Saeed_saman_ Aab

‫
!‬ ‫ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻣﺎ
‬

‫آب‬ ‫ﺣــﻀﺮات ﺧﻴﻠــﻰ دلﺷــﺎن ﻫــﻮاي آب ﺧﻨــﻚ ﻛــﺮده‪ .‬وﻟــﻰ آب ﺧﻨــﻚ‬ ‫ﺧﻮردن ﻫﻢ ﺣـﺴﺎب و ﻛﺘـﺎب دارد‪ .‬آب ﺧﻨـﻚ ﺧـﻮردن ﻣﺜـﻞ ﺑﻌـﻀﻰ ﻛﺎرﻫـﺎ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫـﺮ وﻗـﺖ ﻣﻴـﻞ داﺷـﺘﻴﺪ اﻧﺠـﺎم دﻫﻴـﺪ‪ .‬آب ﮔـﺮان اﺳـﺖ! ﻳـﺦ را‬ ‫ﻫﻢ از ﻳﺨﭽـﺎلِ دﻣﺎوﻧـﺪ ﺑـﺎر اﻻغ ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ و ﻣـﻰآورﻧـﺪ ﺣـﻀﻮر ﻣﺒـﺎركﺗـﺎن‪.‬‬ ‫در اﻳ ـﻦ ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﻳ ـﺦ را ﻗــﺸﻨﮓ ﻣــﻰﺷ ـﻮﺋﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌــﺪ ﻣــﻰاﻧﺪازﻳ ـﺪ درونِ ﻳ ـﻚ‬ ‫ﻟﻴــﻮانِ ﭘـــﺮ از آب‪ ،‬از ﻫﻤـــﺎن ﻟﻴــﻮانﻫـــﺎي ﺗـــﺮاشداري ﻛـــﻪ در ﺳـــﺮﺑﻴﻨﺔ‬ ‫ﺣﻤﺎمﻫـﺎي ﻗـﺪﻳﻤﻰ ﺣﺘﻤـﺎً دﻳـﺪهاﻳـﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﺔ ﻋﺰﻳـﺰ را در دﺳـﺖ آن ﻗـﺪر‬ ‫ﻣﻰ ﺗﻜﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ آب »دﻧﺪان ﺷـﻜﻦ« ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﻣﻴـﻞ ﻣـﻰﻓﺮﻣﺎﺋﻴـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻛﻨﺎﻳـﻪ ﻣـﻰﻓﺮﻣﺎﻳﻨـﺪ‪» :‬از ﺑـﺪ‪ ‬روزﮔـﺎر ﺑـﻪ آب ﺧﻨـﻚ‬ ‫ﺧــﻮردن اﻓﺘــﺎدهاﻳ ـﻢ« ﭼــﻪ ﺑﺎﻳ ـﺪ ﮔﻔــﺖ؟ آﻳ ـﺎ ﺣــﻖ دارﻧــﺪ ﺑــﻪ »آب ﺧﻨــﻚ«‬ ‫ﺑﻰاﺣﺘﺮاﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ؟‬ ‫در ﻗﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴـﺰ ﺧﻨـﻚﺗـﺮ از اﻣـﺮوز ﺑـﻮد‪ ،‬آب ﺧﻨـﻚ ﺧـﻮردن ﻛـﺎري‬ ‫ﻣﺠﻠﻞ و اﻓﺴﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻰآﻣـﺪ‪ .‬ﻧـﻪ ﺣﻔـﻆ‪ ‬ﻣﺤـﻴﻂ زﻳـﺴﺖ در ﻛـﺎر ﺑـﻮد‪،‬‬ ‫و ﻧــﻪ آب رﺧﺘــﺸﻮﺋﻰ ﻫﻤــﺴﺎﻳﻪ ﺗــﻮي ﻗﻨــﺎت زﻳــﺮ ﺧﺎﻧــﻪاﺗــﺎن ﻣــﻲرﻳﺨــﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻰﻧﺸﺴﺘﻴﺪ ﻛﻨﺎر ﺟﻮي آب و ﻟﻴﻮان ﻟﻴﻮان آب ﺧﻨﻚ ﻣﻰﺧﻮردﻳﺪ‪.‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫وﻟــﻰ اﻳــﻦ ﺣــﺮفﻫــﺎ ﭘــﺮت و ﭘﻼﺳــﺖ! اﮔــﺮ ﻣﻨــﺼﻔﺎﻧﻪ ﻗــﻀﺎوت ﻛﻨــﻴﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ اﺻـﻼً درﺳـﺖ ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﻫـﻢ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳـﺴﺖ ﺧـﺮاب‬ ‫ﺑــﻮد‪ ،‬ﻫــﻢ ﺧــﺎكارهﻫــﺎي ﺧــﺎﻧﻢِ ﻫﻤــﺴﺎﻳﻪ ﻣــﻰآﻣــﺪ ﺗــﻮي ﺣـﻮضﺗــﺎن‪ ،‬ﻫــﻢ‬ ‫ﺷــﻜﻦ ﻟﻴــﻮانِ ﺗــﺮاشدار‬ ‫ِ‬ ‫ﻛــﺮمﻫــﺎي ﺳــﻔﻴﺪ و ﻗﺮﻣــﺰ‪ ،‬ﻇﺮﻳــﻒ و زﻳﺒــﺎ در‬ ‫ﺑــﺮايﺗــﺎن رﻗــﺺ ﺷــﻜﻢ ﻣــﻰﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬اﺣﻴﺎﻧـﺎً اﮔــﺮ ﺑــﺮ ﺣــﺴﺐ اﺗﻔــﺎق از اﻳـﻦ‬ ‫ﻃــﺮف ﻟﻴ ـﻮان ﻣــﻰﺧﻮاﺳــﺘﻴﺪ آن ﻃــﺮف را ﺑﺒﻴﻨﻴ ـﺪ روز روﺷــﻦ ﺷــﺐ ﺳ ـﻴﺎه و‬ ‫ﺗــﺎر ﺑــﻮد‪ .‬وﻟــﻰ اﻳ ـﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ ﻳ ـﻚ ﺣــﺴﻦ ﻫــﻢ داﺷــﺖ‪ .‬اﮔــﺮ از آب ﺧﻨــﻚ‬ ‫ﺧﻮردن ﺣﻮﺻﻠﻪاﺗﺎن ﺳﺮ ﻣﻰرﻓـﺖ ﻣـﻰﺗﻮاﻧـﺴﺘﻴﺪ ﺗـﺎ ﺗﻴـﻎآﻓﺘـﺎب ﺗﺨﻤـﻪﻛـﺪوﻫﺎ‬ ‫و ﺗﺨﻤﻪ ﻫﻨﺪواﻧـﻪﻫـﺎﺋﻰ ﻛـﻪ در ﻟﻴـﻮانﺗـﺎن ﺑـﻮد ﺑـﺸﻜﻨﻴﺪ و »اﺣﻤـﺪآﻗﺎ« ﻣﻴـﻮه‬ ‫ﻓــﺮوشِ ﺳــﺮِ ﻛﻮﭼــﻪ را دﻋــﺎ ﻛﻨﻴــﺪ ﻛــﻪ در ﻳــﻚ ﺟــﻮي آب ﻧﺎﻗﺎﺑــﻞ اﻳﻨﻬﻤــﻪ‬ ‫وﺳﻴﻠﺔ ﺳﺮﮔﺮﻣﻰ ﺑﺮايﺗﺎن ارﺳﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻰ ﻣـﺎ اﻳﺮاﻧﻴـﺎن ﺧـﺪا را ﺷـﻜﺮ از ﻫـﻴﭻ ﻧﻈـﺮ ﻛـﻢ و ﻛـﺴﺮي ﻧـﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ‬ ‫اﺻﻼً ﻛـﻢ و ﻛـﺴﺮي داﺷـﺘﻦ در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻣـﺎ ﺧﻴﻠـﻰ ﺑـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﻫﻤﻴـﺸﻪ‬ ‫زﻳﺎدي ﻫﻢ ﻣﻰ آورﻳـﻢ! دﻳـﻦ‪ ،‬ﺷـﺮف‪ ،‬اﻳﻤـﺎن‪ ،‬ﺻـﺪاﻗﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻛـﺪاﻣﻨﻰ‪ ،‬ﻋﻔـﺖ‪،‬‬ ‫ﻋﺰت‪ ،‬ﺷﺨـﺼﻴﺖ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻋﻠـﻢ‪ ،‬ادﺑﻴـﺎت‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ‪ ،‬ﻫﻨـﺮ‪ .‬آﻧﻘـﺪر از اﻳـﻦ‬ ‫دﺳﺖ ﻛﺎﻻ دارﻳﻢ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ اﻳﻨﺘﺮﻧـﺖ ﺑـﺎ ﮔـﺎراﻧﺘﻰ ﻣـﺎداماﻟﻌﻤـﺮ ﻣـﻰﺗـﻮاﻧﻴﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻧﻴﺎ ﺑﻔﺮوﺷـﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻗﻄﻌـﺎتﻣـﺎن ﺧﻴﻠـﻰ ﺧـﻮب اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻼ اﺣﺘﻴ ـﺎج ﺑــﻪ ﺗﻌﻤﻴ ـﺮ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ‬ ‫آﻧﻘــﺪر ﺧــﻮب اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺗــﺎ ﭼﻨــﺪ دﻫــﻪ اﺻ ـ ً‬ ‫داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜـﺎل ﺗﺎرﻳﺨﭽـﺔ ﻫﻤـﻴﻦ ﭘﻴﻜـﺎنِ زﻫـﻮار در رﻓﺘـﺔ ﺧﻮدﻣـﺎن را درﺳـﺖ‬ ‫از ﻧﺰدﻳــﻚ ﺑﺮرﺳــﻰ ﻛﻨــﻴﻢ‪ .‬در ﺗــﺎرﻳﺦِ ﺧــﻮدروﺳــﺎزي دﻧﻴــﺎ ﺑﻬﺘــﺮ از اﻳــﻦ‬ ‫ﺧـــﻮدرو ﭘﻴــﺪا ﻧﻤـــﻰﻛﻨﻴــﺪ‪ .‬در آن ﺳـــﺎلﻫـــﺎي آرﻳــﺎﻣﻬﺮي ﻛـــﻪ ﻫﻮﻳــﺪا‬ ‫رﺋﻴﺲ اﻟﻮزراء ﺑﻮد و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠـﻮي ﻫـﻢ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬آنﻫـﺎ دﺳـﺖ‬ ‫ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﻫــﻢ دادﻧــﺪ و اﻳــﻦ ﭘﻴﻜــﺎنﻫــﺎي ﺧــﻮب و ﺳــﺨﺖﺟــﺎن را از‬ ‫‪٢‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻰﻫـﺎ ﺧﺮﻳﺪﻧـﺪ و ﺑـﻪ اﻳـﺮان آوردﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻌﺠـﺐ ﻧﻜﻨﻴـﺪ! اﻳـﻦ ﭘﻴﻜـﺎنﻫـﺎ‬ ‫آﻧﻄــﻮر ﻛــﻪ ﺷــﺎﻳﻊ ﺷــﺪه ﺑــﻮد ﺳــﺎﺧﺖ اﻳ ـﺮان ﻧﺒــﻮد‪ ،‬ﻋ ـﻴﻦ دﻛﺘــﺮ ﺳــﺮوش‬ ‫ﺧﻮدﻣﺎن ﻫﻤﻪ ﺳﺎﺧﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻠﻪ! ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﻋﺮض ﻣـﻰﻛـﺮدم ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣﺎﺷـﻴﻦﻫـﺎ را ﺧﺮﻳﺪﻧـﺪ و آوردﻧـﺪ‬ ‫ﻛــﻪ ﻣــﺎ در اﻳ ـﺮان ﻣﺎﺷ ـﻴﻦ ﺳــﻮاري ﻛﻨ ـﻴﻢ‪ ،‬ﺳــﺮ ﭘــﻞ ﺑــﺮوﻳﻢ‪ ،‬ﺗــﻮي ﻣﺎﺷ ـﻴﻦ‬ ‫ﮔــﺮدو ﺑﺨــﻮرﻳﻢ‪ ،‬اﺣﻴﺎﻧ ـﺎً ﻃــﺎﻟﺒﻰ ﺑﺨــﻮرﻳﻢ و اﺣﺘﻤــﺎﻻً ﻫــﺰار ﻛــﺎر دﻳﮕــﺮ ﻫــﻢ‬ ‫ﺑﻜﻨﻴﻢ‪ .‬وﻟﻰ ﭼﻮن ﭘـﺰ ﻫـﻢ ﻣـﻰﺧﻮاﺳـﺘﻴﻢ ﺑـﺪﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻧﮕﻠﻴـﺴﻰﻫـﺎ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬ ‫»ﻓﻘــﻂ ﻗﻄﻌــﺎت ﺑﺪﻫﻴ ـﺪ!« اﻧﮕﻠﻴ ـﺴﻰﻫــﺎ ﻫــﺎج و واج ﻣﺎﻧــﺪه ﺑﻮدﻧــﺪ و از ﺧــﻮد‬ ‫ﺳــﺌﻮال ﻣــﻰﻛﺮدﻧــﺪ ﻛــﻪ اﻳ ـﻦ دﻳﮕــﺮ ﭼــﻪ ﻧــﻮع ﺳﻔﺎرﺷــﻰ اﺳــﺖ؟ ﻣﺎﺷ ـﻴﻦ را‬ ‫ﺧﺮﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺗﻜـﻪ ﺗﻜـﻪ ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻳـﺮان! ﭼـﺮا ﻣﺎﺷـﻴﻦ را‬ ‫درﺳﺘﻪ ﻧﻤﻰﺑﺮﻧﺪ؟‬ ‫ﺧﻮب اﻧﮕﻠﻴﺴﻰﻫﺎ ﺧـﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ! ﻧﻤـﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻧـﺪ! ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺷـﺴﺖﺷـﺎن ﺧﺒـﺮدار‬ ‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣـﺎ ﭼـﻪ ﻛﻼﻫـﻰ ﺳﺮﺷـﺎن ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑـﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﻳﻨﻜـﺎر ﻣـﺎ‬ ‫ﻏــﺮور ﻣﻠــﻰ ﭘﻴ ـﺪا ﻛــﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺗــﻮي دﻫــﺎن اﻳ ـﻦ و آن زدﻳ ـﻢ و ﺧﻴﻠــﻰ ﻛﻴ ـﻒ‬ ‫ﻛــﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺗــﺎ ﺣــﺎل ﺣﺘﻤــﺎً اﻧﮕﻠﻴــﺴﻲﻫــﺎﺋﻰ ﻛــﻪ آﻧﻮﻗــﺖ ﻫﻮﻳــﺪا را ﻣــﺴﺨﺮه‬ ‫ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ او ﭼﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻠـﻪ‪ ،‬دﻧﻴـﺎ دار ﻣﻜﺎﻓــﺎت اﺳــﺖ! ﺣــﺎﻻ دوﻟــﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴـﺴﺖ‪ ‬اﻧﮕﻠـﻴﺲ اﻓﺘــﺎده‬ ‫دﻧﺒﺎل اﻳـﻦ ﭼـﺸﻢ ﺑـﺎداﻣﻰﻫـﺎي آﺳـﻴﺎﺋﻰ ﻛـﻪ آن ﻛـﺎري ﻛـﻪ ﻫﻮﻳـﺪاي ﻛﻠـﻚ‬ ‫ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﻼﻓـﻰ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﺎ ژاﭘـﻮﻧﻰﻫـﺎ ﻫـﻢ‬ ‫ﻫﻤــﺎن ﻛــﺎر را ﺑﻜﻨﻨــﺪ‪ .‬وﻟــﻰ ﻣﮕــﺮ ژاﭘــﻮﻧﻰﻫــﺎ ﺑــﻪ اﻳ ـﻦ ﺳــﺎدﮔﻰ رو ﻧــﺸﺎن‬ ‫ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪ .‬ژاﭘﻮن ﻫـﻢ ﻛـﺸﻮر ﭘﻴـﺸﺮﻓﺘﻪاي اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺳـﺎدﮔﻰﻫـﺎ ﻛﻠـﻚ‬ ‫ﻧﻤﻰﺧﻮرد‪ .‬ژاﭘـﻮﻧﻰﻫـﺎ ﻫـﻢ ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ! ﻧﻤـﻰآﺋـﻴﻢ‪ .‬ﻧـﻪ! ﻧﻤـﻰدﻫـﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻗﻄﻌـــﺎت ﺑـــﻰ ﻗﻄﻌـــﺎت! ﻗﻄﻌـــﺎت ﻣـــﻰﺧﻮاﻫﻴــﺪ‪ ،‬ﺟـــﺎن ﺑﺎﻳــﺪ ﺑﺪﻫﻴــﺪ‪.‬‬ ‫‪٣‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻰﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻰداﻧﻴـﺪ ﭼـﻪ ﺟـﺎﻧﻰ ﻣـﻰدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺟﻤـﻊ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‬ ‫دم درﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﻳﻮ و ﺗﻨﻜﻪ و ﭘـﺴﺘﺎنﺑﻨـﺪ و ﻏﻴـﺮه و ﻣﺮﺗـﺐ ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮ ﻫـﻢ ﺟـﺎن‬ ‫ﻣــﻰدﻫﻨــﺪ‪ ،‬ﻫﻤــﻪاش ﺑــﻪ ﺧــﺎﻃﺮ ﻳــﻚ ﻣــﺸﺖ ﻗﻄﻌــﺎت ﺑـــﻰارزش‪ .‬از‬ ‫ﻫﻤــﺎنﻫــﺎﺋﻰ ﻛــﻪ ﻫﻮﻳ ـﺪا ﺑــﺮايﻣــﺎن ﻛــﺸﺘﻰ‪ ،‬ﻛــﺸﺘﻰ آورد و ﻣــﺎ ﻗــﺪرش را‬ ‫ﻧﺪاﻧﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺻــﺤﺒﺖ از ﻗﻄﻌــﺎت ﺷــﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌــﻪ ﭼﻴــﺰِ ﺧــﻮﺑﻰ اﺳــﺖ و ﻗﻄﻌــﺎت ﺟﻤــﻊ آن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎي آن ﻗﻄﻌـﻪﻫـﺎ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﺘﻤـﺎً از ﻳـﻚ ﻗﻄﻌـﻪ ﺑﻬﺘـﺮ ﻫـﻢ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻗﻄﻌﺎتﻫﺎ« ﻓﺎرﺳـﻰ ﺟﺪﻳـﺪي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪاً ﻣﺜـﻞِ »ﻋﻤﻠﻴـﺎتﻫـﺎ« و‬ ‫»دورانﻫﺎ«‪» ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎتﻫـﺎ« ﺗﻮﺳـﻂ ﺻـﺎﺣﺐﻧﻈـﺮان ﺑـﺎزار ﺗﻬـﺮان راﻳـﺞ ﺷـﺪ‪.‬‬ ‫و اﮔﺮ ﺷﻨﻴﺪﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛـﻪ ﺣﺘﻤـﺎً از دﻫـﺎن وزﻳـﺮ ﻳـﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪة ﻣﺠﻠـﺲ ﺷـﻮراي‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻴﺮون ﻣﻰآﻳـﺪ‪ .‬در ﺑـﺎرة ﻣﻌﻨـﻰِ »ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎ« ﺑـﺴﻴﺎر ﺗﻔﺤـﺺ ﺷـﺪه‬ ‫و از ﺷـﻤﺎ ﭘﻨﻬـﺎن ﻧﻤـﻰﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻫـﻢ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﻰ ﻣـﻮرﺧﻴﻦ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ ﺣﺎل ﻛـﻪ اﺻـﺮار زﻳـﺎدي از ﻃـﺮف ﺻـﺎﺣﺒﺎن ﺟﺪﻳـﺪ ﻣﻨﺎﺻـﺐ‬ ‫ﺑــﺮاي ﺑــﻪ ﻛــﺎرﮔﻴﺮي »ﻗﻄﻌــﺎتﻫــﺎ« دﻳـﺪه ﻣــﻰﺷــﻮد ﺑﻬﺘــﺮ اﺳــﺖ ﻛــﻪ از ﻧﻈــﺮ‬ ‫ﻋﻠﻤﻰ ﻫﻢ اﻳﻦ ﺑﺎب را ﺑﮕـﺸﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨـﺎن ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ ﻛـﻪ اﮔـﺮ ﭼﻨـﺪﻳﻦ‬ ‫ﻗﻄﻌـــﻪ ﺗـــﺸﻜﻴﻞ ﻗﻄﻌـــﺎت ﻣـــﻰدﻫـــﺪ‪ ،‬ﭼﻨـــﺪﻳﻦ ﻗﻄﻌـــﺎت ﻫـــﻢ ﺗـــﺸﻜﻴﻞ‬ ‫»ﻗﻄﻌﺎتﻫﺎ« ﺧﻮاﻫﺪ داد؛ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎدﮔﻲ!‬ ‫ﻣــﺜﻼً ﻛــﺸﻮر اﻳـﺮان ﻗﻄﻌــﺎتﻫــﺎﺋﻰ اﺳــﺖ ﻛــﻪ از ﻛــﺮد‪ ،‬ﻟــﺮ‪ ،‬ﺗــﺮك‪ ،‬ﻋــﺮب و‬ ‫ﺗﻬﺮاﻧﻰﻫﺎي ﺧﻮدﻣﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﺑـﻰرﻳـﺸﻪ ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤـﻰداﻧـﻴﻢ از ﻛﺠـﺎ آﻣـﺪهاﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه‪ .‬و ﻫﻤـﺔ اﻳـﻦ »اﻗـﻮامﻫـﺎ!« ﻗﻄﻌـﺎت‪ ‬اﻳـﻦ ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎ را ﺗـﺸﻜﻴﻞ‬ ‫ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻠــﻪ! ﺑﻬﺘــﺮ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑﺠــﺎي اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن از اﻳـﺮان ﺧﻮدﻣــﺎن ﺻــﺤﺒﺖ ﻛﻨـﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﮕــﺮ ﻣــﺎ اﻧﮕﻴــﺴﻰ ﻫــﺴﺘﻴﻢ؟ ﻣــﺎ اﻳﺮاﻧــﻰ ﻫــﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻧــﺴﺐ ﺑــﻪ ﮔﺮﺷﺎﺳــﭗ‬ ‫‪٤‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻣﻰﺑﺮﻳﻢ و ﺟـﺪ و آﺑﺎدﻣـﺎن ﻫـﻢ از آن ﺳـﻮي ﻛﻮﻫـﺴﺘﺎنﻫـﺎي ﻗﻔﻘـﺎز ﺑـﺎ ﮔـﺎري‬ ‫آﻣﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﻪ اﺳـﻤﺶ اﻳـﺮان ﺑـﻮد‪ .‬و دﺳـﺖ ﻣﺮﻳـﺰاد! ﭼـﻪ ﻛـﺎر‬ ‫ﺧﻮﺑﻰ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻧـﻪ اﻻن اﻳـﻦ ﭘـﻮﺗﻴﻦ ﺑـﺎ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻣﺨـﺼﻮصاش دﻣـﺎر از‬ ‫روزﮔﺎرﻣــﺎن در آورده ﺑــﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘــﻪ ﺑﺮﺧــﻰ ﺑﻮدﻧــﺪ ﻛــﻪ اذﻳــﺖ ﻣــﻰﻛﺮدﻧــﺪ و‬ ‫ﻣﺮﺗﺐ ﻏﺮ ﻣﻰزدﻧﺪ ﻛـﻪ‪» :‬اﺻـﻼً ﭼـﺮا ﭼﻨـﻴﻦ ﻛـﺎري ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ؟ ﻣﮕـﺮ ﻣـﺮض‬ ‫دارﻳﺪ؟ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻳﻢ ﺟـﺎيﻣـﺎن ﺧـﻮب اﺳـﺖ«‪ .‬و ﻫـﺰار ﻏﺮوﻟﻨـﺪ دﻳﮕـﺮ از اﻳـﻦ‬ ‫دﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﻰ ﺧـﺪا را ﺷـﻜﺮ ﻛـﺴﻰ ﺑــﻪ ﺣـﺮف آنﻫـﺎ ﮔـﻮش ﻧﻜـﺮد‪ .‬آﻣﺪﻧــﺪ و‬ ‫اﻳ ـﻦ »ﻗﻄﻌــﺎتﻫــﺎ« را ﻛــﻪ اﺳــﻤﺶ اﻳ ـﺮان اﺳــﺖ ﺳــﺮ ﻫــﻢ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬از ﺣــﻖ‬ ‫ﻧﮕﺬرﻳﻢ ﺧﻮب ﻫﻢ ﺳﺮ ﻫـﻢ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﻫـﺰار ﺳـﺎل اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﺟـﻮش‬ ‫ﺧــﻮردهاﻧــﺪ‪ .‬در ﻗــﺪﻳﻢ ﺗــﺮك و ﻣﻐــﻮل و ﺗﺎﺗــﺎر آﻣﺪﻧــﺪ و ﻟــﺸﻜﺮﻳﺎنِ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‪‬‬ ‫»ﻗﻄﻌــﺎتﻫــﺎي« ﻣــﺎ ﻣﺜــﻞ زﺑــﺎﻧﻢ ﻻل »ﮔــﻮ‪ «...‬از ﻣﻘﺎﺑــﻞﺷــﺎن ﻓــﺮار ﻛﺮدﻧــﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻰ ﺧﺪا را ﺷﻜﺮ ﻣـﻰﻛﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎ از ﻫـﻢ ﺟـﺪا ﻧـﺸﺪ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬ ‫ﻳﻚ ﭘﺎرﭼـﻪ و ﻛﺎﻣـﻞ ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎ را دادﻧـﺪ دﺳـﺖ ﺗـﺮك ﻳـﺎ دﺳـﺖ ﻣﻐـﻮل ﻳـﺎ‬ ‫اﺳــﻜﻨﺪر و ﻫــﺮ ﻳـﺎ ﺧــﺮ دﻳﮕــﺮي ﻛــﻪ از راه رﺳـﻴﺪ‪ .‬ﻓــﺎﺗﺢ ﻫــﻢ ﺣﺘﻤ ـﺎً ﺧﻴﻠــﻲ‬ ‫ﺗﻌﺠــﺐ ﻣــﻰﻛــﺮد و ﺑــﺎ ﺧــﻮدش ﻣــﻰﮔﻔــﺖ‪» :‬ﭼــﻪ ﻣﺮدﻣــﺎن وﻃــﻦﭘﺮﺳــﺘﻰ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻣـﻰﺧﻮرﻧـﺪ ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎيﺷـﺎن ﺳـﺮ ﻫـﻢ ﺷﻜـﺴﺖ‬ ‫ﻣﻰﺧﻮرد«‪ .‬ﺑﻌﻠﻪ! آﻧﻘﺪر ﺳﺮﻫﻢ و ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻣﺎﻧـﺪﻳﻢ ﻛـﻪ در ﻗـﺮون ﺟﺪﻳـﺪ ﻫـﻢ‬ ‫ﺑــﻪ ﻏﻴـﺮ از ﮔﺮﺟــﺴﺘﺎن و ارﻣﻨــﺴﺘﺎن و ﻗﻔﻘــﺎز و آﺳـﻴﺎي ﻣﺮﻛــﺰي و اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‬ ‫و ﻫـﺮات و ﺑﺤـﺮﻳﻦ و ﭼﻨـﺪ »ﻗﻄﻌـﺎت« ﺑـﻰارزش دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﺑﻘﻴـﻪ »ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎ«‬ ‫ﺳﺮ ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬و از ﺑﻴﻠـﻪ ﺳـﻮار و ﺑﻴﻠـﻪ ﭼﻮﭼـﻮل و ﻛﺒـﻮدرآﻫﻨـﮓ ﺑـﺎﻻ‬ ‫و آﻫﻨﮓ‪ ‬ﺳﻔﻠﻰ ﺑـﺎ ﻗـﺪرت ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺑﻴـﺸﺘﺮ دﻓـﺎع ﻛـﺮدﻳﻢ و ﺷـﻴﺮاز را ﻫـﻢ در‬ ‫داﻣــﺎن »ﻗﻄﻌــﺎتﻫــﺎ« ﻧﮕـﺎه داﺷــﺘﻴﻢ‪ .‬ﭼــﺮا ﻛــﻪ ﺧﻮاﺟـﺔ ﺷـﻴﺮازي ﻣــﻰﮔﻮﻳـﺪ‪:‬‬ ‫»ﺧﻮﺷــﺎ ﺷ ـﻴﺮاز و وﺻــﻞ ﺑــﻰﻣﺜــﺎﻟﺶ« )اﺷــﺘﺒﺎﻫﻰ در ﻛــﺎر ﻧﻴ ـﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﺟــﻪ‬ ‫وﺻــﻞ را اﺷــﺘﺒﺎﻫﺎً وﺿــﻊ ﻧﻮﺷــﺘﻪ ﺑــﻮد‪ ،‬ﺑﻨــﺪه درﺳــﺖ ﻛــﺮدهام(‪ .‬و اﻳــﻦ‬ ‫»وﺻــﻞ« از ﻫﻤــﺎن »ﻗﻄﻌــﺎتﻫــﺎي« وﺻــﻞ ﺷــﺪه ﻣــﻰآﻳــﺪ‪ .‬در ﻗــﺮون‬

