Risk Assessment As An Engineering Tool In Designing Small Landfill Sites

Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ «ΜΙΚΡΩΝ Χ.Υ.Τ.Α.» Χ. Τσομπανίδης, Γ.Λώλος Enviroplan A.E., Αγ. Κωνσταντίνου 40, 15124 Μαρούσι Αττικής – Αθήνα - Ελλάδα KEYWORDS: Χ.Υ.Τ.Α. , Μικροί Χ.Υ.Τ.Α., Εκτίμηση κινδύνου, Ανάλυση Κινδύνου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ως «Μικροί Χ.Υ.Τ.Α.», νοούνται οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων μικρών νησιών ή απομονωμένων οικισμών με κριτήρια υπαγωγής τους που ορίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία. Οι «Μικροί Χ.Υ.Τ.Α.», λόγω της ιδιαιτερότητάς τους, επιτρέπεται να έχουν διαφοροποιημένες τεχνικές προδιαγραφές από ότι ισχύει για τους υπόλοιπους Χ.Υ.Τ.Α., ως προς την κατασκευή, τη λειτουργία τους και την μετέπειτα φροντίδα τους. Η εκτίμηση κινδύνου, είναι ένα από τα βασικά μεθοδολογικά εργαλεία σε θέματα εγκαταστάσεων διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Η παρούσα εργασία, πραγματεύεται την εφαρμογή της εκτίμησης κινδύνου στην περίπτωση του σχεδιασμού των Μικρών Χ.Υ.Τ.Α.

RISK ASSESSMENT AS AN ENGINEERING TOOL IN DESIGNING SMALL LANDFILL SITES C. Tsompanidis, G. Lolos Enviroplan S.A., 40 Ag. Konstantinou Str, 15124 Marousi - Athens - Greece KEYWORDS: Landfill Site(s), Small Landfill Site(s), Risk Assessment ABSTRACT “Small” Landfill Sites are landfill sites in small islands or isolated settlements, as defined by current legislation. “Small” landfill Sites due to their particular characteristics, are allowed to have modified technical specification in respect to their construction, operation and aftercare, compared to ordinary Landfill Sites. Risk assessment is one basic methodological tool for solid waste management facilities. This study aims to present applications of risk assessment in designing Small Landfill Sites.

