Sd2

  • November 2019
  • PDF

This document was uploaded by user and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this DMCA report form. Report DMCA


Overview

Download & View Sd2 as PDF for free.

More details

  • Words: 8,531
  • Pages: 18
‫ﺟﻠﺴﺔ دوم‬

‫اﺳﺘﺎد ﻣﺼﻄﻔﻲ دﻟﺸﺎد ﺗﻬﺮاﻧﻲ‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺑﺴﻢ אﷲ אﻟﺮّﺣﻤﻦ אﻟﺮّﺣﯿﻢ‬ ‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﻓﺮﺩی ﻭ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬ ‫אﺻﻞ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫אﻫﺪאﻑ ﺩﺭﺱ‬ ‫ﻣﺮﻭﺭی ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﯿﺸﯿﻦ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻡ‪ :‬ﺳﯿﺮۀ ﻓﺮﺩی ﻭ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬ ‫‪١‬ـ אﺻﻞ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ‬

‫ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ‬ ‫ﺷﺄﻥ ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺼﻠﺐ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ ﻭ אﺟﺮאی ﺁﻥ‬ ‫ﻣﺸﯽ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬ ‫ﻣﺸﯽ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬ ‫ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ‪ ،‬ﺭאﻩ ﺳﻌﺎﺩﺕ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺶ‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﻬﺎی ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ‬

‫‪2‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫אﻫﺪאﻑ ﺩﺭﺱ‬ ‫‪ 9‬ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ אﻭﻟﯿﻦ אﺻﻞ אﺯ ﺳﯿﺮۀ ﻓﺮﺩی ﻭ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ؛‬ ‫‪ 9‬ﺩﺭک ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻣﻬﻢ אﯾﻦ אﺻﻞ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻭ ﺁﮔﺎﻫﯽ אﺯ ﺷﺄﻥ ﻣﺆﻣﻦ؛‬ ‫‪ 9‬ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﯽ ﺭﺳﻮﻝ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﺭﻋﺎﯾﺖ אﯾﻦ אﺻﻞ؛‬ ‫‪ 9‬ﺩﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ אﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﮥ אﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﻭ ﻣﻬﻢ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ ﺭאﻩ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻓﺮﺩ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ אﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﻭﺭی ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﯿﺸﯿﻦ‬ ‫ﺩﺭ ﺟﻠﺴﮥ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﻪ אﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ אﺷﺎﺭﻩ ﺩאﺷﺘﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﻣﻌﻨﺎ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭאژۀ ﺳﯿﺮﻩ ﻭ אﯾﻨﮑﻪ ﺳﯿﺮﻩ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺒﮏﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﺷﻨﺎﺳﯽ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﺳﯿﺮﻩ ﺩﺭ ﻭאﻗﻊ אﺻﻮﻟﯽ ﭘﺎﯾﺪאﺭ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻗﻮאﻋﺪی אﺳﺖ ﮐﻪ אﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺭא ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﻢ ﻭ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﻣﺎ ﺭא אﺯ‬ ‫ﺧﻄﺎ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﯾﮕﺮ ﺳﯿﺮﻩ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻤﻠﯽ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ אﺳﻼﻡ ﻣﮑﺘﺒﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺩאﺭאی אﯾﻦ אﺻﻮﻝ ﻭ ﻗﻮאﻋﺪ אﺳﺖ ﻭ ﺑﺮאی ﭘﯿﺮﻭی ﻧﻤﻮﻧﮥ ﻋﻤﻠﯽ אﺭאﺋﻪ ﻣﯽﺩﻫﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺩאﺭאی אﺻﻮﻟﯽ ﻣﺴﻠّﻢ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﻩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺭﻓﺘﺎﺭی )ﻓﺮﺩی‪ ،‬אﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮאﺩﮔﯽ‪ (... ،‬אﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﯾﮕﺮ אﺳﻼﻡ ﺩﺭ‬ ‫ﻫﻤﮥ אﯾﻦ ﻭﺟﻮﻩ ﺩאﺭאی ﺳﯿﺮﻩ אﺳﺖ ﻭ אﯾﻦ ﺳﯿﺮﻩﻫﺎ ﻧﯿﺰ אﺻﻮﻟﯽ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻭ ﻣﺤﮑﻢ אﺳﺖ ﻭ אﻧﺴﺎﻥِ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻧﻈﺮ אﺳﻼﻡ‪،‬‬ ‫אﻧﺴﺎﻧﯽ אﺳﺖ ﺩאﺭאی ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻤﻠﯽ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ אﺳﺘﻮאﺭ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪﻡ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﺳﯿﺮﻩ אﺯ ﺣﯿﺚ אﺻﻮﻝ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺛﺎﺑﺖ אﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺎﺑﻞ אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﺮאی ﻫﻤﮥ ﻧﺴﻠﻬﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﻋﺼﺮﻫﺎ؛ ﺩﺭ ﻋﯿﻦ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﮥ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺁﻥ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ ﻭﺟﻮﻩ ﺳﯿﺮﻩ ﺑﺮ אﺳﺎﺱ ﯾﮏ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی אﻋﺘﺒﺎﺭی ﻋﺒﺎﺭﺕאﻧﺪ אﺯ‪ :‬ﻓﺮﺩی‪ ،‬אﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮאﺩﮔﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪،‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻭ אﻗﺘﺼﺎﺩی‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺿﺮﻭﺭﺕ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻭ אﻫﻤﯿﺖ ﺳﯿﺮﻩ ﻭ אﯾﻨﮑﻪ אﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻓﻄﺮی ﻣﻮﺟﻮﺩی אﻟﮕﻮﭘﺬﯾﺮ ﻭ אﻟﮕﻮﻃﻠﺐ אﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮאی ﺳﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻤﺎﻝ ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ אﻟﮕﻮ ﺩאﺭﺩ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪﻥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ‬ ‫אﺳﻮۀ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﺮאی ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ אﯾﻦ ﻧﯿﺎﺯ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٧‬ـ ﻭ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﺑﻪ אﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﭘﺮﺩאﺧﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ אﯾﻤﺎﻥ ﻭ ﻋﻤﻞ אﻣﺮی אﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ אﺳﺖ ﻭ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺠﺎﺕ‪ ،‬ﻋﻤﻞ‬ ‫אﯾﻤﺎﻧﯽ אﺳﺖ ﻭ ﻋﻤﻞ אﯾﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺎﺯﻣﻨﺪ ﻣﻼک ﻋﻤﻠﯽ אﺳﺖ ﻭ ﺳﯿﺮﻩ אﺭאﺋﮥ אﯾﻦ ﻣﻼﮐﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﻓﺮﺩی ﻭ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‬ ‫‪١‬ـ אﺻﻞ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ‬

‫ﮐﻠﻤﮥ ﺣﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﺎﺟﺰ ﻭ ﻣﺎﻧﻊ ﻭ ﻓﺼﻞ ﻭ ﭘﺮﺩﻩ ﻣﯿﺎﻥ ﺩﻭ ﭼﯿﺰ אﺳﺖ ﮐﻪ אﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﯽﺩﻫﺪ ﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﺩﯾﮕﺮی אﺧﺘﻼﻁ‬ ‫ﭘﯿﺪא ﮐﻨﺪ؛ ﻣﺜﻼً ﻭﻗﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ »ﺣﺪّ ﺯﻣﯿﻦ« ﯾﻌﻨﯽ ﺁﻥ ﻣﺮﺯی ﮐﻪ אﯾﻦ ﺯﻣﯿﻦ ﺭא אﺯ ﺯﻣﯿﻦ ﺩﯾﮕﺮ ﺟﺪא ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪّ‬ ‫ﺷﯽﺀ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﯿﺘﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺷﯽﺀ ﺭא אﺯ אﺷﯿﺎی ﺩﯾﮕﺮ ﺟﺪא ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽﺩﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ אﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﻔﻆ ﺣﺮﻣﺘﻬﺎ ﻭ ﮐﺮאﻣﺘﻬﺎ ﻭ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﻣﻮאﺯﯾﻦ‬ ‫ﻭ ﻗﻮאﻧﯿﻦ אﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻧﻤﻮﻧﮥ אﻋﻼ ﻭ ﺟﺎﻣﻊ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ אﯾﻦﺑﺎﺭﻩ‬ ‫ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺭﻭא ﻧﺪאﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺣﺪی אﺯ ﺁﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻧﮑﺮﺩ‪ .‬ﺣﺴﯿﻦ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬אﺯ ﭘﺪﺭﻡ אﺯ ﺳﯿﺮﻩ ﺭﺳﻮﻝ‬ ‫ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ אﺯ ﻣﻨﺰﻝ ﭘﺮﺳﯿﺪﻡ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﻟَﺎ ﯾُﻘَﺼﱢﺮُ ﻋَﻦِ אﻟْﺤَﻖﱢ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾُﺠَﺎﻭِﺯُﻩُ ]ﻟَﺎ‬ ‫ﯾَﺠُﻮﺯُﻩُ[«؛‪ ١‬ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺣﻖ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮﺩ ﻭ אﺯ ﺁﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻧﻤﯽﻧﻤﻮﺩ‪.‬‬

‫‪ .١‬אﻟﺰّﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﺑﮑﺎﺭ‪ ،‬אﻟﻤﻮﻓّﻘﯿّﺎﺕ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﺎﻣﻲ ﻣﮑﻲ אﻟﻌﺎﺭﻓﻲ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬אﻓﺴﺖ ﻣﻨﺸﻮﺭאﺕ אﻟﺸﺮﯾﻒ אﻟﺮﺿﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٤١٦ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ‬ ‫‪٣٥٧‬؛ ﺃﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﺣﯿّﺎﻥ אﻹﺻﺒﻬﺎﻧﻲ אﻟﻤﻌﺮﻭﻑ ﺑﺄﺑﻲאﻟﺸﯿﺦ‪ ،‬אﺧﻼﻕ אﻟﻨﺒﻲ ﻭ ﺁﺩאﺑﻪ‪ ،‬ﺩﺭאﺳﺔ ﻭ ﺗﺤﻘﯿﻖ אﻟﺴﯿّﺪ‬ ‫אﻟﺠﻤﯿﻠﻲ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺎﺏ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٩ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪٢٤‬؛ ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ אﻟﻘﻤﻲ‬ ‫)אﻟﺼﺪﻭﻕ(‪ ،‬ﻋﯿﻮﻥ אﺧﺒﺎﺭ אﻟﺮﺿﺎ‪ ،‬ﻋﻨﻲ ﺑﺘﺼﺤﯿﺤﻪ ﻭ ﺗﺬﯾﯿﻠﻪ ﻣﻬﺪی אﻟﺤﺴﯿﻨﻲ אﻟﻼﺟﻮﺭﺩﻱ‪ ،‬אﻧﺘﺸﺎﺭאﺕ ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٣١٨‬؛ ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ אﻟﻘﻤﻲ )אﻟﺼﺪﻭﻕ(‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﻲ אﻷﺧﺒﺎﺭ‪ ،‬ﻋﻨﯽ ﺑﺘﺼﺤﯿﺤﻪ ﻋﻠﻲאﮐﺒﺮ אﻟﻐﻔّﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﺔ אﻟﺼﺪﻭﻕ‪ ،‬ﻃﻬﺮאﻥ‪،‬‬ ‫‪ ١٣٧٩‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪٨٢‬؛ ﺃﺑﻮﺑﮑﺮ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ אﻟﺒﯿﻬﻘﻲ‪ ،‬ﺩﻻﺋﻞ אﻟﻨﺒﻮّﺓ‪ ،‬ﻭﺛّﻖ אﺻﻮﻟﻪ ﻭ ﺧﺮّﺝ ﺣﺪﯾﺜﻪ ﻭ ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺒﺪאﻟﻤﻌﻄﻲ ﻗﻠﻌﻪﺟﻲ‪،‬‬ ‫אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﻌﻠﻤﯿﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٥ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪ ٢٩٠‬ـ ‪٢٨٩‬؛ אﻟﺸﻔﺎﺀ ﺑﺘﻌﺮﯾﻒ ﺣﻘﻮﻕ אﻟﻤﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٢٠٥‬؛ ﺭﺿﻲ‬ ‫אﻟﺪﯾﻦ ﺃﺑﻮﻧﺼﺮ אﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ אﻟﻔﻀﻞ אﻟﻄَﺒْﺮِﺳﻲ‪ ،‬ﻣﮑﺎﺭﻡ אﻻﺧﻼﻕ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻻﻋﻠﻤﻲ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٣٩٢ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪١٤‬؛ ﺟﻤﺎﻝאﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﮑﺮّﻡ אﺑﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺩﻣﺸﻖ ﻻﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺩﻣﺸﻖ‪ ١٤٠٨،‬ـ ‪ ١٤٠٤‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٧٨‬؛‬ ‫ﺃﺑﻮאﻟﻔﺮﺝ ﻋﺒﺪאﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ אﺑﻦ אﻟﺠﻮﺯﻱ‪ ،‬אﻟﻮﻓﺎﺀ ﺑﺄﺣﻮאﻝ אﻟﻤﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻋﺒﺪאﻟﻮאﺣﺪ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﺤﺪﯾﺜﺔ‪،‬‬ ‫ﻣﺼﺮ‪ ١٣٨٦ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٤٦٩‬؛ ﺃﺑﻮאﻟﻔﺮﺝ ﻋﺒﺪאﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ אﺑﻦ אﻟﺠﻮﺯﻱ‪ ،‬ﺻﻔﺔ אﻟﺼﻔﻮﺓ‪ ،‬ﺣﻘّﻘﻪ ﻭ ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻓﺎﺧﻮﺭﻱ‪ ،‬ﺧﺮّﺝ‬ ‫ﺃﺣﺎﺩﯾﺜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﻭّאﺱ ﻗﻠﻌﻪﺟﻲ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺮאﺑﻌﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٦ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪١٥٩‬؛ ﺃﺑﻮאﻟﻔﺮﺝ ﻋﺒﺪאﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ אﺑﻦ‬ ‫אﻟﺠﻮﺯﻱ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺏ אﻟﺤﺪאﺋﻖ ﻓﻲ ﻋﻠﻢ אﻟﺤﺪﯾﺚ ﻭ אﻟﺰّﻫﺪﯾﺎﺕ‪ ،‬ﺣﻘّﻘﻪ ﻭ ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺼﻄﻔﯽ אﻟﺴﺒﮑﻲ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﻌﻠﻤﯿﺔ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٨ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٢٦٢‬؛ ﻋﺰّאﻟﺪﯾﻦ ﺃﺑﻮאﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ אﻟﻤﻌﺮﻭﻑ ﺑﺎﺑﻦ אﻻﺛﯿﺮ‪ ،‬אﺳﺪ אﻟﻐﺎﺑﺔ ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ אﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ‬ ‫אﻟﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٩ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪»] ٣٢‬ﻟَﺎ ﯾَﺘَﺠَﺎﻭَﺯُﻩُ«[؛ ﺷﻬﺎﺏאﻟﺪﯾﻦ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻮﻫﺎﺏ אﻟﻨﻮﯾﺮی‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾﺔ אﻻﺭﺏ ﻓﻲ ﻓﻨﻮﻥ אﻻﺩﺏ‪،‬‬ ‫אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻷﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﻤﺼﺮﯾﺔ‪ ١٤٠٥،‬ـ ‪ ١٣٤١‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٨‬ﺹ ‪٢٧٧‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺳﯿّﺪ אﻟﻨّﺎﺱ‪ ،‬ﻋﯿﻮﻥ אﻻﺛﺮ‬ ‫ﻓﻲ ﻓﻨﻮﻥ אﻟﻤﻐﺎﺯﻱ ﻭ אﻟﺸﻤﺎﺋﻞ ﻭ אﻟﺴّﯿﺮ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﺤﻀﺎﺭﺓ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٦ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٤١٥‬؛ ﺟﻤﺎﻝאﻟﺪﯾﻦ ﺃﺑﻮאﻟﺤﺠّﺎﺝ ﯾﻮﺳﻒ אﻟﻤﺰﻱ‪،‬‬ ‫ﺹ ‪٢١٧‬؛ ﺷﻤﺲאﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﺗﻬﺬﯾﺐ אﻟﮑﻤﺎﻝ ﻓﻲ ﺃﺳﻤﺎﺀ אﻟﺮّﺟﺎﻝ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺸﺎﺭ ﻋﻮّאﺩ ﻣﻌﺮﻭﻑ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٦ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪،١‬‬ ‫ﺃﺑﻮﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺃﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎﻥ אﻟﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺭﯾﺦ אﻻﺳﻼﻡ ﻭ ﻃﺒﻘﺎﺕ אﻟﻤﺸﺎﻫﯿﺮ ﻭ אﻷﻋﻼﻡ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻤﺮ ﻋﺒﺪאﻟﺴﻼﻡ ﺗﺪﻣﺮﻱ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ‬ ‫אﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺎﺏ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٩ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٤٤٧‬؛ ﺃﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ אﺳﻌﺪ אﻟﯿﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺁﺓ אﻟﺠﻨﺎﻥ ﻭ ﻋﺒﺮﺓ אﻟﯿﻘﻀﺎﻥ ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ ﻣﺎ ﯾﻌﺘﺒﺮ ﻣﻦ ﺣﻮאﺩﺙ אﻟﺰﻣﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻻﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٣٩٠ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٢٤‬؛ ﺃﺑﻮאﻟﻔﺪאﺀ אﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‬ ‫אﻟﺪﻣﺸﻘﻲ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺋﻞ אﻟﺮﺳﻮﻝ‪ ،‬ﺷﺮﺡ ﻭ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻋﺒﺪאﻟﻮאﺣﺪ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﺮאﺋﺪ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٧ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪٦٧‬؛ ﻫﻤﻮ‪ ،‬אﻟﺴﯿﺮﺓ אﻟﻨﺒﻮﯾّﺔ‪،‬‬ ‫ﺿﺒّﻄﻪ ﻭ ﺻﺤّﺤﻪ אﺣﻤﺪ ﻋﺒﺪאﻟﺸﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﻌﻠﻤﯿﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٦٠٣‬؛ ﻫﻤﻮ‪ ،‬אﻟﺒﺪאﯾﺔ ﻭ אﻟﻨﻬﺎﯾﺔ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﯽ ﺷﯿﺮی‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ‬ ‫אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺩאﺭאﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ אﻟﻌﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٨ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٦‬ﺹ ‪٣٧‬؛ ﻧﻮﺭאﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺃﺑﻲﺑﮑﺮ אﻟﻬﯿﺜﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊ אﻟﺰﻭאﺋﺪ ﻭ ﻣﻨﺒﻊ אﻟﻔﻮאﺋﺪ‪،‬‬ ‫ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺎﺏ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٢ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٨‬ﺹ ‪٢٧٤‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﻤﺮﺗﻀﯽ אﻟﻤﺪﻋﻮ ﻣﻠّﺎ ﻣﺤﺴﻦ אﻟﻔﯿﺾ אﻟﮑﺎﺷﺎﻧﻲ‪ ،‬אﻟﻤﺤﺠّﺔ אﻟﺒﯿﻀﺎﺀ ﻓﻲ‬ ‫‪4‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫אﺑﻦﺳﻌﺪ ﻭ ﺑَﻼﺫُﺭی ﻧﯿﺰ אﺯ ﺣﺴﯿﻦ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺯ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺁﻭﺭﺩﻩאﻧﺪ‪» :‬ﻟَﺎ‬ ‫ﯾُﻘَﺼﱢﺮُ ﻋَﻦِ אﻟْﺤَﻖﱢ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾَﺠُﻮﺯُ אﻟﺪِّﯾﻦَ«؛‪ ٢‬ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺣﻖ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺭﻭא ﻧﻤﯽﺩאﺷﺖ ﻭ אﺯ ﺩﯾﻦ ﭘﺎ ﻓﺮאﺗﺮ ﻧﻤﯽﮔﺬאﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﯾﻦ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﭼﻮﻥ ﺣﺎﻓﻆ ﺩﯾﻦ ﻭ אﺳﻼﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ אﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﺪ‬ ‫ﻭ ﻣﺮﺯ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ אﺻﻠﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ אﻣﻮﺭ ﻭ ﮐﻠّﯿﮥ ﻣﺮאﺣﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ‪ ،‬אﺻﻞ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ‬ ‫ﻭ ﻣﺮﺯﻫﺎی אﻟﻬﯽ אﺳﺖ‪ .‬אﯾﻦ אﺻﻞ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﻭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮאﻥ ﻭ ﻣﺸﺮﮐﺎﻥ ﻭ‬ ‫ﺣﺘﯽ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺣﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﻻﺯﻡ אﺳﺖ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭ ﻣﺮﺯ ﺧﻮﯾﺶ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪﻩ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ ﻭ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺣﻖّ ﺗﻌﺪّی אﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭא ﻧﺪאﺭﺩ‪ .‬ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﮐﺮﯾﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫﴿ﺗِﻠْﻚَ ﺣُﺪُﻭﺩُ אﻟﻠﱠﻪِ ﻓَﻠَﺎ ﺗَﻌْﺘَﺪُﻭﻫَﺎ ﻭَ ﻣَﻦْ ﯾَﺘَﻌَﺪﱠ ﺣُﺪُﻭﺩَ אﻟﻠﱠﻪِ ﻓَﺄُﻭﻟﺌِﻚَ ﻫُﻢُ אﻟﻈﱠﺎﻟِﻤُﻮﻥَ﴾‬ ‫אﯾﻦ אﺳﺖ ﺣﺪﻭﺩ ]אﺣﮑﺎﻡ[ אﻟﻬﻰ‪ ،‬ﭘﺲ אﺯ ﺁﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻣﮑﻨﯿﺪ ﻭ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ]אﺣﮑﺎﻡ[‬ ‫אﻟﻬﻰ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﮐﻨﻨﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺘﻤﮑﺎﺭאﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮאﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﺭא ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﺮﺯﺷﻨﺎﺳﯽ אﺯ ﻣﺒﺎﻧﯽ אﻋﺘﻘﺎﺩی אﺳﺖ ﻭ אﺳﻼﻡ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪאی אﺯ‬ ‫ﻣﺮﺯﻫﺎﺳﺖ ﻭ ﻣﺆﻣﻦ ﺭאﻫﺮﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺯ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﺭא ﻧﻤﯽﺷﮑﻨﺪ ﻭ אﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺪﻭﻝ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺯﯾﺮא ﺣﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﺻﺮאﻁ ﻭ ﻗﺪﻡ ﺯﺩﻥ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ אﻟﻬﯽ אﺳﺖ‪ .‬ﻭ ﺧﺮﻭﺝ אﺯ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﺧﺮﻭﺝ אﺯ ﺻﺮאﻁ ﻭ ﮔﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﻨّﻢ‬ ‫אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪאﻭﻧﺪ אﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﻮﺩ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ אﻫﻞ אﯾﻤﺎﻥ ﻣﺮﺯﻫﺎی אﻟﻬﯽ ﺭא ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭא ﭘﺎﺱ‬ ‫ﺩאﺭﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﺯﺑﺎﻥﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨﺪۀ ﺧﺪא ﺭﺳﻮﻝ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺧﻮﺩ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﺃَﻧَﺎ ﺃَﺗْﻘَﺎﮐُﻢْ ﻟِﻠّﻪِ ﻭَ ﺃَﻋْﻠَﻤُﮑُﻢْ‬ ‫ﻟِﺤُﺪُﻭﺩِ אﻟﻠﱠﻪِ«؛‪ ٤‬ﻣﻦ ﺧﺪאﺗﺮﺱﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﻭ ﻋﺎﻟﻢﺗﺮﯾﻨﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖﯾﺎﻓﺘﮕﺎﻥ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺪﺭﺳﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻓﻈﺎﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭאﻩ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﯽﺭﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻭאﻻﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖﯾﺎﻓﺘﮥ ﻣﮑﺘﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬אﻣﺎﻡ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﻭَ אﻟﻠﱠﻪِ ﻟَﻮْ ﺃُﻋْﻄِﯿﺖُ אﻟْﺄَﻗَﺎﻟِﯿﻢَ אﻟﺴﱠﺒْﻌَﺔَ ﺑِﻤَﺎ ﺗَﺤْﺖَ ﺃَﻓْﻠَﺎﮐِﻬَﺎ ﻋَﻠَﯽ ﺃَﻥْ ﺃَﻋْﺼِﻲَ אﻟﻠﱠﻪَ ﻓِﻲ ﻧَﻤْﻠَﺔٍ ﺃَﺳْﻠُﺒُﻬَﺎ‬ ‫‪٥‬‬ ‫ﺟُﻠْﺐَ ﺷَﻌِﯿﺮَﺓٍ ﻣَﺎ ﻓَﻌَﻠْﺘُﻪُ«‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪא ﺳﻮﮔﻨﺪ אﮔﺮ אﻗﻠﯿﻤﻬﺎی ﻫﻔﺖﮔﺎﻧﻪ ﺭא ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺯﯾﺮ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎی ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﺭא ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻮﺳﺖ ﺟﻮی אﺯ ﺩﻫﺎﻥ ﻣﻮﺭﭼﻪאی ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﻢ ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ‬ ‫ﻧﺨﻮאﻫﻢ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺗﻬﺬﯾﺐ אﻻﺣﯿﺎﺀ‪ ،‬ﺻﺤّﺤﻪ ﻭ ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﻠﻲאﮐﺒﺮ אﻟﻐﻔّﺎﺭﻱ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‪ ،‬ﺩﻓﺘﺮ אﻧﺘﺸﺎﺭאﺕ אﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ ‪١٦١‬؛ ﺑﺤﺎﺭ אﻻﻧﻮאﺭ‪ ،‬ﺝ ‪،١٦‬‬ ‫ﺹ ‪١٥١‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﻮﺳﻒ אﻟﮑﺎﻧﺪﻫﻠﻮﻱ‪ ،‬ﺣﯿﺎﺓ אﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٨ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٢٥‬‬ ‫‪ .٢‬ﺃﺑﻮﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻘﺎﺕ אﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬ﺩאﺭ ﺑﯿﺮﻭﺕ ﻟﻠﻄﺒﺎﻋﺔ ﻭ אﻟﻨﺸﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٥ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٤٢٤‬؛ ﺃﺑﻮאﻟﺤﺴﻦ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫ﯾﺤﯿﯽ אﻟﺒَﻼﺫُﺭﻱ‪ ،‬ﺃﻧﺴﺎﺏ אﻻﺷﺮאﻑ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﯿﺪאﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻷﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻌﺎﺭﻑ‪ ،‬אﻟﻘﺎﻫﺮﺓ‪ ١٩٥٩ ،‬ﻡ‪ ،‬ﺹ ‪.٣٨٨‬‬ ‫‪ .٣‬ﺑﻘﺮﻩ‪.٢٢٩/‬‬ ‫‪ .٤‬ﮐﻨﺰ אﻟﻌﻤّﺎﻝ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١١‬ﺹ ‪.٤١٩‬‬ ‫‪ .٥‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﮐﻼﻡ ‪٢٢٤‬؛ ﺟﺎﺭאﻟﻠﱠﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ אﻟﺰﻣﺨﺸﺮﻱ‪ ،‬ﺭﺑﯿﻊ אﻻﺑﺮאﺭ ﻭ ﻧﺼﻮﺹ אﻷﺧﺒﺎﺭ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﻠﯿﻢ אﻟﻨﻌﯿﻤﻲ‪ ،‬אﻓﺴﺖ ﺩאﺭ‬ ‫אﻟﺬﺧﺎﺋﺮ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٤١٠ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪٥٠٣‬؛ ﺗﻨﺒﯿﻪ אﻟﺨﻮאﻃﺮ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٥٦‬؛ ﺃﺑﻮﻣﺤﻤﺪ אﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ אﻟﺪﯾﻠﻤﻲ‪ ،‬אﺭﺷﺎﺩ‬ ‫אﻟﻘﻠﻮﺏ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻻﻋﻠﻤﻲ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٣٩٨ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٢١٧‬؛ ﺯﯾﻦאﻟﺪﯾﻦ ﺃﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ אﻟﻌﺎﻣﻠﻲ אﻟﻨﺒﺎﻃﻲ‬ ‫אﻟﺒﯿﺎﺿﻲ‪ ،‬אﻟﺼﺮאﻁ אﻟﻤﺴﺘﻘﯿﻢ אﻟﯽ ﻣﺴﺘﺤﻘﻲ אﻟﻘﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ אﻟﺒﻬﺒﻮﺩﻱ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬אﻟﻤﮑﺘﺒﺔ אﻟﻤﺮﺗﻀﻮﯾﺔ‪ ١٣٨٤ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪،١‬‬ ‫ﺹ ‪١٦٣‬؛ ﺑﺤﺎﺭ אﻻﻧﻮאﺭ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤٠‬ﺹ ‪.٣٤٨‬‬ ‫‪5‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺷﺄﻥ ﻣﺆﻣﻦ‬