‫‪٥‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ ﻫـﻢ ﻫـﺮ ﭼـﻪ اﻳـﻦ ﺳـﻴﺎ و ﻣﻮﺳـﺎد و »ﻛـﺎ‪.‬گ‪.‬ب« ﺳـﻌﻰ ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﺘﻤـﺔ اﻳـﻦ »ﻗﻄﻌــﺎتﻫــﺎ« را از ﻫــﻢ ﺟــﺪا ﻛﻨﻨــﺪ ﻧــﺸﺪ ﻛــﻪ ﻧــﺸﺪ‪ ،‬و اﺻـﻼً رو‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻳﻢ‪.‬‬ ‫وﻟــﻰ ﺑﺎﻳ ـﺪ از ﺗــﺎرﻳﺦ ﭘــﺮآوازة ﻧﻴﺎﻛــﺎن ﺑﻴ ـﺸﺘﺮ ﺳــﺨﻦ ﺑﮕــﻮﺋﻴﻢ‪ .‬ﻧﻴﺎﻛــﺎن او‪‬لِ‬ ‫ﻛــﺎر‪ ،‬ﻣﺜــﻞ اولِ ﻫﻤــﺔ ﻛﺎرﻫــﺎ‪ ،‬آﻣﺪﻧــﺪ‪ ،‬زدﻧــﺪ و ﻛــﺸﺘﺎر ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺧــﺪا‬ ‫ﺑﻴﺎﻣﺮزدﺷــﺎن ﻣﺜــﻞ آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻰﻫــﺎي اﻣــﺮوزي ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬اول زدﻧــﺪ و ﻛــﺸﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻌﺪ درﺳﺖ دﻗﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﮕﺎه ﻛﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪ ﭼـﻪ اﻓـﺮادي را ﻛـﺸﺘﻪاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫اﮔــﺮ ﺑــﺎ ﺣـﺴﺎبﻫــﺎي ﺧﻮدﺷــﺎن درﺳــﺖ زده ﺑﻮدﻧــﺪ ﻛــﻪ ﭼــﻪ ﺑﻬﺘــﺮ‪ ،‬ﺟــﺸﻦ‬ ‫ﻣــﻰﮔﺮﻓﺘﻨــﺪ‪ ،‬ﺷــﺎدي و ﻣــﺴﺘﻰ ﻣــﻰﻛﺮدﻧــﺪ و اﺣﻴﺎﻧ ـﺎً ﻣــﻰزدﻧــﺪ ﭼﻨــﺪ ﺗــﺎي‬ ‫دﻳﮕــﺮ را ﻫــﻢ ﺑــﺮاي دﺳــﺘﮕﺮﻣﻰ ﻣــﻰﻛــﺸﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟــﻰ‪ ،‬اﮔــﺮ ﺧــﺪاﺋﻰ ﻧــﺎﻛﺮده‬ ‫اﺷﺘﺒﺎﻫﻰ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺳـﺨﻨﮕﻮيﺷـﺎن آﻧـﺎً ﻣـﻰآﻣـﺪ و ﺑـﺎ ﻛـﺖ و ﺷـﻠﻮار‬ ‫و ﺟﻠﻴﻘــﻪ ﭼــﺸﻤﺎﻧﺶ را ﺧﻤــﺎر ﻣــﻰﻛــﺮد و ﻗﻴﺎﻓــﺔ ﻣﻈﻠــﻮم ﻣــﻰﮔﺮﻓــﺖ و‬ ‫ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻴﻠـﻰ ﻣﺘﺄﺳـﻒ ﻫـﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺧﻠﺒـﺎن ﻣـﺎ اﺷـﺘﺒﺎه زد‪ ،‬ﻣـﻰﺑﺨـﺸﻴﺪ‪«.‬‬ ‫ﻣــﺮدم ﻫــﻢ ﻛــﻪ ارث‪ ‬ﭘﺪرﺷــﺎن را ﻃﻠﺒﻜــﺎر ﻧﺒﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﻫﻤــﻪ از اﻧــﺴﺎندوﺳــﺘﻰ و‬ ‫ادب اﻳﺸﺎن ﺗﺸﻜﺮ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ ﭘﻰِ ﻛﺎر و زﻧﺪﮔﻲﺷﺎن‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ »ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎ« ﺧـﻮن ﺑـﻪ ﭘـﺎ ﻣـﻰﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻰ اوﻗـﺎت ﻫـﻢ از درونِ اﻳـﻦ ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎ ﺧـﻮن ﺑـﻪ ﭘـﺎ ﻣـﻰﻛﺮدﻧـﺪ و اﻳـﻦ‬ ‫»ﻗﻄﻌﺎت« ﻣـﻰزد ﺗـﻮي دﻫـﺎن آن »ﻗﻄﻌـﺎت!« و ﺑـﻪ ﺟـﺎن ﻫـﻢ ﻣـﻰاﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻳﻚ »ﻗﻄﻌـﺎت« رﺋـﻴﺲ ﻣـﻰﺷـﺪ و در ﻣﺠﻠـﺲ ﺟـﺸﻨﻰ ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪ از‬ ‫ﻫــﺰار ﺳــﺎل آدﻣﻜــﺸﻰ ﺑــﺮ ﭘــﺎ ﻣــﻰﻛﺮدﻧــﺪ ﻗــﺮار ﻣــﻰﮔﺬاﺷــﺘﻨﺪ ﻛــﻪ ﻛــﺪام‬ ‫»ﻗﻄﻌﺎت« ارﺑﺎب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻠــﻪ اﻳ ـﻦ ﻫﻤــﺎن ﻗﻄﻌــﺎﺗﻰ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺑﻌــﺪاً ﻫﻮﻳ ـﺪاي ﻋﺰﻳﺰﻣــﺎن آورد و ﻧــﺼﺐ‬ ‫ﻛﺮد و ﻣﺎ ﭘﻴﻜـﺎندار ﺷـﺪﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﻜـﺎنﻣـﺎن را ﻫـﻢ زدﻳـﻢ ﺗـﻮي ﭼـﺸﻢِ ﻫـﺮ ﭼـﻪ‬ ‫‪٦‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﻧﮕﻠﻴ ـﺴﻰِ »ﭼــﺶ ﭼــﭗ« و ﻧــﺎﻣﺮد ﺑــﻮد‪ .‬ﻳﻜــﻰ از ﺳﻴﺎﺳــﺘﻤﺪاران و ﻣﻐﺰﻫــﺎي‬ ‫ﻣﺘﻔﻜــﺮِ ﻗــﺮن ﻣﻌﺎﺻــﺮﻣﺎن ﻫــﻢ ﮔﻔــﺖ ﻛــﻪ »ﺣﻜﻮﻣــﺖ ﻧﺎدرﺷــﺎه ﺗﻮﻃﺌــﻪ‬ ‫اﻧﮕﻠﻴ ـﺴﻰﻫــﺎ ﺑــﻮد‪ «.‬ﺑــﻪ ﻧﻈ ـﺮ ﺑﻨــﺪه »ﻛــﺎﻣﻼً درﺳــﺖ« اﺳــﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳ ـﺪ اﻳ ـﻦ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺧـﺪا ﺑﻴـﺎﻣﺮز ﭘـﺎ را ﻓﺮاﺗـﺮ ﻣـﻰﮔﺬاﺷـﺖ و ﻣـﻰﮔﻔـﺖ »ﻗﻄﻌـﺎت« ﻛـﺎر‬ ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻰﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻫﻢ ﻛـﺎر ﻣـﺎ را ﺳـﺎده ﻣـﻰﻛـﺮد و ﻫـﻢ ﻛـﺎر‬ ‫ﺧــﻮدش را‪ ،‬و ﺑــﻪ ﺗﺒــﻊ اوﻟــﻰ ﻫــﻢ ﻛــﺎر اﻧﮕﻠﻴ ـﺴﻰﻫــﺎ را‪ .‬وﻟــﻰ اﻳـﻦ ﻛــﺎر را‬ ‫ﻧﻜﺮد‪ .‬ﭼﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ؟ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﮕـﻮﺋﻴﻢ ﻧـﻮر ﺑـﻪ ﻗﺒـﺮش ﺑﺒـﺎرد و ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮ ﻣـﺮده‬ ‫ﻫﻢ ﺣﺮف ﻧـﺰﻧﻴﻢ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ اﻣـﺮوز ﻣـﺎ ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪﻳﻢ ﻛـﺎري را ﺑﻜﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ‬ ‫او ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺰار ﺳـﺎل ﭘـﻴﺶ ﻣـﻰﻛـﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨـﻰ ﺗـﻪ و ﺗـﻮي اﻳـﻦ »ﻗﻄﻌـﺎت« را در‬ ‫ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑــﺮاي آﻧــﺎﻟﻴﺰ اﻳــﻦ »ﻗﻄﻌــﺎت« اول آنﻫــﺎ را ﻗﻄﻌــﻪ‪ ،‬ﻗﻄﻌــﻪ ﻣــﻰﻛﻨــﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺑـﺴﻴﺎر ﺳـﺎده اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﺎﻗﻮ را ﺑﺮﻣـﻰدارﻳـﻢ و ﻣﺜـﻞ‬ ‫»ﻣﻢ ﺟﻌﻔﺮ ﻗﺼﺎب« ﻣﻰﮔﺬارﻳﻢ ﺑـﺮ ﻓـﺮقِ ﺳـﺮِ »ﻗﻄﻌـﺎت« و ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﺿـﺮﺑﺖ از‬ ‫وﺳـﻂ ﻧــﺼﻒاش ﻣـﻰﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﺣــﺎﻻ دوﺑـﺎره ﻫــﺮ ﻧــﺼﻔﻪ را ﻧـﺼﻒ ﻣــﻰﻛﻨـﻴﻢ و‬ ‫ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر اداﻣﻪ ﻣﻰدﻫـﻴﻢ‪ .‬آﺧـﺮ ﻛـﺎر ﻫـﺮ ﻗﻄﻌـﻪ آﻧﻘـﺪر ﻛﻮﭼـﻚ ﻣـﻰﺷـﻮد‬ ‫ﻛﻪ ﭼـﺸﻢﻫـﺎي »ﻣـﻢ ﺟﻌﻔـﺮ« آنﻫـﺎ را دﻳﮕـﺮ درﺳـﺖ ﻧﻤـﻰﺑﻴﻨـﺪ‪ .‬ذر‪‬هﺑـﻴﻦ‬ ‫ﻣــﻰآورﻳـﻢ‪ .‬ﺑﻌــﺪ از ﭼﻨــﺪ ﺳــﺎﻋﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺳــﻜﻮپ ﻣــﻰآورﻳـﻢ و ﺑﻌــﺪ از ﭼﻨــﺪ‬ ‫روز ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپﻫـﺎي اﺗﻤـﻰ و ﻫـﺴﺘﻪاي و ﻏﻴـﺮه ﻫـﻢ ﻣـﻰآورﻳـﻢ وﻟـﻰ ﻳـﻚ‬ ‫دم ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ و ﻣﺮﺗﺐ ﺗﻜﻪ‪ ،‬ﺗﻜـﻪ ﻣـﻰﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﻋﻠﻤـﺎء ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ ﻋﻠـﻮم از‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ آﻣﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﻣـﺎ ﻏﺎﻓـﻞ ﺑـﻮدﻳﻢ و ﻓﻜـﺮ ﻣـﻰﻛـﺮدﻳﻢ »ﭘﻴﻜـﺎن« از اﻳﻨﺠـﺎ‬ ‫آﻣﺪ‪.‬‬ ‫اي دل ﻏﺎﻓﻞ دﻳﺪﻳـﺪ ﭼـﻪ ﺷـﺪ؟ ﺑﺠـﺎي آﻧﻜـﻪ ﻗﻄﻌـﺎت را ﺗﻜـﻪ‪ ،‬ﺗﻜـﻪ ﻛﻨـﻴﻢ‪،‬‬ ‫آنﻫــﺎ را ﺳــﺮ ﻫــﻢ ﻣــﻰﻛــﺮدﻳﻢ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ از ﻋﻠــﻮم ﻋﻘــﺐ اﻓﺘــﺎدﻳﻢ و ﻋﻘــﺐ‪،‬‬ ‫ﻋﻘﺐ رﻓﺘـﻴﻢ ﺗـﺎ رﺳـﻴﺪﻳﻢ ﺑـﻪ »ﺳﺮﭼـﺸﻤﻪ« ﻋﻠـﻮم‪ .‬آﻧﺠـﺎ اﻓﺘـﺎدﻳﻢ ﺗـﻮي آب‬ ‫‪٧‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺧﻨـﻚ‪ ‬ﭼــﺸﻤﻪ‪ ،‬آب ﺧﻨــﻚ ﺧــﻮردﻳﻢ و از ﺧــﻮاب ﻏﻔﻠــﺖ ﺑﻴـﺪار ﺷــﺪﻳﻢ‪ .‬در‬ ‫ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ اﮔﺮ ﺗﻜﻪ‪ ،‬ﺗﻜﻪ ﻣـﻰﻛـﺮدﻳﻢ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻋﻘـﺐ ﻧﻤـﻰرﻓﺘـﻴﻢ‪ ،‬ﺟﻠـﻮ ﻫـﻢ‬ ‫ﻣﻰرﻓﺘﻴﻢ و ﻗﺎدر ﺑـﻮدﻳﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺎ »ﻣـﻢ ﺟﻌﻔـﺮ ﻗـﺼﺎب« ﺳـﻮار آﭘﻮﻟـﻮ و ﻣﻮﺷـﻚ‬ ‫و ﻓﺸﻔــﺸﻚ ﺑــﺸﻮﻳﻢ و ﺑــﺮوﻳﻢ روي ﻛــﺮه ﻣــﺎه ﮔــﺮدش ﻛﻨ ـﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘــﻪ »ﻣــﻢ‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ« از اول ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ اﻫـﻞ ﻋﻠـﻮم و اﻳـﻦ ﺣـﺮفﻫـﺎ ﻧﻴـﺴﺖ و اﻣﻜـﺎن‬ ‫ﻧــﺪارد روي ﻛــﺮه ﻣــﺎه ﭘــﺎ ﺑﮕــﺬارد‪ .‬ﻛــﺮة ﻣــﺎه را ﻫــﻢ ﺑــﺎ ﺗــﺸﺪﻳﺪ ﻣــﻰﮔﻔــﺖ‪:‬‬ ‫»ﻛ ـﺮّة ﻣــﺎه«‪ .‬ﻫــﺮ ﭼ ـﻪ ﺑــﻪ او ﮔﻔﺘ ـﻴﻢ‪ :‬اي »ﻣــﻢ ﺟﻌﻔــﺮ«‪ ،‬ﻛــﺮة ﻣــﺎه ﺟــﺎي‬ ‫ﺧــﻮﺑﻰ اﺳــﺖ‪ «.‬ﻣــﻰﮔﻔــﺖ‪» :‬اﻻ ﻛــﻪ ﻟــﻲﷲ ﻧﻤــﻰآﺋ ـﻴﻢ‪ «.‬ﻣــﺎ ﻫــﻢ ﻣﺠﺒــﻮر‬ ‫ﺷــﺪﻳﻢ ﺗﻤــﺎم ﻣﻴﻜﺮوﺳــﻜﻮپ و ذرهﺑ ـﻴﻦ را ﺟﻤــﻊ ﻛﻨ ـﻴﻢ و ﺑــﺪﻫﻴﻢ ﺑــﻪ دﺳــﺖ‬ ‫»ﻫﻮﻳﺪا« و ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻛـﻪ »ﻣـﻢ ﺟﻌﻔـﺮ« ﻧﻤـﻰآﻳـﺪ‪ .‬از ﺷـﻤﺎ ﭼـﻪ ﭘﻨﻬـﺎن ﻫﻮﻳـﺪا‬ ‫ﺧﻴﻠﻰ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷـﺪ و اﺷـﻚ ﺗـﻮي ﭼـﺸﻢﻫـﺎﻳﺶ ﻣﺜـﻞ رودﺧﺎﻧـﺔ ﻛﺮﺧـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ور و آن ور ﻣـﻰدوﻳـﺪ‪ .‬وﻟـﻰ از دﺳــﺖ ﻣـﺎ ﻛـﻪ ﻛـﺎري ﺑــﺮ ﻧﻤـﻰآﻣـﺪ‪ .‬ﻫﻮﻳـﺪا‬ ‫ﻫﻢ ﻟﺞ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﺣﺎﻻ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟـﻮر ﺷـﺪ ﻣـﻰزﻧـﻴﻢ ﺗـﻮي دﻫـﻦ اﻳـﻦ »ﻣـﻢ‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ«‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻗﻄﻌـﺎت را وﺻـﻞ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﻧﺘﻴﺠـﻪ اﻳـﻦ ﺷـﺪ‬ ‫ﻛﻪ دﻳﺪﻳﺪ‪» .‬ﻣـﻢ ﺟﻌﻔـﺮ« ﻫـﻢ در ﺑـﻪ در ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﻛـﻪ ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ‬ ‫در ﻛﺸﻮر ﺳﻮﺋﺪ ﻳﻚ ﻛﻠـﻪ ﭘﺎﭼـﻪ ﻓﺮوﺷـﻲ ﺑـﺎز ﻛـﺮده و زﺑـﺎﻧﻢ ﻻل ﺑﻨـﺎ ﮔـﻮش و‬ ‫ﺳــﺮ ﺳـﻴﻨﺔ ﺧــﻮك ﻣــﻰﭘــﺰد‪ .‬ﭼــﻮن در ﺳــﻮﺋﺪ آﻧﻘــﺪر ﻫــﻮا ﺳــﺮد اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬ ‫وﻗﺘــﻰ »ﻣــﻢ ﺟﻌﻔــﺮ« ﺗــﺎزه رﺳ ـﻴﺪه ﺑــﻮد‪ ،‬ﻫﻤــﻪ ﮔــﺎو و ﮔﻮﺳــﺎﻟﻪﻫــﺎ از ﺗــﺮس‬ ‫ﻗﺼﺎب ﺟﺪﻳـﺪ زﻫـﺮهاﺷـﺎن ﺗﺮﻛﻴـﺪ و ﻣﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼـﻮن ﺷـﺎﻳﻊ ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺧـﻮكﻫـﺎ ﻛـﺎري ﻧـﺪارد‪ ،‬ﺧـﻮكﻫـﺎ راﺣـﺖ زﻳـﺮ آﻓﺘـﺎب دراز ﻛـﺸﻴﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﻳﻚ روز ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻋﻮض ﺷﺪ‪.‬‬ ‫»ﻣﻢ ﺟﻌﻔـﺮ ﻗـﺼﺎب« در ﺣـﺎﻟﻰﻛـﻪ ﺧـﻮن ﻗﻄـﺮه ﻗﻄـﺮه از ﻧـﻮك ﺳـﺒﻴﻞﻫـﺎي‬ ‫ﭘﺮ ﭘﺸﺘﺶ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻰﭼﻜﻴﺪ از ﭘـﺸﺖ ﻳـﻚ ﻛـﻮه‪ ‬ﻳﺨـﻰ ﺳـﺮ ﺑـﺮ آورد و ﻧﮕـﺎه‬ ‫ﺧﺮﻳﺪاري ﺑﻪ ﮔﻠﺔ ﺧﻮكﻫﺎ ﻛـﺮد و رﻓـﺖ ﺳـﺮاغﺷـﺎن‪ .‬ﺧـﻮكﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺟﻴـﻎ و‬

‫‪٨‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻓﺮﻳﺎدﺷــﺎن در آﻣــﺪه ﺑــﻮد ﻛــﻪ‪» :‬ﻧــﻪ! ﺑــﻪ ﺧــﺪا ﻏﻠــﻂ ﻛــﺮدﻳﻢ دﻳﮕــﺮ ﺷــﻤﺎ را‬ ‫اذﻳ ـﺖ ﻧﻤــﻰﻛﻨ ـﻴﻢ«‪ ،‬وﻟــﻰ در ﺧ ـﻮاب ﻏﻔﻠــﺖ ﺑﻮدﻧــﺪ و ﻧﻤــﻰداﻧــﺴﺘﻨﺪ ﻛــﻪ‬ ‫ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑـﺎ »ﻣـﻢﺟﻌﻔـﺮ« ﻗـﺼﺎب در اﻓﺘـﺎد‪ ،‬ور اﻓﺘـﺎد‪ .‬ﺣﺘـﻰ ﻫﻮﻳـﺪا ﻫـﻢ از‬ ‫اﻳﻦ ﻏﻠﻂﻫﺎ ﻧﻤﻰﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﻋﻘـﻼ ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ ﻛـﻪ وﺿـﻊ »ﻣـﻢﺟﻌﻔـﺮ« ﺧـﻮب ﺷـﺪه‪ .‬ﺧـﺪا را ﺷـﻜﺮ‬ ‫ﻳﻚ زن ﺳﻮﺋﺪي ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاﻳﺶ آﺑﮕﻮﺷـﺖﻫـﺎي ﺧﻮﺷـﻤﺰه ﻣـﻰﭘـﺰد و‬ ‫راﺿــﻰ اﺳــﺖ‪ .‬روزي ﻛــﻪ رﻓﺘــﻪ ﺑــﻮدم دﻳـﺪنِ »ﻣــﻢ ﺟﻌﻔــﺮ« ﺳـﺮِ ﻧﻤــﺎز ﺑــﻮد‪.‬‬ ‫ﺻﺪاﻳﺶ را ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ آﻗـﺎي ﺧﻤﻴﻨـﻰ را دﻋـﺎ ﻣـﻰﻛـﺮد‪ .‬ﮔﻔـﺘﻢ »ﻣـﻢﺟﻌﻔـﺮ«‬ ‫ﺗﻮ ﻛﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻫﻴـﺎﻫﻮي ﺧﻤﻴﻨـﻲ در ﺑـﻪ در ﺷـﺪي ﭼـﺮا او را دﻋـﺎ ﻣـﻰﻛﻨـﻰ؟‬ ‫ﺧﻨﺪﻳـﺪ و اﺷــﺎره ﻛــﺮد ﺑــﻪ »زوﻟﻜـﻪ« ﻫﻤــﺴﺮِ ﺳــﻮﺋﺪياش ﻛــﻪ آﻧﻄــﺮف اﻃــﺎق‬ ‫دراز ﺑﻪ دراز زﻳﺮ ﻳﻚ ﭼﺮاغِ ﺑﺮوﻧﺰاژ ﻟﻨﮕﺶ را ﻫﻮا ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ از وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺷﻴﺮ ﻣﺎدر از ﺣﻠﻘـﻮم ﻣـﻦ ﭘـﺎﺋﻴﻦ رﻓﺘـﻪ ﻳـﻚ ﭼﻨـﻴﻦ ﻣـﺎﻟﻰ ﺧـﺪا‬‫ﻧﺼﻴﺐام ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺪه ﻫﻢ ﻫـﺎج و واج ﭼـﺸﻤﻢ را ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪم ﺑـﻪ ﻃـﺮف »ﻣـﺎل« و ﺑـﺎ دﻗـﺖ در‬ ‫اﺣﻮال او ﺧﻴﺮه ﺷﺪم‪ .‬ﻳـﻚ زن ﻟﻨـﺪﻫﻮر ﻛـﻪ ﺷـﺒﺎﻫﺖ زﻳـﺎدي ﺑـﻪ رﻓـﺴﻨﺠﺎﻧﻲ‬ ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻏﺒﻐﺒـﻰ ﻋﻈـﻴﻢ ﻟﻨـﮓﻫـﺎﻳﺶ را ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد روي ﻳـﻚ ﺻـﻨﺪﻟﻰِ‬ ‫ﻟﻬــﺴﺘﺎﻧﻰ و از ﻻي ﺑﻴﻜﻴﻨ ـﻰِ ﻣﻜــﺶ ﻣــﺮگﻣــﺎياش ﻳ ـﻚ دﺳــﺘﻪ ﭘــﺸﻢِ زﻫــﺎر‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺑـﺮوس ﻛﻔـﺎشﻫـﺎ زده ﺑـﻮد ﺑﻴـﺮون‪ .‬ﻛﻤـﻰ آب دﻫـﺎﻧﻢ را ﻗـﻮرت دادم و‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫‪ -‬آﻫﺎ! زوﻟﻜﻪ را ﻣﻰﮔﻮﺋﻰ؟‬

