ταο τε τζινγκ - στιβεν μιτσελ.pdf

~,

~

~

ι cιo Ι ε Ι Z1"~1< Μια Νέα Απόδοση

- Ερμηνεία

από τα ΚινέΖικα του Στίβεν Μίτσελ

Μετάφραση:

Τάσος Γκίκας

ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΘΗΝΑ2003

Σημειώσεις του μεταφραστή

Στα ογδόντα ένα σύντομα κεφάλαια του Τάο Τε Τζινγκ περιλαμ­ βάνονται μερικές από τις σοφότερες και χρησιμότερες συμβου­ λές που γράφτηκαν ποτέ στον κόσμο. Είκοσι πέντε αιώνες έχουν περάσει από τότε που ο μεγάλος σοφός Λάου-Τζε (οποιοσδήπο­ τε κι αν ήταν αυτός), με τη βαθυστόχαστη σοφία και το υπέροχο χιούμορ του, έγραψε το Τάο Τε Τζινγκ. Ωστόσο, η αξία των συμ­

βουλών του γύρω από την τέχνη του ζην -και την τέχνη του κυ­ βερνάν- όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά νομίζεις ότι το βιβλίο έχει γραφτεί για τη σημερινή ακριβώς εποχή. Στο Τάο Τε Τζίνγκ, ή στο Βιβλίο του Δρόμου (της Αρετής και της Σοφίας), σκιαγραφείται -και καλούμαστε να τη μιμηθού­ με- η συμπεριφορά των σοφών: Σε αρμονία με το πνεύμα του Τάο, είναι απλοί, ειλικρινείς, ταπεινόφρονες, υπομονετικοί, δί­ καιοι, ευέλικτοι, μετριοπαθείς, αμερόληπτοι. Δεν επιζητούν τη διασημότητα, τα πλούτη, τη δόξα. Δεν ανταγωνίζονται, δεν κά­ νουν κριτική. Η επίκριση ή ο έπαινος προς αυτούς, τους αφήνουν

αδιάφορους. Κάνουν τη δουλειά τους όσο καλύτερα μπορούν, και μετά αποχωρούν. Το Τάο Τε Τζινγκ περιέχει συμβουλές για άτομα, πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες, αθλητές, επιχειρηματίες, προνομιού­ χες τάξεις, αλλά και για χώρες -μικρές και μεγάλες- για το πνεύμα που πρέπει να διέπει τη συμπεριφορά τους, ώστε να μπο­ ρεί να υπάρξει ευτυχία, αποτελεσματικότητα και αρμονία, για

άτομα, για λαούς, και για έθνη. Για να κατανοήσει κάποιος τα βαθύτερα νοήματα του Τάο Τε

Τζινγκ, αλλά κυρίως για να μπορέσει να καλυτερεύσει τη συμπε­ ριφορά του -που είναι και το κύριο ζητούμενο- δεν αρκεί μό­

νο η βαθιά μελέτη του κειμένου αλλά, κατά το δυνατό, χρειάζε­ ται να αρχίσει να το εφαρμόζει στην καθημερινή του/της ζωή.

Σταδιακά, θα μπορέσει να καταλάβει καλύτερα, όχι μόνο τους

9

άλλους και τον κόσμο αλλά και τον ίδιο του/της τον εαυτό, το μεγάλο αυτό άγνωστο όλων μας.

Πρόλογος

«Τα βιβλία είναι σαν τους ανθρώπους», είχε πει ο Βολταίρος: «Ένας μικρός αριθμός παίζει μεγάλο ρόλο, τα υπόλοιπα χάνο­ νται μέσα στο πλήθος». Μετά την Αγία Γραφή, και τη Μπαγκα­ βάτ Γκίτα, το Τάο Τε Τζινγκ είναι το περισσότερο διαβαζόμενο

Το Τάο Τε Τζινγκ (που προφέρεται περίπου Ντάο Ντε Τζινγκ) μπορεί

βιβλίο, με δεκάδες ερμηνείες και εκατοντάδες μεταφράσεις σε

να μεταφραστεί σαν ΤΟ Βιβλίο του Έμφυτου Δρόμου ή Το Βιβλίο του

όλο τον κόσμο. Η κινέζικη γλώσσα όμως είναι τέτοια, που το κεί­ μενο επιδέχεται πολλές ερμηνείες οι οποίες διαφέρουν σημαντι­

Δρόμου και πώς Φανερώνεται στον Κόσμο ή, απλά, Το Βιβλίο του Δρόμου (Τρόπου). Αφού είναι κι όλας πολύ γνωστό με τον κινέζικο

κά μεταξύ τους.

τίτλο του, το έχω αφήσει να παραμείνει όπως έχει.

Με τη φωτισμένη και κρυστάλλινη ερμηνεία του, αλλά και τα εξαιρετικού ενδιαφέροντος σχόλιά του, ο Στίβεν Μίτσελ μας έχει αναμφισβήτητα προσφέρει ένα μοναδικής διαύγειας και σπάνιας ενόρασης Τάο Τε Τζινγκ. Πρόκειται για μπεστ σέλερ που κυκλο­ φορεί σε τέσσερις διαφορετικές εκδόσεις στ' αγγλικά.

Για τον Λάου-Τζε (Lao-tzu), τον συγγραφέα του, δεν μπορεί να ειπωθεί σχεδόν τίποτα. Μπορεί να ήταν κάποιος γεροντότερος ~γχρoνoς του Κομφούκιου (551-479 π.Χ) και μπορεί να είχε τη θεση του αρχειοθέτη σε ένα από τα μικρά βασίλεια της εποχής.

Α').λά όλες οι πληροφορίες που έχουν διασωθεί είναι πολύ ύποπτες. Ακόμη και η σημασία του ονόματός του είναι αβέβαιη (οι πιο πιθα­ νές ερμηνείες: «ο Σοφός Γέροντας» ή, περισσότερο θεαματικά,

Τη μεταφρασή μου την αφιερώνω: Με αγάπη, στη σύζυγό μου Μαίρη. Για την ακριβή κατανόη­ ση αριθμού λέξεων και φράσεων του κειμένου, η συμμετοχή της Μαίρης ήταν επίσης πολύτιμη. Την ευχαριστώ ολόθερμα.

«Το Γεροντόπαιδο»). Όπως ένας Ιροκουά (1) του δάσους, δεν άφησε ίχνη. Το μόνο που μας άφησε ήταν το βιβλίο του: το κλασικό εγχει­ ρ~διo της τέχνης του ζην, γραμμένο σε ένα στυλ κρυστάλλινης δι­

Στη μνήμη των γονέων μου Δημήτρη και Κωνσταντίνας και

αυγειας, το οποίο ακτινοβολεί χιούμορ και χάρη και μεγαλοψυχία

του αδελφού μου Βαγγέλη. Στη μνήμη του δασκάλου μου Στα­

και βαθιά σοφία: ένα από τα αριστουργήματα του κόσμου. , Οι άνθρ~πoι νομίζουν συνήθως ότι ο Λάου-Τζε ήταν ένας ερη­

μάτη Τσολάκη. Ευχαριστώ θερμά τους ανθρώπους του «Πύρινου Κόσμου»

μιτης, που ειχε αποσυρθεί από την κοινωνία, ο οποίος ζούσε ήρεμα

για τη βοήθειά τους. Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής για τη «χωρίς ανοι­

σε κάποια καλύβα στο βουνό, και τον οποίον δεν επισκέπτονταν κανείς, εκτός ίσως από τον περιστασιακό ταξιδιώτη που κατέφθανε από κάποιο ανέκδοτο του '60 για να ρωτήσει: «Ποιό είναι το νόη­ μα της ζωής;» Αλλά από τη διδασκαλία του γίνεται φανερό ότι εν­

γόκλεισμα ματιών» απόφαση του κ. Συλλαϊδή να προσθέσει

στην αξιόλογη σειρά των εκδόσεών του τη νέα αυτή ερμηνεία του Τάο Τε Τζινγκ του Στίβεν Μίτσελ.

δια~εΡόταν βαθιά για την κοινωνία, αν κοινωνία σημαίνει την ευη­ Τάσος Γκίκας*

Σικάγο

9-6-03

* Ο Τάσος Γκίκας γεννήθηκε στα Χάνια-Μαρμαρίου, Ευβοίας, και μεγά­ λωσε στην Αθήνα. Από το

1974

ζει μόνιμα στις Η.Π.Α. Προηγούμενη μετα­

φραστική του εργασία: Επίκτητος -Η Τέχνη του Ζην της Σάρον Λέμπελ, Εκδό­ σεις Πύρινος Κόσμος,

2002.

10

~ρια των συνανθρώπων κάποιου. Το βιβλίο του, μεταξύ άλλων,

ειν~ι μια διατριβή γύρω από την τέχνη της διακυβέρνησης, είτε πρo~ειται για μια χώρα είτε για ένα παιδί. Η λανθασμένη αυτή

αν~ίληψη μπορεί να προέρχεται από την επιμονή του στο (wei wιι wel) ουέι ου ουέι που κυριολεκτικά σημαίνει «πράττε μη-πράξη», 11

το οποίο έχει θεωρηθεί σαν παθητικότητα. Τίποτα δεν μπορεί να

ρισσότερο αληθινά μοναχικοί είμαστε, τόσο περισσότερο σπλαχνι­

βρίσκεται τόσο μακρυά από την αλήθεια.

κοί μπορεί να είμαστε· όσο περισσότερο εγκαταλείπουμε αυτό που

Ένας καλός αθλητής μπορεί να εισέλθει σε ένα στάδιο «σωμα­

αγαπάμε, τόσο πιο έντονη γίνεται η αγάπη μας όσο καθαρότερη εί­

τικής γνώσης» όπου το σωστό κτύπημα ή η σωστή κίνηση συμβαί­

ναι η ενόρασή μας για το τί είναι πέραν του καλού και του κακού,

νουν από μόνα τους, χωρίς προσπάθεια, χωρίς καμιά παρέμβαση

τόσο περισσότερο μπορούμε να ενσωματώνουμε το καλό. Μέχρις

της συνειδητής θέλησης. Αυτό είναι ένα πρότυπο «μη-πράξης»:

ότου στο τέλος είναι σε θέση να πει, με όλη της την ταπεινότητα,

της αγνότερης και αποτελεσματικότερη ς μορφής πράξης. Το παι­

«Είμαι το Τάο, η Αλήθεια, η Ζωή».

γνίδι παίζει το παιγνίδι· το ποίημα γράφει το ποίημα· δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε το χορευτή από το χορό.

Η διδασκαλία του Τάο Τε Τζινγκ είναι ηθική με την

mo

βαθιά

έννοια. Ανεμπόδιστος από οποιαδήποτε ιδέα αμαρτίας, ο Σοφός δεν βλέπει το κακό σαν μια δύναμη που πρέπει να της αντισταθεί,

Όλο και λιγότερο χρειάζεται να πιέζεις τα πράγματα,

αλλά απλά σαν μια αδιαφάνεια, μια κατάσταση αυτο-απορρόφη­

μέχρις ότου τελικά καταλήγεις στη μη-πράξη.

σης η οποία βρίσκεται σε δυσαρμονία με την παγκόσμια πορεία,

Όταν δεν γίνεται τίποτα,

έτσι ώστε, όπως και με ένα βρώμικο παράθυρο, το φως δεν μπορεί

δεν μένει τίποτα αγίνωτο.

να φωτίσει μέσα από αυτό. Η ελευθερία αυτή από ηθικές ταξινομή­ σεις του εmτρέπει τη μεγάλη του ευσπλαχνία για τους κακούς και

Δεν γίνεται τίποτα επειδή αυτός που ενεργεί έχει εξαφανιστεί

τους εγωιστές.

ολόψυχα μέσα στο έργο· το καύσιμο έχει εντελώς μετασχηματισθεί σε φλόγα. Αυτό το «τίποτα,» είναι στην πραγματικότητα τα πάντα.

Έτσι ο Σοφός είναι διαθέσιμος σε όλους τους ανθρώπους

Συμβαίνει όταν εμπιστευόμαστε τη νοημοσύνη του σύμπαντος κα­

και δεν απορρίπτει κανέναν.

τά τον ίδιο τρόπο που ένας αθλητής ή ένας χορευτής εμπιστεύεται

Είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει όλες τις καταστάσεις

την ανώτερη νοημοσύνη του σώματος. Γι' αυτό και η έμφαση του

και δεν σπαταλά τίποτα.

Λάου-Τζε για απαλότητα. Η απαλότητα είναι το αντίθετο της

Αυτό λέγεται ενσωμάτωση του φωτός.

