﭼﻪ ﺭﻭﺵ אﻣﺎﻡ ﺩﺭ ﻧﮕـﺎﺭﺵ‪ ،‬ﺷـﯿﻮۀ‬ ‫ﻧﺸﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮאی אﻓﺮאﺩ ﺧﺎﺹ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ‪ ،‬ﻭﻟﯽ ﺑﯽﺷﮏ ﯾﮑﯽ אﺯ ﺭﻭﺷﻬﺎی ﻧﺸﺮ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺑﺮאی ﻧﺴﻠﻬﺎی ﺑﻌﺪی אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭی ﮐﻪ אﺯ ﺑﺮﺧﯽ ﮔﺰאﺭﺷﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﯽﺁﯾﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﭘﻮﺳﺘﻬﺎی ﻣﺘﻌﺪﺩی ﺑﻮﺩ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻭ ﻗﺮﺁﻧﯽ אﻣﺎﻡ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻗﺮאﺭ ﺩאﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ אﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ ﻭﺩאﯾﻊ אﻣﺎﻣﺖ ﻫﻢאﮐﻨـﻮﻥ ﺩﺭ ﺩﺳـﺖ‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﺼﺮ )ﻋﺠﻞ אﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮﺟﻪ( אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫ( ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪﮔﺎﺭی ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻓﺎﺻﻠﻪﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬אﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣـﻀﺎﻣﯿﻦ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ ﻭ ‪ ...‬אﺯ ﻣﺰאﯾـﺎی ﻧﺎﻣـﻪﻧﮕـﺎﺭی‬ ‫אﺳﺖ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﺑﺮאی אﻧﺘﻘﺎﻝ ﻭ ﻧﺸﺮ אﻫﺪאﻑ ﺧﻮﯾﺶ אﺳﺘﻔﺎﺩۀ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮﺩﻩאﻧﺪ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﭘﺲ‬ ‫אﺯ ﺭﺣﻠﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﺯ אﯾﻦ ﺷﯿﻮﻩ אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻧﺪ؛ אﻟﺒﺘﻪ אﮐﺜﺮ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی אﯾﺸﺎﻥ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ אﯾﺎﻡ ﺧﻼﻓﺘﺸﺎﻥ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ אﯾﻦ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺣﻀﺮﺕ אﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺁﻥ‪ ،‬ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺭﻭאﯾﺎﺕ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( אﺷﺎﺭﻩ‬ ‫ﻭ אﺳﺘﺸﻬﺎﺩ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫אﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ אﺯ ﺗﻨﻮﻉ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﺑﺮﺧﻮﺭﺩאﺭ אﺳﺖ؛ ﮔﺎﻩ ﺑﺮאی ﻧﺼﯿﺤﺖ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮאی ﻋﺮﺽ ﺗﺴﻠﯿﺖ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ‬ ‫ﺭאﻫﮑﺎﺭی ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﯾﺎ ﻋﺘﺎﺑﯽ ﺣﺎﮐﻤﺎﻧﻪ ﻭ ﯾﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪאی ﭘﺪﺭאﻧﻪ ﻭ ﻣﻮﻋﻈﻪאی ﻋﺎﺭﻓﺎﻧﻪ ﻭ ﯾﺎ ‪ ...‬אﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﯽ אﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫אﮐﺜﺮ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮאً ﭘﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ‪ ،‬ﮐـﺴﯽ ﭼﻨـﯿﻦ ﮔـﺴﺘﺮﺩﻩ אﺯ‬ ‫אﯾﻦ ﻓﻦ אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ אﺯ ﻋﻠﺘﻬﺎی אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ אﺯ אﯾﻦ ﺷﯿﻮﻩ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪאﺭی ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮאی ﻣﺪﺕ ﻣﺪﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﺜﻼً‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻭﻓﺎﺕ ﺩﺭ ﺗﻮﺻﯿﻪﻧﺎﻣﻪאی ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﺣﺴﻦ ﻭ אﻣﺎﻡ ﺣﺴﯿﻦ )ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪:‬‬ ‫»ﺷﻤﺎ ﻭ ﻫﻤﮥ ﻓﺮﺯﻧﺪאﻥ ﻭ ﮐﺴﺎﻧﻢ ﻭ ﺁﻥ ﺭא ﮐﻪ ﻧﺎﻣﮥ ﻣﻦ ﺑﺪﻭ ﺭﺳﺪ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﺱ אﺯ‬ ‫‪٢٩‬‬ ‫ﺧﺪא ﻭ ‪«...‬‬ ‫ﮐﻪ ﺩﺭ אﯾﻦ ﻓﺮאﺯ‪ ،‬ﻣﺎ ﻭ ﻫﻤﮥ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ אﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺭא ﺑﺨﻮאﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻥ אﯾـﻦ ﻧﺎﻣـﻪ ﻗـﺮאﺭ‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪאی ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪:‬‬ ‫»אﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻨﺪۀ ﺧﺪא ﻋﻠﯽ‪ ،‬אﻣﯿﺮאﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﮥ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﮥ ﻣﻦ ﺑﺮאﯾﺸﺎﻥ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﺷـﻮﺩ‬ ‫אﻋﻢ אﺯ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﻭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﺭﻗﯿﻦ ﻭ אﻧﺼﺎﺭ ﻭ ﻣﺮﺗﺪﯾﻦ‪ .‬ﺳﻼﻡ ﺑـﺮ ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ אﺯ ﻫـﺪאﯾﺖ‬ ‫ﭘﯿﺮﻭی ﮐﺮﺩﻧﺪ ‪«...‬‬

‫‪٣٠‬‬

‫‪ .٢٨‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺹ ‪.٢٥٦‬‬ ‫‪» .٢٩‬ﺃﻭﺻﯿﮑُﻤﺎ ﻭَ ﺟﻤﯿﻊَ ﻭُﻟﺪی ﻭَ ﺃﻫﻠﯽ ﻭ ﻣَﻦ ﺑَﻠَﻐَﻪُ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑِﺘَﻘﻮی אﻟﻠّﻪِ ﻭ ‪«...‬؛ אﻟﺸﺮﯾﻒ אﻟﺮﺿﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺎﻣﮥ ‪.٤٧‬‬ ‫‪» .٣٠‬ﻣِﻦ ﻋَﺒﺪِאﻟﻠّﻪ ﻋَﻠﯽٍّ ﺃﻣﯿﺮِאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦَ ﺇﻟﯽ ﻣَﻦ ﻗُﺮِیﺀَ ﻋَﻠﯿﻪِ ﮐِﺘﺎﺑﯽ ﻫﺬא ﻣِﻦَ אﻟﻤُﺆﻣِﻨﯿﻦَ ﻭَ אﻟﻤُﺴْﻠِﻤﯿﻦَ ﻭَ אﻟﻤﺎﺭﻗﯿﻦَ ﻭَ אﻟﻨﱠﺼﺎﺭی ﻭَ אﻟﻤُﺮْﺗﱠـﺪﯾﻦَ؛‬ ‫ﺳﻼﻡٌ ﻋَﻠﯽ ﻣَﻦِ אﺗﱠﺒَﻊَ אﻟﻬُﺪی ‪«...‬؛ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ אﻟﻤﺤﻤﻮﺩی‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٥‬ﺹ ‪ ،١٨٦‬ﻧﺎﻣﮥ ‪ ،١٥٣‬ﻧﺎﻣﮥ אﻣﺎﻡ ﺑﻪ ﺧﻮאﺭﺝ ﻭ ﺩﯾﮕﺮאﻥ‪.‬‬ ‫‪١٤‬‬

‫ﻋﻠﻢ ﺑﯽﮐﺮאﻥِ אﻣﺎﻡ‪ ،‬ﺗﻮאﻧﺎﯾﯽ אﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻭ אﻫﺘﻤﺎﻣﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﺪאﯾﺘﮕﺮی‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐـﻪ ﺣﺘـﯽ ﺩﺭ‬ ‫‪٣١‬‬ ‫ﭼﺎﺩﺭﻫﺎی אﺭﺩﻭﮔﺎﻫﺶ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺻﻔﯿﻦ ﻭ ﯾﺎ ﺩﺭ ﺭאﻩ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ אﺯ אﯾﻦ ﺟﻨـﮓ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ ﻧﮕﺎﺷـﺘﻦ ﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘـﯽ‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی אﺭﺯﻧﺪﻩאی ﺑﻪ ﯾﺎﺩﮔﺎﺭ ﮔﺬאﺭﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺮאﺙ ﺣﺪﯾﺜﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫ﻣﯿﺮאﺙ ﺣﺪﯾﺜﯽ אﻣﯿﺮאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭא ﺩﺭ ﺩﻭ ﺑﺨﺶ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬ ‫‪٢‬ـ ﭘﺲ אﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ ﻫﻤﺮאﻩ ﻭ ﻣﺼﺎﺣﺐ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿـﻪ ﻭ ﺁﻟـﻪ( ﺩﺭ ﺗﻤـﺎﻣﯽ‬ ‫ﺣﺎﻻﺕ ﻭ ﻭﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬ﺭﻭאﯾﺎﺕ ﻓﺮאﻭאﻧﯽ ﺭא אﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺷﻨﯿﺪﻩ ﻭ ﺑـﻪ ﺁﯾﻨـﺪﮔﺎﻥ ﮔـﺰאﺭﺵ ﮐـﺮﺩﻩ אﺳـﺖ‪.‬‬ ‫אﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺩﻭﺭאﻥ ﮐﻤﺘﺮ אﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪאﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻭ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻣﮑﺘﻮﺑﺎﺕ ﺣﺪﯾﺜﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﯿﺰ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻣﻬﻢ ﻭ ﻭﯾﮋﻩ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺣـﺪﯾﺚ ﺩאﺭﺩ‪ .‬ﮔﺰאﺭﺷـﻬﺎی‬ ‫ﻣﺘﻌﺪﺩ ﻭ ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ אﺯ ﺳﻪ ﻣﮑﺘﻮﺏ ﺣﺪﯾﺜﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﺩﺳﺖ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫אﻟﻒ( ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻋﻨﻮאﻥِ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﮐﻮﭼﮑﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺮאﻩ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻭ ﺑﻪ ﻏﻼﻑ ﺷﻤﺸﯿﺮ אﯾـﺸﺎﻥ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪ ٣٢.‬אﺯ אﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎی אﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﺯﯾﺎﺩ ﯾﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ אﺣﺎﺩﯾﺜﯽ אﺯ ﺁﻥ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎی ﻣﻌﺘﺒـﺮ‬ ‫ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫אﺑﻮﺟﺤﯿﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬אﺯ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﭘﺮﺳﯿﺪﻡ‪» :‬ﺁﯾﺎ ﻧﺰﺩ ﺷـﻤﺎ ﮐﺘـﺎﺑﯽ ]ﻏﯿـﺮ אﺯ ﻗـﺮﺁﻥ[‬ ‫ﻫﺴﺖ؟ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪ :‬ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﻣﺎ ﭼﯿﺰی ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪאﺭﺩ‪ ،‬ﻏﯿﺮ אﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﺪא ﻭ ﻓﻬﻢ ﻭ ﺩﺭﮐﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ אﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﺪא ﺩאﺭﺩ ﻭ ﻧﯿﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺭﺩ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻡ ﮐﻪ ﺩﺭ אﯾـﻦ‬ ‫ﺻﺤﯿﻔﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪ :‬ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﭘﯿﺮאﻣﻮﻥ ﻋﻘﻞ ]ﻣﻘﺪאﺭ ﺩﯾﻪ[ ﻭ אﺣﮑﺎﻡ ﺁﺯאﺩی אﺳـﺮא ﻭ אﯾﻨﮑـﻪ‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺘﻞ ﮐﺎﻓﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ‪«.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ אﺯ אﺑﻮﻃﻔﯿﻞ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ .٣١‬אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﺎﻣﮥ ‪ ٣١‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ ﺭא ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ אﺯ ﺻﻔﯿﻦ ﺩﺭ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ "ﺣﺎﺿـﺮﯾﻦ" ﺑـﺮאی ﻓﺮﺯﻧﺪﺷـﺎﻥ אﻣـﺎﻡ‬ ‫ﺣﺴﻦ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ‪ .‬אﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ אﻣﺎﻡ ﺣﺴﻦ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﺎ אﻣﺎﻡ ﺩﺭ ﺻﻔﯿﻦ ﻫﻤﺮאﻩ ﺑﻮﺩﻩאﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ אﻣـﺎﻡ ﺗـﺎ ﭼـﻪ‬ ‫אﻧﺪאﺯﻩ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺩאﺷﺘﻪאﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٣٢‬ﮐِﺘﺎﺑﺎً ﻣِﻦْ ﻗِﺮאﺏِ ﺳَﯿْﻒٍ‪ ،‬אﺑﻮﺑﮑﺮ ﻋﺒﺪאﻟﺮﺣﻤﻦ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﻌﯿﺐ אﻟﻨﺴﺎﺋﯽ‪ ,‬ﺳﻨﻦ אﻟﻨﺴﺎﺋﯽ )ﺑﺸﺮﺡ אﻟﺤﺎﻓﻆ ﺟﻼﻝאﻟﺪﯾﻦ ﺳﯿﻮﻃﯽ ﻭ ﺣﺎﺷـﯿﺔ‬ ‫אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺴﻨﺪی(‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻌﺮﻓﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤١٤ ،‬ﻫ‪ ,‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻟﺜﻪ‪ ,‬ﺝ ‪ ،٨‬ﺹ ‪.١٩‬‬ ‫‪ .٣٣‬ﻋﻦ ﺃﺑﯽﺟُﺤَﯿﻔَﺔَ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻗُﻠْﺖُ ﻟِﻌَﻠﯽٍّ )ﻋَﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ(‪ :‬ﻫَﻞْ ﻋِﻨْﺪَﮐُﻢْ ﮐِﺘﺎﺏٌ؟ ﻗﺎﻝ‪» :‬ﻻ ﺇﻟّﺎ ﮐﺘﺎﺏُ אﻟﻠّﻪِ ﺃﻭ ﻓَﻬﻢٌ ﺃُﻋْﻄﯿﻪِ ﺭﺟﻞٌ ﺃﻭْ ﻣﺎ ﻓـﯽ ﻫـﺬﻩ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻗُﻠْﺖُ‪ :‬ﻓَﻤﺎ ﻓﯽ ﻫﺬﻩ אﻟﺼﱠﺤﯿﻔَﺔ؟ ﻗﺎﻝ‪ :‬אﻟﻌﻘﻞُ ﻭَ ﻓِﮑﺎکُ אﻷﺳْﺮِ ﻭَ ﺃﻥْ ﻻ ﯾُﻘْﺘَﻞُ ﻣُﺴﻠِﻢٌ ﺑِﮑﺎﻓﺮٍ«؛ אﺑﻮﻋﺒﺪאﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨـﺎﺭی‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٣٦‬‬ ‫‪١٥‬‬

‫»אﺯ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺳﺆאﻝ ﺷﺪ‪ :‬ﺁﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺧﺎﺹ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ אﺳـﺖ؟‬ ‫אﻣﺎﻡ ﭘﺎﺳﺦ ﺩאﺩﻧﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﯿﺰی ﺭא ﻭﯾﮋۀ ﻣﺎ ﻗﺮאﺭ ﻧﺪאﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻡ ﻣﺮﺩﻡ אﺯ ﺁﻥ אﻃﻼﻉ ﻧﺪאﺷـﺘﻪ‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻏﻼﻑ ﺷﻤﺸﯿﺮﻡ ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺭﺩ‪«.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺳﻨﻦ ﻧﺴﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ אﻣﺎﻡ‪ ،‬אﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﺭא ﺑﻪ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ אَﺷﺘﺮ אﺭאﺋﻪ ﻧﻤـﻮﺩﻩ‬ ‫‪٣٥‬‬