‫‪٩‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫زوﻟﻜﻪ ﻫـﻢ ﻛـﻪ ﻓﻬﻤﻴـﺪ از او ﺻـﺤﺒﺖ ﻣـﻰﻛﻨـﻴﻢ ﻋـﺸﻮهاي آﻣـﺪ و ﺑـﺎ ﺻـﺪاي‬ ‫ﻧﻜﺮه و ﻛﻠﻔﺖاش ﻳـﻚ ﭼﻴـﺰي ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻦ ﻧﻔﻬﻤﻴـﺪم وﻟـﻲ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺷـﺒﻴﻪ‬ ‫ﻏﺮش ﺑﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻢﺟﻌﻔﺮ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫ وﻟــﻰ ﺗــﻮ ﻛــﻪ ﮔﻔﺘــﻪ ﺑــﻮدي ﺑــﺮاي اﺟــﺎزة اﻗﺎﻣــﺖ ﺑــﺎ اﻳ ـﻦ »ﻣــﺎل« ﻣــﺰدوج‬‫ﺷﺪهاي‪.‬‬ ‫ﻣﻢﺟﻌﻔﺮ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮآورد‪:‬‬ ‫ دﻳﻮاﻧﻪ ﺑﻮدم! ﺑﻰﺷﻌﻮر ﺑـﻮدم‪ ،‬ﺧـﺪا ﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﺮا ﺑﺒﺨـﺸﺪ‪ ،‬ﻛﻔـﺮ ﮔﻔـﺘﻢ‪ ،‬ﺧـﺪا‬‫ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ داده ‪...‬‬ ‫دﻳﺪم وﺿﻊ ﺧﺮاب اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫ ﻣﻢ ﺟﻌﻔﺮﺟﺎن! ﺗـﻮ ﻛـﻪ ﺣـﺎﻻ در ﺳـﻮﺋﺪ ﺑـﺮاي ﺧـﻮدت ﺷﺨـﺼﻴﺘﻰ ﺷـﺪي و‬‫ﻫﻤــﻪ ﺗــﺮا ﺑــﺎ ﻧــﺎم زﻳﺒــﺎي »ﻣــﻢﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن« ﻣــﻰﺷﻨﺎﺳــﻨﺪ‪ ،‬ﭼــﺮا ﺧــﻮدت را‬ ‫ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﻰﻛﻨﻰ؟ ﻛﻔﺮ ﮔﻔﺘـﻰ و ﻧﻌﻤـﺖ را ﻧﺪﻳـﺪه ﺑـﻮدي‪ ،‬ﺧـﺪا را ﺷـﻜﺮ ﻛـﻪ‬ ‫اﺗﻔــﺎﻗﻰ ﻧﻴﺎﻓﺘــﺎده‪» .‬ﻧﻌﻤــﺖ« ﻛﻨــﺎرت دراز ﺑــﻪ دراز ﺧﻮاﺑﻴـﺪه ﻛﻔــﺮ را ﻫــﻢ ﺑــﺎد‬ ‫ﺑﺮده‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ از روي ﺣﻤﺎﻗﺖ ﺻﺤﺒﺘﻰ ﻛﺮدم‪ ،‬ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻰ ﻛﻦ‪.‬‬ ‫وﻟﻰ ﻣﻢ ﺟﺮﻳﻜﺴﻮن ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺮا ﺑﺎ ﻗﻬﻘﻪاي دردﻧﺎك ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫ ﻣﻰداﻧﻰ ﻛﺠﺎﻳﻢ ﻣﻰﺳﻮزد؟‬‫ﮔﻔﺘﻢ واﻻ ﺑﻨﺪه از آن ﺟﺎي ﺷﻤﺎ ﺑﻰﺧﺒﺮم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪١٠‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﻰداﻧﻰ!‬‫در ﻫﻤـﻴﻦ ﺣــﺎل زوﻟﻜـﻪ را ﺻــﺪا ﻛــﺮد ﻛــﻪ ﺑﻴـﺎ ﻛــﺎرت دارم‪ .‬زوﻟﻜـﻪ ﭘــﺲ از‬ ‫آﻧﻜــﻪ ﭘــﺸﻢ و ﭘﻠــﻰاش را ﺟﻤــﻊ ﻛــﺮد‪ ،‬ﺟﻠــﻮ آﻣــﺪ و ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎﻳﺶ را ﻛــﻪ ﻫــﺮ‬ ‫ﻳـﻚ ﺑــﻪ اﻧــﺪازة ﻳــﻚ ﻧــﺎن ﺑﺮﺑــﺮيِ ﺗــﺎزه ﭼــﺴﺒﻨﺎك و داغ ﺑــﻮد ﺑــﻪ ﮔﻮﻧــﻪ ﻣــﻢ‬ ‫ﺟﺮﻳﻜﺴﻮن ﭼﺴﺒﺎﻧﺪ و ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻏﺮﺷﻰ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻢﺟﻌﻔﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻧﮕﺎه ﻛﻦ‪.‬‬‫ﻣــﻦ ﺑــﺎ دﻗــﺖ ﺑــﻪ ﭼــﺸﻤﺎن زوﻟﻜـﺔ »ﻃﻨــﺎز« ﺧﻴـﺮه ﺷــﺪم و از آن ﭼــﻪ دﻳـﺪم‬ ‫ﻳ ـﻚ ﺑــﺎره ﺗﻜــﺎن ﺧــﻮردم‪ .‬ﺑﻌﻠــﻪ‪ ،‬ﻣــﻢ ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن ﺣــﻖ داﺷــﺖ‪ .‬ﭼــﺸﻤﺎن‬ ‫زوﻟﻜﻪ ﻋﻴﻦ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﺪا ﺑﻴﺎﻣﺮز اﻣﻴﺮﻋﺒﺎس ﻫﻮﻳﺪا ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺑﻪ ﻣﻢ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﮕﺎﻫﻰ اﻧﺪاﺧﺘﻢ و او ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ ﺑﻌﻠــﻪ دوﺳــﺖ ﻋﺰﻳ ـﺰ! ﻫــﺮ ﺷــﺐ ﻛــﻪ در آﻏــﻮش اﻳ ـﻦ ﻓﺘﻨــﻪﮔــﺮ ﺑــﻪ ﺻــﺒﺢ‬‫ﻣﻰآورم ﻳﺎد اﻣﻴﺮ ﻋﺒـﺎس ﻫﻮﻳـﺪا ﺑـﺎ ﻣـﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﻤـﻰﻛـﻨﻢ از ﻛﺠـﺎ‬ ‫آﻣﺪهام‪ ،‬ﭼﺮا آﻣﺪهام و ﭼﺮا ﺑﻪ ﻫﻴﭻﺟﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺮﺳﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫ ﻳﻌﻨﻰ ﺗﻮ ﻓﻜﺮ ﻣـﻰﻛﻨـﻰ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺑﻼﻳـﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﺳـﺮت آﻣـﺪه ﻫﻤـﻪ ﺗﻘـﺼﻴﺮ‬‫اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺎس ﻫﻮﻳﺪا اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١١‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ ﻧــﻪ! ﺗﻘــﺼﻴﺮ ﻣــﺎ ﺑــﻮده‪ .‬ﻣــﺎ اﻧﻘــﻼب ﻛــﺮدﻳﻢ ﻛــﻪ ﺑﻴ ـﺎﺋﻴﻢ ﺑﻐــﻞ اﻣﻴﺮﻋﺒــﺎس‬‫ﻫﻮﻳــﺪا ﺑﺨــﻮاﺑﻴﻢ‪ .‬ﺗــﺎزه ﻛﺠــﺎﻳﺶ را دﻳــﺪهاي ﺳــﺮ ﺻــﺒﺢ ﺷــﺒﻴﻪ ﻣﻬﻨــﺪس‬ ‫رﻳﺎﺿﻰ ﻣﻰﺷﻮد و ﺗﻨﮓ‪ ‬ﻏﺮوب ﻋﻴﻦِ ﺷﺮﻳﻒ اﻣﺎﻣﻰ ﺧﺪا ﺑﻴﺎﻣﺮز‪.‬‬ ‫ﺗــﺎزه در اﻳـﻦ ﻟﺤﻈــﻪ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺣــﺲ ﻛــﺮدم ﺑــﺎ دردﻫــﺎي »ﻣــﻢ ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن«‬ ‫آﺷــﻨﺎ ﺷــﺪهام‪ .‬وﻟــﻰ ﻗﺒــﻞ از آﻧﻜــﻪ »زوﻟﻜـﻪ« از ﻣــﻦ ﺑــﺮاي ﺻــﺮف ﺷــﺎمِ ﻛــﻪ‬ ‫ﻣــﺎﻫﻰ و ﻛﺒــﺎب دﻧــﺒﻼن ﺧــﺮس ﺳــﻔﻴﺪ ﺑــﻮد دﻋــﻮت ﺑــﻪ ﻋﻤــﻞ ﺑﻴ ـﺎورد ﺑــﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻰ ﻛﺮده‪ ،‬از ﺧﺎﻧﺔ ﺟﺮﻳﻜﺴﻮن و ﺑﺎﻧﻮ ﺑﻴﺮون ﭘﺮﻳﺪم‪.‬‬ ‫ﻣــﻰﺑﻴﻨﻴــﺪ ﻛــﻪ ﻣــﺴﺌﻠﻪ »ﻗﻄﻌــﺎت« ﻫﻨــﻮز ﺑــﺎ ﻣﺎﺳــﺖ‪ .‬زوﻟﻜــﺔ ﻃﻨــﺎز‪،‬‬ ‫ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن‪ ،‬آن ژاﭘــﻮﻧﻰﻫــﺎي ﭼــﺸﻢ ﺑــﺎداﻣﻰ ﻛــﻪ ﺑﺮﻧــﺪﮔﺎن اﺻــﻠﻰ ﺟﻨــﮓ‬ ‫اﻳﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺔ اﻳـﻦﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻣﺎﺳـﺖ و ﻣـﺎ از دﺳـﺖﺷـﺎن ﺧﻼﺻـﻰ‬ ‫ﻧــﺪارﻳﻢ‪ .‬وﻗﺘــﻰ ﻛــﻪ ﺧــﺪا ﺑﻴــﺎﻣﺮز اﻣﻴﺮﻛﺒﻴــﺮ ﻣﺪرﺳــﻪ در اﻳــﺮان درﺳــﺖ‬ ‫ﻣــﻰﻛــﺮد‪ ،‬آﻳــﺎ ﻓﻜــﺮش را ﻛــﺮده ﺑــﻮد ﻛــﻪ در اﻳــﻦ ﻣﻤﻠﻜــﺖ اﻳﻨﻬﻤــﻪ‬ ‫درسﺧﻮاﻧﺪﮔﺎنِ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪ ﭼﻪﻫـﺎ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻛـﺮد؟ ﻓﻜـﺮ ﻣـﻰﻛـﻨﻢ ﻧﻜـﺮده ﺑـﻮد‪.‬‬ ‫ﻗــﺮار ﻫــﻢ ﻧﺒــﻮد ﻛــﻪ ﻛــﺴﻰ از اﻳ ـﻦ ﻓﻜﺮﻫــﺎ ﺑﻜﻨــﺪ‪ .‬ﻣﺪرﺳــﻪ درﺳــﺖ ﻛــﺮدن‬ ‫»ﺧــﻮب« ﺑــﻮد‪ .‬ﺑــﻪ ﺑﻘﻴ ـﻪ ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﻛــﺎري ﻧﺪاﺷــﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣــﺮوز ﻫــﻢ ﻣﺪرﺳــﻪ‬ ‫رﻓﺘﻦ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪن ﺗﺤـﺼﻴﻼت ﺑﺎﻳـﺪ ﻓـﺮار ﻛـﺮد ﺑـﻪ ﺳـﻮﺋﺪ‬ ‫و ﻳﺎ ﺑـﺮاي ﺟﺎروﻛـﺸﻰ ﻋـﺎزم آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺷـﺪ‪ .‬اﺻـﻼً ﻗـﺮار اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻛﻨﻜـﻮر‬ ‫وروديِ داﻧــﺸﮕﺎه‪ ‬ﺗﻬــﺮان ﻳ ـﻚ ﺳــﺮي اﻣﺘﺤــﺎنﻫــﺎي ﺣــﺬﻓﻰِ از ﻗﺒﻴ ـﻞِ ﻓﻠــﺴﻔﺔ‬ ‫ﺟﺎروﻛﺸﻰ در ﻧﻴﻮﻳـﻮرك و ﻃـﺮقِ ﻣﻤﻜﻨـﺔ ﻣﻐﺎزﻟـﻪ ﺑـﺎ »زوﻟﻜـﻪ« را ﻫـﻢ اﺿـﺎﻓﻪ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺗـﺎزه ﻧﻔـﺲ و ﺟـﻮان ﻛـﺸﻮر ﺑـﺎ آﻧﭽـﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺗﺤـﺼﻴﻼت در‬ ‫اﻧﺘﻈﺎرﺷﺎن اﺳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻰ ﻣﺎ ﻳﺎدﻣـﺎن ﻧﺮﻓﺘـﻪ ﻛـﻪ راﺟـﻊ ﺑـﻪ آب و ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳـﺴﺖ ﺻـﺤﺒﺖ‬ ‫ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬و ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺤـﺚ را اداﻣـﻪ دﻫـﻴﻢ‪ .‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﻣﺤـﻴﻂ‬ ‫‪١٢‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫زﻳﺴﺖ ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﻛـﻪ ﺣﺘﻤـﺎً ﻣـﻰداﻧﻴـﺪ‪ ،‬آب اﺳـﺖ‪ .‬آب آﺷـﺎﻣﻴﺪﻧﻰ‪ ،‬آب‬ ‫رﻳﺨﺘﻨــﻰ‪ ،‬آب ﻇــﺮفﺷــﻮﺋﻰ‪ ،‬آب وﺿــﻮ و ﻫــﺰار ﺟــﻮر آبِ دﻳﮕــﺮ‪ .‬دوﻣ ـﻴﻦ‬ ‫ﻣــﺴﺌﻠﻪ ﻣﺤ ـﻴﻂ زﻳ ـﺴﺖ‪ ،‬اﮔــﺮ ﻳﺎدﺗــﺎن رﻓﺘــﻪ اﺳــﺖ اﺷــﺎره ﻣــﻰﻛﻨ ـﻴﻢ‪ :‬ﻧــﺎن‬ ‫اﺳــﺖ! ﻧــﺎن ﺧــﻮردن‪ ،‬ﻧــﺎن آﺟــﺮ ﻛــﺮدن‪ ،‬ﻧــﺎن ﻛﻮﻓــﺖ ﻛــﺮدن ﺑــﻪ دﻫــﺎن‬ ‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﻧـﺎن ﮔـﺮﻓﺘﻦ از دﺳـﺖ ﻣـﺮدم‪ ،‬ﻧـﺎن ﻧـﺪادن ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﺮدم و ﻫـﺰار‬ ‫ﺟــﻮر ﻧــﺎن ﻧــﺪادنِ دﻳﮕــﺮ‪ .‬در ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤــﻴﻂ زﻳــﺴﺖ در ﻧﺨــﺴﺘﻴﻦ ﻗــﺪم‬ ‫ﻋــﺪهاي ﻣــﻰآﻳﻨــﺪ و ﺳــﺮو ﺻــﺪا ﺑــﻪ راه ﻣــﻰاﻧﺪازﻧــﺪ ﻛــﻪ ﺑﺎﻳ ـﺪ آب را ﮔﺮاﻣــﻰ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤـﻪ ﻣـﻰداﻧـﻴﻢ ﻛـﻪ درﺳـﺖ ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ و اﺻـﻼً ﺣـﺮام ﻛـﺮدن آب‬ ‫ﻛــﺎر ﺑــﺴﻴﺎر ﺑــﺪي اﺳــﺖ‪ .‬ﺑﻌــﺪ ﻫﻤــﺎن ﺟﻤﺎﻋــﺖ ﻣــﻰآﻳﻨــﺪ و ﺻــﺤﺒﺖﻫــﺎﺋﻰ‬ ‫ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ ﻛــﻪ از آنﻫــﺎ ﺑﻴ ـﺸﺘﺮ ﺑــﻮي آﺟــﺮ ﻛــﺮدنِ ﻧــﺎن ﻣــﺮدم ﺑــﻪ ﻣــﺸﺎم‬ ‫ﻣﻰرﺳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ وﻗﺘـﻰ ﺷـﻤﺎ ﭘـﻮل ﻧﺪارﻳـﺪ ﺣـﻖ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻫـﻢ ﻧﺪارﻳـﺪ‪.‬‬ ‫ﭼــﺮا‪ ،‬ﭼــﻮن آب را ﻛﺜﻴ ـﻒ ﻣــﻰﻛﻨﻴ ـﺪ‪ .‬اﻳ ـﻦ را ﻣــﻰﮔﻮﻳﻨــﺪ ﻓــﺪا ﻛــﺮدن ﻧــﺎن‬ ‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ آب‪.‬‬ ‫در اﻳـﻦ ﺑﺤـﺚ‪ ‬ﺷـﻴﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻣــﻮارد ﺳﻴﺎﺳــﻰ و اﻗﺘــﺼﺎدي ﺗــﺎ ﺣــﺪودي اﻧــﺴﺎﻧﻰ و‬ ‫ﺣﻴﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻗـﺎﻃﻰ ﻣـﻰﺷـﻮد و ﻧـﻮﻋﻰ ﻣﺨﻠـﻮط‪ ‬ﻣﺨـﺼﻮص ﺗﺤﻮﻳـﻞ‬ ‫ﻣﺸﺘﺮي ﻣﻰدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣـﺼﺮف آن ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺮاي ﻣـﺰاج ﺧـﻮب اﺳـﺖ؛ ﺑـﺮاي‬ ‫ﻫﻤــﻪ ﺟــﺎي دﻳﮕﺮﺗــﺎن ﻫــﻢ ﻣﻔﻴ ـﺪ ﺑــﻪ ﻧﻈــﺮ ﻣــﻰآﻳ ـﺪ‪ .‬ﻓﻌ ـﻼً ﻋــﻴﻦ ﻋﻘــﻼي‬ ‫ﺻــﺎﺣﺐِ ﻋﻘــﻞ و ادراك ﻗــﺎچ زﻳـﻦ را ﻣــﻰﭼــﺴﺒﻴﻢ و ﻓﻘــﻂ از ﻣــﻮارد‪ ‬ﺳﻴﺎﺳــﻰ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻰ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﺧﻴﻠـﻰ ﺧـﻮب اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺖ‪ ‬ﺣﻔـﻆ‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻫﻤـﺎن ﺳﻴﺎﺳـﺖ‪ ‬ﻫﻤﻴـﺸﻪ آﺷـﻨﺎي »ﺟﻠـﻮي دﻳﮕـﺮان را ﺑﮕﻴـﺮ و‬ ‫ﻧﮕﺬار ﻛﺎري ﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣﻨﺎﻓﻌـﺖ ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ ﺑﻴﺎﻓﺘـﺪ« اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼً آﻟﻤـﺎﻧﻰﻫـﺎ‬ ‫ﻛﻪ ﭘـﻮﻟﻰ ﻳﺎﻣﻔـﺖ از ﻏـﺎرت ﭼﻨـﺪﻳﻦ دﻫـﻪاي ﺑـﻪ دﺳـﺖ آوردهاﻧـﺪ ﻣـﻰﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬ ‫ﻣﺎﺷ ـﻴﻦﻫﺎﻳ ـﺸﺎن را ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از آﺧــﺮﻳﻦ اﺳــﻠﻮب »اوﺗــﻮل« ﺳــﺎزي ﺑــﺴﻴﺎر‬ ‫‪١٣‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫»ﻣﺤ ـﻴﻂ زﻳ ـﺴﺘﻰ« و ﻣﺎﻣــﺎﻧﻰ درﺳــﺖ ﻛﻨﻨــﺪ و ﺧــﺪا ﮔــﻮاه اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺧــﻮب‬ ‫ﻫﻢ درﺳﺖ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﻣـﺜﻼً ﻫﻨـﺪيﻫـﺎي ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﻛـﻪ از ﻣـﺎل دﻧﻴـﺎ ﻳـﻚ‬ ‫ﻣــﻦ ﻓﻠﻔ ـﻞِ دﻫــﺎن ﺳــﻮز و آنﺟﺎﺳــﻮز ﻧــﺼﻴﺐﺷــﺎن ﺷــﺪه ﺣــﻖ ﻧﺪارﻧــﺪ ﻛــﻪ‬ ‫»اﺗــﻮلﻫــﺎي« ﻏﻴــﺮﻣﺤﻴﻂ زﻳــﺴﺘﻲ ﺧــﻮد را ﺑــﺴﺎزﻧﺪ و از ﻧﻈــﺮ ﻃﺮﻓــﺪاران‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳـﺴﺖ ﺟﻨﺎﻳﺘﻜـﺎراﻧﻰ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻣـﺴﺘﻮﺟﺐِ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻌـﺪي و ﺗﺠـﺎوز‪.‬‬ ‫ﻫﻴﭻ ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛـﻪ ﭼﻨـﺪ ﺻـﺒﺎﺣﻰ دﻳﮕـﺮ ﻣـﺜﻼً ارﺗـﺶ آﻟﻤـﺎن از ﭘﺎرﻟﻤـﺎن‬ ‫دﺳﺘﻮر ﺑﮕﻴﺮد ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳـﺴﺖ‪ ‬ﻣـﺮدم دﻧﻴـﺎ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻫﻨـﺪيِ‬ ‫»اﺗــﻮلﺳــﺎز« ﺑــﺮ روي زﻣـﻴﻦ زﻧــﺪﮔﻰ ﻣــﻰﻛﻨــﺪ از رﻳـﺸﻪ ﺑــﺴﻮزاﻧﺪ‪ .‬و ﻳـﺎ در‬ ‫ﺣﻤــﻼت ﺿﺪﺗﺮورﻳ ـﺴﺘﻰ ﺻــﻨﺎﻳﻊِ ﺧﻄﺮﻧــﺎك‪» ‬اﺗــﻮلﺳــﺎزيِ« ﻫﻨــﺪ و ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن‬ ‫و اﻳﺮان و ﻏﻴﺮه را ﺑﻪ ﻣﻮﺷﻚ ﺑﺒﻨﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﺎز ﻫـﻢ در ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﻗﻄﻌــﺎت ﻫــﺴﺘﻴﻢ‪ .‬و ﺑــﻰدﻟﻴ ـﻞ ﻧﺒــﻮد ﻛــﻪ اﻣﻴ ـﺮ ﻋﺒــﺎس ﻫﻮﻳ ـﺪا ﭘﻴﻜــﺎن را از‬ ‫اﻧﮕﻠﻴ ـﺴﻰﻫــﺎ ﻣــﻰﺧﺮﻳ ـﺪ‪ .‬ﭼــﺮا ﻛــﻪ اﮔــﺮ روزي زﺑــﺎﻧﻢ ﻻل »اﺗــﻮل« ﺑــﺴﺎزﻳﻢ‬ ‫ﻫﻤــﺎن اﻧﮕﻠﻴـﺴﻰﻫــﺎ و آﻟﻤـﺎﻧﻰﻫــﺎﺋﻰ ﻛـﻪ ﻗــﺒﻼً ﺑــﻪ ﻣــﺎ ﻗﻄﻌــﺎت ﻣــﻰﻓﺮوﺧﺘﻨــﺪ‬ ‫ﻣــﻰآﻳﻨــﺪ و ﭘــﺪرﻣﺎن را در ﻣــﻰآورﻧــﺪ و اﮔــﺮ ﻫــﻢ دﻫــﺎنﻣــﺎن را ﺑــﺎز ﻛﻨ ـﻴﻢ و‬ ‫ﺣﺮﻓﻰ ﺑﺰﻧﻴﻢ آﻧﺎً ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬ ‫ ﭼِﺨ‪‬ﻪ!‬‫اﻟﺒﺘﻪ ﻏﻠﻂ ﻣﻰﻛﻨﻨـﺪ! ﻣـﺎ ﺗـﻮي دﻫـﺎن اﻳـﻦ و آن زدهاﻳـﻢ و ﺳـﺎﺑﻘﺔ ﻣﺒـﺎزراﺗﻰ‬ ‫از ﻋﻬــﺪ »ﻣــﺸﺮوﻃﻴﺖ« دارﻳــﻢ‪ .‬اﻳــﻦ ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ ﻧــﺸﺎن ﻣــﻰدﻫــﺪ ﻛــﻪ اﮔــﺮ‬ ‫ﺧــﺎرﺟﻰ دﻫــﺎنِ ﮔــﺸﺎد و ﺑــﺪﺗﺮﻛﻴﺒﺶ را ﺑــﺎز ﻛﻨــﺪ ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﺷــﻴﺮﻳﻨﻰ ﺑــﻪ‬ ‫دﻫﺎﻧﺶ ﻣﻰﮔﺬارﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﺴﻞ ﻫـﻢ ﻣـﻰﮔـﺬارﻳﻢ و آﺧـﺮ ﺳـﺮ ﻫـﻢ ﻣـﻰﮔـﻮﺋﻴﻢ‪:‬‬ ‫»ﻏﻠــﻂ ﻛــﺮدﻳﻢ«! ﺗــﺎرﻳﺦ ﮔﻬﺮﺑــﺎر و ﭘﺮﺑــﺎر و ﺗــﺮهﺑــﺎر و ﺧــﺸﻜﺒﺎرِ اﻳ ـﺮان ﻫﻤــﻪ‬ ‫ﻧــﺸﺎن از ﻣﺒــﺎرزاﺗﻰ ﭘــﻰﮔﻴ ـﺮ و ﺑــﻰوﻗﻔــﻪ ﺑــﺎ اﺳــﺘﻌﻤﺎر و اﺳــﺘﺜﻤﺎر و ﻣﺤ ـﻴﻂ‬ ‫زﻳﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬و در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﺻـﻼً ﻛﻨـﺎر ﻧﻤـﻰآﺋـﻴﻢ‪ .‬وﻟـﻰ ﭼـﻪ ﻓﺎﻳـﺪه‪ .‬اﮔـﺮ‬ ‫زورﻣﺎن ﻧﺮﺳـﺪ و ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﺑـﺮايﻣـﺎن اﻧﻘـﻼب ﺑﻜﻨﻨـﺪ و ﺳـﻠﻄﻨﺖ وارد ﻛﻨﻨـﺪ و‬ ‫‪١٤‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫دوﻟﺖ‪ ‬اﺻـﻼحﻃﻠـﺐ ﺑﻴﺎورﻧـﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎنِ ﺧـﺎرج از ﻛـﺸﻮر ﺑـﺴﺎزﻧﺪ و ﭼﻨـﻴﻦ و‬ ‫ﭼﻨﺎن ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ راﻫـﻰ ﻧـﺪارﻳﻢ ﺟـﺰ اﻳﻨﻜـﻪ ﺑـﺮوﻳﻢ ﺑـﺎﻻي ﺑـﺮج اﻳﻔـﻞ و در‬ ‫ﻏﺮﺑﺖ از ﻫﻤﺎن ﺑﺎﻻ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮآورﻳﻢ ﻛﻪ‪:‬‬ ‫ ﭘﺪر ﭘﺪر ﺳﮓﺗﺎن ﺑﺴﻮزد‪.‬‬‫ﺗﺎزه ﻓﻜﺮ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﻋـﻮض ﻣـﻰﺷـﻮد؟ ﻗـﻮل ﻣـﻰدﻫـﻢ ﻛـﻪ‬ ‫ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﭘﻴﺶ ﻧﻤـﻰآﻳـﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣـﺰب ﺳـﺎﺑﻖِ »ﺗـﻮده« ﻛـﻪ‬ ‫اﻣــﺮوز ﺑﺎﻳــﺪ اﺳــﻤﺶ را ﺑــﻪ »ﻛــﻮده« ﺗﻐﻴﻴــﺮ داده ﺑﺎﺷــﺪ ﺑــﺎ ﻣــﺎ ﻫﻤــﺪردي‬ ‫ﻣــﻰﻛﻨــﺪ و ﭼﻨــﺪ اﻃﻼﻋﻴــﺔ داغ در ﺣﻤﺎﻳــﺖ از ﺣﻔــﻆ ﺷــﻌﺎﺋﺮِ اﺳــﻼﻣﻰ‬ ‫ﺑﺮايﻣـﺎن ﺻـﺎدر ﻣـﻰ ﻛﻨـﺪ و ﺗـﺎزه اول ﻛـﺎر اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻰﺷـﻮﻳﻢ »ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﺖ‪‬‬ ‫وﻃﻦ ﻓـﺮوشِ ﻣـﺴﻠﻤﺎن و ﻣﻬـﺎﺟﺮ«‪ ،‬و ﺗﻤـﺎم دوﻟـﺖﻫـﺎي ﭼـﭗ و راﺳـﺖ ﻫـﻢ‬ ‫دﻧﺒﺎلﻣﺎن ﻣـﻰﮔﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪ در ﺣـﺎل ﭼـﻪ ﺷـﻜﺮﺧﻮري ﻫـﺴﺘﻴﻢ و اﮔـﺮ‬ ‫ﻗــﺴﻢ و آﻳـﻪ ﺑﺨــﻮرﻳﻢ ﻛــﻪ ﻣــﺎ اﺻـﻼً در زﻧــﺪﮔﻰ رﻧــﮓ ﺷــﻜﺮ ﻫــﻢ ﻧﺪﻳـﺪهاﻳـﻢ‪،‬‬ ‫ﻗﺴﻢاﻣﺎن را ﻗﺒﻮل ﻧﻤـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬و آﺧـﺮ ﻛـﺎر آﻧﻘـﺪر ﭘـﺪرﻣﺎن را در ﻣـﻰآورﻧـﺪ‬ ‫ﺗﺎ زاﻧﻮي ﻏﻢ ﺑﻪ ﺑﻐﻞ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ »ﻏﻠﻂ« ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽـﺔ ﻳـﻚ ﻣﻠـﺖ ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻓﻴﻠـﺴﻮف ﺻـﺎﺣﺐ ﻧـﺎمِ آﻟﻤـﺎﻧﻰ‬ ‫ﻫ‪‬ﮕ‪‬ــﻞ در ﻗﻠــﺐ ﺧــﻮد ﻧــﻮﻋﻰ ﻣﻨﻄــﻖ ﻣــﺪﻓﻮن ﻛــﺮده‪ .‬ﻳﻌﻨــﻰ ﺧﻼﺻـﺔ ﻣﻄﻠــﺐ‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺎر ﻛﻨﻴـﺪ آﺧـﺮ ﺳـﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴـﺪ »ﻏﻠـﻂ ﻛـﺮدﻳﻢ«‪ .‬در اﻳـﻦ ﻧﻘﻄـﻪ اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻤـﺖ ﻫﻮﻳـﺪا ﭘـﻰ ﻣـﻰﺑـﺮﻳﻢ‪ .‬او ﻛـﻪ اﺻـﻼً اﻳﺮاﻧـﻰ ﻧﺒـﻮد و داﺳـﺘﺎن‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻠﻚ و ﻣﻠـﺖ را در ﻋـﺮاق و ﺑﻴـﺮوت ﺑـﻪ درﺳـﺘﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛـﺮد‪ ،‬درﻳﺎﻓـﺖ‬ ‫ﻛــﻪ »ﻏﻠــﻂ ﻛــﺮدم« ﻗــﺴﻤﺘﻰ از ﺗــﺎرﻳﺦ ﻣﺎﺳــﺖ و از اﻳﻨ ـﺮو از اول ﻛــﺎر ﮔﻔــﺖ‬ ‫»ﻏﻠــﻂ ﻛــﺮدم«‪ ،‬و ﻛــﺎرش ﻫــﻢ در اﻳـﻦ ﻣﻤﻠﻜــﺖ ﺧﻴﻠــﻰ ﺧــﻮب ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬در‬ ‫واﻗــﻊ ﻣــﺸﻜﻞِ »ﻗﻄﻌــﺎت« در اﻳ ـﺮان از ﻫﻤــﺎن ﺳــﺎلﻫــﺎيِ ﺷــﺎه وزوزك آﻏــﺎز‬

