Reo Cao

RÎo cao TÆng c¸c ®ång chÝ B¾c c¹n

ThÕ lµ chuyÕn c«ng v¨n h«m nay l¹i lªn muén råi. §ång chÝ C¾m, bÝ th− x· Nµ L−êng sèt ruét l¾m. N−íc ë con suèi ®Çu b¶n rãc r¸ch nhá tõng giät vµo trong lßng, trong ruét C¾m. - Mïa xu©n l¹i lµm chËm b¸o §¶ng mÊt råi. ¤ng trêi ®Ñp l¹i gi÷ ®ång chÝ giao th«ng huyÖn ë däc ®−êng råi. LÇn nµy kh«ng th−¬ng nã ®−îc n÷a, ph¶i phª b×nh nã mét trËn chø. Nã yªu c¸i hoa mïa xu©n h¬n c¸i b¸o §¶ng sao. C¸i th»ng! §ång chÝ giao th«ng huyÖn chÝnh lµ ch¸u gäi C¾m b»ng chó. C¾m biÕt nã tõ khi nã míi lät lßng mÑ, nã cßn b»ng c¸i n¾m tay thÕ nµy, nã ®á nh− mét hßn m¸u. µ, thÕ mµ nã nhín nhanh h¬n mét c¸i c©y bªn suèi ®Êy. Kh«ng biÕt c¸i g× nu«i nã nhín nhanh thÕ. §i ra ngoµi n−¬ng, ®i vÒ trong nhµ, ®· thÊy nã nhín b»ng con lîn ba th¸ng råi. Tra lóa, lóa cã s÷a, nã ®· nhín b»ng con ho½ng con råi. Lóa chÝn th× nã biÕt ngåi. GÆt lóa th× nã biÕt ®øng. L¹i ®èt n−¬ng th× nã biÕt ®i. Tõ ®ã, C¾m cø tÝnh tuæi nã b»ng mïa m−a. Mét mïa m−a, hai mïa m−a, ba mïa m−a. Th»ng bÐ lóc ®Çu cßn nh− mét con bª, sau nã thµnh mét con chã lµi, sau dÇn dÇn th× nã ®· trë thµnh mét con cäp, mét con cäp thËt ®Êy. Rõng nµo, nói nµo nã còng kh«ng chõa. Bông nã s¸ng nh− th¾p ®Ìn trong Êy. C¸i g× nã còng biÕt, chØ cã c¸i sî lµ nã ch−a biÕt. Cø mçi mïa m−a, C¾m l¹i quÖt cho nã mét c¸i quÖt than ®en s× lªn c©y cét nhµ. N¨m c¸i quÖt, s¸u c¸i quÖt, b¶y c¸i quÖt. C¾m tÝnh tuæi cho nã nh−ng l¹i quªn tÝnh tuæi cho m×nh: khi c©y cét cña th»ng bÐ ®−îc b¶y c¸i quÖt than, th× quanh måm C¾m ®· lón phón ®Çy r©u lµ r©u. Nh−ng n¨m ®ã x¶y ®Õn mét viÖc lín l¾m, viÖc ®ã lµm cho C¾m bá c¸i cét nhµ cßn tr¬ b¶y c¸i quÖt than ®Êy, kh«ng quÖt thªm ®−îc c¸i nµo n÷a. N¨m Êy, «ng Cô qua b¶n. Tho¹t ®Çu th× C¾m rÊt l¹. C¸i l¹ ®ã ®Õn b©y giê còng cßn l¹. õ, còng mïa xu©n nh− thÕ nµy ®©y. Còng con suèi ®Çu lµng Êy, còng n−íc rãc r¸ch ch¶y nh− thÕ ®ã. Còng nh÷ng v¸ch nói cheo leo v©y kÝn c¸i thung lòng h×nh sõng tr©u