1

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με την οδηγία 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 «περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων», η οποία ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με την ΚΥΑ 29407/3508/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων» (ΦΕΚ 1572/Β/16.12.2002), καθώς και με την Απόφαση 2000/738/ΕΚ της 17ης Νοεμβρίου 2000 των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η Ελλάδα υποχρεούται να θέσει σε εφαρμογή τις διαδικασίες, τεχνικές προδιαγραφές και τα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος που προβλέπονται στα προαναφερθέντα, σχετικά με τον σχεδιασμό, την κατασκευή, την λειτουργία-διαχείριση και μετέπειτα φροντίδα των Χώρων Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ). Σύμφωνα με το άρθρο 3, παρ.4 της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ, όπως ενσωματώθηκε στο άρθρο 3, παρ.4 της ΚΥΑ 29407/3508/2002, μέρος των διατάξεων της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ μπορεί να μην εφαρμόζεται στις περιπτώσεις χώρων υγειονομικής ταφής μη επικινδύνων ή αδρανών αποβλήτων (Χ.Υ.Τ.Α.) που εξυπηρετούν μικρά νησιά η απομονωμένους οικισμούς, όπως αυτά ορίζονται νομοθετικά. Το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ όφειλε να κοινοποιήσει στην Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων τον κατάλογο των μικρών νησιών και των απομονωμένων οικισμών που εξαιρούνται από την υποχρέωση εφαρμογής μέρους των διατάξεων της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ, και βεβαίως να θεσπίσει τις τροποποιημένες Τεχνικές Προδιαγραφές που θα αφορούν το σχεδιασμό, την κατασκευή, τη λειτουργία – διαχείριση και τη μετέπειτα φροντίδα αυτών των ΧΥΤΑ. Για το σκοπό αυτό το ΥΠΕΧΩΔΕ ανέθεσε στο γραφείο μελετών «ENVIROPLAN ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ – Σύμβουλοι Αναπτυξιακών και Τεχνικών Έργων Α.Ε.» (ENVIROPLAN A.E.) την εκπόνηση της μελέτης «Τεχνικές Προδιαγραφές Μικρών Χ.Υ.Τ.Α.» που αφορά τις Τεχνικές Προδιαγραφές ΧΥΤΑ μικρών νησιών και απομονωμένων οικισμών. 2. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ Με την πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη της γνώσης και τεχνολογίας, εξελίσσεται και το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά τα έργα Χ.Υ.Τ.Α. Ως αποτέλεσμα οι Χ.Υ.Τ.Α. πλέον είναι έργα με αυξημένο κόστος κατασκευής, λειτουργίας και μεταφροντίδας, που χαρακτηρίζονται από τεχνολογική συνθετότητα και απαιτούν οργανωμένους φορείς και εκπαιδευμένο προσωπικό, για την άρτια λειτουργία τους. Εξ’ ορισμού οι Μικροί Χ.Υ.Τ.Α. έρχονται να καλύψουν τις ανάγκες περιοχών, που λόγω των πληθυσμιακών και γεωγραφικών τους ιδιαιτεροτήτων, αδυνατούν να εξυπηρετούνται από οργανωμένους φορείς και υπηρεσίες έργων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Δ.Σ.Α.). Έτσι, πέραν των νομοθετικών απαιτήσεων για των καθορισμό τροποποιημένων προδιαγραφών «Μικρών Χ.Υ.Τ.Α.», υπάρχουν και ουσιαστικοί λόγοι που συνηγορούν σε αυτό, που σχετίζονται κυρίως με την αναγκαιότητα για οικονομικότερη κατασκευή, λειτουργία και μεταφροντίδα των Χ.Υ.Τ.Α. μικρών νησιών και απομονωμένων οικισμών. Στην αντίθετη περίπτωση, δηλαδή στην περίπτωση εφαρμογής των «αυστηρών» προδιαγραφών, οι οικονομικές απαιτήσεις εμφανίζονται δυσανάλογα αυξημένες, χωρίς μάλιστα αυτό να ανταποκρίνεται και σε αντίστοιχο περιβαλλοντικό όφελος. Αυτό είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει είτε στη μη κατασκευή πολλών εξ αυτών των Χ.Υ.Τ.Α., είτε στην πολύ κακή λειτουργία τους και την πρακτική εγκατάλειψη κατά την μεταφροντίδα τους, κάτι το οποίο θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, δηλ. εκτός της κατασπατάλησης πόρων θα επιφέρει και δυσμενή περιβαλλοντικά αποτελέσματα. 2

3. ΟΡΙΣΜΟΙ Σύμφωνα με την Οδηγία 1999/31/ΕΚ «περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων», η οποία ενσωματώθηκε στο Εθνικό Δίκαιο με την Κ.Υ.Α. 29407/3508/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων» (ΦΕΚ 1572/Β/16.12.2002), ως Χ.Υ.Τ.Α. μικρών νησιών και απομονωμένων οικισμών νοούνται: α) Χ.Υ.Τ.Α. Μικρών Νησιών: Χ.Υ.Τ.Α. με συνολική χωρητικότητα 15.000 τόνων το πολύ ή με ετήσια ικανότητα απορρόφησης 1.000 τόνων το πολύ, που εξυπηρετούν νησιά, όταν πρόκειται για το μόνο Χ.Υ.Τ.Α. στο νησί, και όταν ο εν λόγω χώρος προορίζεται αποκλειστικά και μόνο για τη διάθεση αποβλήτων που δημιουργούνται στο νησί αυτό. Αφού χρησιμοποιηθεί όλη η χωρητικότητα αυτού του χώρου, οποιοσδήποτε νέος Χ.Υ.Τ.Α. στο νησί πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις της Κ.Υ.Α. 29407/3508/2002. β) Χ.Υ.Τ.Α. Απομονωμένων οικισμών: Ως απομονωμένοι οικισμοί, ορίζονται οι οικισμοί με 500 το πολύ κατοίκους ανά κοινότητα ή οικισμό και με πέντε το πολύ κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, και στους οποίους η απόσταση από την πλησιέστερη αστική περιοχή με 250 τουλάχιστον κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο είναι τουλάχιστον 50 χλμ., ή εναλλακτικά με δύσκολη πρόσβαση προς τέτοιες πλησιέστερες αστικές περιοχές, λόγω δυσμενών μετεωρολογικών συνθηκών για εκτεταμένη περίοδο του έτους. Ο Χ.Υ.Τ.Α. πρέπει να προορίζεται για τη διάθεση αποβλήτων που δημιουργούνται μόνο από αυτόν τον απομονωμένο οικισμό. 4. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΜΙΚΡΩΝ Χ.Υ.Τ.Α. Οι μικροί ΧΥΤΑ, όπως αυτοί έχουν ορισθεί ανωτέρω, είναι ΧΥΤΑ με μικρό εξυπηρετούμενο πληθυσμό, περιοχών που κατά κανόνα αδυνατούν οργανωτικά, λειτουργικά και οικονομικά να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες απαιτήσεις ενός πλήρως οργανωμένου ΧΥΤΑ. Παράλληλα βέβαια, δεν πρέπει να αγνοείται η αναγκαιότητα για βιώσιμη ανάπτυξη με ιδιαίτερη μέριμνα σε ότι αφορά θέματα προστασίας και διαχείρισης περιβάλλοντος. Υπό το πρίσμα αυτό, οι Τεχνικές Προδιαγραφές των μικρών ΧΥΤΑ σκοπό έχουν τη βελτιστοποίηση του συνδυασμού επίτευξης των κάτωθι παραμέτρων: • • • •