σκληρότητας, και είναι συνώνυμο με την ευλυγισία, την προσαρ­ μοστικότητα, την αντοχή. Όποιος έχει δει ένα μάστερ του τάι-τσι ή

Τί άλλο είναι ο καλός άνθρωπος παρά

του αϊκίντο να πράττει μη-πράξη θα ξέρει πόσο ισχυρή είναι αυτή η

ο δάσκαλος του κακού ανθρώπου;

απαλότητα.

Τί άλλο είναι ο κακός άνθρωπος παρά το έργο

Για τον Λάου-Τζε η κεντρική μορφή είναι ένας άνδρας ή μια γυ­ ναίκα των οποίων η ζωή βρίσκεται σε τέλεια αρμονία με την πραγ­

του καλού ανθρώπου; Αν δεν το καταλαβαίνεις αυτό, θα χαθείς,

ματικότητα. Αυτό δεν είναι ιδέα· είναι πραγματικότητα· το έχω δει.

όσο έξυπνος κι αν είσαι.

Η Σοφή

Αυτό είναι το μεγάλο μυστικό.

(2)

έχει κυριαρχήσει πάνω στη Φύση όχι με την έννοια τού

να την κατακτήσει, αλλά τού να γίνει ένα με αυτή. Με το να παρα­

δοθεί στο Τάο, με το να αποβάλει όλες τις ιδέες, κρίσεις, και επιθυ­

Ο αναγνώστης θα σημειώσει ότι σε πολλά εδάφια όπου ο Λά­

μίες, το μυαλό της έχει φυσιολογικά γίνει συμπονετικό. Βαθιά μέ­

ου-Τζε περιγράφει τον Σοφό, έχω χρησιμοποιήσει την αντωνυμία

σα στη δική της εμπειρία βρίσκει τις κεντρικές αλήθειες της τέχνης

«αυτή» τουλάχιστο τόσο συχνά όσο το «αυτός». Η κινέζικη γλώσ­

του ζην, οι οποίες μόνο επιφανειακά είναι παράδοξες: ότι όσο πε-

σα δεν κάνει αυτή τη διάκριση· στα αγγλικά (και στα ελληνικά, βέ-

12

13

βαια, σ.τ.μ.) πρέπει να επtλέξoυμε. Αλλά αφού όλοι μας, δυνητικά, είμαστε Σοφοί (καθόσο ο Σοφός είμαστε, στην ουσία, εμείς), αι­ σθάνθηκα ότι θα ήταν αναληθές να παρουσιάσω ένα αρσενικό αρ­ χέτυπο όπως, ειρωνικά, έχουν κάνει άλλες μεταφράσεις. Ειρωνικά,

επειδή από όλες τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου η διδασκαλία του Λάου-Τζε είναι η περισσότερο θηλυκή. Οπωσδήποτε, σε οποι­ οδήποτε σημείο του βιβλίου, θα πρέπει να αισθάνεστε ελεύθεροι να υποκαταστήσετε το «αυτός» με το «αυτή» και αντίστροφα.

Όσον αφορά τη μέθοδο: Εργάστηκα από την κυριολεκτική ερ­ μηνεία του Πολ Κάρους η οποία, παράλληλα με καθένα από τα κι­ νέζικα ιδεογράμματα, προσφέρει αγγλικά ισοδύναμα (πολλές φο­ ρές πολύ αλλόκοτα). Συμβουλεύτηκα επίσης αρκετές 12άδες μετα­ φράσεων στα αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά. Αλλά η περισσότε­ ρο σημαντική προπαρασκευή για τη δουλειά μου ήταν ένα πρό­

γραμμα μαθητείας

14

ετών πάνω στο ζεν, το οποίο με έφερε πρό­

σωπο με πρόσωπο με τον Λάου-Τζε και τους αληθινούς μαθητές

και διαδόχους του, τους πρώιμους Κινέζους ζεν μάστερς. Προκειμένου για μεγάλη ποίηση, η είναι συχνά η

mo

mo ελεύθερη

μετάφραση

πιστή. «Πρέπει να δοκιμάσουμε το αποτέλεσμά

της σαν ένα αγγλικό ποίημα», είπε ο δόκτορας Τζόνσογ «αυτός εί­ ναι ο τρόπος να κρίνεις την αξία μιας μετάφρασης». Πολλές φορές

ήμουν αρκετά κυριολεκτικός

-

ή όσο κυριολεκτικός μπορεί να εί­

ναι κάποιος με ένα τόσο λεπτό, καλειδοσκοπικό βιβλίο σαν το Τάο Τε Τζινγκ:.

Αλλά έχω επίσης παραφράσει, διευρύνει, περιορίσει,

εξηγήσει, δουλέψει το κείμενο, παίξει με αυτό, μέχρις ότου ενσω­ ματώθηκε σε μια γλώσσα την οποία

αισθάνθηκα αυθεντική. Αν

δεν έχω μεταφράσει πάντοτε τα λόγια του Λάου-Τζε, η επιδίωξή μου ήταν πάντα να μεταφράσω τη σκέψη του.

14

ΤCιο Τε ΤZ1~~K

1

Το τάο που μπορεί να ειπωθεί

δεν είναι το αιώνιο Τάο. Το όνομα που μπορεί να ονομαστεί δεν είναι το αιώνιο Όνομα. Αυτό το οποίο δεν μπορεί να ονομαστεί(3)

είναι το αιώνια αληθινό. Η ονομασία είναι το αρχέτυπο

όλmν των ιδιαιτέρων πραγμάτων. Ελεύθερος από εmθυμία, συνειδητοποιείς το μυστήριο. Πιασμένος στην επιθυμία, βλέπεις μόνο τις αποκαλύψεις. Όμως το μυστήριο και οι αποκαλύψεις προέρχονται από την ίδια πηγή. Η πηγή αυτή ονομάζεται σκότος. Σκότος μέσα στο σκότος.

Η πύλη εισόδου για κάθε γνώση.

17

2

3

Όταν οι άνθρωποι θεωρούν μερικά πράγματα σαν ωραία,

Αν υπερεκτιμάς τα μεγάλα πνεύματα,

illα πράγματα αποβαίνουν άσχημα.

οι άνθρωποι γίνονται αδύναμοι.

Όταν οι άνθρωποι θεωρούν μερικά πράγματα σαν καλά,

Αν υπερεκτιμάς τα υλικά αγαθά,

illα πράγματα απολήγουν κακά.

οι άνθρωποι αρχίζουν να κλέβουν.

Η ύπαρξη και η μη-ύπαρξη δημιουργούν η μία την illη.

Ο Σοφός οδηγεί

Το δύσκολο και το εύκολο υποστηρίζουν το ένα το άλλο.

αδειάζοντας τα μυαλά των ανθρώπων

Το μακρύ και το βραχύ προσδιορίζουν το ένα το άλλο.

και γεμίζοντας τα ενδόμυχά τους,

Το ψηλό και το χαμηλό βασίζονται το ένα στο άλλο.

αποδυναμώνοντας τη φιλοδοξία τους

Το πριν και το μετά ακολουθούν το ένα το άλλο.

και ισχυροποιώντας την αποφασιστικότητά τους.

Βοηθά τους ανθρώπους να χάσουν το καθετί Έτσι η Σοφή

που ξέρουν, το καθετί που επιθυμούν,

δρα χωρίς να κάνει τίποτα

και δημιουργεί σύγχυση

και διδάσκει χωρίς να λέει τίποτα.

σε όσους νομίζουν ότι ξέρουν.

Τα πράγματα εμφανίζονται κι αυτή τα αφήνει να έρθουγ τα πράγματα εξαφανίζονται κι αυτή τα αφήνει

Εφάρμοσε τη μη-πράξη,

να αποχωρήσουν.

και το καθετί θα βρει τη θέση του.

Έχει αλλά δεν κατέχει, ενεργεί αλλά δεν προσδοκά.

Όταν το έργο της τελειώνει, το ξεχΥά. Γι' αυτό το λόγο διαρκεί για πάντα.

18

19

5 Το Τάο είναι σαν το πηγάδι:

χρησιμοποιείται σJ..λά ποτέ δεν εξαντλείται. Είναι σαν το αιώνιο κενό: γεμάτο άπειρες δυνατότητες.

Είναι κρυμμένο σJ..λά πάντα παρόν. Δεν ξέρω ποιος το γέννησε. Είναι παλιότερο από τον Θεό.

Το Τάο δεν παίρνει το μέρος κανενός γεννά και το καλό και το κακό.

Η Σοφή δεν παίρνει το μέρος κανενός καλοσωρίζει και άγιους και αμαρτωλούς. Το Τάο είναι σαν το φυσερό:

είναι άδειο σJ..λά έχει άπειρες δυνατότητες. Όσο περισσότερο το χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερο παράγει·

όσο περισσότερο μιλάς γι' αυτό, τόσο λιγότερο καταλαβαίνεις. Κρατήσου στο κέντρο.

20

21

6 Το Τάο ονομάζεται η Μεγάλη Μητέρα: άδειο αΛλά απεριόριστο, γεννά άπειρους κόσμους.

Είναι πάντα παρόν μέσα σου.

Μπορείς να το χρησιμοποιήσεις όπως θέλεις.

7 Το Τάο είναι άπειρο, αιώνιο. Γιατί είναι αιώνιο;

Δεν γεννήθηκε ποτέ' έτσι ποτέ δεν μπορεί να πεθάνει. Γιατί είναι άπειρο; Δεν έχει εmθυμίες για τον εαυτό του' έτσι είναι παρόν για όλες τις υπάρξεις.

Η Σοφή παραμένει πίσω' γι' αυτό το λόγο βρίσκεται μπροστά. Είναι ξέχωρη από όλα τα πράγματα' γι' αυτό είναι ένα με αυτά.

Επειδή είναι γαλήνια και αφ1λαυτη, είναι τέλεια ικανοποιημένη και ολοκληρωμένη.

22

23

8

9

Το υπέρτατο αγαθό είναι σαν το νερό,

Γέμισε το κύπελλό σου μέχρι το χεiλoς και θα χυθεί.

που τρέφει όλ1J.. τα πράγματα χωρίς να προσπαθεί.

Συνέχισε να ακονίζεις το μαχαίρι σου

Είναι ευχαριστημένο με τα ταπεινά πράγματα

και θα στομώσει.

που οι άνθρωποι τα περιφρονούν.

Κυνήγα το χρήμα και την ασφάλεια

Έτσι είναι σαν το Τάο.

και η καρδιά σου δεν θα χαλ1J..ρώσει ποτέ. Νοιάσου για την αποδοχή των fiλλων

Στην κατοίκηση, ζήσε κοντά στο έδαφος.

και θα είσαι ο φυλ1J..κισμένoς τους.

Στη σκέψη, μείνε στο απλό.

Στη σύγκρουση, να είσαι δίκαιος και γενναίος.

Κάνε τη δουλειά σου, και μετά αποχώρησε.

Στη διακυβέρνηση, μην προσπαθείς να εξουσιάζεις.

Ο μόνος τρόπος προς τη γαλήνη.

Στη δουλειά, κάνε ό,τι σε ευχαριστεί. Στην οικογενειακή ζωή, να είσαι oλότελ1J.. παρών. Όταν είσαι ικανοποιημένος να είσαι απλά ο εαυτός σου και δεν συγκρίνεις ή aνταγωνίζεσαι τους άλλους,

θα σε σέβονται όλοι.

24

25

10 Μπορείς να αποσπάσεις το μυαλό σου

11 Ενώνουμε μαζί τις ακτίνες ενός τροχού,

από την περιπλάνησή του

αλλά η κεντρική τρύπα είναι αυτή

και να παραμείνεις στην αρχική ενότητα;

που κάνει το βαγόνι να κινείται.

Μπορείς να αφή σεις το σώμα σου να γίνει

εύκαμπτο σαν του νεογέννητου παιδιού;

Πλάθουμε τον πηλό σε αγγείο,

Μπορείς να κάνεις κάθαρση στην εσωτερική σου ενόραση

αλλά το κενό μέσα του είναι εκείνο

ώσπου να μην βλέπεις παρά μόνο το φως;

που βαστά οτιδήποτε θέλουμε.

Μπορείς να αγαπάς τους ανθρώπους και να τους οδηγείς χωρίς να τους εmβάλεις τη θέλησή σου;

Σφυροκοπάμε το ξύλο να γίνει σπίτι,

Μπορείς να ασχοληθείς με τα πιο ζωτικά πράγματα

αλλά ο εσωτερικός χώρος

αφήνοντας τα γεγονότα να πάρουν το δρόμο τους;

είναι εκείνο που το κάνει κατοικήσιμο.

