Pw 2c

Plan wynikowy z biologii w klasie IIC Zespołu Szkół Ekonomicznych w Mińsku Mazowieckim Zakres podstawowy nr programu nauczania DKOS-4015-5/02 nauczyciel: mgr Leszek Sęktas rok szkolny: 2007/2008 Nr lekcji 1

Temat lekcji

Wymagania podstawowe (P)

Wymagania ponadpodstawowe (PP)

Kwas deoksyrybonukleinowy nośnikiem informacji genetycznej

- analizować i wybrać sposób prezentacji przebiegu doświadczeń Griffitha i Avery'ego

2

Budowa DNA i RNA

3

Replikacja DNA

- zdefiniować termin informacja genetyczna - wymienić etapy prawidłowo prowadzonego doświadczenia biologicznego - wyjaśnić przebieg doświadczeń prowadzących do poznania nośnika informacji genetycznej - uzasadnić potrzebę stosowania doświadczeń w badaniach genetycznych -zdefiniować terminy: nukleozyd, nukleotyd, informacja genetyczna - wymienić składniki chemiczne DNA - omówić lokalizację DNA na terenie komórki - określić na czym polega komplementarność nici w cząsteczce DNA - analizować strukturę przestrzenną podwójnego heliksu DNA - zdefiniować terminy: replikacja DNA - wymienić zasadnicze etapy replikacji i opisać ich przebieg oraz efekty - wyjaśnić na czym polega semikonserwatywność replikacji - określić biologiczną rolę DNA i procesu replikacji - zapisywać literowo fragmenty kodu genetycznego i produkty jego replikacji

4

Gen - podstawowa jednostka dziedziczenia

- podać współczesną definicję genu - zdefiniować terminy: genom, genotyp, fenotyp - porównać historyczną i współczesną definicję genu - podać przykłady komórek (organizmów) haploidalnych i diploidalnych

- konstruować modele DNA - przedstawić w postaci schematycznego rysunku chemiczną budowę DNA

- rozpoznać na schematach poszczególne etapy procesu replikacji - wymienić i omówić rodzaje DNA - wymienić organelle komórki roślinnej, w których zachodzi replikacja DNA - zilustrować schematycznym rysunkiem proces semikonserwatywnej replikacji DNA - określić źródła energii dla procesu replikacji - analizować związek między stopniem wierności procesu replikacji a częstotliwością mutacji punktowych - porównać budowę genów organizmów prokariotycznych i eukariotycznych - analizować fakt występowania genów nakładających się i jego znaczenie dla biologii wirusów - wyjaśnić dlaczego informacja genetyczna jest zakodowana

Nr lekcji

Temat lekcji

Wymagania podstawowe (P)

5

Kod genetyczny i jego cechy

6

Struktura przestrzenna materiału genetycznego

7

Realizowanie informacji genetycznej - synteza białka

- podać i scharakteryzować cechy kodu genetycznego - posługiwać się tabelą kodu genetycznego - definiować termin "kariotyp" - wyjaśnić, na czym polega badanie genomu - zilustrować budowę chromosomu - wymienić kolejne struktury biorące udział w pakowaniu DNA - określić haploidalną i diploidalną liczbę chromosomów w jądrze komórkowym - analizować wielkość genomu u różnych organizmów - definiować terminy: transkrypcja, translacja - wymienić elementy aparatu translacyjnego - omówić budowę i rolę rybosomów - analizować przebieg transkrypcji i translacji - wymienić rodzaje RNA oraz porównać ich budowę i funkcje - porównać budowę i funkcje DNA i RNA, budowę i funkcje mRNA, tRNA i rRNA - analizować na modelach (schematach) przebieg procesu transkrypcji i translacji