Περιβαλλοντικής Προστασίας Τεχνικής Απλότητας Λειτουργικής Εφικτότητας και Οικονομικής Βιωσιμότητας.

Στο πλαίσιο της ανωτέρω θεώρησης, διακρίνονται δύο είδη τροποποιημένων Τεχνικών Προδιαγραφών: α) Τεχνικές Προδιαγραφές μικρότερης περιβαλλοντικής βαρύτητας. Όσον αφορά θέματα μικρότερης περιβαλλοντικής βαρύτητας, μπορούν να θεσπιστούν συγκεκριμένες τεχνικές προδιαγραφές, οι οποίες μπορεί να έχουν γενικευμένη εφαρμογή και υποχρεωτική ισχύ (ως ελάχιστες Τεχνικές Προδιαγραφές), ανεξάρτητα απ’ τις ιδιαιτερότητες της κάθε περίπτωσης. β) Τεχνικές Προδιαγραφές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής σπουδαιότητας. Όσον αφορά αυτά τα θέματα, λόγω της αυξημένης περιβαλλοντικής σπουδαιότητας, δεν είναι δυνατόν να καθορισθούν καθολικά εφαρμοζόμενες Τεχνικές Προδιαγραφές, αλλά αυτές εξαρτώνται απ’ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε χώρου. Γι’ αυτό, μπορεί να καθορισθεί ευρύτητα 3