‫ﺷﺄﻥ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ אﺳﺖ ﻭ ﻣﺘّﻘﯽ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ אﻣﻮﺭ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺩﺭ ﺭﻭﯾﺎﺭﻭﯾﯽ ﺑﺎ ﺩﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺯ ﻧﮕﻬﺪאﺭ אﺳﺖ‪ .‬אﺳﺘﺎﺩ‬ ‫ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻣﻄﻬﺮی ﺩﺭ אﯾﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫»ﺁﯾﺎ ﺁﻥ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺷﻤﻦ ﻣﺸﺮک אﺳﺖ ﻭ ﺿﺪّ ﻣﺎﺳﺖ ﺣﺪّی ﺩﺭ ﮐﺎﺭ אﺳﺖ؟ ﺁﺭی‪ ،‬ﻗﺮﺁﻥ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ﻭَ ﻗَﺎﺗِﻠُﻮא ﻓِﻲ ﺳَﺒِﯿﻞِ אﻟﻠﱠﻪِ אﻟﱠﺬِﯾﻦَ ﯾُﻘَﺎﺗِﻠُﻮﻧَﮑُﻢْ ﻭَ ﻟَﺎ ﺗَﻌْﺘَﺪُﻭא ﺇِﻥﱠ אﻟﻠﱠﻪَ ﻟَﺎ ﯾُﺤِﺐﱡ‬ ‫‪٦‬‬ ‫אﻟْﻤُﻌْﺘَﺪِﯾﻦَ﴾‬ ‫ﻭ ﺩﺭ ﺭאﻩ ﺧﺪא ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﻭﻟﻰ אﺯ אﻧﺪאﺯﻩ ﺩﺭ ﻧﮕﺬﺭﯾﺪ ﺯﯾﺮא ﺧﺪאﻭﻧﺪ‬ ‫ﺗﺠﺎﻭﺯﮐﺎﺭאﻥ ﺭא ﺩﻭﺳﺖ ﻧﻤﯽﺩאﺭﺩ‪.‬‬ ‫‪ ...‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ـ ﻣﺜﻼً אﮔﺮ ﺩﺷﻤﻦ אﻓﺘﺎﺩﻩ אﺳﺖ ﻭ ﻣﺠﺮﻭﺡ אﺳﺖ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﺩﺳﺘﯽ ﻧﺪאﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺑﺠﻨﮕﺪ ـ ﺑﻪ ﻣﺠﺮﻭﺡ ﺁﺳﯿﺒﯽ ﻧﺮﺳﺎﻧﯿﺪ ﻭ ﮐﺎﺭی ﻧﺪאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬ﺁﺏ ﺭא ﺑﻪ ﺭﻭی ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﻨﺪﯾﺪ‪ ،‬אﺯ‬ ‫‪٧‬‬ ‫ﮔﺎﺯ ﺳﻤّﯽ אﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪.... ،‬‬ ‫‪ .٦‬ﺑﻘﺮﻩ‪.١٩٠/‬‬ ‫‪ .٧‬ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻭﻗﺘﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺭא ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻭאﻣﯽﮔﺬאﺷﺖ‪ ،‬ﺁﻧﺎﻥ ﺭא ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﻭ אﺧﻼﻕ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ אﺳﻼﻡ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ ﺭא ﺑﻪ אﯾﺸﺎﻥ ﺗﺬﮐﺮ ﻣﯽﺩאﺩ‪ .‬אﺯ אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ אﯾﻦﺑﺎﺭﻩ ﺭﻭאﯾﺖ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﮐَﺎﻥَ‬ ‫ﺭَﺳُﻮﻝُ אﻟﻠﱠﻪِ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺇِﺫَא ﺃَﺭَאﺩَ ﺃَﻥْ ﯾَﺒْﻌَﺚَ ﺳَﺮِﯾﱠﺔً ﺩَﻋَﺎﻫُﻢْ ﻓَﺄَﺟْﻠَﺴَﻬُﻢْ ﺑَﯿْﻦَ ﯾَﺪَﯾْﻪِ ﺛُﻢﱠ ﯾَﻘُﻮﻝُ‪ :‬ﺳِﯿﺮُﻭא ﺑِﺴْﻢِ אﻟﻠﱠ ِﻪ ﻭَ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﻭَ ﻓِﻲ ﺳَﺒِﯿﻞِ‬ ‫אﻟﻠﱠﻪِ ﻭَ ﻋَﻠَﯽ ﻣِﻠﱠﺔِ ﺭَﺳُﻮﻝِ אﻟﻠﱠﻪِ‪ ،‬ﻟَﺎ ﺗَﻐُﻠﱡﻮא ﻭَ ﻟَﺎ ﺗَﻤَﺜﱠﻠُﻮא ﻭَ ﻟَﺎ ﺗَﻐْﺪِﺭُﻭא ﻭَ ﻟَﺎ ﺗَﻘْﺘُﻠُﻮא ﺷَﯿْﺨﺎً ﻓَﺎﻧِﯿﺎً ﻭَ ﻟَﺎ ﺻَﺒِﯿّﺎً ﻭَ ﻟَﺎ אﻣْﺮَﺃَﺓً ﻭَ ﻟَﺎ ﺗَﻘْﻄَﻌُﻮא ﺷَﺠَﺮאً ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَﻥْ ﺗَﻀْﻄَﺮﱡﻭא‬ ‫ﺇِﻟَﯿْﻬَﺎ‪) «.‬ﺳﯿﺮۀ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ אﻟﻪ( ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺭא ﺑﺮאی ﭘﯿﮑﺎﺭ אﻋﺰאﻡ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎﻥ ﺭא ﻓﺮא‬ ‫ﻣﯽﺧﻮאﻧﺪ ﻭ ﺑﺮאﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮﺩ‪ :‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﺪא ﻭ ﺑﺮאی ﺧﺪא ﻭ ﺩﺭ ﺭאﻩ ﺧﺪא ﻭ ﺑﺮ ﺁﯾﯿﻦ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺟﻮאﻧﻤﺮﺩאﻧﻪ ﻧﯿﺮﻧﮓ ﻣﻮﺭﺯﯾﺪ‪ ،‬ﻣُﺜْﻠﻪ )ﺑﺮﯾﺪﻥ אﻋﻀﺎی ﺑﺪﻥ( ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﻼﻑ ﭘﯿﻤﺎﻥ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺮﻣﺮﺩﻫﺎ ﻭ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺭא ﻧﮑﺸﯿﺪ ﻭ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ‬ ‫ﺭא ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻭ אﺯ ﺑﺮﯾﺪﻥ ﻭ ﺗﺒﺎﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﺎﺭﻩאی ﺟﺰ ﺁﻥ ﻧﺒﺎﺷﺪ( אﻟﮑﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٥‬ﺹ ‪٢٧‬؛ ﺗﻬﺬﯾﺐ‬ ‫אﻻﺣﮑﺎﻡ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٦‬ﺹ ‪١٣٨‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﻦ אﻟﺤﺮّ אﻟﻌﺎﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻭﺳﺎﺋﻞ אﻟﺸﯿﻌﺔ אﻟﯽ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ אﻟﺸﺮﯾﻌﺔ‪ ،‬ﺑﺘﺼﺤﯿﺢ ﻭ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭ ﺗﺬﯾﯿﻞ‬ ‫ﻋﺒﺪאﻟﺮﺣﯿﻢ אﻟﺮﺑّﺎﻧﻲ אﻟﺸﯿﺮאﺯﻱ‪ ،‬ﺩאﺭאﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١١‬ﺹ ‪٤٣‬؛ ﺭ‪.‬ک‪ :‬ﺃﺑﻮﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﺃﻧﺲ‪ ،‬אﻟﻤﻮﻃّﺄ‪ ،‬ﺻﺤّﺤﻪ ﻭ‬ ‫ﺭﻗّﻤﻪ ﻭ ﺧﺮّﺝ ﺃﺣﺎﺩﯾﺜﻪ ﻭ ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺆאﺩ ﻋﺒﺪאﻟﺒﺎﻗﻲ‪ ،‬ﺩאﺭאﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٦ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪ ٤٤٨‬ـ ‪٤٤٧‬؛‬ ‫ﺃﺑﻮﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﺳﻤﺎﻋﯿﻞ אﻟﺒﺨﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ אﻟﺒﺨﺎﺭی‪ ،‬ﺷﺮﺡ ﻭ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻗﺎﺳﻢ אﻟﺸﻤﺎﻋﻲ אﻟﺮﻓﺎﻋﻲ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻘﻠﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪،‬‬ ‫‪ ١٤٠٧‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ ‪٤٧٨‬؛ ﺃﺑﻮאﻟﺤﺴﯿﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ אﻟﺤﺠّﺎﺝ אﻟﻘﺸﯿﺮﻱ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺸﺮﺡ אﻟﻨﻮﻭﻱ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺎﺏ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪١٤٠٧ ،‬‬ ‫ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١١‬ﺹ ‪٣٧‬؛ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﺮﺣﻤﻦ אﻟﺪאﺭﻣﻲ אﻟﺴﻤﺮﻗﻨﺪﻱ‪ ،‬ﺳﻨﻦ אﻟﺪאﺭﻣﻲ‪ ،‬ﺩאﺭ אﺣﯿﺎﺀ אﻟﺴﻨّﻪ אﻟﻨﺒﻮﯾّﺔ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٢٨٤‬؛ ﺃﺑﻮﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ אﻟﻘﺰﻭﯾﻨﻲ אﻟﻤﻌﺮﻭﻑ ﺑﺎﺑﻦ ﻣﺎﺟﺔ‪ ،‬ﺳﻨﻦ אﺑﻦ ﻣﺎﺟﺔ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺆאﺩ ﻋﺒﺪאﻟﺒﺎﻗﻲ‪ ،‬ﺩאﺭאﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪١٣٩٥ ،‬‬ ‫ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٩٤٧‬؛ ﺃﺑﻮﺩאﻭﺩ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ ﺑﻦ אﻷﺷﻌﺚ אﻟﺴﺠﺴﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻨﻦ ﺃﺑﻲ ﺩאﻭﺩ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺔ ﻣﮑﺘﺒﺔ ﻭ ﻣﻄﺒﻌﺔ אﻟﺤﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪،‬‬ ‫‪ ١٣٧١‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪ ٥٠‬ـ ‪٤٩‬؛ ﺃﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﻗُﺘَﯿْﺒَﺔ אﻟﺪﯾﻨﻮﺭﻱ‪ ،‬ﻋﯿﻮﻥ אﻻﺧﺒﺎﺭ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺎﺏ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ‬ ‫‪١٠٧‬؛ ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ אﻟﺒﺮﻗﻲ‪ ،‬אﻟﻤﺤﺎﺳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ אﻫﺘﻤﺎﻡ ﺟﻼﻝאﻟﺪﯾﻦ אﻟﺤﺴﯿﻨﻲ אﻟﻤﺤﺪّﺙ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ﻃﻬﺮאﻥ‪،‬‬ ‫‪ ١٣٧٠‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪٢٩٤‬؛ ﺃﺑﻮאﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎﻥ ﺑﻦ אﺣﻤﺪ אﻟﻄﺒﺮאﻧﻲ‪ ،‬אﻟﻤﻌﺠﻢ אﻟﺼﻐﯿﺮ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﻌﻠﻤﯿﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٣ ،‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪ ١٢٣‬ـ‬ ‫‪٤٥‬؛ ﺃﺑﻮﺣﻨﯿﻔﺔ אﻟﻨﻌﻤﺎﻥ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ אﻟﺘﻤﯿﻤﻲ‪ ،‬ﺩﻋﺎﺋﻢ אﻻﺳﻼﻡ ﻭ ﺫﮐﺮ אﻟﺤﻼﻝ ﻭ אﻟﺤﺮאﻡ ﻭ אﻟﻘﻀﺎﯾﺎ ﻭ אﻻﺣﮑﺎﻡ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺁﺻﻒ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ אﺻﻐﺮ‬ ‫ﻓﯿﻀﯽ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻌﺎﺭﻑ‪ ،‬אﻟﻘﺎﻫﺮﺓ‪ ١٣٨٩ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٣٧٧‬؛ ﺃﺑﻮﺑﮑﺮ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ אﻟﺒﯿﻬﻘﻲ‪ ،‬אﻟﺴﻨﻦ אﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪،٩‬‬ ‫ﺹ ‪٤٩‬؛ ﺃﺑﻮﺑﮑﺮ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ אﻟﺨﻄﯿﺐ אﻟﺒﻐﺪאﺩﻱ‪ ،‬ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﻐﺪאﺩ ﺃﻭ ﻣﺪﯾﻨﺔ אﻟﺴﻼﻡ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﻌﻠﻤﯿﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪ ،٣٩٠‬ﺝ ‪،٤‬‬ ‫ﺹ ‪ ،٢٩٦‬ﺝ ‪ ،٦‬ﺹ ‪٣٧٧‬؛ ﻋﺒﺪאﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻦ אﻟﺒﺮّאﺝ אﻟﻄﺮאﺑﻠﺴﻲ‪ ،‬אﻟﻤﻬﺬّﺏ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻟﻨﺸﺮ אﻻﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٤١٠ ،‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٣٠٣‬؛‬ ‫‪6‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺁﯾﺎ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ אﺯ ﺣﺪ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺭ ﻣﻮאﺭﺩی ﺟﺎﯾﺰ אﺳﺖ؟ ﻫﺮﮔﺰ‪ ،‬אﺯ אﺻﻞ ﺗﺠﺎﻭﺯ‬ ‫‪٨‬‬ ‫ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺭ ﻫﯿﭻ ﻣﻮﺭﺩی ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪«.... .‬‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺄﻧﯽ ﺩאﺭﺩ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ אﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﯾﻦ אﺟﺎﺯﻩ ﺩאﺩﻩ אﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﭘﯿﺶ ﺭﻓﺖ ﻭ‬ ‫ﺑﯿﺶ אﺯ ﺁﻥ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫﴿ﻭَ ﻗَﺎﺗِﻠُﻮא ﻓِﻲ ﺳَﺒِﯿﻞِ אﻟﻠﱠﻪِ אﻟﱠﺬِﯾﻦَ ﯾُﻘَﺎﺗِﻠُﻮﻧَﮑُﻢْ ﻭَ ﻟَﺎ ﺗَﻌْﺘَﺪُﻭא ﺇِﻥﱠ אﻟﻠﱠﻪَ ﻟَﺎ ﯾُﺤِﺐﱡ אﻟْﻤُﻌْﺘَﺪِﯾﻦَ﴾‬ ‫ﻭ ﺩﺭ ﺭאﻩ ﺧﺪא ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﻭﻟﻰ אﺯ אﻧﺪאﺯﻩ ﺩﺭ ﻧﮕﺬﺭﯾﺪ ﺯﯾﺮא ﺧﺪאﻭﻧﺪ‬ ‫ﺗﺠﺎﻭﺯﮐﺎﺭאﻥ ﺭא ﺩﻭﺳﺖ ﻧﻤﯽﺩאﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﮐﺎﺭﺯאﺭ ﺩﺭ ﺭאﻩ ﺧﺪא‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎﺭﺯאﺭ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﻭ ﮔﺮﻧﻪ ﺗﺠﺎﻭﺯ אﺯ ﺣﻖ אﺳﺖ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮאﻥ ﺁﻥ ﺭא ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ אﻟﻠﱠﻪ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮﺏ ﮐﺮﺩ‪ .‬אﯾﻦ ﺣﺪﻭﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻘﻬﺎی אﺳﻼﻡ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻭ ﻧﺒﺮﺩِ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ אﺑﺘﺪא‬ ‫ﺩﻋﻮﺕ ﺑﻪ אﺳﻼﻡ ﻭ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ אﯾﻦ ﺣﺪﻭﺩ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﺪﻡ ﭘﺬﯾﺮﺵ ﮐﺎﺭﺯאﺭ ﻣﻄﺮﺡ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪאﺩ ﺳﯿﻮﺭی ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫»אِﻋْﻠَﻢْ ﺃَﻧﱠﻪُ ﻟَﺎ ﯾَﺠُﻮﺯُ אﻟُْﻤﺤَﺎﺭَﺑَﺔُ ﻭَ אﻟْﻤُﻘَﺎﺗَﻠَﺔُ ﻟِﻠْﮑُﻔﱠﺎﺭِ ﻭَ אﻟْﺒُﻐَﺎﺓِ ﺇِﻟﱠﺎ ﺑَﻌْﺪَ אﻟﺪﱡﻋَﺎﺀِ ﺇِﻟَﯽ ﻣَﺤَﺎﺳِﻦِ אﻟْﺈِﺳْﻠَﺎﻡِ ﻭَ‬ ‫‪١٠‬‬ ‫ﺇِﻗَﺎﻣَﺔِ אﻟْﺤُﺠﱠﺔِ ﻋَﻠَﯿْﻬِﻢْ«‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻭ ﻣﺤﺎﺭﺑﻪ ﺑﺎ ﮐﻔّﺎﺭ ﻭ אﻫﻞ ﺑﻐﯽ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﭘﺲ אﺯ ﺩﻋﻮﺕ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦ אﺳﻼﻡ ﻭ‬ ‫אﻗﺎﻣﮥ ﺣﺠّﺖ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ אﺑﺘﺪא ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺷﻤﻦ ﺭא ﺑﻪ ﺣﻖ ﻭ ﭘﺬﯾﺮﺵ ﺁﻥ ﺩﻋﻮﺕ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ אﮔﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﻭ ﮔﺮﻧﻪ‬ ‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﺲ אﺯ אﺗﻤﺎﻡ ﺣﺠّﺖ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﮐﺎﺭﺯאﺭ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺭﻋﺎﯾﺖ אﯾﻦ אﻣﻮﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ אﺻﻮﻝ אﺳﺖ‪ .‬ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ אﻣﯿﺮ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﻭﺟﻮﻩ ﺳﺮﺷﺎﺭ אﺯ ﺭﻭﺣﯿﮥ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺩﺭ ﺭﻭﯾﺎﺭﻭﯾﯽ ﺑﺎ ﺩﺷﻤﻦ ﮐﺎﻓﺮ‬ ‫ﺣﺮﺑﯽ ﯾﺎ אﻫﻞ ﺑﻐﯽِ ﺧﺮﻭﺝ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺮ ﺣﻖ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﻖ‪.‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﯾﻦ‪ ،‬ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﮐﻪ ﺟﺎﺭﯾﺔ ﺑﻦ ﻗُﺪאﻣﻪ ﺭא ﺑﺮאی ﺩﻓﻊ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎی ﻏﺎﺭﺗﮕﺮ ﻗﺎﺳﻄﯿﻦ‬ ‫אﻋﺰאﻡ ﻣﯽﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻭﻗﺖ ﻣﺸﺎﯾﻌﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻭﺩאﻉ ﺑﻪ אﻭ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﺷﻤﺲאﻟﺪﯾﻦ ﺃﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ אﻟﺴّﺮﺧﺴﻲ‪ ،‬אﻟﻤﺒﺴﻮﻁ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٦ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٠‬ﺹ ‪٥‬؛ ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫אﺑﻦ אﺩﺭﯾﺲ אﻟﺤﻠّﻲ‪ ،‬אﻟﺴﺮאﺋﺮ אﻟﺤﺎﻭﻱ ﻟﺘﺤﺮﯾﺮ אﻟﻔﺘﺎﻭی‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻟﻨﺸﺮ אﻻﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٤١٠ ،‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٧‬ـ‪٨‬؛ ﻣﻮﻓﻖאﻟﺪﯾﻦ ﺃﺑﻮﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻗُﺪאﻣَﺔ אﻟﻤَﻘْﺪِﺳﻲ‪ ،‬אﻟﻤﻘﻨﻊ‪ ،‬אﻟﻤﻄﺒﻌﺔ אﻟﺴﻠﻔﯿﺔ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪ ٤٨٤‬ـ ‪٤٨٣‬؛ ﺗﻘﻲאﻟﺪﯾﻦ ﺃﺑﻮאﻟﻌﺒّﺎﺱ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿّﺔ‪ ،‬אﻟﺤﺴﺒﺔ‬ ‫ﻓﻲ אﻻﺳﻼﻡ ﺃﻭ ﻭﻇﺎﺋﻒ אﻟﺤﮑﻮﻣﺔ אﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﺔ אﻟﻤﺆﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ١٣١٨ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ‪٨٠‬؛ ﺷﻤﺲאﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺃﺑﻲﺑﮑﺮ )אﺑﻦ ﻗﯿّﻢ‬ ‫אﻟﺠﻮﺯﯾﺔ(‪ ،‬ﺯאﺩ אﻟﻤﻌﺎﺩ ﻓﻲ ﻫﺪی ﺧﯿﺮ אﻟﻌﺒﺎﺩ‪ ،‬ﺩאﺭ אﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٣٩١ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ‪٧٢‬؛ ﻣﺠﻤﻊ אﻟﺰﻭאﺋﺪ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٥‬ﺹ ‪ ٣١٨‬ـ‬ ‫‪٣١٥‬؛ ﺷﻬﺎﺏאﻟﺪﯾﻦ ﺃﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺣﺠﺮ אﻟﻌﺴﻘﻼﻧﻲ‪ ،‬אﻟﻤﻄﺎﻟﺐ אﻟﻌﺎﻟﯿﺔ ﺑﺰﻭאﺋﺪ אﻟﻤﺴﺎﻧﯿﺪ אﻟﺜﻤﺎﻧﯿﺔ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺒﯿﺐאﻟﺮﺣﻤﻦ אﻻﻋﻈﻤﻲ‪ ،‬ﺩאﺭ‬ ‫אﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪١٥٠‬؛ ﮐﻨﺰ אﻟﻌﻤّﺎﻝ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ ‪٤٨٠ ،٤٧٨ ،٣٨٠‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺮﺗﻀﯽ אﻟﻤﺪﻋﻮ ﻣﻠّﺎ ﻣﺤﺴﻦ אﻟﻔﯿﺾ אﻟﮑﺎﺷﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫אﻟﻮאﻓﻲ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﺔ אﻟﻤﺮﻋﺸﻲ אﻟﻨﺠﻔﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٤٠٤ ،‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،٢‬אﺑﻮאﺏ אﻟﺠﻬﺎﺩ‪ ،‬ﺹ ‪١٧‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ אﻟﺸﻮﮐﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﯿﻞ אﻻﻭﻃﺎﺭ ﺷﺮﺡ‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﯽ אﻻﺧﺒﺎﺭ ﻣﻦ ﺃﺣﺎﺩﯾﺚ ﺳﯿّﺪ אﻻﺧﯿﺎﺭ ﻻﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿّﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﺤﺪﯾﺚ‪ ،‬אﻟﻘﺎﻫﺮﺓ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪ ٢٤٩‬ـ ‪٢٣٠‬؛ אﻟﺴﯿّﺪ אﻟﺴﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻓﻘﻪ אﻟﺴﻨّﺔ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ‬ ‫אﻟﺮאﺑﻌﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪١٤٠٣ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪ ٣١‬ـ ‪٢٨‬؛ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ אﻟﺼﺎﺑﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺭﻭאﺋﻊ אﻟﺒﯿﺎﻥ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﺔ אﻟﻐﺰאﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ‬ ‫ﻣﻨﺎﻫﻞ אﻟﻌﺮﻓﺎﻥ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٠ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪ ٢٣٤‬ـ ‪.