‫‪١٥‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﻪ راﺣﺘﻰ از دﺳﺘﺶ ﺧﻼﺻﻰ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻣــﺜﻼً وﻗﺘــﻰ ﭼﻨﮕﻴﺰﺟــﺎن آﻣــﺪ و ﺑــﺎ ﻓﺮزﻧــﺪانِ رﺷـﻴﺪش ﭘﻮﺳــﺖ از ﺳــﺮ ﻣﻠــﺖ‬ ‫اﻳﺮان ﻛﻨﺪ اﻳـﻦ ﻣﻨﻄـﻖ ﻗﻄﻌـﺎت را درﺳـﺖ درك ﻛـﺮده ﺑـﻮد‪ .‬ﭘـﻴﺶ ﺧـﻮدش‬ ‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ اﻳـﻦ ﻣﻤﻠﻜــﺖ ﻛــﻪ ﺷﺸــﺼﺪﺳﺎل آزﮔــﺎر اﺳــﺖ دﺳــﺖ ﺗــﺮكﻫــﺎي ﻏﺰﻧــﻮي و‬‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﻰ و ﺳـﻠﺠﻮﻗﻰ و ﻏﻴـﺮه ﻓـﺬاﻟﻚ اﺳـﺖ ﻳـﻚ ﻣـﺪﺗﻰ ﻫـﻢ ﻣﻠـﻚ ﻣـﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ از ﻋﻈﻤﺖ اﻟﻬﻰ ﭼﻴﺰي ﻛﻢ ﻣﻰآﻳﺪ؟‬ ‫اﻳ ـﻦ آدم ﺣــﻖ داﺷــﺖ‪ .‬ﻣــﺎ ﻛــﻪ ﺑــﺮايﻣــﺎن ﻓﺮﻗــﻰ ﻧﻤــﻰﻛــﺮد‪ .‬ﭼــﻪ ﺗــﺮك‪‬‬ ‫ﺳــﻠﺠﻮﻗﻰ ﺗــﻮي ﺳــﺮﻣﺎن ﺑﺰﻧــﺪ ﭼــﻪ ﺗــﺮك‪ ‬ﻣﻐﻮﻟــﺴﺘﺎنِ آﺳـﻴﺎي ﻣﺮﻛــﺰي‪ .‬ﻣــﺎ‬ ‫»ﻏﻠﻂ ﻛـﺮدﻳﻢ« ﺧﻮدﻣـﺎن را ﻣـﻰﮔﻔﺘـﻴﻢ‪ .‬ﺣـﺎﻻ ﻣﻮرﺧـﺎن ﻧﺸـﺴﺘﻪاﻧـﺪ و ﻫـﺰار‬ ‫ﺗــﺎ داﺳــﺘﺎن در آوردهاﻧــﺪ ﻛــﻪ اﮔــﺮ ﭼﻨﮕﻴــﺰ ﻧﻴﺎﻣــﺪه ﺑــﻮد ﻣــﺎ اﻳﺮاﻧﻴــﺎن ﭼــﻪ‬ ‫ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ و ﭼﻪﻫﺎ ﻛﺮده ﺑـﻮدﻳﻢ و ﭼـﻪﻫـﺎ ﺷـﺪه ﺑـﻮدﻳﻢ‪ .‬واﻗﻌﻴـﺖ اﻳـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ل‬ ‫ﻛﻪ ﺧﺒﺮي ﻧﻤـﻰﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦﻫـﺎ ﻫﻤـﻪاش ﺣـﺮف ﻣﻔـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ اﮔـﺮ از او ِ‬ ‫ﻛــﺎر راه‪ ‬درﺳــﺖ زﻧــﺪﮔﻰ‪ ،‬ﻳﻌﻨــﻰ »ﻏﻠــﻂ ﻛــﺮدمِ« ﺳــﻨﺘﻰ و اﺳــﺎﻃﻴﺮي‬ ‫ﺧﻮدﻣــﺎن‪ ،‬رﻳــﺴﻤﺎن ﺣﻴــﺎت ﺑﺨــﺶِ زﻧــﺪﮔﻰ را درﻳﺎﻓﺘــﻪ ﺑــﻮدﻳﻢ ﺧﻴﻠــﻰ‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﻜﺎنﻫﺎيﻣـﺎن ﺗـﺎ ﺣـﺎﻻ ﺑـﻪ ﻛـﺮة ﻣـﺎه ﻫـﻢ ﺻـﺎدر ﺷـﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬و ﻫﻴﭻ اﺷﻜﺎﻟﻰ ﻫـﻢ از ﻧﻈـﺮ ارزي ﻧﺪاﺷـﺘﻴﻢ‪ .‬ﻫـﺮ ﺟـﺎ ﻛـﻢ ﻣـﻰآوردﻳـﻢ‬ ‫از ارز ﺧﻮدﻣــﺎن ﻣــﻰﮔﺬاﺷــﺘﻴﻢ ﻻي درز ﺧﻮدﻣــﺎن و ﺧﻴﻠــﻰ ﻫــﻢ ﺣﺎﻟﻤــﺎن‬ ‫ﺧﻮب ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﻧـﺸﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن اﻳـﻦﻛـﺎر را ﻧﻜـﺮدﻳﻢ و ﻫـﺰار دردﺳـﺮ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺧﻮدﻣﺎن و اﻫﻞ ﻓﺎﻣﻴـﻞ و زن و ﺑﭽـﻪاﻣـﺎن درﺳـﺖ ﻛـﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺣـﺎﻻ ﻫـﻢ ﻫﻤـﺎن‬ ‫ﭼــﻮب را ﻣــﻰﺧــﻮرﻳﻢ ﻛــﻪ ﻧــﻮش ﺟﺎﻧﻤــﺎن ﺑــﺸﻮد‪ .‬از اﻳـﻦ ﭼــﻮب ﺑﻬﺘــﺮ اﺻـﻼً‬ ‫ﺦ داغِ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻣـﺸﺖ و‬ ‫وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﭼـﻮبِ ﺗـﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭼﻤـﺎقِ ﺳـﻨﺖ‪ ،‬ﺳـﻴ ِ‬ ‫ﻟﮕـﺪ‪ ‬آداب و رﺳــﻮم‪ ،‬ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﺳـﻴﻠﻰِ ﮔــﺮم و ﭼــﺴﺒﻨﺎك ﻓﺮﻫﻨــﮓ‪ .‬ﻫﻤــﻪ را‬ ‫‪١٦‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻣــﻰﺧــﻮرﻳﻢ و ﺻــﺪايﻣــﺎن ﻫــﻢ در ﻧﻤــﻰآﻳـﺪ‪ .‬اﮔــﺮ اول ﮔﻔﺘــﻪ ﺑــﻮدﻳﻢ »ﻏﻠــﻂ‬ ‫ﻛــﺮدﻳﻢ«‪ ،‬ﻫﻤــﻪ ﭼﻴ ـﺰ درﺳــﺖ ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬ﻛــﺸﻮرﻣﺎن ﻣﺜــﻞ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻳــﻚ‬ ‫رﺋــﻴﺲ ﺟﻤﻬــﻮرِ ﻣﺎﻓﻴــﺎﺋﻰ و ﻧــﺎﻗﺺاﻟﻌﻘــﻞ داﺷــﺖ‪ .‬ﻣﻤﻠﻜــﺖﻣــﺎن ﻣﺜــﻞ‬ ‫اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﻳــﻚ ﻣــﺸﺖ ﻓﺮاﻣﺎﺳــﻮنِ ﻧﻴﻤــﻪدﻳﻮاﻧــﻪ و ﻛﻠــﻮپﻫــﺎي‬ ‫ﺑﭽــﻪﺑــﺎزي اداره ﻣــﻰﺷــﺪ‪ .‬ﺻــﻨﺎﻳﻊﻣــﺎن ﻣﺜــﻞ آﻟﻤــﺎﻧﻰﻫــﺎي ﻣﺒﺘﻜــﺮ زﻳـﺮ ﻧﻈــﺮ‬ ‫ﺳــﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ ﺑﺎزﺳــﺎزي ﻣــﻰﺷــﺪ‪ .‬و ﻣﺜــﻞ ﻓﺮاﻧــﺴﻮيﻫــﺎي ﺑﻮﮔﻨــﺪو و ﻧﻜﺒــﺖ‬ ‫ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﻣــﻰﺷــﺪﻳﻢ ﺑــﻪ ﭼــﺮخ ﭘــﻨﺠﻢِ اراﺑ ـﺔ ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺟﻬــﺎﻧﻰ و ادﻋــﺎي‬ ‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻫﻢ ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﺷﺪ؟‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﻛﺎري ﺑﺎ زوﻟﻜﺔ ﻃﻨﺎز داﺷـﺘﻴﻢ و ﻧـﻪ ﺷـﺐﻫـﺎ را ﺑﺎﻳـﺪ در آﻏـﻮش ﺧـﺪا‬ ‫ﺑﻴ ـﺎﻣﺮز ﻫﻮﻳ ـﺪا ﺑــﻪ ﺳــﺮ ﻣــﻰآوردﻳ ـﻢ‪ .‬ﻋــﺰت داﺷــﺘﻴﻢ و اﺣﺘــﺮام داﺷــﺘﻴﻢ و‬ ‫ﺧﻴﻠــﻰ ﭼﻴﺰﻫــﺎي دﻳﮕــﺮ داﺷــﺘﻴﻢ و ﺑﻌــﻀﻰ ﭼﻴﺰﻫــﺎ را ﻫــﻢ ﻧﺪاﺷــﺘﻴﻢ‪ .‬آن‬ ‫ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻰ ﻛﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺎد ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻴﻠﻰﻫﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮزﻧــﺪانﻣــﺎن در اﻳــﻦ ﭘﻬﻨــﺔ ﮔﻴﺘــﻰ ﺑﺠــﺎي ﺟﺎروﻛــﺸﻰ در آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺗﺒــﺪﻳﻞ‬ ‫ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮفﻫﺎي وﻃﻨـﻰ و ﻫـﺮ ﻛﺪاﻣـﺸﺎن ﺑـﺎ ﻓـﺮوش »ﻗﻄﻌـﺎت« ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧـﺎرج ﻛﻠـﻰ ﭘـﻮل ﺑـﻪ ﺟﻴـﺐ زده و ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻗﺘـﺼﺎدداﻧﺎنِ ﻫـﺎروارد و‬ ‫ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ ﺻـﺪﻫﺎ ﻛﺘـﺎب در ﺑـﺎره ﻋﻠـﻢ ﺗﺠـﺎرت ﭼـﺎپ ﻣـﻰﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺮدم ﻫـﻢ‬ ‫اﻳــﻦ ﻗﻄﻌــﺎت‪ ‬ﻓﺮﻫﻨﮕــﻰ را ﻣــﻰﺧﺮﻳﺪﻧــﺪ و ﻛﺎﺳــﻪﻟﻴــﺴﺎن ﻫــﻢ ﻣﺮﺗﺒــﺎً در‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎيﺷﺎن ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﭘـﻮل ﻗﻄﻌـﺎت ﭼـﺎپ ﻣـﻰﺷـﺪ از اﻳـﻦ آﺛـﺎرِ ﺑـﻪ »ﻳـﺎد‬ ‫ﻣﺎﻧﺪﻧﻰ« ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪا وﻛﻴﻠﻰ‪ ،‬ﺑﺪ ﺑﻮد؟‬ ‫ﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺧﻴﻠﻰ ﻫﻢ ﺧـﻮب ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﺠـﺎي اﻳﻨﻜـﻪ ﺑﭽـﻪاﻣـﺎن روﺿـﻪﺧـﻮانِ‬ ‫ﻣــﺴﺠﺪ‪ ‬ﺳــﺮ ﻛﻮﭼــﻪ ﺷــﻮد ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﻣــﻰﺷــﺪ ﺑــﻪ ﻓﻴﻠــﺴﻮف‪ ‬ﻋﻠــﻮم در ﺳــﻮرﺑﻦ‬ ‫ﺗﻬﺮان‪ .‬روﺿﻪﻫـﺎياش را ﭼـﺎپ ﻣـﻰﻛﺮدﻧـﺪ و ﻫـﺰار ﻫـﺰار ﻣـﻰﻓﺮوﺧﺘﻨـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻠﺖﻫﺎﺋﻰ ﻛـﻪ از ﺣﻜﻤـﺖ »ﻏﻠـﻂ ﻛـﺮدم« ﺑـﻰﺧﺒـﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺜﻼً زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬ ‫‪١٧‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺣﺎج ﻣﻤﺪ‪ ‬ﺳﺒﺰي ﻓـﺮوش ﻛـﻪ ﺻـﺪاي ﺧﻮﺷـﻰ ﻫـﻢ داﺷـﺖ ﻟﻨـﮓاش را ﺟﻤـﻊ‬ ‫ﻣـــﻰﻛـــﺮد و ﻣﺜـــﻞ ﺧـــﺮوسِ ﻫﻤـــﺴﺎﻳﻪ ﺳـــﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﺑﻌـــﺪازﻇﻬﺮ ﺻـــﺪاﻳﺶ را‬ ‫ﻣﻰاﻧﺪاﺧﺖ آﻧﺠـﺎﻳﺶ و ﻧﻌـﺮه ﻣـﻰﻛـﺸﻴﺪ‪» ،‬اﻟّﻠـﻪ اﻛﺒـﺮ«‪ ،‬ﻓﺮزﻧـﺪ ﺷـﻤﺎ ﻫﻤـﻴﻦ‬ ‫اﷲ اﻛﺒــﺮ را در ﺗﺮﻳﺒــﻮن داﻧــﺸﮕﺎه‪ ‬ﺗﻬﺮاﻧــﻰ ﻛــﻪ ﻫــﺎروارد ﺷــﺪه ﺑــﻮد از ﺣﻠﻘــﻮم‬ ‫ﺑﻴﺮون ﻣﻰداد و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ اﺻــﻮلِ اﻗﺘــﺼﺎد آزاد از اول ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﻓﺮدﻳــﺖ و اﺣﺘــﺮام ﺑــﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴــﺖ و‬‫زدن ﺗﻮي دﻫﺎن ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﺖﻫـﺎ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴـﺴﺖﻫـﺎ و دﻳﮕـﺮ اﻳـﺴﺖﻫـﺎ و ﺗﻤـﺎم‬ ‫اﻳــﺴﻢﻫــﺎ ﺷــﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘــﻪ و راه دﻳﮕــﺮي ﻧﺪارﻳــﺪ ﺟــﺰ آﻧﻜــﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴــﺪ »ﻏﻠــﻂ‬ ‫ﻛﺮدم«‪ .‬و اﷲ و اﻛﺒﺮ!‬ ‫ﭼﻘﺪر ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻮد اﻳﻦ روزﮔﺎر‪ .‬زﻣﺎﻧﻴﻜـﻪ ﻗﻄﻌـﺎت در ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎ ﺑـﺮ ﻣـﺎ ﺣـﺎﻛﻢ‬ ‫ﻣـﻰﺷـﺪ و ﻣــﺎ ﻣﺤﻜـﻮم ﺑــﻮدﻳﻢ ﺑـﻪ ﭘﻴـﺮوي از ﻗﻄﻌـﺎت و ﺧﻮدﻣــﺎن ﻣـﻰﺷــﺪﻳﻢ‬ ‫ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻛﻪ ﻫـﺮ ﺟـﺎ ﻛـﻢ ﻣـﻰآوردﻧـﺪ ﻣـﺎ را ﻣـﻰﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﺠـﺎ‪ .‬ﻣـﻴﺦ‪،‬‬ ‫ﺳ ـﻴﺦ‪ ،‬ﻣــﺄﻣﻮرِ ﺷــﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬آﺑﺪارﺑﺎﺷــﻰ‪ ،‬ﺧﻴ ـﺎط‪ ،‬ﭘﻠ ـﻴﺲ‪ ،‬ﺳــﺮﺑﺎز ﭼــﻪ ﻓﺮﻗــﻰ‬ ‫ﻣﻰﻛﺮد؟ ﻣـﻰرﻓﺘـﻴﻢ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن از ﺻـﺒﺢ ﺗـﺎ ﺷـﺐ ﺣـﺸﻴﺶِ اﻓﻐـﺎﻧﻰ ﻛـﻪ در‬ ‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻫﻢ ﻧﻤﻰدﻳﺪﻳﻢ ﻣـﻰﻛـﺸﻴﺪﻳﻢ و ﺳـﺮ ﺻـﺒﺢ ﻫـﻢ ﺑﺠـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ‬ ‫ﺷـــﺪن از آﻏـــﻮش ﻛﺜﻴـ ـﻒ‪ ‬ﻣﺮﺣـــﻮم ﺷـ ـﺮﻳﻒ اﻣـــﺎﻣﻰ در ﺑـــﺎزوان ﻳﻜـــﻰ از‬ ‫ﻓﺎﺣــﺸﻪﻫــﺎي ﺑﺨــﺖ ﺑﺮﮔــﺸﺘﻪ اﻓﻐــﺎن ﻛــﻪ ﺑــﺮاي ﺳ ـﻴﺮ ﻛــﺮدن ﺷــﻜﻢ ﺳــﻪ ﺗــﺎ‬ ‫ﺑﭽﻪاش ﺑﻮي ﮔﻨـﺪ‪ ‬ﻧﻔـﺲ ﻣـﺎ و ﭼﻨـﺪ ﺗـﺎ از ﻫـﻢﺳـﻨﮕﺮيﻫـﺎي ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮي‬ ‫را ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﺸﻢ ﺑـﻪ ﺻـﺒﺤﺪم ﻣـﻰﮔـﺸﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﻘـﺪر ﺧﻮﺷـﺒﺨﺖ‬ ‫ﺑــﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻗﻄﻌــﺎتﻣــﺎن در ﺗﻤــﺎم دﻧﻴ ـﺎ از ﺳــﺮ و ﻛﻠ ـﺔ ﻣــﺮدم ﺑــﺎﻻ ﻣــﻰرﻓ ـﺖ و‬ ‫»ﺗﻜﻨﻮﻟــﻮژي«‪ ،‬ﺑﺒﺨــﺸﻴﺪ »ﻓﻨــﺎوري« ــ ﭘﺎرﺳــﻰ را ﭘــﺎس ﻣــﻰدارﻳـﻢ ـ ﻫــﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺻﺎدر ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛـﻪ »ﻣـﻢ ﺟﻌﻔـﺮ« ﺧﻮدﻣـﺎن ﺣـﻖ داﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﻰﺧـﻮد ﺑـﻪ اﻳـﻦ آدم‬ ‫ﻧﻤﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﻢ ﺟﺮﻳﻜﺴﻮن‪ .‬اﻳـﻦ اﺳـﻄﻮرة ﺷـﻬﺎﻣﺖ و ﻓـﺪاﻛﺎري ﺗـﺎ ﺣـﺪي ﺑـﻪ‬ ‫واﻗﻌﻴﺎت اﻳـﻦ ﺟﻬـﺎن دﺳـﺖ ﭘﻴـﺪا ﻛـﺮده و ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﭘـﺴﺘﺎن ﭘـﻨﺞ ﻣﻨـﻰِ‬ ‫زوﻟﻜــﻪ را ﺷــﺐﻫــﺎ دﻫــﺎﻧﺶ ﻣــﻰﮔــﺬارد‪ ،‬ﻣــﻰداﻧــﺪ ﻛــﻪ درد از ﻛﺠﺎﺳــﺖ‪.‬‬ ‫ﺑــﻰﺧــﻮد ﻧﻴ ـﺴﺖ ﻛــﻪ در ﭼــﺸﻤﺎﻧﺶ ﺳــﺮ ﺻــﺒﺢ ﻧــﻮرِ ﻣﺠﻠــﺲ ﺷﺎﻫﻨــﺸﺎﻫﻰ‬ ‫ﻣﻰدرﺧﺸﺪ‪ .‬ﻣﻰﻣﻜﺪ و ﻓﺤـﺶ ﻣـﻰدﻫـﺪ‪ .‬وﻟـﻰ ﻣﮕـﺮ زوﻟﻜـﻪ ول ﻛـﻦ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﮔــﺮ ﻣــﻢ ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن ﻧﻜﻨــﺪ‪ ،‬وﻟــﺶ ﻣــﻰﻛﻨــﺪ‪ .‬ﻣــﻰرود ﻳﻜــﻰ از اﻳــﻦ‬ ‫آﻓﺮﻳﻘــﺎﺋﻰﻫــﺎي ﻧــﺮهﺧــﺮ را ﻛــﻪ ﻣﺜــﻞِ ﺷــﻴﺮِ ﺻــﺤﺮاﺋﻰ روزي ﺻــﺪﺑﺎر اﻧــﺰال‬ ‫ﻣﻰﻛﻨﺪ ﮔﻴـﺮ ﻣـﻰآورد و ﺑـﺎ او ﻗﻄﻌـﺎت ﻣـﻰرود‪ .‬ﺗـﺎ ﭼـﺸﻢ ﻫـﺮ ﭼـﻪ اﻳﺮاﻧـﻰ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻮر ﺷﻮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻓﻜـﺮ ﻛـﺮدهاﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻣﺮدﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً آنﻫـﺎﺋﻰ‬ ‫ﻛﻪ »ﻏﻠﻂ ﻛﺮدم« ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ ﻓـﻼنﺷـﺎن ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﻤـﻰﺷـﻮد؟ اﻳـﻦ اﻳﺮاﻧﻴـﺎن‬ ‫اﺻ ـﻼً ﺧﻴﻠــﻰ ﭘــﺮ ﻣــﺪﻋﺎ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ درد ﻫ ـﻴﭻﻛــﺎري ﻧﻤــﻰﺧﻮرﻧــﺪ‪ .‬ﻣــﻦ‬ ‫ﻳﻮاش ﻳﻮاش ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺳـﻴﺪهام ﻛـﻪ ﺷـﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ دﻳﮕـﺮ از اﺳـﺮار‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫از ﺗــﺎرﻳﺦ ﺑﺎﻳ ـﺪ درس ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬و ﺑــﻪ اﻳ ـﻦ ﺳــﺎدﮔﻰﻫــﺎ ﻫــﻢ ﻧﻤــﻰﺷــﻮد درس‬ ‫ﮔﺮﻓــﺖ‪ ،‬درس درﺳــﺖ را ﺑﺎﻳــﺪ در ﻫﻤــﺎن روﺿــﻪﺧــﻮاﻧﻰﻫــﺎي ﺳــﻮرﺑﻦ و‬ ‫ﻫــﺎروارد ﺑﺨﻮاﻧﻴ ـﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺠــﺎﺋﻰ ﻛــﻪ از ﻫــﺮ ﻛﺠــﺎ ﻛــﻢ ﻣــﻰآورﻧــﺪ ﻣــﻰﮔﺬارﻧــﺪ‬ ‫داﻧﺸﺠﻮ را ﺗﻮي ﭼﺎه‪ ‬ﺧـﻼ‪ .‬ﺗﻌﺠـﺐ ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ؟ ﺣـﻖ دارﻳـﺪ‪ ،‬وﻟـﻰ ﺑﺎﻳـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺣــﺪودي از ﻣﻜﺎﻧﻴــﺴﻢِ آﻣــﻮزش و ﭘــﺮورش )ﻳﻌﻨــﻰ ﺳــﺎزوﻛﺎر( ﺻــﺤﺒﺖ ﺑــﻪ‬ ‫ﻣﻴـﺎن ﺑﻴـﺎورﻳﻢ ﺗــﺎ ﻫﻤــﻪ راﺿــﻰ ﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬آﻣــﻮزش را از زﻣــﺎنِ اﻣﻴﺮﻛﺒﻴـﺮ ﺟــﺎن‬ ‫ﻣﻄﺮح ﻛـﺮدﻳﻢ‪ .‬در آن روز و روزﮔـﺎر اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻮاد ﭼـﻪ ﻛـﺎرﻫـﺎ‬ ‫ﻣﻰﺷـﻮد ﻛـﺮد آﻧﻘـﺪر ﻣﻬـﻢ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺳـﻮاد ﺑـﻪ ﺧـﻮدي ﺧـﻮد اﻫﻤﻴـﺖ داﺷـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑـﻰﺳــﻮادي ﺧــﺪا را ﺷــﻜﺮ آﻧﻘـﺪر زﻳـﺎد ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺳـﻮاد ﻣﺮﻫﻤــﻰ ﺑــﻮد ﺑــﺮ ﻫــﺮ‬ ‫دردي‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻫﻤــﻪ ﺳــﻌﻰ ﻣــﻰﻛﺮدﻧــﺪ »ﺑﺎﺳــﻮاد« ﺷــﻮﻧﺪ‪» .‬ﺑﺎﺳــﻮادي«‬

‫‪١٩‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻧﻌﻤﺘﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ارزاﻧـﻰ ﻫـﺮ ﻛـﺴﻰ ﻧﻤـﻰﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺳـﺮي در ﺳـﺮﻫﺎي اﻋﻴـﺎن‬ ‫و اﺷﺮاف ﻣﻰداﺷﺘﻰ‪ .‬ﻳـﻚ ﭘﺎﻳـﺖ ﻳـﺎ ﺷـﺎﻳﺪ ﻫـﺮ دو ﭘﺎﻳـﺖ ﻫـﻢ ﺑﺎﻳـﺪ در درﺑـﺎر‬ ‫و آﺷــﭙﺰﺧﺎﻧﺔ درﺑــﺎر و ﺣﺮﻣــﺴﺮاي ﻗﺎﺟــﺎر و اﺣﻴﺎﻧــﺎً ﻃﻮﻳﻠــﺔ ﺳــﻔﺎرت ﻛﺒــﺮايِ‬ ‫اﻧﮕﻠ ـﻴﺲ و روس و ﻋﺜﻤــﺎﻧﻰ ﭘﻴ ـﺪا ﻣــﻰﺷــﺪ‪ .‬در اﻳ ـﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ ﻣــﻰﺗﻮاﻧــﺴﺘﻰ‬ ‫اﻣﻴﺪوار ﺑﺎﺷﻰ ﻛﻪ ﺑﺎﺳﻮاد ﻣﻰﺗﻮان ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﻛـﻪ اﮔـﺮ ﺑﭽـﺔ ﺧـﻮﺑﻰ‬ ‫ﺑــﻮدي و ﭘﺎﭘﺎﺟــﺎن ﻗﺎﺟــﺎر از ﭼــﺸﻢ و اﺑﺮوﻳــﺖ ﺧﻮﺷــﺶ ﻣــﻰآﻣــﺪ اﻣــﻮر‬ ‫ﺗﺤــﺼﻴﻼت و ﻗــﺮان ﺧﻮاﻧــﺪن ﺗــﺮا ﻣــﻰداد ﺣــﺎج ﻣﻤ ـﺪ‪ ‬ﺟﻌﻔﺮﺑﺎﺷــﻰ ﻛــﻪ ﺟــﺪ‬ ‫ِﺑﺰرگ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻢ ﺟﻌﻔﺮ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻳــﺸﺎن ﺑــﻪ ﻫــﺮ ﺗﺮﺗﻴﺒــﻰ ﺑــﻮد ﺑــﺮاي ﺟﻠــﺐ ﺗﻮﺟــﻪ ﭘﺎﭘﺎﺟــﺎن ﻗﺎﺟــﺎر ﻛــﺎري‬ ‫ﻣﻰﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪ از ده ﺳـﺎل ﻗﺮاﺋـﺖ ﻗـﺮان و ﺷـﺮﻋﻴﺎت ﻣـﻰﺗﻮاﻧـﺴﺘﻰ ﻳـﻚ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﺑﻨﻮﻳﺴﻰ‪:‬‬ ‫» ﻗﺮﺑــﺎن ﻧــﻮرِ ﻗــﺪﻣﺖ و ﻗــﺪ و ﺑــﺎﻻي ﺳــﺮوِ ﭘــﺮ ﮔﻬــﺮت‪ ،‬ﺑﻨــﺪه ﺑــﻰﭘﻨــﺎه ﺣــﺎج‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻌﻠﻰ ﺧﺎك‪ ‬ﭘﺎي‪ ،‬ﺧﺎك ﺗﺮﺑﺖ اﺑﻮيِ ﮔﺮاﻧﻘﺪرت ‪« ...‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي ﺗﻌﺎرﻓـﺎت و ﻣﺰﺧﺮﻓـﺎت ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮ ﻫـﻢ ردﻳـﻒ ﻣـﻰﻛﺮدﻳـﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﻣﻰرﺳﻴﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻪ ﻣﺜﻼً اﻳﻦ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫» ﺑﻨــﺪه زاده را ﻓﺮﺳــﺘﺎدهاﻳــﻢ ﺣــﻀﻮر ﭘــﺮ ﻋﻈﻤــﺖات‪ ،‬ﻛــﻪ دوﻟﭽــﻪ را آب‬ ‫ﻛﺮده و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣـﻦ ﺧـﺎك ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﻛـﻪ در ﺳـﺮ ﺑﻴﻨـﻪ ﺑـﻰآب اﻓﺘـﺎدهام ﺑﺮﻳـﺰد‪.‬‬ ‫ﻓــﺪاي ﺧــﺎك‪ ‬ﭘــﺎي ﮔﻬﺮﺑــﺎرت! اﻳ ـﻦ ﺑﻨــﺪة ﺑــﻰﻣﻘــﺪار ﻛــﻪ ﻧــﺪارد از ﺧﺪاوﻧــﺪ‬ ‫ﻣﻨﺎن آرزوﺋﻰ ﺟﺰ اﺑﻬﺖ ﺷﺎلِ اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت ﻗﺪرﻗﺪرت و واﻻ ﻗﺪﻣﺖ‪« ... ‬‬ ‫ﺑﻌﻠﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ وراﺟـﻰﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﺑﻨـﺪه زاده و ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻳـﻚ دوﻟﭽـﻪ‬ ‫آب ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻢﺻﺎدقِ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٢٠‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﻳﻦ را آﻧﻮﻗﺖﻫﺎ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳـﻮاد‪ .‬ﻳـﺎد ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن اﻣـﺮوز ﺑـﻪ اﻳـﻦﻛﺎرﻫـﺎ‬ ‫ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ وراﺟﻰ‪ .‬ﻋﺠﻴﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺸﺮ ﺗـﺎ اﻳـﻦ اﻧـﺪازه ﻋـﻮض ﺷـﺪه‪ .‬در‬ ‫آن دوره ﺳــﻮاد آﻧﻘــﺪرﻫﺎ ارزش ﻣــﺎدي ﻧﺪاﺷــﺖ‪ .‬ﺑﻴ ـﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒــﻪ ﻓﺨﺮﻓﺮوﺷــﻰ‬ ‫و ﻗﻤﭙﺰ در ﻛﺮدن در ﻣﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻛـﺎري ﻛـﻪ ﻣـﻰﺷـﺪ ﺑـﺎ ﺳـﻮاد اﻧﺠـﺎم داد ﻫـﻢ‬ ‫زﻳﺎد ﻣﻬﻢ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﻣﻜﺎﻟﻤـﺎت و ﻣﺮاﺳـﻼت و ارﺗﺒﺎﻃـﺎت و دﻳﮕـﺮ اﻧـﻮاع‬ ‫آت و ﻣــﺎت و ﺟــﺎت‪ ،‬ﻫﻤــﻪ ﻧﻴـﺰ ﺑــﺮاي ﻫﻤــﺎن »ﭼــﺴﻰآﻣــﺪنﻫــﺎ« ﺑــﻮد و ﻧــﻪ‬ ‫ﭼﻴـﺰ دﻳﮕــﺮ‪ .‬از اﻳﻨـﺮو وﻗﺘــﻰ اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮﺟــﺎن ﻣﺪرﺳــﻪ درﺳــﺖ ﻛــﺮد و اﺳــﻤﺶ‬ ‫را ﮔﺬاﺷــﺖ داراﻟﻔﻨــﻮن ﻫﻤــﻪ ﺑــﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻣﻬــﻢ رﺳـﻴﺪﻧﺪ ﻛــﻪ اﻟﺤــﻖ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻜــﺎن ﺧﺎﻧــﺔ ﻓﻨــﻮن ﺑﺎﻳــﺪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨــﻰ ﭼﻴــﺰي ﻛــﻪ آن وﻗــﺖ اﺻــﻼً در‬ ‫ﻣﻤﻠﻜﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧـــﺔ ﻓﻨـــﻮن ﭼﻴـــﺰ ﺳـــﺎدهاي ﻧﺒـــﻮد‪ ،‬و ﻓﻨـــﻮن را ﺟﻤﺎﻋـــﺖ ﭘﺪﻳـــﺪهاي‬ ‫ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از آﺳﻤﺎن ﻣﻰآﻳـﺪ‪ .‬ﻓﻜـﺮ ﻣـﻰﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺜﻼً اﻳـﻦ ﻣﻬﻨـﺪسِ‬ ‫آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻮي ﮔﻨﺪ ﻋﺮﻗﺶ ﻧـﺼﻒ‪ ‬ﻣـﺮدم ﺑﻨـﺪرﮔﺰ را ﺧﻔـﻪ ﻛـﺮده ﻛـﺎري ﺑﻠـﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﻛـﻪ دﻳﮕـﺮان ﻧﻤـﻰﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻳـﺎد ﺑﮕﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻤـﻰداﻧـﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ او ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫ﻛﺎري ﺑﻠﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﺷـﻮد ﻳـﺎد ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ وﻗﺘـﻰ ﻫـﻢ ﻛـﻪ ﻳـﺎد ﮔﺮﻓﺘـﻰ‬ ‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺗـﻮ آﻟﻤـﺎﻧﻰ ﻧﻴـﺴﺘﻰ ﺣـﻖ ﻧـﺪاري آن ﻛـﺎر را اﻧﺠـﺎم دﻫـﻰ‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺔ » ﻗﻄﻌﺎت« ﺑﺎز ﻫﻢ دارد از دور ﭘﻴﺪا ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳــﻰ و ﭘﺰﺷــﻜﻰ در آن دوره ﺟــﺰو ﻋﻠــﻮم واﻻيِ ﻣــﺎﻓﻮق ﺑــﺸﺮي ﺑــﻪ‬ ‫ﺣﺴﺎب ﻣﻰآﻣﺪ و دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻫـﻢ اﺻـﻼً ﻋﻠـﻢ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬ ‫رﺳ ـﻴﺪﻧﺪ ﻛــﻪ ﻣــﺜﻼً ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ ﻧﻮﻳ ـﺴﻰِ ﻛــﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻫــﻢ ﻋﻠــﻢ اﺳــﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘــﻪ ﻋﻠــﻢ‬ ‫ﻧﻴــﺴﺖ‪ ،‬ﻓــﻦ اﺳــﺖ و آن ﻗــﺪر ﻣــﺴﺨﺮه اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻓﻘــﻂ ﺧﺮﻓــﺖﺗــﺮﻳﻦ‬ ‫آدمﻫــﺎي دﻧﻴــﺎ ﺑــﻪ آن ﻣــﻰﭘﺮدازﻧــﺪ‪ .‬رﻓﻴﻘــﻰ ﻣــﻰﮔﻔــﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ رﻳــﺰي‬