8

Poznawanie genomu człowieka

9

Rodzaje mutacji

10

Przyczyny i skutki mutacji oraz ich

Wymagania ponadpodstawowe (PP) - wyjaśnić, jak zmieniało się rozumienie pojęcia genu - omówić cechy kodu genetycznego i ich następstwa - charakteryzować metody badania kariotypu - ocenić przydatność badań kariotypu - scharakteryzować kolejne struktury biorące udział w pakowaniu DNA - wyjaśnić rolę enzymów chromatyny w kondensacji i dekondensacji chromatyny oraz w przebiegu replikacji, transkrypcji i translacji - wyjaśnić sposób odczytywania informacji genetycznej - omówić zasady realizacji informacji genetycznej - porównać przebieg i znaczenie poszczególnych etapów translacji - przedstawić w postaci schematycznych rysunków chemiczną budowę RNA (różnych rodzajów) - określić źródła energii dla procesów transkrypcji i translacji - ocenić biologiczne znaczenie transkrypcji i translacji dla komórki (organizmu) - przewidywać konsekwencje zaburzeń procesu transkrypcji i translacji - określić wielkość genomu człowieka - krótko scharakteryzować metody badania genomu i przebieg jego poznawania - charakteryzować metody badania kariotypu - ocenić przydatność badań kariotypu - omawia efekty poszczególnych rodzajów mutacji (genowych i chromosomowych) - przedstawić w postaci schematów poszczególne rodzaje mutacji oraz określić ich konsekwencje

- opisać kariotyp człowieka - rozróżnić autosomy i heterosomy na schemacie kariotypu człowieka - określić na podstawie kariotypu płeć człowieka - zilustrować budowę chromosomu - definiować termin mutacja - klasyfikować mutacje (punktowe i chromosomowe) - analizować mechanizm mutacji genowych i chromosomowych - wymienić i omawiać wybrane czynniki mutagenne - analizować proces mutagenezy jako molekularne

Nr lekcji

Temat lekcji

Wymagania podstawowe (P)

Wymagania ponadpodstawowe (PP)

znaczenie w ewolucji organizmów.

- przewidzieć skutki oddziaływania wybranych mutagenów - zaproponować sposoby postępowania służące minimalizowaniu wpływu wybranych czynników mutagennych

podłoże zmian ewolucyjnych

- wyjaśnić znaczenie stwierdzenia, że Grzegorz Mendel jest ojcem genetyki - wyjaśnić znaczenie określenia „linia czysta” oraz terminów: allel dominujący, allel recesywny, cecha dominująca, cecha recesywna - konstruować krzyżówki genetyczne ilustrujące dziedziczenie według I prawa Mendla - przedstawić pierwsze prawo Mendla - określić wpływ doświadczeń Mendla na rozwój genetyki - scharakteryzować drugie prawo Mendla - rozwiązywać proste krzyżówki genetyczne dwucechowe - uzasadnić, że krzyżówki genetyczne pozwalają na określenie homo- i heterogametyczności - opisywać odkrycie Tomasza Morgana - rozwiązywać proste zadania genetyczne uwzględniające dziedziczenie wg. Morgana - definiuje pojęcie choroba genetyczna - klasyfikować choroby dziedziczne według kryterium rodzaju mutacji wywołującej chorobę - wyjaśnić znaczenie terminów: mutacja dominująca, mutacja recesywna, gen sprzężony z płcią, gen autosomalny - klasyfikować mutacje wywołujące choroby dziedziczne według kryterium rodzaju mutacji wywołującej chorobę - analizować bezpośrednie przyczyny wybranych chorób dziedzicznych

- analizować dziedziczenie dwóch cech - rozwiązywać krzyżówki i zadania genetyczne oparte na dwóch parach przeciwstawnych cech

11 12

Sprawdzian z genetyki molekularnej I prawo Mendla

13

II prawo Mendla

14

Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią i związanych z płcią

15

Choroby dziedziczne człowieka

16

Badania i diagnostyka chorób dziedzicznych

- wyjaśnić dlaczego geny znajdujące się na jednym (tym samym) chromosomie dziedziczą się niezgodnie z II prawem Mendla - potrafić analizować schematy rodowodów

- opisywać objawy wybranych chorób dziedzicznych i rozwój tych chorób

- charakteryzować metody i techniki stosowane w diagnostyce chorób dziedzicznych

Nr lekcji

17 18

Temat lekcji

Sprawdzian: reguły dziedziczenia cech Podstawowe metody i techniki inżynierii genetycznej

19

Znaczenie genetyki dla zdrowia i życia człowieka

20

Czy inżynieria genetyczna jest zagrożeniem, czyli jej wykorzystanie w praktyce Sprawdzian: zastosowania inżynierii genetycznej Rodzaje i źródła zmienności w przyrodzie