Μπορείς να βγεις έξω από το μυαλό το δικό σου και να καταλάβεις έτσι όλα τα πράγματα;

Δουλεύουμε με το υπαρκτό,

αλλά αυτό που χρησιμοποιούμε είναι το μη-υπαρκτό. Γεννώντας και διατρέφοντας, έχοντας χωρίς να κατέχεις,

ενεργώντας χωρίς να προσδοκάς, οδηγώντας χωρίς να προσπαθείς να εξουσιάζεις: αυτή είναι η υπέρτατη αρετή.

26

27

12

13

Τα χρώματα τυφλώνουν το μάτι.

Η εmτυχία είναι τόσο εmκίνδυνη όσο και η αποτυχία.

Οι ήχοι κουφαίνουν το αυτί.

Η ελπίδα είναι τόσο κούφια όσο και ο φόβος.

Τα μυρωδικά ναρκώνουν τη γεύση. Οι σκέψεις αποδυναμώνουν το μυαλό. Οι εmθυμίες μαραίνουν την καρδιά.

και η αποτυχία;

Τι σημαίνει η εmτυχία είναι τόσο επικίνδυνη όσο Είτε ανεβαίνεις είτε κατεβαίνεις τη σκάλα,

Ο Σοφός παρατηρεί τον κόσμο αλλά εμmστεύεται την εσωτερική του ενόραση.

Επιτρέπει στα πράγματα να έρχονται και να φεύγουν. Η καρδιά του είναι ανοιχτή σαν τα ουράνια.

η θέση σου είναι επισφαλής. Όταν στέκεσαι με τα δυο σου πόδια στο έδαφος θα διατηρείς πάντα την ισορροπία σου. Τι σημαίνει η ελπίδα είναι τόσο κούφια όσο και ο φόβος; Η ελπίδα και ο φόβος είναι και τα δύο φαντάσματα που εμφανίζονται με το να σκέπτεσαι τον εαυτό σου. Όταν δεν βλέπουμε τον εαυτό σαν εαυτό, τι έχουμε να φοβηθούμε; Δες τον κόσμο σαν τον εαυτό σου. Έχε πίστη στα πράγματα όπως έχουν. Αγάπα τον κόσμο σαν τον εαυτό σου'

τότε μπορείς να μεριμνάς για όλα τα πράγματα.

28

29

14

15

Δες, και δεν μπορεί να ειδωθεί.

Οι αρχαίοι Σοφοί ήταν εμβριθείς και διακριτικοί.

Άκου, και δεν μπορεί να ακουστεί.

Η σοφία τους ήταν απροσμέτρητη.

Άπλωσε, και δεν μπορεί να πιαστεί.

Δεν υπάρχει τρόπος να την περιγράψεις το μόνο που μπορεί να περιγράψουμε είναι η εμφάνισή τους.

Πάνω, δεν είναι φωτεινό. Κάτω, δεν είναι σκοτεινό.

Ήταν προσεχτικοί

Ομοιόμορφο, άρρητο

σαν κάποιον που περνά πάνω από παγωμένο ποτάμι.

επιστρέφει στο βασίλειο τού τίποτα.

Άγρυπνοι σαν ένα στρατιώτη σε εχθρικό έδαφος.

Σχήμα που περιλαμβάνει όλα τα σχήματα,

Ευγενείς σαν το φιλοξενούμενο.

εικόνα χωρίς εικόνα,

Ρευστοί σαν τον πάγο που λιώνει.

απατηλό, πέρα από κάθε σύλληψη.

Κατεργάσιμοι, σαν έναν όγκο ξύλου.

Επιδεκτικοί σαν την κοιλάδα. Πλησίασέ το και και δεν υπάρχει αρχή·

Καθαροί σαν ένα ποτήρι νερό.

ακολούθα το και δεν υπάρχει τέλος. Δεν μπορείς να το γνωρίσεις, αλλά μπορεί να είσαι αυτό,

Έχεις την υπομονή να περιμένεις

άνετα στη δική σου ζωή.

μέχρις ότου κατακαθίσει η λάσπη σου

Κατάλαβε μόνο από πού έρχεσαι:

και καθαρίσει το νερό;

αυτή είναι η ουσία της σοφίας.

Μπορείς να παραμείνεις ακίνητος μέχρις ότου η σωστή πράξη αναδυθεί από μόνη της;

Η Σοφή δεν επιδιώκει την ολοκλήρωση. Μην επιζητώντας, μην προσμένοντας, είναι παρούσα, και μπορεί να καλοσωρίζει όλα τα πράγματα.

30

31

16

17

Άδειασε το μυαλό σου από όλες τις σκέψεις.

Όταν κυβερνά ο Σοφός, οι άνθρωποι

Άσε την καρδιά σου να ειρηνεύσει.

μόλις που γνωρίζουν ότι υπάρχει.

Παρατήρα την ταραχή των ανθρώπων,

Ο επόμενος καλύτερος είναι ο ηγέτης που τον αγαπούν.

σJ.λά στοχάσου την επιστροφή τους.

Έπειτα, αυτός που τον φοβούνται. Ο χειρότερος είναι αυτός που τον περιφρονούν.

Κάθε διαφορετική ύπαρξη στον κόσμο εmστρέφει στην κοινή πηγή.

Αν δεν εμπιστεύεσαι τους ανθρώπους,

Η επιστροφή στην πηγή είναι γαλήνη.

τους κάνεις αναξιόπιστους.

Αν δεν συνειδητοποιείς την πηγή,

Ο Σοφός δεν μιλά, ενεργεί.

σκοντάφτεις με σύγχυση και λύπη.

Όταν το έργο του έχει τελειώσει,

Όταν συναισθάνεσαι από πού έρχεσαι,

οι άνθρωποι λένε, «Απίθανο:

γίνεσαι φυσιολογικά ανεκτικός,

το καταφέραμε, όλο μοναχοί μας!»

αδιάφορος, που το διασκεδάζει, καλοκάγαθος σαν γιαγιά,

αξιοπρεπής σαν βασιλιάς. Βυθισμένος στο θαύμα του Τάο, μπορείς να αντιμετωπίσεις ό,τι σου έρθει στη ζωή,

και όταν έρθει ο θάνατος είσαι έτοιμος.

32

33

18

19

Όταν το μεγάλο Τάο έχει ξεχαστεί,

Απαλλάξου από την αγιοσύνη και τη σοφία,

εμφανίζονται η καλοσύνη και η ευσέβεια.

και οι άνθρωποι θα είναι εκατό φορές ευτυχέστεροι.

Όταν η νοημοσύνη του σώματος παρ ακμάσει,

Απαλλάξου από την ηθική και τη δικαιοσύνη,

εμφανίζονται η εξυπνάδα και η γνώση.

και οι άνθρωποι θα κάνουν το σωστό.

Όταν δεν υπάρχει ειρήνη στην οικογένεια,

Απαλλάξου από τη βιομηχανία και το κέρδος,

αρχίζει η υιική και η θυγατρική ευσέβεια.

και δεν θα υπάρχουν κλέφτες.

Όταν η χώρα πέφτει σε χάος, Αν αυτά τα τρία δεν είναι αρκετά,

γεννιέται ο πατριωτισμός.

απλά μείνε στο κέντρο του κύκλου

και άφησέ τα όλα να πάρουν την πορεία τους.

34

35

21

20 Σταμάτα να σκέπτεσαι, και δώσε τέλος στα προβλήματά σου.

Η Σοφή διατηρεί το μυαλό της

Ποια η διαφορά μεταξύ ναι και όχι;

πάντα ένα με το Τάο'

Ποια η διαφορά μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας;

αυτό είναι κείνο που της δίνει λάμψη.

Θα πρέπει να εκτιμάς ό,τι εκτιμούν οι άλλοι; να αποφεύγεις ό,τι αποφεύγουν οι άλλοι;

Το Τάο είναι άπιαστο.

Τι γελοίο!

Πώς μπορεί το μυαλό της να είναι ένα με αυτό; Επειδή δεν προσκολλάται στις ιδέες.

Οι άλλοι άνθρωποι είναι ζωηροί, σαν να ήταν σε παρέλαση.

Το Τάο είναι σκοτεινό και ακατανόητο.

Μόνο εμένα δεν με ενδιαφέρει,

Πώς μπορεί να την κάνει να λάμπει;

μόνο εγώ είμαι ανέκφραστος,

Επειδή το αφήνει.

σαν μωρό πριν να μπορεί να χαμογελά.

Πριν υπάρξουν ο χρόνος και ο χώρος,

Οι άλλοι άνθρωποι έχουν ό,τι χρειάζονται'

υπάρχει το Τάο.

μόνο εγώ δεν κατέχω τίποτα.

Είναι πέραν του είναι και δεν είναι.

Μόνο εγώ περιφέρομαι άσκοπα,

Πώς ξέρω ότι αυτό είναι αληθές;

σαν κάποιον δίχως σπίτι.

Κοιτάζω μέσα μου και βλέπω.

Είμαι σαν τον ηλίθιο, το μυαλό μου τόσο άδειο. Οι άλλοι άνθρωποι είναι φωτεινοί' εγώ μόνο είμαι σκοτεινός.

Οι άλλοι άνθρωποι είναι έξυπνοι' εγώ μόνο είμαι βλάκας.

Οι άλλοι άνθρωποι έχουν σκοπό' εγώ μόνο δεν γνωρίζω. Παρασύρομαι σαν το κύμα στον ωκεανό, πνέω άσκοπα σαν τον άνεμο.

Είμαι διαφορετικός από τους συνηθισμένους ανθρώπους. Πίνω από τα στήθη της Μεγάλης Μητέρας.

36

37

23

22 Αν θέλεις να είσαι πλήρης,

Εκφράσου ολοκληρωτικά,

άσε τον εαυτό σου να είναι ελλιπής.

και μετά σώπασε.

Αν θέλεις να είσαι ίσιος,

Γίνε σαν τις δυνάμεις της φύσης:

άσε τον εαυτό σου να είναι στρεβλός.

όταν φυσά, υπάρχει μόνο άνεμος

Αν θέλεις να είσαι γεμάτος,

όταν βρέχει, υπάρχει μόνο βροχή'

άσε τον εαυτό σου να είναι άδειος.

όταν τα σύννεφα περνούν,

Αν θέλεις να ξαναγεννηθείς,

ο ήλιος λάμπει ανάμεσα.

άσε τον εαυτό σου να πεθάνει. Αν θέλεις να σου δοθούν τα πάντα,

Αν ανοίξεις τον εαυτό σου στο Τάο,

απαρνήσου τα πάντα.

είσαι ένα με το Τάο και μπορείς να το ενσωματώσεις πλήρως.

Ο Σοφός, κατοικώντας στο Τάο,

Αν ανοίξεις τον εαυτό σου στην ενόραση,

δίνει το παράδειγμα σε όλους τους ανθρώπους.

είσαι ένα με την ενόραση

Επειδή δεν επιδεικνύει τον εαυτό του,

και μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις εντελώς.

οι άνθρωποι μπορούν να δουν το φως του.

Αν ανοίξεις τον εαυτό σου στη ζημιά,

Επειδή δεν έχει τίποτα να αποδείξει,

είσαι ένα με τη ζημιά

οι άνθρωποι μπορούν να εμmστευτούν τα λόγια του.

και μπορείς να την αποδεχτείς ολοκληρωτικά.

Επειδή δεν ξέρει ποιος είναι,

οι άνθρωποι αναγνωρίζουν τον εαυτό τους μέσα του.

Άνοιξε τον εαυτό σου στο Τάο,

Επειδή δεν έχει κάποιο στόχο στο μυαλό του,

μετά εμmστεύσου τις φυσικές σου αποκρίσεις'

ό,τι κάνει επιτυγχάνει.

και το καθετί θα βρει τη θέση του.

Όταν οι αρχαίοι Σοφοί έλεγαν,

«Αν θέλεις να σου δοθούν τα πάντα, απαρνήσου τα πάντα,»

δεν χρησιμοποιούσαν άδειες φράσεις. Μόνο έχοντας ζήσει σύμφωνα με το Τάο μπορείς να είσαι αληθινά ο εαυτός σου.

38

39

-24

25

Όποιος στέκεται στα νύχια των ποδιών

Υπήρχε κάτι άμορφο και τέλειο

δεν πατά στερεά.

πριν γεννηθεί ο κόσμος.