‫ﻭ ﺁﻧﻬﺎ אﺯ ﻣﺘﻦ ﺁﻥ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩאﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ אﺯ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻧﺎﻡ אﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ‪ ١٠‬ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎﺭی‪ ٣ ،‬ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﻭ ‪ ٥‬ﺑـﺎﺭ ﺩﺭ‬ ‫‪٣٦‬‬ ‫ﺩﯾﮕﺮ ﮐﺘﺐ ﻣﺸﻬﻮﺭ אﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ ﻭ ‪ ٩‬ﺣﺪﯾﺚ ﺭא ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮﺩﻩאﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ אﻧﺘﺴﺎﺏ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺧﺘﻼﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬אﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ אﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺭא ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺩאﺷـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻥ אﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩאﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﮥ אﺛﺒﺎﺕ ﺻﺤﯿﻔﻪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﻠﻢ ﺩﯾﮕﺮی ﺭא ﮐﻪ אﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠـﯽ‬ ‫)ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭﺳﯿﺪﻩ אﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯿﺮאﺙ אﻣﺎﻣﺖ ﺭא ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟـﺴﻼﻡ(‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﮐﻠﯿﮥ אﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺷﺮﻋﯽ אﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ אﺯ ﻣﻮאﺭﯾﺜﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ אﻣﻼی ﺭﺳـﻮﻝ ﺧـﺪא )ﺻـﻠﯽ‬ ‫אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭ ﺧﻂ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﻪ ﺭﺷﺘﮥ ﺗﺤﺮﯾﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﺻﺤﯿﻔﻪ‬

‫אﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ אﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﻮאﺭﻩ ﺑﺎ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ ﻭ ﺩﺭ ﻏﻼﻑ ﺷﻤﺸﯿﺮ אﯾﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ ﺩאﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐـﻪ אﯾـﻦ‬ ‫ﺻﺤﯿﻔﻪ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ ﻭ אﺯ ﻇﺮﻓﯿﺖ אﻧﺪﮐﯽ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩאﺭ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺩﮐﺘﺮ ﺭﻓﻌﺖ ﻓﻮﺯی‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻧﻤـﻮﺩﻩ‬ ‫אﺳﺖ אﯾﻦ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﺭא ﺩﺭ ﺩאﻣﻨﮥ ﮐﺘﺐ אﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻉ אﺣﺎﺩﯾـﺚ ﻏﯿـﺮ ﺗﮑـﺮאﺭی ﺁﻥ ﺑـﻪ ‪ ٧‬ﺣـﺪﯾﺚ‬ ‫‪٣٧‬‬ ‫ﻣﯽﺭﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺩﺭ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺘﻮﻥ ﺷﯿﻌﯽ‪ ،‬אﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿـﻪ ﻭ ﺁﻟـﻪ( ﻣﻨـﺴﻮﺏ אﺳـﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻏـﻼﻑ‬ ‫‪٣٨‬‬ ‫ﺷﻤﺸﯿﺮ אﯾﺸﺎﻥ ﺩאﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ אﺯ ﺭﺣﻠﺖ אﯾﺸﺎﻥ ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭﺳﯿﺪﻩ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺏ( ﮐﺘﺎﺏ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫אﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ אﺯ ﻭﺩאﯾﻊ אﻣﺎﻣـﺖ ﻭ אﺯ ﻣﺒـﺎﺩی ﻋﻠـﻮﻡ אﺋﻤـﻪ )ﻋﻠـﯿﻬﻢ אﻟـﺴﻼﻡ(‬ ‫ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽﺷﻮﺩ‪ .‬אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ אﺧﺘﯿﺎﺭ ﺗﻮﺩۀ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺮאﺭ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻌﻀﯽ אﺯ ﺧﻮאﺹ אﺻﺤﺎﺏ ﺁﻥ ﺭא ﺩﯾﺪﻩאﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻡ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ‪ ،‬ﻣﮑﺮﺭ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺷﯿﻌﯽ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪ .‬אﺋﻤﻪ )ﻋﻠﯿﻬﻢ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﯿـﺰ ﺑـﺪאﻥ אﺳـﺘﻨﺎﺩ ﮐـﺮﺩﻩ ﻭ‬ ‫אﺣﮑﺎﻣﯽ אﺯ ﺁﻥ ﺭא ﺑﺮﺧﻮאﻧﺪﻩאﻧﺪ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ .٣٤‬ﺳُﺌِﻞَ ﻋﻠﯽﱞ‪» :‬ﺃﺧَﺼﱠﮑُﻢْ ﺭﺳﻮﻝُ אﻟﻠّﻪِ )ﺻَﻠﱠﯽ אﷲُ ﻋَﻠﯿﻪِ ﻭَ ﺁﻟِﻪِ( ﺑِﺸَﯽﺀٍ؟ ﻗﺎﻝ‪" :‬ﻣﺎ ﺧَﺼﱠﻨﺎ ﺭﺳﻮﻝُ אﻟﻠّﻪِ ﺑِﺸَﯽﺀٍ ﻟَﻢ ﯾَﻌُﻢﱡ ﺑِﻪ אﻟﻨﱠﺎﺱُ ﮐﺎﻓﱠﺔً‪ ،‬ﺇﻟّـﺎ ﻣـﺎ‬ ‫ﮐﺎﻥ ﻓﯽ ﻗِﺮאﺏِ ﺳَﯿْﻔﯽ ﻫﺬא ‪«"...‬؛ אﺑﻮאﻟﺤﺴﯿﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ אﻟﺤﺠﺎﺝ אﻟﻘﺸﯿﺮی אﻟﻨﯿﺴﺎﺑﻮﺭی‪ ,‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﻓـﺆאﺩ ﻋﺒـﺪאﻟﺒﺎﻗﯽ‪،‬‬ ‫ﺩאﺭ אﻟﺤﺪﯾﺚ‪ ،‬אﻟﻘﺎﻫﺮﻩ‪ ١٤١٢ ،‬ﻫ‪ ,‬ﺷﻤﺎﺭۀ ‪.١٩٧٨‬‬ ‫‪ .٣٥‬ﺭ‪.‬ک‪ :‬ﺟﻬﺖ אﻃﻼﻉ ‪ ،١‬ﺹ‪.١٤‬‬ ‫‪ .٣٦‬ﻣﺤﻤﺪﺻﺎﺩﻕ ﻧﺠﻤﯽ‪» ،‬ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(«‪ ،‬ﻣﺠﻠﮥ ﻋﻠﻮﻡ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺵ ‪ ،٣‬ﺹ ‪ ٦٠‬ـ ‪.٤١‬‬ ‫‪ .٣٧‬ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪ ،٦‬ﺹ ‪.١٤‬‬ ‫‪ .٣٨‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪ ،٢٤٧‬ﺡ ‪ ١‬ﻭ ‪ ٤‬ﻭ ‪...‬؛ ﺑﺮאی אﻃﻼﻉ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺭ‪.‬ک‪ :‬ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ אﻟﺤﺴﯿﻨﯽ‬ ‫אﻟﺠﻼﻟﯽ‪ ،‬ﺗﺪﻭﯾﻦ אﻟﺴﻨّﺔ אﻟﺸﺮﯾﻔﻪ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐ אﻻﻋﻼﻡ אﻹﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٤١٣ ,‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪ ٥٩‬ـ ‪.٥٦‬‬ ‫‪١٦‬‬

‫»ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﯾﺪﻡ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪא )ﺻـﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿـﻪ ﻭ ﺁﻟـﻪ( ﻓﺮﻣـﻮﺩﻩאﻧـﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ אﺯ ﭘﺮﺩאﺧﺖ ﺯﮐﺎﺕ ﺩﺭﯾﻎ ﮔـﺮﺩﺩ ﺯﻣـﯿﻦ ﻧﯿـﺰ ﺑﺮﮐـﺎﺕ ﺧـﻮﯾﺶ ﺭא אﺯ ﻣـﺮﺩﻡ ﺩﺭﯾـﻎ‬ ‫‪٣٩‬‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪«.‬‬ ‫אﯾﻨﮏ ﺑﺎ ﻭﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﻭﺩﯾﻌﮥ אﻣﺎﻣﺖ‬

‫אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ ﯾﮑﯽ אﺯ ﻭﺩאﯾﻊ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی אﻣﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺩﺳﺖ אﺋﻤﻪ )ﻋﻠﯿﻬﻢ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑـﻮﺩﻩ אﺳـﺖ ﻭ‬ ‫ﺩﺭ ﻣﻮאﺭﺩ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﻪ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ אﺣﺘﺠﺎﺝ ﮐﺮﺩﻩאﻧﺪ‪.‬‬ ‫אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻧﺰﺩ ﻣﺎ ﭼﯿﺰی אﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻥ ﻧﯿﺎﺯی ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺪאﺭﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ אﯾﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﺎ ﻧﯿﺎﺯﻣﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺰﺩ ﻣﺎ ﮐﺘﺎﺑﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻭ אﻣﻼی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪא אﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٤٠‬‬ ‫ﺩﺭ אﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺣﻼﻟﻬﺎ ﻭ ﺣﺮאﻣﻬﺎ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪«.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺪﻭﯾﻦ‬

‫ﺷﯿﻮۀ ﺗﺪﻭﯾﻦ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺭא ﺑـﺮ אﻣـﺎﻡ‬ ‫ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﻣﻼ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻧﯿﺰ ﺁﻧﻬﺎ ﺭא ﺑﻪ ﺭﺷﺘﮥ ﺗﺤﺮﯾﺮ ﺩﺭﻣﯽﺁﻭﺭﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺮﻭّﺝ אﻟﺬّﻫﺐ ﺣﺪﯾﺜﯽ אﺯ אﻣﺎﻡ ﻫﺎﺩی )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺳـﻨﺪ ﺁﻥ ﻓﺮﻣـﻮﺩﻩ‬ ‫אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﺁﻥ ﺩﺭ ﺻﺤﯿﻔﻪאی אﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ אﻣﯿﺮאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻭ אﻣﻼی ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﻣـﺎ ﺁﻥ ﺭא‬ ‫‪٤١‬‬ ‫אﺯ ﺑﺰﺭگﺗﺮ ﺑﻪ אﺭﺙ ﻣﯽﺑﺮﺩ‪«.‬‬ ‫אﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺣﺠﯿﻢ ﮔﺰאﺭﺵ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮאً ﺑﺎﯾﺪ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﻣﺪﯾﺪی ﺑـﻪ ﻃـﻮﻝ‬ ‫אﻧﺠﺎﻣﯿﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ אﺣﺘﻤﺎﻝ ﺩﯾﮕﺮی ﻫﻢ ﮐﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺭﺩ אﯾﻦ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻣﺪﺕ ‪ ٢٣‬ﺳﺎﻝ ﻧﺰﻭﻝ ﻗﺮﺁﻥ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﺲ‬ ‫אﺯ ﻧﺰﻭﻝ ﻫﺮ ﺁﯾﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺁﻥ ﺭא אﻣﻼ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﯾﺎﺕ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﭘﺮﺩאﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻣﺤﺘﻮאی ﮐﺘﺎﺏ‬

‫אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺤﺘﻮאی אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩאﻧﺪ‪:‬‬ ‫»ﺗﻤﺎﻡ ﺁﯾﺎﺗﯽﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎﺯﻝ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﺑﺎ אﻣﻼی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻭ ﺧﻂ ﺧﻮﺩﻡ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﻣـﻦ אﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺄﻭﯾﻞ ﺗﻤﺎﻡ ﺁﯾﺎﺕ ﻧﺎﺯﻝﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺣﻼﻟﻬﺎ ﻭ ﺣﺮאﻣﻬﺎ‪ ،‬ﺣﺪ‪ ،‬ﺣﮑـﻢ ﻭ ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰی ﮐـﻪ אﻣـﺖ ﺗـﺎ ﺭﻭﺯ‬ ‫‪٤٢‬‬ ‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺤﺘﺎﺝ אﺳﺖ‪ ...‬ﻧﮕﺎﺷﺘﻪﺷﺪﻩ ﺑﺎ אﻣﻼی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻭ ﺧﻂ ﻣﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩ אﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪» .٣٩‬ﻭَﺟَﺪﻧﺎ ﻓﯽ ﮐﺘﺎﺏِ ﻋﻠﯽﱟ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝُ אﻟﻠّﻪ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‪ :‬ﺇﺫא ﻣُﻨِﻌَﺖِ אﻟﺰﱠﮐﺎﺓُ‪ ،‬ﻣَﻨَﻌَﺖِ אﻷﺭﺽُ ﺑَﺮَﮐﺎﺗِﻬﺎ«؛ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪ ،٥٠٥‬ﺡ ‪.١٧‬‬ ‫‪» .٤٠‬ﺇِﻥﱠ ﻋِﻨْﺪَﻧَﺎ ﻣَﺎ ﻟَﺎ ﻧَﺤْﺘَﺎﺝُ ﻣَﻌَﻪُ ﺇِﻟَﯽ ﻟﻨﱠﺎﺱِ ﻭَ ﺇِﻥﱠ אﻟﻨﱠﺎﺱَ ﻟَﯿﺤْﺘَﺎﺟُﻮﻥَ ﺇِﻟَﯿﻨَﺎ ﻭَ ﺇِﻥﱠ ﻋِﻨْﺪَﻧَﺎ ﮐﺘَﺎﺑﺎً ﺇِﻣْﻠَﺎﺀُ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﯽ אﻟﻠـﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭَ‬ ‫ﺧَﻂﱡ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺻَﺤِﯿﻔَﺔٌ ﻓِﯿﻬَﺎ ﮐﻞﱡ ﺣَﻠَﺎﻝٍ ﻭَ ﺣَﺮَאﻡٍ«؛ ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪ ،٢٤١‬ﺡ ‪.٦‬‬ ‫‪» .٤١‬ﺇﻧﱠﻬﺎ ﻟَﺼَﺤﯿﻔَﺔٌ ﺑِﺨَﻂﱢ ﻋَﻠﯽﱢ ﺑْﻦِ ﺃﺑﯽﻃﺎﻟﺐٍ ﺑِﺈﻣﻼﺀِ ﺭَﺳﻮﻝِ אﻟﻠّﻪِ )ﺻَﻠّﯽ אﷲُ ﻋَﻠﯿﻪِ ﻭَ ﺁﻟِﻪِ(‪ ،‬ﻧَﺘَﻮאﺭَﺛُﻬﺎ ﺻﺎﻏِﺮאً ﻋَﻦ ﮐﺎﺑِﺮٍ«؛ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‬ ‫ﻋﻠﯽ אﻷﺣﻤﺪی אﻟﻤﯿﺎﻧﺠﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.١٦٤‬‬ ‫‪١٧‬‬

‫אﺯ אﯾﻦ ﺭﻭאﯾﺖ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﺭﻭאﯾﺎﺕ ﻫﻢﻋﺮﺽِ ﺁﻥ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﮐﻠﯽ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﺒـﺎﺭﺕאﻧـﺪ‬ ‫אﺯ‪:‬‬ ‫‪٤٣‬‬