nµy. Cã g× kh¸c ®©u. Nh−ng sao l¹i x¶y ®Õn mét viÖc l¹ nh− thÕ? Trªn c¸i lµng MÌo chãt vãt ®Ønh nói quanh n¨m m©y phñ nµy, nÕu khi nµo cã kh¸ch l¹ ®Õn th× ®ã còng chØ lµ mét con hæ ®ãi måi, mét con lîn rõng l¹c bÇy. Ch−a bao giê cã kh¸ch l¹ lµ ng−êi ®Õn ®©y, léi qua c¸i suèi nµy, leo lªn hßn ®¸ nµy, b−íc lªn c¸i thang nµy, ngåi vµo trong nhµ nµy.ThÕ mµ lÇn Êy l¹i cã ng−êi kh¸ch ®Õn. Ng−êi g×? Lóc ®ã kh«ng ai biÕt râ. ¤ng L·i th× b¶o: ng−êi Tµy ®Êy! ¤ng Th¸ th× b¶o: ng−êi Nh¾ng ®Êy! ¤ng giµ RØ chét m¾t, c¸i g× còng biÕt th× b¶o: ng−êi MÌo ta th«i. Bµ cô Kiªn th× b¶o: kh«ng ph¶i ®©u, ng−êi Kinh ®Êy lè. Nh−ng «ng cô giµ nhÊt lµng gäi riªng C¾m ra ®Çu suèi nãi r»ng: tÊt c¶ ®Òu kh«ng ai nãi ®óng, ®ã lµ ng−êi c¸ch m¹ng! Ng−êi c¸ch m¹ng lµ gièng ng−êi nµo, x−a nay C¾m ch−a nghe nãi ®Õn. C¾m ®−îc nh×n «ng Cô cã mçi mét lÇn, mét lÇn dµi suèt mét ®ªm, thÕ mµ b©y giê cßn tiÕc m·i, tiÕc m·i. BiÕt thÕ khi ®ã ta nh×n nhiÒu n÷a cho no m¾t. Bëi v× «ng Cô cã ph¶i lµ ai l¹ ®©u. ¤ng Cô chÝnh lµ B¸c b©y giê! ¤ng Cô chØ ghÐ qua c¸i lµng MÌo cã mçi mét ®ªm m−a. Råi ®i. ¤ng Cô ®i vÒ phÝa tr−íc mÆt kia, chç v¸ch nói vÉn dùng cao vßi väi. Sau ®ã Ýt l©u, C¾m còng bá nhµ, bá n−¬ng, bá c¶ th»ng ch¸u bÐ, bá c¶ c©y cét nhµ míi quÖt ®−îc b¶y c¸i quÖt than mµ ra ®i. C¾m ®i n¨m n¨m, ch−a mét lÇn nµo ®−îc gÆp l¹i «ng Cô n÷a. Nh−ng C¾m biÕt râ lµ m×nh ®i theo «ng Cô ®©y. Mçi con suèi C¾m léi qua, mçi ngän nói C¾m leo lªn, mçi b−íc ch©n C¾m b−íc ®i trªn ®−êng, C¾m ®Òu nghÜ ch¾c ch¾n r»ng: b−íc ch©n «ng Cô còng ®· giÉm lªn chç nµy ®©y vµ

nh− thÕ th× nhÊt ®Þnh lµ ®i ®óng con ®−êng tèt råi. Con ®−êng ®ã C¾m ®i n¨m n¨m th× tíi ngµy §éc lËp. Khi c¸ch m¹ng ®· lªn råi, C¾m trë vÒ lµng. å, c¸i th»ng bÐ gäi C¾m b»ng chó. Coi k×a! Nã ®· trë thµnh mét th»ng con trai lín tång ngång. C¸i l−ng nã ®· réng bÌ bÌ vµ h¬i cong l¹i nh− l−ng mét con thó rõng s¾p vå måi. Tãc nã ®en vµ dµi. Vµ cÆp m¾t nã th× ®Ých thÞ lµ cÆp m¾t cña mét ng−êi