Όποιος τρέχει μπροστά

Είναι ήρεμο. Κενό.

δεν πάει μακρυά.

Μοναχικό. Αμετάβλητο.

Όποιος προσπαθεί να λάμψει

Άπειρο. Αιώνια Παρόν.

χαμηλώνει το δικό του φως.

Είναι η μητέρα του κόσμου.

Όποιος προσδιορίζει τον εαυτό του

Από έλλειψη καλύτερου ονόματος,

δεν μπορεί να γνωρίζει ποιος πραγματικά είναι.

το ονομάζω το Τάο.

Όποιος έχει δύναμη πάνω στους άλλους δεν μπορεί να ενδυναμώσει τον εαυτό του.

Ρέει μέσα από όλα τα πράγματα,

Όποιος παραμένει προσκολλημένος στη δουλειά του

εσωτερικά και εξωτερικά, κι επιστρέφει

δεν θα δημιουργήσει τίποτα που να διαρκεί.

στην αρχή όλων των πραγμάτων.

Αν θέλεις να είσαι σύμφωνος με το Τάο,

Το Τάο είναι μεγάλο.

κάνε τη δουλειά σου, και μετά άφησέ το να περάσει.

Ο κόσμος είναι μεγάλος. Η γη είναι μεγάλη. Ο άνθρωπος είναι μεγάλος.

Αυτές είναι οι τέσσερις μεγάλες δυνάμεις.

Ο άνθρωπος ακολουθεί τη γη. Η γη ακολουθεί το σύμπαν.

Το σύμπαν ακολουθεί το Τάο. Το Τάο ακολουθεί μόνο τον εαυτό του.

40

41

:

27

26 Το βαρύ είναι η ρίζα του ελαφρού. Η ακινησία είναι η πηγή όλης της κίνησης.

Ο καλός ο ταξιδιώτης δεν έχει ορισμένα σχέδια

'Ετσι η Σοφή ταξιδεύει όλη τη μέρα

να τον οδηγήσει εκεί που αυτή θέλει.

χωρίς να εγκαταλείπει το σπίτι της. Όσο έξοχη κι αν είναι η θέα, παραμένει ήρεμα στον εαυτό της. Γιατί θα πρέπει ο άρχοντας της χώρας να περιφέρεται άσκοπα σαν ηλίθιος; Αν αφήσεις τον εαυτό σου

να τον φυσά ο άνεμος μπρος πίσω, χάνεις την επαφή σου με τη ρίζα σου.

Αν αφήσεις τις ανησυχίες σου να σε παρασύρουν, χάνεις την επαφή με αυτό το οποίο είσαι.

και δεν έχει πρόθεση να φτάσει.

Ο καλός ο καλλιτέχνης αφήνει την προαίσθησή του Ο καλός ο επιστήμονας έχει απελευθερώσει τον εαυτό του από τις ιδέες κι αφήνει το μυαλό του ανοιχτό σε αυτό που υπάρχει. Έτσι ο Σοφός είναι διαθέσιμος σε όλους τους ανθρώπους

και δεν απορρίπτει κανέναν. Είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει όλες τις καταστάσεις

και δεν σπαταλά τίποτα. Αυτό ονομάζεται ενσάρκωση του φωτός.

Τι άλλο είναι ένας καλός άνθρωπος παρά ο δάσκαλος ενός κακού ανθρώπου;

Τι άλλο είναι ένας κακός άνθρωπος παρά το έργο ενός καλού ανθρώπου;

Αν δεν το καταλαβαίνεις αυτό, θα χαθείς, όσο έξυπνος κι αν είσαι.

Αυτό είναι το μεγάλο μυστικό.

42

43

29

28

Θέλεις να βελτιώσεις τον κόσμο;

Γνώριζε το αρσενικό,

σ).λά εξοικειώσου με το θηλυκό: δέξου τον κόσμο στα χέρια σου. Αν δεχτείς τον κόσμο,

το Τάο δεν θα σε αφήσει ποτέ

και θα είσαι σαν ένα μικρό παιδί. Γνώριζε το άσπρο,

δεν νομίζω ότι μπορεί να γίνει. Ο κόσμος είναι ιερός. Δεν μπορεί να βελτιωθεί. Αν τον πειράξεις, θα τον καταστρέψεις. Αν τον χρησιμοποιήσεις σαν αντικείμενο, θα τον χάσεις.

σ).λά προσαρμόσου στο μαύρο:

Υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος να είσαι μπροστά,

γίνε πρότυπο για τον κόσμο. Αν είσαι πρότυπο για τον κόσμο, το Τάο θα είναι δυνατό μέσα σου

ο χρόνος να είσαι σε κίνηση,

και δεν θα υπάρχει τίποτα που να μην μπορείς να το κάνεις.

ο χρόνος να είσαι πίσω·

ο χρόνος να είσαι σε ακινησία· ο χρόνος να είσαι σθεναρός, ο χρόνος να είσαι αδύναμος ο χρόνος να είσαι ασφαλής, ο χρόνος να είσαι σε κίνδυνο.

Γνώριζε το προσωπικό,

αλλά παρέμενε στο απρόσωπο: αποδέξου τον κόσμο όπως είναι. Αν αποδεχτείς τον κόσμο, το Τάο θα είναι φωτεινό μέσα σου

και θα επιστρέψεις στον αρχικό σου εαυτό.

Η Σοφή βλέπει τα πράγματα όπως είναι, χωρίς να προσπαθεί να τα εξουσιάσει. Τα αφήνει να πάνε στη δική τους πορεία, και παραμένει στο κέντρο του κύκλου.

Ο κόσμος σχηματίζεται από το κενό,

όπως τα μαγειρικά σκεύη από το ακατέργαστο ξύλο. Η Σοφή γνωρίζει τα σκεύη,

αλλά εμμένει στο ακατέργαστο ξύλο: έτσι μπορεί να χρησιμοποιεί όλα τα πράγματα.

44

45

-30

31

Όποιος βασίζεται στο Τάο για τη διακυβέρνηση ανθρώπων

Τα όπλα είναι τα εργαλεία της βίας

δεν προσπαθεί να βιάζει τα πράγματα

όλοι οι ευπρεπείς άνθρωποι τα μισούν.

ή να νικά τους εχθρούς με τη δύναμη των όπλων. Για κάθε δύναμη υπάρχει μια αντίρροπη δύναμη.

Τα όπλα είναι τα εργαλεία του φόβου·

Η βία, ακόμα και η καλοπραοαίρετη,

ένας άνθρωπος με υπόληψη θα τα αποφύγει

πάντα αναπηδά πάνω στον εαυτό σου.

εκτός σε ώρα φοβερής ανάγκης και, αν αναγκαστεί, θα τα χρησιμοποιήσει

Ο Σοφός κάνει τη δουλειά του

μόνο με άκρα αυτοσυγκράτηση.

και μετά σταματά.

Η ειρήνη είναι η ανώτατη αξία του.

Καταλαβαίνει ότι ο κόσμος

Αν η ειρήνη έχει θρυμματιστεί,

βρίσκεται πάντα εκτός ελέγχου,

πώς μπορεί να είναι ευχαριστημένος;

και ότι το να προσπαθείς να κυριαρχήσεις

Οι εχθροί του δεν είναι δαίμονες,

πάνω στα γεγονότα

αλλά άνθρωποι σαν κι αυτόν.

πάει ενάντια στο σκοπό του Τάο.

Δεν τους εύχεται προσωπική βλάβη.

Επειδή πιστεύει στον εαυτό του,

Ούτε και χαίρεται για τη νίκη.

δεν προσπαθεί να πείσει τους άλλους.

Πώς θα μπορούσε να χαίρεται για τη νίκη

Επειδή είναι ευχαριστημένος με τον εαυτό του,

και να ευχαριστιέται με τη σφαγή ανθρώπων;

δεν χρειάζεται την έγκριση των ά"J.λων. Επειδή αποδέχεται τον εαυτό του, όλος ο κόσμος τον αποδέχεται.

Μπαίνει στη μάχη βλοσυρά,

με λύπη και με μεγάλη συμπόνια, σαν να βρισκόταν σε κηδεία.

46

47

--32

33

Το Τάο δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό.

Το να γνωρίζεις τους άλλους είναι ευφυΙα·

Μικρότερο από ηλεκτρόνιο,

το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι αληθινή σοφία.

περιλαμβάνει αμέτρητους γαλαξίες.

Το να κυριαρχείς στους άλλους είναι δύναμη· το να κυριαρχείς στον εαυτό σου είναι αληθινή εξουσία.

Αν δυνατοί άνδρες και γυναίκες μπορούσαν να παραμείνουν επικεντρωμένοι στο Τάο,

Αν αντιλαμβάνεσαι ότι έχεις αρκετά,

όλα τα πράγματα θα βρίσκονταν σε αρμονία.

είσαι αληθινά πλούσιος.

Ο κόσμος θα γινόταν παράδεισος.

Αν στέκεσαι στο κέντρο

Όλοι οι άνθρωποι θα βρίσκονταν σε ειρήνη,

και αγκαλιάζεις το θάνατο με όλη σου την καρδιά,

και το δίκαιο θα ήταν γραμμένο στις καρδιές τους.

θα διαρκείς για πάντα.

Όταν έχεις ονόματα και μορφές, γνώριζε ότι είναι προσωρινά. Όταν έχεις θεσμούς,

γνώριζε πού πρέπει να τερματίζουν οι λειτουργίες τους. Γνωρίζοντας πότε να σταματάς,

μπορείς να αποφεύγεις οποιονδήποτε κίνδυνο. Όλα τα πράγματα τελειώνουν στο Τάο

όπως τα ποτάμια χύνονται μέσα στη θάλασσα.

48

49

34

35

Το μεγάλο Τάο ρέει παντού.

Αυτή που επικεντρώνεται στο Τάο

Από αυτό γεννιώνται όλα τα πράγματα,

μπορεί να πάει όπου θέλει, χωρίς κίνδυνο.

όμως δεν τα δημιουργεί.

Συναισθάνεται την παγκόσμια αρμονία,

Αναλίσκεται στη δουλειά του,

ακόμη και στο μέσο μεγάλου πόνου,

όμως δεν διεκδικεί τίποτα.

γιατί έχει βρει την ειρήνη στην καρδιά της.

Διατρέφει άπειρους κόσμους,

Η μουσική ή η οσμή της καλής μαγειρικής

αλλά δεν τους εξουσιάζει. Επειδή συγχωνεύεται με όλα τα πράγματα

μπορεί να κάνουν τους ανθρώπους να σταματούν

και είναι κρυμμένο στην καρδιά τους,

και να απολαμβάνουν.

μπορεί να ονομαστεί ταπεινό.

Αλλά λέξεις που κατευθύνουν προς το Τάο

Επειδή όλα τα πράγματα εξαφανίζονται μέσα του

φαίνονται μονότονες και χωρίς γεύση.

και μόνο αυτό διαρκεί,

Όταν κοιτάς γι' αυτό, δεν υπάρχει τίποτα να δεις.

μπορεί να ονομαστεί μεγάλο.

Όταν αφουγκράζεσαι γι' αυτό,

Δεν γνωρίζει τη μεγαλοσύνη του·

δεν υπάρχει τίποτα να ακούσεις.

έτσι είναι αληθινά μεγάλο.

Όταν το χρησιμοποιείς, είναι ανεξάντλητο.

50

51

36

37

Αν θέλεις να περιορίσεις κάτι,

Το Τάο δεν κάνει ποτέ τίποτα,

πρέπει πρώτα να το αφήσεις να επεκταθεί.

αλλά μέσα από αυτό γίνονται τα πάντα.

Αν θέλεις να απαλλαγείς από κάτι, πρέπει πρώτα να το αφήσεις να ακμάσει.

Αν ισχυροί άνδρες και γυναίκες

Αν θέλεις να πάρεις κάτι,

μπορούσαν να εmκεντρωθούν σε αυτό,

πρέπει πρώτα να το αφήσεις να δοθεί.

ο κόσμος όλος θα μεταμορφωνόταν από μόνος του,

Αυτό λέγεται ευφυής αντίληψη

στους φυσικούς ρυθμούς του.

της πραγματικότητας.

Οι άνθρωποι θα ήταν ευχαριστημένοι με την απλή, καθημερινή ζωή τους, σε αρμονία, και χωρίς εmθυμίες.

Το μαλακό υπερνικά το σκληρό. Το αργό υπερνικά το γρήγορο.

Όταν δεν υπάρχει εmθυμία,

Άσε τις προσπάθειές σου να παραμείνουν μυστήριο.

