Poezi Per Fetmirin, Nga Nehasi

SHPALIMI I HERBARIUMIT Nehas Sopaj M’është mbushur biblioteka me libra të palexuara M’është mbushur biblioteka me libra të palexuara, nëntëdhjetenëntë për qind pa minimumin e domosdoshëm letrar të miqve poetë gjoja se më duan shumë, po në fakt që të shkruaj për ta, ose së paku t’i citoj, t’i lëvdoj gjëkundi, se, mendojnë të shkretët, se jam kritik letrar, e se si i këtillë mund t’u sjell ndonjë të mirë materiale (mendja e tyre), dritëterr i ëndrrave të tyre të kësaj bote jallane. Lirë ma blenë djegën mua, por kjo tash po më bën t’ua them troç të vërtetën: paj poet jam edhe unë, plasësja, fara juaj e keqe! Por, dallimi ynë është si nata me ditën! Unë që tridhjetë vjetë skuqem para vetes të pranoj ky që jam, tani po ua them hapur: jetën dhe ëndrrat me trille i kam me peshq e zallë. Djallit Briartë kahmot ia kam kallur kashtën dhe krejt kot e keni që dredhat doni t’m’i plasni o të jermuarit e mi që më gjykoni në çdo hap në jetë, qe ku po ua them hapur unë: ua ladrofsha librat dhe autogramet me rimë e ritëm o agronautë të rrejshëm, ju, që për kritik letrar më merrni, mua që ritmi me tam-tam në gjak më vlojnë, ju që më bëni ta nxjerr vetminë të kollitet, heshtjen të teshtijë, ja po ua them hapur: në hap pas shkëlqimit, edhe Mefistofelit ar iu duk e pëgëra, po juve që alkimia u duket metaforë, a e dini si më duket mua? Vetmia Njëzet minuta para se ta jepte frymën e fundit, Nana shikoi orën në mur vetë Nana, vetë. Një jetë të tërë, vetë. Vetë vetmia, vetë zjarri i vatrës sonë. Së pari e lëshoi një pikë loti, pastaj shkoi e u bë fletë duhani. Pastaj, me sy të lëmekur, u shndërrua në letër të bardhë të cilën e nxijmë ne të tjerët, përgjithmonë. Tani unë në tërë pjesën time të jetës thahem, terem, zvogëlohem, bëhem mi,

e Nana vetë, vetë Nana, shndërrohet në kuptimin të cilit akoma s’ia kemi gjetur emrin e vërtetë. Le të jetë qielli Le të jetë qielli rrugë le të jetë rruga ëndërr le të jetë ëndrra flakë le të jetë flaka përsëri qiell le të jetë tani qielli një qiell që rritet le të jem unë Udhësi që po vjen ta takojë përsëri nga fillimi rrugën ëndrrën flakën Nanën. Nana ose ora e ndalur Pak para se të vdiste, Nana shikoi orën në mur, priti e priti kur do të vdiste, por të gjithë zogjtë e botës ranë përtokë. Toka u bë hi, e era - Hera ose nusja pa duvak, që desh t’ia mbathte përtej kohës, mejti... Unë, i përzura me duar të gjitha yjet nga qielli. Nana shikoi orën në mur, muri u lëkund: “Mbahu Nano”! Oktopodh Jam Shortuesi. Në mua, është uni im. Para, prapa janë hiri, ari, shpata. Brenda meje është një grerëz,