‫‪٢١‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻣﺮوزه ﻣﺜﻞ ﻓـﺮشﺑـﺎﻓﻰ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﺻـﺪ ﻧﻔـﺮ آدم را ﻣـﻰﮔﺬارﻧـﺪ‬ ‫ﭘﺸﺖ دﺳﺘﮕﺎه و ﻳﻚ ﻧﻔﺮ داد ﻣﻰزﻧﺪ‪:‬‬ ‫ ﺷﺶﺗﺎ ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺑﻪ ﻫﻔﺖ!‬‫و ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﻗــﺎﻟﻰ را ﻣــﻰﺑﺎﻓﻨــﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ را ﺗﻘــﺪﻳﻢ ﺟﺎﻣﻌــﺔ ﺑــﺸﺮي‬ ‫ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬وﻟــﻰ ﺧــﻮب‪ ،‬زﻣــﺎﻧﻰ ﻛــﻪ ﺳــﻮاد و ﻳ ـﺎ ﺳــﻮادآﻣﻮزي ﻧــﺎن و آﺑــﻰ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ ﻫﻤﺔ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﻣـﺎ ﺗﺒﺮﻳـﻚ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ‪ :‬ﺑـﻪ ﺑـﻪ! ﻣﺎﺷـﺎاﷲ ﺷـﻤﺎ اﻳﻨﻘـﺪر‬ ‫ﻓﻬﻤﻴــﺪه ﻫــﺴﺘﻴﺪ و »داري« درﺳــﺖ ﻛــﺮدهاﻳــﺪ ﻛــﻪ ﻫﻤــﺔ ﻓﻨــﻮن را در آن‬ ‫ﻳﻚﺟﺎ ﺟﺎي دادهاﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻰداﻧـﺴﺘﻴﻢ آﻧﭽﻴـﺰي ﻛـﻪ درﺳـﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ واﻗﻌـﺎً ﻫﻤـﺎن »دار« اﺳـﺖ و‬ ‫ﻃﻨــﺎﺑﺶ ﻗــﺮار اﺳــﺖ ﭼﻨــﺪ دﻫــﻪ ﺑﻌــﺪ ﺣــﺴﺎﺑﻰ ﺑﻴﺎﻓﺘــﺪ ﮔــﺮدنﻣــﺎن و ﭘــﺪر‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺑﭽﻪ را در ﺑﻴﺎورد‪.‬‬ ‫ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻌﺪ وﻗﺘﻰ ﻣﻌﻠﻮم ﺷـﺪ ﻛـﻪ »دار« و »ﻓـﻦ« را ﻧﻤـﻰﺗـﻮان ﺑـﺪون اﺟـﺎزة‬ ‫»ارﺑــﺎب« ﻛــﻪ ﻣﻌﻤــﻮﻻً در ﺳــﻔﺎرت اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن و روﺳـﻴﻪ ﺗــﺸﺮﻳﻒ داﺷــﺘﻨﺪ ﺑــﻪ‬ ‫ﭘﻮل و ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺑـﻪ اﺳـﺘﻘﻼل و ﺑـﻪ ﺧﻴﻠـﻰ ﭼﻴﺰﻫـﺎي ﺑـﻪ درد ﺑﺨـﻮر دﻳﮕـﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ آﻧﺎً ﻋﻮض ﺷﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺻﻮرت ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪.‬‬ ‫اﻧﻘــﻼبِ داﻧــﺸﮕﺎﻫﻰ و داﻧــﺸﮕﺎه و ﻣﺤــﺼﻞ اﻋﺰاﻣــﻰ‪ ،‬ﺑﺒﺨــﺸﻴﺪ »اﺧﺮاﺟــﻰ«‬ ‫درﺳــﺖ ﺷــﺪ و ﻳـﻚ ﻣﺮﺗﺒــﻪ دﻧﻴـﺎ و ﻋــﺎﻟﻢ و آدم ﻛﻮﻓــﺖﺷــﺎن را رﻳﺨﺘﻨــﺪ ﺳــﺮ‬ ‫ﻣـﺮدم اﻳـﺮان‪ .‬ﻣﺮدﻣــﻰ ﻛـﻪ ﻧــﺎن ﻧﺪاﺷــﺘﻨﺪ ﺑﺨﻮرﻧـﺪ و از زورِ ﻓﻘﺮﻓﺮﻫﻨﮕــﻰ ﺑــﻪ‬ ‫ﭘﺮﺳــﺘﺶِ ﺧــﺮ و ﮔﻮﺳــﺎﻟﻪ‪ ،‬اﻣــﺎم و آﺧﻮﻧــﺪ و ﺷــﺎﻫﺰاده ﻣــﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧــﺪ دﺳــﺘﻪ‬ ‫دﺳــﺘﻪ ﺑــﺎ ﭼﻤــﺪانﻫــﺎﺋﻰ ﭘــﺮ از ﭘــﺴﺘﻪ ﺧﻨــﺪان و ﮔـﺰِ اﻧﮕﺒـﻴﻦ راه اﻓﺘﺎدﻧــﺪ ﺑــﻪ‬

‫‪٢٢‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫دور اﻳـﺮان و ﺑــﻪ دور دﻧﻴـﺎ ﻛــﻪ ﻣــﺮدم ﺟﻬــﺎن ﭼــﻪ ﻧﺸــﺴﺘﻪاﻳـﺪ‪» :‬اﻳـﺮان آﺑــﺎد‬ ‫ﺷﺪ و ﻣﺎ داﻧﺸﺠﻮ ﻫﺴﺘﻴﻢ!«‬ ‫اﮔــﺮ ﻫــﻢ ﻛــﺴﻰ از اﻳــﻦ ﺷــﻜﺮﺧﻮريﻫــﺎ ﻣــﻰﻛــﺮد و ﻣــﻰﮔﻔــﺖ ﻛــﻪ اﻳــﻦ‬ ‫ﺗﺤـﺼﻴﻼت ﺛﻤـﺮش ﺑـﺮاي ﻣﻤﻠﻜـﺖ ﭼﻴـﺴﺖ؟ ﺗـﻮي دﻫـﺎﻧﺶ ﻣـﻰزﻧﺪﻧـﺪ ﻛــﻪ‪:‬‬ ‫»ﺑﻰﺳﻮادي را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻰﺳﻮادي ﻧﻤﻰﺗﻮان از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد!«‬ ‫ﺣــﻖ داﺷــﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟــﻰ ﻣﻤﻠﻜــﺖ را ﻣــﻰﺷــﻮد ﺑــﺎ ﺳﻮءﺳﻴﺎﺳــﺖ از ﺑــﻴﻦ ﺑــﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮدﻧﺪ و دﻳﺪﻳﻢ ﻛـﻪ ﭼـﻪ ﺧـﻮب ﻫـﻢ از ﺑـﻴﻦ ﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺗـﺮوﻳﺞِ ﻋﻠـﻮم و‬ ‫ﻓﻨﻮن و ﻧﻮآوري و ﻧﻮعدوﺳـﺘﻰ رﻳﺪﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻣﻤﻠﻜـﺖ ﺑـﻮد‪ .‬اﺳـﻤﺶ را‬ ‫ﮔﺬاﺷــﺘﻨﺪ اﺻــﻼﺣﺎت ارﺿــﻰ‪ ،‬در واﻗــﻊ ﻧﻈــﺎم ﺳــﻨﺘﻰ ﻗــﺪرت در اﻳ ـﺮان را از‬ ‫ﻫﻢ ﻓﺮوﭘﺎﺷﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫـﺮ وﻗـﺖ ارﺑـﺎب وﻗـﺖ را ﻣﻨﺎﺳـﺐ داﻧـﺴﺖ ﻛـﺸﻮر را ﺑـﻪ‬ ‫آن ﺻﻮرﺗﻰ ﻛـﻪ ﻣﺎﻳـﻞ اﺳـﺖ از ﻫـﻢ ﻣﻨﻔﺠـﺮ ﻛﻨـﺪ‪ .‬داﻧـﺸﮕﺎهﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻰ ﻣﺤـﻞ روﺿـﻪﺧـﻮاﻧﻰ ﺑـﺮاي ﻧـﺴﻞ‬ ‫ﺟﻮان‪ .‬ﺣـﺎﻻ ﺑـﺮ ﻣـﻰﮔـﺮدﻳﻢ ﺳـﺮ اوﻟـﻴﻦ ﺳـﺌﻮاﻟﻰ ﻛـﻪ ﻣﻄـﺮح ﻛـﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭼـﺮا‬ ‫داﻧﺸﺠﻮ را در ﺧﻼ ﻣﻰاﻧﺪازﻧﺪ؟‬ ‫داﻧــﺸﺠﻮ ﻛﻴــﺴﺖ‪ ،‬ﻛــﺎرش ﭼﻴــﺴﺖ و ﺛﻤــﺮش ﭼﻴــﺴﺖ؟ ﺟــﻮاب ﺑــﻪ اﻳــﻦ‬ ‫ﺳــﺌﻮال ﺧﻴﻠــﻰ ﻣــﺸﻜﻞ اﺳــﺖ‪ .‬داﻧــﺶﭘﮋوﻫــﻰ ﺑــﺪ ﻧﻴــﺴﺖ وﻟــﻰ داﻧــﺸﺠﻮ‬ ‫داﻧــﺶ»ﺟــﻮ« ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬داﻧــﺸﺠﻮ ﻋﻨــﺼﺮي اﺳــﺖ از ﻳـﻚ ﻫــﺮم ﭘـﻴﺶ ﺳــﺎﺧﺘﺔ‬ ‫اﺟﺘﻤــﺎﻋﻰ‪ ،‬ﻋــﻀﻮي اﺳــﺖ از ﺟﺎﻣﻌــﻪاي ﻛــﻪ در آن ﺑــﺮاي ﻫــﺮ ﻋﻨــﺼﺮي‬ ‫ﻧﻘﺸﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﻘـﺶ ﻫـﻢ در ﺧـﻼء ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻧﻤـﻰﺷـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫در ﻫﻤﺎن ﺧـﻼي ﺧﻮدﻣـﺎن ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣـﻰﺷـﻮد‪ .‬ﺧـﻼي ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ واﺑـﺴﺘﻪاي‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺘﺶ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺮدن ﺑﻪ ارﺑﺎﺑﺎن اﺳﺖ و ﺑﺲ‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺑــﺮاي ﻫﻤــﻴﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑﻌــﺪ از ﺻﺪﺳــﺎل ﻛــﻪ از ﺑﺮﭘــﺎﺋﻰ »دارِ« ﻓﻨــﻮن‬ ‫ﻣـــﻰﮔـــﺬرد‪ ،‬اﮔـــﺮ ﺧـــﺎرﺟﻰ ﻟﻮﻟــﺔ ﻓﺎﺿـــﻼب را ﺑـــﻪ دﺳـــﺘﻤﺎن ﻧﺪﻫـــﺪ در‬ ‫ﺧﺸﺘﻚﻣـﺎن آن ﻗـﺪر ﻣـﻰرﻳﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ ﺗـﺎ زﻳـﺮ ﻣﮋﮔـﺎنﻣـﺎن ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬ ‫ﻓﻨــﻮن ﻫــﻢ ﭼــﻮن دﻳﮕــﺮ ﭼﻴﺰﻫــﺎ ارزش ﺧــﻮدش را دارد و ﻧﻤــﻰﺗــﻮان ﻫﻤ ـﻴﻦ‬ ‫ﻃﻮر اﻟﻜـﻰ آن را داد دﺳـﺖ اﻳـﻦ و آن‪ .‬ﺑﺎﺳـﻮاد ﻛـﺮدن ﻣـﺮدم ﺧـﻮب اﺳـﺖ‬ ‫ﭼﻮن ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‪» ‬ﺑـﻰﺑـﻰﺳـﻰ« و ﺻـﺪاي آﻣﺮﻳﻜـﺎ را ﺑﻬﺘـﺮ ﻣـﻰﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺧـﻮرد‬ ‫آنﻫﺎﺋﻰ داد ﻛﻪ »ﻛﻮرهﺳـﻮاد« دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻰ ﺳـﻮادﻫﺎ را ﻧﻤـﻰ ﺗـﻮان ﺑـﻪ راﺣﺘـﻰ‬ ‫از ﺟــﺎي ﺗﻜــﺎن داد ﻛــﻪ ﺑﻴﺎﻳﻨــﺪ در ﺧﻴﺎﺑــﺎن و داد و ﻓﺮﻳ ـﺎد راه ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧــﺪ ﻛــﻪ‬ ‫ﺟﻨﮓ اﻳـﺮان ﺑـﺎ اﺳـﺘﻌﻤﺎر آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﭘﺎﻳـﺎن ﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎﺳـﻮادﻫﺎ ﻣـﻰآﻳﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﭼــﭗﻧﻤــﺎ ﻫــﻢ اﮔــﺮ ﺑﺎﺷــﻨﺪ ﭼــﻪ ﺑﻬﺘــﺮ‪ ،‬ﺧﺮﺗﺮﻧــﺪ‪ .‬وﻗﺘــﻰ ﺣــﺴﺎﺑﻰ دﻳــﮓ‪‬‬ ‫اﺣــﺴﺎﺳﺎت ﻣــﻴﻬﻦﭘﺮﺳــﺘﺎﻧﻪ و اﺻــﻼحﻃﻠﺒﺎﻧــﻪاﺷــﺎن داغ ﺷــﺪ ﻳــﻚ ﺧﺮﺗــﺮ از‬ ‫ﻫﻤــﻪ را ﭘﻴـﺪا ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ و دﻣــﺶ را ﻣــﻰدﻫﻨــﺪ دﺳــﺖ ﺑﻘﻴـﻪ ﻛــﻪ‪» :‬ﺑﻴﺎﺋﻴ ـﺪ!‬ ‫ﻛﺠــﺎ ﻧﺸــﺴﺘﻪاﻳــﺪ دم اﻳــﻦ را ﺑﮕﻴﺮﻳــﺪ و ﺑﺮوﻳــﺪ‪ .‬راﺳــﺖ ﺷــﻜﻢﺗــﺎن را اﮔــﺮ‬ ‫درﺳــﺖ ﺑــﺎ ﻓﻨــﻮﻧﻰ ﻛــﻪ در داراﻟﻔﻨــﻮن ﻳﺎدﺗــﺎن دادهاﻳ ـﻢ ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪ ﻛﻨﻴ ـﺪ ﺗــﺎ‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪاﺗﺎن ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﻋﺮض ﻛﻨﻢ‪ ،‬ده ﻗﺪم! ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪«.‬‬ ‫ﺑﻌﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻬـﺸﺖ‪ ‬ﻣـﻢ ﺟﻌﻔـﺮ اﺳـﺖ و »ﺳـﻌﺎدت« ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻢ ﺟﻌﻔـﺮ ﻫـﻢ‬ ‫ﻛــﻪ ﻫﻤــﻪ ﻣــﻰداﻧـﻴﻢ ﻛﺠﺎﺳــﺖ؛ در آﻏــﻮشِ زوﻟﻜـﺔ ﻃﻨــﺎز‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻫﻤــﻪ‬ ‫ﻣﻰروﻳﻢ دﺳﺖﺟﻤﻌـﻰ در آﻏـﻮش زوﻟﻜـﻪ ﺷـﺐ را ﺑـﻪ ﺻـﺒﺢ ﻣـﻰرﺳـﺎﻧﻴﻢ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺎﺟﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺸﺘﺮ آﻣـﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ » ﻗﻄﻌـﺎت« ارزﺷـﺶ را ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻰ ﭼﺮا ﻣﺎ اﻳﻨﻬﻤﻪ از ﻗﻄﻌﺎت ﺻﺤﺒﺖ ﻣـﻰﻛﻨـﻴﻢ؟ اﻳـﻦ ﻗﻄﻌـﺎت ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬ ‫ﻫﻴﺰم ﺗﺮ ﻧﻔﺮوﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻠﻪ‪ ،‬ﻣـﺎ اﮔـﺮ از اﻳـﻦﻫـﺎ ﻣـﻰﮔـﻮﺋﻴﻢ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ آن روزي ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ ﺗﻜـﻪ ﺗﻜـﻪاﺷـﺎن ﻣـﻰﻛـﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻜـﺮدﻳﻢ و ﻛـﺎر را‬ ‫دادﻳﻢ دﺳﺖ آدم ﻧﺎدان ﻛﻪ اﻳﻦﻫﺎ را ﺳﺮﻫﻢ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪٢٤‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺗﻌﺠﺐ ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ؟ ﺣـﻖ دارﻳـﺪ ﭼـﻮن ﺧـﻮد ﻣـﻦ ﻫـﻢ ﺗﻌﺠـﺐ ﻛـﺮدم‪ .‬وﻟـﻰ‬ ‫اﮔـﺮ ﻛﻤـﻰ ﺗﻮﺿـﻴﺢ ﺑـﺪﻫﻢ آﻧـﺎً ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻣـﻰﺷـﻮﻳﻢ ﻛــﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻤﺎ ﺣـﻖ دارﻳـﺪ‬ ‫ﺗﻌﺠﺐ ﻛﻨﻴﺪ و ﻧﻪ ﺑﻨـﺪه‪ .‬ﭼـﺸﻤﺎنﺗـﺎن را ﺑﺒﻨﺪﻳـﺪ و ﻓﻜـﺮ ﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ در ﻳـﻚ‬ ‫ﺷــﺮاﻳﻂ‪ ‬اﻳــﺪهآل در ﻛﻨــﺎر ﻳــﻚ ﭼــﺸﻤﺔ ﺟﻮﺷــﺎن از ﻛﻮﻛــﺎﻛﻮﻻي ﺧﻨــﻚ‬ ‫ﻧﺸــﺴﺘﻪاﻳـﺪ و ﻗــﺮار اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﺮايﺗــﺎن ﭼﻠﻮﻛﺒــﺎب ﻫــﻢ ﺑﻴﺎورﻧــﺪ ﻛــﻪ ﻣﻴ ـﻞ‬ ‫ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﻌـﺪاً اﮔـﺮ ﺣـﺎﻟﺶ را داﺷـﺘﻴﺪ ﻛﻤـﻰ ﻫـﻢ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﻰ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ‬ ‫ﻫــﻢ ﺣــﺎﻟﺶ را ﻧﺪاﺷــﺘﻴﺪ ﻛــﻪ ﻫــﻴﭻ ﻧﻤــﻰﮔﻮﺋﻴــﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘــﺮ از اﻳــﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴــﺖ‬ ‫ﻣــﻰﺗــﻮان ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨــﻰ ﻛــﺮد؟ ﺣــﺎﻻ ﻛــﻪ ﻫﻤـﺔ ﺷــﺮاﻳﻂ اﻳـﺪهآل اﺳــﺖ ﻳـﻚ‬ ‫ﻛﺴﻰ ﺟﺴﺎرﺗﺎً از ﺷﻤﺎ ﻣﻰﭘﺮﺳﺪ‪:‬‬ ‫ ﺟﻨﺎب ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﭼﻴﺴﺖ؟‬‫ﺷــﻤﺎ آﻧـﺎً از ﺧــﻮاب ﻏﻔﻠــﺖ ﺑﻴــﺪار ﻣــﻲﺷــﻮﻳﺪ‪ ،‬ﭼــﺮتﺗــﺎن ﭘــﺎره ﺷــﺪه‪ ،‬و ﺑــﻪ‬ ‫دﻧﻴﺎي آﻣﻮزش و ﭘـﺮورش ﻛـﻪ اﺻـﻼً ﺟـﺎي ﺧـﻮاب و ﺧـﻮاﺑﺰدﮔﻰ ﻧﻴـﺴﺖ ﭘـﺎي‬ ‫ﻣﻲﮔﺬارﻳﺪ‪ .‬دو دﺳـﺘﻰ ﻗـﺎچ زﻳـﻦ را ﻣـﻰﭼـﺴﺒﻴﺪ ﻛـﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻴـﺪ و درِ ﺧـﻼيِ‬ ‫آﻣــﻮزش را ﻫــﻢ ﻣﺤﻜــﻢ دو دﺳــﺘﻰ ﮔﺮﻓﺘــﻪاﻳــﺪ‪ .‬ﺑﻌــﺪ ﻫــﻢ ﺑﺎﻳ ـﺪ ﺣﺘﻤ ـﺎً ﻳ ـﻚ‬ ‫ﺳــﺨﻦراﻧ ـﻰِ ﻛﻮﺗــﺎﻫﻰ ﺑﻜﻨﻴ ـﺪ ﺗــﺎ ﻣﻮﺿــﻊ ﺧﻮدﺗــﺎن را ﻣﺤﻜــﻢ ﻛــﺮده ﺑﺎﺷ ـﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺷﺮوع ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ـ ـ ﺑﻌﻠــﻪ دوﺳــﺘﺎن‪ ،‬آﻣــﻮزش ﻫﻤــﺎن ﭘــﺮورش اﺳــﺖ‪ .‬وﻗﺘــﻰ ﺷــﻤﺎ ﻛــﺴﻰ را‬ ‫آﻣﻮزش ﻣـﻰ دﻫﻴـﺪ ﻣﺜـﻞ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ او را »ﭘـﺮورش« ﻣـﻰدﻫﻴـﺪ‪ .‬اﻧـﻮاع‬ ‫ﭘــﺮورش زﻳــﺎد اﺳــﺖ‪ .‬ﮔــﺎو دارﻳــﻢ‪ ،‬ﮔﻮﺳــﺎﻟﻪ دارﻳــﻢ و ﻣــﺮغ‪ .‬ﻣــﺎﻫﻰ ﻫــﻢ‬ ‫داﺷﺘﻴﻢ وﻟﻰ ﺟﺪﻳـﺪاً اﻳﻨﻘـﺪر اﻳـﻦ وﻻدﻳﻤﻴـﺮ ﻣﻮزﻣـﺎر و ﺧﺒﻴـﺚ ﻣـﺎﻫﻰﻫﺎﻳﻤـﺎن‬ ‫را ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻮرد‪ ،‬دﻳﮕـﺮ ﻧـﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻋـﺮض ﻣـﻰﻛـﺮدم ﺧـﺪﻣﺖﺗـﺎن ﻛـﻪ ﭘـﺮورش‬ ‫ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﺻﻼً ﺳﺌﻮال ﭼﻪ ﺑﻮد؟‬ ‫‪٢٥‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺑﺨﻮﺑﻰ ﻣـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻗـﺪرتﺗـﺎن را دارﻳـﺪ از دﺳـﺖ ﻣـﻰدﻫﻴـﺪ‪ .‬ﺳـﺌﻮال را‬ ‫ﻓﺮاﻣــﻮش ﻛــﺮدهاﻳـﺪ و ﺟــﻮاب را ﻫــﻢ ﺗــﺎ ﭼﻨــﺪ ﻟﺤﻈـﺔ دﻳﮕــﺮ ﻛــﺎﻣﻼً ﻓﺮاﻣــﻮش‬ ‫ﻣﻰﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬در ﻫﻤـﻴﻦ ﻟﺤﻈـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ آﻣـﻮزش و ﭘـﺮورش ﻓـﺮّار ﺑـﻮدﻧﺶ را‬ ‫ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﻛـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻋﻠـﻮم آﻣﻮزﺷـﻰ در رأس اﻣـﻮر‬ ‫ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﻳﺪ ﺣـﺎل دارﻳـﺪ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ اﺻـﻼً آﻣـﻮزش ﭼـﻪ ﺑـﻮده‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﺪ از اﻳـﻦ ﺳـﺮابِ روﻳـﺎﺋﻰ ﺷـﻜﻢﺗـﺎن را ﺑﻴـﺮون ﺑﻜـﺸﻴﺪ و ﻳـﻚ‬ ‫ﺣﺮف ﺣـﺴﺎﺑﻰ از دﻫـﺎنﺗـﺎن ﺑﻴـﺮون ﺑﻴﺎورﻳـﺪ؟ ﺷـﻤﺎ ﻧﻤـﻰﺗﻮاﻧﻴـﺪ اﻳـﻦ ﻛـﺎر را‬ ‫ﺑﻜﻨﻴـﺪ‪ .‬ﻣﺜــﻞ ﺧﻴﻠــﻰ از ﻛﺎرﻫــﺎ ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ وﻗــﺖ ﻧﻤــﻰﺗﻮاﻧﻴـﺪ ﺑﻜﻨﻴـﺪ‪ .‬و‪ ،‬در‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺧﻼ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰﻣﺎﻧﻴـﺪ‪ ،‬دﺳـﺖ و ﭘـﺎ ﻣـﻰزﻧﻴـﺪ و‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻧـﺴﺎن‬ ‫ﺑﻰاﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻳـﺎد ﺳـﺨﻨﺎن »ﻣـﻢ ﺟﺮﻳﻜـﺴﻮن« ﻣـﻰاﻓﺘـﺪ ﻛـﻪ زﻳـﺮ ﻟـﺐ زﻣﺰﻣـﻪ‬ ‫ﻣﻰﻛﺮد‪:‬‬ ‫ ﻛﺠﺎ ﻣﻨﺰﻟﺘـﻪ ﺟﻮﻣـﻪ ﻧـﺎرﻧﺠﻰ‪ ،‬دﻳـﺸﻮ ﺗـﻮ ﺳـﺮاﻣﻮن ﺧـﻮدت ﮔﻔﺘـﻰ ﺑﺮاﻣـﻮن‬‫‪...‬‬ ‫ﻣــﻰﺧﻨﺪﻳ ـﺪ ﻫــﺎن؟! ﺑﺨﻨﺪﻳ ـﺪ دﻧﻴ ـﺎ ﻫــﻢ ﺑــﻪ رﻳ ـﺶ ﺷــﻤﺎ ﻣــﻰﺧﻨــﺪد‪ .‬ﻣــﻢ‬ ‫ﺟﺮﻳﻜﺴﻮن ﺧﻮب ﻣﻰداﻧـﺪ از ﭼـﻪ ﺳـﺨﻦ ﻣـﻰﮔﻮﻳـﺪ‪ .‬ﭼـﺸﻤﺎن ﺷـﻬﻼي اﻣﻴـﺮ‬ ‫ﻋﺒﺎس را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻗـﺼﺎبِ ﺑـﻰﭘـﺪر و ﻣـﺎدر ﻛـﻪ از ﻓﺎﻣﻴـﻞ ﺧـﻮد‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺟﺪ ﺑـﺰرﮔﺶ را ﻣـﻰﺷـﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬در ﺳـﻮﺋﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر ﺻـﻨﻌﺘﻰ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﺎوراي ﺻﻨﻌﺖ رﺳـﻴﺪه ﺑـﺮاي ﺧـﻮدش ﺷﺨـﺼﻴﺘﻰ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺮدمِ ﺳـﻮﺋﺪ ﻛـﻢ‬ ‫ﻛﻢ از ﺗﻮﻟﻴﺪ دﺳﺖ ﻛـﺸﻴﺪهاﻧـﺪ و از ﺻـﺒﺢ ﺗـﺎ ﺷـﺐ ﻛـﻒ ﺻـﺎﺑﻮن ﻣـﻰﺧﻮرﻧـﺪ‬ ‫ﻛــﻪ ﭼــﺎق ﻧــﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻠــﻪ‪» ،‬ﻓﺮاﺻــﻨﻌﺘﻰ« را ﻧــﺸﻨﺎﺧﺘﻪاﻳ ـﺪ‪ ،‬ﺣــﺎﻻ ﻣﺠﺒﻮرﻳ ـﺪ‬ ‫ﺑــﺸﻨﺎﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣــﻢ ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن ﺑــﺎ ﻫﻤــﻴﻦ ﺗــﺮﻧﻢِ زﻳﺒــﺎ و ﺑــﻪ ﻳــﺎد ﻣﺎﻧــﺪﻧﻰ از‬ ‫»آﻏﺎﺳﻰِ« ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ـ ﺧـﺪا رﺣﻤـﺖاش ﻛﻨـﺪ ـ ﻛـﻪ اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﺎ آﻏﺎﺳـﻲ ﺗﻨـﻴﺲ‬ ‫ﺑﺎز ﻓﺮق دارد‪ ،‬و ﻣﻰداﻧﺪ ﺗﻮﭘﺶ را ﻛﺠﺎ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪٢٦‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ ﻛﺠﺎ ﻣﻨﺰﻟﺘﻪ؟!! ‪...‬‬‫آﻧــﺮوز ﻛــﻪ آﻏﺎﺳــﻰ ﻣــﻲﺧﻮاﻧــﺪ ﺷــﻤﺎ ﻫــﻢ ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺴﺖ ﺗــﺎ ﺗــﻪ ﻗــﻀﻴﻪ را‬ ‫ﻣــﻰﺧﻮاﻧﺪﻳـﺪ‪ .‬او ﻣــﻰداﻧــﺴﺖ ﻛــﻪ ﺑــﻰﺧﺎﻧــﻪ و ﺑــﻰﻛﺎﺷــﺎﻧﻪ ﻣــﻰﺷــﻮﻳﺪ و ﺑــﻪ‬ ‫ﮔﺪاﺋﻰ ﻣﻰاﻓﺘﻴﺪ دم در ﺧﺎﻧﻪ‪ ‬اﻳـﻦ ﺳـﻮﺋﺪيﻫـﺎي ﻧـﺮهﺧـﺮ‪ .‬او ﻣـﻰداﻧـﺴﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣــﻰروﻳ ـﺪ و از دوﻟ ـﺖ‪ ‬دﺳــﺖﻧــﺸﺎﻧﺪه و دﻣﻜﺮاﺗﻴ ـﻚ ﻧــﺮوژ ﺗﻘﺎﺿــﺎي ﻛﻤــﻚ و‬ ‫اﻣﺪاد ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬او ﻣـﻰداﻧـﺴﺖ ﻛـﻪ ﻻﺷـﺔ ﺑـﻰﻣﻘـﺪارﺗﺎن را ﻣـﻰدﻫﻴـﺪ دﺳـﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﻫـﺎي ﻳـﺦ ﻧـﺸﻴﻦ ﺗـﺎ ﻣـﺪﺗﻰ از ﮔﻨﺪﻳـﺪه ﺷـﺪﻧﺪش ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫و ﺷــﺎﻳﺪ ﻛــﻪ‪ ،‬ﻣــﻰروﻳ ـﺪ دم ﺟﻨــﺪهﺧﺎﻧــﻪﻫــﺎي ﻓﻴﻠﻴﭙ ـﻴﻦ دﺳــﺘﻤﺎل ﻛﺎﻏــﺬيِ‬ ‫دﺳــﺖ ﻣــﺸﺘﺮيﻫــﺎ ﻣــﻰدﻫﻴ ـﺪ‪ .‬در ﻫﻤ ـﻴﻦ »ﻛﺠــﺎ ﻣﻨﺰﻟﺘــﻪ« ﺧﻴﻠــﻰ ﭼﻴﺰﻫــﺎ‬ ‫ﺧﻮاﺑﻴــﺪه ﺑــﻮد؛ ﻧﺪاﻧــﺴﺘﻴﺪ ﻛــﻪ ﺧﻮاﺑﻴــﺪه‪ ،‬ﻓﻜــﺮ ﻛﺮدﻳــﺪ ﻫﻤــﺎن ﻛــﻮرشِ‬ ‫ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ اﺳﺖ و ﻗﺮار اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻣﻮﻗـﻊ ﺑﻴـﺪار ﺷـﻮد‪ .‬ﻧـﺸﺪ! ﺧـﻮاﺑﺶ ﺑـﺮد‪.‬‬ ‫ﻣــﺮد و ﻣــﺮدار ﺷــﺪ و ﻣﻠﺘــﻰ ﻫــﻢ ﺑــﻪ ﻏــﻀﺐ ﺧــﺪا ﮔﺮﻓﺘــﺎر ﺷــﺪ‪ .‬دﻳﺪﻳـﺪ ﻛــﻪ‬ ‫ﺑﻰﺧﻮد ﺧﻨﺪﻳﺪه ﺑﻮدﻳﺪ؟‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎً در ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻮﻗـﻊ ﻛـﻮرش از ﺧـﻮاب ﺑﻴـﺪار ﻣـﻰﺷـﻮد و ﺑـﺎ ﺗﻐّﻴـﺮ و داد و‬ ‫ﻓﺮﻳﺎد ﺷﺮوع ﻣـﻰﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻟﻐﺰﭘﺮاﻧـﻰ و ﺑـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻟﻬﺠـﺔ ﺷـﻴﺮﻳﻦ ﭘﺎرﺳـﻰﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ ﻫﺎﺗﻰﺗﺎن‪ ،‬ﭘﺎﺗﻰﻳﺎن‪ ،‬ﻻﭘﺎﺗﺎن‪ ،‬ﭼﻰرﻓﺘﻪﺗﺎن؟‬‫ﺷــﻤﺎ ﻫــﻢ ﻫــﺎج و واج ﻧﮕــﺎه ﻣــﻰﻛﻨﻴ ـﺪ ﺑــﻪ دﻫــﺎن اﻳ ـﻦ آدم ﻛــﻪ ﻣﺜــﻞ ﻏــﺎر‬ ‫ﻗﻠﻰﺧﺎن ﻫﻰ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد و او اداﻣﻪ ﻣﻰدﻫﺪ‪:‬‬ ‫‪ -‬ﻛﺎﻟﻰﺗﺎن‪ ،‬ﺧﺮيﺗﺎن‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮيﺗﺎن‬