όλα τα πράγματα είναι ειρηνικά.

Δείξε μόνο στους ανθρώπους τα αποτελέσματα.

52

53

39

38 Ο Σοφός δεν προσπαθεί να είναι ισχυρός

Σε αρμονία με το Τάο,

έτσι είναι αληθινά ισχυρός.

ο ουρανός είναι καθαρός κι εκτενής,

Ο κοινός άνθρωπος εξακολουθεί να απλώνει για δύναμη·

η γη είναι συμπαγής και γεμάτη,

έτσι ποτέ δεν έχει αρκετή.

όλα τα πλάσματα ακμάζουν μαζί, ικανοποιημένα με αυτό που είναι,

Ο Σοφός δεν κάνει τίποτα,

επαναλαμβάνοντας συνεχώς τον εαυτό τους,

όμως δεν αφήνει τίποτα αγίνωτο.

συνεχώς ανανεούμενα.

Ο κοινός άνθρωπος κάνει πάντα διάφορα πράγματα, όμως πολύ περισσότερα απομένουν να γίνουν.

Όταν ο άνθρωπος παρεμβαίνει στο Τάο,

ο ευγενής άνθρωπος κάνει κάτι,

η γη κενώνεται,

όμως κάτι παραμένει αγίνωτο.

η ισορροπία καταρρέει,

Ο δίκαιος άνθρωπος κάνει κάτι,

τα πλάσματα αφανίζονται.

και αφήνει πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν. Ο ηθικός άνθρωπος κάνει κάτι,

Ο Σοφός βλέπει τα χωριστά μέρη με ευσπλαχνία,

ο ουρανός γίνεται βρώμικος.

και όταν δεν ανταποκρίνεται κανείς

επειδή αντιλαμβάνεται το όλο.

ανασκουμπώνεται και χρησιμοποιεί βία.

Η ταπεινότητα είναι η συνεχής του εξάσκηση. Δεν λάμπει σαν κόσμημα

Όταν το Τάο έχει χαθεί, υπάρχει καλοσύνη.

αλλά αφήνεται να διαπλαστεί από το Τάο,

Όταν η καλοσύνη έχει χαθεί, υπάρχει ηθικότητα.

τόσο τραχύς και κοινός όσο η πέτρα.

Όταν η ηθικότητα έχει χαθεί, υπάρχει τελετουργία. Η τελετουργία είναι η φλούδα της αληθινής πίστης, η αρχή του χάους.

Έτσι ο Σοφός ασχολείται με το βάθος και όχι με την επιφάνεια, με το φρούτο και όχι με τον ανθό.

Δεν έχει θέληση δική του. Ζει στην πραγματικότητα, κι εγκαταλείπει όλες τις αυταπάτες.

54

55

41

40 Η κίνηση του Τάο είναι η επιστροφή. Ο τρόπος του Τάο είναι η υποχωρητικότητα.

Όταν ένας ανώτερος άνθρωπος ακούει για το Τάο, αμέσως αρχίζει να το ενσαρκώνει.

Όταν ένας μέσος άνθρωπος ακούει για το Τάο,

Όλα τα πράγματα γεννιούνται από την ύπαρξη.

το μισο-πιστεύει, το μισο-αμφισβητεί.

Η ύπαρξη γεννιέται από τη μη-ύπαρξη.

Όταν ένας ηλίθιος ακούει για το Τάο, γελά δυνατά.

Αν δεν γέλαγε, δεν θα ήταν το Τάο. Έτσι, λέγεται: Το μονοπάτι προς το φως φαίνεται σκοτεινό, το μονοπάτι προς τα μπρος φαίνεται να πάει προς τα πίσω, το μονοπάτι που πάει κατευθείαν φαίνεται μακρύ, η αληθινή δύναμη φαίνεται αδύναμη, η αληθινή καθαρότητα φαίνεται ξεθωριασμένη, η αληθινή σταθερότητα φαίνεται ασταθής, η αληθινή διαύγεια φαίνεται σκοτεινή, η μεγαλύτερη τέχνη φαίνεται απλοϊκή, η μεγαλύτερη αγάπη φαίνεται αδιάφορη, η μεγαλύτερη σοφία φαίνεται παιδαριώδης. Το Τάο δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά. Ωστόσο τρέφει και ολοκληρώνει όλα τα πράγματα.

56

57

'1IΙΙΙΙΙIΙ1'Ά

42 ΤΟ Τάο γεννά το Ένα. Το ένα γεννά το Δύο. Το Δύο γεννά το Τρία.

Το Τρία γεννά όλα τα πράγματα. Όλα τα πράγματα έχουν τα νώτα τους στο θηλυκό και στέκουν αντικρύζοντας το αρσενικό. Όταν αρσενικό και θηλυκό συνδυάζονται, όλα τα πράγματα επιτυγχάνουν την αρμονία.

43 Το ηπιότερο πράγμα στον κόσμο υπερνικά το σκληρότερο πράγμα στον κόσμο. Αυτό το οποίο δεν έχει υπόσταση εισέρχεται εκεί όπου δεν υπάρχει χώρος. Αυτό δείχνει την αξία της μη-πράξης. Διδάσκοντας χωρίς λόγια, εκτελώντας χωρίς πράξεις: αυτός είναι ο τρόπος του Σοφού.

Οι συνηθισμένοι άνθρωποι μισούν τη μοναξιά. AJλά ο Σοφός τη χρησιμοποιεΙ

αγκαλιάζοντας τη μοναξιά του, καταλαβαίνοντας ότι είναι ένα με όλο το σύμπαν.

58

59

44 Φήμη ή ακεραιότητα: ποιο είναι περισσότερο σημαντικό; Χρήματα ή ευτυχία: ποιο είναι περισσότερο πολύτιμο;

Εmτυχία ή αποτυχία: ποιο είναι περισσότερο καταστρεπτικό;

45 Η αληθινή τελειότητα φαίνεται ατελής, όμως είναι τέλεια ο εαυτός της.

Η αληθινή πληρότητα φαίνεται άδεια, όμως είναι εντελώς παρούσα.

Αν κοιτάζεις προς τους άλλους για ολοκλήρωση,

δεν θα ολοκληρωθείς ποτέ αληθινά. Αν η ευτυχία σου στηρίζεται στα χρήματα,

δεν θα είσαι ποτέ ευτυχής με τον εαυτό σου. Ικανοποιήσου με αυτά που έχεις χαροποιήσου με τα πράγματα όπως έχουν.

Η αληθινή ευθύτητα φαίνεται κυρτή. Η αληθινή σοφία φαίνεται ανόητη. Η πραγματική τέχνη φαίνεται άτεχνη.

Η Σοφή εmτρέπει στα πράγματα να λάβουν χώραν. Διαμορφώνει τα γεγονότα καθώς εμφανίζονται.

Όταν αντιληφθείς ότι τίποτα δεν λείπει,

Βγαίνει έξω από την πορεία

ο κόσμος όλος σού ανήκει.

και αφήνει το Τάο να μιλήσει για τον εαυτό του.

60

61

46

47

Όταν μια χώρα βρίσκεται σε αρμονία με το Τάο,

Χωρίς να ανοίξεις την πόρτα σου,

τα εργοστάσια φτιάχνουν φορτηγά και τρακτέρ.

μπορείς να ΑVOίξεις την καρδιά σου στον κόσμο.

Όταν μια χώρα πάει ενάντια στο Τάο,

Χωρίς να κοιτάξεις έξω από το παράθυρό σου,

έξω από τις πόλεις αποθηκεύονται βλήμματα.

μπορείς να δεις την ουσία του Τάο.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αυταπάτη από το φόβο,

Όσο περισσότερα γνωρίζεις,

τίποτα mo σφαλερό από το να προετοιμάζεσαι να αμυνθείς,

τόσο λιγότερο καταλαβαίνεις.

όχι μεγαλύτερη δυστυχία από το να έχεις εχθρό. Ο Σοφός καταφθάνει χωρίς να αναχωρεί,

Όποιος μπορεί να δει μέσα από τον κάθε φόβο

βλέπει το φως χωρίς να κοιτάζει,

θα είναι πάντα ασφαλής.

επιτυγχάνει χωρίς να κάνει τίποτα.

62

63

48 Στην επιδίωξη για απόκτηση γνώσης, κάθε μέρα προστίθεται κάτι. Στην εφαρμογή του Τάο,

κάθε μέρα εγκαταλείπεται κάτι. Όλο και λιγότερο χρειάζεται να πιέζεις τα πράγματα,

μέχρις ότου τελικά φτάνεις στη μη-πράξη. Όταν δεν γίνεται τίποτα,

49 Η Σοφή δεν έχει μυαλό δικό της. Δουλεύει με το μυαλό των ανθρώπων. Είναι καλή με τους ανθρώπους που είναι καλοί.

Είναι επίσης καλή με τους ανθρώπους που δεν είναι καλοί. Αυτή είναι η αληθινή καλοσύνη. Εμπιστεύεται τους ανθρώπους που είναι αξιόπιστοι.

δεν μένει τίποτα αγίνωτο.

Εμπιστεύεται επίσης τους ανθρώπους

Η αληθινή κυριαρχία μπορεί να κερδηθεί

αφήνοντας τα πράγματα να τραβήξουν το δικό τους δρόμο. Δεν μπορεί να κερδηθεί παρεμβαίνοντας.

που δεν είναι αξιόπιστοι. Αυτή είναι η αληθινή εμπιστοσύνη. Το μυαλό της Σοφής είναι σαν το χώρο. Οι άνθρωποι δεν την καταλαβαίνουν. Την κοιτούν και περιμένουν.

Τους φέρεται όπως στα ίδια τα παιδιά της.

64

65

50

51

Ο Σοφός αφήνεται

Κάθε ύπαρξη στον κόσμο

σε οτιδήποτε φέρει η στιγμή.

είναι μια έκφραση του Τάο.

Γνωρίζει ότι πρόκειται να πεθάνει,

Εμφανίζεται στη ζωή,

και δεν υπάρχει τίποτα στο οποίο

ασυναίσθητο, τέλειο, ελεύθερο,

να προσπαθεί να μένει προσκολλημένος:

προσλαμβάνει φυσικό σώμα,

ούτε αυταπάτες στο μυαλό του,

αφήνει τις περιστάσεις να το συμπληρώσουν.

ούτε αντιστάσεις στο σώμα του.

Γι' αυτό το λόγο κάθε άνθρωπος

Δε σκέπτεται για τις πράξεις του·

τιμά το Τάο αυθόρμητα.

πηγάζουν από τον πυρήνα τού είναι του. Δεν παρακρατεί τίποτα από τη ζωή·

Το Τάο γεννά όλες τις υπάρξεις,

έτσι είναι έτοιμος για το θάνατο,

τις τρέφει, τις συντηρεί,

όπως ένας άνθρωπος είναι έτοιμος για ύπνο

τις φροντίζει, τις παρηγορεί, τις προστατεύει,

μετά από μιας καλής ημέρας δουλειά.

τις παίρνει πίσω στον εαυτό του,

δημιουργώντας χωρίς να εξουσιάζει, ενεργώντας χωρίς να προσμένει,

οδηγώντας χωρίς να παρεμβαίνει. Γι' αυτό το λόγο η αγάπη για το Τάο

βρίσκεται μέσα στην αληθή φύση των πραγμάτων

66

67

52 Στην αρχή ήταν το Τάο. Όλα τα πράγματα προέρχονται από αυτό· όλα τα πράγματα εmστρέφουν σε αυτό. Για να βρεις την προέλευση, ξαναπέρνα από τα ίχνη των αποκαλύψεων. Όταν αναγνωρίσεις τα παιδιά και βρεις τη μητέρα, θα επελευθερωθείς από τη λύπη. Αν κλείνεις το μυαλό σου κρίνοντας τους άλλους και έχεις πάρε δώσε με επιθυμίες, η καρδιά σου θα είναι ανήσυχη. Αν συγκρατείς το μυαλό σου από το να κρίνεις

53 Ο μεγάλος Δρόμος είναι εύκολος,

ωστόσο οι άνθρωποι προτιμούν τις πλαίνές παρόδους. Γνώριζε πότε τα πράγματα βρίσκονται εκτός ισορροπίας. Επικεντρώσου στο Τάο.

Όταν οι πλούσιοι κερδοσκόποι ευημερούν ενώ οι αγρότες χάνουν τη γη τους

όταν οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι ξοδεύουν χρήματα για όπλα αντί για θεραπείες

όταν η ανωτέρα τάξη είναι πολυδάπανη και ανεύθυνη ενώ οι φτωχοί δεν έχουν πουθενά να στραφούν όλα αυτά είναι διαρπαγή και χάος.

