Pensioenen

ESS België nieuwsflits 2. Belg bekommerd om pensioenen. Centrum voor Sociologisch Onderzoek – K.U.Leuven1

Sinds 2002 peilt het European Social Survey (ESS) elke 2 jaar naar opvattingen en gedragingen van de burgers van een groot aantal Europese landen. Ook in België wordt dit wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd bij een omvangrijk en representatief staal van de Belgische bevolking door KULeuven en ULiège. Deze nieuwsflits bekijkt de data van de meest recente Ronde (Ronde 4, uitgevoerd eind 2008 – begin 2009), en vergelijkt waar relevant met voorbije Rondes. Tevredenheid met de huidige toestand van de economie in België 7 6.5 6 5.5 5 4.5 4 3.5 3 Ronde 1

Ronde 2

Ronde 3

Ronde 4

Figuur 1. Evolutie tevredenheid met economische toestand in België, over de vier Rondes van het ESS heen (Ronde 1: 2002, Ronde 2: 2004, Ronde 3: 2006, Ronde 4: 2008).

De tevredenheid van de Belg met de economische situatie schommelde in de voorbije 6 jaar rond een score van ongeveer 5,3 op 10. De economische terugval laat zich echter sterk voelen. In de meest recente ronde van het ESS valt deze

1

Contactgegevens: Centrum voor Sociologisch Onderzoek, Parkstraat 45 bus 3601, 3000

Leuven. E-mail: [email protected].

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html

Pagina 1

score namelijk met een vol punt terug tot 4,3 op 10 – wat relatief gezien een statistisch significant2 verlies van bijna 20% betekent (zie Figuur 1). Van alle ondervraagden gaf bijna 1 op 5 (19%) aan dat het waarschijnlijk of erg waarschijnlijk is dat hij of zij in de volgende 12 maanden voor minstens 4 opeenvolgende weken werkloos zou zijn. Wanneer de werkloze respondenten uit deze berekeningen geweerd worden en we ons beperken tot de werkende respondenten, dan vreest nog steeds 16% voor nakende werkloosheid. Bijna drie kwart (74%) van de werkloze respondenten achten het (erg) waarschijnlijk dat ze ook in het komende jaar nog te kampen zullen hebben met werkloosheid. De respondenten vinden over het algemeen dat de overheid een belangrijke rol heeft in het voorzien in een redelijke levensstandaard voor werklozen. Op een schaal van 0 tot 10, waarbij hogere scores verwijzen naar een grotere verantwoordelijkheid van de overheid, wordt er gemiddeld iets meer dan 6 gescoord door de respondenten. Ter vergelijking moet wel gezegd worden dat de respondenten het voorzien in een redelijke levensstandaard voor ouderen nog belangrijker beschouwen, met een gemiddelde score van bijna 8 op 10. Dit verschil is statistisch significant (p<0,0001). Dat betekent dat de Belg in het algemeen vindt dat de overheid een grotere verantwoordelijkheid heeft voor het voorzien in een redelijke levensstandaard voor ouderen dan in het voorzien in een redelijke levensstandaard voor werklozen. De mate waarin men vindt dat de overheid een rol te spelen heeft in het voorzien in een redelijke levensstandaard voor werklozen enerzijds en voor ouderen anderzijds, is van een aantal factoren afhankelijk.3 Mensen zonder werk vinden meer dan mensen met werk dat de overheid een rol moet spelen in het voorzien van een redelijke levensstandaard van werklozen (p=0,0002), en er zijn

2

Dit betekent dat men met een bepaalde kans op vergissing kan stellen dat de Belg in

het algemeen vindt dat de economische toestand erop achteruit is gegaan ten opzichte van Ronde 1. Doorgaans wordt de kans op vergissing vastgesteld op 5%, en worden effecten of verschillen met een “p-waarde” kleiner dan 0,05 als “statistisch significant” beschouwd. In deze nieuwsflits houden we ons aan deze conventie. Voor deze test is deze p-waarde kleiner dan 0,0001. 3

Variabelen opgenomen in het model: leeftijd, geslacht, regio (Vlaanderen, Wallonië,

Brussel), en beroepssituatie (werkend of studerend, werkloos, gepensioneerd).

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html

Pagina 2

ook regionale verschillen: Vlamingen vinden meer dan Walen dat de overheid moet zorgen voor een redelijke levensstandaard van werklozen (p<0,0001). Ouderen vinden meer dan jongeren dat de overheid moet zorgen voor een redelijke levensstandaard voor ouderen (p<0,0001), en ook hier zijn regionale verschillen. Walen vinden dat de overheid een grotere rol moet spelen dan Brusselaars (p<0,0001) en dan Vlamingen (p=0,0150). Ook Vlamingen zien voor de overheid een grotere rol weggelegd dan Brusselaars om te voorzien in een redelijke levensstandaard voor ouderen (p=0,0005). Wanneer de analyse uitgevoerd wordt naar type activiteit van de respondent (werkend of studerend versus gepensioneerd versus werkloos), dan valt op dat élk van deze groepen vindt dat de overheid een grotere rol moet spelen om te voorzien in een redelijke levensstandaard van ouderen dan in die van werklozen, inclusief de werklozen zelf (zie Figuur 2).4 8.5 8 7.5 werkloos

7

met pensioen 6.5

werkend/studerend

6 5.5 5 overheidstaak levensstandaard ouderen

overheidstaak levensstandaard werklozen

Figuur 2. Rol van de overheid voor het voorzien in een redelijke levensstandaard van ouderen en van werklozen naar statuut van de respondent (werkloos, met pensioen, werkend/studerend). Een hogere score duidt op een grotere verwachting dat de overheid een rol dient te spelen om te voorzien in een redelijke levensstandaard van ouderen, resp. werklozen.