επιλογών, οι οποίες θα προκύπτουν μέσα από διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετιζόμενες με ανάλυση εκτίμησης κινδύνου (Risk Assessment). 5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ (RISK ASSESSMENT) – ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Η Εκτίμηση Επικινδυνότητας ( ή Εκτίμηση Κινδύνου) είναι από τα βασικά μεθοδολογικά εργασία σε θέματα εγκαταστάσεων Δ.Σ.Α. Σε επίπεδο στρατηγικής, η εκτίμηση κινδύνου χρησιμοποιείται στη διαμόρφωση αποφάσεων κατά τη διαδικασία σχεδιασμού. Η εκτίμηση περιβαλλοντικού κινδύνου χρησιμοποιείται στην περίπτωση αυτή, για τον προσδιορισμό των εναλλακτικών επιλογών διαχείρισης κινδύνου ή / και των μέτρων που απαιτούνται για την αποτροπή, τον έλεγχο ή την ελαχιστοποίηση των κινδύνων προς το περιβάλλον από το ΧΥΤΑ. Θεμελιώδης αρχή της προσέγγισης εκτίμησης κινδύνου, είναι η ακολουθία: «Πηγή – Μονοπάτι – Αποδέκτης», (Source – Pathway – Receptor), που είναι και η πλέον εφαρμοζόμενη μεθοδολογία στις περιπτώσεις αυτές. Σε αυτήν την προσέγγιση, «Πηγή» είναι κάθε παράμετρος που θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον, «Αποδέκτης» είναι κάθε παράγοντας του περιβάλλοντος που θα μπορούσε να υποστεί επιπτώσεις από την «Πηγή», και «Μονοπάτι» είναι η διαδρομή μέσω της οποίας η «Πηγή» μπορεί να επιδράσει στον «Αποδέκτη». Οι επιλογές σχεδιασμού – κατασκευής – λειτουργίας ενός ΧΥΤΑ στοχεύουν ουσιαστικά στον περιορισμό των κινδύνων που εγκυμονούνται απ’ το χώρο προς το Περιβάλλον. Οι επιλογές αυτές συνιστούν το πρωταρχικό εργαλείο προστασίας, καθώς μέσω αυτών αποτρέπονται ή ελέγχονται οι παράμετροι που εγκυμονούν κινδύνους μέσω κατάλληλης διαχείρισης ή και διακοπής της ακολουθίας «Πηγή – Μονοπάτι – Αποδέκτης». 6. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ Χ..Υ.Τ.Α. 6.1. Γενικά Η παρούσα εργασία παρουσιάζει μια μέθοδο Εκτίμησης Επικινδυνότητας για τους Μικρούς X.Y.T.A. (ΕΕΜΧ) (Risk Assessment for Small Landfills – RASL). Οι συνιστώσες της επικινδυνότητας όπως εξειδικεύονται για τους Μικρούς X.Y.T.A. καθορίστηκαν σύμφωνα με τα πρότυπα και από άλλες χώρες για την Εκτίμηση Επικινδυνότητας, και η μεθοδολογία εκτίμησης βασίζεται στο Σύστημα «Φιλτραρίσματος» Κινδύνου – ΣΦΚ (Risk Screening System – RSS). Οι σημαντικότερες πιθανές επιπτώσεις από τους μικρούς X.Y.T.A., είναι οι παρακάτω: • Ρύπανση υπογείων υδάτων • Ρύπανση επιφανειακών υδάτων • Διαφυγή αερίων (βιοαέριο ή τοξικά αέρια), και • Επιφανειακή έκθεση (κατάποση ή σωματική βλάβη από αιχμηρά αντικείμενα). Ο βαθμός επικινδυνότητας κάθε επίπτωσης είναι συνάρτηση της πηγής επιμόλυνσης, των περιοριστικών παραγόντων, της οδού μετάδοσης – διασποράς και του τελικού αποδέκτη. Αναπτύσσονται, ειδικά για τους μικρούς Χ.Υ.ΤΑ. μήτρες για την εκτίμηση των επιμέρους βαθμών των κριτηρίων εκτίμησης επικινδυνότητας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, για οποιοδήποτε μικρό Χ.Υ.ΤΑ. ο βαθμός επικινδυνότητας κάθε επίπτωσης μπορεί να εκτιμηθεί και να χαρακτηριστεί ως υψηλός, ή μέτριος/ χαμηλός.