21 22

23

Znaczenie teorii ewolucji Darwina

Wymagania podstawowe (P)

Wymagania ponadpodstawowe (PP)

- zdefiniować czym są testy (badania) prenatalne w kierunku chorób genetycznych - wymienić rodzaje testów prenatalnych

- ocenić znaczenie poradnictwa i diagnostyki chorób dziedzicznych - analizuje wpływ czynników środowiskowych na występowanie chorób wielogenowych

- zdefiniować pojęcia: inżynieria genetyczna, enzymy restrykcyjne, wektory, transformacja genetyczna - zdefiniować pojęcia: organizmy transgeniczne, klonowanie - charakteryzować wektory - wymienić metody stosowane w inżynierii genetycznej - wymienić zastosowania inżynierii genetycznej w rolnictwie, ochronie środowiska i medycynie

- opisać metody i techniki inżynierii genetycznej - wyjaśnić co to są lepkie końce i w jaki sposób cecha ta jest wykorzystywana - wyjaśnić na czym polega klonowanie

- określić korzyści i zagrożenia wynikające z możliwości praktycznego zastosowania zdobyczy biotechnologii - definiować pojęcie zmienności i wymieniać jej rodzaje oraz krótko je charakteryzować - omówić przyczyny poszczególnych rodzajów zmienności - uzasadnić, dlaczego zmienność jest podstawową cechą życia - wymienić i omówić tezy teorii ewolucji drogą doboru naturalnego - zdefiniować pojęcia: dobór naturalny, dobór

- analizować możliwości zastosowania inżynierii genetycznej w rolnictwie i hodowli zwierząt - opisać i omówić sposoby wykorzystywania genetycznie zmodyfikowanych organizmów do syntezy szczepionek, leków i przeciwciał - zanalizować mechanizm powstawania organizmów transgenicznych oraz korzyści wynikające z wykorzystania biotechnologii w procesach syntezy szczepionek i leków - zdecydowanie wyrażać własną opinię na temat inżynierii genetycznej, popartą rzetelnymi informacjami - ocenić przydatność inżynierii genetycznej - porównać poszczególne rodzaje zmienności - określić molekularne podłoże zmian ewolucyjnych - porównać znaczenie poszczególnych rodzajów zmienności w ewolucji - wyjaśnić zjawisko radiacji adaptacyjnej i ocenić jego znaczenie - wymienić i scharakteryzować rodzaje doboru

Nr lekcji

Temat lekcji

24

Bezpośrednie dowody ewolucji

25

Pośrednie dowody ewolucji

26

Rodowód człowieka

27 28

Sprawdzian: ewolucjonizm Człowiek jako gatunek biologiczny i istota społeczna

29 30

Czy istnieją rasy ludzkie? Równowaga Hardy'ego-Weinberga

Wymagania podstawowe (P)

Wymagania ponadpodstawowe (PP)

sztuczny - wyjaśnić co przedstawia drzewo rodowe - wyliczyć bezpośrednie dowody ewolucji oraz klasyfikować je - znać znaczenie pojęć: narząd homologiczny, narząd analogiczny, narząd szczątkowy, atawizm i podawać ich przykłady - wyliczyć pośrednie dowody ewolucji oraz klasyfikować je

naturalnego oraz rodzaje specjacji - podawać przykłady bezpośrednich dowodów ewolucji

- podawać przykłady pośrednich dowodów ewolucji

- zdefiniować terminy: antropogeneza, hominizacja - charakteryzować formy przed- i praludzkie - wymienić i omówić kolejne etapy antropogenezy - analizować dowody ewolucji i drzewo rodowe hominidów - określić czas, miejsce i warunki w jakich powstały formy ludzkie - porównać cechy człowieka i małp człekokształtnych - uzasadnić pozycję systematyczną człowieka - wymienić i omawia specyficzne cechy Homo sapiens

- ocenić znaczenie mowy, techniki i kultury w przebiegu ewolucji człowieka - starać się przewidzieć w jaki sposób aktualny rozwój komunikacji, techniki i kultury wpłynie na ewolucję biologiczną współczesnego człowieka

- omówić rasy ludzkie i ich cechy - zdefiniować równowagę Hardy'ego - Weinberga i towarzyszące jej procesy, podać przykłady