‫‪١‬ـ ﺗﺄﻭﯾﻞ ﺁﯾﺎﺕ ﻗﺮﺁﻥ )ﺗﺄﻭﯾﻞ ﮐﻞﱢ ﺁﯾﺔ ﺃﻧﺰَﻟَﻬﺎ אﷲُ ﻋﻠﯽ ﻣُﺤَﻤﺪ(‬ ‫‪٤٤‬‬ ‫‪٢‬ـ אﺣﮑﺎﻡ )ﮐﻞﱡ ﺣَﺮאﻡٍ ﻭ ﺣَﻼﻝٍ(‬ ‫‪٤٦‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻗﻮאﻧﯿﻦ ﺟﺰאﺋﯽ )ﺣﺪّ ﺃﻭ ﺣﮑﻢ(‪) ٤٥‬ﺣَﺘﯽ אﻟﺨَﺪﺵِ ﻭ אﻷﺭﺵِ ﻭ אﻟﻬَﺮﺵِ(‬ ‫‪٤٧‬‬ ‫‪٤‬ـ ﻋﺒﺎﺩאﺕ‬ ‫‪٤٨‬‬ ‫‪٥‬ـ אﺣﺘﯿﺎﺟﺎﺕ ﮐﻠﯽ אﻣﺖ )ﺷَﯽﺀٌ ﺗَﺤﺘﺎﺝُ ﺇﻟَﯿﻪ אﻻُﻣﺔ(‬ ‫ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻭﺳﺎﺋﻞ אﻟﺸﯿﻌﻪ‪ ٨٠ ،‬ﺣﺪﯾﺚ אﺯ ﮐﺘﺎﺏ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑﻌـﻀﯽ אﺯ ﺁﻧﻬـﺎ‬ ‫ﺗﮑﺮאﺭی אﺳﺖ‪ .‬אﺣﺎﺩﯾﺚ ﮐﺘﺎﺏ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ אﺳﺖ‪ ،‬אﮔﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺁﻧﭽﻪ אﮐﻨـﻮﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﺩﺳﺖ ﺩאﺭﯾﻢ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﻓﻘﻬﯽ אﺳﺖ‪ .‬אﯾﻨﮏ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ אﺯ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﮐﺘﺎﺏ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭא ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮאﻧﯿﻢ‪:‬‬ ‫אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻓﺮﻣﻮﺩ‪:‬‬ ‫»ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻣَﺜَﻞ ﺩﻧﯿﺎ ﻣَﺜَﻞ ﻣﺎﺭ אﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﻨﮕـﺎﻡ ﻟﻤـﺲ‬ ‫ﭼﻘﺪﺭ ﻧﺮﻡ אﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺯﻫﺮ ﮐﺸﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﺩאﺭﺩ؛ ﻣـﺮﺩ ﻋﺎﻗـﻞ אﺯ ﺁﻥ ﻣـﯽﭘﺮﻫﯿـﺰﺩ ﻭ‬ ‫‪٤٩‬‬ ‫ﮐﻮﺩک ﻧﺎﺩאﻥ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺶ ﻣﯽﺭﻭﺩ‪«.‬‬ ‫אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ ﮐـﻪ‪ :‬ﺩﺭ ﻣﯿـﺎﻥ‬ ‫אﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺑﻼﻫﺎ אﺯ ﺁﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﺁﻥﮔﺎﻩ ﻫﺮ ﮐـﺲ ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ אﯾﺸﺎﻥ ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ؛ ﭼﺮאﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ אﻧﺪאﺯۀ אﻋﻤﺎﻝ ﻧﯿﮑﻮﯾﺶ ﺑﻼ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ‬ ‫ﻫﺮﮐﻪ ﺩﯾﻨﺪאﺭیאﺵ ﺩﺭﺳﺖ ﻭ אﻋﻤﺎﻟﺶ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻼﯾﺶ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ אﺳﺖ‪ .‬אﯾﻦ ﺑـﺪאﻥ ﺟﻬـﺖ‬ ‫אﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪאی ﻋﺰّﻭﺟﻞ ﺩﻧﯿﺎ ﺭא ﭘﺎﺩאﺵ ﻣﺆﻣﻦ ﻭ ﮐﯿﻔﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﻗـﺮאﺭ ﻧـﺪאﺩﻩ אﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﺩﯾﻨﺪאﺭیאﺵ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﻭ אﻋﻤﺎﻟﺶ אﻧﺪک ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻼﯾـﺶ ﻧﯿـﺰ אﻧـﺪک אﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻼ ﺑـﻪ ﻣـﺆﻣﻦِ‬ ‫‪٥٠‬‬ ‫ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎﺭ אﺯ ﺑﺎﺭאﻥ ﺑﺮ ﺯﻣﯿﻦ ﺷﯿﺐﺩאﺭ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﻣﯽﺭﺳﺪ‪«.‬‬

‫‪ .٤٢‬אﻹﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﺃﻥّ ﮐﻞﱠ ﺁﯾﺔٍ ﺃﻧﺰﻟَﻬﺎ אﻟﻠّﻪُ ﺟَﻞﱠ ﻭَ ﻋَﻼ ﻋﻠَﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻋِﻨﺪی ﺑِﺈﻣﻼﺀِ ﺭﺳﻮﻝِ אﻟﻠّﻪِ ﻭ ﺧﻂﱢ ﯾَﺪی ﻭ ﺗَﺄﻭﯾﻞَ ﮐ ﱢ‬ ‫ﻞ‬ ‫ﺁﯾﺔٍ ﺃﻧﺰﻟَﻬﺎ אﻟﻠّﻪُ ﻋﻠَﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﮐﻞﱡ ﺣﺮאﻡٍ ﻭ ﺣﻼﻝٍ ﺃﻭ ﺣﺪﱟ ﺃﻭ ﺣُﮑﻢٍ ﺃﻭ ﺷﺊٍ ﺗﺤﺘﺎﺝُ ﺇﻟﯿﻪ אﻷﻣّﺔُ ﺇﻟﯽ ﯾﻮﻡِ אﻟﻘﯿﺎﻣﺔِ ﻣﮑﺘﻮﺏٌ ﺑﺈﻣﻼﺀِ ﺭﺳﻮﻝِ אﻟﻠّﻪ‬ ‫)ﺻﻠﱠﯽ אﷲُ ﻋﻠﯿﻪِ ﻭ ﺁﻟِﻪ( ﻭ ﺧﻂﱢ ﯾَﺪی‪ ،‬ﺣﺘّﯽ ﺃَﺭْﺵِ אﻟﺨﺪﺵِ‪«.‬‬ ‫‪ .٤٣‬ﻫﻤﺎﻥ‪.‬‬ ‫‪ .٤٤‬ﻫﻤﺎﻥ‪.‬‬ ‫‪ .٤٥‬ﻫﻤﺎﻥ‪.‬‬ ‫‪ .٤٦‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﻦ אﻟﺼﻔّﺎﺭ אﻟﻘﻤّﯽ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ אﺑﻦﻓﺮﻭﺥ‪ ،‬ﺑﺼﺎﺋﺮ אﻟﺪﺭﺟﺎﺕ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﺔ ﺁﯾﺔאﷲ אﻟﻤﺮﻋﺸﯽ‪ ،‬ﻗﻢ‪١٤٠٤ ,‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪ ،١٦٤‬ﺡ ‪.٥‬‬ ‫‪ .٤٧‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٨‬ﺹ ‪.١٦٣‬‬ ‫‪ .٤٨‬אﺑﻮﻣﻨﺼﻮﺭ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﺑﯽﻃﺎﻟﺐ אﻟﻄﺒﺮﺳﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٢٢٣‬‬ ‫‪» .٤٩‬ﺇِﻥﱠ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺇِﻧﱠﻤَﺎ ﻣَﺜَﻞُ אﻟﺪﱡﻧْﯿﺎ ﮐﻤَﺜَﻞِ אﻟْﺤَﯿﺔِ ﻣَﺎ ﺃَﻟْﯿﻦَ ﻣَﺴﱠﻬَﺎ ﻭَ ﻓِﯽ ﺟَﻮْﻓِﻬَﺎ אﻟﺴﱠﻢﱡ אﻟﻨﱠﺎﻗِﻊُ ﯾﺤْﺬَﺭُﻫَﺎ אﻟﺮﱠﺟُﻞُ אﻟْﻌَﺎﻗِﻞُ ﻭَ‬ ‫ﯾﻬْﻮِی ﺇِﻟَﯿﻬَﺎ אﻟﺼﱠﺒِﯽ אﻟْﺠَﺎﻫِﻞُ«؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.١٣٦‬‬ ‫‪ .٥٠‬אﻹﻣﺎﻡُ אﻟﺼﺎﺩﻕُ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﺇِﻥﱠ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺇﻥﱠ ﺃَﺷَﺪﱠ אﻟﻨﱠﺎﺱِ ﺑَﻠَﺎﺀً אﻟﻨﱠﺒِﯿﻮﻥَ ﺛُﻢﱠ אﻟْﻮَﺻِﯿﻮﻥَ ﺛُﻢﱠ אﻟْﺄَﻣْﺜَﻞُ ﻓَﺎﻟْﺄَﻣْﺜَﻞُ ﻭَ‬ ‫ﺇِﻧﱠﻤَﺎ ﯾﺒْﺘَﻠَﯽ אﻟْﻤُﺆْﻣِﻦُ ﻋَﻠَﯽ ﻗَﺪْﺭِ ﺃَﻋْﻤَﺎﻟِﻪِ אﻟْﺤَﺴَﻨَﺔِ ﻓَﻤَﻦْ ﺻَﺢﱠ ﺩِﯾﻨُﻪُ ﻭَ ﺣَﺴُﻦَ ﻋَﻤَﻠُﻪُ ﺇﺷْﺘَﺪﱠ ﺑَﻠَﺎﺅُﻩُ ﻭَ ﺫَﻟِﮏ ﺃَﻥﱠ אﻟﻠﱠﻪَ ﻋَﺰﱠ ﻭَ ﺟَﻞﱠ ﻟَﻢْ ﯾﺠْﻌَﻞِ אﻟﺪﱡﻧْﯿﺎ ﺛَﻮَאﺑﺎً‬ ‫ﻟِﻤُﺆْﻣِﻦٍ ﻭَ ﻟَﺎ ﻋُﻘُﻮﺑَﺔً ﻟِﮑﺎﻓِﺮٍ ﻭَ ﻣَﻦْ ﺳَﺨُﻒَ ﺩِﯾﻨُﻪُ ﻭَ ﺿَﻌُﻒَ ﻋَﻤَﻠُﻪُ ﻗَﻞﱠ ﺑَﻠَﺎﺅُﻩُ ﻭَ ﺃَﻥﱠ אﻟْﺒَﻠَﺎﺀَ ﺃَﺳْﺮَﻉُ ﺇِﻟَﯽ אﻟْﻤُﺆْﻣِﻦِ אﻟﺘﱠﻘِﯽ ﻣِﻦَ אﻟْﻤَﻄَﺮِ ﺇِﻟَﯽ ﻗَﺮَאﺭِ אﻟْﺄَﺭْﺽِ«؛‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺹ ‪.٢٥٩‬‬ ‫‪١٨‬‬

‫ﺑﻪ ﮔﺰאﺭﺷﯽ אﺟﻤﺎﻟﯽ אﺯ ﺑﺮﺧﯽ אﺣﺎﺩﯾﺚ ﮐﺘﺎﺏ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺘﻮﻥ ﺷـﯿﻌﯽ ﺁﻣـﺪﻩ אﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ "ﺑﺮאی אﻃﻼﻉ‪ "٢‬ﺩﺭ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﺭﺱ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﻧﺎﻣﻬﺎی ﺩﯾﮕﺮ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫‪٥١‬‬

‫‪٥٢‬‬

‫ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻂ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺭﻭאﯾﺎﺕ ﺑﺎ אﺳﺎﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ ،‬ﺟﻔﺮ ﻭ ﺻـﺤﯿﻔﺔ אﻟﻔـﺮאﺋﺾ‬

‫‪٥٣‬‬

‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﻭﻟﯽ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎﺕ ﺗﻤﺎﻡ אﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿـﻪ אﻟـﺴﻼﻡ(‪ ٥٤‬ﻭ ﺣـﺎﮐﯽ אﺯ‬ ‫ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﺎﻡ ﺧﻮאﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ؛‪ ٥٥‬אﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ אﺯ ﺟﻨﺲ ﭘﻮﺳـﺖ‬ ‫ﻭ ﺑﻪ ﺩﺭאﺯאی ‪ ٧٠‬ﺫﺭאﻉ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ ﺣﺠﻢ ﮐﺘﺎﺏ‬

‫ﺩﺭ ﺗﻮﺻﯿﻒ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺤﯿﻔﻪאی אﺯ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ‪ ٧٠‬ﺫﺭאﻉ אﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﮐـﻪ ﻫﻤﭽـﻮﻥ‬ ‫ﻃﻮﻣﺎﺭ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﮐﻠﻔﺘﯽ ﺭאﻥ ﺷﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﻗﺎﺳِﻢُ ﺑﻦُ ﯾَﺰﯾﺪَ‪ ،‬ﻋَﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﻦ ﺃﺣَﺪِﻫِﻤﺎ )ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺇﻥّ ﻋِﻨﺪَﻧﺎ ﺻﺤﯿﻔﺔً ﻣِﻦ‬ ‫ﮐﺘﺎﺏِ ﻋﻠﯽﱟ ﺃﻭ ﻣُﺼْﺤَﻒِ ﻋﻠﯽﱟ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﻃﻮﻟُﻬﺎ ﺳﺒﻌﻮﻥَ ﺫِﺭאﻋﺎً ﻓَﻨَﺤﻦُ ﻧَﺘﱠﺒِﻊُ ﻣـﺎ ﻓﯿﻬـﺎ ﻓَـﻼ‬ ‫‪٥٦‬‬ ‫ﻧَﻌْﺪﻭﻫﺎ‪«.‬‬ ‫‪٦‬ـ ﺷﺎﻫﺪאﻥ ﮐﺘﺎﺏ‬