një ditë e ftoftë marsi, shumë pikëllim, shumë bezdi dhe vetëm një vetë e vetme: Nana, Uni im. Pak para se të vdiste Nana, në mënyrë të çudiçme, fshehtë dhe krejt papritur, tmerrshëm, rëndë, si tunxhi, pashë si ranë prej qiellit të Apokalipsës të gjitha shortet e mia. Dhe, prej erës së detit të largët, filloi lamenti im për Nanën. Zotynë, kjo don të thotë se oktopodh është emri im! Dy vite më vonë Nanë, kur ti shkove të bëhesh tokë unë kafshë u bëra, me ujkun që po më hante dalëngadalë. Nanë, kur ti një dite shkove të bëhesh qiell unë lotë u bëra, një pikëz uji që dielli e pinte ngadalë e nuk sosej. O kur ti, Nana ime, një dite shkove të bëhesh muzikë, muzikë e të gjitha sferave të mia, për mua perënduan - dielli, hëna dhe gjitha yjet. Kujtoni Hyun kur ju tha: prej toke ju bëmë e në tokë do t’ju kthejmë një ditë! Lumë ai që do të rilindë! Bardhezi Bardhezi ishte dita kur vdekja më pa tinëz, gjatë dhe me qesendi, me sy të macës së zezë, miklueshëm me pulitje, një hije nga akullzjarri i saj. E, - vështirë të shpërthejë pipthi nga lëngu i trashë i ditës.

Bardh e Zi! Dëgjo Nën saçin nën të cilin po digjemi dalëngadalë dhe ditë e më shumë po na erret e erret, sillet e sillet, piqet e piqet, atëherë s’ka më kohë për pritje! Shtëpia të cilën e kemi e s’e kemi, na duhet e s’na don, e miklojmë e na përzë, po pra, atëherë kur duhet t’ia hapim të gjitha dyert shpirtit, nën saçin nën të cilin digjemi, ah jo, jo, s’ka më kohë për pritje! Katër vite më vonë Katër vite pas vdekjes, në kopshtin tim, prej parajse erdh Nana. Vetë. Këmbë. Me flokë të lidhura gërshet. Qe shndërruar në letër të bardhë. E kishin nxirë të gjithë kalemxhinjtë tanë. E unë, në pjesën time të ëndrrës, që akoma vazhdoj të thahem, të terem, të zvogëlohem, të bëhem mi, para hirit të saj, pa zë, zura të qaj e të shkrehem. Por ata, vëllezërit e mi siamezë, kufomat e gjalla, pa shikoji si trashen e majmen. Në çdo kohë. Shih si kolmen. Kopshtit tim po i bie erë kutërbimesh, kalbjesh. Po nisen barkat lumit Po nisen barkat lumit me të vdekurit. Akeroni po ma bën me dorë nga larg, sikur do thotë se do të mbetem labirinth pa emër dhe kjo më shtyn të mos vonohem,

se... Nanën e kemi në anën tjetër të lumit, ndaj duhet ta ngrehim litarin e barkës, e ta shpëtojmë. Nga vdekja e re. E, të vdekurit e pavdekshëm të cilët i sundon zoti Thot, fiskaja e fundit e diellit që ngryset, gjersa ecim shtigjeve dhe vajtojmë, shikoji kodrat me trëndafila pa erë tek pehaten nën diellin me dhëmbë. Një bari pa emër, me torbën pas shpine, për herën e fundit ja tek po ia thotë baladës për Heroin në Brekë të Kuqe, të cilit s’ia zëmë dot emrin. Ah, po shkojmë, po shkojmë vijës që ka mbetur tatuazh, herbarium rrugës qindkahëshe kanioneve që i dikton myhyri i zotit të vdekshëm, ku të gjitha barkat shpërndahen në qindra nënkanionet e tjera, në të cilat ndryhet era e nikotinës dhe e hashashit e të drogave të tjera, që na shoqërojnë rrjedhës së lumit Vardar, mu si lumit Lete! Ah, ne po shkojmë, po shkojmë, ...ojmë, thotë zoti Thot. Lërini të gjitha gjërat materiale në atë anë të lumit dje e nesër, amanet – lament! Se, nesër vonë do jetë për pendim që t’i kujtojmë të dashurit tanë të kësaj bote. Nana kalon kopshtit me pemë Edhe pse ka vite që ka vdekur, Nana kalon kopshtit me pemë, karshi meje, unë e ndal frymën dhe s’pipëtij duke ia kërkuar fytyrën; ajo është një rrufe me flokë lidhura gërshet dhe unë s’guxoj t’ia kërkoj sytë; s’guxoj sepse sytë e të vdekurit mund ta ngrijnë në vend të gjallin. Këta sy, sy mamuthi që hedhin zjarr, uranium nga rruazat e nëntokës, kërpudhë atomike, po pra, këta sy janë mu ajo vetë! Ajo s’është më ndër të gjallët, por në vend të tyre, do rruaza të vogla e të zeza, si rrush i hidhët, ndanë një kaçubeje, sytë e saj gëlojnë mëllagave si glaca zogjësh! E unë, e unë, në herbarium shoh një kanjushë si fluturon me zanat hemafrodite të Sambapatisë së Santanas, hardhisë të cilës i kanë rënë rrushtë përtoke