MÌo thùc sù, xÕch lªn mét chót, s¸ng nh− hai ®èm löa trong rõng khuya vµ s©u ®Õn nao lßng nh÷ng c« g¸i nµo v« t×nh nh×n vµo ®Êy. Míi ®Çu, nã kh«ng nhËn ra C¾m. C¸i th»ng bÐ! - Mµy kh«ng nhËn ra tao n÷a µ? Tao nu«i mµy tõ khi mµy cßn ®á nh− hßn m¸u ®Êy. Tay tao t¾m cøt tr©u trªn ®Çu cho mµy ë suèi nµy ®Êy. Mµy kh«ng biÕt sao? Tao quÖt cho mµy b¶y c¸i quÖt than ®en ®Êy! ThÕ lµ nã nh¶y tíi, ®óng lµ mét con thó rõng thËt, nã nh¶y tíi vå lÊy chó nã, ró lªn: - A, chó C¾m, chó C¾m, chó ®i c¸ch m¹ng ®· vÒ råi! ThÕ cßn «ng Cô cã vÒ víi chó kh«ng? C¾m ngåi xuèng sµn nhµ, dùng khÈu sóng vµo gi÷a hai ch©n, g¸c mòi sóng lªn vai: - õ, tao giµ råi. C¸ch m¹ng ch−a xong ®©u, tao vÒ råi mµy l¹i ®i ®Êy. ¤ng Cô cßn ®i c¸ch m¹ng, ®· xong ®©u mµ vÒ. Cßn gian khæ ®Êy. Cßn th»ng giÆc ®Êy. C¾m ®· giµ ®i nhiÒu thËt. Anh leo thang, hai ®Çu gèi mái dõ. Ngµy tr−íc ®uæi con nai mét ngµy trong rõng, gèi con nai nh·o ®i råi, gèi C¾m gâ cßn kªu boong boong nh− gç lim. ThÕ mµ b©y giê... C¸c ®ång chÝ b¶o: C¾m giµ, yÕu råi! C¾m kh«ng nghe. C¸ch m¹ng ch−a xong kh«ng chÞu vÒ ®©u! C¸c ®ång chÝ phª b×nh. Phª b×nh th× phª b×nh, C¾m còng ®i c¸ch m¹ng cho ®Õn cïng kia. ¤ng Cô ®Êy, kh«ng giµ nh− «ng néi C¾m sao, «ng Cô cßn ®i kia mµ. VÒ sau c¸c ®ång chÝ giao nhiÖm vô cho C¾m: C¾m vÒ x·, vÒ lµm c¸ch m¹ng ë x·. ë x· còng ph¶i lµm c¸ch m¹ng chø. ë ®©u cßn cã ng−êi khæ, ë ®Êy ®Òu ph¶i lµm c¸ch m¹ng. õ, thÕ th× C¾m vÒ... M−êi n¨m qua, C¾m vÒ lµm c¸ch m¹ng ë c¸i x· MÌo cheo leo trªn ®Ønh nói nµy. Mïa m−a ®Õn, mïa m−a ®i, råi mïa m−a l¹i ®Õn, nh− mét ng−êi b¹n chÝ t×nh, kh«ng bao giê lçi hÑn. Tãc C¾m dÇn dÇn b¹c ®i tõng sîi. Nh−ng c¸ch m¹ng th× C¾m kh«ng bá ®−îc. C¾m lµm chñ tÞch x·. õ, còng vµo d¹o mét mïa m−a, tiÕng sóng næ d−íi Phñ Th«ng §Ìo Giµng, C¾m dÉn mét ®oµn d©n c«ng MÌo ®i v¸c sóng, ®¹n, g¹o ¨n, n−íc uèng cho bé ®éi. §oµn d©n c«ng cña C¾m ®i gÇn mét con tr¨ng, ®Õn khi vÒ th× thiÕu mÊt mét ng−êi. Ng−êi ®ã lµ th»ng ch¸u