‫‪٢٧‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺗﺎزه ﻣﻰﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ از درﻳـﺎي داﻧـﺶ ﭼﻘـﺪر ﻓﺎﺻـﻠﻪ دارﻳـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺗﻤـﺎم ﻋﻤـﺮ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺪوﻳﺪ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻏﻠـﻂ ﻛـﺮدم ﻓﺎﻳـﺪه ﻧـﺪارد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣـﻰﺷـﻮﻳﺪ آﻏﺎﺳـﻰِ ﺗﻨـﻴﺲﺑـﺎز وﻗﺘـﻰ ﺗـﻮپ را درﺳـﺖ ﻣـﻰزﻧـﺪ ﺗـﻮي‬ ‫ﺗﻮر ﭼﻪ ﺣﺎﻟﻰ ﭘﻴﺪا ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗـﻮپ ﺷـﻤﺎ ﻫـﻢ ﻣﺜـﻞ ﺗـﻮپ آﻏﺎﺳـﻰ رﻓﺘـﻪ ﺗـﻮي‬ ‫ﺗــﻮر‪ ،‬ﻧــﻪ ﻣﺎﻓﻴــﺎ ﭘــﻮل ﻣــﻰدﻫــﺪ‪ ،‬ﻧــﻪ ﻋﻜــﺎسﻫــﺎ از ﻟــﺐ و ﻟﻮﭼــﻪ و ﺳــﺮِ‬ ‫ﻛﭽﻞاﺗﺎن ﻋﻜﺲ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻧـﻪ اﻳـﻦ دﺧﺘـﺮ ﺑﭽـﻪﻫـﺎي ﺣـﺸﺮي ﻣـﻰآﻳﻨـﺪ دم‬ ‫در ﻫﺘــﻞاﺗــﺎن ﻛــﻪ زﺑــﺎﻧﻢ ﻻل ﺑــﺎ ﺷــﻤﺎ ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻴــﺴﻜﻮ ﺑﺮوﻧــﺪ و ﺑــﺮاي‬ ‫رﻓﻘﺎﻳﺸﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻠﻪ وﻗﺘـﻰ ﺗـﻮپِ آﻏﺎﺳـﻰ ﺗـﻮي ﺗـﻮر اﺳـﺖ‪ ،‬اﻧﮕـﺎر ﻫـﻴﻜﻠﺶ ﺗـﻮي ﭼـﺎه‪ ‬ﺧـﻼ‬ ‫ﮔﻴﺮ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟـﻰ ﺷـﻤﺎ ﻛـﻪ ﺗـﻮپﺗـﺎن ﻫـﻴﭻ وﻗـﺖ ﺗـﻮي ﺗـﻮر ﻧﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ‬ ‫اﺻــﻼً ﺗــﻮپ ﻧﺪارﻳــﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﺮاي ﺧﻮدﺗــﺎن ﺗﻬﻴــﻪ ﻛﻨﻴــﺪ‪ .‬ﻫﻤــﻴﻦ ﻣــﻢ‬ ‫ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮنِ ﺳــﻮﺋﺪي را در ﻧﻈــﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‪ .‬ﺑــﻪ ﻋﻘﻴـﺪة ﺷــﻤﺎ ﺗــﻮﭘﺶ ﺑــﻪ ﻛﺠــﺎ‬ ‫ﺧﻮرده؟ ﻫﻴﭻ ﺟـﺎ‪ .‬ﺳـﺮ در ﮔـﻢ و ﺑـﺪﺑﺨﺖ از ﺳـﺮ ﺻـﺒﺢ ﺗـﺎ ﺑـﻮق ﺳـﮓ ﺑـﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل اﻳﻦ ﺧﻮكﻫـﺎي ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﻣـﻰدود ﺗـﺎ ﺷـﻜﻢ ﺧـﻮدش و زوﻟﻜـﺔ ﻧـﺮه ﺧـﺮ‬ ‫را ﭘﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬آﺧﺮش ﻫﻢ ﺑﻪ او ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ »ﻛﻠﻪ ﺳﻴﺎه‪ «‬ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﻰ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻠــﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻤ ـﺎً ﻧﻤــﻰداﻧﻴ ـﺪ ﻛــﻪ در ﺑــﻼد‪ ‬ﺳــﻮﺋﺪ‪ ‬ﭼــﻪ ﻣــﻰﮔــﺬرد‪ .‬راﺳــﺘﺶ را‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﻤﻰداﻧﻢ‪ ،‬وﻟـﻰ آنﻫـﺎﺋﻰ ﻛـﻪ ﻣـﻰداﻧﻨـﺪ ﺑـﺮاي ﻣـﻦ ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬ ‫ﻛــﺮدهاﻧــﺪ‪ .‬ﻛــﻪ اﮔــﺮ ﻛﺎﻛــﻞاﺗــﺎن رﻧــﮓ‪ ‬ذرت ﺑــﻮ ﻧــﺪاده ﻧﺒﺎﺷــﺪ ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎ‬ ‫ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ »ﻛﻠﻪ ﺳﻴﺎه«‪.‬‬ ‫در اﻳ ـﻦ دﻧﻴ ـﺎ ﻫﻤــﻪ ﺟــﻮر ﻓﺤــﺶ و ﻓــﻀﺎﺣﺖ ﺷــﻨﻴﺪه ﺑــﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻣــﺎدر ﻓــﻼن‪،‬‬ ‫ﭘﺪر ﺑﻬﻤـﺎن‪ ،‬ﺧـﻮاﻫﺮ ﭼـﻰﭼـﻰ و ﺑـﺮادر ﻧﻤـﻰداﻧـﻢ ﭼـﻰ‪ ،‬وﻟـﻰ اﻳـﻦ ﻳﻜـﻰ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﺟﻤﻠـﻪ ﻓﺤﺎﺷـﻰ ﻫـﺎي »ﻓﺮاﺻـﻨﻌﺘﻰ« اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﻤﻰداﻧـﻴﻢ‪ ،‬وﻟـﻰ ﻣﺜـﻞ اﻳﻨﻜـﻪ وﻗﺘـﻰ در »ﻓﺮاﺻـﻨﻌﺘﻰ« ﻗـﺮار ﻣـﻰﮔﻴﺮﻳـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫‪٢٨‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﺣﺘﻤــﺎل زﻳـﺎد ﺑــﻪ ﻛﻠـﺔ ﻣــﺮدم ﺗﻮﺟـﻪ ﻣــﻰﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬و ﺷــﺮوع ﻣــﻰﻛﻨﻴـﺪ اﻳـﺮاد‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻛﻠﻪﻫﺎيﺷﺎن‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗـﺎ ﻣـﺮز »ﻓﺮاﺻـﻨﻌﺘﻰ« ﭼﻘـﺪر ﻓﺎﺻـﻠﻪ دارﻳـﺪ‪ .‬ﺷـﻤﺎ اﺻـﻼً ﻛﻠـﺔ‬ ‫ﻣــﺮدم و رﻧ ـﮓ‪ ‬ﻛﻠ ـﺔ ﻣــﺮدم را ﻫﻨــﻮز ﻧــﺸﻨﺎﺧﺘﻪاﻳ ـﺪ‪ .‬ﻣــﺜﻼً در ﻳﻜــﻰ از اﻳ ـﻦ‬ ‫ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﻛﺎر ﻛﻪ ﭘﺮ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ رﺋﻴﺲ ﺷﺮﻛﺖ از ﺷﻤﺎ ﺳﺌﻮال ﻣﻰﻛﻨﺪ‪:‬‬ ‫ ﻧﻮع ﻛﻠﻪ!‬‫ﺷﻤﺎ ﻛﻪ »ﻓﺮاﺻﻨﻌﺘﻰ« ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ ﻧﻤﻰداﻧﻴـﺪ ﭼـﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴـﺪ‪ ،‬و ﻓﻜـﺮ ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺷــﻤﺎ ﺷــﻮﺧﻰ ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬و ﻫﻤــﻴﻦ ﻣــﺴﺌﻠﻪ از اﺳــﺘﺨﺪام ﺷــﻤﺎ ﺟﻠــﻮﮔﻴﺮي‬ ‫ﺧﻮاﻫـﺪ ﻛــﺮد‪ .‬در ﺻــﻮرﺗﻴﻜﻪ اﮔــﺮ اﻳـﻦ ﻧــﻮع ﺳــﺌﻮال را ﺷــﻨﻴﺪﻳﺪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺳــﺮﻳﻌﺎً‬ ‫ﺟﻮاب ﺑﺪﻫﻴﺪ‪:‬‬ ‫ ﻛﻠﻪ ﺳﻴﺎه‪ ‬ﻛﻠﻪﭘﺎﭼﻪاي!‬‫دﻳﮕﺮ ﻛﺎري ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ ﺷـﻤﺎ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﺟﺮﮔـﺔ ﺳـﻌﺎدﺗﻤﻨﺪانِ ﻣـﺴﺘﺨﺪم در‬ ‫ﺧﻮاﻫﻴـﺪ آﻣــﺪ‪ .‬اﻳـﻦﻫــﺎ ﻛــﻪ ﻣــﻰﮔــﻮﻳﻢ از ﺧــﺼﻮﺻﻴﺎت‪» ‬ﻓﺮاﺻــﻨﻌﺘﻰ« اﺳــﺖ‪،‬‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﺪ!‬ ‫وﻟﻰ ﺧﻮب ﻳـﻚ روزي ﻫـﻢ ﻋـﺮب آﻣـﺪ اﻳـﺮان و از دم ﺗﻴـﻎ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ‬ ‫زد و ﺑــﺮد‪ ،‬ﻛــﺴﻰ ﻧﮕﻔــﺖ‪» :‬اﺧــﻰ‪ ،‬ﻣــﺮدهﺷــﻮر ﺑــﺮده! ﻣﮕــﺮ ارث اﺑــﻮي را‬ ‫ﻣــﻰﺑــﺮي؟« ﻣــﻰداﻧﻴ ـﺪ ﭼــﺮا اﻳ ـﻦ ﺣــﺮف را ﻧﺰدﻳ ـﺪ؟ درك آن ﺳــﺎده اﺳــﺖ‪.‬‬ ‫ﺷــﻤﺎ آن دوره ﺷﻜــﺴﺖ ﺧــﻮرده ﺑﻮدﻳ ـﺪ‪ ،‬ﻧﻤــﻰداﻧــﺴﺘﻴﺪ ﭼﻜــﺎر ﻛﻨﻴ ـﺪ‪ .‬ﺣــﻖ‬ ‫ﻫﻢ داﺷﺘﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺣﺸﻰﻫـﺎ ﻣﮕـﺮ ﻣـﻰﺷـﺪ ﺟﻨﮕﻴـﺪ؟ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ راه ﻣﻤﻜـﻦ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺨﻮرﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻜﺎرﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮد ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺣﺎﻻ ﻫﻢ ﻛﻪ اﻫﻞِ ﻣﻤﻠﻜـﺖ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻧـﺮوژ و آﻣﺮﻳﻜـﺎ و ﺳـﻮﺋﺪ و ﺟﻬـﻨﻢ درهﻫـﺎي‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻓﺮار ﻣﻰﻛﻨﻨـﺪ ﺣﺘﻤـﺎً ﻣـﻰداﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ ﭼﻜـﺎر ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬وﻟـﻰ ﺧـﻮب در‬ ‫روزﮔــﺎر ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﻫﻤﻴ ـﺸﻪ وﺿــﻊ ﺑﻬﺘــﺮ از روزﮔــﺎر ﻓﻌﻠــﻰ ﺑــﻮد‪ .‬ﺷ ـﻌﺮ ﻓﺎرﺳــﻰ‬ ‫ﮔﻔﺘﻴﺪ و ﻋـﺮبِ ﺧـﺮ را دﺳـﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺮوز ﭼﻜـﺎر ﻣـﻰﺧﻮاﻫﻴـﺪ ﺑﻜﻨﻴـﺪ؟‬ ‫ﺣﺘﻤﺎً ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﻰ ﺑﮕﻮﺋﻴـﺪ و ﺳـﻮﺋﺪيﻫـﺎ و آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻰﻫـﺎ را دﺳـﺖ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻳـﺪ!‬ ‫ﻋﺮبﻫﺎ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻼﻓـﻰ ﺷـﻌﺮﻫﺎ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﮔﻔﺘﻨـﺪ »ﮔﻨـﮓ« و ﺧـﺮ و‬ ‫ﻣﺠــﻮس و ﻏﻴ ـﺮه‪ ،‬ﭼــﻮن ﻋﺮﺑــﻰ ﻧﻤــﻰداﻧــﺴﺘﻴﺪ‪ .‬ﺣــﺎﻻ ﻫــﻢ اﻧﮕﻠﻴ ـﺴﻰﻫ ـﺎي‬ ‫ﭼﺶ ﭼﭗ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ »اﺳﺘﻴﻮﭘﻴﺪ«‪ .‬ﭼﻮن اﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺑﻠﺪ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻰ ﭼﻪ ﺑﺎك! در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻌـﺪاً ﻋﺮﺑـﻰ ﻳـﺎد ﮔﺮﻓﺘﻴـﺪ‪ .‬از ﺧـﻮد ﻋـﺮبﻫـﺎ ﻫـﻢ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ‪ .‬اﻓﺘﺨـﺎر ﻫـﻢ ﻛﺮدﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻛﺎﻣـﻞﺗـﺮﻳﻦ دﺳـﺘﻮرزﺑﺎن را ﺑـﺮاي‬ ‫آنﻫﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻴﺪ‪ .‬ﻣـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﭼﻘـﺪر ﺷـﻤﺎ ﻣﻠـﺖ ﺑـﺎﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻫـﺴﺘﻴﺪ‪.‬‬ ‫اول ﺷﻜــﺴﺖ ﻣــﻰﺧﻮرﻳ ـﺪ و وﺣــﺸﻰﻫــﺎ ﻣــﻰآﻳﻨــﺪ ﭘــﺪرِ ﺻــﺎﺣﺐ ﺑﭽــﻪ را در‬ ‫ﻣــﻰآورﻧــﺪ‪ .‬ﺑﻌــﺪاً ﺛﺎﺑ ـﺖ ﻣــﻰﻛﻨﻴ ـﺪ ﻛــﻪ ﺷﻜــﺴﺖ ﻧﺨــﻮردهاﻳ ـﺪ و ﺑﺮاﻳ ـﺸﺎن‬ ‫دﺳﺘﻮرزﺑﺎن ﻣـﻰﻧﻮﻳـﺴﻴﺪ؛ ﺑـﻪ اﻳـﻦ اﺣﻤـﻖﻫـﺎي وﺣـﺸﻰ درس ﻣـﻰدﻫﻴـﺪ و‬ ‫راه زﻧﺪﮔﻰ و ﺗﻤـﺪن را ﺑـﻪ روﻳـﺸﺎن ﺑـﺎز ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬ﺷـﻌﺮاي ﻛـﺸﻮر ﻫـﻢ در‬ ‫ﻫﺮ ﻣـﻮﻗﻌﻴﺘﻰ در آﺛﺎرﺷـﺎن ﭼﻨـﺪ ﺗـﺎ ﭼﻠﻐـﻮزِ ﻋﺮﺑـﻰ ﺑـﻪ ﺧﻮردﺗـﺎن ﻣـﻰدﻫﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻰ ﻳﺎدﺗﺎن ﻧﺮود ﻛﻪ ﻋﺮب از اﻳـﻦ ﻛﻮﭼـﻪ ﮔـﺬر ﻛـﺮده‪ .‬اﺳـﻢ ﺑﭽـﻪﻫﺎﻳﺘـﺎن را‬ ‫ﻫﻢ ﻣﻰﮔﺬارﻳـﺪ اﻓـﺸﻴﻦ ﺷـﺎﻳﺪ ﺑـﺮاي اﻳﻨﻜـﻪ ﺧﻴﺎﻧـﺖﻫـﺎ ﻫـﻢ از ﻳﺎدﺗـﺎن ﻧـﺮود‪.‬‬ ‫ﺣﺘﻰ ﻳﻜـﻰ اﺳـﻢ ﺑﭽـﻪاش را ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد اﺳـﻜﻨﺪر‪ ،‬ﮔﻔـﺘﻢ دﻳﻮاﻧـﻪ ﺷـﺪهاي‬ ‫ﭼﺮا اﺳﻜﻨﺪر؟ ﮔﻔﺖ ﻣـﻰداﻧـﻰ ﻓﻜـﺮ ﻛـﺮدم ﻣﻤﻜـﻦ ﺑـﻮد ﺑـﺪﺗﺮ از اﺳـﻜﻨﺪر ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﺮاغﻣﺎن ﺑﻴﺎﻳـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﭘـﺮ واﺿـﺢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻫـﻢ ﺷ‪‬ـﻘﻰ اﺳـﺖ ﺑـﺴﻴﺎر‬ ‫ﻣﺤﺘﻤﻞ!‬ ‫در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﺷــﻤﺎ اﺳــﻢ ﺑﭽــﻪﻫــﺎيﺗــﺎن را ﻣــﻰﮔﺬارﻳــﺪ‪ :‬ﭼﻨﮕﻴــﺰ‪ ،‬ﺗﻴﻤــﻮر‪،‬‬ ‫اﺳــﻜﻨﺪر‪ ،‬اﻓــﺸﻴﻦ و ﻏﻴ ـﺮه ﺗــﺎ ﺑــﺪﺗﺮ از آنﻫــﺎ ﺑــﻪ ﺳــﺮاغﺗــﺎن ﻧﻴﺎﻳﻨــﺪ‪ .‬وﻟــﻰ‬ ‫‪٣٠‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫آﻣﺪﻧــﺪ‪ .‬و ﺧﻴﻠــﻰ ﻫــﻢ ﺧــﻮب آﻣﺪﻧــﺪ‪ .‬ﺟﻴﻤــﻰ‪ ،‬ﺗــﻮﻧﻰ‪ ،‬ﺟــﻮرﺟﻰ‪ ،‬ﺑﻴﻠــﻰ‪،‬‬ ‫آﻳﺰﻧﻬﺎور‪ .‬ﺗﺎزه ﺻﺪام را ﻧﮕﻔـﺘﻢ ﻛـﻪ ﺣـﺎلﺗـﺎن را ﻧﮕﻴـﺮم‪ ،‬و ﻳﺎدﺗـﺎن ﺑـﺮود ﻛـﻪ‬ ‫ﺟــﺎم زﻫــﺮ ﻫــﻢ داد ﻛــﻪ اﻳ ـﻦ و آن ﺑﺨﻮرﻧــﺪ‪ .‬از ﭼﺮﭼﻴ ـﻞ ﻫــﻢ اﮔــﺮ ﻧﮕﻔــﺘﻢ‬ ‫ﺑﻤﺎﻧــﺪ‪ ،‬ﭼــﻮن اﻳــﻦ روز و روزﮔــﺎر اﻧﮕﻠﻴــﺴﻰﻫــﺎ ﺑــﺎ ﻣــﺎ »ﺧــﻮب« ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﺮﻳﻔــﻰ ﮔﻔــﺖ‪» :‬ﺣــﺎل ﻛــﻪ ﺧﻮﺑﻨــﺪ اﻳ ـﻦ ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ اﮔــﺮ ﺑــﺪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ ﭼــﻪ‬ ‫ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ؟« ﮔﻔـﺘﻢ ﻧﮕـﺮان ﻧﺒـﺎش ﺟـﺎﻧﻢ ﺣـﺎﻻ »اﻳـﻦ« را ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ و آﻧﻮﻗـﺖ‬ ‫»آن« را ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬در ﻫـﺮ ﺣـﺎل ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ ﺧﻮدﺗـﺎن ﺑﺎﻳـﺪ ﻓﻜـﺮ‬ ‫اﻳـﻦ و آنﺗــﺎن ﺑﺎﺷـﻴﺪ‪ .‬اﺷــﻜﺎل ﺗﻤــﺎم اﻳـﻦ اﺳــﺘﺪﻻلﻫــﺎ اﻳـﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﮔــﺮ‬ ‫ﻓﺮدا ﻣﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺳﺮ از ﺧﺎك ﺑﺮدارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ اﺳـﻢ ﺑﭽـﻪﻫـﺎيﻣـﺎن را‬ ‫ﺑﮕــﺬارﻳﻢ ﺟــﺎﻧﻰ و ﺗــﻮﻧﻰ و ﺟﻤﺒــﻮل و ﻋﻤﻮﺳــﺎم‪ ،‬ﻛــﻪ ﺑــﺮاي ﺣﻔــﻆ اﻓﺘﺨــﺎرات‬ ‫ﻣﻠــﻰ ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﺮاي اﻧﮕﻠﻴــﺴﻰﻫــﺎ ﻫــﻢ ﻛﺎﻣــﻞﺗــﺮﻳﻦ دﺳــﺘﻮرزﺑﺎن را ﺑﻨﻮﻳــﺴﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﭼﻘـﺪر ﻛـﺎرِ ﻣـﺸﻜﻠﻰ در ﭘـﻴﺶ دارﻳـﻢ‪ .‬ﺣﺘﻤـﺎً ﻫﺰارﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎنﻣـﺎن‪ ،‬اﮔـﺮ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪهاي ﺑـﺎﻗﻰ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴـﺎن ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬ ‫ﮔﻔــﺖ‪» :‬آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻰِ ﻣﻠــﺦﺧــﻮار« و ﺑــﻪ اﻳ ـﻦ وﺳ ـﻴﻠﻪ اﻧﺘﻘــﺎم ﺳــﺨﺘﻰ از اﻳ ـﻦ‬ ‫وﺣﺸﻰﻫﺎي ﺑﻴﺎﺑﺎنﮔﺮد ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟــﻰ از ﻣﻮﺿــﻮع دور اﻓﺘــﺎدﻳﻢ و ﺧﻴﻠــﻰ ﻫــﻢ دور اﻓﺘــﺎدﻳﻢ‪ .‬ﺣﻴــﻒ ﺷــﺪ!‬ ‫ﺑﺤﺚ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻛﺎﻛﻞ ذرت را ﺗﻤـﺎم ﻧﻜـﺮدﻳﻢ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺣﺘﻤـﺎً ﭘﻴـﺮوز‬ ‫ﺑﺸﻮﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎﻛﻞاﺗـﺎن را ذرﺗـﻰ ﺑﻜﻨﻴـﺪ و در ﻣﻴـﺎن ﻣﻠـﺖﻫـﺎي ﻣﺘﻤـﺪن دﻧﻴـﺎ‬ ‫ﺟﺎ و ﻣﻜﺎﻧﻰ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ‪ .‬ﻛـﺎﻓﻰ اﺳـﺖ ﻳـﻚ ﻣـﺸﺖ رﻧـﮓ‪ ‬ﻣـﻮيِ ﺑـﻰارزش‬ ‫و ارزان ﻗﻴﻤــﺖ از رﻧ ـﮓ ﻓﺮوﺷــﻰ ﺧﺮﻳ ـﺪه و ﺑــﺮ ﺳــﺮﺗﺎن ﺧــﺎﻟﻰ ﻛﻨﻴ ـﺪ‪ .‬ﺷــﻤﺎ‬ ‫ﻫﻢ ﻣـﻰﺷـﻮﻳﺪ »ﻛﺎﻛـﻞ زري« و ﻣﺤﺒـﻮب اﻳـﻦ و آن‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﻳـﻚ دﺳـﺘﻮرزﺑﺎن‬ ‫ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻴﺪ و ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺟـﻮك‪ ‬دﺳـﺖ اول ﻫـﻢ از ﺧﺮﻳـﺖ اﻳـﻦﻫـﺎ ﻣـﻰﺳـﺎزﻳﺪ و‬ ‫ﻛﺎر ﺗﻤـﺎم ﻣـﻰﺷـﻮد‪ .‬ﻣﮕـﺮ ﺑـﺎ ﺗـﺮكﻫـﺎ اﻳﻨﻜـﺎر را ﻧﻜﺮدﻳـﺪ‪ .‬ﺗـﺮك اﮔـﺮ ﺧـﺮ‬ ‫اﺳــﺖ ﺟــﺎي ﺧــﻮد دارد وﻟــﻰ ﺷــﻤﺎ از او ﻳـﻚ ﺧــﺮ واﻗﻌــﻰ ﺳــﺎﺧﺘﻴﺪ‪ .‬ﻃــﻮري‬