4

Ο σκοπός του παρόντος είναι η ανάπτυξη μιας πρακτικής μεθόδου, η οποία θα βοηθήσει στην εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τους μικρούς Χ.Υ.ΤΑ.. Προσεγγίζοντας το θέμα, αναπτύσσεται μια μερικώς ποσοτικοποιημένη μέθοδος εκτίμησης επικινδυνότητας, η οποία βασίζεται στο μοντέλο «Πηγή κινδύνου – οδός μετάδοσης – τελικός αποδέκτης» ή, όπως συνηθίζεται να λέγεται πιο κωδικοποιημένα «Πηγή – Μονοπάτι – αποδέκτης». Κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι εφικτή η κατάταξη των επιμέρους επιπτώσεων για κάθε χώρο (υψηλή, μέτρια /χαμηλή), και η κατάταξη των επιμέρους χώρων. Συνήθως οι πλέον ανεπτυγμένες μορφές γενικής μεθοδολογίας για την εκτίμηση των επιπτώσεων, βασιζόμενες στο μοντέλο «Πηγή – Μονοπάτι – Αποδέκτης», απαιτούν μεγάλο αριθμό δεδομένων, κάτι που δεν είναι διαθέσιμο για τις περισσότερες περιοχές μικρών Χ.Υ.ΤΑ.. Το Σύστημα «Φιλτραρίσματος» Κινδύνου (ΣΦΚ ή RSS) απλοποιεί την παραπάνω προσέγγιση επιτρέποντας μια μερικώς ποσοτικοποιημένη μέθοδο εκτίμησης επικινδυνότητας Χ.Υ.Τ.Α.. Ειδικότερα, το RSS εκτιμάει τον κίνδυνο σε τρεις κυρίως αποδέκτες (υπόγεια και επιφανειακά ύδατα και άμεση επαφή) μέσω ενός συστήματος υπολογισμού επιμέρους βαρών. Αυτή η μερικώς ποσοτικοποιημένη προσέγγιση επιτρέπει την σύγκριση μεταξύ χώρων και την τεκμηριωμένη αίσθηση της εκτίμησης κινδύνου απ’ το χώρο, αλλά εξ’ ορισμού δεν καταλήγει σε μια πραγματική ποσοτική τιμή επικινδυνότητας. Δεδομένης της έλλειψης στοιχείων, μια αποτελεσματική πρακτική προσέγγιση για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από ένα μικρό Χ.Υ.ΤΑ. είναι να πραγματοποιηθεί μια ανάλυση βασισμένη σε δεδομένα εισόδου τα οποία μπορούν να παρακολουθηθούν άμεσα ή να καθοριστούν από τις υπάρχουσες πληροφορίες. Η μεθοδολογία απεικονίζεται γραφικά ως διάγραμμα ροής μητρών στις εικόνες 1-4. 6.2. Προσδιορισμός πηγών και κινδύνων Το πρώτο βήμα για την εφαρμογή της μεθόδου ΕΕΜΧ είναι ο προσδιορισμός των πιθανών πηγών επιπτώσεων. Οι πηγές – κλειδιά που σχετίζονται με τους μικρούς Χ.Υ.Τ.Α. όπως προσδιορίζονται στο ΣΦΚ είναι οι παρακάτω: • Ρύπανση υπογείων υδάτων (κύρια πηγή: σταγγίσματα) • Ρύπανση επιφανειακών υδάτων (κύρια πηγή: επιφανειακές απορροές) • Μετανάστευση αερίων (βιοαέριο ή τοξικά αέρια), και • Απευθείας έκθεση σε μολυσμένο έδαφος, αιχμηρά αντικείμενα ή τοξικά αέρια. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει σε κάθε επίπτωση είναι μια συνάρτηση της πιθανότητας εμφάνισης, και του αποτελέσματος της εμφάνισης. Για τους μικρούς Χ.Υ.Τ.Α, η πιθανότητα και το αποτέλεσμα είναι μια συνάρτηση των παρακάτω: ¾ Πηγή επιμόλυνσης ¾ Μέσα ανάσχεσης – περιορισμού ¾ Οδοί μεταφοράς κινδύνου («μονοπάτι») ¾ Τελικός αποδέκτης. Βαθμοί κριτηρίου πηγής α) Ποσότητα / μέγεθος Σύμφωνα με την προτεινόμενη μεθοδολογία ΣΦΚ ο μέγιστος βαθμός για την ποσότητα ενός ρύπου από μικρούς Χ.Υ.Τ.Α. (συνολικά < 15.000 t ή ετήσια < 1.000 t) είναι 1,0. Αυτό φαίνεται καταρχάς αυθαίρετο, αφού το 1,0 είναι η μέγιστη βαθμολογία σε κάθε παράμετρο, κατά συνέπεια φαίνεται οξύμωρο σε σχέση με το βαθμό που θα έπαιρναν μεγαλύτεροι Χ.Υ.Τ.Α. Όμως, επειδή στους 5