cña C¾m. Nã ch¼ng më miÖng nãi víi C¾m mét tiÕng nµo c¶. Suèt m−êi ngµy C¾m thÊy nã lÇm lÇm l× l×, mÆt lóc nµo còng nh− c¸i mÆt cña hßn ®¸ thÕ. C¾m b¶o bông: nã nghÜ c¸i g× thÕ? Sao nã kh«ng h¸t n÷a, sao nã kh«ng ®ïa n÷a? Hµng ngµy nã h¸t hay ®Õn ch¸y tr¸i tim con g¸i MÌo kia mµ? Hay lµ nã mÊt tinh thÇn råi? Hõ, tao nu«i mµy lín lªn b»ng nµy mµ mµy lµm nhôc tao µ! Mét buæi s¸ng, nã nãi víi C¾m: - Chó µ, ch¸u còng ®i c¸ch m¹ng th«i. - §i d©n c«ng còng lµ ®i c¸ch m¹ng chø. - Kh«ng, ch¸u ®i c¸ch m¹ng víi bé ®éi kia. ThÕ lµ nã ®i. M·i ®Õn lóc ®ã C¾m míi sùc nhí ra r»ng nã ®i råi th× m×nh cßn cã ai th©n thÝch n÷a ®©u. C¾m lín lªn nh− mét c¸i c©y tr¬ trôi gi÷a b·i tranh, kh«ng cã

cha, kh«ng cã mÑ. Th»ng ch¸u cña C¾m còng thÕ, míi lät lßng mÑ th× nã ®· lµ mét th»ng bÐ må c«i. C¾m nu«i nã, lo cho nã mµ quªn lÊy vî cho m×nh. Råi C¾m ®i c¸ch m¹ng. Råi C¾m l¹i vÒ víi nã. B©y giê nã ®i −? C¾m l¹i nh− c¸i c©y ®øng ch¬ v¬ gi÷a ®¸m tranh dµy. Trªn ®−êng tõ mÆt trËn vÒ nhµ, leo qua ®Ìo Keo Cä tr¾ng xãa, bông C¾m lao lung biÕt chõng nµo, khi buån v× nã ®· ®i, khi vui v× nã ®· nªn mét ng−êi MÌo c¸ch m¹ng, bông C¾m lao lung nh− con suèi khi gÆp mét ng¶ quÑo qu¸ ngÆt, nã dån n−íc l¹i, l−ìng lù kh«ng biÕt ch¶y ®i ®©u, råi nã trµn lªn ®Çy ¾p c¶ hai bê... Ýt l©u sau C¾m lµm thªm bÝ th− x· n÷a. L¹i ®i tiÕp tÕ cho bé ®éi, l¹i ®i häp trªn huyÖn, l¹i l·nh ®¹o nh©n d©n t¨ng gia. Mïa m−a ®Õn. Mïa m−a ®i... ThÕ råi mét h«m th»ng bÐ trë vÒ. Nã b¶o: - Chó ¬i, th¾ng giÆc råi. B©y giê t«i vÒ lµm c¸ch m¹ng ë x· ®©y. Nã vÒ lµm giao th«ng cho huyÖn. HuyÖn chän nã lµm giao th«ng v× nã ®· häc ®−îc ch÷ ë bé ®éi. Bông nã vÉn nh− x−a, cã th¾p ®Ìn trong Êy. Nã ®äc b¸o, ®äc c«ng v¨n vanh v¸ch: - C¸i giÊy nµy lµ: KÝnh göi «ng Lý A Pï, ngµy 18 th¸ng 4 n¨m 195... ñy ban hµnh chÝnh huyÖn tr©n träng kÝnh mêi «ng...; c¸i b¸o nµy lµ kÝnh göi «ng Lß V¨n Nµm, nµy nhÐ, x· luËn: ®Õ quèc Mü ©m m−u can thiÖp... Nã ®i c«ng v¨n tõ huyÖn vÒ kh¾p c¸c x·. Mçi khi nh¾c ®Õn nã, C¾m nãi: - §ång chÝ Êy c«ng t¸c ë huyÖn. BËn l¾m lè. HuyÖn ta cã nh÷ng hai m−¬i bèn x·. Mçi x· mét tªn. ThÕ mµ nã ®äc kh«ng nhÇm mét tªn nµo. §äc tªn ®ång chÝ ghi trªn giÊy xong lµ nã cø thÕ ®i th¼ng mét m¹ch tõ huyÖn xuèng ®Õn tËn x· cã c¸i tªn ®ã, x· gÇn nhÊt còng lµ ba chôc c©y sè, Ýt ra còng leo hai c¸i ®Ìo. Ph¶i nhËn nã lµ mét tay ®i nói cõ kh«i. Mïa m−a n−íc lò ®¸nh tan t¸c nh÷ng th©n gç bèn n¨m ng−êi «m nh− ta lÊy ch©n ®¹p giËp mét que nøa, thÕ mµ nã còng léi qua ®−îc suèi. Cã khi nã leo lªn c©y cao, chuyÒn tõ ngän c©y nµy qua ngän c©y kh¸c nh− v−în. Hai m−¬i c©y sè ®−êng nói, nã ®i mét buæi, ngùa ®i còng thÕ th«i chø g×. Nã cßn b¶o: - Bao giê §¶ng cho c¸i xe vÒ hóc bít mÊy c¸i nói nµy, më réng con ®−êng ra, th× t«i ph¶i ®i c«ng t¸c b»ng xe ®¹p míi ®−îc. C¾m c−êi: - Ba hoa nhÐ! Nh−ng nã cßn mçi mét c¸i khuyÕt ®iÓm nÆng, ch¾c lµ huyÖn ch−a biÕt râ. C¾m biÕt râ, nh−ng cßn nÓ nã, ch−a th¼ng th¾n phª b×nh: ®ã lµ nã c«ng t¸c kÐm vÒ mïa xu©n. HÔ cø ®Õn mïa xu©n, khi nh÷ng s−ên nói MÌo lÉn trong s−¬ng mai tr¾ng xãa b¾t ®Çu në nh÷ng ®ãa hoa mµu tÝm nh¹t, th× y nh− r»ng hoa tÝm l¹i gi÷ ch©n ®ång chÝ giao th«ng huyÖn ë däc ®−êng mÊt th«i. Nã gi¾t c«ng v¨n giÊy tê vµo l−ng quÇn bªn c¹nh con dao rõng lóc nµo còng s¸ng xanh, nã l¹i bá con ®−êng mßn mµ lÇn theo c¸c s−ên nói h¸i hoa. Thµnh ra ®−êng nã ®i dµi ®Õn gÊp ®«i ngµy th−êng. C¾m biÕt thÊu ruét non ruét giµ nã råi: nã h¸i hoa cho g¸i. Nã t¹t vµo mét c¸i lµng ë chç ®Ønh nói xanh kia; nã l¹i l−ng gi¾t c«ng v¨n, ch©n nh¶y lß cß, thæi khÌn tÆng hoa cho mét c« g¸i MÌo mµ C¾m ch−a biÕt mÆt bao giê. Mçi n¨m nã l¹i thay ®æi mét c«. N−íc m¾t c¸c c« g¸i MÌo khæ v× nã vµ sung s−íng v× nã cã lÏ ®· ch¶y ®Çy mét c¸i b¸t sø to mua ë d−íi phiªn chî tØnh vÒ... ThÕ lµ h«m nay nã l¹i lµm chËm b¸o §¶ng n÷a råi. C¾m ngåi ë cöa nhµ, nghe con chim kªu vµ thÊy trêi tÝm trªn ®Ønh nói, biÕt lµ ®ªm s¾p ®Õn, ruét nãng cån cµo.