‫‪٣١‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺷــﺪ ﻛــﻪ ﺧﻮدﺷــﺎن ﻣــﻰﮔﻔﺘﻨــﺪ ﺧــﻮش ﺑــﻪ ﺣــﺎل ﺷــﻤﺎ ﻓــﺎرسﻫــﺎ ﻛــﻪ ﺧــﺮ‬ ‫ﻧﻴـﺴﺘﻴﺪ‪ .‬اﺷــﺘﺒﺎه ﻣــﻰﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺷــﻤﺎ از آنﻫــﺎ ﺧﺮﺗﺮﻳـﺪ‪ .‬ﻫﻔﺘــﺼﺪﺳﺎلِ آزﮔــﺎر‬ ‫ﻣﻤﻠﻜــﺖﺗــﺎن را دادﻳـﺪ دﺳﺘــﺸﺎن‪ .‬ﺷــﺎه ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬وزﻳـﺮ ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬رﺋـﻴﺲ اﻟــﻮزرا‬ ‫ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻴﻠــﺴﻮف و ﺷــﺎﻋﺮ و ﻫﻤــﻪ ﭼﻴــﺰ ﺷــﺪﻧﺪ و ﺷــﻤﺎ ﻫــﻢ ﻧﺸــﺴﺘﻴﺪ و‬ ‫ﻧﮕﺎﻫــﺸﺎن ﻛﺮدﻳــﺪ‪ .‬ﺗﺄﻳﻴــﺪ ﻛﺮدﻳــﺪ‪ ،‬ﺗﻜــﺬﻳﺐ ﻛﺮدﻳــﺪ‪ ،‬داد و ﻓﺮﻳــﺎد ﻛﺮدﻳــﺪ‬ ‫وﻟــﻰ ﺷﻌﺮﻫﺎﻳ ـﺸﺎن را ﻫــﻢ از ﺣﻔــﻆ ﺧﻮاﻧﺪﻳ ـﺪ و ﺑــﺮاي ﻫﻤــﻪ ﺑــﺎزﮔﻮ ﻛﺮدﻳ ـﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﻛﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻓﺎرس ﺧﺮ ﻧﻴـﺴﺖ؟ ﻣـﻦ ﻣـﻰﮔـﻮﻳﻢ ﻛـﻪ ﺧـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬و‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻫﻢ دارم ﻛﻪ اراﺋﻪ دادم و ﺧﻮاﻧﺪﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﻣـﻰروﻳـﻢ ﺳـﺮ اﺻـﻞ ﻗـﻀﻴﻪ‪ :‬ﺗﻜﻠﻴـﻒ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺎ ﺑﺤـﺮان ﻓﻌﻠـﻰ ﭼﻴـﺴﺖ؟‬ ‫ﻳﻌﻨﻰ اﻳﻦ ﺑﺤـﺮان ﻣﻠـﻰ را ﭼﻜـﺎر ﺑﺎﻳـﺪ ﻛـﺮد؟ اﻳـﻦ وﺿـﻌﻴﺘﻰ ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﻟﺤﻈـﻪ‬ ‫آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻰﻫــﺎ و روسﻫــﺎ و اﻧﮕﻠﻴـﺴﻰﻫــﺎ دﻟــﺸﺎن ﺧﻮاﺳــﺖ ﺑــﺮاي ﻣــﺎ دوﻟـﺖ و‬ ‫ﻣﻠﺖ و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ درﺳـﺖ ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ وﺿـﻌﻴﺖ ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻘﻴـﺪة ﺷـﻤﺎ‬ ‫ﺗﻤــﺎﻣﻰ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ؟ ﺣﺘﻤــﺎً ﺑﺎﻳــﺪ ﺗﻤــﺎﻣﻰ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﻣﺜــﻞ ﻫﻤــﻪ‬ ‫ﻛﺎﺑﻮسﻫﺎ اﻳﻨﺒﺎر ﻫـﻢ ﺑﺎﻳـﺪ از ﺧـﻮاب ﺑﭙﺮﻳـﺪ و ﺑـﻪ ﺧﻮدﺗـﺎن ﺑﮕﻮﺋﻴـﺪ‪» :‬اي ﺑﺎﺑـﺎ‬ ‫ﺧــﻮاب ﻣــﻰدﻳــﺪي‪ .‬ﺑﻠﻨــﺪ ﺷــﻮ ﺻــﻮرﺗﺖ را ﺑــﺸﻮر و ﺑــﺮو ﺑــﺎزار ﺧ‪‬ــﺸﺘﻚ و‬ ‫ﺷــﻮرت و زﻳﺮﭘــﻮش ﻣﻌﺎﻣﻠــﻪ ﻛــﻦ‪ «.‬وﻟــﻰ ﻣﺘﺄﺳــﻔﺎﻧﻪ اﻳــﻦ ﻃــﻮر ﻧﻴــﺴﺖ‪ .‬از‬ ‫ﺧﻮاب ﻛﻪ ﺑﻴﺪار ﻣﻰﺷﻮﻳﺪ ﺗـﺎزه ﻣـﻰﻓﻬﻤﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻗـﺴﻤﺖﻫـﺎي ﺑـﺪ را اﺻـﻼً در‬ ‫ﺧﻮاب ﻫﻢ ﻧﺪﻳﺪهاﻳﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗـﺎزه ﭼـﺸﻢﻫـﺎ را ﺑـﺎز ﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ درﺳـﺖ ﺑﺒﻴﻨﻴـﺪ‪.‬‬ ‫دردﻧــﺎك اﺳــﺖ وﻟــﻰ ﭼﻜــﺎر ﻣــﻰﺷــﻮد ﻛــﺮد‪ .‬اﮔــﺮ اﻳﻨﻜﺎرﻫــﺎ ﻛــﻪ اﻣــﺮوز‬ ‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻰﻫﺎ ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎ ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﺑـﺎﻧﻢ ﻻل دﻳﮕـﺮان ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺣﺘﻤـﺎً داد‬ ‫و ﻓﺮﻳﺎدﺗــﺎن ﺑﻠﻨــﺪ ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬ﻋــﺮب ﺑــﺪﺑﺨﺖ ﻛــﻪ ﻧﻔــﺖ ﺳــﺮش ﻧﻤــﻰﺷــﺪ‪،‬‬ ‫ﺗــﺮك ﺧــﺮ ﻛــﻪ ﺑــﺎ اﺳــﺘﺮاﺗﮋيﻫــﺎي ﺟﻬــﺎﻧﻰ ﻛــﺎري ﻧﺪاﺷــﺖ‪ ،‬ﭼﻨﮕﻴـﺰِ ﻣﺎﻣــﺎﻧﻰِ‬ ‫ﺧﻮدﻣــﺎن ﻛــﻪ ﺑﻤــﺐِ ﺷــﻴﻤﻴﺎﺋﻰ ﻧﺪاﺷــﺖ‪ .‬اﻳــﻦﻫــﺎ آدمﻫــﺎي ﺧــﻮﺑﻰ ﺑﻮدﻧــﺪ‪.‬‬ ‫آﻣﺪﻧــﺪ و ﺧﻮردﻧــﺪ و ﻛــﺸﺘﻨﺪ و ﻛﺮدﻧــﺪ و رﻓﺘﻨ ـﺪ و ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎ ﻫــﻢ ﻫﻤــﻪ ﭼﻴ ـﺰ‬

‫‪٣٢‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫دادﻧــﺪ‪ .‬زﺑــﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷــﻰ‪ ،‬ﻣﻌﻤــﺎري‪ ،‬ﺷــﻌﺮ‪ ،‬ﻋﻠــﻮم و آداب اﺟﺘﻤــﺎﻋﻰ‪ ،‬ﻫﻤــﻪ‬ ‫ﭼﻴ ـﺰ! وﻟــﻰ داد از اﻳ ـﻦ آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻰﻫــﺎ و اذﻧــﺎبﺷــﺎن از ﻗﺒﻴ ـﻞِ ﺳــﻮﺋﺪيﻫــﺎ‪،‬‬ ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻰﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻫﺎ و ﻫﺎ و ﻫـﺎ و ﻫـﺎ ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰي ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻧﺪاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫آبﺗﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎنﺗـﺎن ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷـﺖﺗـﺎن ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪ و آﻧﻘـﺪر ﻫـﻢ‬ ‫اﻳـﻦﻫــﺎ ﻣــﻰﻣﺎﻧﻨــﺪ ﻛــﻪ ﻧﻔــﺖﺗــﺎن ﻫــﻢ ﺗﻤــﺎم ﺑــﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻌــﺪ ﻣــﻰروﻧــﺪ‪ .‬ﺣﺘــﻰ‬ ‫ﻓﺮﺻــﺖ ﻧﻤــﻰدﻫﻨــﺪ ﻛــﻪ ﻳ ـﻚ ﺟــﻮك دﺳــﺖ اول ﺑﺮاﻳ ـﺸﺎن درﺳــﺖ ﻛﻨﻴ ـﺪ‪.‬‬ ‫ﺟــﺎنِ ﻣــﻦ ﺗــﺎ ﺑــﻪ ﺣــﺎل ﻳ ـﻚ ﺟــﻮك ﺳــﻮﺋﺪي ﺷــﻨﻴﺪهاﻳ ـﺪ؟ ﻣــﺜﻼً اﺳــﺘﻴﻮ‬ ‫اﻳﻜــﺴﻮن ﺳــﻮﺋﺪي ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺧــﺮس ﻗﻄﺒــﻰ ﻣــﻰرﺳــﺪ و ﻣــﻰﮔﻮﻳ ـﺪ‪» :‬زوﻟﻜــﻪ‪،‬‬ ‫ﻗﺮﺑﻮﻧــﺖ ﺑــﺮم!« اﻳ ـﻦ ﺟــﻮك ﺧﻴﻠــﻰ ﺑــﻰﻣــﺰه اﺳــﺖ‪ ،‬اﺻ ـﻼً ﮔﻔــﺘﻦ ﻧــﺪارد‪.‬‬ ‫ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ ﺗﻤــﺎم ﻣﻘﺎوﻣــﺖ اﺳــﺎﻃﻴﺮي ﺷــﻤﺎ از ﺑ ـﻴﻦ ﺑــﺮود‪ .‬ﺑﺎﻳ ـﺪ ﺣــﺪاﻗﻞ‬ ‫ﻳﻚ دﻳﺒﺎﭼﺔ ﺷﻌﺮ ﺑـﻪ زﺑـﺎن ﺳـﻮﺋﺪي ﺑﻨﻮﻳـﺴﻴﺪ ﻛـﻪ اﺛـﺮ ﻣﻨﻔـﻰ ﻫﻤـﻴﻦ ﺟـﻮك‬ ‫ﺧﻨﻚ را ﺧﻨﺜﻰ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺟﻮك ﻧﺪارﻳـﺪ‪ .‬ﺷـﻌﺮ ﻫـﻢ ﻛـﻪ ﻧﻨﻮﺷـﺘﻴﺪ‪ .‬دﺳـﺘﻮرزﺑﺎن ﻫـﻢ ﭼـﻪ ﻋـﺮض‬ ‫ﻛــﻨﻢ‪ .‬ﭘــﺲ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﭼــﻪ ﺷــﺪ؟ ﻣﺒــﺎرزه ﭼــﻪ ﺷــﺪ؟ وﻗﺘــﻰ ﻣــﻰﮔﻔــﺘﻢ ﻛــﻪ‬ ‫دﻧﻴ ـﺎي ﭼﻨﮕﻴ ـﺰ و ﺗﺎﺗــﺎر از اﻣــﺮوز ﻣ ـﺮّوت ﺑﻴ ـﺸﺘﺮي داﺷــﺖ ﺣﺘﻤ ـﺎً زﻳ ـﺮ ﻟــﺐ‬ ‫»ﭘِﻜّﻰ« زدﻳـﺪ زﻳـﺮ ﺧﻨـﺪه‪ .‬ﺣـﺎﻻ ﻣـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻰﺧـﻮد ﺧﻨﺪﻳـﺪه ﺑﻮدﻳـﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻫﺎي ﺧﻨﺪه دارش ﻫﻨﻮز ﻧﺮﺳﻴﺪه‪.‬‬ ‫ﻫﻨــﻮز ﭼﻨﮕﻴـﺰي ﻛــﻪ ﻛــﺖ و ﺷــﻠﻮار ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﺑﺎﺷــﺪ و ﺳـﻴﮕﺎر ﺑــﺮگ ﺑــﻪ ﻟــﺐ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺪﻳﺪهاﻳـﺪ‪ .‬ﻫﻨـﻮز ﺗﺎﺗـﺎري ﻛـﻪ ﻣﻮﻫـﺎي ﻛﻠـﻪاش را ﺑﻴﺘﻠـﻰ ﺷـﺎﻧﻪ‬ ‫ﻛﺮده اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮاب ﻫـﻢ ﻧﺪﻳـﺪهاﻳـﺪ‪ .‬ﻣـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ! اﻟﺒﺘـﻪ اﮔـﺮ ﭼـﺸﻢ ﺑﻴﻨـﺎ‬ ‫داﺷﺘﻴﺪ ﻗـﺒﻼً ﻫـﻢ ﻣـﻰﺗﻮاﻧـﺴﺘﻴﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴـﺪ‪ ،‬وﻟـﻰ ﺣـﺎﻻ اﮔـﺮ ﻛـﻮر ﻫـﻢ ﺑﺎﺷـﻴﺪ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻴﺪ دﻳﺪ‪ .‬ﻣﻰآﻳﻨﺪ و ﺧﻮدﺷـﺎن را ﻣـﻰﻣﺎﻟﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻛـﻪ اﮔـﺮ ﻛـﻮر ﻫـﻢ‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﺪ وﺟﻮدﺷﺎن را ﺣﺲ ﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬دﻳﮕـﺮ آن روزﻫـﺎ ﺳـﭙﺮي ﺷـﺪه ﻛـﻪ آﻧﭽـﻪ‬

‫‪٣٣‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫در ﭼﺸﻢﺗﺎن ﺑﺪ و ﻧﺎزﻳﺒﺎ ﺑـﻮد ﻣـﻰﺗﻮاﻧـﺴﺘﻴﺪ ﻧﺪﻳـﺪه ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‪ .‬ﺣـﺎﻻ ﺑـﻪ دﻳـﺪه‬ ‫ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺴﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢﺗﺎن ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻣﺎﻟﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﮕﻴـﺰ ﻣﺎﻟﻴـﺪﻧﻰ ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬ﺳـﺎﺑﻴﺪﻧﻰ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺎﺗـﺎر را ﻫـﻢ اﮔـﺮ دﻳﺪﻳـﺪ‬ ‫ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺨﻢ ﭼﺸﻢﺗـﺎن ﻧﺰﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦﻫـﺎ دﻳﮕـﺮ اﺳـﻢﺷـﺎن ﭼﻨﮕﻴـﺰ و‬ ‫ﺗﺎﺗــﺎر ﻧﻴ ـﺴﺖ ﻓﻘــﻂ ﻛﺎرﺷــﺎن ﭼﻨﮕﻴ ـﺰي اﺳــﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟــﻪ ﺷــﺪﻳﺪ؟ اﺳﻤــﺸﺎن‬ ‫ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﺟﻴﻤــﺰ و اﺳــﻤﻴﺖ و ﻛــﺎﻻﭘﻮف و ﻏﻴ ـﺮه اﺳــﺖ وﻟــﻰ ﺑﺎﻳ ـﺪ ﻛــﻪ اﻟﺤــﻖ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﻤﺎن ﭼﻨﮕﻴﺰﺟﺎن ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﺗﺎرﻳﺦ ﺣـﺴﺎﺑﻰ درس ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ و آﻣـﺎده و ﺣﺎﺿـﺮ ﻣـﻰآﻳﻨـﺪ ﺧـﺪﻣﺖﻣـﺎن‪.‬‬ ‫اﻳــﻦﻫــﺎ آﻧﻘــﺪر ﺗــﺎرﻳﺦ را ﺧــﻮب ﻣــﻰﺷﻨﺎﺳــﻨﺪ ﻛــﻪ آدم ﻓﻜــﺮ ﻣــﻰﻛﻨــﺪ از‬ ‫»داراﻟﺘــﺎرﻳﺦ« دﻳـﭙﻠﻢ ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬اول ﻣــﻰﮔﻮﻳﻨــﺪ ﺷــﻤﺎ ﻛــﻪ ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﻴﺪ؟‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺳـﺌﻮال ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺄﺋﻴـﺪ اﺳـﺖ و ﺷـﻤﺎ ﻫـﻢ اﮔـﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴـﺪ واﻟـﻪ ﺑـﺎاﷲ‬ ‫ﻧﻴـﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨــﺪ ﻛــﻮﭼﻜﻰ زﻳﺮﺳــﺒﻴﻠﻲ ﻣــﻰزﻧــﺪ و در ﺣﺎﻓﻈـﺔ راﻳﺎﻧــﻪاش اﺳــﻢ‬ ‫ﺷﻤﺎ را وارد ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻮﺟـﻮد »ﺑـﺪ«‪ ،‬ﻛـﻪ ﻫـﺮ وﻗـﺖ ﺳﺮوﺻـﺪاﺋﻰ‬ ‫ﺑﻠﻨــﺪ ﺷــﺪ ﺑﻴﺎﻳﻨــﺪ و ﺷــﻤﺎ را ﺑﮕﻴﺮﻧــﺪ و ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧــﺪ ﺗــﻮي زﻧــﺪان‪ .‬ﺣــﺎﻻ ﻫــﻰ‬ ‫ﺷــﻤﺎ داد ﻣــﻰزﻧﻴ ـﺪ ﻣــﻦ ﻣــﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴ ـﺴﺘﻢ‪ ،‬وﻟــﻰ او ﮔﻮﺷــﺶ ﺑــﺪﻫﻜﺎر اﻳ ـﻦ‬ ‫ﺣــﺮفﻫــﺎ ﻧﻴ ـﺴﺖ‪ .‬او در راﻳﺎﻧــﻪاش اﻳـﻦ ﻣﻄﻠــﺐ را دارد ﻛــﻪ ﺷــﻤﺎ ﻣــﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ .‬و اﺻﻼً ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛـﺎري ﻧـﺪارد‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﻟﺤﻈـﻪ ﺑﻌـﺪ وﻗﺘـﻰ ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﻤــﺎم ﻣﺸﺨــﺼﺎت را در راﻳﺎﻧــﻪاش ﺑﺎزرﺳــﻰ ﻛــﺮد‪ ،‬دوﺑــﺎره ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎ زل‬ ‫ﻣﻰزﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻮﻳـﺪ‪» :‬ﻣـﻮي ﺳـﺮ ﻣـﺸﻜﻰ‪ ،‬ﭼـﺸﻤﺎن ﻣـﺸﻜﻰِ ذﻏـﺎﻟﻰ‪ ،‬اﺑـﺮوان‬ ‫ﻣــﺸﻜﻰِ ﭘــﺮ ﻛﻼﻏــﻰ‪ ،‬ﭘــﺪر ﻣــﺴﻠﻤﺎنِ ﻣــﺸﻜﻰ ﻛﻤــﻰ ذﻏــﺎﻟﻰ‪ ،‬ﻣــﺎدر ﻣــﺸﻜﻰِ‬ ‫ﻣــﺴﻠﻤﺎن ﺗﻤــﺎم ذﻏــﺎﻟﻰ‪ ،‬ﺧــﻮاﻫﺮ ‪ « ...‬ﺷ ـﻤﺎ ﻫــﻢ ﻫﻤــﺮاه او ﻓﺮﻳ ـﺎد ﻣــﻰزﻧﻴ ـﺪ‪:‬‬ ‫»ﭘــﺪر ﺳــﻮﺧﺘﻪ ﻣــﻦ ﻛﺠــﺎﻳﻢ ﻣــﺸﻜﻰ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻣﮕــﺮ ﻛــﻮري و ﻣﻮﻫــﺎي ﺑــﻮر ﻣــﺮا‬ ‫ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻰ؟« وﻟﻰ ﺑﺎز ﻫـﻢ ﻟﺒﺨﻨـﺪ ﻛـﻮﭼﻜﻰ ﮔﻮﺷـﺔ ﻟﺒـﺎﻧﺶ ﻧﻘـﺶ ﻣـﻰﺑﻨـﺪد و‬ ‫در راﻳﺎﻧــﻪ ﻣــﺮده ﺷــﻮرﺑﺮدهاش ﻣﻴﺰﻧــﺪ‪» ،‬ﺑﭽـﺔ ﺑــﺪ«! اﻳـﻦ ﻛﻠﻤــﻪ ﺧﻴﻠــﻰ ﺑــﺪ‬ ‫‪٣٤‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﺳــﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨــﻰ اﮔــﺮ ﺻــﺪاﻳﺖ در ﺑﻴﺎﻳــﺪ ﻣــﻰزﻧــﻢ ﭘــﺪر ﺻــﺎﺣﺐ ﺑﭽــﻪ را در‬ ‫ﻣﻰآورم و ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ »اﻟﻘﺎﻋﺪه« ﻛﺸﺘﻢ‪.‬‬ ‫و ﺑﺎز اداﻣﻪ ﻣـﻰدﻫـﺪ‪» :‬رﻧـﮓ ﭘﻮﺳـﺖ ‪ « ...‬ﺧﻼﺻـﻪ ﺗﻤـﺎم ﻣﺸﺨـﺼﺎت ﺷـﻤﺎ را‬ ‫»وارد« ﻣــﻰﻛﻨــﺪ و ﺧــﻮد ﺷــﻤﺎ را ﻫــﻢ ﺑــﻪ ﻫﻤ ـﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴ ـﺐ از ﻣﻮﺟﻮدﻳ ـﺖﺗــﺎن‬ ‫»ﺧــﺎرج«! ﺣــﺎﻻ ﻛــﺎرش ﺗﻤــﺎم ﺷــﺪه و ﺑﺎﻳ ـﺪ ﺑــﺮود‪ .‬ﺷــﻤﺎ ﻫــﻢ ﻫــﺎج و واج‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪاﻳﺪ و ﺑﻪ او ﻧﮕـﺎه ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﻟﻬﺠـﺔ ﻧﻴﻤـﻪ اﻧﮕﻠﻴـﺴﻰ و ﻧﻴﻤـﻪ روﺳـﻰ‬ ‫ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ ﻣـﻰ ﮔﻮﻳـﺪ‪» :‬ﺣـﺎل ﺷـﻤﺎ ﭼﻄـﻮر اﺳـﺖ؟ ﭼﭙـﻖﺗـﺎن ﭼـﺎق اﺳـﺖ؟«‬ ‫ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﻧﻪ!‬ ‫ﺑﻪ »ﻓﺮاﺻﻨﻌﺘﻰ« ﺧـﻮش آﻣﺪﻳـﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠـﺎ دﻧﻴـﺎي راﻳﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ و ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ را‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺗـﺎرﻳﺦ را ﻫـﻢ ﺧـﻮب ﺑﻠﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻـﻪ اﻣﻜـﺎن ﻧـﺪارد‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻄﻠﺒﻰ از ﭼﻨﮓﺷـﺎن در ﺑـﺮود‪ .‬اﮔـﺮ ﻫـﻢ در رﻓـﺖ ﭼـﻪ ﺑـﺎك‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﻤــﻰﺗﻮاﻧﻴــﺪ از ﭼﻨــﮓﺷــﺎن در ﺑﺮوﻳــﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠــﺐ ﻛــﻪ در رﻓــﺖ ﺑﻌــﺪ از ﻳــﻚ‬ ‫ﻣﺪﺗﻰ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﭼﻨﮓﺷﺎن ﻣﻰآﻳﺪ و ﺧ‪‬ﺮ ﺷﻤﺎ را ﻫﻢ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣــﻦ ﻳـﻚ روزي در ﻛﻨــﺎر ﻣــﻢ ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن ﻧﺸــﺴﺘﻪ ﺑــﻮدم و راﺟــﻊ ﺑــﻪ آﻳﻨــﺪة‬ ‫ﺑــﺸﺮﻳﺖ و ﻧﻘــﺶ زوﻟﻜــﻪ ﺑــﺎ ﻫــﻢ ﺻــﺤﺒﺖ ﻣــﻰﻛــﺮدﻳﻢ‪ .‬او ﺧﻴﻠــﻰ دوﺳــﺖ‬ ‫داﺷﺖ ﻛـﻪ زوﻟﻜـﻪ را ﺑـﺎ ﻓﺮﻫﻨـﮓ و آداب اﻳـﺮان زﻣـﻴﻦ آﺷـﻨﺎ ﻛﻨـﺪ و در اﻳـﻦ‬ ‫راه از ﻫﻴﭻ ﻛﻮﺷﺸﻰ ﻫﻢ روي ﮔﺮدان ﻧﺒﻮد‪ .‬وﻟﻰ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫ـ ﻣﻤـﻢ ﺟﺮﻳﻜـﺴﻮنِ ﭘـﺪر ﺳـﮓ! ﺗـﻮ ﭼـﺮا ﻣـﻰﺧـﻮاﻫﻰ ﻫﻮﻳـﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻰ اﻳـﻦ‬ ‫زن ﺑﻴﭽــﺎره را از او ﺑﮕﻴــﺮي؟ ﻣﮕــﺮ ﻣــﺮض داري؟ اﻳــﻦ ﻟﻨــﺪﻫﻮر ﺻــﺒﺢﻫــﺎ‬ ‫ﻋﻤــﺮي ﻣﺮﺑــﺎي روده ﺧــﺮس ﻛﻮﻓــﺖ ﻛــﺮده ﺣــﺎﻻ ﻣــﻰﺧــﻮاﻫﻰ ﻣــﺜﻼً او را ﺑــﻪ‬ ‫ﺷﻴﺮاز ﺑﺒﺮي و ﻣﺮﺑﺎي ﺑﻬﺎرﻧﺎرﻧﺞ ﺑﺨﻮردش ﺑﺪﻫﻰ؟‬