μικρούς Χ.Υ.Τ.Α. αναμένονται και λιγότερο αυστηρές προδιαγραφές, η τιμή αυτή γίνεται αποδεκτή. β) Κινητικότητα Τα στραγγίσματα και το βιοαέριο θεωρείται ότι χαρακτηρίζονται από παρόμοια υψηλή κινητικότητα, η οποία βαθμολογείται με 1,0. Ο σταθερός βαθμός για την επιφανειακή έκθεση θεωρείται 0,7. γ) Τοξικότητα Η τιμή για την τοξικότητα του ρύπου εξαρτάται από το μονοπάτι έκθεσης, π.χ. τα γεωργικά απόβλητα μπορεί να μην δίδουν υψηλές συγκεντρώσεις μετάλλων στα στραγγίσματα, όμως μπορεί να παράγουν σημαντικό όγκο βιοαερίου.. Η κύρια μεταβλητή μεταξύ διαφόρων χώρων είναι ο τύπος των αποβλήτων, και αυτός είναι ο κυριότερος παράγοντας που επηρεάζει την τοξικότητα. Επειδή στους μικρούς ΧΥΤΑ αναμένεται η διάθεση μόνο δημοτικών αποβλήτων, για δημοτικά απόβλητα ο βαθμός που τίθεται είναι 1,0. Εάν όμως τύχει ο ΧΥΤΑ να εξυπηρετεί και τη διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων, τότε για ποσότητα βιομηχανικών άνω του 15%, των δημοτικών, τίθεται καθ’ υπέρβαση βαθμός 1,1. 6.3. Κίνδυνος για τα υπόγεια ύδατα Ειδικά για τα υπόγεια ύδατα, στο σύστημα ΕΕΜΧ λαμβάνονται τα ακόλουθα : • Περιοριστικός παράγοντας: Φυσική προστασία υδροφόρου ορίζοντα, μέσω φυσικού γεωλογικού φραγμού. • Μονοπάτι: α) Ύψος βροχόπτωσης (επηρεάζει την ποσότητα στραγγισμάτων). β) Βάθος υδροφόρου και απόσταση μεταξύ υδροφόρου ορίζοντα και χρήστη. • Αποδέκτης: Χρήση υπόγειου ύδατος 6.4. Κίνδυνος για τα επιφανειακά ύδατα • Περιοριστικός παράγοντας: Αποτελεσματικότητα κάλυψης. • Μονοπάτι: α) Ύψος βροχόπτωσης. β) Απόσταση από επιφανειακές υδάτινες μάζες. • Αποδέκτης: Ευαισθησία επιφανειακού υδάτινου αποδέκτη. 6.5. Κίνδυνος από την παραγωγή βιοαερίου • Περιοριστικός παράγοντας: Βαθμός 1. • Μονοπάτι: α) Απόσταση από αποδέκτες β) Διεύθυνση επικρατούντων ανέμων γ) Στεγανοποίηση πυθμένα • Αποδέκτης: Πιθανότητα επαφής με το βιοαέριο 6.6. Κίνδυνος λόγω επιφανειακής έκθεσης • Περιοριστικός παράγοντας: Αποτελεσματικότητα κάλυψης • Εκτίμηση διόδων μεταφοράς: α) Απόσταση (θεωρείται = 1) β) Βροχόπτωση • Αποδέκτης: Πιθανότητα άμεσης επαφής 6.7. Αλληλεπίδραση οδών διασποράς Συχνά υπάρχει αλληλεπίδραση οδών μεταφοράς, π.χ. όταν υπόγεια ύδατα εισέρχονται σε ένα στενό κόλπο, ο πιθανός κίνδυνος εντοπίζεται στην ρύπανση των επιφανειακών υδάτων. Σύμφωνα με την προσέγγιση που πρέπει να ακολουθηθεί, οι χρήσεις των επιφανειακών υδάτων μετατρέπονται σε χρήσεις των υπογείων υδάτων. Το γεγονός αυτό πρέπει να επισημανθεί στην εκτίμηση. 6

6.8. Κατάταξη των κινδύνων Η μέθοδος για την κατάταξη των Χ.Υ.Τ.Α., είναι ο καθορισμός του κινδύνου για κάθε επίπτωση και η επιλογή του κριτηρίου με την υψηλότερη βαθμολογία αριθμητικά ως τον κυρίαρχο παράγοντα για κάθε επιμέρους Χ.Υ.Τ.Α. Καθένα από τα τέσσερα κριτήρια τα οποία μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις θεωρείται ανεξάρτητο και αποτελεί συνιστώσα της εκτίμησης επικινδυνότητας. Για να υπολογιστεί ο ολικός βαθμός επικινδυνότητας για κάθε κριτήριο, η συνιστώσα (Α) πολλαπλασιάζεται με ένα συντελεστή 0,2 (20%), ενώ οι υπόλοιπες επιμέρους συνιστώσες πολλαπλασιάζονται μεταξύ τους και με ένα συντελεστή 0,8 (80%). Κάθε κριτήριο θεωρείται ότι έχει ένα από τα παρακάτω όρια επικινδυνότητας, βασιζόμενο στον τελικό βαθμό επικινδυνότητας. ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Όρια κατάταξης βαθμού επικινδυνότητας Τελικός βαθμός επικινδυνότητας Εκτίμηση επικινδυνότητας 0,5 – 1,0 Υψηλός κίνδυνος 0,001 - < 0,5 Μέτριος/ Χαμηλός κίνδυνος Αυτά αναλυτικά και για κάθε περίπτωση, φαίνονται στις μήτρες που ακολουθούν. Διάγραμμα 1: Εκτίμηση κινδύνου ρύπανσης υπογείων υδάτων από μικρούς Χ.Υ.Τ.Α. Εισάγεται η μέγιστη εφαρμόσιμη τιμή από κάθε πίνακα