C¸i th»ng! C¾m ®· chïi ®i chïi l¹i khÈu sóng tr−êng ®Õn chôc lÇn.Chïi sóng xong l¹i lau ®¹n. Nh÷ng viªn ®¹n tr«ng hÖt mét ®µn chuét con vµng chãi. ChuÈn bÞ ®Õn thÕ råi mµ nã còng cßn ch−a vÒ cho C¾m ®i ngay. C¾m cßn ph¶i ®i b¸o xuèng xãm n÷a chø. C¾m lµ ph¸t hµnh viªn cña x· Nµ L−êng nµy kia mµ. ë d−íi xãm, b¸o ®Õn chËm, ng−êi ta l¹i phª b×nh C¾m th«i: - §ång chÝ bÝ th− ph¸t hµnh viªn lªn b¸o chËm l¾m lè, khuyÕt ®iÓm to lè. Chóng t«i chê nghe b¸o mßn hÕt hai con m¾t råi cßn g×! C¾m lµm ph¸t hµnh viªn cña x· mét n¨m nay. Lóc ®Çu huyÖn giao c«ng t¸c ®ã, C¾m cã hai ®iÒu th¾c m¾c: mét lµ c«ng t¸c bËn l¾m - nµo vËn ®éng nh©n d©n ch¨m sãc lµm sao c¸i n−¬ng cho tèt, nµo lo dùng hai kho thãc ë xãm Nµ NgÊn, xãm V¨n Thô ch−a xong, nµo cßn ph¶i tæ chøc ph©n ®oµn thanh niªn xãm L©ng L−êng n÷a chø... - tr¨m c«ng ngh×n viÖc, bËn l¾m, bËn l¾m, ng−êi bÝ th− còng chØ cã hai tay hai ch©n, kh«ng mäc ®−îc n¨m s¸u c¸i n÷a ®©u, cßn ph¸t hµnh sao næi. Tõ c¬ quan x· - tøc lµ nhµ C¾m - xuèng xãm gÇn nhÊt - x· Nµ L−êng cã bèn xãm - còng mÊt hai m−¬i c©y sè. Hai lµ C¾m kh«ng biÕt ch÷, ®−a b¸o nhÇm mÊt th«i! §ång chÝ bÝ th− huyÖn ñy kh«ng nãi g× c¶, chØ gäi C¾m ®Õn trô së, më réng mét tê b¸o ra trªn bµn, vµ ®äc: “NH¢N D¢N, c¬ quan Trung −¬ng cña §¶ng lao ®éng ViÖt Nam...” ThÕ lµ C¾m ®øng ph¾t dËy: - T«i sai råi, ®ång chÝ bÝ th− ¹. T«i söa ch÷a th«i. B¸o nµy c¬ quan Trung −¬ng cña §¶ng, thÕ th× t«i ph¶i ®i. §−îc, t«i ®i ®−îc... Tõ ®ã, hµng ngµy buæi chiÒu C¾m l¹i chê th»ng ch¸u vÒ, nhËn b¸o, råi ®i xuèng xãm. C¾m ®i ngµy ®i ®ªm, vai ®eo sóng, b¸o cuén trßn trong èng nøa ®eo l−ng. M−a hay n¾ng, hay giã b·o, b¸o §¶ng còng kh«ng dõng l¹i mét ngµy, mét ®ªm nµo, mét giê nµo trªn nh÷ng s−ên nói MÌo cheo leo, hiÓm trë vµ Èn hiÖn trong m©y nµy... ❄ Nöa ®ªm, ®ång chÝ giao th«ng huyÖn míi vÒ. ThÊy chó cßn ®èt löa ngåi chê, anh ta dõng l¹i trªn ng−ìng cöa, ®»ng h¾ng ra hiÖu.C¾m kh«ng ngÈng ®Çu lªn, giäng nãi å å: - Cßn ho c¸i g×, vµo ®©y, ngåi ®©y! Tao ph¶i phª b×nh mµy mét trËn, kh«ng th−¬ng ®©u. C¸nh cöa më toang ra. Cïng víi khÝ l¹nh cña ®ªm mïa xu©n trªn nói cao, bçng táa vµo nhµ mét thø h−¬ng hoa tÝm nh¹t, xa v¾ng vµ gÇn gòi, thoang tho¶ng ªm dÞu nh− mïi th¬m cña c¶ mïa xu©n, cña c¶ nói rõng MÌo. Trong mét nh¸y m¾t, mïi th¬m ®Õn tËn ®¸y lßng Êy lµm ngu«i tÊt c¶ c¬n giËn cña C¾m. Nh−ng C¾m còng cßn cè ra vÎ cµu nhµu: - Hõ, th«i ®−îc, ®Ó tao ®i kÎo chËm b¸o ®·. §i vÒ råi tao míi phª b×nh mµy. Kh«ng chØ phª b×nh b»ng måm ®©u lè, phª b×nh b»ng c¶ n¾m tay n÷a, nghe ch−a? Mét trËn c−êi gißn tan bçng vang lªn. C¾m ®èt löa suèt ®ªm vÉn kh«ng Êm ®−îc c¨n nhµ trèng tr¶i cña mét ng−êi suèt ®êi kh«ng vî con. ThÕ mµ chØ mét trËn c−êi cña nã bçng xua hÕt khÝ l¹nh ®ªm khuya, xua hÕt c¸i l¹nh lÏo trong c¶ cuéc ®êi ®· ®Ëu trªn m¸i tãc C¾m thµnh nh÷ng vÕt b¹c ngµy cµng loang réng ra.