٢٣٣‬‬ ‫‪ .٨‬ﺳﯿﺮۀ ﻧﺒﻮی‪ ،‬ﺹ‪ ٤٥‬ـ ‪.٤٣‬‬ ‫‪ .٩‬ﺑﻘﺮﻩ‪.١٩٠/‬‬ ‫‪ .١٠‬ﺟﻤﺎﻝאﻟﺪﯾﻦ אﻟﻔﺎﺿﻞ אﻟﻤﻘﺪאﺩ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ אﻟﺴﯿﻮﺭﻱ‪ ،‬ﮐﻨﺰ אﻟﻌﺮﻓﺎﻥ ﻓﻲ ﻓﻘﻪ אﻟﻘﺮﺁﻥ‪ ،‬ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺷﺮﯾﻒﺯאﺩﻩ‪ ،‬ﺃﺷﺮﻑ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺗﺼﺤﯿﺤﻪ ﻭ אﺧﺮאﺝ אﺣﺎﺩﯾﺜﻪ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ אﻟﺒﻬﺒﻮﺩﻱ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬אﻟﻤﮑﺘﺒﺔ אﻟﻤﺮﺗﻀﻮﯾﺔ‪ ،‬ﻃﻬﺮאﻥ‪ ١٣٨٤ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٣٩٢‬‬ ‫‪7‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫»אِﺗﱠﻖِ אﻟﻠﱠﻪَ אﻟﱠﺬِﻱ ﺇِﻟَﯿْﻪِ ﺗَﺼِﯿﺮُ ﻭَ ﻟَﺎ ﺗَﺤْﺘَﻘِﺮْ ﻣُﺴْﻠِﻤﺎً ﻭَ ﻟَﺎ ﻣُﻌَﺎﻫِﺪאً ﻭَ ﻻَ ﺗَﻐْﺼِﺒَﻦﱠ ﻣَﺎﻻً ﻭَ ﻟَﺎ ﻭَﻟَﺪאً ﻭَ ﻟَﺎ ﺩَאﺑﱠﺔً‬ ‫‪١٢‬‬ ‫ﻭَ ﺇِﻥْ ﺣَﻔِﯿﺖَ ﻭَ ﺗَﺮَﺟﱠﻠْﺖَ ﻭَ َ‬ ‫ﺻﻞﱢ אﻟﺼﱠﻠَﺎﺓَ ﻟِﻮَﻗْﺘِﻬَﺎ«‬ ‫אﺯ ﺧﺪאﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی אﻭﺳﺖ ﭘﺮﻭא ﮐﻦ ﻭ ﻣﺒﺎﺩא ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﯾﺎ ]ﮐﺎﻓﺮ[ ﻫﻢﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺭא‬ ‫ﺧﻮאﺭ ﺑﺪאﺭی ﻭ ﻣﺒﺎﺩא ﮐﻪ ﻣﺎﻝ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻭ ﭼﺎﺭﭘﺎی ﮐﺴﯽ ﺭא ﻏﺼﺐ ﮐﻨﯽ‪ ،‬אﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪﭘﺎی ﻭ‬ ‫ﭘﯿﺎﺩﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﯽ ﻭ ﻧﻤﺎﺯ ﺭא ﺩﺭ ﻭﻗﺖ אﺩא ﮐﻦ!‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﮥ ﻣﺪﺭﺳﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﺁﻣﻮﺧﺖ ﻭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮﺩ‪ .‬ﻗﺮﺁﻥ ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ ﻭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﺎﻥ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ ﺭא אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫﴿ﺗِﻠْﻚَ ﺣُﺪُﻭﺩُ אﻟﻠﱠﻪِ ﻭَ ﻣَﻦْ ﯾُ ِﻄﻊِ אﻟﻠﱠﻪَ ﻭَ ﺭَﺳُﻮﻟَﻪُ ﯾُﺪْﺧِﻠْﻪُ ﺟَﻨﱠﺎﺕٍ ﺗَﺠِﺮﻱ ﻣِﻦْ ﺗَﺤْﺘِﻬَﺎ אﻟْﺄَﻧْﻬَﺎﺭُ ﺧَﺎﻟِﺪِﯾﻦَ‬ ‫‪١٣‬‬ ‫ﻓِﯿﻬَﺎ ﻭَ ﺫﻟِﻚَ אﻟْﻔَﻮْﺯُ אﻟْﻌَﻈِﯿﻢُ﴾‬ ‫אﯾﻨﻬﺎ אﺣﮑﺎﻡ אﻟﻬﻰ אﺳﺖ ﻭ ﻫﺮ ﮐﺲ אﺯ ﺧﺪא ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﻭ אﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ﻭﻯ ﺭא ﺑﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎﯾﻰ ﺩﺭ‬ ‫ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ אﺯ ﺯﯾﺮ ]ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ[ ﺁﻥ ﻧﻬﺮﻫﺎ ﺭﻭאﻥ אﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎﻭﺩאﻧﻪאﻧﺪ ﻭ אﯾﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﻰ‬ ‫ﺑﺰﺭگ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﺁﻥ ﮐﺮﯾﻢ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ אﯾﻨﺎﻥ ﺭא ﭼﻨﯿﻦ ﻭﺻﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪١٤‬‬ ‫﴿ﻭَ ﻣَﻦْ ﯾَﻌْﺺِ אﻟﻠﱠﻪَ ﻭَ ﺭَﺳُﻮﻟَﻪُ ﻭَ ﯾَﺘَﻌَﺪﱠ ﺣُﺪُﻭﺩَﻩُ ﯾُﺪْﺧِﻠْﻪُ ﻧَﺎﺭًא ﺧَﺎﻟِﺪًא ﻓِﯿﻬَﺎ ﻭَ ﻟَﻪُ ﻋَﺬَאﺏٌ ﻣُﻬِﯿﻦٌ﴾‬ ‫ﻭ ﻫﺮ ﮐﺲ אﺯ ﺧﺪא ﻭ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﻭ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﮐﻨﺪ ﻭ אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﻣﻘﺮﺭ אﻭ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻭﻯ ﺭא ﺩﺭ ﺁﺗﺸﻰ‬ ‫ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﻮאﺭﻩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺧﻮאﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮאﻯ אﻭ ﻋﺬאﺑﻰ ﺧﻔﺖﺁﻭﺭ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﺮﺯﻫﺎی אﻟﻬﯽ ﺭא ﻣﯽﺷﮑﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﺗﻮﻫﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭא ﺧﻮאﺭ ﻣﯽﺩאﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﭘﯽ אﯾﺸﺎﻥ‬ ‫ﻋﺬאﺑﯽ ﺗﻮﻫﯿﻦﺁﻣﯿﺰ ﻭ ﺧﻮאﺭﮐﻨﻨﺪﻩ אﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١١‬ﺟﺎﺭﯾﺔ ﺑﻦ ﻗُﺪאﻣﻪ ﺳﻌﺪﻱ ﻫﻢ אﺯ אﺻﺤﺎﺏ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻭ ﻫﻢ אﺯ אﺻﺤﺎﺏ אﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﻮﺩ‪ ،‬אﺯ‬ ‫אﺻﺤﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺳﺨﺘﯿﻬﺎ ﻫﻤﺮאﻩ ﺣﻀﺮﺕ ﻭ ﻭﻓﺎﺩאﺭ ﺑﻪ אﻭ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ ﻭ ﺻﻔّﯿﻦ ﻭ ﻧﻬﺮﻭאﻥ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ אﻣﺎﻡ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺩﻭﺭאﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎی ﻏﺎﺭﺗﮕﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﺷﺎﻡ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﻬﺎی ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ אﻣﺎﻡ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ‬ ‫ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺩﻓﺎﻉ ﺳﺴﺘﯽ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽﺩאﺩﻧﺪ‪ ،‬אﻭ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﯿﻤﺎﻥ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎ אﻣﺎﻡ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺳﺘﻮאﺭ אﯾﺴﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮאﻥ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ אﺯ ﺟﺎﻧﺐ אﻣﺎﻡ‬ ‫ﻋﺎﺯﻡ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎی ﻏﺎﺭﺗﮕﺮ ﻭ ﭘﯿﮑﺎﺭ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﻭ ﺭא ﻓﺮﺩی ﻧﯿﮑﻮ ﺳﯿﺮﺕ ﻭ ﭘﺎک ﻧﯿﺖ ﻭ אﺯ ﺧﺎﻧﺪאﻧﯽ ﺻﺎﻟﺢ‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ אﺯ ﺷﻬﺎﺩﺕ אﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻫﻤﻮ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ אﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻭ ﻣﮑﻪ ﺑﺮאی ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻭی ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺭ‪ .‬ک‪ :‬ﺃﺑﻮאﺳﺤﺎﻕ אﺑﺮאﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ אﻟﮑﻮﻓﻲ אﻟﻤﻌﺮﻭﻑ ﺑﺎﺑﻦ ﻫﻼﻝ אﻟﺜﻘﻔﻲ‪ ،‬אﻟﻐﺎﺭאﺕ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻘﺪّﻣﻪ ﻭ ﺣﻮאﺷﯽ ﻭ ﺗﻌﻠﯿﻘﺎﺕ ﺟﻼﻝאﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻨﯽ אﺭﻣﻮی )ﻣﺤﺪّﺙ(‪ ،‬ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ‪ ،‬אﻧﺘﺸﺎﺭאﺕ אﻧﺠﻤﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻠﯽ‪ ١٣٥٥ ،‬ﺵ‪ ،‬ﺝ‪ , ٢‬ﺹ‬ ‫‪ ٦٢٨‬ـ ‪٦٢٣‬؛ ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﻦ אﻟﻄﻮﺳﻲ‪ ،‬אﺧﺘﯿﺎﺭ ﻣﻌﺮﻓﺔ אﻟﺮّﺟﺎﻝ )ﺭﺟﺎﻝ אﻟﮑﺸّﻲ(‪ ،‬ﺻﺤّﺤﻪ ﻭ ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﻗﺪّﻡ ﻟﻪ ﺣﺴﻦ‬ ‫אﻟﻤﺼﻄﻔﻮﻱ‪ ،‬אﻧﺘﺸﺎﺭאﺕ ﺩאﻧﺸﮕﺎﻩ ﻣﺸﻬﺪ‪ ١٣٤٨ ،‬ﺵ‪ ،‬ﺹ ‪ ٥٩١‬ـ ‪١٠‬؛ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﺒﺮ אﻟﻘﺮﻃﺒﻲ אﻟﻤﺎﻟﮑﻲ‪،‬‬ ‫אﻹﺳﺘﯿﻌﺎﺏ ﻓﻲ ﺃﺳﻤﺎﺀ אﻷﺻﺤﺎﺏ‪ ،‬ﺑﻬﺎﻣﺶ אﻹﺻﺎﺑﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺎﺏ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٢٤٧‬ـ‪٢٤٨‬؛ ﺃﺳﺪ אﻟﻐﺎﺑﺔ ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ אﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪،‬‬ ‫ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٣١٤‬؛ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺩﻣﺸﻖ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٥‬ﺹ ‪٣٦٤‬ـ‪٣٦٦‬؛ ﺷﻬﺎﺏאﻟﺪﯾﻦ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ אﺑﻦ ﺣﺠﺮ אﻟﻌﺴﻘﻼﻧﻲ‪ ،‬אﻻﺻﺎﺑﺔ ﻓﻲ ﺗﻤﯿﯿﺰ‬ ‫אﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺎﺏ אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٢١٩‬ـ‪٢٢٠‬؛ אﻟﺴﯿّﺪ ﺃﺑﻮאﻟﻘﺎﺳﻢ אﻟﻤﻮﺳﻮﻱ אﻟﺨﻮﺋﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺠﻢ ﺭﺟﺎﻝ אﻟﺤﺪﯾﺚ ﻭ ﺗﻔﺼﯿﻞ‬ ‫ﻃﺒﻘﺎﺕ אﻟﺮﻭאﺓ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﺰﻫﺮאﺀ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٣ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٤‬ﺹ ‪٣١‬ـ‪.٣٢‬‬ ‫‪ .١٢‬אﻟﻐﺎﺭאﺕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.٦٢٤‬‬ ‫‪ .١٣‬ﻧﺴﺎﺀ‪.١٣/‬‬ ‫‪ .١٤‬ﻧﺴﺎﺀ‪.١٤/‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬ ‫ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﯿﺎﻥ אﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ אﺯ ﺟﻬﺘﯽ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ ﻭ אﯾﺠﺎﺩ ﺗﻘﻮאی ﻻﺯﻡ ﺑﺮאی ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﺳﺖ‪ .‬ﻭאﺟﺒﺎﺕ ﻭ ﻣﺤﺮّﻣﺎﺕ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎﺕ ﻭ ﻣﮑﺮﻭﻫﺎﺕ‪ ،‬ﻣﺮﺯ אﺳﺖ؛ ﻣﺴﺘﺤﺒﺎﺕ ﻭ ﻣﮑﺮﻭﻫﺎﺕ ﻣﺮﺯﻫﺎﯾﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ אﻧﺴﺎﻥ ﺭא ﺑﺮאی ﺭﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺮאﺗﺒﯽ‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﯽﺩﻫﺪ‪ ،‬אﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﭘﯽ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﻭאﺟﺒﺎﺕ ﻭ ﻣﺤﺮّﻣﺎﺕ؛ ﺯﯾﺮא ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ אﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﻭ ﺭאﻩﮔﺸﺎی אﻣﺎﻡ‬ ‫ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺇﺫَא ﺃﺿَﺮﱠﺕِ אﻟﻨﱠﻮَאﻓِﻞُ ﺑﺎﻟﻔَﺮَאﺋِﺾِ ﻓَﺎﺭﻓُﻀﻮُﻫﺎ«‪ ١٥‬אﮔﺮ ﻣﺴﺘﺤﺐﻫﺎ ﺑﻪ ﻭאﺟﺒﻬﺎ ﺯﯾﺎﻥ‬ ‫ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻣﺴﺘﺤﺐﻫﺎ ﺭא ﻭאﮔﺬאﺭﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎﺭی אﺯ אﻣﻮﺭ ﺟﺰﺋﯽ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭאﻟﻌﻤﻠﻬﺎی ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﺪאﻥ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ אﺳﺖ؛ אﺯ אﯾﻦ אﻣﻮﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﯽﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﺁﻧﮕﺎﻩ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺘﻮאﻧﯽ ﻣﺮﺯﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﺭא ﺧﻮﺏ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺷﺮאﯾﻊ ﻭ ﺳﻨﻦ ﻣﻮﺟﺪ ﮐﻤﺎﻝ אﯾﻤﺎﻥ אﺳﺖ ﻭ‬ ‫ﺁﻧﮑﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﻧﯿﺴﺖ אﻧﺘﻈﺎﺭ ﺳﯿﺮ ﮐﻤﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺩאﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ١٦.‬אﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﺩﭼﺎﺭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺑﯿﻨﺸﯽ ﻭ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺮﺯ ﻣﺴﺘﺤﺒﺎﺕ ﻭ ﻣﮑﺮﻭﻫﺎﺕ ﺭא ﺭﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ אﻣّﺎ ﻣﺮﺯ ﻭאﺟﺒﺎﺕ ﻭ‬ ‫ﻣﺤﺮّﻣﺎﺕ ﺭא ﺭﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬אﯾﻦ ﺑﺪאﻥ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻫﺪﻑ ﺭא ﻫﯿﭻ ﺩﺭﻧﯿﺎﻓﺘﻪ אﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ אﺷﺘﺒﺎﻩ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﯿﺮאﻫﻪ ﺳﯿﺮ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ‪ .‬אﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﺼﯿﺮﺕ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﯿﺮאﻫﻪ ﻣﯽﺭﻭﺩ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ אﺯ ﻫﺪﻑ ﻭ ﻣﻘﺼﺪ ﺩﻭﺭﺗﺮ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ ١٧،‬אﯾﻨﺎﻥ אﺳﺎﺳﺎً ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺪّﻩאی ﻧﯿﺰ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﺭא ﺑﺎ ﻧﮕﺮﺷﯽ אﺑﺎﺣﯽ‪ ١٨‬ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺭא ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﺒﺎﺡ ﻣﯽﺩאﻧﻨﺪ‪ .‬אﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﻭﺟﻪ ﺑﺮאی ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺯی ﺑﺮ אﺳﺎﺱ ﺩﯾﻦ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬אﯾﻨﺎﻥ ﺩﺭ אﻋﺘﻘﺎﺩ‪ ،‬ﻗﻮﻝ ﻭ ﻓﻌﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻘﯿّﺪ ﺑﻪ ﻗﯿﻮﺩی ﻣﺸﺨّﺺ‬ ‫ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣُﺠﺎﺯ ﻭ ﻏﯿﺮ ﻣُﺠﺎﺯ ﺑﺎ ﻣﻼﮐﻬﺎی ﻓﺮﺩﮔﺮאﯾﺎﻧﮥ ﺁﻧﺎﻥ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﺯ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻭ ﻣﻨﮑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ‬ ‫ﺗﻌﻠّﻘﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ אﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺮ ﻣﺪאﺭ אﻫﻮאی ﺁﻧﺎﻥ ﻣﯽﮔﺮﺩﺩ‪ .‬אﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺧﻮﺩ ﺭא ﻣﯿﺰאﻥ ﻭ ﻣﻌﯿﺎﺭ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﯽﺩאﻧﻨﺪ ﻭ‬ ‫ﺧﻮﺩ אﻣﺎﻡ ﺧﻮﯾﺸﻨﺪ‪:‬‬ ‫»ﻟَﺎ ﯾَﻘْﺘَﺼﱡﻮﻥَ ﺃَﺛَﺮَ ﻧَﺒِﻲٍ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾَﻘْﺘَﺪُﻭﻥَ ﺑِﻌَﻤَﻞِ ﻭَﺻِﻲّ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ ﺑِﻐَﯿْﺐٍ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾَﻌِﻔﱡﻮﻥَ ﻋَﻦْ ﻋَﯿْﺐٍ‪،‬‬ ‫ﯾَﻌْﻤَﻠُﻮﻥَ ﻓِﻲ אﻟﺸﱡﺒُﻬَﺎﺕِ ﻭَ ﯾَﺴِﯿﺮُﻭﻥَ ﻓِﻲ אﻟﺸﱠﻬَﻮَאﺕِ‪ .‬אﻟْﻤَﻌْﺮُﻭﻑُ ﻓِﯿﻬِﻢْ ﻣَﺎ ﻋَﺮَﻓُﻮא ﻭَ אﻟْﻤُﻨْﮑﺮُ ﻋِﻨْﺪَﻫُﻢْ ﻣَﺎ‬