Δεν βρίσκονται σε αρμονία με το Τάο.

και δεν οδηγείσαι από τις αισθήσεις,

η καρδιά σου θα βρει την ειρήνη. Βλέποντας στο σκοτάδι είναι διαύγεια. Γνωρίζοντας πώς να υποχωρείς είναι δύναμη. Χρησιμοποίησε το δικό σου φως και επέστρεψε στην πηγή του φωτός. Αυτό λέγεται εξάσκηση στην αιωνιότητα.

68

69

55

54 Όποιος είναι ριζωμένος στο Τάο

Αυτός που βρίσκεται σε αρμονία με το Τάο

δεν θα ξεριζωθεί.

είναι σαν το νεογέννητο παιδί.

Όποιος αγκαλιάσει το Τάο

Τα κόκκαλά του είναι μαλακά,

. δεν θα ξεγλιστρήσει.

οι μυώνες του είναι αδύναμοι,

Το όνομά της θα το (h)μούνται με τιμή από γενιά σε γενιά.

αλλά το άδραγμά του είναι δυνατό. Δεν ξέρει για την ένωση αρσενικού και θηλυκού,

Άφησε το Τάο να είναι παρόν στη ζωή σου

όμως το πέος του μπορεί να είναι κορδωμένο,

και θα γίνεις αυθεντικός.

τόσο έντονη είναι η ζωτική του δύναμη.

Άφησέ το να είναι παρόν στην οικογένειά σου

Μπορεί να ξεφωνίζει ασταμάτητα όλη τη μέρα

και η οικογένειά σου θα ακμάσει.

όμως ποτέ δεν βραχνιάζει,

Άφησέ το να είναι παρόν στη χώρα σου

τόσο πλήρης είναι η αρμονία του.

και η χώρα σου θα είναι παράδειγμα

για όλες τις χώρες του κόσμου.

Τέτοια είναι η δύναμη του Σοφού.

Άφησέ το να είναι παρόν στον κόσμο

Αφήνει όλα τα πράγματα να έρχονται και να πάνε

και ο κόσμος θα τραγουδά.

χωρίς προσπάθεια, χωρίς επι(h)μία. Ποτέ δεν περιμένει αποτελέσματα'

Πώς ξέρω ότι αυτό είναι η αλήθεια;

έτσι δεν απογοητεύεται ποτέ.

Κοιτάζοντας μέσα μου.

Δεν απογοητεύεται ποτέ' έτσι το πνεύμα του δεν γερνά ποτέ.

70

71

56 Εκείνοι που ξέρουν δεν μtλoύν. Εκείνοι που μιλούν δεν ξέρουν.

57 Αν θέλεις να είσαι μεγάλος ηγέτης, πρέπει να μάθεις να ακολουθείς το Τάο. Σταμάτα να προσπαθείς να εξουσιάζεις.

Κλείσε το στόμα σου,

Άφησε τα σταθερά σχέδια και τις ιδέες,

σφράγισε τις αισθήσεις σου,

κι ο κόσμος θα κυβερνηθεί μόνος του.

άμβλυνε τη δριμύτητά σου,

Όσο περισσότερες απαγορεύσεις έχεις,

λύσε τους κόμπους σου,

απάλυνε τη λάμψη σου,

τόσο λιγότερο ενάρετοι θα είναι οι άνθρωποι.

άσε τη σκόνη σου να κατακαθίσει.

Όσο περισσότερα όπλα έχεις,

Αυτή είνα η αρχική ταυτότητα.

τόσο λιγότερο ασφαλείς θα είναι οι άνθρωποι. Όσο περισσότερες επιδοτήσεις έχεις, τόσο λιγότερη αυτοπεποίθηση θα έχουν οι άνθρωποι.

Να είσαι σαν το Τάο.

Δεν μπορεί να πλησιαστεί ή να του

απομακρυνθείς,

Έτm ο Σοφός λέει:

να ωφεληθεί ή να βλαπτεί,

Αφήνω το νόμο,

να τιμηθεί ή να καταισχυνθεί.

και οι άνθρωποι γίνονται τίμιοι.

Προσφέρει τον εαυτό του συνεχώς.

Αφήνω τα οικονομικά,

Γι' αυτό το λόγο διαρκεί.

και οι άνθρωποι αποκτούν ευημερία. Αφήνω τη θρησκεία, και οι άνθρωποι γίνονται ήρεμοι.

Αφήνω κάθε επιθυμία για το κοινό καλό, και το καλό γίνεται κοινό σαν το χορτάρι.

72

73

58

59

Αν μια χώρα κυβερνάται με μετριοπάθεια,

Για να κυβερνήσεις μια χώρα καλά

οι άνθρωποι είναι ευδιάθετοι και τίμιοι.

δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από τη μετριοπάθεια.

Αν μια χώρα κυβερνάται καταπιεστικά,

οι άνθρωποι είναι αποκαρδιωμένοι και πονηροί.

Το σημάδι του μετριοπαθή ανθρώπου

Όταν κυβερνά η θέληση της δύναμης,

Ανεκτικός σαν τα ουράνια,

όσο υψηλότερα τα ιδανικά,

διαπεραστικός σαν το ηλιόφως,

είναι η ελευθερία από τις δικές του ιδέες.

τόσο χαμηλότερα τα αποτελέσματα.

ακλόνητος σαν το βουνό,

Προσπάθησε να κάνεις τους ανθρώπους ευτυχείς,

ευλύγιστος σαν το δέντρο στον άνεμο,

και βάζεις τις βάσεις για μιζέρια.

δεν έχει κάποιον προορισμό στο νου του

Προσπάθησε να κάνεις τους ανθρώπους ηθικούς,

και χρησιμοποιεί οτιδήποτε

και βάζεις τα θεμέλια για φαυλότητα.

τυχαίνει να φέρει η ζωή στο δρόμο του.

Έτσι η Σοφή είναι ικανοποιημένη

Τίποτα δεν είναι αδύνατο γι' αυτόν.

να προσφέρεται σαν παράδειγμα

Επειδή έχει πάψει να ασχολείται με τον εαυτό του,

και όχι να εmβάλει τη θέλησή της.

μπορεί να φροντίζει για το καλό των ανθρώπων

Είναι αιχμηρή, αλλά δεν τρυπά.

όπως μια μητέρα φροντίζει για το παιδί της.

Ειλικρινής, αλλά ευλύγιστη. Λαμπερή, αλλά ήρεμη στα μάτια.

74

75

61

60

Όταν μια χώρα αποκτά μεγάλη δύναμη,

Το να κυβερνάς μια μεγάλη χώρα είναι σαν να τηγανίζεις μικρό ψάρι. Με το πολύ πιρούνισμα το καταστρέφεις. Επικέντρωσε την χώρα σου στο Τάο και το κακό δε θα έχει δύναμη.

Όχι ότι δεν βρίσκεται εκεί,

γίνεται σαν τη θάλασσα: όλα τα ποτάμια κυλούν προς τα κάτω, μέσα της. Όσο περισσότερο ισχυρή γίνεται,

τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη για ταπεινότητα. Ταπεινότητα σημαίνει να εμπιστεύεσαι το Τάο, έτσι που να μη χρειάζεται ποτέ να παίρνεις αμυντική στάση.

riλλά θα μπορείς να βγείς έξω από το δρόμο του.

Ένα σπουδαίο έθνος είναι σαν ένα σπουδαίο άνθρωπο:

Μη δίνεις στο κακό τίποτα να του αντιταχθεί

Έχοντάς το αντιληφθεί, το παραδέχεται.

και θα εξαφανιστεί από μόνο του.

Έχοντάς το παραδεχτεί, το διορθώνει.

Όταν κάνει ένα λάθος, το αντιλαμβάνεται.

Θεωρεί αυτούς που του δείχνουν τα λάθη του σαν τους περισσότερο φιλάνθρωπους δασκάλους του. Σκέπτεται τον εχθρό του σαν τη σκιά που αυτός ο ίδιος ρίχνει. Αν ένα έθνος είναι επικεντρωμένο στο Τάο, αν τρέφει τους δικούς του ανθρώπους

και δεν επεμβαίνει στις υποθέσεις των άλλων, θα είναι το φως για όλα τα έθνη του κόσμου.

77

76

62 Το Τάο είναι το κέντρο του κόσμου,

63

το καταφύγιο του κακού ανθρώπου.

Ενέργησε χωρίς να πράττεις δούλευε χωρίς προσπάθεια. Σκέψου τα μικρά σαν μεγάλα

Οι τιμές μπορούν να αγοραστούν με ωραία λ{Υγια,

Αvτιμετώmσε το δύσκολο

ο θησαυρός του καλού ανθρώπου,

και τα λίγα σαν πολλά. ο σεβασμός μπορεί να κερδηθεί με καλές πράξεις

ενόσω είναι ακόμη εύκολο·

σJ.λά το Τάο είναι πέραν από κάθε αξία,

πραγματοποίησε το μεγάλο έργο

και κανείς δεν μπορεί να το πραγματώσει.

με μια σεφά από μικρές πράξεις.

Έτσι, όταν εκλέγεται νέος αρχηγός, με τον πλούτο ή τις εξειδικευμένες γνώσεις σου.

Η Σοφή δεν απλώνει ποτέ για το μεγάλο· έτσι εmτυγχάνει τη μεγαλοσύνη. Όταν αντιμετωπίζει κάποια δυσκολία,

Αντί γι' αυτό προσφέρσου να τον διδάξεις για το Τάο.

σταματά και δίνεται σε αυτήν.

Γιατί οι αρχαίοι Σοφοί εκτιμούσαν το Τάο;

έτσι τα προβλήματα δεν είναι πρόβλημα γι' αυτήν.

μην προσφέρεσαι να τον βοηθήσεις

Δεν προσκολλάται στη δική της άνεση· Επειδή, άμα είσαι ένα με το Τάο, όταν ζητάς, βρίσκεις·

κι όταν κάνεις ένα λάθος, συγχωρείσαι. Αυτός είναι ο λόγος που όλοι το αγαπούν.

78

79

64 Ό τι είναι ριζωμένο είναι εύκολο να τραφεί.

ο:τι είναι πρόσφατο είναι εύκολο να διορθωθεί.

65 Οι αρχαίοι Σοφοί

Ό τι είναι εύθραυστο είναι εύκολο να σπάσει.

δεν προσπαθούσαν να μορφώσουν τους ανθρώπους, αλλά τους δίδασκαν ευγενικά να μην γνωρίζουν.

Πρόλαβε το κακό πριν παρουσιαστεί.

Όταν νομίζουν ότι ξέρουν τις απαντήσεις, οι άνθρωποι είναι δύσκολο να οδηγηθούν.

Ό: τι είναι μικρό είναι εύκολο να διασκορπιστεί. Βάλε τα πράγματα στη θέση τους πριν εμφανιστούν συμπτώματα.

Το μεγάλο πεύκο αναπτύσσεται από ένα μικρό σπόρο.

Το ταξίδι των χιλίων χιλιομέτρων αρχίζει κάτω από τα πόδια σου. Σπεύδοντας σε πράξεις, αποτυγχάνεις. Προσπαθώντας να αρπάξεις τα πράγματα, τα χάνεις. Σπρώχνοντας ένα έργο στην ολοκλήρωσή του,

Όταν ξέρουν ότι δεν ξέρουν,

οι άνθρωποι μπορούν να βρουν το δικό τους δρόμο. Αν θέλεις να μάθεις πώς να κυβερνάς, απόφευγε να είσαι έξυπνος ή πλούσιος. Το απλότερο υπόδειγμα είναι το πιο ξεκάθαρο. Ευχαριστημένος με μια συνηθισμένη ζωή,

μπορείς να δείξεις το δρόμο σε όλους τους ανθρώπους πίσω στη δική τους την αληθινή φύση.

καταστρέφεις ό,τι ήταν σχεδόν ώριμο. Έτσι ο Σοφός ενεργεί

αφήνοντας τα πράγματα να πάρουν το δρόμο τους.

Παραμένει τόσο ήρεμος στο τέλος όσο και στην αρχή. Δεν έχει τίποτα,

έτσι δεν έχει τίποτα να χάσει. Αυτό που επιθυμεί είναι η μη-επιθυμία' αυτό που μαθαίνει είναι να ξεμαθαίνει. Υπενθυμίζει απλά στον κόσμο το ποιοι ήταν πάντα τους.