‫ﺑﻪ ﺳﺒﺐ אﻫﻤﯿﺖ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﻭﺩﯾﻌﮥ אﻣﺎﻣﺖ ﺑﻮﺩﻥ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﻮאﺹ‪ ،‬אﻓﺘﺨﺎﺭ ﺩﯾﺪﻥ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭא ﯾﺎﻓﺘﻪאﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑـﻢ‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺘﯿﺒﻪ ﯾﺎ ﺣﮑﻢ ﺑﻦ ﻋﯿﯿﻨﻪ )אﺯ ﻋﻠﻤﺎی אﻫﻞ ﺳﻨﺖ(‪ ،٥٧‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،٥٨‬ﻋﺬאﻓﺮ ﺻﯿﺮﻓﯽ‪ ،٥٩‬ﺯﺭאﺭﻩ ﻭ אﺑﻮﺑﺼﯿﺮ‪ ٦٠‬ﻧﯿﺰ‬ ‫אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭא ﺩﯾﺪﻩאﻧﺪ‪ .‬ﺯﺭאﺭﻩ אﺯ ﮐﺴﺎﻧﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮאﺋﺾ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ אﺭﺙ ﺑﻮﺩﻩ ﺭא ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮאﻧـﺪﻩ אﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺰאﺭﺵ אﯾﻦ ﺭﺅﯾﺖ ﮐﻪ אﺯ ﺟﻬﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺟﺎﻟﺐ אﺳﺖ ﺭא ﻣﯽﺗﻮאﻧﯿﺪ ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖ "ﺑـﺮאی אﻃـﻼﻉ ‪ "٣‬ﺩﺭ ﭘﺎﯾـﺎﻥ ﻫﻤـﯿﻦ‬ ‫ﺩﺭﺱ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫אﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺯﺭאﺭﻩ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮאﺋﺾ ﺭא ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ אﺯ ﺁﻥ ﻣﻄّﻠﻊ ﺑﻮﺩ‪ ،‬אﺻﺤﺎﺏ אﺋﻤﻪ )ﻋﻠﯿﻬﻢ אﻟـﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻣـﻮאﺭﺩ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎﺭی ﺑﻪ אﻭ ﻣﺮאﺟﻌﻪ ﻭ ﻧﻈﺮאﺕ ﻓﻘﻬﺎی ﺷﯿﻌﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭۀ אﺭﺙ ﺭא ﺑﺮאی אﻭ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٥١‬אﺑﻦﻓﺮﻭﺥ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪.١٦٦‬‬ ‫‪ .٥٢‬ﻫﻤﺎﻥ‪.‬‬ ‫‪ .٥٣‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪.٩٤‬‬ ‫‪ .٥٤‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪ ،٥٠٥‬ﺡ ‪.١٧‬‬ ‫‪ .٥٥‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯽ אﻻﺣﻤﺪی אﻟﻤﯿﺎﻧﺠﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٨٩‬؛ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ אﻟﺤﺴﯿﻨﯽ אﻟﺠﻼﻟﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪.٧٢‬‬ ‫‪ .٥٦‬אﺑﻦﻓﺮﻭﺥ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪١٦٦‬؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪» :‬ﺳَﺄﻝَ ﺃﺑﺎﻋَﺒﺪאﻟﻠّﻪ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺑﻌﺾُ ﺃﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻋﻦ אﻟﺠَﻔﺮ‪ ،‬ﻓﻘﺎﻝ‪ :‬ﻫﻮ ﺟﻠﺪٌ ﺛﻮﺭٍ‬ ‫ﻣَﻤﻠﻮﺀٌ ﻋِﻠﻤﺎً‪ .‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻓﺎﻟﺠﺎﻣﻌﺔُ؟ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺗﻠﮏ ﺻﺤﯿﻔﺔٌ ﻃﻮﻟُﻬﺎ ﺳَﺒﻌﻮﻥَ ﺫِﺭאﻋﺎً ﻓﯽ ﻋَﺮﺽِ אﻷﺩﯾﻢِ ﻣِﺜْﻞُ ﻓَﺨِﺬِ אﻟﻔﺎﻟﺞ ﻓﯿﻬﺎ ﮐﻞﱡ ﻣﺎ ﯾَﺤﺘﺎﺝُ אﻟﻨّﺎﺱ‬ ‫ﺇﻟﯿﻪ ﻭ ﻟَﯿﺲَ ﻣِﻦ ﺃﻗﻀﯿﺔ ﺇﻟّﺎ ﻭ ﻫﯽ אﻟﺠُﻤَﻞُ אﻟﻀﱠﺨﯿﻢُ ﺫﻭ אﻟﺴﱠﻨﺎﻣَﯿﻦِ ﻓﯿﻬﺎ ﺣﺘّﯽ ﺃﺭْﺵِ אﻟﺨﺪﺵِ«‪.‬‬ ‫‪ .٥٧‬אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ אﻟﻨﺠﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺭﺟﺎﻝ אﻟﻨﺠﺎﺷﯽ )ﻓﻬﺮﺱ ﺃﺳﻤﺎﺀ‪ ،‬ﻣﺼﻨّﻔﯽ אﻟﺸﯿﻌﻪ(‪ ،‬ﺩאﺭ אﻻﺿﻮאﺀ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٨ ,‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪.٢٦٠‬‬ ‫‪ .٥٨‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪ ،٩٨‬ﺡ ‪.٣‬‬ ‫‪ .٥٩‬אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ אﻟﻨﺠﺎﺷﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪.٣٦٠‬‬ ‫‪ .٦٠‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪ ،١١٩‬ﺡ ‪.١‬‬ ‫‪١٩‬‬

‫ﺝ( ﻣﺼﺤﻒ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﻗﺮﺁﻥِ ﻧﻮﺷﺘﮥ אﯾﺸﺎﻥ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺑﯿـﺎﻥ ﺗﻔـﺴﯿﺮ ﻭ ﺗﺄﻭﯾـﻞ ﺁﯾـﺎﺕ‬ ‫ﻫﻤﺮאﻩ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ ﺭא ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮאﻥ אﺯ ﻣﮑﺘﻮﺑﺎﺕ ﺣﺪﯾﺜﯽ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺷﻤﺮﺩ‪ .‬אﻭﻟﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪאی ﮐـﻪ אﻣـﺎﻡ‬ ‫ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﭘﺲ אﺯ ﺭﺣﻠﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭ ﻓﺮאﻏﺖ אﺯ ﺗﺠﻬﯿﺰ‪ ،‬ﻏﺴﻞ‪ ،‬ﮐﻔﻦ ﻭ ﺩﻓﻦ ﺟﻤﻊﺁﻭﺭی‬ ‫ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﺑﺎ ﺣﻮאﺷﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻋﺎﻡ ﻭ ﺧﺎﺹ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻖ ﻭ ﻣﻘﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺳﺦ ﻭ ﻣﻨﺴﻮﺥ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﻦ ﻭ ﺁﺩאﺏ‪ ،‬אﺳﺒﺎﺏ ﻧﺰﻭﻝ ﻭ ‪ ...‬ﺁﯾﺎﺕ אﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫אﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩאﺷﺖ ﮐﻪ אﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻤﻊﺁﻭﺭی ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﺳﺎﺑﻖ ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻥﺩﻫﯽ אﻃﻼﻋﺎﺗﯽ אﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺩﻭﺭאﻥ ﻧﺰﻭﻝ ﻗﺮﺁﻥ אﺯ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא ﺩﺭﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ אﻣﺎﻡ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ אﯾﻦﺑـﺎﺭﻩ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻫﯿﭻ ﺁﯾﻪאی אﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎﺯﻝ ﻧﺸﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ אﯾﺸﺎﻥ ﺁﻥ ﺭא ﺑﺮ ﻣﻦ ﻗﺮאﺋـﺖ ﮐـﺮﺩ؛‬ ‫ﺁﻥﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺩﯾﮑﺘﻪ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺁﻥ ﺭא ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮕﺎﺷﺘﻢ ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺗﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺄﻭﯾﻞ‪ ،‬ﻧﺎﺳﺦ ﻭ ﻣﻨﺴﻮﺥ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﻣﺘـﺸﺎﺑﻪ ﻭ ﺧـﺎﺹ ﻭ ﻋـﺎﻡ ﺁﯾـﻪ ﺭא ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬ ‫‪٦١‬‬ ‫ﺁﻣﻮﺧﺖ‪«.‬‬

‫‪» .٦١‬ﻓَﻤَﺎ ﻧَﺰَﻟَﺖْ ﻋَﻠَﯽ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺁﯾﺔٌ ﻣِﻦَ אﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَﻗْﺮَﺃَﻧِﯿﻬَﺎ ﻭَ ﺃَﻣْﻠَﺎﻫَﺎ ﻋَﻠَﯽ ﻓَﮑﺘَﺒْﺘُﻬَﺎ ﺑِﺨَﻄﱢﯽ ﻭَ ﻋَﻠﱠﻤَﻨِﯽ ﺗَﺄْﻭِﯾﻠَﻬَﺎ ﻭَ‬ ‫ﺗَﻔْﺴِﯿﺮَﻫَﺎ ﻭَ ﻧَﺎﺳِﺨَﻬَﺎ ﻭَ ﻣَﻨْﺴُﻮﺧَﻬَﺎ ﻭَ ﻣُﺤْﮑﻤَﻬَﺎ ﻭَ ﻣُﺘَﺸَﺎﺑِﻬَﻬَﺎ ﻭَ ﺧَﺎﺻﱠﻬَﺎ ﻭَ ﻋَﺎﻣﱠﻬَﺎ«؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ‬ ‫‪ ،٦٤‬ﺡ ‪.٢٧٨‬‬ ‫‪٢٠‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺶ‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ‬

‫‪١‬ـ ﻣﺮאﺟﻌﺎﺕ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺩﺭ ﮐﺪאﻡ ﺩﻭﺭאﻧﻬﺎ ﭼﺸﻢﮔﯿﺮﺗﺮ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ؟‬ ‫אﻟﻒ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻠﻔﺎ‪ ،‬ﺩﻭﺭאﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺏ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻠﻔﺎ‬ ‫ﺝ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻠﻔﺎ‪ ،‬ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺟﻨﮕﻬﺎ‬ ‫ﺩ( ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﻠﻔﺎ‪ ،‬ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺩﻭﺭאﻥ ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﯿﻨﯽ‬

‫‪٢‬ـ ﮐﺪאﻡ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺻﺤﯿﺢ אﺳﺖ؟‬ ‫אﻟﻒ( אﻣﺎﻡ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﺭא ﺧﻮﺩ ﻣﯽﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺏ( ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻣﺼﺤﻒ אﻣﺎﻡ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺝ( אﻧﺘﺴﺎﺏ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻪ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮאﻓﻖ ﺷﯿﻌﻪ ﻭ ﺳﻨﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺩ( ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻗﺼﺎﺭ ﺣﮑﻤﺖﺁﻣﯿﺰ אﺯ ﺷﯿﻮﻩﻫﺎی ﻣﻌﺮﻭﻑ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻧﺸﺮ ﺣﺪﯾﺚ אﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣‬ـ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ אﻓﺘﺨﺎﺭ ﺭﺅﯾﺖ ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ ﺭא ﯾﺎﻓﺘﻪאﻧﺪ؟‬ ‫אﻟﻒ( אﺑﻮﻃﻔﯿﻞ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﺑﯽﺭאﻓﻊ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ‬ ‫ﺏ( ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎﺩ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ אﺷﺘﺮ‪ ،‬אﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ‬ ‫ﺝ( ﺯﺭאﺭﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻋﺬאﻓﺮ ﺻﯿﺮﻓﯽ‬ ‫ﺩ( ﺯﺭאﺭﻩ‪ ،‬אﺑﻮﻧﺼﯿﺮ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﺑﯽﺭאﻓﻊ‪.‬‬

‫‪٤‬ـ ﮐﺪאﻡﯾﮏ אﺯ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎی ﺯﯾﺮ ﺣﺎﻭی ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﯿﺮאﻣﻮﻥ ﻋﻘﻞ‪ ،‬אﺣﮑﺎﻡ ﻋﺪﻡ ﻗﺼﺎﺹ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺮאﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﻭ אﺣﮑﺎﻡ‬ ‫ﺁﺯאﺩی אﺳﺮא אﺳﺖ؟‬ ‫אﻟﻒ( ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺏ( ﻣﺼﺤﻒ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺝ( ﺻﺤﯿﻔﮥ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺩ( ﺻﺤﯿﻔﮥ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬

‫‪٢١‬‬

‫ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪١‬‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺣﻀﺮﺕ ﺩﺭ אﻓﺘﺨﺎﺭ ﺑﻪ אﯾﻦ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺧﺎﺹ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻭَ ﻗَﺪ ﻋَﻠِﻤﺘُﻢ ﻣَﻮﺿِﻌﯽ ﻣِﻦ ﺭَﺳﻮﻝِ אﷲِ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿـﻪ ﻭ ﺁﻟـﻪ( ﺑِﺎﻟﻘِﺮאﺑَـﺔِ אﻟﻘَﺮﯾﺒَـﺔِ ﻭَ אﻟﻤَﻨﺰِﻟَـﺔِ‬ ‫אﻟﺨَﺼﯿﺼَﺔِ‪ .‬ﻭَﺿَﻌَﻨﯽ ﻓﯽ ﺣُﺠﺮِﻩِ ﻭَ ﺃﻧﺎ ﻭَﻟَﺪٌ ﯾَﻀِﻤﱡﻨﯽ ﺇﻟﯽ ﺻَﺪﺭِﻩِ ﻭَ ﯾَﮑﻨُﻔُﻨﯽ ﻓﯽ ﻓِﺮאﺷِﻪِ ﻭَ ﯾُﻤِﺴﱡﻨﯽ‬ ‫ﺟَﺴَﺪَﻩُ ﻭَ ﯾُﺸِﻤﱡﻨﯽ ﻋَﺮﻓَﻪُ ﻭَ ﮐﺎﻥ ﯾَﻤﻀَﻎُ אﻟﺸﱠﺊَ ﺛُﻢﱠ ﯾُﻠﻘِﻤُﻨﯿﻪِ ﻭَ ﻣﺎ ﻭَﺟَﺪَ ﻟﯽ ﮐَﺬﺑَﺔً ﻓـﯽ ﻗَـﻮﻝٍ ﻭَ ﻻ‬ ‫ﺧَﻄﻠَﺔً ﻓﯽ ﻓِﻌﻞٍ ﻭَ ﻟَﻘَﺪ ﻗَﺮَﻥَ אﷲُ ﺑِﻪِ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻣِﻦ ﻟَﺪُﻥٍ ﺃﻥ ﮐـﺎﻥَ ﻓَﻄﯿﻤـﺎً ﺃﻋﻈَـﻢَ‬ ‫ﻣَﻠَﮏٍ ﻣِﻦ ﻣَﻼﺋﮑَﺘِﻪِ ﯾَﺴﻠُﮏُ ﺑِﻪِ ﻃَﺮﯾﻖَ אﻟﻤَﮑﺎﺭِﻡِ ﻭَ ﻣَﺤﺎﺳَﻦَ ﺃﺧﻼﻕِ אﻟﻌﺎﻟَﻢِ ﻟَﯿﻠَـ ُﻪ ﻭَ ﻧَﻬـﺎﺭَﻩُ ﻭَ ﻟَﻘَـﺪ‬ ‫ﮐُﻨﺖُ ﺃﺗﱠﺒِﻌُﻪُ אﺗﱠﺒﺎﻉَ אﻟﻔَﺼﯿﻞِ ﺃﺛَﺮَ ﺃﻣﱢﻪِ ﯾﺮﻓَﻊَ ﻟـﯽ ﻓـﯽ ﮐـﻞﱢ ﯾَـﻮﻡٍ ﻣِـﻦ ﺃﺧﻼﻗِِـﻪِ ﻋِﻠﻤـﺎً ﻭَ ﯾَـﺄﻣُﺮُﻧﯽ‬ ‫‪٦٢‬‬ ‫ﺑِﺎﻹﻗﺘِﺪאﺀِ ﺑِﻪِ«‪.‬‬

‫ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٢‬‬ ‫»ﻭَ ﻟَﻘَﺪْ ﮐﺎﻥَ ﯾﺠَﺎﻭِﺭُ ﻓِﯽ ﮐﻞﱢ ﺳَﻨَﺔٍ ﺑِﺤِﺮَאﺀَ ﻓَﺄَﺭَאﻩُ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾﺮَאﻩُ ﻏَﯿﺮِی ﻭَ ﻟَﻢْ ﯾﺠْﻤَﻊْ ﺑَﯿﺖٌ ﻭَאﺣِﺪٌ ﯾﻮْﻣَﺌِـﺬٍ‬ ‫ﻓِﯽ אﻟْﺈِﺳْﻠَﺎﻡِ ﻏَﯿﺮَ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﯽ אﻟﻠـﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭَ ﺧَﺪِﯾﺠَﺔَ ﻭَ ﺃَﻧَﺎ ﺛَﺎﻟِﺜُﻬُﻤَﺎ ﺃَﺭَی ﻧُﻮﺭَ אﻟْـﻮَﺣْﯽ‬ ‫ﻭَ אﻟﺮﱢﺳَﺎﻟَﺔِ ﻭَ ﺃَﺷُﻢﱡ ﺭِﯾﺢَ אﻟﻨﱡﺒُﻮﱠﺓِ ﻭَ ﻟَﻘَﺪْ ﺳَﻤِﻌْﺖُ ﺭَﻧﱠﺔَ אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥِ ﺣِﯿﻦَ ﻧَﺰَﻝَ אﻟْﻮَﺣْﯽ ﻋَﻠَﯿﻪِ )ﺻﻠﯽ אﻟﻠــﻪ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻓَﻘُﻠْﺖُ ﯾﺎ ﺭَﺳُﻮﻝَ אﻟﻠﱠﻪِ ﻣَﺎ ﻫَﺬِﻩِ אﻟﺮﱠﻧﱠﺔُ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻫَﺬَא אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥُ ﻗَﺪْ ﺃَﯾﺲَ ﻣِﻦْ ﻋِﺒَﺎﺩَﺗِﻪِ ﺇِﻧﱠـﮏ‬ ‫‪٦٣‬‬ ‫ﺗَﺴْﻤَﻊُ ﻣَﺎ ﺃَﺳْﻤَﻊُ ﻭَ ﺗَﺮَی ﻣَﺎ ﺃَﺭَی ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَﻧﱠﮏ ﻟَﺴْﺖَ ﺑِﻨَﺒِﯽ ﻭَ ﻟَﮑﻨﱠﮏ ﻟَﻮَﺯِﯾﺮٌ ﻭَ ﺇِﻧﱠﮏ ﻟَﻌَﻠَﯽ ﺧَﯿﺮٍ‪«.‬‬