‫‪ .١٥‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ ‪.٢٦٩‬‬ ‫‪ .١٦‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻌﺰﯾﺰ ﮔﻔﺘﻪ אﺳﺖ‪» :‬ﺇِﻥﱠ ﻟِﻠْﺈِﺳْﻠَﺎﻡِ ﺣُﺪُﻭﺩאً ﻭَ ﺷَﺮאﯾِﻊَ ﻭَ ﺳُﻨَﻨﺎً‪ ،‬ﻓَﻤَﻦْ ﻋَﻤِﻞَ ﺑِﻬَﺎ אﺳْﺘَﮑﻤَﻞَ אﻟْﺈِﯾﻤَﺎﻥَ ﻭَ ﻣَﻦْ ﻟَﻢْ ﯾَﻌْﻤَﻞْ ﺑِﻬَﺎ ﻟَﻢْ‬ ‫َﯾﺴْﺘَﮑﻤِﻞِ אﻟْﺈِﯾﻤَﺎﻥَ‪ «.‬ﺃﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﺤﮑﻢ‪ ،‬ﺳﯿﺮﺓ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻌﺰﯾﺰ ﻋﻠﯽ ﻣﺎﺭﻭאﻩ אﻻﻣﺎﻡ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﺃﻧﺲ ﻭ ﺃﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺨﻬﺎ ﻭ‬ ‫ﺻﺤّﺤﻬﺎ ﻭ ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻬﺎ אﺣﻤﺪ ﻋﺒﯿﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ אﻟﮑﺘﺐ‪ ١٤٠٤ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪.٦٠‬‬ ‫‪ .١٧‬אﻟْﻌَﺎﻣِﻞُ ﻋَﻠَﯽ ﻏَﯿْﺮِ ﺑَﺼِﯿﺮَﺓٍ ﮐَﺎﻟﺴﱠﺎﺋِﺮِ ﻋَﻠَﯽ ﻏَﯿْﺮِאﻟﻄﱠﺮِﯾﻖِ‪ ،‬ﻟَﺎ ﯾَﺰِﯾﺪُﻩُ ﺳُﺮْﻋَﺔُ אﻟﺴﱠﯿْﺮِ ﺇِﻟﱠﺎ ﺑُﻌْﺪאً‪) «.‬ﻋﻤﻞﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﺼﯿﺮﺕ ﭼﻮﻥ ﺭﻭﻧﺪﻩ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﯿﺮאﻫﻪ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮאﯾﺶ ﺟﺰ ﺩﻭﺭی ]אﺯ ﻣﻘﺼﺪ[ ﻧﯿﺎﻭﺭﺩ‪ (.‬אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(؛ אﻻﻣﺎﻡ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ אﻟﺮﺿﺎ )ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﻓﻘﻪ אﻟﺮﺿﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺆﺳّﺴﺔ ﺁﻝאﻟﺒﯿﺖ ﻹﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ אﻟﻤﺆﺗﻤﺮ אﻟﻌﺎﻟﻤﻲ ﻟﻼﻣﺎﻡ אﻟﺮﺿﺎ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪،‬‬ ‫‪١٤٠٦‬ﻫ‪ ،‬ﺹ‪٣٨١‬؛ אﻟﻤﺤﺎﺳﻦ‪ ،‬ﺹ ‪١٩٨‬؛ אﻟﮑﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٤٣‬؛ ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ אﻟﻘﻤﻲ )אﻟﺼﺪﻭﻕ(‪،‬‬ ‫אﻻﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻻﻋﻠﻤﻲ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٠ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪٣٤٤‬؛ ﺗﺤﻒ אﻟﻌﻘﻮﻝ ﻋﻦ ﺁﻝ אﻟﺮﺳﻮﻝ‪ ،‬ﺹ ‪٢٦٩‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻥ אﻟﮑﺮאﺟﮑﻲ‪ ،‬ﮐﻨﺰ אﻟﻔﻮאﺋﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﻧﻌﻤﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻻﺿﻮאﺀ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٥ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪١٠٩‬؛ ﺃﺑﻮﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﻔﺘّﺎﻝ‬ ‫אﻟﻨﯿﺴﺎﺑﻮﺭﻱ‪ ،‬ﺭﻭﺿﺔ אﻟﻮאﻋﻈﯿﻦ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻻﻋﻠﻤﻲ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٦ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪١٥‬؛ ﺭﺿﻲאﻟﺪﯾﻦ ﺃﺑﻮאﻟﻔﻀﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﻦ ﺃﺑﻲﻧﺼﺮ אﻟﻄَﺒْﺮِﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺸﮑﺎﺓ אﻻﻧﻮאﺭ ﻓﻲ ﻏﺮﺭ אﻻﺧﺒﺎﺭ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻟﻨﻮﺭ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺹ ‪١٣٨‬؛ ﺑﺤﺎﺭ אﻷﻧﻮאﺭ‪ ،‬ﺝ‬ ‫‪ ،٧٨‬ﺹ ‪٢٤٤‬؛ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ »ﮐﺎﻟﺴﱠﺎﺋِﺮِ ﻋَﻠَﯽ ﺳَﺮَאﺏٍ ﺑَﻘِﯿﻌَﺔٍ« ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪ :‬אﻣﺎﻟﻲ אﻟﻤﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺹ ‪٤٢‬؛ ﻭﺳﺎﺋﻞ אﻟﺸﯿﻌﺔ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٨‬ﺹ ‪.١٢٢‬‬ ‫‪ .١٨‬אﺑﺎﺣﯽ אﺯ ﻣﺎﺩۀ ﺑﻮﺡ אﺳﺖ ﮐﻪ אﺻﻞ אﯾﻦ ﻭאژﻩ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻥ ﻭ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﮔﺸﺘﻦ אﺳﺖ ﻭ אﺯ ﺁﻥ אﺑﺎﺣﯿﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎی ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺭא ﻣﺒﺎﺡ ﻭ ﺟﺎﯾﺰ ﺩאﻧﺴﺘﻦ ﻭﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺤﻈﻮﺭ ﻭ ﻗﯿﺪی ﻧﺒﻮﺩﻥ אﺳﺖ ﻭ אﺑﺎﺣﯽ ﮐﺴﯽ ﺭא ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﻌﺎﺻﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺭא ﺑﺮﺧﻮﺩ ﻭ ﺩﯾﮕﺮאﻥ ﺣﻼﻝ ﻭ ﺭﻭא ﻣﯽﺩאﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺠﻢ ﻣﻘﺎﯾﯿﺲ אﻟﻠﻐﺔ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٣١٥‬؛ אﻟﻤﻨﺠﺪ‪ ،‬ﺹ ‪.٥٤‬‬ ‫‪9‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺃَﻧْﮑَﺮُﻭא‪ ،‬ﻣَﻔْﺰَﻋُﻬُﻢْ ﻓِﻲ אﻟْﻤُﻌْﻀِﻠَﺎﺕِ ﺇِﻟَﯽ ﺃَﻧْﻔُﺴِﻬِﻢْ ﻭَ ﺗَﻌْﻮِﯾﻠُﻬُﻢْ ﻓِﻲ אﻟْﻤُﻬِﻤﱠﺎﺕِ ﻋَﻠَﯽ ﺁﺭَאﺋِﻬِﻢْ‪ ،‬ﮐَﺄَﻥﱠ ﮐُﻞﱠ‬ ‫‪١٩‬‬ ‫א ْﻣﺮِی ﻣِﻨْﻬُﻢْ ﺇِﻣَﺎﻡُ ﻧَﻔْﺴِﻪِ‪ ،‬ﻗَﺪْ ﺃَﺧَﺬَ ﻣِﻨْﻬَﺎ ﻓِﯿﻤَﺎ ﯾَﺮَی ﺑِﻌُﺮًی ﺛِﻘَﺎﺕٍ ﻭَ ﺃَﺳْﺒَﺎﺏٍ ﻣُﺤْﮑَﻤَﺎﺕٍ«‬ ‫ﮔﺎﻡ ﺑﺮ ﺟﺎی ﮔﺎﻡ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﻤﯽﻧﻬﻨﺪ ﻭ אﺯ ﻋﻤﻞ ﻭﺻﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﯿﺮﻭی ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﯿﺐ אﯾﻤﺎﻥ‬ ‫ﻧﻤﯽﺁﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭא אﺯ ﻋﯿﺐ ﺑﺮﮐﻨﺎﺭ ﻧﻤﯽﺩאﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺒﻬﺎﺕ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﮔﺮﺩאﺏ‬ ‫ﺷﻬﻮאﺕ ﻏﻮﻃﻪﻭﺭﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﮑﯽ ﺩﺭ ﻧﻈﺮﺷﺎﻥ ﻫﻤﺎﻥ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﯿﮏ ﻣﯽﺷﻤﺎﺭﻧﺪ ﻭ ﺯﺷﺘﯽ ﺁﻥ‬ ‫אﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺯﺷﺖ ﻣﯽאﻧﮕﺎﺭﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺒﻬﻤﺎﺕ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺭﺃی ﺧﻮﯾﺶ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ אﻣﺎﻡ ﺧﻮﯾﺸﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﯿﺮﻩﻫﺎی ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻭ‬ ‫אﺳﺒﺎﺑﯽ ﻣﺤﮑﻢ ]ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﯽאﻧﺪﯾﺸﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻪאﻧﺪ[ ﭼﻨﮓ ﺯﺩﻩאﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺑﺮאﺑﺮ אﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺭﺩ ﮐﻪ אﺯ ﺳﺮ ﺟﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰی ﻭ ﺗﺤﺠّﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﺟﺰﺋﯿﺎﺕ ﻃﺎﻟﺐ‬ ‫ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﻌﯿّﻦ ﻭ ﻣﺸﺨّﺺאﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ אﺻﻮﻝ ﮐﻠّﯽ ﻭ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﻭ‬ ‫ﺣﻔﻆ אﺻﻮﻝ ﮐﻠّﯽ אﻣﻮﺭ ﺟﺰﺋﯽ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺭא ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬אﻟﺒﺘﻪ אﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭی ﻣﻮאﺭﺩ אﻓﺮאﺩ ﺭא ﺁﺯאﺩ ﮔﺬאﺷﺘﻪ אﺳﺖ ﻭ‬ ‫אﯾﻦ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺯﻣﯿﻨﮥ ﺭﺷﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖﮔﯿﺮﯾﻬﺎ ﻭ ﮔﺮאﯾﺸﻬﺎ ﻭ אﺻﻮﻝ ﮐﻠّﯽ אﺳﺖ‪ .‬ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺩﯾﻨﺪאﺭی ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎی ﺟﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰی ﺩﺭ ﺩﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺁﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﻮאﺭﺝ ﮐﺞ ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬אﺯ אﻣﺎﻡ ﺑﺎﻗﺮ‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫)ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭﻭאﯾﺖ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬אﻟﺪِّﯾﻦُ ﻭَאﺳِﻊٌ ﻭَ ﻟَﮑِﻦﱠ אﻟْﺨَﻮَאﺭِﺝَ ﺿَﯿﱠﻘُﻮא ﻋَﻠَﯽ ﺃَﻧْﻔُﺴِﻬِﻢْ ﻣِﻦْ ﺟَﻬْﻠِﻬِﻢْ«؛‬ ‫ﺩﯾﻦ ﻭﺳﯿﻊ ﻭ ﺑﺎﺯ אﺳﺖ ﻭ ﻟﯿﮑﻦ ﺧﻮאﺭﺝ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﻭ ﻧﺎﺩאﻧﯽﺷﺎﻥ ]אﻣﻮﺭ ﺭא[ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﺳﺨﺖ ﻭ ﺗﻨﮓ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ אﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ אﻣﻮﺭ ﺩﯾﻨﺪאﺭی אﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ אﯾﻦﺑﺎﺭﻩ אﺯ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺭﻭאﯾﺖ ﺷﺪﻩ‬ ‫אﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪:‬‬ ‫»ﺇِﻥﱠ אﻟﻠﱠﻪَ ﯾُﺤِﺐﱡ ﺃَﻥْ ﯾُﺆْﺧَﺬَ ﺑِﺮُﺧَﺼِﻪِ ﮐَﻤَﺎ ﯾُﺤِﺐﱡ ﺃَﻥْ ﯾُﺆْﺧَﺬَ ﺑِﻌَﺰَאﺋِﻤِﻪِ‪ ،‬ﺇِﻥﱠ אﻟﻠﱠﻪَ ﺑَﻌَﺜَﻨِﻲ ﺑِﺎﻟْﺤَﻨِﯿﻔِﯿﱠﺔِ‬ ‫‪٢١‬‬ ‫אﻟﺴﱠﻤْﺤَﺔِ ﺩِﯾﻦِ ﺇِﺑْﺮَאﻫِﯿﻢَ«‬ ‫ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﺩﻭﺳﺖ ﺩאﺭﺩ ﺩﺭ אﻣﻮﺭی ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭא ﺁﺯאﺩ ﮔﺬאﺷﺘﻪ אﺳﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺁﺯאﺩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ‬ ‫ﺩﻭﺳﺖ ﺩאﺭﺩ אﻣﻮﺭی ﮐﻪ ﻣﺸﺨّﺺ ﻭ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﺭﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮﺩﺩ ]ﻭ ﺯﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬאﺷﺘﻪ‬ ‫ﻧﺸﻮﺩ[‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﻣﺮא ﺑﻪ ﺩﯾﻦ ﺣﻨﯿﻒ ﻭ ﺁﺳﺎﻥ אﺑﺮאﻫﯿﻢ ﺑﺮאﻧﮕﯿﺨﺘﻪ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﮕﺎﻩ אﯾﻦ ﺁﯾﻪ ﺭא ﺧﻮאﻧﺪ‪:‬‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫﴿ﻭَ ﻣَﺎ ﺟَﻌَﻞَ ﻋَﻠَﯿْﮑُﻢْ ﻓِﻲ אﻟﺪِّﯾﻦِ ﻣِﻦْ ﺣَﺮَﺝٍ﴾؛ ﻭ ﺩﺭ ﺩﯾﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﺘﻰ ﻗﺮאﺭ ﻧﺪאﺩﻩ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﯿﺰ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ .١٩‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﮥ ‪.٨٨‬‬ ‫‪ .٢٠‬אﻟﮑﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٤٠٥‬؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ אﺯ אﻣﺎﻡ ﺑﺎﻗﺮ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭﻭאﯾﺖ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﺇِﻥﱠ אﻟْﺨَﻮَאﺭِﺝَ ﺿَﯿﱠﻘُﻮא ﻋَﻠَﯽ ﺃَﻧْﻔُﺴِﻬِﻢْ‬ ‫ﺑِﺠَﻬَﺎﻟَﺘِﻬِﻢْ‪ ،‬ﺇِﻥﱠ אﻟﺪِّﯾﻦَ ﺃَﻭْﺳَﻊُ ﻣِﻦْ ﺫﻟِﻚ‪) «.‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﻮאﺭﺝ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺩאﻧﯽ ﻭ ﺟﻬﺎﻟﺘﺸﺎﻥ אﻣﻮﺭ ﺭא ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﺳﺨﺖ ﻭ ﺗﻨﮓ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﯾﻦ ﻭﺳﯿﻊﺗﺮ ﻭ ﺑﺎﺯﺗﺮ אﺯ ﺁﻥ אﺳﺖ(‪ .‬ﺃﺑﻮאﻟﻌﺒّﺎﺱ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ אﻟﺤﻤﯿﺮﻱ אﻟﻘﻤﻲ‪ ،‬ﻗﺮﺏ אﻻﺳﻨﺎﺩ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﺔ ﻧﯿﻨﻮﻱ אﻟﺤﺪﯾﺜﺔ‪ ،‬ﻃﻬﺮאﻥ‪،‬‬ ‫ﺹ ‪ ،١٧٣‬ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ אﻟﻘﻤﻲ )אﻟﺼﺪﻭﻕ(‪ ،‬ﻣﻦ ﻻﯾﺤﻀﺮﻩ אﻟﻔﻘﯿﻪ‪ ،‬ﺻﺤّﺤﻪ ﻭ ﻋﻠّﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﻠﻲאﮐﺒﺮ‬ ‫אﻟﻐﻔّﺎﺭﻱ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‪ ،‬ﻣﻨﺸﻮﺭאﺕ ﺟﻤﺎﻋﺔ אﻟﻤﺪﺭﺳﯿﻦ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٤٠٤ ،‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٢٥٨‬؛ ﺗﻬﺬﯾﺐ אﻻﺣﮑﺎﻡ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٣٦٨‬؛ ﺑﺤﺎﺭ אﻻﻧﻮאﺭ‪ ،‬ﺝ‬ ‫‪ ،٢‬ﺹ ‪ ،٢٨١‬ﺝ ‪ ،٨٠‬ﺹ ‪ ،٨٢‬ﺝ ‪ ،١٠٣‬ﺹ ‪.٧٠‬‬ ‫‪ .٢١‬ﮐﻨﺰ אﻟﻌﻤّﺎﻝ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٣‬ﺹ ‪٦٦٩‬؛ ﺭ‪ .‬ک‪ :‬אﻻﻣﯿﺮ ﻋﻼﺀאﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺑﻠﺒﺎﻥ אﻟﻔﺎﺭﺳﻲ‪ ،‬אﻻﺣﺴﺎﻥ ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ ﺻﺤﯿﺢ אﺑﻦ ﺣﺒّﺎﻥ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﮑﺘﺐ‬ ‫אﻟﻌﻠﻤﯿﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٨ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪٢٨٤‬؛ ﺷﻬﺎﺏאﻟﺪﯾﻦ אﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ אﺑﻦ ﺣﺠﺮ אﻟﻌﺴﻘﻼﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻮﻍ אﻟﻤﺮאﻡ ﻣﻦ אﺩﻟّﺔ אﻻﺣﮑﺎﻡ‪ ،‬ﻋﻨﻲ‬ ‫ﺑﺘﺼﺤﯿﺤﻪ ﻭ אﻟﺘﻌﻠﯿﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺣﺎﻣﺪ אﻟﻔﻘﻲ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺹ ‪٨٦‬؛ ﻭﺳﺎﺋﻞ אﻟﺸﯿﻌﺔ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٨١‬‬ ‫‪ .٢٢‬ﺣﺞ‪.٧٨/‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫»ﺇِﻥﱠ אﻟﻠﱠﻪَ אﻓْﺘَﺮَﺽَ ﻋَﻠَﯿْﻜُﻢْ ﻓَﺮَאﺋِﺾَ‪ ،‬ﻓَﻠَﺎ ﺗُﻀَﯿِّﻌُﻮﻫَﺎ‪ ،‬ﻭَ ﺣَﺪﱠ ﻟَﻜُﻢْ ﺣُﺪُﻭﺩאً‪ ،‬ﻓَﻠَﺎ ﺗَﻌْﺘَﺪُﻭﻫَﺎ؛ ﻭَ ﻧَﻬَﺎﻛُﻢْ ﻋَﻦْ‬ ‫‪٢٣‬‬ ‫ﺃَﺷْﯿَﺎﺀَ‪ ،‬ﻓَﻠَﺎ ﺗَﻨْﺘَﻬِﻜُﻮﻫَﺎ؛ ﻭَ ﺳَﻜَﺖَ ﻟَﻜُﻢْ ﻋَﻦْ ﺃَﺷْﯿَﺎﺀَ ﻭَ ﻟَﻢْ ﯾَﺪَﻋْﻬَﺎ ﻧِﺴْﯿَﺎﻧﺎً‪ ،‬ﻓَﻠَﺎ ﺗَﺘَﻜَﻠﱠﻔُﻮﻫَﺎ«‬ ‫ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﺗﮑﺎﻟﯿﻔﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻭאﺟﺐ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺭא ﺿﺎﯾﻊ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻭ ﺣﺪ ﻭ ﻣﺮﺯﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮאی ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ‪ ،‬אﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻭ אﺯ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺷﻤﺎ ﺭא ﻧﻬﯽ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮﻣﺖ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺭא ﻧﮕﺎﻩ ﺩאﺭﯾﺪ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ אﻣﻮﺭی ﺳﮑﻮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ אﺳﺖ ﻧﻪ אﺯ ﺳﺮ ﻓﺮאﻣﻮﺷﮑﺎﺭی‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﻮﺩ ﺭא‬ ‫ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺯﺣﻤﺖ ﻧﯿﻔﮑﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪאﻭﻧﺪ אﻣﻮﺭی ﺭא ﻣﺴﮑﻮﺕ ﻧﻬﺎﺩﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ אﺯ אﯾﻦﺭﻭ ﮐﻪ ﻓﺮאﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮאﺳﺘﻪ אﺳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺁﻥ אﻣﻮﺭ ﺁﺯאﺩ ﻭ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﻭ אﻫﻞ אﻧﺘﺨﺎﺏ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﯿﺰאﻧﻬﺎی ﮐﻠّﯽ‬ ‫ﻣﺸﺨّﺺ אﺭאﺋﻪ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮאﯾﻦ ﻻﺯﻡ אﺳﺖ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ אﯾﻦ ﻣﯿﺎﻥ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ אﺻﻮﻝ ﮐﻠّﯽ ﻋﻤﻠﯽ אﺳﺖ؛ אﺻﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻤﺎﻝ ﻭ ﺭאﻫﻨﻤﺎی ﻋﻤﻞ אﯾﻤﺎﻧﯽ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﮥ אﯾﻦ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﺭא ﭘﺎﺱ ﺩאﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺭﺳﯿﺪ‪ .‬אﺯ אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺭﻭאﯾﺖ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪:‬‬ ‫»ﺇِﻥﱠ אﻟﻠﱠﻪَ ﺃَﺭْﺳَﻞَ ﺭَﺳُﻮﻻً ﻭَ ﺃَﻧْﺰَﻝَ ﻋَﻠَﯿْﻪِ ﮐِﺘَﺎﺑﺎً ﻭَ ﺃَﻧْﺰَﻝَ ﻓِﻲ אﻟْﮑِﺘَﺎﺏِ ﮐُﻞﱠ ﻣَﺎ ﯾَﺤْﺘَﺎﺝُ ﺇِﻟَﯿْﻪِ ﻭَ ﺟَﻌَﻞَ ﻟَﻪُ‬ ‫‪٢٤‬‬ ‫ﺩَﻟِﯿﻼً ﯾَﺪُﻝﱡ ﻋَﻠَﯿْﻪِ ﻭَ ﺟَﻌَﻞَ ﻟِﮑُﻞﱢ ﺷَﻲْﺀٍ ﺣَﺪّאً ﻭَ ﻟِﻤَﻦْ ﺟَﺎﻭَﺯَ אﻟْﺤَﺪﱠ ﺣَﺪّאً«‬ ‫ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﺮ אﻭ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﺎﺯﻝ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻮﺭﺩ אﺣﺘﯿﺎﺝ ]ﻣﺮﺩﻡ[‬ ‫אﺳﺖ ﻗﺮאﺭ ﺩאﺩ ﻭ ﺑﺮאی ﺁﻥ ﺭאﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻗﺮאﺭ ﺩאﺩ ﻭ ﺑﺮאی ﻫﺮ ﭼﯿﺰی ﺣﺪّی ﻭ ﻣﺮﺯی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮﺩ ﻭ‬ ‫ﺑﺮאی ﻫﺮﮐﻪ אﺯ ﺣﺪ ﻭ ﻣﺮﺯ ﭘﺎ ﻓﺮאﺗﺮ ﻧﻬﺪ ﺣﺪّی )ﻣﺠﺎﺯאﺗﯽ( ﻣﻌﯿّﻦ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺯﻫﺎی ﮐﻠّﯽ ﺭא ﭘﺎﺱ ﺩאﺷﺖ ﻭ ﻫﻢ ﻣﺮﺯﻫﺎی ﺟﺰﺋﯽ ﺭא؛ ﺯﯾﺮא ﮔﺬﺷﺘﻪ אﺯ ﻣﻘﺎﻡ ﻋﻤﻞ ﻭ אﻋﺘﺒﺎﺭی ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺪ ﻭ ﻣﺮﺯﻫﺎی ﺟﺰﺋﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩאﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪّﻣﺎﺗﯽ ﺑﺮאی ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﻣﺮﺯﻫﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻭ ﻣﺮאﺗﺐ ﻭאﻻﺗﺮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ‬ ‫אﯾﻨﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺭﻭﺡ ﺩﯾﻦ ﻭ ﻫﺪﻑ ﻭ ﻏﺎﯾﺖ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻭ ﻋﺒﻮﺩﯾﺖ אﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ אﺻﻮﻝ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ אﯾﻦ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺮّﺭ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ אﺳﻼﻡ ﺩﯾﻦ אﺻﻮﻝ ﻭ ﺩﯾﻦ ﺣﺪﻭﺩ אﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩאﻧﺪ ﮐﻪ אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫אﻟﺴﻼﻡ( ﻓﺮﻣﻮﺩ‪:‬‬ ‫»ﻣَﺎ ﻣِﻦْ ﺷَﻲﺀٍ ﺇِﻟﱠﺎ ﻭَ ﻟَﻪُ ﺣَﺪﱞ«؛‪ ٢٥‬ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺁﻥﮐﻪ ﺑﺮאی ﺁﻥ ﺣﺪّی אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻤﻠﯽאﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻤﻠﯽﺷﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺮﺯﻫﺎی ﺳﻮﺩ ﻭ ﺗﻤﺘّﻊ ﻭ ﻗﺪﺭﺕﻃﻠﺒﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﯽﺑﻨﺪﺩ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫אﺻﻮﻟﯽ ﻣﺸﺨّﺺ ﻭ ﻣﻌﯿّﻦ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮאی ﺁﻧﺎﻥ ﻫﯿﭻ ﻗﺎﻋﺪۀ אﺧﻼﻗﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪאﺭﺩ ﻭ ﺯﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬאﺷﺘﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪،‬‬ ‫אﻣﺮی ﺳﻬﻞ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺧﺮﺩ ﻭ ﺯﯾﺮﮐﯽ אﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ אﮔﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪאی אﻗﺘﻀﺎ ﮐﺮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﻬﺖ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﮕﯿﺮ‬ ‫ﻭ אﮔﺮ אﻭﺿﺎﻉ ﻭ אﺣﻮאﻝ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮﺩ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪאی ﺩﯾﮕﺮ ﺟﻬﺖ ﺧﻮﺩ ﺭא ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺩﻩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺭאﺳﺘﺎﯾﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮ‪ .‬ﻫﯿﭻ אﺻﻞ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪאﺭﺩ‪ .‬ﺣﺪﻭﺩ‪ ،‬אﺻﻮﻝ ﻭ ﻣﺒﺎﻧﯽ אﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺩﯾﻨﯽ ﻭ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﯽﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ‬ ‫אﺻﻞ אﺳﺖ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻬﺎ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺮ אﺳﺎﺱ אﺻﺎﻟﺖ ﺳﻮﺩ ﻭ ﺗﻤﺘّﻊ אﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺭאﻩ ﻣﺮﺯی ﻭ ﺣﺪّی ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪאﺭﺩ‪.‬‬

‫‪ .٢٣‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺖ ‪١٠٥‬؛ ﺃﺑﻮאﻟﺤﺴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ אﻟﻤﻮﺳﻮﻱ )אﻟﺸﺮﯾﻒ אﻟﺮﺿﻲ(‪ ،‬ﺧﺼﺎﺋﺺ ﺃﻣﯿﺮאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫ﺃﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‪ ،‬ﻣﻨﺸﻮﺭאﺕ אﻟﺮﺿﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٣٦٣ ،‬ﺵ‪ ،‬ﺹ ‪٧٢‬؛ ﻋﺒﺪאﻟﻮאﺣﺪ אﻟﺘﻤﯿﻤﻲ אﻵﻣﺪﻱ‪ ،‬ﻏﺮﺭ אﻟﺤﻜﻢ ﻭ ﺩﺭﺭ‬ ‫אﻟﻜﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻻﻋﻠﻤﻲ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٧ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٢٣٢‬‬ ‫‪ .٢٤‬אﻟﮑﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪١٧٥‬؛ ﻭﺳﺎﺋﻞ אﻟﺸﯿﻌﺔ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٨‬ﺹ ‪٣١٠‬ـ‪٣١١‬؛ אﻟﻮאﻓﻲ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬אﺑﻮאﺏ אﻟﺤﺪﻭﺩ‪ ،‬ﺹ ‪.٣٣‬‬ ‫‪ .٢٥‬אﻟﻤﺤﺎﺳﻦ‪ ،‬ﺹ ‪٢٧٣‬؛ ﺑﺤﺎﺭ אﻻﻧﻮאﺭ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.١٧٠‬‬ ‫‪11‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺩﺭ ﺑﺮאﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮕﺮﺷﯽ ﻧﻤﻮﻧﮥ אﻋﻼی ﻣﺪﺭﺳﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﺑﯽﻃﺎﻟﺐ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪،‬‬ ‫ﺯﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻗﺪﺭﺕ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻭ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺭא ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻖ ﻭ ﺑﺮאی ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﺁﻥ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﻭ ﻣﯽﺧﻮאﻫﺪ ﻭ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ‬ ‫ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﻭ ﻋﺪאﻟﺖ ﻧﻤﯽאﻧﺪﯾﺸﺪ‪ .‬אﺑﻦﻋﺒّﺎﺱ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺫیﻗﺎﺭ‪ ٢٦‬ﺑﺮ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻭאﺭﺩ ﺷﺪﻡ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻭﺻﻠﻪ‬ ‫ﮐﺮﺩﻥ ﮐﻔﺶ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﻗﯿﻤﺖ אﯾﻦ ﮐﻔﺶ ﭼﻘﺪﺭ אﺳﺖ؟« ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻬﺎﯾﯽ ﻧﺪאﺭﺩ‪.‬‬ ‫‪٢٧‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﻭَ אﻟﻠﱠﻪِ ﻟَﻬِﻲَ ﺃَﺣَﺐﱡ ﺇِﻟَﻲﱠ ﻣِﻦْ ﺇِﻣْﺮَﺗِﮑﻢْ ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَﻥْ ﺃُﻗِﯿﻢَ ﺣَﺪ‪‬א ﻣِﻦْ ﺣُﺪُﻭﺩِ אﻟﻠﱠﻪِ ﺃَﻭْ ﺃَﺩْﻓَﻊَ ﺑَﺎﻃِﻼً«؛‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺪא ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻔﺶ ]ﺑﯽאﺭﺯﺵ[ ﺑﺮאﯾﻢ אﺯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺤﺒﻮﺏﺗﺮ אﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺁﻧﮑﻪ ]ﺑﺎ אﯾﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ[ ﺣﺪّی אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﺭא ﺑﺮﭘﺎ ﺳﺎﺯﻡ ﯾﺎ ﺑﺎﻃﻠﯽ ﺭא ﺩﻓﻊ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫‪٢٨‬‬ ‫ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﻪ ﻭﺻﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺩﺭ ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻫﻤﮥ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא‬ ‫ﺳﺨﺖ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭא ﺑﺮאی אﻗﺎﻣﮥ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻣﺮﺯﻫﺎی אﻟﻬﯽ ﻣﯽﺧﻮאﺳﺖ‪ ،‬ﺯﯾﺮא‬ ‫ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻓﺮﺩ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﺁﻥ אﺳﺖ ﻭ ﺷﻘﺎﻭﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﻭ ﺯﯾﺮ ﭘﺎ‬ ‫ﮔﺬאﺷﺘﻦ ﻣﺮﺯﻫﺎی אﻟﻬﯽ אﺳﺖ‪ .‬אﺯ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻭאﺭﺩ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪» :‬ﻟَﺎ ﯾَﺴْﻌَﺪُ ﺃَﺣَﺪٌ ﺇِﻟﱠﺎ‬ ‫ﺑِﺈِﻗَﺎﻣَﺔِ ﺣُﺪُﻭﺩِ אﻟﻠﱠﻪِ ﺳُﺒْﺤَﺎﻧَﻪُ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾَﺸْﻘَﯽ ﺃَﺣَﺪٌ ﺇِﻟﱠﺎ ﺑِﺈِﺿَﺎﻋَﺘِﻬَﺎ«؛‪ ٢٩‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﯿﮑﺒﺨﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎﻥ‪ ،‬ﻭ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺒﺎﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ‪.‬‬ ‫אﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﺒﻘﺖ ﺩﺭ ﺧﯿﺮ אﺯ אﺭﺯﺷﻬﺎی ﻭאﻻ ﻭ ﮔﺮאﻥﻗﺪﺭ אﺳﺖ‪ ٣٠،‬אﺯ ﻣﺼﺎﺩﯾﻖ אﺳﺎﺳﯽ ﺁﻥ ﺳﺒﻘﺖ ﺩﺭ אﻗﺎﻣﮥ ﺣﺪﻭﺩ‬ ‫אﻟﻠﱠﻪ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ אﺳﺖ‪ ،‬ﺯﯾﺮא ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﺣﺮﻣﺘﻬﺎی ﺩﯾﻨﯽ ﺷﺄﻥ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ‬ ‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ٣١‬ﻭ ﺳﻼﻣﺖ ﻓﺮﺩ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮﺩﺩ‪ ٣٢.‬ﺑﻨﺎﺑﺮאﯾﻦ ﺟﻬﺖﮔﯿﺮی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺳﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺁﻥﭼﻨﺎﻥ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﺮﺩ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﻭ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺪאﻥ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﯾﺎﺑﺪ ﻭ אﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﻋﺪאﻟﺖ ﻭ‬ ‫ﮔﺮאﻧﻘﺪﺭﺗﺮﯾﻦ ﻗﯿﺎﻡ‪ ،‬ﻗﯿﺎﻡ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ אﻗﺎﻣﮥ ﻋﺪﻝ‪ ٣٣‬אﺳﺖ‪ :‬ﻗﯿﺎﻡ ﻟﻠّﻪ‪.‬‬ ‫‪ .٢٦‬ﺫیﻗﺎﺭ ﻣﺤﻠّﯽ אﺳﺖ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺑﺼﺮﻩ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎﻥ אﻋﺮאﺏ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ אﯾﺮאﻥ ﻗﺒﻞ אﺯ אﺳﻼﻡ ﺟﻨﮓ ﺩﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮﺏ ﭘﯿﺮﻭﺯ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺰّאﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪאﻟﺤﻤﯿﺪ ﺑﻦ ﻫﺒﺔאﻟﻠﱠﻪ אﺑﻦ ﺃﺑﻲאﻟﺤﺪﯾﺪ אﻟﻤﻌﺘﺰﻟﻲ‪ ،‬ﺷﺮﺡ ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﺔ‪ ،‬ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺃﺑﻮאﻟﻔﻀﻞ אﺑﺮאﻫﯿﻢ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻻﻭﻟﯽ‪،‬‬ ‫ﺩאﺭאﺣﯿﺎﺀ אﻟﮑﺘﺐ אﻟﻌﺮﺑﯿﺔ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ١٣٧٨ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.١٨٦‬‬ ‫‪ .٢٧‬ﺭﺑﯿﻊ אﻻﺑﺮאﺭ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٥‬ﺹ ‪٢٣٩‬؛ ﺩﺭ ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ )ﺧﻄﺒﮥ ‪ (٣٣‬ﻭ ﺗﻨﺒﯿﻪ אﻟﺨﻮאﻃﺮ )ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪ .(٩‬ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻭﻡ ﭼﻨﯿﻦ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪» :‬ﺇِﻟﱠﺎ ﺃَﻥْ‬ ‫ﺃُﻗِﯿﻢَ ﺣَﻘ‪‬ﺎ ﺃَﻭْ ﺃَﺩْﻓَﻊَ ﺑَﺎﻃِﻼً‪«.‬‬ ‫‪.٢٨‬ﺧﺼﺎﺋﺺ אﻣﯿﺮאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺃﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ‪ ،‬ﺹ ‪.٤٢‬‬ ‫‪ .٢٩‬ﻏﺮﺭאﻟﺤﮑﻢ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.٣٦٤‬‬ ‫‪﴿ .٣٠‬ﻭَ ﻟِﮑُﻞﱟ ﻭِﺟْﻬَﺔٌ ﻫُﻮَ ﻣْﻮَﻟِّﯿﻬَﺎ ﻓَﺎﺳْﺘَﺒِﻘُﻮא אﻟْﺨَﯿْﺮَאﺕِ‪) ﴾.‬ﻭ ﺑﺮאﻯ ﻫﺮ ﮐﺴﻰ ﻗﺒﻠﻪאﻯ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﻯ ﺭﻭﻯ ﺧﻮﺩ ﺭא ﺑﻪ ﺁﻥ ]ﺳﻮﻯ[ ﻣﯽﮔﺮﺩאﻧﺪ‬ ‫ﭘﺲ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﻧﯿﮏ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﺸﻰ ﮔﯿﺮﯾﺪ‪ (.‬ﺑﻘﺮﻩ‪.١٤٨/‬‬ ‫‪ .٣١‬ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‪» :‬ﺇِﻗَﺎﻣَﺔُ אﻟْﺤُﺪُﻭﺩِ ﺇِﻋْﻈﺎﻣﺎً ﻟِﻠْﻤَﺤَﺎﺭِﻡِ‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ אﻟﺸﻌﯿﺮﻱ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ אﻻﺧﺒﺎﺭ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺴﻦ‬ ‫אﻟﻤﺼﻄﻔﻮﻱ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ אﻟﮑﺘﺎﺏ‪ ،‬ﻃﻬﺮאﻥ‪ ١٣٨٢ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪١٤٣‬؛ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ ‪.٢٥٢‬‬ ‫‪ .٣٢‬ﺭ‪ .‬ک‪ :‬ﺃﺑﻮﻋﺜﻤﺎﻥ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ ﺑﺤﺮאﻟﺠﺎﺣﻆ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺏ אﻟﺤﯿﻮאﻥ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭ ﺷﺮﺡ ﻋﺒﺪאﻟﺴﻼﻡ ﻫﺎﺭﻭﻥ‪ ،‬ﺩאﺭאﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ אﻟﻌﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪،‬‬ ‫‪ ١٣٨٨‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٨٨‬؛ ﺃﺑﻮﻋﺜﻤﺎﻥ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ ﺑﺤﺮאﻟﺠﺎﺣﻆ‪ ،‬אﻟﺒﯿﺎﻥ ﻭ אﻟﺘﺒﯿﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﯽ ﺃﺑﻮﻣﻠﺤﻢ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‪ ،‬ﺩאﺭ ﻭ ﻣﮑﺘﺒﺔ אﻟﻬﻼﻝ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤١٢ ،‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٢١٦‬؛ ﺃﻣﯿﻦאﻻﺳﻼﻡ ﺃﺑﻮﻋﻠﻲ אﻟﻔﻀﻞ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﻦ אﻟﻄَﺒْﺮِﺳﻲ‪ ،‬ﺟﻮאﻣﻊ אﻟﺠﺎﻣﻊ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﯿﺮ אﻟﻘﺮﺁﻥ אﻟﻤﺠﯿﺪ‪ ،‬ﺩאﺭ‬ ‫אﻻﺿﻮאﺀ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٥ ،‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪١٢٢‬؛ ﻋﺒﺪאﻟﻘﺎﺩﺭ ﻋﻮﺩﺓ‪ ،‬אﻟﺘﺸﺮﯾﻊ אﻟﺠﻨﺎﺋﻲ אﻻﺳﻼﻣﻲ ﻣﻘﺎﺭﻧﺎً ﺑﺎﻟﻘﺎﻧﻮﻥ אﻟﻮﺿﻌﻲ‪ ،‬ﺩאﺭאﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ‬ ‫אﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٥ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪.٩٠‬‬ ‫‪» .٣٣‬ﻭَ ﻣَﺎ ﺃَﻋْﻤَﺎﻝُ אﻟْﺒِﺮِّ ﮐُﻠﱡﻬَﺎ ﻭَ אﻟْﺠِﻬَﺎﺩُ ﻓِﻲ ﺳَﺒِﯿﻞِאﻟﻠﱠﻪِ‪ ،‬ﻋِﻨْﺪَ אﻟْﺄَﻣْﺮِ ﺑِﺎﻟْﻤَﻌْﺮُﻭﻑِ ﻭَ אﻟﻨﱠﻬْﻲِ ﻋَﻦِ אﻟْﻤُﻨْﮑﺮِ‪ ،‬ﺇﻟﱠﺎ ﮐَﻨَﻔْﺜَﺔٍ ﻓِﻲ ﺑَﺤْﺮٍ ﻟُﺠِّﻲٍ؛ ﻭَ ﺇِﻥﱠ אﻟْﺄَﻣْﺮَ‬ ‫ﺑِﺎﻟْﻤَﻌْﺮُﻭﻑِ ﻭَ אﻟﻨﱠﻬْﻲَ ﻋَﻦِ אﻟْﻤُﻨْﮑﺮِ ﻟَﺎ ﯾُﻘَﺮﱢﺑَﺎﻥِ ﻣِﻦْ ﺃَﺟَﻞٍ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾَﻨْﻘُﺼَﺎﻥِ ﻣِﻦْ ﺭِﺯْﻕٍ ﻭَ ﺃَﻓْﻀَﻞُ ﻣِﻦْ ﺫﻟِﻚَ ﮐُﻠِّﻪِ ﮐَﻠِﻤَﺔُ ﻋَﺪْﻝٍ ﻋِﻨْﺪَ ﺇِﻣَﺎﻡٍ ﺟَﺎﺋِ ٍﺮ‪) «.‬ﺗﻤﺎﻡ‬ ‫‪12‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬ ‫‪٣٤‬‬