Δεν ενδιαφέρεται παρά μόνο για το Τάο. Έτσι μπορεί να ενδιαφερθεί για όλα τα πράγματα.

80

81

66 Όλα τα ποτάμια χύνονται στη θάλασσα

67

Η ταπεινότητα τής δίνει τη δύναμή της.

Μερικοί λένε ότι η διδασκαλία μου είναι ανοησίες. Άλλοι την ονομάζουν υψηλόφρονη αλλά όχι πρακτική. Αλλά για κείνους που έχουν κοιτάξει μέσα τους,

Αν θέλεις να κυβερνάς τους ανθρώπους,

Και για κείνους που τη βάζουν σε εφαρμογή,

πρέπει να βάζεις τον εαυτό σου χαμηλότερα από αυτούς.

η υψηλοφροσύνη αυτή έχει ρίζες που πάνε βαθιά.

επειδή είναι χαμηλότερη από αυτά.

οι ανοησίες αυτές έχουν τέλειο νόημα.

Αν θέλεις να οδηγείς τους ανθρώπους,

πρέπει να μάθεις πώς να τους ακολουθείς.

Τρία πράγματα μόνο έχω να διδάξω:

Η Σοφή είναι πάνω από τους ανθρώπους,

Αυτά τα τρία είναι οι μεγαλύτεροί σου θησαυροί.

απλότητα, υπομονή, συμπόνια. και κανείς δεν αισθάνεται καταπιεσμένος.

Απλός στις πράξεις και στις σκέψεις,

Πάει μπροστά από τους ανθρώπους,

επιστρέφεις στην πηγή της ύπαρξης.

και κανείς δεν αισθάνεται ότι τον έχουν εκμεταλλευτεί.

Υπομονετικός και με φίλους και με εχθρούς,

Όλος ο κόσμος είναι ευγνώμων προς αυτήν.

βρίσκεσαι σε σύμπνοια με τα πράγματα όπως έχουν.

Επειδή δεν ανταγωνίζεται κανένα,

Συμπονετικός προς τον εαυτό σου,

κανείς δεν μπορεί να ανταγωνιστεί με αυτήν.

συμβιβάζεις όλους τους ανθρώπους στον κόσμο.

82

83

69

68' Ο καλύτερος αθλητής

Οι στρατηγοί έχουν ένα ρητό:

θέλει τον αντίπαλό του στον καλύτερό του εαυτό.

«Αντί να κάνεις την πρώτη κίνηση

Ο καλύτερος στρατηγός

είναι καλύτερα να περιμένεις και να δεις.

μπαίνει στο μυαλό του εχθρού του.

Αντί να προχωρήσεις ένα εκατοστό

Ο καλύτερος επιχειρηματίας

είναι καλύτερα να υποχωρήσεις ένα μέτρο.»

υπηρετεί το καλό της κοινότητας. Ο καλύτερος αρχηγός

Αυτό ονομάζεται

ακολουθεί τη θέληση του κόσμου.

να προωθείσαι χωρίς να προελαύνεις, να σπρώχνεις προς τα πίσω χωρίς να χρησιμοποιείς όπλα.

Όλοι αυτοί ενσαρκώνουν

την αρετή του μη-ανταγωνισμού.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία

Όχι ότι δεν τους αρέσει να ανταγωνίζονται,

από το να υποτιμάς τον εχθρό σου.

αλλά το κάνουν μέσα σε πνεύμα παιγνιδιού.

Το να υποτιμάς τον εχθρό σου

Με αυτό τον τρόπο είναι σαν τα παιδιά

σημαίνει να σκέπτεσαι ότι είναι κακός.

και σε αρμονία με το Τάο.

Έτσι καταστρέφεις τους τρεις θησαυρούς σου και γίνεσαι εχθρός εσύ ο ίδιος. Όταν δύο μεγάλες δυνάμεις αντιτάσσονται η μία στην άλλη, η νίκη θα πάει σε αυτόν που ξέρει πώς να υποχωρήσει.

84

85

70

71

Τα διδάγματά μου είναι εύκολο να κατανοηθούν

Το να μην γνωρίζεις είναι αληθινή γνώση.

και εύκολο να μπουν σε εφαρμογή.

Το να υποθέτεις ότι γνωρίζεις είναι αρρώστια.

Όμως ο νους σου δεν θα τα συλλάβει ποτέ,

Πρώτα κατάλαβε ότι είσαι άρρωστος

και αν προσπαθήσεις να εξασκηθείς σε αυτά θα αποτύχεις

μετά μπορείς να προχωρήσεις προς την υγεία.

Τα διδάγματά μου είναι παλιότερα από τον κόσμο.

Η Σοφή είναι γιατρός του εαυτού της.

Πώς μπορείς να συλλάβεις τη σημασία τους;

Έχει γιατρέψει τον εαυτό της από όλη τη γνώση. Έτσι είναι αληθινά ακέραιη.

Αν θέλεις να με γνωρίσεις, κοίταξε μέσα στην καρδιά σου.

86

87

72

73

Όταν χάνουν την αίσθηση του δέους,

Το Τάο βρίσκεται πάντα σε ηρεμία.

οι άνθρωποι στρέφονται προς τη θρησκεία.

Υπερισχύει χωρίς να ανταγωνίζεται,

Όταν δεν εμπιστεύονται πια τον εαυτό τους,

απαντά χωρίς να λέει λέξη,

αρχίζουν να βασίζονται στην εξουσία.

καταφθάνει χωρίς να κλητεύεται, επιτυγχάνει χωρίς πλάνο.

Έτσι ο Σοφός κάνει πίσω

ώστε οι άνθρωποι να μην πάθουν σύγχυση.

Το δίχτυ του σκεπάζει όλο τον κόσμο.

Διδάσκει χωρίς διδαχή,

Και παρόλο ότι οι βρόχοι του είναι πλατείς,

ώστε οι άνθρωποι να μη χρειάζεται να μάθουν τίποτα.

δεν αφήνει να του ξεφύγει τίποτα από μέσα.

88

89

74 Αν αντιληφθείς ότι όλα τα πράγματα αλλάζουν,

75 Όταν οι φόροι είναι πολύ υψηλοί,

δεν θα υπάρχει τίποτα στο οποίο να προσπαθείς να

οι άνθρωποι καταλήγουν να πεινούν.

μένεις προσκολλημένος.

Όταν η κυβέρνηση είναι πολύ παρεμβατική,

Αν δεν φοβάσαι να πεθάνεις,

οι άνθρωποι χάνουν το πνεύμα τους.

δεν υπάρχει τίποτα ακατόρθωτο. Ενέργησε για το καλό του κόσμου.

Προσπαθώντας να ελέγξεις το μέλλον

Εμmστεύσου τους άφησέ τους ήσυχους.

είναι σαν να προσπαθείς να πάρεις τη θέση του αρχιξυλουργού.

Όταν χρησιμοποιείς τα εργαλεία του αρχιξυλουργού, είναι πολύ mθανό ότι θα κόψεις το χέρι σου.

90

91

76

77

Οι άνθρωποι γεννιούνται μαλακοί και εύκαμπτοι·

Καθώς ενεργεί στον κόσμο, το Τάο

νεκροί, είναι δύσκαμπτοι και σκληροί.

είναι σαν το λύγισμα ενός τόξου.

Τα φυτά γεννιούνται τρυφερά και ευλύγιστα·

Το επάνω κάμπτεται προς τα κάτω·

νεκρά, είναι εύθραυστα και ξερά.

το κάτω κάμπτεται προς τα πάνω.

Ρυθμίζει το περίσσευμα και το έλλειμμα Έτσι όποιος είναι αλύγιστος και άκαμπτος

ώστε να υπάρχει τέλεια ισορροπία.

είναι θιασώτης του θανάτου.

Παίρνει από αυτό που είναι υπέρμετρο

Όποιος είναι μαλακός και υποχωρητικός

και δίνει σε αυτό που δεν είναι αρκετό.

είναι θιασώτης της ζωής.

Εκείνοι που προσπαθούν να εξουσιάσουν, Το σκληρό και το άκαμπτο θα σπάσει.

που χρησιμοποιούν βία

Το μαλακό και το ευλύγιστο θα υπερισχύσει.

για να προστατεύσουν την ισχύ τους,

πάνε ενάντια στο σκοπό του Τάο.

Παίρνουν από κείνους που δεν έχουν αρκετά

και δίνουν σε κείνους που έχουν πολύ πέραν του δέοντος. Η Σοφή μπορεί να εξακολουθεί να δίνει γιατί δεν υπάρχει τέλος στον πλούτο της. Ενεργεί χωρίς προσδοκία, επιτυγχάνει χωρίς να ζητά αναγνώριση,

και δεν νομίζει ότι είναι καλύτερη από οποιονδήποτε άλλον.

92

93

78

l

' ί

;Ί

;': ~I

,

79

i

Τίποτα στον κόσμο

Η αποτυχία αποτελεί ευκαιρία.

δεν είναι τόσο μαλακό και υποχωρητικό όσο το νερό.

Αν κατηγορείς κάποιον άλλον,

Ωστόσο για τη διάλυση των σκληρών και των άκαμπτων,

δεν υπάρχει τέλος στην κατηγόρια.

τίποτα δεν μπορεί να το ξεπεράσει. Έτσι η Σοφή Το μαλακό υπερνικά το σκληρό·

εκπληρώνει τις δικές της υποχρεώσεις

το ήπιο υπερισχύει του άκαμπτου.

και διορθώνει τα δικά της λάθη.

Ο καθένας γνωρίζει ότι αυτό είναι η αλήθεια,

Κάνει αυτό που χρειάζεται να κάνει

αλλά λίγοι μπορούν να το εφαρμόσουν.

και δεν απαιτεί τίποτα από τους άλλους.

Έτσι ο Σοφός παραμένει ήρεμος στο μέσο λύπης.

Το κακό δεν μπορεί να μπει στην καρδιά του. Επειδή έχει παραιτηθεί από το να βοηθά, αποτελεί τη μεγαλύτερη βοήθεια των ανθρώπων. Τα αληθινά λόγια φαίνονται παράδοξα.

(),' t "

'1\'

: Ί

i

94

:\

95

81

80 Αν μια χώρα κυβερνάται σοφά,

Τα αληθινά λόγια δεν είναι εύγλωττα'

οι κάτοικοί της θα είναι ευχαριστημένοι.

Τα εύγλωττα λόγια δεν είναι αληθινά.

Απολαμβάνουν τη δουλειά των χεριών τους

Οι σοφοί δεν χρειάζονται να αποδείχνουν αυτό που λένε'

και δεν σπαταλούν το χρόνο τους εφευρίσκοντας

Οι άνθρωποι που χρειάζονται να αποδείχνουν αυτό που

μηχανές που εξοικονομούν χρόνο.

λένε δεν είναι σοφοί.

Επειδή αγαπούν τα σπίτια τους με στοργή, δεν ενδιαφέρονται για ταξίδια.

Ο Σοφός δεν έχει υλικά αγαθά.

Μπορεί να υπάρχουν μερικά βαγόνια και πλοία,

Όσο περισσότερα κάνει για τους άλλους,

αλλά αυτά δεν πάνε πουθενά.

τόσο ευτυχέστερος είναι.

Μπορεί να υπάρχουν οπλοστάσια με όπλα,

Όσο περισσότερα δίνει στους άλλους,

αλλά κανείς ποτέ δεν τα χρησιμοποιεί.

τόσο πλουσιότερος είναι.

Οι άνθρωποι απολαμβάνουν το φαγητό τους, χαίρονται να βρίσκονται με τις οικογένειές τους,

Το Τάο τρέφει με το να μη βιάζει.

περνούν τα σαββατοκύριακά τους

Με το να μην κυριαρχεί, ο Σοφός οδηγεί.

δουλεύοντας στον κήπο τους, τέρπονται για ό,τι γίνεται στη γειτονιά τους. Και παρόλο ότι η επόμενη χώρα είναι τόσο κοντά που οι άνθρωποι μπορούν να ακούσουν τους πετεινούς της να κράζουν και τα σκυλιά της να γαβγίζουν, είναι ευχαριστημένοι να πεθάνουν από γηρατειά χωρίς να έχουν πάει ποτέ τους να τη δουν.