‫‪ .٦٢‬אﻟﺸﺮﯾﻒ אﻟﺮﺿﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺧﻄﺒﮥ ‪.١٩٢‬‬ ‫‪ .٦٣‬ﻫﻤﺎﻥ‪.‬‬ ‫‪٢٢‬‬

‫ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٣‬‬ ‫אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ אﯾﻦﺑﺎﺭﻩ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻭَ ﻗَﺪْ ﮐﻨْﺖُ ﺃَﺩْﺧُﻞُ ﻋَﻠَﯽ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﯽ אﻟﻠـﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﮐﻞﱠ ﯾﻮْﻡٍ ﺩَﺧْﻠَﺔً ﻭَ ﮐﻞﱠ ﻟَﯿﻠَﺔٍ ﺩَﺧْﻠَﺔً‬ ‫ﻓَﯿﺨْﻠِﯿﻨﯽ ﻓِﯿﻬَﺎ ﺃَﺩُﻭﺭُ ﻣَﻌَﻪُ ﺣَﯿﺚُ ﺩَאﺭَ ﻭَ ﻗَﺪْ ﻋَﻠِﻢَ ﺃَﺻْﺤَﺎﺏُ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﱠﯽ אﷲ ﻋَﻠﯿﻪِ ﻭ ﺁﻟِﻪ( ﺃَﻧﱠـﻪُ‬ ‫ﻟَﻢْ ﯾﺼْﻨَﻊْ ﺫَﻟِﮏ ﺑِﺄَﺣَﺪٍ ﻣِﻦَ אﻟﻨﱠﺎﺱِ ﻏَﯿﺮِی ﻓَﺮُﺑﱠﻤَﺎ ﮐﺎﻥَ ﻓِﯽ ﺑَﯿﺘِﯽ ﯾﺄْﺗِﯿﻨِﯽ ﺭَﺳُﻮﻝُ אﻟﻠﱠـﻪِ )ﺻـﻠﱠﯽ אﷲ‬ ‫ﻋَﻠﯿﻪِ ﻭ ﺁﻟِﻪ( ﺃَﮐﺜَﺮَ ﺫَﻟِﮏ ﻓِﯽ ﺑَﯿﺘِﯽ ﻭَ ﮐﻨْﺖُ ﺇِﺫَא ﺩَﺧَﻠْﺖُ ﻋَﻠَﯿﻪِ ﺑَﻌْﺾَ ﻣَﻨَﺎﺯِﻟِﻪِ ﺃَﺧْﻠَﺎﻧِﯽ ﻭَ ﺃَﻗَـﺎﻡَ ﻋَﻨﱢـﯽ‬ ‫ﻧِﺴَﺎﺀَﻩُ ﻓَﻠَﺎ ﯾﺒْﻘَﯽ ﻋِﻨْﺪَﻩُ ﻏَﯿﺮِی ﻭَ ﺇِﺫَא ﺃَﺗَﺎﻧِﯽ ﻟِﻠْﺨَﻠْﻮَﺓِ ﻣَﻌِﯽ ﻓِﯽ ﻣَﻨْﺰِﻟِﯽ ﻟَﻢْ ﺗَﻘُﻢْ ﻋَﻨﱢـﯽ ﻓَﺎﻃِﻤَـﺔُ ﻭَ ﻟَـﺎ‬ ‫ﺃَ َﺣﺪٌ ﻣِﻦْ ﺑَﻨﯽ ﻭَ ﮐﻨْﺖُ ﺇِﺫَא ﺳَﺄَﻟْﺘُﻪُ ﺃَﺟَﺎﺑَﻨِﯽ ﻭَ ﺇِﺫَא ﺳَﮑﺖﱡ ﻋَﻨْﻪُ ﻭَ ﻓَﻨِﯿﺖْ ﻣَﺴَﺎﺋِﻠِﯽ אﺑْﺘَﺪَﺃَﻧِﯽ ﻓَﻤَﺎ ﻧَﺰَﻟَـﺖْ‬ ‫ﻋَﻠَﯽ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﱠﯽ אﷲ ﻋَﻠﯿﻪِ ﻭ ﺁﻟِﻪ( ﺁﯾﺔٌ ﻣِﻦَ אﻟْﻘُﺮْﺁﻥِ ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَ ْﻗﺮَﺃَﻧِﯿﻬَﺎ ﻭَ ﺃَﻣْﻠَﺎﻫَـﺎ ﻋَﻠَـﯽ ﻓَﮑﺘَﺒْﺘُﻬَـﺎ‬ ‫ﺑِﺨَﻄﱢﯽ ﻭَ ﻋَﻠﱠﻤَﻨِﯽ ﺗﺄﻭﯾﻠﻬَـﺎ ﻭَ ﺗَﻔْـﺴِﯿﺮَﻫَﺎ ﻭَ ﻧَﺎﺳِـﺨَﻬَﺎ ﻭَ ﻣَﻨْـﺴُﻮﺧَﻬَﺎ ﻭَ ﻣُﺤْﮑﻤَﻬَـﺎ ﻭَ ﻣُﺘَـﺸَﺎﺑِﻬَﻬَﺎ ﻭَ‬ ‫ﺧَﺎﺻﱠﻬَﺎ ﻭَ ﻋَﺎﻣﱠﻬَﺎ ﻭَ ﺩَﻋَﺎ אﻟﻠﱠﻪَ ﺃَﻥْ ﯾﻌْﻄﯿﻨﯽ ﻓَﻬْﻤَﻬَﺎ ﻭَ ﺣِﻔْﻈَﻬَﺎ ﻓَﻤَﺎ ﻧَﺴِﯿﺖُ ﺁﯾﺔً ﻣِﻦْ ﮐﺘَﺎﺏِ אﻟﻠﱠﻪِ ﻭَ ﻟَـﺎ‬ ‫ﻋِﻠْﻤﺎً ﺃَﻣْﻠَﺎﻩُ ﻋَﻠَﯽ ﻭَ ﮐﺘَﺒْﺘُﻪُ ﻣُﻨْﺬُ ﺩَﻋَﺎ אﻟﻠﱠﻪَ ﻟِﯽ ﺑِﻤَﺎ ﺩَﻋَﺎ ﻭَ ﻣَﺎ ﺗَﺮَک ﺷَﯿﺌﺎً ﻋَﻠﱠﻤَﻪُ אﻟﻠﱠﻪُ ﻣِﻦْ ﺣَﻠَـﺎﻝٍ ﻭَ ﻟَـﺎ‬ ‫ﺣَﺮَאﻡٍ ﻭَ ﻟَﺎ ﺃَﻣْﺮٍ ﻭَ ﻟَﺎ ﻧَﻬْﯽ ﮐﺎﻥَ ﺃَﻭْ ﯾﮑﻮﻥُ ﻭَ ﻟَﺎ ﮐﺘَﺎﺏٍ ﻣُﻨْﺰَﻝٍ ﻋَﻠَﯽ ﺃَﺣَﺪٍ ﻗَﺒْﻠَﻪُ ﻣِﻦْ ﻃَﺎﻋَﺔٍ ﺃَﻭْ ﻣَﻌْـﺼِﯿﺔٍ‬ ‫ﺇِﻟﱠﺎ ﻋَﻠﱠﻤَﻨِﯿﻪِ ﻭَ ﺣَﻔِﻈْﺘُﻪُ ﻓَﻠَﻢْ ﺃَﻧَﺲَ ﺣَﺮْﻓﺎً ﻭَאﺣِﺪאً ﺛُﻢﱠ ﻭَﺿَﻊَ ﯾﺪَﻩُ ﻋَﻠَﯽ ﺻَﺪْﺭِی ﻭَ ﺩَﻋَﺎ אﻟﻠﱠﻪَ ﻟِﯽ ﺃَﻥْ ﯾﻤْﻠَﺄَ‬ ‫ﻗَﻠْﺒِﯽ ﻋِﻠْﻤﺎً ﻭَ ﻓَﻬْﻤﺎً ﻭَ ﺣُﮑﻤﺎً ﻭَ ﻧُﻮﺭאً ﻓَﻘُﻠْﺖُ ﯾﺎ ﻧَﺒِﯽ אﻟﻠﱠﻪِ ﺑِﺄَﺑِﯽ ﺃَﻧْﺖَ ﻭَ ﺃُﻣﱢﯽ ﻣُﻨْﺬُ ﺩَﻋَﻮْﺕَ אﻟﻠﱠﻪَ ﻟِﯽ ﺑِﻤَﺎ‬ ‫ﺩَﻋَﻮْﺕَ ﻟَﻢْ ﺃَﻧَﺲَ ﺷَﯿﺌﺎً َﻭ ﻟَﻢْ ﯾﻔُﺘْﻨِﯽ ﺷَﯽﺀٌ ﻟَﻢْ ﺃَﮐﺘُﺒْﻪُ ﺃَ ﻓَﺘَﺘَﺨَﻮﱠﻑُ ﻋَﻠَﯽ אﻟﻨﱢﺴْﯿﺎﻥَ ﻓِﯿﻤَﺎ ﺑَﻌْﺪُ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻟَـﺎ‬ ‫‪٦٤‬‬ ‫ﻟَﺴْﺖُ ﺃَﺗَﺨَﻮﱠﻑُ ﻋَﻠَﯿﮏ אﻟﻨﱢﺴْﯿﺎﻥَ ﻭَ אﻟْﺠَﻬْﻞَ«‪.‬‬

‫ﺿﻤﯿﻤﮥ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٤‬‬ ‫ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ :‬ﺩﮐﺘﺮ ﺭﻓﻌﺖ ﻓﻮﺯی ﻣﺠﻤﻮﻉ אﯾﻦ ﻣﺘـﻮﻥ ﺭא אﺯ ﮐﺘـﺐ אﻫـﻞ ﺳـﻨﺖ ﻭ ﺩﺭ‬ ‫ﺭﺳﺎﻟﻪאی ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﺻﺤﯿﻔﺔ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﺑﯽﻃﺎﻟﺐ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻋﻦ ﺭﺳﻮﻝ אﷲ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫אﻭ ﺩﺭ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ‪ ٣٥‬ﺣﺪﯾﺚ אﺯ ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬـﺎ ﻣـﺘﻦ ﯾﮑـﺴﺎﻥ ﻭ‬ ‫ﺳﻨﺪ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺩאﺭﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻥ ﻏﯿﺮ ﺗﮑﺮאﺭی אﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ ٧‬ﺣﺪﯾﺚ אﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٦٤‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪.٦٤‬‬ ‫‪٢٣‬‬

‫ﺑﺮאی אﻃﻼﻉ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪١‬‬ ‫ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬

‫ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺻﺤﯿﻔﮥ אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ :‬ﺩﺭ ﺳﻨﻦ ﻧﺴﺎﯾﯽ‪ ،‬אﺯ ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﺇﻧﻄَﻠَﻘﺖُ ﺃﻧﺎ ﻭَ אﻷﺷﺘَﺮُ ﺇﻟﯽ ﻋﻠﯽﱟ‪ ،‬ﻓَﻘُﻠﻨﺎ‪ :‬ﻫَﻞ ﻋَﻬِﺪَ ﺇﻟَﯿﮏَ ﻧَﺒﯽﱡ אﷲِ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺷَﯿﺌﺎً‬ ‫ﻟَﻢ ﯾَﻌﻬَﺪﻩُ ﺇﻟﯽ אﻟﻨّﺎﺱِ؟ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻻ ﺇﻟّﺎ ﻣﺎ ﮐﺎﻥ ﻓﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻫﺬא‪ .‬ﻓَﺄﺧﺮَﺝَ ﮐِﺘﺎﺑـﺎً ﻣِـﻦ ﻗِـﺮאﺏِ ﺳَـﯿﻔِﻪِ‪،‬‬ ‫ﻓَﺈﺫא‪ :‬אﻟﻤُﺆﻣِﻨﻮﻥَ ﺗَﮑﺎﻓَﺆﻭא ﺩﻣﺎﺋَﻬُﻢ ﻭَ ﻫُﻢ ﯾَﺪٌ ﻋَﻠﯽ ﺳِﻮאﻫُﻢ ﻭَ ﯾَﺴﻌﯽ ﺑِﺬِﻣﱠﺘِﻬِﻢ ﺃﺩﻧﺎﻫُﻢ‪ .‬ﺃﻻ ﻻ ﯾُﻘﺘَﻞُ‬ ‫ﻣُﺆﻣِﻦٌ ﺑِﮑﺎﻓِﺮٍ ﻭَ ﻻ ﺫﻭ ﻋَﻬﺪٍ ﺑِﻌَﻬﺪِﻩِ‪ .‬ﻣَﻦ ﺃﺣﺪَﺙَ ﺣَﺪَﺛﺎً ﻓَﻌَﻠﯽ ﻧَﻔﺴِﻪِ ﺃﻭ ﺃﻭی ﻣُﺤـﺪِﺛﺎً ﻓَﻌَﻠَﯿـﻪِ ﻟَﻌﻨَـﺔُ‬ ‫‪٦٥‬‬ ‫אﷲِ ﻭ אﻟﻤَﻼﺋﮑَﺔِ ﻭَ אﻟﻨّﺎﺱِ ﺃﺟﻤَﻌﯿﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺮאی אﻃﻼﻉ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٢‬‬ ‫ﮔﺰﯾﺪﻩאی אﺯ ﺭﻭאﯾﺎﺕ ﻣﻮﺟﻮﺩ אﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﻣﺘﻮﻥ ﺷﯿﻌﯽ‬