‫﴿ﻗُﻞْ ﺇِﻧﱠﻤَﺎ ﺃَﻋِﻈُﮑُﻢْ ﺑِﻮَאﺣِﺪَﺓٍ ﺃَﻥْ ﺗَﻘُﻮﻣُﻮא ﻟِﻠﱠﻪِ ﻣَﺜْﻨَﯽ ﻭَ ﻓُﺮَאﺩَی﴾‬ ‫ﺑﮕﻮ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﯾﮏ אﻧﺪﺭﺯ ﻣﯽﺩﻫﻢ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺩﻭ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﺑﺮאﻯ ﺧﺪא ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﯿﺰﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖﺷﺪﮔﺎﻥ ﺳﯿﺮۀ ﻧﺒﻮی ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ :‬ﭘﺎﺳﺪאﺭאﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﻗﺎﺋﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﺴﻂ؛ ﻭ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﺮאی ﺁﻧﺎﻥ אﺯ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﻭ‬ ‫ﺣﺮאﺳﺖ אﺻﻮﻝ ﻭ אﺭﺯﺷﻬﺎ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﻧﺒﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻠّﺐ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﻭ אﺟﺮאی ﺁﻥ‬

‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﻬﻢ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺗﺼﻠّﺐ ﻭ ﺳﺨﺖﮐﻮﺷﯽ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ אﺟﺮאی ﺁﻥ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﺩﯾﻦ ﻭ ﻫﺪﻑ‬ ‫ﻗﻮאﻧﯿﻦ אﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﺭא ﺑﻪ ﺗﺼﻠّﺐ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﻭ אﺟﺮאی ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﻗﻮאﻧﯿﻦ ﺩﻋﻮﺕ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ אﯾﻨﮑﻪ ﺩﺭ אﯾﻦ ﻭאﺩی‬ ‫ﺟﺎی ﺗﺴﺎﻫﻞ ﻭ ﺗﺴﺎﻣﺢ ﻭ ﺭﻓﻖ ﻭ ﻣﺪאﺭא ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﺣﺮﻣﺘﻬﺎی אﻟﻬﯽ ﻣﻄﺮﺡ אﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺨﺖﮐﻮﺵ ﺑﻮﺩ‪:‬‬ ‫﴿ﻣُﺤَﻤﱠﺪٌ ﺭَﺳُﻮﻝُ אﻟﻠﱠﻪِ ﻭَ אﻟﺬِّﯾﻦَ ﻣَﻌَﻪُ ﺃَﺷِﺪﱠאﺀُ ﻋَﻠَﯽ אﻟْﮑﻔﱠﺎﺭِ ﺭُﺣَﻤَﺎﺀُ ﺑَﯿْﻨَﻬُﻢ﴾؛‪ ٣٥‬ﻣﺤﻤﺪ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺧﺪאﺳﺖ ﻭ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ אﻭﯾﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮאﻥ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮ ]ﻭ[ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺎی ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی ﻭ ﺷﺪّﺕ אﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺮאﺑﺮ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺧﺪא ﻭ ﻣﺘﺠﺎﻭﺯאﻥ ﻭ ﻣﺘﻌﺪّﯾﺎﻥ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻔﻆ ﻣﺮﺯﻫﺎ‬ ‫ﻭ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺪّﺕ ﻋﻤﻞ ﻧﺸﺎﻥ ﺩאﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺳﻨّﺖ ﺗﺄﮐﯿﺪی ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﺮ ﺗﺼﻠّﺐ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﻭ אﺟﺮאی ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﭘﺮﻫﯿﺰ אﺯ ﺗﺴﺎﻫﻞ ﻭ ﺗﺴﺎﻣﺢ ﺩﺭ‬ ‫ﺁﻥ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﻣﻮאﺯﯾﻦ ﻭ ﻗﻮאﻧﯿﻦ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺨﺖ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﻗﯿﻖ‪ ،‬ﺯﯾﺮא ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺘﻦ אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ‬ ‫ﻣﻮאﺯﯾﻦ ﻭ ﻧﺎﺩﯾﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻭ ﺯﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬאﺷﺘﻦ ﺁﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻭ ﺗﻌﺪّی אﺳﺖ‪ ٣٦‬ﻭ ﺑﺮאی ﻫﺮ ﺗﻌﺪّی ﺣﺪّی אﺳﺖ‪ .‬אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ‬ ‫)ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﺇِﻥﱠ ﻟِﮑُﻞِﱢّ ﺷَﻲْﺀٍ ﺣَﺪّאً ﻭَ ﻣَﻦْ ﺗَﻌَﺪﱠی ﺫﻟِﻚَ אﻟْﺤَﺪﱠ ﮐﺎﻥَ ﻟَﻪُ ﺣَﺪﱞ«؛‪ ٣٧‬ﺑﺮאی ﻫﺮ ﭼﯿﺰی ﺣﺪّی ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﺩאﺭﺩ ﻭ ﻫﺮﮐﻪ אﺯ ﺁﻥ ﺣﺪ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﮐﻨﺪ ﺑﺮאی ﺁﻥ ﻧﯿﺰ ﺣﺪّی ﻭﺟﻮﺩ ﺩאﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﺪא ﻭ ﻣﻌﺎﺩ אﻫﻞ ﺗﺼﻠّﺐ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺑﺼﯿﺮﺕ ﻭ ﺟﺎﻣﻊﻧﮕﺮیאﻧﺪ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎی‬ ‫אﺻﻠﯽ ﻭ אﺳﺎﺳﯽ ﺗﺴﺎﻣﺤﯽ ﺭﻭא ﻧﻤﯽﺩאﺭﻧﺪ‪ .‬אﯾﻦ ﺗﺼﻠّﺐ ﺭא ﺩﺭ ﺳﯿﺮۀ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ אﻟﻪ( ﻭ ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ ﭘﺎی‬ ‫ﺩﺭ ﺟﺎی ﭘﺎی אﻭ ﮔﺬאﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮאﻥ ﺩﯾﺪ‪.‬‬

‫אﻋﻤﺎﻝ ﻧﯿﮏ ﻭ ﺟﻬﺎﺩ ﺩﺭ ﺭאﻩ ﺧﺪא ﺩﺭ ﺑﺮאﺑﺮ אﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻭ ﻧﻬﯽ אﺯ ﻣﻨﮑﺮ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻗﻄﺮﻩאی אﺳﺖ ﺩﺭ ﺑﺮאﺑﺮ ﺩﺭﯾﺎی ﭘﻬﻨﺎﻭﺭ؛ אﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ‬ ‫ﻭ ﻧﻬﯽ אﺯ ﻣﻨﮑﺮ ﻧﻪ ﻣﺮگ ﮐﺴﯽ ﺭא ﻧﺰﺩﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ ﻧﻪ אﺯ ﺭﻭﺯی ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮐﺎﻫﺪ ﻭ אﻣّﺎ אﺯ ﻫﻤﮥ אﯾﻨﻬﺎ ﺑﺮﺗﺮ ﺳﺨﻨﯽ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮאی ﺩﻓﺎﻉ אﺯ‬ ‫ﻋﺪאﻟﺖ ﺩﺭ ﺑﺮאﺑﺮ ﭘﯿﺸﻮאﯾﯽ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ(‪ .‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ ‪٣٧٤‬؛ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‪ :‬ﺭﺑﯿﻊ אﻻﺑﺮאﺭ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.٤٠٧‬‬ ‫‪ .٣٤‬ﺳﺒﺄ‪.٤٦/‬‬ ‫‪ .٣٥‬ﻓﺘﺢ‪.٢٩/‬‬ ‫‪» .٣٦‬ﮐُﻞﱡ ﺷَﯽﺀٍ ﺟَﺎﻭَﺯَ אﻟْﺤَﺪﱠ‪ :‬ﻓَﻘَﺪْ ﻃَﻐَﯽ‪ «.‬ﺃﺑﻮﻣﻨﺼﻮﺭ ﻋﺒﺪאﻟﻤﻠﻚ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﺳﻤﺎﻋﯿﻞ אﻟﺜﻌﺎﻟﺒﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻪ אﻟﻠﻐﺔ ﻭ ﺳﺮّ אﻟﻌﺮﺑﯿﺔ‪ ،‬ﺣﻘّﻘﻪ ﻭ ﺭﺗّﺒﻪ‬ ‫ﻭ ﻭﺿﻊ ﻓﻬﺎﺭﺳﻪ ﻣﺼﻄﻔﯽ אﻟﺴﻘّﺎ‪ ،‬אﺑﺮאﻫﯿﻢ אﻻﺑﯿﺎﺭی‪ ،‬ﻋﺒﺪאﻟﺤﻔﯿﻆ ﺷﻠﺒﻲ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺔ ﻣﮑﺘﺒﺔ ﻭ ﻣﻄﺒﻌﺔ אﻟﺤﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪١٣٩٢ ،‬‬ ‫ﻫ‪،‬ﺹ ‪.٤٢‬‬ ‫‪ .٣٧‬אﻟﮑﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٧‬ﺹ ‪١٧٥‬؛ ﻭﺳﺎﺋﻞ אﻟﺸﯿﻌﺔ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٨‬ﺹ ‪٣١١‬ـ‪.٣١٢‬‬ ‫‪13‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬ ‫ﻣﺸﯽ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ(‬