Nã ngåi xuèng bªn c¹nh. Nã ®äc: - C¸i nµy cña «ng Lý A Pï lè. C¾m b¶o: - Xãm Nµ NgÊn, biÕt råi. Anh cuén tê b¸o cÈn thËn cho ®Õn khi chØ cßn nhá b»ng th©n c©y sËy kh«, råi buéc l¹i b»ng mét sîi chØ ®á. ChØ ®á lµ «ng Lý A Pï. - C¸i nµy cña ®ång chÝ Ma V¨n Keo. - BiÕt råi, xãm Nµ Th¨n ®Êy. C¾m buéc mét sîi chØ xanh. - C¸i nµy cña «ng M· ThÕ Sinh. - BiÕt råi, xãm V¨n Thô. C¾m buéc mét sîi chØ vµng. - C¸i nµy kÝnh göi ®ång chÝ Chu Quèc Viªn. C¾m b¶o: - ë tËn xãm Lµng Lang ®Êy nhÐ. Anh buéc mét sîi chØ tr¾ng. Anh nhÐt tÊt c¶ vµo èng nøa, ®Ëy n¾p cÈn thËn, ®eo bªn h«ng. Råi anh ®øng dËy, kho¸c sóng lªn vai: - C¬m trong bÕp, cßn nãng ®Êy. ThÞt nai trong c¸i ch¶o. ¡n råi ngñ ®i. Anh ®i ra cöa. Th»ng ch¸u còng ®i ra theo. §ªm ®· khuya l¾m. Nh÷ng ®Ønh nói MÌo nhän ho¾t in ®Ëm trªn mét bÇu trêi l¬ th¬ rÊt Ýt sao. Gµ rõng g¸y ho¶ng ©m vang vµo nh÷ng v¸ch nói v©y trßn lÊy c¸i thung lòng nhá bÐ nµy. C¾m b¶o ch¸u lÇn n÷a: - ThÞt nai trong c¸i ch¶o, ¨n råi ngñ ®i. Anh b−íc xuèng thang. ¤i, nhí lµm sao nh÷ng ®ªm ®i c¸ch m¹ng ngµy cßn trÎ, tãc cßn ®en. §ång chÝ V¨n còng ®Õn vµo nh÷ng ®ªm nh− thÕ nµy ®©y, khi cã vµi con gµ rõng g¸y ho¶ng ©m vang vµ trªn c¸c ®Ønh nói th× sao ®· mê nh− s¾p t¾t. §ång chÝ V¨n b©y giê còng viÕt b¸o §¶ng ®Êy. Kh«ng biÕt trong b¸o kú nµy ®ång chÝ cã viÕt kh«ng? Xuèng xãm ph¶i ngåi nghe b¸o cho hÕt míi ®−îc. LÇn nµo còng vËy, b¸o xuèng tíi n¬i th× ®ång bµo c¶ xãm tËp hîp v©y quanh lÊy C¾m. - §ång chÝ bÝ th− ph¸t hµnh viªn! - §ång chÝ bÝ th− ph¸t hµnh viªn! Mét ng−êi biÕt ch÷ ®øng ra ®äc b¸o cho mäi ng−êi cïng nghe. C¾m còng ngåi nghe. Anh g¸c mòi sóng lªn vai nh− nh÷ng ngµy cßn ®i bÝ mËt x−a kia, ch¨m chó nh×n vµo c¸i måm ng−êi ®äc. B¾t ®Çu lµ: NH¢N D¢N, c¬ quan Trung −¬ng cña §¶ng lao ®éng ViÖt Nam. Trô së

biªn tËp sè... Hµng Trèng. Ra ngµy... X· luËn...