‫ﺑﺨﺸﯽ אﺯ ﺭﻭאﯾﺎﺕ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﮐـﻪ ﺩﺭ ﻣﺘـﻮﻥ ﺷـﯿﻌﯽ ﺁﻣـﺪﻩ אﺳـﺖ ﺭא ﺩﺭ אﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ‬ ‫ﮔﺰﯾﻨﺶ ﮐﺮﺩﻩאﯾﻢ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﺃﺑﻮﺑﺼﯿﺮ‪ :‬ﺳَﺄَﻟْﺖُ ﺃَﺑَﺎﻋَﺒْﺪِאﻟﻠﱠﻪِ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻋَﻦْ ﺷَﯽﺀٍ ﻣِﻦَ אﻟْﻔَﺮَאﺋِﺾِ َﻓﻘَﺎﻝَ ﻟِﯽ ﺃَﻟَﺎ ﺃُﺧْﺮِﺝُ ﻟَﮏ‬ ‫ﮐﺘَﺎﺏَ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻓَﻘُﻠْﺖُ ﮐﺘَﺎﺏُ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻟَﻢْ ﯾﺪْﺭَﺱْ‪ ،‬ﻓَﻘَﺎﻝَ‪ :‬ﯾﺎ ﺃَﺑَـﺎ ﻣﺤﻤـﺪ‬ ‫ﺇِﻥﱠ ﮐﺘَﺎﺏَ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( َﻟﻢْ ﯾﺪْﺭَﺱْ؟ ﻓَﺄَﺧْﺮَﺟَﻪُ ﻓَﺈِﺫَא ﮐﺘَﺎﺏٌ ﺟَﻠِﯿﻞٌ ﻭَ ﺇِﺫَא ﻓِﯿﻪِ ﺭَﺟُﻞٌ ﻣَـﺎﺕَ ﻭَ‬ ‫‪٦٦‬‬ ‫ﺗَﺮَک ﻋَﻤﱠﻪُ ﻭَ ﺧَﺎﻟَﻪُ ﻗَﺎﻝَ‪ :‬ﻟِﻠْﻌَﻢﱢ אﻟﺜﱡﻠُﺜَﺎﻥِ ﻭَ ﻟِﻠْﺨَﺎﻝِ אﻟﺜﱡﻠُﺚُ«‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻋﻠﯽﱡ ﺑﻦ ﺟَﻌﻔَﺮٍ‪ :‬ﺳﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ אﻟﺠَﺮْیِ‪ ،‬ﯾَﺤِـﻞﱡ ﺃﮐْﻠُـﻪُ؟ ﻗـﺎﻝ‪» :‬ﺇﻧّـﺎ ﻭَﺟَـﺪﻧَﺎ ﻓـﯽ ﮐﺘـﺎﺏِ ﻋﻠـﯽﱟ‬ ‫‪٦٧‬‬ ‫ﺃﻣﯿﺮאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ :‬ﺣَﺮאﻡٌ«‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ אﻹﻣﺎﻡُ אﻟﺒﺎﻗﺮُ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ(‪» :‬ﻭَﺟَﺪْﻧَﺎ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِـﯽ )ﻋﻠﯿـﻪ אﻟـﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﺇِﻥﱠ אﻟْـﺄَﺭْﺽَ ﻟِﻠﱠـﻪِ‬ ‫ﯾﻮﺭِﺛُﻬﺎ ﻣَﻦْ ﯾﺸﺎﺀُ ﻣِﻦْ ﻋِﺒﺎﺩِﻩِ ﻭَ אﻟْﻌﺎﻗِﺒَﺔُ ﻟِﻠْﻤُﺘﱠﻘِﯿﻦَ؛ ﺃَﻧَﺎ ﻭَ ﺃَﻫْﻞُ ﺑَﯿﺘِﯽ אﻟﱠﺬِﯾﻦَ ﺃَﻭْﺭَﺛَﻨَـﺎ אﻟﻠﱠـﻪُ אﻟْـﺄَﺭْﺽَ ﻭَ‬ ‫ﻧَﺤْﻦُ אﻟْﻤُﺘﱠﻘُﻮﻥَ ﻭَ אﻟْﺄَﺭْﺽُ ﮐﻠﱡﻬَﺎ ﻟَﻨَﺎ ﻓَﻤَﻦْ ﺃَﺣْﯿﺎ ﺃَﺭْﺿﺎً ﻣِﻦَ אﻟْﻤُﺴْﻠِﻤِﯿﻦَ ﻓَﻠْﯿﻌْﻤُﺮْﻫَـﺎ ﻭَ ﻟْﯿـﺆَﺩﱢ ﺧَﺮَאﺟَﻬَـﺎ‬ ‫‪ .٦٥‬אﺑﻮﺑﮑﺮ ﻋﺒﺪאﻟﺮﺣﻤﻦ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﻌﯿﺐ אﻟﻨﺴﺎﺋﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٨‬ﺹ ‪.١٩‬‬ ‫‪ .٦٦‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪.١١٩‬‬ ‫‪ .٦٧‬אﺑﻮאﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ אﻟﺤﺴﯿﻨﯽ אﻟﻌﻠﻮی אﻟﻬﺎﺷﻤﯽ אﻟﻌﺮﯾﻀﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻭ ﻣﺴﺘﺪﺭﮐﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺁﻝ אﻟﺒﯿﺖ‬ ‫ﻋﻠﯿﻬﻢ אﻟﺴﻼﻡ‪ ،‬אﻟﻤﺆﺗﻤﺮ אﻟﻌﺎﻟﻤﯽ ﻟﻺﻣﺎﻡ אﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ١٤٠٩ ,‬ﻫ‪ ،‬ﺻ ‪.١١٥‬‬ ‫‪٢٤‬‬

‫ﺇِﻟَﯽ אﻟْﺈِﻣَﺎﻡِ ﻣِﻦْ ﺃَﻫْﻞِ ﺑَﯿﺘِﯽ ﻭَ ﻟَﻪُ ﻣَﺎ ﺃَﮐﻞَ ﻣِﻨْﻬَـﺎ ﻓَـﺈِﻥْ ﺗَﺮَﮐﻬَـﺎ ﺃَﻭْ ﺃَﺧْﺮَﺑَﻬَـﺎ ﻭَ ﺃَﺧَـﺬَﻫَﺎ ﺭَﺟُـﻞٌ ﻣِـﻦَ‬ ‫‪٦٨‬‬ ‫אﻟْﻤُﺴْﻠِﻤِﯿﻦَ ﻣِﻦْ ﺑَﻌْﺪِﻩِ ﻓَﻌَﻤَﺮَﻫَﺎ ﻭَ ﺃَﺣْﯿﺎﻫَﺎ ﻓَﻬُﻮَ ﺃَﺣَﻖﱡ ﺑِﻬَﺎ ﻣِﻦَ אﻟﱠﺬِی ﺗَﺮَﮐﻬَﺎ«‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﻋُﺒَﯿﺪُ ﺑﻦِ ﺯُﺭאﺭَﺓَ‪ :‬ﺳَﺄَﻟْﺖُ ﺃَﺑَﺎﻋَﺒْﺪِאﻟﻠﱠﻪِ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﻋَﻦِ אﻟْﮑﺒَﺎﺋِﺮِ‪ ،‬ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻫُﻦﱠ ﻓِﯽ ﮐﺘَـﺎﺏِ ﻋَﻠِـﯽ‬ ‫)ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺳَﺒْﻊٌ אﻟْﮑﻔْﺮُ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﻭَ ﻗَﺘْﻞُ אﻟﻨﱠﻔْﺲِ ﻭَ ﻋُﻘُﻮﻕُ אﻟْﻮَאﻟِﺪَﯾﻦِ ﻭَ ﺃَﮐـﻞُ אﻟﺮﱢﺑَـﺎ ﺑَﻌْـﺪَ אﻟْﺒَﯿﻨَـﺔِ ﻭَ‬ ‫ﺃَﮐﻞُ ﻣَﺎﻝِ אﻟْﯿﺘِﯿﻢِ ﻇُﻠْﻤﺎً ﻭَ אﻟْﻔِﺮَאﺭُ ﻣِﻦَ אﻟﺰﱠﺣْﻒِ ﻭَ אﻟﺘﱠﻌُﺮﱡﺏُ ﺑَﻌْـﺪَ אﻟْﻬِﺠْـﺮَﺓِ ﻗَـﺎﻝَ ﻓَﻘُﻠْـﺖُ ﻓَﻬَـﺬَא ﺃَﮐﺒَـﺮُ‬ ‫אﻟْﻤَﻌَﺎﺻِﯽ ﻗَﺎﻝَ ﻧَﻌَﻢْ ﻗُﻠْﺖُ ﻓَﺄَﮐﻞُ ﺩِﺭْﻫَﻢٍ ﻣِﻦْ ﻣَﺎﻝِ אﻟْﯿﺘِﯿﻢِ ﻇُﻠْﻤﺎً ﺃَﮐﺒَﺮُ ﺃَﻡْ ﺗَﺮْک אﻟـﺼﱠﻠَﺎﺓِ ﻗَـﺎﻝَ ﺗَـﺮْک‬ ‫אﻟﺼﱠﻠَﺎﺓِ ﻗُﻠْﺖُ ﻓَﻤَﺎ ﻋَﺪَﺩْﺕَ ﺗَﺮْک אﻟﺼﱠﻠَﺎﺓِ ﻓِﯽ אﻟْﮑﺒَﺎﺋِﺮِ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﺃَی ﺷَﯽﺀٍ ﺃَﻭﱠﻝُ ﻣَﺎ ﻗُﻠْﺖُ ﻟَﮏ ﻗَﺎﻝَ ﻗُﻠْـﺖُ‬ ‫‪٦٩‬‬ ‫אﻟْﮑﻔْﺮُ ﻗَﺎﻝَ ﻓَﺈِﻥﱠ ﺗَﺎﺭِک אﻟﺼﱠﻠَﺎﺓِ ﮐﺎﻓِﺮٌ‪ ،‬ﯾﻌْﻨِﯽ ﻣِﻦْ ﻏَﯿﺮِ ﻋِﻠﱠﺔٍ«‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ אﻹﻣﺎﻡُ אﻟﺒﺎﻗﺮُ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟـﺴﱠﻼﻡ( ﺛَﻠَـﺎﺙُ ﺧِـﺼَﺎﻝٍ ﻟَـﺎ ﯾﻤُـﻮﺕُ‬ ‫ﺻَﺎﺣِﺒُﻬُﻦﱠ ﺃَﺑَﺪאً ﺣﺘﯽ ﯾﺮَی ﻭَﺑَﺎﻟَﻬُﻦﱠ אﻟْﺒَﻐْﯽ ﻭَ ﻗَﻄِﯿﻌَﺔُ אﻟﺮﱠﺣِﻢِ ﻭَ אﻟْﯿﻤِﯿﻦُ אﻟْﮑﺎﺫِﺑَﺔُ ﯾﺒَﺎﺭِﺯُ אﻟﻠﱠﻪَ ﺑِﻬَﺎ ﻭَ ﺇِﻥﱠ‬ ‫ﺃَﻋْﺠَﻞَ אﻟﻄﱠﺎﻋَﺔِ ﺛَﻮَאﺑﺎً ﻟَﺼِﻠَﺔُ אﻟﺮﱠﺣِﻢِ ﻭَ ﺇِﻥﱠ אﻟْﻘَﻮْﻡَ ﻟَﯿﮑﻮﻧُﻮﻥَ ﻓُﺠﱠﺎﺭאً ﻓَﯿﺘَﻮَאﺻَـﻠُﻮﻥَ ﻓَﺘَﻨْﻤِـﯽ ﺃَﻣْـﻮَאﻟُﻬُﻢْ ﻭَ‬ ‫ﯾﺜْﺮُﻭﻥَ ﻭَ ﺇِﻥﱠ אﻟْﯿﻤِﯿﻦَ אﻟْﮑﺎﺫِﺑَﺔَ ﻭَ ﻗَﻄِﯿﻌَﺔَ אﻟﺮﱠﺣِﻢِ ﻟَﺘَﺬَﺭَאﻥِ אﻟﺪﱢﯾﺎﺭَ ﺑَﻠَﺎﻗِﻊٍ ﻣِﻦْ ﺃَﻫْﻠِﻬَﺎ ﻭَ ﺗَﻨْﻘُـﻞُ אﻟـﺮﱠﺣِﻢَ ﻭَ‬ ‫‪٧٠‬‬ ‫ﺇِﻥﱠ ﻧَﻘْﻞَ אﻟﺮﱠﺣِﻢِ אﻧْﻘِﻄَﺎﻉُ אﻟﻨﱠﺴْﻞِ«‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺼﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ(‪» :‬ﺇِﻥﱠ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ(‪ ،‬ﺇِﻥﱠ אﻟﺜﱠﻨَﺎﺀَ ﻋَﻠَﯽ אﻟﻠﱠﻪِ ﻭَ‬ ‫אﻟﺼﱠﻠَﺎﺓَ ﻋَﻠَﯽ ﺭَﺳُﻮﻟِﻪِ ﻗَﺒْﻞَ אﻟْﻤَﺴْﺄَﻟَﺔِ ﻭَ ﺇِﻥﱠ ﺃَﺣَﺪَﮐﻢْ ﻟَﯿﺄْﺗِﯽ אﻟﺮﱠﺟُﻞَ ﯾﻄْﻠُﺐُ אﻟْﺤَﺎﺟَﺔَ ﻓَﯿﺤِﺐﱡ ﺃَﻥْ ﯾﻘُـﻮﻝَ‬ ‫‪٧١‬‬ ‫ﻟَﻪُ ﺧَﯿﺮאً ﻗَﺒْﻞَ ﺃَﻥْ ﯾﺴْﺄَﻟَﻪُ ﺣَﺎﺟَﺘَﻪُ«‪.‬‬ ‫‪٧‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺒﺎﻗﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ(‪» :‬ﻗَﺮَﺃْﺕُ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺃَﻥﱠ ﺭَﺳُﻮﻝَ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠّﯽ‬ ‫אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﮐﺘَﺐَ ﺑَﯿﻦَ אﻟْﻤُﻬَﺎﺟِﺮِﯾﻦَ ﻭَ אﻟْﺄَﻧْﺼَﺎ ِﺭ ﻭَ ﻣَﻦْ ﻟَﺤِﻖَ ﺑِﻬِﻢْ ﻣِﻦْ ﺃَﻫْﻞِ ﯾﺜْـﺮِﺏَ ﺃَﻥﱠ אﻟْﺠَـﺎﺭَ‬ ‫‪٧٢‬‬ ‫ﮐﺎﻟﻨﱠﻔْﺲِ ﻏَﯿﺮُ ﻣُﻀَﺎﺭﱟ ﻭَ ﻟَﺎ ﺁﺛِﻢٍ ﻭَ ﺣُﺮْﻣَﺔَ אﻟْﺠَﺎﺭِ ﻋَﻠَﯽ אﻟْﺠَﺎﺭِ ﮐﺤُﺮْﻣَﺔِ ﺃُﻣﱢﻪِ אﻟْﺤَﺪِﯾﺚُ ﻣُﺨْﺘَﺼَﺮٌ«‪.‬‬ ‫‪٨‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺼﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﺇِﻥﱠ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟـﺴﱠﻼﻡ( ﺃَﻥﱠ אﻟْﻬِـﺮﱠ ﺳَـﺒُﻊٌ ﻓَﻠَـﺎ‬ ‫‪٧٣‬‬ ‫ﺑَﺄْﺱَ ﺑِﺴُﺆْﺭِﻩِ ﻭَ ﺇِﻧﱢﯽ ﻟَﺄَﺳْﺘَﺤْﯿﯽ ﻣِﻦَ אﻟﻠﱠﻪِ ﺃَﻥْ ﺃَﺩَﻉَ ﻃَﻌَﺎﻣﺎً ﻟِﺄَﻥﱠ ﻫِﺮّאً ﺃَﮐﻞَ ﻣِﻨْﻪُ«‪.‬‬ ‫‪٧٤‬‬ ‫‪٩‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺼﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﻓِﯽ ﮐﻞﱢ ﺷَﻬْﺮٍ ﻋُﻤْﺮَﺓٌ«‪.‬‬ ‫‪١٠‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺒﺎﻗﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ـ ﻟَﻤّﺎ ﺳُﺌﻞَ ﻋَﻦ אﻟﺮﱠﺟُﻞِ ﯾَﺤﺘﺎﺝُ ﺇﻟﯽ ﻣﺎﻝِ אﺑﻨِﻪِ ـ ‪» :‬ﯾﺄْﮐﻞُ ﻣِﻨْﻪُ‬ ‫ﻣَﺎ ﺷَﺎﺀَ ﻣِﻦْ ﻏَﯿﺮِ ﺳَﺮَﻑٍ ﻭَ ﻗَﺎﻝَ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺇِﻥﱠ אﻟْﻮَﻟَﺪَ ﻟَﺎ ﯾﺄْﺧُﺬُ ﻣِﻦْ ﻣَﺎﻝ ﻭَאﻟِﺪِﻩِ‬ ‫‪٧٥‬‬ ‫ﺷَﯿﺌﺎً ﺇِﻟﱠﺎ ﺑِﺈِﺫْﻧِﻪِ ﻭَ אﻟْﻮَאﻟِﺪُ ﯾﺄْﺧُﺬُ ﻣِﻦْ ﻣَﺎﻝ אﺑْﻨِﻪِ ﻣَﺎ ﺷَﺎﺀَ‪.«...‬‬ ‫‪١١‬ـ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺃَﻥﱠ ﻧَﺒِﯿﺎً ﻣِﻦَ אﻟْﺄَﻧْﺒِﯿﺎﺀِ ﺷَﮑﺎ ﺇِﻟَﯽ ﺭَﺑﱢـﻪِ ﻓَﻘَـﺎﻝَ ﯾـﺎ ﺭَﺏﱢ ﮐﯿـﻒَ‬ ‫ﺃَﻗْﻀِﯽ ﻓِﯿﻤَﺎ ﻟَﻢْ ﺃَﺷْﻬَﺪْ ﻭَ َﻟﻢْ ﺃَﺭَ ﻗَﺎﻝَ ﻓَﺄَﻭْﺣَﯽ אﻟﻠﱠﻪُ ﻋَﺰﱠ ﻭَ ﺟَﻞﱠ ﺇِﻟَﯿـﻪِ ﺃَﻥِ אﺣْﮑـﻢْ ﺑَﯿـﻨَﻬُﻢْ ﺑِﮑﺘَـﺎﺑِﯽ ﻭَ‬ ‫‪٧٦‬‬ ‫ﺃَﺿِﻔْﻬُﻢْ ﺇِﻟَﯽ אﺳْﻤِﯽ ﻓَﺤَﻠﱢﻔْﻬُﻢْ ﺑِﻪِ ﻭَ ﻗَﺎﻝَ ﻫَﺬَא ﻟِﻤَﻦْ ﻟَﻢْ ﺗَﻘُﻢْ ﻟَﻪُ ﺑَﯿﻨَﺔٌ«‪.‬‬ ‫‪ .٦٨‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺳﺤﺎﻕ אﻟﮑﻠﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٤٠٧‬‬ ‫‪ .٦٩‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.٢٧٨‬‬ ‫‪ .٧٠‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺹ ‪.٢٧٨‬‬ ‫‪ .٧١‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺹ ‪.٢٧٨‬‬ ‫‪ .٧٢‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺹ ‪.٦٦٦‬‬ ‫‪ .٧٣‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪.٩‬‬ ‫‪ .٧٤‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ ‪.٥٣٤‬‬ ‫‪ .٧٥‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٥‬ﺹ ‪.١٣٥‬‬ ‫‪٢٥‬‬