Πηγή Α) Ποσότητα / Μέγεθος

Α

< 50 t/έτος

50-200 t/έτος

200-600 t/έτος

0,2

0,4

0,7

Β) Κινητικότητα (Εκτιμάται υψηλή = 1) Γ) Τοξικότητα Γεωργικά απόβλητα 0,5

Δημοτικά απόβλητα 1,0

600-1000 t/έτος 1,0 1

Δημοτικά +> 15% Βιομηχανικά 1,1

Γ

Περιοριστικός παράγοντας

7

Δ) Φυσική Προστασία υδροφόρου ορίζοντα Διαπερατότητα υπερκείμενου του υδροφόρου ορίζοντα γεωλογικού στρώματος Μικρή (ημιπερατό) Πολύ Μεγάλη Μεγάλη Πολύ μικρή 10-6m/s<Κ<10-9m/s (πολύ υδροπερατό) (υδροπερατό) (στεγανό) Κ >10-2m/s 10-2m/s<Κ<10-6m/s Κ<1 Χ 10-9m/s 0,7 0,8 0,9

Δ

Τρόπος μεταφοράς Ε) Ύψος βροχόπτωσης Ετήσια βροχόπτωση <400 mm 400 – 700 mm

Βαθμός 0,8 0,9

> 700 mm

1

Ε

ΣΤ) Βαθμολογία για το βάθος του υδροφόρου ορίζοντα και την απόσταση μεταξύ υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και χρήστη Βάθος υδροφόρου ορίζοντα 0-10m 10-20m >20m

Απόσταση από χρήστη >300m 0,8 0,6 0,5

100m 0,9 0,9 0,8

<50m 1 1 0,9

ΣΤ

Τελικός αποδέκτης Ζ) Χρήση υπόγειου ύδατος Χρήση Ανυπαρξία υπογείων υδάτων Σχεδόν καμία χρήση Άρδευση Κτηνοτροφική χρήση/ Φυσικό απόθεμα Πόσιμο

Βαθμός 0,1 0,2 0,7 0,8

Ζ

1 =

0,2 x Α + 0,8x(Β x Γ x Δ x Ε x ΣΤ x Ζ)

ΤΕΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ

όπου: Υψηλός > 0,5

Μέτριος/ Χαμηλός <0,5

Διάγραμμα 2: Εκτίμηση κινδύνου ρύπανσης επιφανειακών υδάτων από μικρούς Χ.Υ.Τ.Α. Εισάγεται η μέγιστη εφαρμόσιμη τιμή από κάθε πίνακα

Πηγή Α) Ποσότητα / Μέγεθος < 50 t/έτος 0,2

Α 50-200 t/έτος 0,4

200-600 t/έτος 0,7

Β) Κινητικότητα (Εκτιμάται υψηλή = 1) Γ) Τοξικότητα Γεωργικά απόβλητα 0,5

Δημοτικά απόβλητα 1,0

600-1000 t/έτος 1,0 1

Δημοτικά +> 15% Βιομηχανικά 1,1

Γ

Περιοριστικός παράγοντας

8

Δ) Βαθμολόγηση αποτελεσματικότητας κάλυψης. Κάλυψη και έλεγχος κατακρημνισμάτων Καλή

Βαθμός

Μέτρια Ελλιπής

0,7 1

0,4 Ε

Τρόπος μεταφοράς Ε) Ύψος βροχόπτωσης Ετήσια βροχόπτωση <400 mm 400 – 700 mm >700 mm