me fletat e gjelbërta e të skuqura flakë, vjeshtës që po ia ha breshka shermenin e fundit. Ajo, Nana jonë, një ditë do të na çlirojë nga ëndrrat... Një ditë ajo do të na gjejë në një fletë fluture, në këtë kerubin, në këtë herbarium, i cili rri mbyllur në bodrum me merimanga. Bozhuri i këndon Beqir Musliut O njeri i bardhë o qumësht mes ëndjeve dhe arit a e mban gjallë botën myhyri i ëndrrave o njeri i nxirë nga bukuria e hireve të trishta të dhembjeve që m’i bëri trosh të gjitha këndjet dhe ëndrrat e shtatë maleve dridhës të gjitha shqisat e kohë-hapësirës fjalë që marrin tensionin e elektricitetit të lartë heshtje djegëse me llahtari o thirrje e zotit të bukurisë së Venusit të largët oksigjen e kalcium që prish gjumë dhembje mbi dhembjet o njeri i bardhë. Shtamaaaaaaa Shtamaaaaa... Flisni ngadalë, mos ju dëgjojë kush! Heshtni! Heshtni, ka rënë nata! Mbi bar dhe ndër kulumria, cinxri po qan! Një qyqe u lodh së ofkëlluari! I çmendur një bilbil, s’di se pse, po këndon kot tani në këtë kohë të pa kohë, kur unë më s’kam shpresë për asgjë! Heshtni, mos ju dëgjojë kush! Shtamaaaaaaa...

Qiellin e zaptuan korbat Qiellin e zaptuan korbat, nata ra, hijet e shelgjeve pikëlluese, dhembjet s’m’i ndalën mua, për atë q’e desha me ashk. Ajo q’e desha me ashk, më ka braktisur! Dhe, vdekur ndjehem unë! Shterrur është lumi, blerim s’ka. Ajo që prisja të më vijë, s’vjen më. Barkat u nisën e mua s’më mëkon kush nga vetmia. Shtëpinë e hëngrën rriqërat, molëzat, taftabitat. Kurmin e trëndafilit prej thëllimi pa erë, pa zë e pa ngjyrë, korpi im s’i ndrit. Dua Dua t’ia ndjej freskun ujit malor kur shllapurit kujtesës sime dhe ndalet te Brija e Keqe, te Buçalla, zërin që bie me kumbim dhe zbret bjeshkëve, jo rrugës dredharake nga qielli, por tokës, fluturimthi... Dua t’ia dëgjoj zërin që vjen dymijë vjet dhe më ulet galuc si dytëshor si ujk e qengj njëkohërisht, si këngë e dhembje, si britmë e klithmë, si lutje e pëshpërimë, hakërrimë e mëshirëkërkim... Dua t’ia ndjej zërin ujit si shpërthen prej toke si muzikë e gjakut të cilit s’i dihet burimi as derdhja, zërin e gërshërëve që e këput kërthizën e fëmijës gjatë lindjes; dua t’ia ndjej pikëllimën dhe ofshamën tokës, si avull i qiellit që i kthehet me falënderim Zotit, zërin e Nanës, zërin e dyzuar të ujit, zjarrit dhe qiellit, zërin e Ditës së Madhe të Dashurisë, zërin e frymëmarrjes së thellë, zërin e hirit të madh e të heshtur, zërin e Zotit. Karadak Mahalla Shkup. Karadak Mahallë. Tani dhe këtu, ku ke lindur Ti, lindi kuptimi abstrakt i vendlindjes. Në vend të shtëpive përdheze që u braktisën