Verder valt op dat de ondervraagden eerder geneigd zijn om mensen die meer verdienen

4

een

hoger

pensioen

uit

te

keren,

dan

om

ze

een

hogere

Uit de analyse blijkt geen significant interactie effect (p=0,35). De daling is dus (op

kleine fluctuaties na) even groot voor alle beschouwde groepen.

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html

Pagina 3

werkloosheidsuitkering te geven (zie Tabel 1). Dit verschil is bovendien statistisch significant (p<0,0001). Dit alles wijst erop dat de Belg vooral bekommerd is om een pensioen van een aanvaardbaar niveau. Toch denken meer dan 4 op de 10 ondervraagden dat België zich binnen 10 jaar het huidige niveau van de pensioenen niet meer zal kunnen veroorloven. De helft denkt dat het niveau wel behouden kan blijven, maar dat het niet zal kunnen worden verhoogd (zie Tabel 2). Over de gezondheidszorg is men optimistischer. Zowat 6 op de 10 Belgen denken dat het huidige niveau van de gezondheidszorg zal kunnen worden gehandhaafd, terwijl slechts 3 op de 10 denken dat dit niet het geval zal zijn. Bijna één op acht denkt zelfs dat het niveau nog verhoogd zal kunnen worden. Tabel 1. Koppeling pensioenen en werkloosheidsuitkeringen aan het inkomen. Pensioen

Werkloosheids uitkering

Mensen met een hoger inkomen zouden een (hoger pensioen/ hogere werkloosheidsuitkering) moeten krijgen dan mensen met een lager inkomen

37%

25%

Mensen zouden (hetzelfde pensioen/ dezelfde werkloosheidsuitkering) moeten krijgen, ongeacht hun inkomen

50%

62%

Mensen met een lager inkomen zouden een (hoger pensioen/ hogere werkloosheidsuitkering) moeten krijgen dan mensen met een lager inkomen

13%

13%

100%

100%

Totaal

Tabel 2. Houdbaarheid pensioenen en gezondheidszorg binnen 10 jaar. Pensioenen

Gezondheidszorg

België zal zich over 10 jaar het huidige niveau van de (pensioenen/ gezondheidszorg) niet meer kunnen veroorloven

41%

28%

België zal het huidige niveau van de (pensioenen/ gezondheidszorg) wel kunnen behouden, maar niet verhogen

51%

60%

België zal zich kunnen veroorloven om het huidige niveau van de (pensioenen/ gezondheidszorg) te verhogen

8%

12%

100%

100%

Totaal

Samenvattend kan gesteld worden dat de Belg vooral bekommerd is om zijn pensioen. De Belg verwacht op dit gebied immers veel van de overheid, terwijl ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html

Pagina 4

hij tegelijkertijd weinig optimistisch is over de slagkracht van de overheid om de pensioenen op het huidige niveau te houden. Dit houdt dus een belangrijk spanningsveld in.

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html

Pagina 5

Over het ESS en deze nieuwsflits Het ESS (http://www.europeansocialsurvey.org) wordt gefinancierd door de Europese Commissie, het European Science Foundation en nationale fondsen. Voor België zijn dat het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen (http://www.fwo.be)

en

Le

Fonds

de

la

Recherche

Scientifique-FNRS

(http://www1.frs-fnrs.be). In 2005 ontving het ESS de prestigieuze EU Descartes Research Prize voor haar innovaties op het gebied van cross-nationaal onderzoek. Deze analyses werden uitgevoerd op basis van de officiële releases van de Belgische ESS data voor Rondes 1 tot en met 3 en voorlopige data voor Ronde 4 (1700 cases). De data voor alle Rondes samen hebben betrekking op in totaal 7.175 steekproefeenheden uit Vlaanderen, Brussel en Wallonië. De analyses corrigeren voor de kleine verschillen in vertegenwoordiging van Vlaanderen, Wallonië en Brussel tussen de 4 rondes van dataverzameling onderling. De gebruikte steekproeven zijn representatieve stalen van de Belgische bevolking. De enquêtes werden steeds mondeling afgenomen bij de ondervraagden thuis (‘face-to-face’ interviews). De respons op de enquêtes bedroeg in elke ronde ongeveer

60%.

Non-respons

analyses

tonen

aan

dat

de

gerealiseerde

steekproeven representatief zijn voor de Belgische bevolking. De nieuwsflits heeft tot doel de eerste resultaten van het Belgische ESS kenbaar te maken voor een groot publiek, kort na de uitvoering van het veldwerk. Analyses werden uitgevoerd door Dirk Heerwegh (Centrum voor Sociologisch Onderzoek – KULeuven).

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html

Pagina 6