Βαθμός 0,8 0,9 1

Ε

ΣΤ) Απόσταση από επιφανειακές υδάτινες μάζες Απόσταση >1000m 500m<χ<1000m 100m<χ<500m <100m

Βαθμός 0,2 0,4 0,8 1

ΣΤ

Τελικός αποδέκτης Ζ) Ευαισθησία επιφανειακού υδάτινου αποδέκτη Ευαισθησία Μικρή

Βαθμός 0,3

Μέτρια Υψηλή

0,7 1

Ζ

=

0,2xΑ + 0.8 x( Β xΓ x Δ x Ε x ΣΤ x Ζ )

ΤΕΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ

όπου: Υψηλός > 0,5 Μέτριος/ Χαμηλός<0,5

Διάγραμμα 3: Εκτίμηση κινδύνου από παραγωγή βιοαερίου στους μικρούς Χ.Υ.Τ.Α. Εισάγεται η μέγιστη εφαρμόσιμη τιμή από κάθε πίνακα

Πηγή Α) Ποσότητα / Μέγεθος < 50 t/έτος 0,2

Α 50-200 t/έτος 0,4

200-600 t/έτος 0,7

Β) Κινητικότητα (Εκτιμάται υψηλή = 1) Γ) Τοξικότητα Δημοτικά απόβλητα 1,0

Δημοτικά +> 15% Βιομηχανικά 1,1

600-1000 t/έτος 1,0 1

Γεωργικά απόβλητα 1,2

Γ

Περιοριστικός παράγοντας

9

Δ) Απόσταση από αποδέκτες. Απόσταση >1000m 750m<x<1000m 500m<x<800m 300m<x<500m <300m

Βαθμός 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

Ε

Τρόπος μεταφοράς Ε) Διεύθυνση επικρατούντων ανέμων Διεύθυνση Ευνοϊκή Μέσης όχλησης Δυσμενής

Βαθμός 0,2 0,6 1,0

ΣΤ

ΣΤ) Βαθμολογία για την πιθανότητα επαφής με βιοαέριο Χρήση γης Γεωργία, πάρκα, αναψυχή, κτηνοτροφία Βιομηχανική, εμπορική Οικιστική/ Τουριστική

Βαθμός 0,2 0,7 1

Ζ

=

0,2 x Α + 0.8 x(Β xΓ x Δ x Ε x ΣΤ )

ΤΕΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ όπου: Υψηλός > 0,5 Μέτριος/ Χαμηλός<0,5

Διάγραμμα 4: Εκτίμηση κινδύνου από επιφανειακή έκθεση στους μικρούς Χ.Υ.Τ.Α Εισάγεται η μέγιστη εφαρμόσιμη τιμή από κάθε πίνακα

Πηγή Α) Ποσότητα / Μέγεθος < 50 t/έτος 0,2

Α 50-200 t/έτος 0,4

200-600 t/έτος 0,7

600-1000 t/έτος 1,0

Β) Κινητικότητα

0,7

Γ) Επιφανειακή Έκθεση

Τοξικότητα/ Φυσικά αίτια

Γεωργικά απόβλητα

Δημοτικά απόβλητα

0,2

1,0

Δημοτικά +> 15% Βιομηχανικά 1,0

Γ

Περιοριστικός παράγοντας Δ) Αποτελεσματικότητα κάλυψης. Κάλυψη Καλή Μέτρια Φτωχή / απούσα

Βαθμός 0,4 0,7 1

Δ

Τρόπος μεταφοράς Ε) Απόσταση (θεωρείται 1)

1,0

10

ΣΤ) Βαθμολογία ύψους βροχόπτωσης Ετήσια βροχόπτωση Βαθμός <400 mm 400 – 700 mm >700 mm

0,8 0,9 1

ΣΤ

Τελικός αποδέκτης Ζ) Βαθμολογία για την πιθανότητα άμεσης επαφής Χρήση γης Βιομηχανική, εμπορική Κτηνοτροφική γεωργία, αναψυχή Οικιστική/ Τουριστική

Βαθμός 0,2 0,4 0,8 1

Ζ

0,2 xΑ + 0.8x (Β xΓ x Δ x Ε x ΣΤ x Ζ) =

ΤΕΛΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ όπου: Υψηλός > 0,5 Μέτριος/ Χαμηλός<0,5

11