me dallëndyshe dhe u zbarkuan në Turqi, atje tash betoni përcëllon dhe dielli shkrep së prapthi. Dhe, ata të cilët paditnin për uzurpim urbanistik, (projektantë të asimilimit të shqiptarëve), masonë dhe shkelës të të drejtave njerëzore, me dekada shpërndajnë letra nëpër sirtarë kabinetesh nëpër qendrat e vendosjes, duke mbjellur hi e vdekje, artefakte që djegin thellë gjallë. Karadak Mahallë, kujtim që rrokullisesh dikund në Jeshil Tepe e Çanak-Kala në gjuhë të çalë shqipe që kujtohesh nga 1839 1878 1913 1918 1957 1981 etj. si vjedhëse e kohës së kripës dhe kuajve fluturues që me kallëfe prej sateni fluturuan, ikën prej zullumit të shkijeve dhe u plandosën në një planet tjetër, atje ku u fishk Karadak Mahalla, u asimiluan shqiptarët u bënë turqër, dhe mbet relikt gjaku dhe shpirti i asaj kohe shndërruar në një ujem tjetër. Kurse tani, të gjithë mbledhësit e hirit e të purpurit të thonë se këtu pate lindur Ti. Po. Këtu pate lindur Ti. Unë atëherë isha njëvjeçar dhe s’dija se do të vish në botë, por ta kisha ndjerë ardhjen e largët, ta kisha parë hijen e Doruntinës në rruzull, ta kisha vizatuar itinerarin oj Bukuri që s’vdes kurrë, bukuri që ndjehesh dhe prekesh. E kur një ditë do të vish dhe unë nuk do të jem më, mua do të më gjesh në fluturimin e Ikarit, në trokun Pegasit, kalit flutur, në shelgun vajtues që tmerrisht të don edhe sot. Ty. Po, Ti këtu pate lindur, kurse koha ka vapën e një sirene që don të na mërgojë në një substancë tjetër që s’mund ta bluajë asnjë krematorium! Gjarpër për kosë Gjarpër jam për kosën e kohës, kofshë për dhëmbët e ujkut që uturin atje ku terri e puth tokën e zemra bëhet ujë, zog i humbur që këndon pazëshëm, shteg për ardhjen e sërishme të largësive. Jam gjarpër, por ti përherë po ma dredh hijeshëm! Fundi: shkuma

Të gjitha qiejt u mbushën shkumë, malet, retë, deti shkumë, shkuma e bardhë i ngulfati ëndrrat, trëndafilshkuma ç’i dha hije botës; sillet e mbështillet tmerrshëm shkuma! Ç’është Gërdeci, ç’janë kërpudhat e Nagasakit e të Hiroshimës, zero është plasja e një supernove, ta shohësh ti shkumën e bardhë ngjyrë vjollce si i ngjyen yjet, si lulet e qershive që i japin nur kodrës në muajin maj! Shkumës i frikësohet ajri, ëndrra i frikësohet shkumës, e lëre më shkumës njeriu. Yjet u tremben ëndrrave Zoti i tutet shkumës... Pa sy, pa mish, pa rroba Ç’është dashuria - Një unazë e artë në re Ç’është vdekja - Një kështjellë e vogël majë bjeshke L. Aragon Pa sy, pa mish, pa rroba, skelet i gjallë dhe vetëm me një sheshir mbi kokë! Ec natën, i vetëm, me një llampë në dorë, Parisi! Terri vetë e ka parë... E ka parë Sena, e kanë parë të gjithë ëndrrimtarët, e ka parë një saksofon, një dorë e një zezaku dhe një fëmijë që luan pranë tij sipas ritmit të lamentit-bluz... S’e kam parë unë! Unë e kujtoj lotin e Nanës tunxh! Bashkëtingëllorja që do të bëhet zanore Të gjitha librat e mia, për çudi, si me urdhër u hapën dhe nisën të lexohen, e gjithë biblioteka ime, i gjithë tirazhi i pashitur, miliona zëra përnjëherë shpërthyen zëshëm nga të gjitha anët e mundshme të dhomës dhe nisi lufta e bashkëtingëllores që të bëhet zanore dhe të gjitha xhamat e shtëpisë pëlcitën si bombë atomike nga zëri frenetik i shqiptimit të bashkëtingëllores