Ng−êi thanh niªn ®äc mét ®o¹n råi dõng l¹i. C¾m ®øng lªn dÞch ra tiÕng MÌo. C¾m dÞch rµnh rät tõng c©u tõng ch÷. Nµy, §¶ng nãi vÒ viÖc lµm mïa. Nµy §¶ng nãi viÖc ®i häc ch÷. Nµy §¶ng l¹i nãi viÖc th»ng Mü DiÖm. Bµ con ¹, nã vÉn giÕt ng−êi cña m×nh ®Êy. Nã lµm c¸i m¸y chÐm ®Êy! C¾m chèng sóng xuèng ®Êt vµ giäng nãi cña anh ©m vang. C¸ch m¹ng ®· xong ®©u. Nã cßn giÕt ng−êi c¸ch m¹ng ë miÒn Nam kia mµ. C¾m ph¶i ®i chø. C¾m giµ råi, tãc b¹c råi, kh«ng ®i xa tíi tËn miÒn Nam ®−îc ®Ó cøu ®ång bµo trong ®ã. C¾m ph¶i ®i ph¸t hµnh viªn trªn rÎo cao nµy ®Ó b¸o cho mäi ng−êi biÕt c¸ch m¹ng ch−a xong ®©u, cßn ph¶i ®i, cßn ph¶i lµm nhiÒu, lµm nhiÒu...

Ng−êi ®äc, ng−êi dÞch, hÕt tê b¸o tõ ®Çu ®Õn cuèi råi, C¾m l¹i ®eo sóng lªn vai, chµo mäi ng−êi, ®i xãm kh¸c. Tr−íc khi ®i, C¾m tíi gÇn ng−êi ®äc b¸o, c−êi, b¶o: - Cßn thiÕu mét chç anh ch−a ®äc ®Êy. - Chç nµo? C¾m ®−a mét ngãn tay chØ vµo chç gãc phÝa d−íi cña tê b¸o: - Chç nµy, nãi vÒ «ng trêi víi c¸i giã Êy mµ. - µ, cßn thiÕu thËt, cßn thiÕu thËt. Nµy nhÐ, t«i ®äc nèt nhÐ. Mäi ng−êi l¹i xóm ®Õn. - T«i ®äc ®©y: “ë miÒn B¾c n−íc ta h«m nay trêi quang vµ n¾ng... Riªng vïng nói phÝa B¾c vµ T©y B¾c B¾c Bé, trêi Ýt m©y, thØnh tho¶ng cã m−a nhá r¶i r¸c ë mét vµi n¬i...” ❄ C¾m l¹i ®i mét m×nh trong ®ªm. §óng nh− b¸o §¶ng nãi, ®ªm nay trêi Ýt m©y vµ cã giã nhÑ. ThØnh tho¶ng cã m−a, nh−ng lµ m−a nhÑ nh− s−¬ng. Mïa xu©n vÒ trªn rÎo cao ®· lµm në nh÷ng thø hoa chØ th¬m ban ®ªm, kÝn ®¸o nh− nô c−êi t×nh cña mét c« g¸i MÌo. TiÕng kªu cña mét con ho½ng l¹c bÇy trong rõng khuya nghe nh− tiÕng gäi tha thiÕt cña mét con ng−êi. C¾m nghÜ ch−a bao giê anh nghe b¸o nãi vÒ tiÕng kªu cña con ho½ng ®ã. Nh−ng nãi lµm g×, trªn kh¾p ®Êt n−íc ta, cã n¬i nµo mµ mét ®ªm mïa xu©n l¹i kh«ng nghe thÊy tiÕng kªu tha thiÕt cña mét con ho½ng con. C¾m xèc l¹i d©y sóng, nh−ng kh«ng ph¶i ®Ó b¾n. Anh ®i nhanh trong ®ªm quen thuéc. C¾m ®i xãm nµo tr−íc b©y giê ®©y? §i c¸i chØ xanh tr−íc th«i, xa nhÊt mµ. §Ønh nói cña ®ång chÝ Ma V¨n Keo mµ C¾m ghi trong trÝ nhí b»ng mét sîi chØ xanh, chãt vãt ®øng mét m×nh trong m©y tr¾ng... B¾c C¹n, 1959