‫‪١٢‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺼﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﮐﺎﻥَ ﻋَﻠِﯽ ﺑْﻦُ אﻟْﺤُﺴَﯿﻦِ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺇِﺫَא ﺃَﺧَـﺬَ ﮐﺘَـﺎ َ‬ ‫ﺏ‬ ‫ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻓَﻨَﻈَﺮَ ﻓِﯿﻪِ ﻗَﺎﻝَ ﻣَﻦْ ﯾﻄِﯿﻖُ ﻫَﺬَא ﻣَﻦْ ﯾﻄِﯿﻖُ ﺫَא ﻗَﺎﻝَ ﺛُﻢﱠ ﯾﻌْﻤَﻞُ ﺑِﻪِ ﻭَ ﮐﺎﻥَ ﺇِﺫَא‬ ‫ﻗَﺎﻡَ ﺇِﻟَﯽ אﻟﺼﱠﻠَﺎﺓِ ﺗَﻐَﯿﺮَ ﻟَﻮْﻧُﻪُ ﺣﺘﯽ ﯾﻌْﺮَﻑَ ﺫَﻟِﮏ ﻓِﯽ ﻭَﺟْﻬِﻪِ ﻭَ ﻣَﺎ ﺃَﻃَﺎﻕَ ﺃَﺣَـﺪٌ ﻋَﻤَـﻞَ ﻋَﻠِـﯽ )ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫‪٧٧‬‬ ‫אﻟﺴﻼﻡ( ﻣِﻦْ ﻭُﻟْﺪِﻩِ ﻣِﻦْ ﺑَﻌْﺪِﻩِ ﺇِﻟﱠﺎ ﻋَﻠِﯽ ﺑْﻦُ אﻟْﺤُﺴَﯿﻦِ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(«‪.‬‬ ‫‪١٣‬ـ ﻣﻌﻠّﯽ ﺑﻦ ﺧﻨﯿﺲ‪» :‬ﮐﻨْﺖُ ﻋِﻨْﺪَ ﺃَﺑِﯽ ﻋَﺒْﺪِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺇِﺫْ ﺃَﻗْﺒَﻞَ ﻣﺤﻤﺪ ﺑْﻦُ ﻋَﺒْﺪِ אﻟﻠﱠﻪِ‪،‬‬ ‫ﻓَﺴَﻠﱠﻢَ ﺛُﻢﱠ ﺫَﻫَﺐَ ﻓَﺮَﻕﱠ ﻟَﻪُ ﺃَﺑُﻮﻋَﺒْﺪِאﻟﻠﱠﻪِ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻭَ ﺩَﻣَﻌَﺖْ ﻋَﯿﻨَـﺎﻩُ‪ ،‬ﻓَﻘُﻠْـﺖُ ﻟَـﻪُ‪ :‬ﻟَﻘَـﺪْ ﺭَﺃَﯾﺘُـﮏ‬ ‫ﺻَﻨَﻌْﺖَ ﺑِﻪِ ﻣَﺎ ﻟَﻢْ ﺗَﮑﻦْ ﺗَﺼْﻨَﻊُ؟ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﺭَﻗَﻘْﺖُ ﻟَﻪُ ﻟِﺄَﻧﱠﻪُ ﯾﻨْﺴَﺐُ ﺇِﻟَﯽ ﺃَﻣْﺮٍ ﻟَﯿﺲَ ﻟَـﻪُ ﻟَـﻢْ ﺃَﺟِـﺪْﻩُ ﻓِـﯽ‬ ‫‪٧٨‬‬ ‫ﮐﺘَﺎﺏِ َﻋﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻣِﻦْ ﺧُﻠَﻔَﺎﺀِ ﻫَﺬِﻩِ אﻟْﺄُﻣﱠﺔِ ﻭَ ﻟَﺎ ﻣِﻦْ ﻣُﻠُﻮﮐﻬَﺎ«‪.‬‬ ‫‪١٤‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺒﺎﻗﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏِ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺛَﻠَﺎﺙُ ﺧِـﺼَﺎﻝٍ ﻟَـﺎ ﯾﻤُـﻮﺕُ‬ ‫ﺻَﺎﺣِﺒُﻬُﻦﱠ ﺃَﺑَﺪאً ﺣَﺘﱠﻰ ﯾﺮَﻯ ﻭَﺑَﺎﻟَﻬُﻦﱠ‪ :‬אﻟْﺒَﻐْﯽ ﻭَ ﻗَﻄِﯿﻌَﺔُ אﻟﺮﱠﺣِﻢِ ﻭَ אﻟْﯿﻤِﯿﻦُ אﻟْﮑﺎﺫِ َﺑﺔُ ﯾﺒَﺎﺭِﺯُ אﻟﻠﱠﻪَ ﺑِﻬَﺎ ﻭَ ﺇِﻥﱠ‬ ‫ﺃَﻋْﺠَﻞَ אﻟﻄﱠﺎﻋَﺔِ ﺛَﻮَאﺑﺎً ﻟَﺼِﻠَﺔُ אﻟﺮﱠﺣِﻢِ ﻭَ ﺇِﻥﱠ אﻟْﻘَﻮْﻡَ ﻟَﯿﮑﻮﻧُﻮﻥَ ﻓُﺠﱠﺎﺭאً ﻓَﯿﺘَﻮَאﺻَـﻠُﻮﻥَ ﻓَﺘَﻨْﻤِـﯽ ﺃَﻣْـﻮَאﻟُﻬُﻢْ ﻭَ‬ ‫ﯾَﺒِﺮّﻭﻥ ﻓَﺘَﺰْﺩאﺩُ ﺃﻋﻤﺎﺭُﻫُﻢ ﻭَ ﺇِﻥﱠ אﻟْﯿﻤِﯿﻦَ אﻟْﮑﺎﺫِﺑَﺔَ ﻭَ ﻗَﻄِﯿﻌَﺔَ אﻟﺮﱠﺣِﻢِ ﻟَﺘَﺬَﺭَאﻥِ אﻟﺪﱢﯾﺎﺭَ ﺑَﻠَﺎﻗِﻊٍ ﻣِـﻦْ ﺃَﻫْﻠِﻬَـﺎ‬ ‫‪٧٩‬‬ ‫ﻭَ ﺗَﺜْﻘُﻼﻥ אﻟﺮﱠﺣِﻢَ ﻭَ ﺇِﻥﱠ ﻧَﻘْﻞَ אﻟﺮﱠﺣِﻢِ אﻧْﻘِﻄَﺎﻉُ אﻟﻨﱠﺴْﻞِ«‪.‬‬ ‫‪١٥‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺼﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﻭَﺟَﺪْﻧﺎ ﻓﯽ ﮐﺘﺎﺏِ ﻋﻠﯽﱟ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ :‬אﻟﮑﺒﺎﺋِﺮُ ﺧَﻤـﺴَﺔٌ‪:‬‬ ‫אﻟﺸﱢﺮکُ ﻭَ ﻋﻘﻮﻕُ אﻟﻮאﻟِﺪَﯾﻦِ ﻭ ﺃﮐْـﻞُ אﻟﺮﱢﺑـﺎ ﺑَﻌْـﺪَ אﻟﺒَﯿﱢﻨَـﺔِ ﻭ אﻟﻔِـﺮאﺭُ ﻣِـﻦَ אﻟﺰﱠﺣْـﻒِ ﻭ אﻟﺘﱠﻌَـﺮﱡﺏُ ﺑَﻌْـ َﺪ‬ ‫‪٨٠‬‬ ‫אﻟﻬِﺠﺮَﺓِ«‪.‬‬ ‫‪١٦‬ـ אﻹﻣﺎﻡ אﻟﺼﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪» :‬ﻓﯽ ﮐﺘﺎﺏِ ﻋﻠﯽﱟ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ :‬ﺻُـﻢْ ﻟِﺮُﺅﯾَﺘِـﻪِ ﻭَ ﺃﻓْﻄِـﺮْ‬ ‫‪٨١‬‬ ‫ﻟِﺮُﺅﯾَﺘِﻪِ ﻭَ ﺇﯾّﺎکَ ﻭ אﻟﺸَﮏﱠ ﻭ אﻟﻈﱠﻦﱠ ﻓﺈﻥْ ﺧَﻔِﯽَ ﻋَﻠَﯿْﮑُﻢ ﻓَﺄﺗِﻤّﻮא אﻟﺸﱠﻬﺮَ אﻷﻭﱠﻝَ ﺛَﻼﺛﯿﻦَ«‪.‬‬

‫‪ .٧٦‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪.٤١٥‬‬ ‫‪ .٧٧‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٨‬ﺹ ‪.١٦٣‬‬ ‫‪ .٧٨‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺹ ‪.١٦٣‬‬ ‫‪ .٧٩‬אﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ אﻟﻘﻤّﯽ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺷﯿﺦ ﺻﺪﻭﻕ‪ ،‬אﻟﺨﺼﺎﻝ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﯽאﮐﺒﺮ ﻏﻔّﺎﺭی‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺔ אﻷﻋﻠﻤﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤١٠ ,‬ﻫ‪ ،‬ﺻ ‪.١٢٤‬‬ ‫‪ .٨٠‬אﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ אﻟﻘﻤّﯽ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺷﯿﺦ ﺻﺪﻭﻕ‪ ،‬ﻋﻠﻞ אﻟﺸﺮאﺋﻊ‪ ،‬ﺩאﺭ ﺇﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ ﺑﯿﺮﻭﺕ‪١٤٠٨ ، ,‬‬ ‫ﻫ‪ ،‬ﺟ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.٤٧٥‬‬ ‫‪ .٨١‬אﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﻦ אﻟﻄﻮﺳﯽ‪ ,‬אﻹﺳﺘﺒﺼﺎﺭ ﻓﯿﻤﺎ אﺧﺘﻠﻒ ﻣﻦ אﻷﺧﺒﺎﺭ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ :‬אﻟﺴﯿّﺪ ﺣﺴﻦ אﻟﻤﻮﺳﻮی אﻟﺨﺮאﺳﺎﻥ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ‬ ‫אﻹﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ,‬ﻃﻬﺮאﻥ‪ ,‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.٦٤‬‬ ‫‪٢٦‬‬

‫ﺑﺮאی אﻃﻼﻉ ﺷﻤﺎﺭۀ ‪٣‬‬ ‫ﮔﺰאﺭﺵ ﺯﺭאﺭﻩ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪:‬‬

‫ﭼﻨﺎﻥﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺯﺭאﺭﻩ אﺯ ﮐﺴﺎﻧﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮאﺋﺾ ﺭא ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮאﻧﺪﻩ אﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪאی ﮐﻪ ﭘﯿﺶ אﺯ ﺧﻮאﻧﺪﻥ‬ ‫ﻣﺘﻦ ﺯﯾﺮ ﺩאﻧﺴﺘﻦ ﺁﻥ ﻣﻔﯿﺪ אﺳﺖ ﺁﻥ אﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺯﺭאﺭﻩ ﭘـﺲ אﺯ ﺩﯾـﺪﻥ ﮐﺘـﺎﺏ‪ ،‬ﺁﻥ ﺭא ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﺭ ﺧـﻮﯾﺶ ﻧﺎﺩﺭﺳـﺖ‬ ‫ﻣﯽﭘﻨﺪאﺭﺩ؛ אﮔﺮﭼﻪ אﻭ ﻧﻤﯽﺩאﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽﺩﻫﺪ אﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﻘـﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺪאﺷﺘﻪ אﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﻔﺘﻪאﻧﺪ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮאً ﺩﯾﺪﻥ אﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ אﺑﺘﺪی ﺗـﺸﺮﻑ ﺯﺭאﺭﻩ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ אﻣﺎﻡ ﺑﺎﻗﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮﻥ ﺯﺭאﺭﻩ ﻗﺒﻼً ﻧﺰﺩ ﻋﻠﻤﺎی אﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺷـﺎﮔﺮﺩی ﮐـﺮﺩﻩ ﻭ ﺑـﺎ ﻧﻈـﺮאﺕ‬ ‫ﺁﻧﺎﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪ .‬ﮔﺰאﺭﺵ אﯾﻦ ﺭﺅﯾﺖ ﺭא אﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪ ٩٤‬ﻣﯽﺧﻮאﻧﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺃﺫﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻋﻦ ﺯﺭאﺭﻩ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺳَﺄَﻟْﺖُ ﺃَﺑَﺎ ﺟَﻌْﻔَﺮٍ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﻋَﻦِ אﻟْﺠَﺪﱢ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻣَﺎ ﺃَﺟِـﺪُ ﺃَﺣَـﺪאً‬ ‫ﻗَﺎﻝَ ﻓِﯿﻪِ ﺇِﻟﱠﺎ ﺑِﺮَﺃْﯾﻪِ ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَﻣِﯿﺮَאﻟْﻤُﺆْﻣِﻨِﯿﻦَ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ(‪ ،‬ﻗُﻠْﺖُ ﺃَﺻْﻠَﺤَﮏ אﻟﻠﱠﻪُ ﻓَﻤَـﺎ ﻗَـﺎﻝَ ﻓِﯿـﻪِ ﺃَﻣِﯿـﺮُ‬ ‫אﻟْﻤُﺆْﻣِﻨِﯿﻦَ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ(‪ ،‬ﻗَﺎﻝَ ﺇِﺫَא ﮐﺎﻥَ ﻏَﺪאً ﻓَﺎﻟْﻘَﻨِﯽ ﺣﺘﯽ ﺃُﻗْﺮِﺋَﮑﻪُ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏٍ‪ ،‬ﻗُﻠْـﺖُ ﺃَﺻْـﻠَﺤَﮏ‬ ‫אﻟﻠﱠﻪُ ﺣَﺪﱢﺛْﻨِﯽ ﻓَﺈِﻥﱠ ﺣَﺪِﯾﺜَﮏ ﺃَﺣَﺐﱡ ﺇِﻟَﯽ ﻣِﻦْ ﺃَﻥْ ﺗُﻘْﺮِﺋَﻨِﯿﻪِ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏٍ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻟِـﯽ אﻟﺜﱠﺎﻧِﯿـﺔَ אﺳْـﻤَﻊْ ﻣَـﺎ‬ ‫ﺃَﻗُﻮﻝُ ﻟَﮏ ﺇِﺫَא ﮐﺎﻥَ ﻏَﺪאً ﻓَﺎﻟْﻘَﻨِﯽ ﺣﺘﯽ ﺃُﻗْﺮِﺋَﮑﻪُ ﻓِﯽ ﮐﺘَﺎﺏٍ ﻓَﺄَﺗَﯿﺘُﻪُ ﻣِﻦَ אﻟْﻐَﺪِ ﺑَﻌْـﺪَ אﻟﻈﱡﻬْـﺮِ ﻭَ ﮐﺎﻧَـﺖْ‬ ‫ﺳَﺎﻋَﺘِﯽ אﻟﱠﺘِﯽ ﮐﻨْﺖُ ﺃَﺧْﻠُﻮ ﺑِﻪِ ﻓِﯿﻬَﺎ ﺑَﯿﻦَ אﻟﻈﱡﻬْﺮِ ﻭَ אﻟْﻌَﺼْﺮِ ﻭَ ﮐﻨْﺖُ ﺃَﮐﺮَﻩُ ﺃَﻥْ ﺃَﺳْﺄَﻟَﻪُ ِﺇﻟﱠﺎ ﺧَﺎﻟِﯿﺎً ﺧَـﺸْﯿﺔَ‬ ‫ﺃَﻥْ ﯾﻔْﺘِﯿﻨِﯽ ﻣِﻦْ ﺃَﺟْﻞِ ﻣَﻦْ ﯾﺤْﻀُﺮُﻩُ ﺑِﺎﻟﺘﱠﻘِﯿﺔِ ﻓَﻠَﻤﱠﺎ ﺩَﺧَﻠْﺖُ ﻋَﻠَﯿﻪِ ﺃَﻗْﺒَـﻞَ ﻋَﻠَـﯽ אﺑْﻨِـﻪِ ﺟَﻌْﻔَـﺮٍ )ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫אﻟﺴﱠﻼﻡ(‪ ،‬ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻟَﻪُ ﺃَﻗْﺮِﺉْ ﺯُﺭَאﺭَﺓَ ﺻَﺤِﯿﻔَﺔَ אﻟْﻔَﺮَאﺋِﺾِ ﺛُﻢﱠ ﻗَـﺎﻡَ ﻟِﯿﻨَـﺎﻡَ ﻓَﺒَﻘِﯿـﺖُ ﺃَﻧَـﺎ ﻭَ ﺟَﻌْﻔَـﺮٌ )ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﻓِﯽ אﻟْﺒَﯿﺖِ‪ ،‬ﻓَﻘَﺎﻡَ ﻓَﺄَﺧْﺮَﺝَ ﺇِﻟَﯽ ﺻَﺤِﯿﻔَﺔً ﻣِﺜْﻞَ ﻓَﺨِﺬِ אﻟْﺒَﻌِﯿﺮِ ﻓَﻘَـﺎﻝَ ﻟَـﺴْﺖُ ُﺃﻗْﺮِﺋُﮑﻬَـﺎ ﺣﺘـﯽ‬ ‫ﺗَﺠْﻌَﻞَ ﻟِﯽ ﻋَﻠَﯿﮏ אﻟﻠﱠﻪَ ﺃَﻥْ ﻟَﺎ ﺗُﺤَﺪﱢﺙَ ﺑِﻤَﺎ ﺗَﻘْﺮَﺃُ ﻓِﯿﻬَﺎ ﺃَﺣَﺪאً ﺃَﺑَﺪאً ﺣﺘﯽ ﺁﺫَﻥَ ﻟَﮏ ﻭَ ﻟَـﻢْ ﯾﻘُـﻞْ ﺣﺘـﯽ‬ ‫ﯾﺄْﺫَﻥَ ﻟَﮏ ﺃَﺑِﯽ ﻓَﻘُﻠْﺖُ َﺃﺻْﻠَﺤَﮏ אﻟﻠﱠﻪُ ﻭَ ﻟِﻢَ ﺗُﻀَﯿﻖُ ﻋَﻠَﯽ ﻭَ ﻟَﻢْ ﯾﺄْﻣُﺮْک ﺃَﺑُﻮک ﺑِﺬَﻟِﮏ؟ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻟِﯽ ﻣَﺎ‬ ‫ﺃَﻧْﺖَ ﺑِﻨَﺎﻇِﺮٍ ﻓِﯿﻬَﺎ ﺇِﻟﱠﺎ ﻋَﻠَﯽ ﻣَﺎ ﻗُﻠْﺖُ ﻟَﮏ ﻓَﻘُﻠْﺖُ ﻓَـﺬَאک ﻟَـﮏ ﻭَ ﮐﻨْـﺖُ ﺭَﺟُﻠًـﺎ ﻋَﺎﻟِﻤـﺎً ﺑِـﺎﻟْﻔَﺮَאﺋِﺾِ ﻭَ‬ ‫אﻟْﻮَﺻَﺎﯾﺎ ﺑَﺼِﯿﺮאً ﺑِﻬَﺎ ﺣَﺎﺳِﺒﺎً ﻟَﻬَﺎ ﺃَﻟْﺒَﺚُ אﻟﺰﱠﻣَﺎﻥَ ﺃَﻃْﻠُﺐُ ﺷَﯿﺌﺎً ﯾﻠْﻘَﯽ ﻋَﻠَﯽ ﻣِﻦَ אﻟْﻔَﺮَאﺋِﺾِ ﻭَ אﻟْﻮَﺻَـﺎﯾﺎ ﻟَـﺎ‬ ‫ﺃَﻋْﻠَﻤُﻪُ ﻓَﻠَﺎ ﺃَﻗْﺪِﺭُ ﻋَﻠَﯿﻪِ ﻓَﻠَﻤﱠﺎ ﺃَﻟْﻘَﯽ ﺇِﻟَﯽ ﻃَﺮَﻑَ אﻟﺼﱠﺤِﯿﻔَﺔِ ﺇِﺫَא ﮐﺘَﺎﺏٌ ﻏَﻠِﯿﻆٌ ﯾﻌْـﺮَﻑُ ﺃَﻧﱠـﻪُ ﻣِـﻦْ ﮐﺘُـﺐِ‬ ‫אﻟْﺄَﻭﱠﻟِﯿﻦَ ﻓَﻨَﻈَﺮْﺕُ ﻓِﯿﻬَﺎ ﻓَﺈِﺫَא ﻓِﯿﻬَﺎ ﺧِﻠَﺎﻑُ ﻣَﺎ ﺑِﺄَﯾﺪِی אﻟﻨﱠﺎﺱِ ﻣِﻦَ אﻟﺼﱢﻠَﺔِ ﻭَ אﻟْـﺄَﻣْﺮِ ﺑِـﺎﻟْﻤَﻌْﺮُﻭﻑِ אﻟﱠـﺬِی‬ ‫ﻟَﯿﺲَ ﻓِﯿﻪِ אﺧْﺘِﻠَﺎﻑٌ ﻭَ ﺇِﺫَא ﻋَﺎﻣﱠﺘُﻪُ ﮐﺬَﻟِﮏ ﻓَﻘَﺮَﺃْﺗُﻪُ ﺣﺘﯽ ﺃَﺗَﯿﺖُ ﻋَﻠَـﯽ ﺁﺧِـﺮِﻩِ ﺑِﺨُﺒْـﺚِ ﻧَﻔْـﺲٍ ﻭَ ﻗِﻠﱠـﺔِ‬ ‫ﺗَﺤَﻔﱡﻆٍ ﻭَ ﺳَﻘَﺎﻡِ ﺭَﺃْی ﻭَ ﻗُﻠْﺖُ ﻭَ ﺃَﻧَﺎ ﺃَﻗْﺮَﺅُﻩُ ﺑَﺎﻃِﻞٌ ﺣﺘﯽ ﺃَﺗَﯿﺖُ ﻋَﻠَﯽ ﺁﺧِﺮِﻩِ ﺛُـﻢﱠ ﺃَﺩْﺭَﺟْﺘُﻬَـﺎ ﻭَ ﺩَﻓَﻌْﺘُﻬَـﺎ‬ ‫ﺇِﻟَﯿ ِﻪ ﻓَﻠَﻤﱠﺎ ﺃَﺻْﺒَﺤْﺖُ ﻟَﻘِﯿﺖُ ﺃَﺑَﺎﺟَﻌْﻔَﺮٍ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻟِﯽ‪ :‬ﺃَ ﻗَﺮَﺃْﺕَ ﺻَﺤِﯿﻔَﺔَ אﻟْﻔَـﺮَאﺋِﺾِ ﻓَﻘُﻠْـﺖُ‬ ‫ﻧَﻌَﻢْ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﮐﯿﻒَ ﺭَﺃَﯾﺖَ ﻣَﺎ ﻗَﺮَﺃْﺕَ ﻗَﺎﻝَ ﻗُﻠْﺖُ ﺑَﺎﻃِﻞٌ ﻟَﯿﺲَ ﺑِﺸَﯽﺀٍ ﻫُﻮَ ﺧِﻠَﺎﻑُ ﻣَﺎ אﻟﻨﱠﺎﺱُ ﻋَﻠَﯿﻪِ‪ .‬ﻗَـﺎﻝَ‬ ‫ﻓَﺈِﻥﱠ אﻟﱠﺬِی ﺭَﺃَﯾﺖَ ﻭَ אﻟﻠﱠﻪِ ﯾﺎ ﺯُﺭَאﺭَﺓُ ﻫُﻮَ אﻟْﺤَﻖﱡ אﻟﱠﺬِی ﺭَﺃَﯾﺖَ ﺇِﻣْﻠَﺎﺀُ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﯽ אﻟﻠــﻪ ﻋﻠﯿـﻪ ﻭ‬ ‫ﺁﻟﻪ( ﻭَ ﺧَﻂﱡ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺑِﯿﺪِﻩِ ﻓَﺄَﺗَﺎﻧِﯽ אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥُ ﻓَﻮَﺳْﻮَﺱَ ﻓِﯽ ﺻَﺪْﺭِی ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻭَ ﻣَﺎ ﯾﺪْﺭِﯾﻪِ‬ ‫ﺃَﻧﱠﻪُ ﺇِﻣْﻠَﺎﺀُ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﯽ אﻟﻠـﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭَ ﺧَﻂﱡ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺑِﯿﺪِﻩِ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﻟِﯽ ﻗَﺒْـﻞَ‬ ‫ﺃَﻥْ ﺃَﻧْﻄِﻖَ ﯾﺎ ﺯُﺭَאﺭَﺓُ‪ ،‬ﻟَﺎ ﺗَﺸُﮑﻦﱠ ﻭَﺩﱠ אﻟﺸﱠﯿﻄَﺎﻥُ ﻭَ אﻟﻠﱠﻪِ ﺇِﻧﱠﮏ ﺷَﮑﮑﺖَ ﻭَ ﮐﯿـﻒَ ﻟَـﺎ ﺃَﺩْﺭِی ﺃَﻧﱠـﻪُ ﺇِﻣْﻠَـﺎﺀُ‬ ‫ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﯽ אﻟﻠـﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭَ ﺧَﻂﱡ ﻋَﻠِﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺑِﯿﺪِﻩِ ﻭَ ﻗَﺪْ ﺣَﺪﱠﺛَﻨِﯽ ﺃَﺑِـﯽ ﻋَـﻦْ‬ ‫ﺟَﺪﱢی ﺃَﻥﱠ ﺃَﻣِﯿﺮَאﻟْﻤُﺆْﻣِﻨِﯿﻦَ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﱠﻼﻡ( ﺣَﺪﱠﺛَﻪُ ﺫَﻟِﮏ ﻗَﺎﻝَ ﻗُﻠْﺖُ ﻟَﺎ ﮐﯿﻒَ ﺟَﻌَﻠَﻨِـﯽ אﻟﻠﱠـﻪُ ﻓِـﺪَאک ﻭَ‬ ‫ﻧَﺪِﻣْﺖُ ﻋَﻠَﯽ ﻣَﺎ ﻓَﺎﺗَﻨِﯽ ﻣِﻦَ אﻟْﮑﺘَﺎﺏِ ﻭَ ﻟَﻮْ ﮐﻨْﺖُ ﻗَﺮَﺃْﺗُﻪُ ﻭَ ﺃَﻧَﺎ ﺃَﻋْﺮِﻓُﻪُ ﻟَﺮَﺟَﻮْﺕُ ﺃَﻥْ ﻟَـﺎ ﯾﻔُـﻮﺗَﻨِﯽ ﻣِﻨْـﻪُ‬ ‫ﺣَﺮْﻑٌ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬

‫ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﺅﯾﺖ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺗﻮﺳﻂ ﺣﮑﻢ ﺑﻦ ﻋﺘﯿﺒﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺟﺎﻝ ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺣﺎﺋﺰ‬ ‫אﻫﻤﯿﺖ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﻋَﻦ ﻋَﺬאﻓِﺮِ אﻟﺼﱢﯿﺮَﻓﯽ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﮐُﻨﺖُ ﻣَﻊَ אﻟﺤَﮑَﻢِ ﺑﻦِ ﻋُﺘَﯿﺒَﺔَ ﻋِﻨﺪَ ﺃﺑﯽﺟَﻌﻔَﺮٍ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻓَﺠَﻌَـﻞَ‬ ‫ﯾَﺴﺄﻟُﻪُ ﻭ ﮐﺎﻥ ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻟَﻪُ ﻣُﮑﺮِﻣﺎً‪ ،‬ﻓَﺎﺧﺘَﻠَﻔﺎ ﻓـﯽ ﺷَـﯽﺀٍ ﻓَﻘـﺎﻝ ﺃﺑـﻮﺟَﻌﻔﺮ )ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫אﻟﺴﻼﻡ(‪" :‬ﯾﺎ ﺑُﻨَﯽﱠ‪ ،‬ﻗُﻢ! ﻓَﺄﺧﺮِﺝْ ﮐﺘﺎﺏَ ﻋَﻠﯽﱟ‪ .‬ﻓَﺄﺧﺮَﺝَ ﮐِﺘﺎﺑﺎً ﻣَﺪﺭﻭﺟﺎً ﻋَﻈﯿﻤﺎً ﻭَ ﻓَﺘَﺤَـﻪُ )ﻓَﻔَﺘَﺤَـﻪُ( ﻭَ‬ ‫ﺟَﻌَﻞَ ﯾَﻨﻈُﺮُ ﺣﺘﯽ ﺃﺧﺮَﺝَ אﻟﻤَﺴﺄﻟَﺔَ‪ .‬ﻓﻘﺎﻝ ﻟَﻪُ ﺃﺑﻮﺟَﻌﻔَﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟـﺴﻼﻡ(‪ :‬ﻫـﺬא ﺧَـﻂﱡ ﻋَﻠـﯽﱟ )ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫אﻟﺴﻼﻡ( ﻭ ﺇﻣﻼﺀُ ﺭَﺳﻮﻝِ אﷲِ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭ ﺃﻗﺒَﻞَ ﻋَﻠﯽَ אﻟﺤَﮑَﻢ ﻭَ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﯾﺎ ﺃﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬ ‫אﺫﻫَﺐ ﺃﻧﺖَ ﻭ ﺳَﻠَﻤَﺔ ﻭ ﺃﺑﻮ אﻟﻤِﻘﺪאﻡِ ﺣﯿﺚُ ﺷِﺌ ُﺘﻢ ﯾَﻤﯿﻨﺎً ﻭ ﺷِﻤﺎﻻً‪ ،‬ﻓَﻮَ אﷲِ ﻻ ﺗَﺠِﺪﻭﻥَ אﻟﻌِﻠﻢَ ﺃﻭﺛَﻖَ‬ ‫‪٨٢‬‬ ‫ﻣِﻨﻪُ ﻋِﻨﺪَ ﻗَﻮﻡٍ ﮐﺎﻥ ﯾَﻨﺰِٰﻝُ ﻋَﻠَﯿﻬِﻢ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞُ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(«‪.‬‬

‫‪ .٨٢‬אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ אﻟﻨﺠﺎﺷﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺹ ‪.٣٦٠‬‬ ‫‪٢٨‬‬