Z Z Z Natën kur hëna derdh ar e kërcyjtë e ndalin rënkimin dhe qentë që ulurinin e ndalin dihamën, kur e tërë rrokullima djersitet dhe gjithçka men, atëherë prej dritareve dhe xhamave të shtëpisë papritmas ndihet zëri i leximit në kupë të qiellës, fillon të përgjaket nata dhe më s’kuptohet se ç’po ndodh, thua sikur po u merren mendët librave apo sikur po i prishet moti bashkëtingëllores Z Z Z Ku ta di unë ç’po ndodh, vërtet. Nata fillon të mblidhet nga frika sikur do të hyjë atje nga kish dalë. Don të ikë planetit po gëzhoja e saj s’e lë, e kur s’mund të bëhet një me zërin e leximit, atëherë librave të cilat me vite ishin të dënuara të rrinin mbyllur, u ndodh transformimi: nga raftet e sefat, nga dyert e dritaret fillon t’u pikojë gjak, një gjak i gjelbërt që lufton me bashkëtingëlloren Z Z Z Përtej horizonteve Në të gjitha horizontet në të cilat mua më shkon fjala, psh. në sallën solemne të Timurlengut, atje ku ëndrra ime ec me trokëllimë të takave të ushtarakut të trëndafiltë, atje ku të gjitha dhelpërat e vreshtave i kanë ulur bishtat dhe duan të bëhen bukla, të gjitha buklat që duan të bëhen zogj, pastaj gjithë zogjtë fluturakë që luten t’u bjerë shi, shiu s’bie që s’bie qe njëqind vjetë dhe të gjitha qytetet tona gjithë me ar të zi, s’duan ar por duan bukë, s’duan kompjutera, por duan pika të kristalta të shiut nga qielli, e qielli nga planeti tjetër, e ka harruar ajrin pas Luftës së Tretë Botërore që e ka parë ëndërr Nostradamusi në një fletë kerubini të zhurbrosur në herbariumin tim. E një maksimë, thotë: nuk na duhen dukate, as banka e pallate dhe as asfalt prej smeraldi, por duam pemë të freskëta, duam kokrra frutesh, shi të blertë. Jo, s’duam mozaiqe hedhurinash, por qumësht hëne! E një zot i çuditshëm bën mrekulli nga monitori duke derdhur frute dhe aromë, kurse fëmijët ua përplasin të rriturve: mos na i shitni shpirtërat për kopalla, përralla për mëhalla, se s’ka asgjë nga porcelani dhe nga pushi, asgjë nga fjalët pa ujë e pa shi të kulluar, fjalë që kuptimet i merr era me galope, fjalë pa frymë dhe pa ajër, fjalë dallëndyshe të beharit... Nga fjalët, shkrepëtijnë rrufetë Tufa fluturash të bardha e mbulojnë qiellin, bora bëhet flutur, flutur-grua, ëndërr që e sheh një Jakobin në qelinë e vet, në Versaj. Njëqind mamuthër dalin nga goja e verdhë e Zotit