‫‪٣٥‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﻣــﻢ ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن در ﺣﺎﻟﻴﻜــﻪ ﺻــﺪاﻳﺶ را ﭘــﺎﺋﻴﻦ ﻣــﻰآورد ﺗــﺎ ﺟﺎﺳــﻮسﻫــﺎ و‬ ‫ﺑﺮﭼﻴﻦﻫﺎ ﻧﺸﻨﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﭻ ﭘﭻ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ــــ ﻧﻤـــﻰداﻧـــﻰ ﭼﻘـــﺪر دﻟـــﻢ ﮔﺮﻓﺘـــﻪ‪ .‬آن ﻣﺮﺑﺎﻫـــﺎي ﺑﻬﺎرﻧـــﺎرﻧﺞ‪ ،‬آن‬ ‫ﭼﻠﻮﻛﺒﺎبﻫـﺎ‪ ،‬آن ﻧﻬﺮﻫـﺎي آب ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎم ﻓـﺼﻞ ﺷ‪‬ـﺮ و ﺷ‪‬ـﺮ آب ﻗﻨـﺎت ﺗـﻮي‬ ‫آن ﻣﻰدوﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﭘﺲ ﺑـﺎ ﻣﺮﺑـﺎ ﺧـﻮردن زوﻟﻜـﻪ ﭼﻜـﺎر داري؟« ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ از‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﺠــﺎ ﺷــﺮوع ﺷــﺪ ﻛــﻪ ﻣــﻦ روزي دﻳ ـﺪم اﻳ ـﻦ زن ﺑﻴﭽــﺎره رودة ﺧــﺮس را‬ ‫ﻣﺮﺑﺎ ﻛﺮده و ﻣـﻰﺧـﻮرد‪ .‬ﻣـﻦ اﺻـﻼً اﺳـﻢ او را ﻫـﻢ ﻧﻤـﻰداﻧـﺴﺘﻢ‪ .‬او ﺑـﺎ ﻣـﻦ‬ ‫ﻛــﺎر داﺷــﺖ‪ .‬وﻗﺘــﻰ ﻫــﻢ ﮔﻔــﺘﻢ ﭼﺨــﻪ ﻫــﻴﭻ ﻧﻔﻬﻤﻴــﺪ‪ «.‬ﻣــﻢ ﺟﺮﻳﻜــﺴﻮن‬ ‫ﻟﺤﻈــﻪاي ﺗﺄﻣــﻞ ﻛــﺮد و ﻳﻜﺒــﺎره ﻣﺜــﻞ اﻳﻨﻜــﻪ ﺑــﻪ او از آﺳــﻤﺎن وﺣــﻰ ﺷــﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷــﺪ ﻓﺮﻳـﺎد زد‪» :‬ﻣـﻲداﻧــﻰ اﻳـﻦ ﻣﻠــﺖ ﭼﺨــﻪ و اﻳـﻦ ﺣــﺮفﻫــﺎ ﺣــﺎﻟﻲﺷــﺎن‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻓﻜﺮِ ﭘﻮل در آوردن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻣﻢ ﺟﺮﻳﻜﺴﻮن ﻛﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬ ‫ اﻳﻦ زوﻟﻜﻪ اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﻓﻜـﺮ ﭘـﻮل در آوردن ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺳـﺮاغِ ﺗـﻮي ﻣـﺎدر ﻣـﺮده‬‫ﻧﻤﻰآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﻗـﺎه ﻗـﺎه زد زﻳـﺮ ﺧﻨـﺪه و ﺣـﺴﺎﺑﻰ ﻛﻴـﻒ ﻛـﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ در ﺣـﺎﻟﻰﻛـﻪ‬ ‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ از ﺷﺎدي ﺑﺮق ﻣﻰزد ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫‪ -‬ﺧﻮﺷﻢ ﻣﻰآﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﺮف ﺣﺴﺎب ﻣﻰزﻧﻰﻫﺎ!‬

‫‪٣٦‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻛﻪ ﺣـﺮف ﺣـﺴﺎب ﻣـﻰزﻧـﻢ! ﺗـﻮي ﺑـﺪﺑﺨﺖ ﻛـﻪ از ﻣـﺎل دﻧﻴـﺎ‬ ‫ﺷﺶ ﺗﺎ ﺷﻮﻳﺪ ﭘﺸﻢ ﺑﻪ ﭘﺴﺘﺎنﻫﺎﻳﺖ آﻳﺰان اﺳﺖ ﻛﺠﺎ و ﭘﻮل ﻛﺠﺎ؟«‬ ‫ﺑﻌﻠــﻪ ﭘــﻮل! ارز راﻳــﺞِ دﻧﻴــﺎي ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداران؛ دﻻر‪ ،‬ﭘﻮﻧــﺪ‪ ،‬ﻳــﻮرو‪ ،‬ﻣــﻮرو‬ ‫اﻳﻦ ﺟﻮر ﭼﻴﺰﻫﺎ‪ .‬اﻳـﻦﻫـﺎ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ »ﻗﻄﻌـﺎتﻫـﺎ« درﺳـﺖ ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬و‬ ‫در ﻛﻨــﺎر اﻳ ـﻦﻫــﺎ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑﺎﻳ ـﺪ از ﺑــﺸﺮ‪ ،‬ﺑــﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬اﺣﺘﻤــﺎﻻً ﺣﻘــﻮق ﺑــﺸﺮ‬ ‫ﺳــﺨﻦ ﺑــﻪ ﻣﻴ ـﺎن آورد‪ .‬ﺑــﺪون اﻳ ـﻦﻫــﺎ اﺻ ـﻼً ﺑﻬﺘــﺮ اﺳــﺖ ﺧﻔﻘــﺎن ﺑﮕﻴﺮﻳ ـﺪ‪.‬‬ ‫روزي ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﻧﻔــﺖ ﻣــﻰﻓــﺮوﺧﺘﻴﻢ و ﺑــﻪ ﻣــﺎ ﻫــﻢ ﭼﻨــﺪ دﻻري ﭘــﻮل ﻧﻔــﺖ‬ ‫ﻣﻰدادﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻔـﺖ را ﻣـﻰﻓﺮوﺷـﻴﻢ وﻟـﻰ ﺻـﻼح دﻳـﺪهاﻧـﺪ ﻛـﻪ دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﭘﻮل ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﻛـﻪ اﺻـﻼً در اﻳـﻦ ﻣـﻮارد ﺑـﻪ ﺧﻮدﻣـﺎن اﺟـﺎزه دﺧﺎﻟـﺖ‬ ‫ﻧﻤــﻰدﻫ ـﻴﻢ وﻟــﻰ ﺑــﺮاي ﺧ ـﺎﻟﻰ ﻧﺒــﻮدن ﻋﺮﻳ ـﻀﻪ ﻣﺠﺒــﻮر ﺷــﺪﻳﻢ ﻛــﻪ اﻇﻬــﺎر‬ ‫ﻧﻈﺮي ﺑﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫اﻳــﻦ ﻧﻔﺘــﻰ ﻛــﻪ ﻗــﺒﻼً ﭘــﻮل ﻣــﻰدادﻧــﺪ و ﻣــﻰﺑﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﭼــﺮا ﺣــﺎﻻ ﻣﺠــﺎﻧﻰ‬ ‫ﻣــﻰﺑﺮﻧــﺪ؟ ﻇﺮﻳﻔــﻰ ﮔﻔــﺖ ﺳــﺮت ﺑــﻪ ﻛــﺎر ﺧــﻮدت ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬آن ﻣﻮﻗــﻊ ﭼﻨـﺎن‬ ‫ﻛﺮدﻧــﺪ و ﺣــﺎﻻ ﭼﻨ ـﻴﻦ‪ .‬ﺗــﻮ ﺑﮕــﻮ »ﻏﻠــﻂ ﻛــﺮدم«‪ .‬ﮔﻔــﺘﻢ اﻟﺒﺘــﻪ ﻣــﻦ ﻛــﻪ‬ ‫ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻢ »ﻏﻠﻂ ﻛﺮدم«‪ ،‬وﻟـﻰ ﺗﻘـﺼﻴﺮ اﻳـﻦ »ﻣـﻢ ﺟﺮﻳﻜـﺴﻮن« ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺳـﺮ‬ ‫و ﺻﺪاي ﭘـﻮل را در آورد و ﻣـﺎ را ﺣـﺎﻟﻰ ﺑـﻪ ﺣـﺎﻟﻰ ﻛـﺮد‪ .‬ﻓﻌـﻼً ﻫـﻢ ﻫﻤـﻴﻦ‬ ‫ﻳﻚ ﺳﺌﻮال را ﺟﻮاب ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻗـﻮل ﻣـﻰدﻫـﻢ ﻛـﻪ ﺑﻘﻴـﻪ را اﺻـﻼً ﻣﻄـﺮح ﻧﻜـﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻃﺮف ﻫـﻢ »راﻳﺎﻧـﻪ« را ﻣﺜـﻞ ﺷﻤـﺸﻴﺮ ﻋﺜﻤـﺎن از ﺗـﻮي ﻏـﻼف ﻛـﺸﻴﺪ ﺑﻴـﺮون‬ ‫و ﺳﻴﻢ آن را ﻓـﺮو ﻛـﺮد ﺗـﻮي ﺳـﻮراخ ﺑـﺮق‪ .‬راﻳﺎﻧـﻪ ﻛﻤـﻰ ﺟﻠﻴـﻚ‪ ،‬ﺟﻠﻴـﻚ‬ ‫ﻛـــﺮد و ﻳـ ـﻚ ﻛﻤـــﻰ ﭼـــﺸﻤﻚ زد و ﻳﻜﻬـــﻮ ﻋﻜـــﺲ ﻣـ ـﻦِ ﺑـــﺪﺑﺨﺖ روي‬ ‫ﺻــﻔﺤﻪاش ﻇــﺎﻫﺮ ﺷــﺪ ﺑــﺎ ﻳ ـﻚ ﻧﻮﺷــﺘﺔ ﻗﺮﻣــﺰ رﻧــﮓ ﻛــﻪ ﭼــﺸﻤﻚ ﻣــﻰزد‪:‬‬ ‫»ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺑﭽﺔ ﺑـﺪ!« ﺧـﻂ زﻳـﺮش ﻫـﻢ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد‪» :‬ﻣﻮاﻇـﺐ ﺑﺎﺷـﻴﺪ‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ!« ﻣـﻦ ﻫـﻢ ﺑـﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﺟـﻮاﺑﻰ ﮔﻔـﺘﻢ »ﺑﻨـﺪه ﻛـﻪ‬ ‫اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﻧﻴـﺴﺘﻢ ﺷـﺎﻳﺪ ﻣــﺎدر ﺷـﻤﺎ ﻗﺎﻋـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ «.‬ﻃــﺮف ﻛـﻪ ﺧﻴﻠـﻰ ﺧـﻴﻂ‬ ‫‪٣٧‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬زﻳـﺮ ﻋﻜـﺲ ﻣـﻦ ﻧﻮﺷـﺖ‪» :‬ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺮ!« اﻳـﻦﻫـﺎ اﺻـﻼً ﺷـﻮﺧﻰ‬ ‫ﺣــﺎﻟﻲﺷــﺎن ﻧﻴ ـﺴﺖ‪ .‬وﻗﺘــﻰ ﻣــﻰﮔﻮﺋﻴ ـﺪ ﻣــﺎدرت! ﺗﻠﻔــﻦ ﻣــﻰﻛﻨــﺪ ﺑــﻪ ﻣــﺎدر‬ ‫ﻣﺤﺘـــﺮﻣﺶ و ﻣـــﻰﭘﺮﺳـــﺪ‪» :‬ﻣـــﺎﻣﻰ ﺟـــﺎن! ﺷـــﻤﺎ ﻣـــﻢ ﺟﺮﻳﻜـــﺴﻮن‬ ‫ﻣﻰﺷﻨﺎﺧﺖ؟« وﻗﺘﻰ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺎﻣﻰ ﺟـﺎن ﻣـﻰﮔﻮﻳـﺪ ﻧـﻪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻌﺠـﺐ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ‬ ‫ﻧﮕﺎه ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﻣﻰﭘﺮﺳـﺪ‪» :‬ﭼـﺮا ﺗـﻮ دروغ ﮔﻔـﺖ؟« ﺣـﺎﻻ ﺷـﻤﺎ ﺑﻴﺎﺋﻴـﺪ ﺑـﺮاي‬ ‫اﻳـــﻦ زﺑـــﺎن ﻧﻔﻬـــﻢ ﺗﻮﺿـــﻴﺢ ﺑﺪﻫﻴـــﺪ ﻛـــﻪ ﻣـــﺜﻼً ﺧﻮاﺳـــﺘﻪاﻳـــﺪ ﺗﻤـــﺎم‬ ‫دقدﻟﻰﺗـﺎرﻳﺨﻰاﺗـﺎن را ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﻓﺤـﺶ ﻧﺎﻣﻮﺳـﻰ ﺳـﺮ او ﺧـﺎﻟﻰ ﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬ﻣﮕـﺮ‬ ‫ﻣﻰﻓﻬﻤﺪ؟ دوﺑـﺎره ﺗﻠﻔـﻦ را ﺑﺮﻣـﻰدارد ﻛـﻪ اﻳﻨﺒـﺎر ﻣـﻰﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻪ ﺧـﻮاﻫﺮش‬ ‫ﺗﻠﻔﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﻣﺠﺒـﻮر ﻣـﻰﺷـﻮﻳﺪ ﻛـﻪ ﺗﻠﻔـﻦ ﺗﻤـﺎمدﻳﺠﻴﺘـﺎﻟﻰ و آﻛﺒﻨـﺪ او‬ ‫را ﮔﺮﻓﺘﻪ و زﻳﺮ ﭘﺎﻳﺘﺎن ﻟﻪ ﻛﻨﻴـﺪ و ﻓﺮﻳـﺎد ﺑﺰﻧﻴـﺪ‪» :‬ﻏﻠـﻂ ﻛـﺮدم! دﻓﻌـﻪ دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﻧﻪ از ﻣﺎدرت ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ ﻧﻪ از ﺧﻮاﻫﺮت‪ ،‬ﭘﺪرم از ﺧﺮﻳﺖ ﺗﻮ در آﻣﺪ!«‬ ‫ﺣﺎﻻ ﻛـﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﺑـﻪ اﻳﻨﺠـﺎ ﻛـﺸﻴﺪ و ﻣـﺴﺌﻠﺔ ﻣﻬـﻢ و ﻻﻳﻨﺤـﻞ »اﻟﻘﺎﻋـﺪه« و‬ ‫ﺧﺮﻳﺖ را ﻣﻄﺮح ﻛـﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻓﻜـﺮ ﻣـﻰﻛـﻨﻢ ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ ﻛﻤـﻰ ﻫـﻢ از ﺑـﻦﻻدن‬ ‫ﻋﺰﻳﺰﻣــﺎن ﺻــﺤﺒﺖ ﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﻣــﻰداﻧﻴـﺪ ﻛــﻪ او ﺷــﺎﻫﺰاده اﺳــﺖ و ﻣــﺎ اﻳﺮاﻧﻴـﺎن‬ ‫ﻛــﻪ ﺗﺠﺮﺑــﻪﻫــﺎﺋﻰ ﻫــﺰاران ﺳــﺎﻟﻪ از ﺷــﺎه و ﺷــﺎﻫﺰاده دارﻳ ـﻢ ﺑﺎﻳ ـﺪ او را ﻣﺜــﻞ‬ ‫ﭘﺎدﺷــﺎﻫﺎن ﺧﻮدﻣــﺎن ﺟﺰﺋــﻲ از ﺗــﺎرﻳﺦ ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر آورﻳـﻢ‪ .‬وﻟــﻰ ﻓﻜــﺮ‬ ‫ﻧﻜﻨﻴ ـﺪ ﻛــﻪ او ﻣﺜــﻞ ﺷــﺎه »اﻳ ـﺮان ﺳــﺎﺑﻖ« ﻳ ـﺎ ﺷــﺎه »ﺳــﺎﺑﻖ اﻳ ـﺮان« رﻓﺘــﺎر‬ ‫ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬او ﭘﺎدﺷﺎه اﺳـﺖ وﻟـﻰ ﺑـﻰﺗـﺎج و ﺗﺨـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻳـﻚ رﻳـﺶ »ﺳـﻔﻴﺪ ــ‬ ‫ﺳـﻴﺎه« و ﻳـﻚ ﻣــﺸﺖ ﺳــﻮارهﻧﻈــﺎم و ﭘﻴـﺎده ﻧﻈــﺎم ﻛــﻪ ﺣــﺪاﻗﻞ ﻧــﺼﻒ آنﻫــﺎ‬ ‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﻳـﻦ ﺷـﺎه ﺑـﺪﺑﺨﺖﻣـﺎ اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ ﭼﺮﻳـﻚ‪ ‬آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻰ‬ ‫در ﺧــﺪﻣﺖ داﺷــﺖ ﺣﺘﻤـﺎً وﺿــﻊ و ﺣــﺎﻟﺶ از آﻧﭽــﻪ ﺷــﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘــﺮ ﺑــﻮد‪ .‬وﻟــﻰ‬ ‫ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن درﺳـﺖ ﻳـﺎد ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﻳـﻦ آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻰﻫـﺎ ﻛـﺎر ﻛﻨـﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻰ ﺷـﺎﻫﺰادة ﻋـﺮبِ زﻳﺒـﺎي ﻣـﺎ ﻛـﻪ ﻣﺜـﻞ اﺳـﺐﻫـﺎي ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺑﻠﻨـﺪ ﻗـﺪ و‬ ‫ﻛﺸﻴﺪه ﻫـﻢ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و رﻳـﺶ ﻣﺒﺎرﻛـﺸﺎن ﻃﻌﻨـﻪ ﺑـﻪ رﻳـﺶ ﺑﺰﺑﺰﻗﻨـﺪيﻫـﺎي‬

‫‪٣٨‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﻓﻐــﺎن ﻣــﻰزﻧــﺪ‪ ،‬از آﻧﺠــﺎﺋﻰ ﻛــﻪ ﺧﻴﻠــﻰ ﺑــﻪ ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳــﺖ زﻣﺎﻧــﻪ آﺷــﻨﺎ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻰﻫـﺎ ﺧـﻮب رﻓﺘـﺎر ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬اول از آنﻫـﺎ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ آﻧﻄـﻮر‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮل ﺣـﺴﺎﺑﻰ ﺑـﺮاي ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﺖﻫـﺎي ﺧﻄﺮﻧـﺎك‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻣـﺎل آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻰﻫـﺎ ﻧﺒـﻮد ﻣـﺎل ﭘﺎدﺷـﺎﻫﺎن ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن و ﻏﻴـﺮه‬ ‫ﻓﺬاﻟﻚ ﺑـﻮد‪ ،‬وﻟـﻰ ﭼـﻪ ﻓﺮﻗـﻰ ﻣـﻰﻛﻨـﺪ ﻫﻤـﺔ اﻣـﻮال ﺟﻬـﺎن ﻣـﺎل ﺧﺪاﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻫﻢ اﻳـﻦ ﺑﺰﺑـﺰ ﻗﻨـﺪي ﺑـﺎ آن ﻟﺒﺨﻨـﺪ ﻣﻜـﺶ ﻣﺮﮔﻤـﺎياش اﻳـﻦ ﭘـﻮلﻫـﺎ را‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺘــﻪ ﺑــﻮد ﻳﻜــﻰ دﻳﮕــﺮ ﻣــﻰﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬آدم‪ ،‬ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﻋــﺮب ﺿﺪﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﻛﻪ در اﻳﻦ دﻧﻴـﺎ ﻗﺤـﻂ ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬ﺧـﻮد ﻣـﺎ ﭼﻨـﺪﺗﺎيﺷـﺎن را ﭼﻨـﺪ روز ﭘـﻴﺶ‬ ‫در ﺧﻴﺎﺑــﺎنﻫــﺎ دﻳــﺪﻳﻢ‪ .‬ﻣــﻰﺧﻨﺪﻳﺪﻧــﺪ و ﻛﻴــﻒ ﻣــﻰﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﺴﺘﻨﻰ‬ ‫ﻣــﻰﺧﻮردﻧــﺪ و ﻣــﻰﺧﻮاﺳــﺘﻨﺪ دﺳــﺖ ﺑــﻪ ﻧﻤــﺎز ﺑﺮدارﻧــﺪ ﻛــﻪ ﭘﺎﺳــﺒﺎنﻫــﺎ‬ ‫اﺷــﺘﺒﺎﻫﻰ دﻋــﻮايﺷــﺎن ﻛﺮدﻧــﺪ ﻛــﻪ‪» :‬اﻳــﻦ ﭼــﻪ ﻛﺜﺎﻓﺘﻜــﺎري اﺳــﺖ راه‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻳﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺑـﺴﺘﻨﻰ دوﺳـﺖ ﻧﺪارﻳـﺪ ﺑﺮوﻳـﺪ ﻣﻤﻠﻜـﺖ ﺧﻮدﺗـﺎن!« اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫اﻳــﻦ ﻋــﺮبﻫــﺎي ﺿﺪﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﺖ ﻧﻤــﻰداﻧــﺴﺘﻨﺪ ﻛــﻪ ﭘﺎﺳــﺒﺎنﻫــﺎ ﭼــﺮا‬ ‫دﻋــﻮايﺷــﺎن ﻣــﻰﻛﻨﻨــﺪ وﻟــﻰ ﭘﺎﺳــﺒﺎنﻫــﺎ ﻓﻜــﺮ ﻛــﺮده ﺑﻮدﻧــﺪ ﻛــﻪ اﻳ ـﻦﻫــﺎ از‬ ‫ﺑﺴﺘﻨﻰ اﻳﺮاد ﻣـﻰﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺸﻜﻞِ ﻓﺮﻫﻨـﮓﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺗـﺎ‬ ‫ﭼﻪ ﺣـﺪ ﻣـﻰﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻴـﺎن ﻣـﺮدم دﻧﻴـﺎ ﺟﻨـﮓ و ﺟـﺪل راه ﺑﻴﺎﻧـﺪازد‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ‬ ‫در ﭘﺎﺳــﮕﺎه اﻓــﺴﺮِ ﻧﮕﻬﺒــﺎن دم ﮔــﻮش ﻳﻜــﻰ از ﻋــﺮبﻫــﺎ ﮔﻔــﺖ‪» :‬ﻳــﺎاﺧﻰ!‬ ‫اﻟﺒــﺴﺘﻨﻰ‪ ،‬و ﻫــﺬا ﭼــﻮبِ ﺑــﺴﺘﻨﻰ‪ ،‬ﻣــﻦ اﻟﻌﻤــﻮد! ﺧﻴﻤ ـﺔ اﻟﺤــﺎد! « ﻋــﺮب‬ ‫ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻫـﻢ ﻛـﻪ ﺗـﺎ آن وﻗـﺖ ﭼﻨـﻴﻦ ﻋﺮﺑـﻰِ ﺳـﻠﻴﺲ و روﺷـﻨﻰ ﺑـﻪ ﮔﻮﺷـﺶ‬ ‫ﻧﺨــﻮرده ﺑــﻮد ﺑــﺎ وﺣــﺸﺖ روي ﺑــﻪ ﻫــﻢ وﻃــﻦ ﺧــﻮد ﻛــﺮد و ﮔﻔــﺖ‪» :‬ﺟــﺎﻧﻢ‬ ‫ﺟــﺎي ﺑــﺪي آﻣــﺪهاﻳـﻢ‪ ،‬اﻳـﻦﻫــﺎ از ﭼــﻮب ﺑــﺴﺘﻨﻰ ﺧﻴﻤـﺔ اﻟﺤــﺎد ﻣــﻰﺳــﺎزﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻴﺎﺋﻴ ـﺪ ﺗــﺎ دﻳ ـﺮ ﻧــﺸﺪه ﺑــﺮوﻳﻢ ﻛــﻪ ﺟــﺎن و ﺑــﺴﻴﺎر ﭼﻴﺰﻫــﺎي دﻳﮕــﺮ در ﺧﻄــﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪٣٩‬‬

‫آب‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻣﺎن‬

‫اﻳـﻦ ﺧﻼﺻــﻪ از اﻳـﻦ ﻧﻈــﺮ آﻣــﺪ ﺗــﺎ ﺧﻮاﻧﻨــﺪة ﻣﺤﺘــﺮم در ﺟﺮﻳـﺎن واﻗﻌــﻪ ﻗــﺮار‬ ‫ﮔﻴﺮد و ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﻰدﻟﻴﻞ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺮدي ﭼـﻮن ﺑـﻦﻻدن از ﻣﻴـﺎن اﻳـﻦ ﻗـﻮم‬ ‫ﻗـﺪ ﺑﺮاﻓﺮاﺷـﺖ و ﺑـﺮاي ﺧـﺪﻣﺖ ﺑـﻪ دﺳـﺘﮕﺎه‪ ‬ﺑﻮﺷـﻴﺎن و رﻳﮕـﺎﻧﻴﻮن ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ‬ ‫اﻳـﻦ ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﺖﻫـﺎي ﺧﻄﺮﻧـﺎك را ﺷـﺮوع ﻛـﺮد و اﺳـﻠﺤﻪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﮔﺮﻓــﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻰ ﻫﻢ ﻛﻪ اﺳـﻠﺤﻪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﻧـﻮع ﺧـﻮﺑﺶ را ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬روﺳـﻰ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣــﺎرك‪ ‬ﺳ ـﻴﺎ! ﻛــﻪ ﻛــﺴﻰ ﻣﺘﻮﺟــﻪ ﻧــﺸﻮد اﻳﻨﻬﻤــﻪ رﻳ ـﺶ و ﭘــﺸﻢِ »ﻃﻨــﺎز« از‬ ‫ﻛﺠﺎ آب ﻣﻰﺧﻮرد‪ .‬ﺳـﻴﺎ ﻫـﻢ اول ﺑـﻪ او ﻣـﻰﮔﻔـﺖ »ﻣﺠﺎﻫـﺪ‪ ‬راه‪ ‬ﺣـﻖ« وﻟـﻰ‬ ‫ﺟــﻮاب ﻧــﺪاد‪ .‬ﺑﻌــﺪاً ﮔﻔــﺖ »ﺗﺮورﻳــﺴﺖ ﻧــﺎﻣﺮد«‪ ،‬ﺑــﺎز ﻫــﻢ ﺟــﻮاب ﻧــﺪاد‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻰﻫﺎي ﺑﺪ ﺟـﻨﺲ ﺧـﻮب ﺑﻠـﺪ ﺑـﻮد ﺗـﺎ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺗـﺎ وﻗﺘـﻰ‬ ‫ﺟــﻮابﺷــﺎن را ﻧﻤــﻰداد آنﻫــﺎ ﻫــﻢ آب و ﻧــﺎﻧﺶ را در ﻫﻤــﺎن ﻛــﻮه وﻛﻤــﺮِ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﻛـﻪ ﮔـﺮگ دوام ﻧﻤـﻰآورد ﺑﺨـﻮﺑﻰ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻰﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻳـﻚ‬ ‫روز ﻫﻤــﻪ ﭼﻴــﺰ ﻋــﻮض ﺷــﺪ و ﺳــﻴﺎ ﻫــﻢ ﻋــﻮض ﺷــﺪ و ﺑــﻪ او ﮔﻔــﺖ‬ ‫»ﺗﺮورﻳـﺴﺖ«‪ ،‬و رﺋـﻴﺲ ﺳـﻴﺎ ﻫــﻢ ﮔﻔــﺖ ﻛــﻪ ﭘــﺪرش را در ﻣــﻰآورﻳـﻢ وﻟــﻰ‬ ‫ﻓﻌﻼً ﻧـﻪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻫﻨـﻮز ﻛـﺎرش دارﻳـﻢ‪ .‬اﻳﻨـﺮا ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ از ﻣـﺮدم‬ ‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ .‬درﺳﺖ ﻋﺮض ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ؟!‬ ‫ﺑﻌﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﻫﻤﻴـﺸﻪ از ﻣﻮﺿـﻮع دور اﻓﺘـﺎدﻳﻢ‪ .‬و اﺻـﻼً ﻓﺮاﻣـﻮش ﻛـﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ‬ ‫ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺑﮕـﻮﺋﻴﻢ‪ .‬زﻳـﺎد ﻣﻬـﻢ ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬اﮔـﺮ از ﺗﻤـﺎﻣﻰ اﻳـﻦ ﻣـﺴﺎﺋﻞ‬ ‫ﻫﻤﺎن »ﻗﻄﻌﺎت ﻫـﺎ« ﻳﺎدﻣـﺎن ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﻛـﺎﻓﻰ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻘﻴـﻪ داﺳـﺘﺎن ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫‪ 21‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪2006‬‬

‫‪٤٠‬‬