‫ﭘﯿﺎﻡﺁﻭﺭ ﺣﻖ ﻭ ﻋﺪﻝ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺳﺨﺖﮐﻮﺵ ﻭ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻭ ﺳﺎﺯﺵﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺭאﻩ‬ ‫ﺗﻼﺵ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺣﺘﯽ ﻗﺪﻣﯽ ﻋﻘﺐ ﻧﮕﺬאﺷﺖ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺴﺖ ﻧﮕﺸﺖ‪ .‬אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭא ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫»אﻟْﻤُﻌْﻠِﻦُ אﻟْﺤَﻖﱠ ﺑِﺎﻟْ َ‬ ‫ﺤﻖِ‪ ،‬ﻭَ אﻟﺪﱠאﻓِﻊُ ﺟَﯿْﺸَﺎﺕِ אﻟْﺄَﺑَﺎﻃِﯿﻞِ‪ ،‬ﻭَ אﻟﺪﱠאﻣِﻎُ ﺻَـﻮْﻟَﺎﺕِ אﻟْﺄَﺿَـﺎﻟِﯿﻞِ‪ ،‬ﻛَﻤَـﺎ ﺣُﻤِّـﻞَ‬ ‫ﻓَﺎﺿْﻄَﻠَﻊَ‪ ،‬ﻗَﺎﺋِﻤًﺎ ﺑِﺄَﻣْﺮِכَ‪ ،‬ﻣُﺴْﺘَﻮْﻓِﺰאً ﻓِﻲ ﻣَﺮْﺿَﺎﺗِﻚَ‪ ،‬ﻏَﯿْﺮَ ﻧَﺎﻛِﻞٍ ﻋَﻦْ ﻗُﺪُﻡٍ‪ ،‬ﻭَ ﻟَﺎ ﻭَאﻩٍ ﻓِﻲ ﻋَﺰْﻡٍ‪ ،‬ﻭَאﻋِﯿـﺎً‬ ‫ﻟِﻮَﺣْﯿِﻚَ‪ ،‬ﺣَﺎﻓِﻈﺎً ﻟِﻌَﻬْﺪِכَ‪ ،‬ﻣَﺎﺿِﯿﺎً ﻋَﻠَﯽ ﻧَﻔَﺎﺫِ ﺃَﻣْﺮِכَ؛ ﺣَﺘﱠﯽ ﺃَﻭْﺭَی ﻗَﺒَﺲَ אﻟْﻘَﺎﺑِﺲِ‪ ،‬ﻭَ ﺃَﺿَﺎﺀَ אﻟﻄﱠﺮِﯾـﻖَ‬ ‫ﻟِﻠْﺨَﺎﺑِﻂِ‪ ،‬ﻭَ ﻫُﺪِﯾَﺖْ ﺑِﻪِ אﻟْﻘُﻠﻮُﺏُ ﺑَﻌْﺪَ ﺧَﻮْﺿَﺎﺕِ אﻟْﻔِﺘَﻦِ ﻭَ אﻟْﺂﺛَﺎﻡِ‪ ،‬ﻭَ ﺃَﻗَﺎﻡَ ﺑِﻤُﻮﺿِﺤَﺎﺕِ אﻟْﺄﻋْﻠَﺎﻡِ‪ ،‬ﻭَ ﻧَﯿِّـﺮَאﺕِ‬ ‫‪٣٨‬‬ ‫אﻟْﺄَﺣْﻜَﺎﻡِ«‬ ‫ﺁﺷﮑﺎﺭ ﮐﻨﻨﺪۀ ﺣﻖ ﺑﻪ ﻭﺳﯿﻠﻪ ﺣﻖ ﻭ ﺷﮑﺴﺖ ﺩﻫﻨﺪۀ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻥ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻢ ﮐﻮﺑﻨﺪۀ ﺷﻮﮐﺖ‬ ‫ﮔﻤﺮאﻫﺎﻥ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﻗﺪﺭﺕ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺎﺭ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺭא ﺗﺤﻤّﻞ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺖ ﻗﯿﺎﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺩﺭ ﺭאﻩ ﺭﺿﺎ ﻭ ﺧﺸﻨﻮﺩیאﺕ ﮔﺎﻡ ﺑﺮﺩאﺷﺖ ﻭ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻗﺪﻡ ﻋﻘﺐ ﻧﮕﺬאﺷﺖ ﻭ אﺯ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﺳﺴﺖ ﻧﮕﺸﺖ‪ .‬ﭘﺬﯾﺮאی ﻭﺣﯽאﺕ ﺑﺎ ﺩﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ ﻋﻬﺪﺕ ]ﺑﺎ אﺭאﺩۀ ﻣﺤﮑﻢ[‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﭘﯿﺸﺮﻭ ﺑﺮאی אﺟﺮאی ﻓﺮﻣﺎﻧﺖ؛ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺷﻌﻠﮥ ﻓﺮﻭﺯאﻥ ﺣﻖ ﺭא ﺑﺮאﻓﺮﻭﺧﺖ ﻭ ﺭאﻩ ﺭא ﺑﺮאی ﻫﺮ‬ ‫ﮔﻤﺸﺪﻩ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﻟﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﺘﻨﻪ ﻭ ﮔﻨﺎﻩ ﻓﺮﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭאﺳﻄﮥ אﻭ ﻫﺪאﯾﺖ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﭼﻤﻬﺎی ﺣﻖ ﺭא ﺑﺮאﻓﺮאﺷﺖ ﻭ אﺣﮑﺎﻡ ﻧﻮﺭאﻧﯽ אﺳﻼﻡ ﺭא ﺑﺮﭘﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﻭﺭאﻥ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮאی ﺧﻮﺩ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻧﺸﺪ ﻭ ﺗﻨﺪی ﻧﮑﺮﺩ‪ ،‬אﻣّﺎ‬ ‫ﭼﻮﻥ ﺣﺪّی אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﺯﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬאﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﻭ ﺣﺮﻣﺘﯽ אﺯ ﺣﺮﻣﺘﻬﺎی אﻟﻬﯽ ﺩﺭﯾﺪﻩ ﻣﯽﺷﺪ ﻭ ﻣﺮﺯی אﺯ ﻣﺮﺯﻫﺎی‬ ‫ﺩﯾﻦ ﻧﺎﺩﯾﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﻣﯽﺁﻣﺪ ﻭ אﺯ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﭘﺮﻭא ﻧﺪאﺷﺖ ﻭ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺴﯽ ﺭא ﻧﻤﯽﮐﺮﺩ ﺗﺎ‬ ‫ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺭא אﻋﺎﺩﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺧﺒﺮی אﺯ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾﺪﻡ ﮐﻪ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא ﻣﺎﺩאﻡ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی אﺯ‬ ‫ﺣﺮﻣﺘﻬﺎی אﻟﻬﯽ ﻫﺘﮏ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ,‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ אﻭ ﺭﻭא ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ אﺣﻘﺎﻕ ﺣﻖ ﺑﺮﺁﯾﺪ‪ ،‬אﻣّﺎ אﮔﺮ‬ ‫‪٣٩‬‬ ‫ﺑﻪ ﭼﯿﺰی אﺯ ﺣﺮﻣﺘﻬﺎی אﻟﻬﯽ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻣﯽﺷﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﺁﻥ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ אﻓﺮאﺩ ﺑﻮﺩ«‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺑﺎ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪﻥ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺑﻪ ﺷﺪّﺕ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ אﺟﺎﺯۀ‬ ‫ﺗﺨﻄّﯽ ﻧﻤﯽﺩאﺩ‪ .‬ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ אﺳﺘﻮאﺭﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﻭﺭאﻥ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﮐﺲ ﺣﺪّی אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﺭא ﻓﺮﻭ ﻧﮕﺬאﺷﺖ‪ ٤٠.‬ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻭﺟﻪ אﺟﺎﺯۀ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪﻥ‬ ‫ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺭא ﻧﻤﯽﺩאﺩ‪ ،‬ﺩﺭ אﺟﺮאی ﺣﺪﻭﺩ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺭﻭא ﻧﻤﯽﺩאﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﮥ ﮐﺴﯽ ﺭא ﻧﻤﯽﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻭ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎی ﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﻣﺼﻠﺤﺖאﻧﺪﯾﺸﯽﻫﺎی ﺩﻧﯿﺎﯾﯽ ﻗﺮאﺭ ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬אﺯ אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻭאﺭﺩ‬

‫‪ .٣٨‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺖ ‪١٠٥‬؛ ﺃﺑﻮאﻟﺤﺴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ אﻟﻤﻮﺳﻮﻱ )אﻟﺸﺮﯾﻒ אﻟﺮﺿﻲ(‪ ،‬ﺧﺼﺎﺋﺺ ﺃﻣﯿﺮאﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫ﺃﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‪ ،‬ﻣﻨﺸﻮﺭאﺕ אﻟﺮﺿﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٣٦٣ ،‬ﺵ‪ ،‬ﺹ ‪٧٢‬؛ ﻋﺒﺪאﻟﻮאﺣﺪ אﻟﺘﻤﯿﻤﻲ אﻵﻣﺪﻱ‪ ،‬ﻏﺮﺭ אﻟﺤﻜﻢ ﻭ ﺩﺭﺭ‬ ‫אﻟﻜﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻻﻋﻠﻤﻲ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٧ ،‬ﻕ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٢٣٢‬‬ ‫‪ .٣٩‬ﺃﺑﻮﻋﯿﺴﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﺳﻮﺭﺓ אﻟﺘﺮﻣﺬﻱ‪ ،‬אﻟﺸﻤﺎﺋﻞ אﻟﻨﺒﻮﯾّﺔ‪ ،‬אﻻﺩאﺭﺓ אﻟﺪﯾﻨﯿﺔ ﻟﻤﺴﻠﻤﻲ ﺁﺳﯿﺎ אﻟﻮﺳﻄﯽ ﻭ ﻗﺎﺯאﻗﺴﺘﺎﻥ‪ ،‬ﻃﺸﻘﻨﺪ‪،‬‬ ‫‪ ١٤٠٠‬ﻫ‪،‬ﺹ ‪١٧٠‬؛ ﻣﺮﺁﺓ אﻟﺠﻨﺎﻥ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١‬ﺹ ‪.٢٥‬‬ ‫‪ .٤٠‬ﺭ‪.‬ک‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﺩﺭﯾﺲ אﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬אﻷُﻡّ‪ ،‬אﺷﺮﻑ ﻋﻠﯽ ﻃﺒﻌﻪ ﻭ ﺑﺎﺷﺮ ﺗﺼﺤﯿﺤﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺯﻫﺮﻱ אﻟﻨﺠّﺎﺭ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ،‬ﺝ ‪،٦‬‬ ‫ﺹ ‪.١٦٦‬‬ ‫‪14‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭۀ ﻣﺸﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﺃﻧﱠﻪُ ﻧَﻬَﯽ ﻋَﻦْ ﺗَﻌْﻄِﯿﻞِ אﻟْﺤُﺪُﻭﺩِ«؛‪ ٤١‬ﺭﺳﻮﻝ‬ ‫ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( אﺯ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﻧﻬﯽ ﻣﯽﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ אﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﯽﺩאﺩ ﻫﯿﭻ ﺣﺪّی‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﭼﻪ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﺿﺎﯾﻊ ﺷﻮﺩ‪» :‬ﮐَﺮِﻩَ ﺃَﻥْ ﯾَﺒْﻄُﻞَ ﺣَﺪ‪‬א ﻣِﻦْ ﺣُﺪُﻭﺩِ‬ ‫אﻟﻠﱠﻪِ ﺗَﻌَﺎﻟَﯽ«؛‪ ٤٢‬ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﻣﯽﺩאﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺪّی אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪאی ﻣﺘﻌﺎﻝ ﺿﺎﯾﻊ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬ ‫אﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ אﺯ ﺁﻥﺭﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻭ ﺷﻘﺎﻭﺕ ﻓﺮﺩ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺭאﺳﺘﯽ ﻭ ﻧﺎﺭאﺳﺘﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ אﻗﺎﻣﮥ‬ ‫ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺗﺼﻠّﺐ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﻭ אﺟﺮאی ﺁﻥ ﯾﺎ ﺗﺴﺎﻫﻞ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭ ﺿﺎﯾﻊ ﮔﺮﺩאﻧﯿﺪﻧﺶ ﻭאﺑﺴﺘﻪ אﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﭘﺎ‬ ‫ﺩאﺷﺘﻦ ﺣﺪّی אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא אﺯ ﺩﻫﻬﺎ ﺳﺎﻝ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻭ ﻭאﻻﺗﺮ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ‪ ،‬ﺯﯾﺮא ﺗﺄﺛﯿﺮאﺕ ﺗﻬﺬﯾﺒﯽ ﺁﻥ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﻭ ﻧﻘﺶ ﺗﺰﮐﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩאﺵ אﻓﺰﻭﻥﺗﺮ אﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ אﮐﺮﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺩﺭ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﻭאﻻ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪:‬‬ ‫ﺣَﺪﱞ ﯾُﻘَﺎﻡُ ﻓِﻲ אﻟْﺄَﺭْﺽِ ﺃَﺯْﻛَﯽ ﻣِﻦْ ﻋِﺒَﺎﺩَﺓِ ﺳِﺘِّﯿﻦَ ﺳَﻨَﺔٍ«؛‪ ٤٣‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭘﺎکﮐﻨﻨﺪۀ ﺣﺪّی ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮﺩ אﺯ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ‬ ‫ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺑﯿﺸﺘﺮ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﺎﻥﮐﻪ אﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺭא ﺩﺭﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺭﻭא ﻧﺪאﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﯿﺮۀ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪא )ﺻﻠﯽ אﷲ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺗﺄﺳّﯽ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺭאﻩ ﻭ ﺭﺳﻢ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﮥ אﻋﻼی ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺒﻮی‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺑﺮאی‬ ‫ﺗﺼﻠّﺐ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ אﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺸﯽ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ(‬

‫ﺁﻥ ﺟﻠﻮۀ ﺗﺎﻡّ ﺣﻖ ﻭ ﻣﻈﻬﺮ ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻤﺎﻝ ﻭ ﺟﻼﻝ אﻟﻬﯽ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺳﺨﺖ ﺳﺎﺯﺵﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﯽ‬ ‫ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮאﻥ ﻣﻼﺣﻈﮥ ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻭ ﺧﺸﻢ אﯾﻦ ﻭ ﺁﻥ ﺭא ﻧﻤﯽﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻖ ﺭא ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﺮﺩ‪ .‬אﻭ‬ ‫אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﻟَﺎ ﯾَﻀِﯿﻊُ ﻟِﻠﱠﻪِ ﺣَﺪﱞ ﻭَ ﺃَﻧَﺎ ﺣَﺎﺿِﺮٌ«؛‪ ٤٤‬ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﻦ ﺣﺪّی אﺯ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ ﺿﺎﯾﻊ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻦ ﻭ אﻣﮑﺎﻥ אﻗﺪאﻡ ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺪّی אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﺯﯾﺮﭘﺎ ﮔﺬאﺷﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ‪ .‬אﻟﺒﺘﻪ ﺗﺬﮐﺮ אﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻻﺯﻡ‬ ‫אﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎﻥ אﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻭ אﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻪ אﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ‪,‬‬ ‫אﺳﺖ ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺣﻖ ﻭ ﻋﺪﻝ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺮﭘﺎ ﺩאﺷﺘﻦ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ ﺭא ﻧﺪאﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻼﺵ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ אﺳﻼﻡ ﺩﺭ‬ ‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﺩ‪ ،‬ﺯﯾﺮא ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺒﻮﺩﻥ אﺳﻼﻡ אﺟﺎﺯۀ ﭘﯿﺎﺩﻩ ﺷﺪﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺑﺮﭘﺎ ﺩאﺷﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﻭ‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺣﺪﻭﺩ אﻗﺎﻣﮥ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺩﻓﻊ ﺑﺎﻃﻞ אﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻤﮑﻦ אﺳﺖ אﻣﺎﻡ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﺎﺷﺪ ﻭﻟﯽ אﺳﻼﻡ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻮﺭ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ אﺳﻼﻡ אﺟﺮא ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺸﻮﺩ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ אﺯ‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( אﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪:‬‬ ‫»ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭא ﺗﻮ ﻣﯽﺩאﻧﯽ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ אﻧﺠﺎﻡ ﺩאﺩﯾﻢ ﻧﻪ ﺑﺮאی אﯾﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ‬ ‫ﺁﻭﺭﯾﻢ ﻭ ﻧﻪ ﺑﺮאی אﯾﻨﮑﻪ אﺯ ﻣﺘﺎﻉ ﭘﺴﺖ ﺩﻧﯿﺎ ﭼﯿﺰی ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ אﯾﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی אﺯ ﺑﯿﻦ ﺭﻓﺘﮥ ﺩﯾﻨﺖ ﺭא ﺑﺎﺯﮔﺮﺩאﻧﯿﻢ ﻭ אﺻﻼﺡ ﺭא ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﯾﺖ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺳﺎﺯﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺎ‬ ‫‪ .٤١‬ﺩﻋﺎﺋﻢ אﻻﺳﻼﻡ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪٤٤٢‬؛ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ אﻟﻨﻮﺭﻱ אﻟﻄَﺒْﺮِﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺪﺭכ אﻟﻮﺳﺎﺋﻞ ﻭ ﻣﺴﺘﻨﺒﻂ אﻟﻤﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬אﻟﻄﺒﻌﺔ אﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‪،‬‬ ‫ﻣﺆﺳّﺴﺔ ﺁﻝאﻟﺒﯿﺖ ﻻﺣﯿﺎﺀ אﻟﺘﺮאﺙ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٨ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٨‬ﺹ ‪.٧‬‬ ‫‪ .٤٢‬ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﯾﻪ אﻟﻘﻤﻲ )אﻟﺼﺪﻭﻕ(‪ ،‬אﻟﻤﻘﻨﻊ‪ ،‬ﻣﺆﺳّﺴﺔ אﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎﺕ אﻟﺪﯾﻨﯿّﺔ ﻭ אﻟﻤﮑﺘﺒﺔ אﻻﺳﻼﻣﯿﺔ‪،‬‬ ‫ﻃﻬﺮאﻥ‪ ١٣٧٧ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪١٤٥‬؛ ﻣﺴﺘﺪﺭכ אﻟﻮﺳﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٨‬ﺹ ‪.٩‬‬ ‫‪ .٤٣‬ﻣﺴﺘﺪﺭכ אﻟﻮﺳﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺝ ‪ ،١٨‬ﺹ ‪.٩‬‬ ‫‪ .٤٤‬ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ אﻟﺤﺴﻦ אﻟﻄﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻠﺨﯿﺺ אﻟﺸﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺸﻮﺭאﺕ אﻟﻌﺰﯾﺰﻱ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ١٣٩٤ ،‬ﻫ‪،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.١٥٦‬‬ ‫‪15‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﺳﺘﻤﺪﯾﺪﻩאﺕ ﺩﺭ אﯾﻤﻨﯽ ﻗﺮאﺭ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻭ ﻗﻮאﻧﯿﻦ ﻭ ﻣﻘﺮﺭאﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻓﺮאﻣﻮﺷﯽ‬ ‫‪٤٥‬‬ ‫ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺭ ﺩﯾﮕﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﺮﺩﺩ‪«.‬‬ ‫ﺩﺭ אﯾﻨﺠﺎ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻪ ﺻﺮאﺣﺖ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻼﺵ ﻣﺎ ﺑﺮאی אﯾﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪۀ‬ ‫אﻟﻬﯽ ﺭא ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ ٤٦،‬ﯾﻌﻨﯽ אﻣﺎﻡ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺑﻮﺩﻩ אﺳﺖ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺒﻮﺩﻩ אﺳﺖ‪ .‬אﻣّﺎ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ אﻣﺎﻡ‬ ‫ﺩﺭ ﺭﺃﺱ אﻣﻮﺭ אﺳﺖ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ אﺟﺮאﯾﯽ ﺩאﺭﺩ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺗﻼﺷﺶ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺟﻬﺖ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺭא ﺑﺮﭘﺎ ﺩאﺭﺩ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫אﺳﻼﻣﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ אﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ אﻗﺎﻣﮥ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺩﻓﻊ ﻇﻠﻢ אﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮאی ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻋﺪאﻟﺖ אﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫אﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻭ ﻋﺪאﻟﺖ ﺩﺭ אﺳﻼﻡ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﮑﯿﮏאﻧﺪ ﻭ אﺟﺮאی ﺣﺪﻭﺩ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺟﻬﺖ אﺳﺖ ﮐﻪ אﯾﻦ אﻣﺮ )ﻋﺪאﻟﺖ ﺩﺭ‬ ‫ﻫﻤﮥ ﻭﺟﻮﻫﺶ( ﺗﺤﻘّﻖ ﯾﺎﺑﺪ ﻭ ﺗﺼﻠّﺐ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺿﺎﻣﻦ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﻪ אﯾﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺑﻘﺎی ﺁﻥ אﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﻭ ﻣﺮﺯﻫﺎی אﻟﻬﯽ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮ ﻭ אﻫﻞ ﺗﻌﺼّﺐ ﻭ ﺗﺼﻠّﺐ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﻭﺟﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺩی ﻭ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻭ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﺩﺷﻤﻦ ﺳﺎﺯﺷﯽ ﺭﻭא ﻧﻤﯽﺩאﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮאی ﺯﯾﺮ ﭘﺎ ﻧﻬﺎﺩﻥ ﺣﺪﻭﺩ‬ ‫‪٤٧‬‬ ‫ﺧﺪא ﺑﻪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﺘﺸﺒّﺚ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ אﯾﻦ אﻣﺮ אﻫﻞ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﻭ ﻫﺮ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ‪.‬‬ ‫אﻭ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻌﻨﺎ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ אﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬אﺳﺘﻮאﺭ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢ‬ ‫ﻭ ﺳﺎﺯﺵﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪ .‬ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩ‪» :‬ﻟَﺎ ﯾُﻘِﯿﻢُ ﺃَﻣْ َﺮ אﻟﻠﱠﻪِ ﺳُﺒْﺤَﺎﻧَﻪُ ﺇِﻟﱠﺎ ﻣَﻦْ ﻟَﺎ ﯾُﺼَﺎﻧِﻊُ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾُﻀَﺎﺭِﻉُ ﻭَ ﻟَﺎ ﯾَﺘﱠﺒِﻊُ‬ ‫‪٤٨‬‬ ‫אﻟْﻤَﻄَﺎﻣِﻊَ«‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺧﺪא ﺭא ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮאﻧﺪ אﺟﺮא ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﺯﺵﮐﺎﺭ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ אﻫﻞ ﺑﺎﻃﻞ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﺪ ﻭ ﭘﯿﺮﻭ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻃﻤﻊ ﻧﮕﺮﺩﺩ‪.‬‬ ‫אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮﺩ ﺑﺎ ﺯﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬאﺷﺘﻦ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺭא ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻌﻄﯿﻞ ﮐﺮﺩﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ אﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﺳﺮאﺯﯾﺮ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﯿﺖאﻟﻤﺎﻝ ﺩﺭ ﺣﻠﻘﻮﻡ אﯾﻦ ﻭ ﺁﻥ‪ ،‬ﺑﻘﺎ ﻭ אﺳﺘﻤﺮאﺭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮﺩ ﺭא ﺟﻮﯾﺪ‬ ‫ﻭ אﯾﻦ ﺑﺮ ﺑﺴﯿﺎﺭی ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ אﺯ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﺎﺭאﺿﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ,‬ﻫﻤﮕﯽ ﺧﻮאﻫﺎﻥ ﺯﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬאﺷﺘﻦ‬ ‫ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻬﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ אﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬

‫‪ .٤٥‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ‪١٣١‬؛ ﺃﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ אﻻﺳﮑﺎﻓﻲ‪ ،‬אﻟﻤﻌﯿﺎﺭ ﻭ אﻟﻤﻮאﺯﻧﺔ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ אﻟﻤﺤﻤﻮﺩﻱ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪،‬‬ ‫‪ ١٤٠٢‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪٢٧٧‬؛ ﺗﺤﻒ אﻟﻌﻘﻮﻝ‪ ،‬ﺹ ‪.١٧٠‬‬ ‫‪ .٤٦‬ﭘﺲ אﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬אﺳﻼﻡ ﺩﭼﺎﺭ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﯿﻬﺎی ﻓﺮאﻭאﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺴﯿﺎﺭی אﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﻣﻌﻄّﻞ ﻭ ﺿﺎﯾﻊ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻥﮐﻪ אﺯ אﻣﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ )ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫אﻟﺴﻼﻡ( ﺭﻭאﯾﺖ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﺇِﻥﱠ אﻟﻨﱠﺎﺱَ ﺑَﻌْﺪَ َﻧﺒِﻲّאﻟﻠﱠﻪِ )ﺹ( ﺭَﻛِﺐَ אﻟﻠﱠﻪُ ﺑِﻪِ ﺳُﻨﱠﺔَ ﻣَﻦْ ﻛَﺎﻥَ ﻗَﺒْﻠَﻜُﻢْ‪ ،‬ﻓَﻐَﯿﱠﺮُﻭא ﻭَ ﺑَﺪﱠﻟُﻮא ﻭَ ﺣَﺮﱠﻓُﻮא ﻭَ ﺯَאﺩُﻭא‬ ‫ﻓِﻲ ﺩِﯾﻦِ אﻟﻠﱠﻪِ ﻭَ ﻧَﻘَﺼُﻮא ﻣِﻨْﻪُ‪ ،‬ﻓَﻤَﺎ ﻣِﻦْ ﺷَﻲْﺀٍ ﻋَﻠَﯿْﻪِ אﻟﻨﱠﺎﺱُ אﻟْﯿَﻮْﻡَ ﺇِﻟﱠﺎ ﻭَ ﻫُﻮَ ﻣُﻨْﺤَﺮِﻑٌ ]ﻣُﺤَﺮﱠﻑٌ ‪ -‬ﺥ[ﻋَﻤﱠﺎ ﻧَﺰَﻝَ ﺑِﻪِ אﻟْﻮَﺣْﻲُ ﻣِﻦْ ﻋِﻨْﺪِאﻟﻠﱠﻪِ‪) «.‬ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﺲ אﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺭאﻩ אﻣّﺘﻬﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺭא ﻃﯽ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺩﯾﻦ ﺧﺪא ﺭא ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺩאﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭא ﻣﺒﺪّﻝ ﺑﻪ אﻣﺮی ﺩﯾﮕﺮ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻔﺶ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺪאﻥ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ אﻓﺰﻭﺩﻧﺪ ﻭ אﺯ ﺁﻥ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﺎﺳﺘﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮאﯾﻦ אﻣﺮﻭﺯ ﻫﯿﭻﭼﯿﺰ אﺯ אﻣﺮ ﺩﯾﻦ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺷﺪۀ ﺁﻥ ﭼﯿﺰی אﺳﺖ ﮐﻪ אﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪא ﻧﺎﺯﻝ ﮔﺸﺘﻪ אﺳﺖ(‪ .‬ﺭﺟﺎﻝ אﻟﮑﺸّﻲ‪ ،‬ﺹ ‪.١٤٠‬‬ ‫‪» .٤٧‬ﻭَ ﺃَﻣﱠﺎ ﺃَﻧﱠﻪُ )ﻉ( ﺃَﺣْﺮْﺹُ אﻟﺼﱠﺤَﺎﺑَﺔِ ﻋَﻠَﯽ ﺇِﻗَﺎﻣَﺔِ ﺣُﺪﻭُﺩِאﻟﻠﱠﻪِ ﻓَﻈَﺎﻫِﺮٌ ﻓَﺈِﻧﱠﻪُ ﻣَﺎ ﺩَאﻓَﻊَ ﻋَﻦْ ﺃَﺣَﺪٍ ﺃُﻗِﯿﻤَﺖْ ﻋَﻠَﯿﻪِ ﺷَﻬَﺎﺩَﺓٌ ﻓِﻲ ﺣَﺪٍّ ﻭَ ﻟَﺎ ﺳَﻠَﻚَ ﻣَﺴْﻠَﻚَ‬ ‫אﻟﺘﱠﺄْﻭِﯾﻞِ ﻭَ אﻟِﺎﺳْﺘِﺼْﻠَﺎﺡِ ﻓِﻲ ﺇِﺳْﻘَﺎﻁِ ﺣَﺪٍّ ﻋَﻦْ ﺃَﺣَﺪٍ‪ ،‬ﺻَﺪِﯾﻖٍ ﺃَﻭْ ﻋَﺪُﻭٍّ‪ ،‬ﻗﺮِﯾﺐٍ ﺃَﻭْ ﺑَﻌِﯿﺪٍ‪ ،‬ﻛَﻤَﺎ ﻛَﺎﻥَ ﯾَﻔْﻌَﻞُ ﻏَﯿْﺮُﻩُ‪ ،‬ﻭَ ﻟَﺎ ﺃَﻏْﻀَﯽ ﻋَﻦْ ﺣَﻖﱟ ﻋِﻨْﺪَ ﺃَﺣَﺪٍ‬ ‫ﻛَﺎﺋِﻨًﺎ ﻣَﻦْ ﻛَﺎﻥَ‪ ،‬ﻭَ ﻟَﻢْ ﯾَﻠْﺘَﻔِﺖْ ﻓِﻲ ﺇِﻗَﺎﻣَﺔِ ﺣُﺪُﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪِ ﻟِﻐَﻀَﺐِ ﺃَﺣَﺪٍ ﻣِﻦَ אﻟﻨﱠﺎﺱِ ﻭَ ﻟَﺎ ﺭِﺿَﺎﻩُ‪ «.‬ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪאﻟﻠﱠﻪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ אﻟﺒﺤﺮאﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺭ אﻟﻬﺪی‬ ‫ﻓﻲ אﻟﻨﺺ ﻋﻠﯽ אﻣﺎﻣﺔ אﻻﺋﻤّﺔ אﻻﺛﻨﯽﻋﺸﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﺒﺪאﻟﺰﻫﺮאﺀ אﻟﺨﻄﯿﺐ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻨﺘﻈﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٤٠٥ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪.٢٩٨‬‬ ‫‪ .٤٨‬ﻧﻬﺞ אﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ ‪١١٠‬؛ ﺭ‪ .‬ک‪ :‬אﻟﻘﺎﺿﻲ ﺃﺑﻮﯾﻮﺳﻒ ﯾﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ אﺑﺮאﻫﯿﻢ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺏ אﻟﺨﺮאﺝ‪ ،‬ﺩאﺭ אﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‪ ،‬ﺑﯿﺮﻭﺕ‪ ١٣٩٩ ،‬ﻫ‪ ،‬ﺹ ‪.١٥‬‬ ‫‪16‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬ ‫ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺭאﻩ ﺳﻌﺎﺩﺕ‬

‫אﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﻟﻠﱠﻪ אﺯ ﺁﻥﺭﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻓﺮﺩ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﺁﻥ אﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﻭאﻗﻌﯽ ﺧﻮﺩ ﺭא ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﻭ ﻋﺪאﻟﺖ ﺩﺭ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽאﺵ ﺗﺤﻘّﻖ ﭘﯿﺪא ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ אﺳﺎﺳﺎً ﺳﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺁﺭﻣﺎﻧﯽ ﺟﺰ ﺩﺭ אﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺨﻮאﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺨﻨﯽ אﺯ אﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ )ﻋﻠﯿﻪ אﻟﺴﻼﻡ( ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫‪٤٩‬‬ ‫»ﻟَﻮْ ﺣَﻔِﻈْﺘُﻢْ ﺣُﺪُﻭﺩَ אﻟﻠﱠﻪِ ﺳُﺒْﺤَﺎﻧَﻪُ ﻟَﻌَﺠﱠﻞَ ﻟَﮑﻢْ ﻣِﻦْ ﻓَﻀْﻠِﻪِ אﻟْﻤَﻮْﻋُﻮﺩَ«؛ אﮔﺮ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﺭא ﺣﻔﻆ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪאﻭﻧﺪ אﺯ ﮐﺮﻣﺶ ]ﺩﺭ אﺭﺳﺎﻝ[ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺷﺘﺎﺏ ﺧﻮאﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺷﺮﺡ ﻏﺮﺭ אﻟﺤﮑﻢ ﺫﯾﻞ ﮐﻼﻡ ﻓﻮﻕ ﭼﻨﯿﻦ ﺁﻣﺪﻩ אﺳﺖ‪:‬‬ ‫»אﮔﺮ ﻧﮕﻬﺪאﺭی ﮐﻨﯿﺪ ﺷﻤﺎ ﺣﺪﻫﺎی ﺧﺪאی ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺭא‪ ،‬ﻫﺮ ﺁﯾﻨﻪ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ אﺯ ﺑﺮאی ﺷﻤﺎ אﺯ‬ ‫ﻓﻀﻞ ﺧﻮﺩ ]ﮐﻪ[ ﻭﻋﺪﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺷﻤﺎ ﺭא‪ .‬ﻣﺮאﺩ ﺑﻪ "ﺣﺪﻫﺎی ﺧﺪאی ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ" ﻫﻤﮥ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺁﺩאﺏ‬ ‫ﺷﺮﻋﯿﻪ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺩאﺕ ﻭ ﻏﯿﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮאﺭ ﺩאﺩﻩ ﯾﺎ ﺧﺼﻮﺹ ﺣﺪﻭﺩی ﮐﻪ אﺯ ﺑﺮאی ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫ﻣﺤﺮّﻣﺎﺕ ﻣﻘﺮﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﺮאﺩ אﯾﻦ אﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺁﻧﻬﺎ ﯾﺎ אﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﮐﻨﺪ אﺯ ﺭאﻩ ﻓﻀﻞ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪﻥ ﺭﻭﺯی ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﮐﻪ ﻭﻋﺪﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻥ אﺳﺖ ‪ ...‬ﻭ ﻣﻤﮑﻦ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮאﺩ ﺑﻪ "ﻭﻋﺪﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ" אﺳﺘﺠﺎﺑﺖ ﺩﻋﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ ...‬ﻭ ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ אﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮאﺩ ﺑﻪ "ﻣﻮﻋﻮﺩ" ﻇﻬﻮﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﺷﺪ )ﺻﻠﻮאﺕ אﻟﻠﱠﻪ ﻭ‬ ‫ﺳﻼﻣﻪ ﻋﻠﯿﻪ( ﻭ "ﻧﮕﻬﺪאﺭی ﺟﻤﻌﯽ אﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺣﺪﻭﺩ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺭא ﭼﻨﺎﻥﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ" ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺪﺭی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﻧﺼﺮﺕ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ‬ ‫‪٥٠‬‬ ‫ﮔﺮﺩﺩ«‪.‬‬ ‫ﺁﻧﺎﻥﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﻭ ﭘﺮﻭא ﭘﯿﺸﻪאﻧﺪ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﺧﺪא ﺭא ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮐﺘﻬﺎی ﺯﻣﯿﻦ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﺮ אﯾﺸﺎﻥ ﮔﺸﻮﺩﻩ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﺩ‪ ٥١‬ﻭ ﺳﻌﺎﺩﺕ אﯾﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭ ﺁﻥ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﺼﯿﺒﺸﺎﻥ ﻣﯽﮔﺮﺩﺩ‪ ٥٢‬ﻭ ﻭﻋﺪۀ ﺣﻖّ אﻟﻬﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺸﺎﻥ ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺳﺶ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺶ‬ ‫ﺑﺎ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻣﻬﻢ אﺻﻞ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ ﺩﺭ ﺣﯿﺎﺕ ﻓﺮﺩی ﻭ אﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺗﺄﮐﯿﺪﻫﺎی אﺳﻼﻡ ﺑﺮ ﺭﻋﺎﯾﺖ‬ ‫ﺁﻥ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺪی ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ‪ ,‬ﺳﺒﺐ ﺑﺮﻭﺯ ﻋﻮאﺭﺽ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺩﺭ ﺑﺨﺸﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ‬ ‫ﺗﻀﯿﯿﻊ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﯽﺷﻮﺩ؟‬

‫‪ .٤٩‬ﻏﺮﺭ אﻟﺤﮑﻢ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٢‬ﺹ ‪.١٤٤‬‬ ‫‪ .٥٠‬ﺷﺮﺡ ﻏﺮﺭ אﻟﺤﮑﻢ‪ ،‬ﺝ ‪ ،٥‬ﺹ ‪١١٥‬ـ ‪.١١٦‬‬ ‫‪﴿ .٥١‬ﻭَ ﻟَﻮْ ﺃَﻥﱠ ﺃَﻫْﻞَ אﻟْﻘُﺮَی ﺁﻣَﻨُﻮא ﻭَ אﺗﱠﻘَﻮْא ﻟَﻔَﺘَﺤْﻨَﺎ ﻋَﻠَﯿْﻬِﻢْ ﺑَﺮَﮐﺎﺕٍ ﻣِﻦَאﻟﺴﱠﻤَﺎﺀِ ﻭَ אﻟْﺄَﺭْﺽِ﴾ )ﻭ אﮔﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻬﺮﻫﺎ אﯾﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻘﻮא‬ ‫ﮔﺮאﯾﯿﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺑﺮﮐﺎﺗﻰ אﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻭ ﺯﻣﯿﻦ ﺑﺮאﯾﺸﺎﻥ ﻣﯽﮔﺸﻮﺩﯾﻢ‪ (.‬אﻋﺮאﻑ‪.٩٦/‬‬ ‫‪﴿ .٥٢‬ﻭَ ﻣِﻨْﻬُﻢْ ﻣَﻦْ ﯾَﻘُﻮﻝُ ﺭَﺑﱠﻨَﺎ ﺁﺗِﻨَﺎ ﻓِﻲ אﻟﺪﱡﻧْﯿَﺎ ﺣَﺴَﻨَﺔً ﻭَ ﻓِﻲ אﻟْﺂﺧِﺮَﺓِ ﺣَﺴَﻨَﺔً ﻭَ ﻗِﻨَﺎ ﻋَﺬَאﺏَ אﻟﻨﱠﺎﺭِ﴾ )ﻭ ﺑﺮﺧﻰ אﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭא‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫אﯾﻦ ﺩﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﮑﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺁﺧﺮﺕ ]ﻧﯿﺰ[ ﻧﯿﮑﻰ ﻋﻄﺎ ﮐﻦ ﻭ ﻣﺎ ﺭא אﺯ ﻋﺬאﺏ ﺁﺗﺶ ]ﺩﻭﺭ[ ﻧﮕﻪ ﺩאﺭ‪ (.‬ﺑﻘﺮﻩ‪.٢٠١/‬‬ ‫‪17‬‬

‫ﺟﻠﺴﮥ ﺩﻭﻡ‬

‫ﺳﯿﺮۀ ﭘﯿﺸﻮאﯾﺎﻥ ﺩﯾﻨﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﺸﻬﺎی ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ‬

‫‪١‬ـ ﮐﻠﻤﮥ ﺣﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻭ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﺎ אﺯ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ ﺩﺭ אﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫‪٢‬ـ ﺷﺄﻥ ﻣﺆﻣﻦ ﭼﯿﺴﺖ ﻭ ﺁﯾﺎ ﺭﻋﺎﯾﺖ אﯾﻦ ﺷﺄﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﻧﯿﺰ אﻟﺰאﻣﯽ אﺳﺖ؟ ﻧﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﮐﺮﯾﻢ ﺭא ﺩﺭ אﯾﻦ ﺑﺎﺭﻩ‬ ‫ﺑﯿﺎﻥ ﮐﻨﯿﺪ‪) .‬ﺑﯿﺎﻥ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﮐﺎﻓﯽ אﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﭼﺮא ﺧﺪאﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ אﺭאﺋﮥ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻭ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺩﺭ אﺳﻼﻡ‪ ،‬ﺩﺭﺑﺎﺭۀ אﻣﻮﺭی ﺳﮑﻮﺕ ﮐﺮﺩﻩ אﺳﺖ؟‬ ‫ﻭﻇﯿﻔﮥ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﺮאﺑﺮ אﯾﻦ אﻣﻮﺭ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫‪٤‬ـ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺳﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﻣﺨﺘﻠﻒ אﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ ﺭא ﺑﯿﺎﻥ ﮐﻨﯿﺪ؟‬ ‫‪٥‬ـ ﻣﺸﯽ ﺭﺳﻮﻝ ﮔﺮאﻣﯽ אﺳﻼﻡ )ﺻﻠﯽ אﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ( ﺭא ﺩﺭ ﺭאﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺭﻋﺎﯾﺖ אﯾﻦ אﺻﻞ ﻫﻤﺮאﻩ ﺑﺎ ﺫﮐﺮ ﻋﻠﺖ ﺑﯿﺎﻥ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ ﭼﺮא ﺩﺭ אﺳﻼﻡ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻓﺮאﻭאﻧﯽ ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ אﷲ ﺷﺪﻩ אﺳﺖ؟‬

‫‪18‬‬

Related Documents

Sd2
November 2019 1
Sd2
November 2019 0
Sd2
November 2019 0
Sd2
November 2019 0
Sd2
November 2019 0
Sd2 3o3
October 2019 2