të hekurt. Fluturojnë oazave, tajgave, stepave, funeraleve - gjarpinj me syza. Fjalëve të drunjta pa gjelbërim u del tym ironizimeve; qiellit në hava zjarri nis ta mbulojë botën. Pa ajër mbetet vasiona, kurse një britmë këlthet: unë, unë, unë, unë, unë! Unë! Hëh! Po de, ti! Tiiiiiiii... Një lidhje e lirë e ‘eksit me... Pika. Pika. Pika. Në rrugën e largët e të gjatë Në rrugën e largët e të gjatë ku vete unë, rrapëllojnë dritaret, thyhen dyert, fryn murrlani pandërprerë, erën e jorgovanit e gulfat një kohë tjetër nga pritja e gjatë e lirisë; vijnë e shkojnë kumriat e qiqrat, si shkëndija eshke e jeshile, kallen e fiken. Ndriçohet rruga e vdekjes. Por mos harro se kjo Është Dita Më E Mirë Për T’u Takuar Me Vetveten. Një myhyr, një zerzebul, një fallxhor, me një mekam serbez ia thotë, se në rrugën e largët e të gjatë kah po vete unë, ja tek po rrapëllojnë dritaret, po thyhen dyert. Fryn murrlani pandërprerë. Erën e temjanit e ka bekuar edhe vetë Akeroni. (A na pret akoma Nana?) Karikaturë Këmishën e ke të fqiut polar, pantollonet të Babës Mbret, kapelën me pupli të gruas së George Simenon-it një jetë të tërë palaço, kloun, Mata Hari, halabak bostani, gojë e madhe e pa dhëmbë, një qeshje zhoviale, gardh i prishur i zabelit. Gjithçka, gjithçka me sebep të Babës Dovlet!

Po çka ta ndien ty pse e jeton jetën e të tjerëve brenda një barcolete të macës së zezë: këmishë, pantollone, brekë e atdhe, brendapërbrenda humorit të zi të shlligës! Macë e zezë je dhe vjen e hedh valle ndër varret me kufoma! Je kurrgjë përmbi gjithçka! Përralla për Heroin në Brekë të Kuqe Gjysmës së botës ia nguli thikën pas shpine. Gjysmës tjetër i dha ujë të helmuar në shishe, thotë përralla për Heroin me Brekë të Kuqe. Ëndrra, thikë pas shpine, për shpirtin tim! Vjersha për Borhesin dhe Shkupin Maestro Borhes derdhi pak ujë në një varg të tij, pak muzikë në varg, pak peizazh gri, pak tingull të lëmekur nga fryma e universit. Dhe pastaj zëra, ngjyrëra, sinkopa dhe fjalë të pathëna nisin gjallërohen ngadalë e me ngadalë, me të bardhtë e syve, me zjarrin e ëndrrave, me sytë shpella ku gjelbëron pranvera; atje ku zoti Hermes ua kish ndaluar të pamit peshqve. Përnjëherë fluturuan njëqind zogj mbi lumin Vardar me nga një guralec në sqep si xhevahirë nate. Erdhën nga një kohë tjetër, u ulën në strehat e pullazeve

ndanë xhamive, kishave e sinagogave, hamameve, shatërvanëve, ujërave ku shpërthen qielli. Dhe, Maestros filloi t’i kthehet të shikuarit! Figurat e trenta të trilluara të imagjinatës së tij, filluan të marrin kuptime të tjera nga ç’ishin: metaforat abstrakte, siç është psh. kallja e Shkupit nga piromani Pikolomini, me magji bëhen parabola; nga hiri nis t’ia japë gjelbërimi, ar e argjend, ujtë e Vardarit nuk shkon më kah Egjeu si zakonisht, por Egjeu kthehet kah burimi në Vrutok; s’ka më fluturime të pëllumbave qiellit, por qielli zbret në gurët e sqepave të pëllumbave; s’ka më ëndrra nga të bardhtë e syve, por zeniti nis ta gjelbërojë terrin. Bobo maestro Borhes derdhi pak gjelbërim në muzikë, pak oksigjen në zjarrin e qiellit, në të çarët e ozonit, në qiellin e vrenjtur të horizontit në Karadak, Shkupi shndërrohet në kallam që e tund era; dhe zotët totemë i falen Magut të Metaforave, nisin të rigjallërohen dardanë, romakë e bizantinë, kalorës pa koka, holandezë fluturues, pegazër

a burekër, një Pjetër Bogdan a Ndue Bytyç apo vetëm një Nanë e Madhe e vetme e botës, me emrin e lules që derdh hire mbi të gërbulurit, vjen drejt e te sytë e kaltër të Maestros dhe ia hap. Qielli i zemëruar mbushet me ar e art!