96

97

Σημειώσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι

Περιγράφοντας το απερίγραπτο, διδάσκοντας αυτό που δεν μπο­

ρεί να διδαχθεί, δείχνοντας το δρόμο προς το Δρόμο -τι νομίζει ότι κάνει εδώ ο Λάου-Τζε; Δεν μπορεί να γίνει. Αδύνατο. Έτσι ο ΠΟ Τσούι, ποιητής και κωμικός, έγραψε, «Αυτός που μιλά δεν ξέρει, αυτός που ξέρει δεν μιλά»: αυτό είναι κείνο που μας είπε ο Λάου-Τζε,

σε ένα βιβλίο πέντε χιλιάδων λέξεων. Αν αυτός ήταν ο ένας που ήξερε, πώς μπορούσε να ήταν τέτοιος φαφλατάς;

Αυτό είναι το πρόβλημα με τους πνευματικούς δασκάλους. Πρέ­ πει να είναι φαφλατάδες. Αλλά τα λόγια τους (στην παραδοσια­ κή βουδιστική αλληγορία) είναι δάχτυλα που δείχνουν το φεγγά­

ρι· αν κοιτάς το δάχτυλο, δεν μπορείς να δεις το φεγγάρι. Πόσο λεπτολόγοι έπρεπε να είναι οι μεγάλοι Σοφοί! Ένας καλόγερος ρώτησε τον Μα-τζε, «Γιατί διδά­ σκεις, "το μυαλό είναι Βούδας";»

Ο Μα-τζε είπε, «Για να σταματήσω ένα μωρό να κλαίει.»

Ο καλόγερος είπε, «Όταν το κλάμα έχει σταματήσει, τότε τι γίνεται;»

Ο Μα-τζε είπε, «Τότε διδάσκω, "Όχι μυαλό, όχι Βού­ δα''.» Ο καλόγερος είπε, «Τι γίνεται με κάποιον που δεν εί­

ναι προσκολλημένος ούτε στο ένα ούτε στο άλλο;»

98

99

', ...•.

'

:{

Ο Μα-τζε είπε, «Θα του έλεγα, "Όχι υπάρξεις".»

συνειδητοποιείς το μυστήριο: Άπειρα θαυμαστό, όμως τόσο

Ο καλόγερος είπε, «Και τι θα έκανες αν συναντούσες

συνηθισμένο όσο το ηλιόφως. Αδύνατο να το γνωρίσεις, όμως

έναν άνθρωπο απροσκόλλητο σε οτιδήποτε πράγμα:

τόσο εύκολο όσο το να αγγίξεις τη μύτη σου όταν πλένεις το

εκείνου τι θα του έλεγες;»

πρόσωπό σου.

Ο Μα-τζε είπε, «Απλώς, θα τον άφηνα να δοκιμάσει

Η πηγή αυτή ονομάζεται σκότος: Επειδή καμιά από τις αισθή­

σεις μας δεν μπορεί να το αντιληφθεί. Ονομάζεται επίσης «φως,»

το μεγάλο Τάο.»

επειδή όσο λιγότερο το εμποδίζουμε, τόσο περισσότερο ακτινο­ Στην πραγματικότητα, η αλήθεια είναι μπροστά στα μάτια μας

ακριβώς κάτω από τη μύτη μας τόσο απλή που κάθε παιδί την καταλαβαίνει' ωστόσο, καθώς είπε ο Μπάνκεϊ, όσο πιο πολύ

βολούμε. Η πύλη εισόδου για κάθε γνώση: Προκειμένου να καταλάβου­ με, χρειάζεται να μείνουμε στο σκοτάδι τού να μη γνωρίζουμε.

μπαίνεις σε αυτό, τόσο πιο βαθύ είναι. Πού βρίσκεται ο δρόμος προς το Δρόμο; Τι ερώτηση κι αυτή!

Όμως, για περίπλοκα μυαλά, χρειάζονται δραστικά μέτρα. Το

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

2

βιβλίο του Λάου-Τζε γράφτηκε σαν απάντηση, από αγαθότητα

όπως αυτή της γιαγιάς. Σύμφωνα με την παλιότερη βιογραφία,

δρα χωρίς να κάνει τίποτα: Οι πράξεις της είναι οι κατάλληλες αποκρίσεις. Έτσι γίνονται χωρίς προσπάθεια. Ενσαρκώνει τη συ­

Ο Λάου- Τζε έζησε για πολλά χρόνια στη χώρα Τσου,

μπόνια, ωστόσο δεν προσπαθεί να είναι σπλαχνική. Δεν αγωνί­

αλλά βλέποντας την παρακμή της, αποχώρησε. Όταν

ζεται να κερδίσει χρήματα, ωστόσο, όταν τα αποκτά της αρέσει

έφτασε στα σύνορα, ο φρουρός τού είπε, «μια και φεύ­

να τα ξοδεύει. Τραβά το δικό της δρόμο, όμως με ευγνωμοσύνη

γετε, κύριε, θα μπορούσατε να γράψετε ένα βιβλίο να

δέχεται βοήθεια και δεν είναι περήφανη να βαδίζει μόνη της. Δεν

μου διδάξετε την τέχνη του ζην;» Μετά από αυτό ο Λά­

ενθουσιάζεται όταν την επαινούν, ούτε αποθαρρύνεται όταν την

ου- Τζε έγραψε το βιβλίο του για το Τάο, και αποχώρησε.

παραμελούν. Δεν αφιερώνει ούτε μιας στιγμής σκέψη γύρω από

το σωστό ή το λάθος. Ποτέ δεν χρειάζεται να πάρει μιαν απόφα­ Αυτό είναι μύθος, αλλά είναι μια ακριβής περιγραφή του τρόπου

ση' οι αποφάσεις προκύπτουν από μόνες τους. Είναι σαν την

κατά τον οποίο λαμβάνει χώραν η αληθινή διδασκαλία. Αυτός

ηθοποιό που αγαπά το ρόλο της. Το Τάο γράφει το σενάριο.

που ξέρει δεν μιλά, αλλά τα λόγια δεν είναι εμπόδιο γι' αυτόν. Τα

διδάσκει χωρίς να λέει τίποτα: Ο τρόπος που αγοράζει πορτο­

χρησιμοποιεί όπως θα χρησιμοποιούσε τα εργαλεία κηπουρικής.

κάλια ή που δένει τα κορδόνια της είναι διδασκαλία. Το πρόσω­

Όταν κάποιος ρωτά, απαντά.

πό της είναι περισσότερο εύγλωτο από ό,τι θα μπορούσε να είναι

Το τάο που μπορεί να ειπωθεί / δεν είναι το αιώνιο Τάο: Το κεί­

μενο λέει, «Το τάο που μπορεί να "ταωθεί" [μια σημασία του τάο είναι "να εκφράσει"]

/

δεν είναι το αιώνιο Τάο.» Άλλες πιθανές

η οποιαδήποτε Γραφή.

n 'αυτό το λόγο διαρκεί για πάντα: Όχι σε χρόνο και χώρο, αλ­

λά σε ποιότητα.

ερμηνείες: «ο τρόπος που μπορεί να σταθμιστεί / δεν είναι ο αιώ­

νιος Τρόπος,» «Η δύναμη που μπορεί εξαναγκαστεί

/

δεν είναι η

αιώνια Δύναμη.»

100

101

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

προς τους ανθρώπους, αλλά ότι είναι αμερόληπτοι. Ο Σοφός

3

αδειάζοντας τα μυαλά των ανθρώπων: Τα αδειάζει από ιδέες, κρί­ σεις, και επιθυμίες. Έτσι μπορούν να επιστρέψουν σε μια κατά­ σταση παιδικής απλότητας. γεμίζοντας τα ενδόμυχά τους: Τα γεμίζει με την αίσθηση της αρ­ χικής τους ταυτότητας. Έτσι μπορούν να επιστρέψουν σε μια κα­ τάσταση χαράς.

βλέπει όλους τους ανθρώπους να προέρχονται από την ίδια πηγή, να δουλεύουν πάνω στο κάρμα τους (συνήθως με μεγάλα δεινά), και να επιστρέφουν στην πηγή. Κι επειδή οι άνθρωποι βρίσκο­ νται σε κατάσταση συνεχούς ρευστότητας, καταλαβαίνει ότι σε

οποιαδήποτε στιγμή είναι ικανοί για τις πιο καταπληκτικές πνευ­ ματικές μεταμορφώσεις. Γιατί θα πρέπει να τους ακινητοποιήσει με την κρίση της του «καλός» ή «κακός;»

αποδυναμώνοντας τις φιλοδοξίες τους: Όταν δεν έχουν ψεύτικο εαυτό να θρέψουν ή να υπερασπιστούν, ανακαλύπτουν ότι η πλε­ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ονεξία, το μίσος και η αλαζονεία εξαφανίζονται από μόνα τους. ισχυροποιώντας την αποφασιστικότητά τους: Τον πιο ενδόμυχο σκοπό τους. Αναπτύσσουν αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να εγκα­ ταλείπουν την ιδέα του εαυτού.

6

Πρώτη στροφή: Κυριολεκτικά, «Το πνεύμα της κοιλάδας δεν πε­ θαίνει ποτέ. Αποκαλείται το μυστηριώδες θηλυκό. Η πύλη του μυστηριώδους θηλυκού είναι η ρίζα του ουρανού και της γης.» Ο Τσου Χσι είπε, «Το θηλυκό είναι κείνο το οποίο δέχεται κάτι και, με αυτό, δημιουργεί. Η δημιουργική αυτή αρχή είναι το πιο θαυ­

ΚΕΦΑΛΑΙΟ4

μαστό πράγμα στον κόσμο.»

Ακολουθώντας τον Τσεν Κουινγκ, έχω αφαιρέσει τη δεύτερη στροφή του κινέζικου κειμένου, το οποίο φαίνεται να είναι μια παρένθεση από το κεφάλαιο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

56.

Είναι παλιότερο από τον Θεό: Δεν υπάρχει Θεός όταν δεν υπάρχει τίποτα παρά Θεός.

7

Το Τάο είναι άπειρο, αιώνιο: Το εδώ είναι παντού. Το οποτεδήπο­ τε είναι τώρα.

Η Σοφή παραμένει πίσω' γι' αυτό το λόγο βρίσκεται μπροστά: ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Το Τάο δεν παίρνει το μέρος κανενός

Είναι σαν τη χελώνα: όπου κι αν βρίσκεται, είναι το σπίτι της.

5

/

Στην πραγματικότητα, δεν είναι ούτε πίσω ούτε μπροστά, αλλά γεννά και το καλό και το

κακό: Κυριολεκτικά, «ο ουρανός και η γη είναι αμερόληπτοι'

μεταχειρίζονται όλα τα πράγματα σαν αχυρένια σκυλιά,» όπως ο Σοφός «μεταχειρίζεται όλους τους ανθρώπους σαν αχυρένια σκυλιά.» Τα αχυρένια σκυλιά ήταν τελετουργικά αντικείμενα,

που λατρεύονταν πριν από τη γιορτή αλλά μετά εγκαταλείπο­ νταν και ποδοπατούνταν. Το θέμα εδώ δεν είναι ότι το Τάο είναι

ακριβώς στο ίδιο σημείο με όλα τα πράγματα.

Είναι ξέχωρη: Ο Μπούναν είπε, «Το να κρατάς τα πράγματα σε κάποια απόσταση είναι εύκολο» το να είσαι φυσιολογικά πέ­

ραν από αυτά είναι δύσκολο.» ΤΟ ξεχωριστό έχει σαν αποτέλε­ σμα τη διαύγεια' η διαύγεια εκφράζεται σε αγάπη. Η καρδιά της

είναι σαν καθρέφτης, ο οποίος αντανακλά όλα τα πρόσωπα, χω­ ρίς κρίση, ακριβώς όπως είναι.

σκληρό προς τα πράγματα, ούτε ότι ο Σοφός είναι άσπλαχνος

102

103

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

νονται λιγότερο ευλύγιστοι, λιγότερο σαν τον κόσμο.

8

Αλλά το νεαρό παιδί είναι καθαρή ρευστότητα. Δεν έχει

ΤΟ υπέρτατο αγαθό είναι σαν το νερό: Ρώτησα τη φίλη και δασκάλα

την αίσθηση ότι είναι ξεχωριστό, έτσι όλες οι κινήσεις

μου Έμιλι Κόνραντ-Νταούντ, ιδρύτρια του «Συνεχούς»

του είναι αυθόρμητες και ζωντανές και άρτιες και τέλειες.

nuum), να σχολιάσει το στίχο αυτό.

(Conti-

Είπε,

Όμως, αν ένα ενήλικο σώμα γίνει αληθινά εύκαμπτο, η κίνησή του έχει μια ποιότητα, μια υφή εμπειρίας, μια

ΤΟ νερό είναι η πηγή όλης της ζωής, η μήτρα της ζωής

τέταρτη διάσταση χρόνου που δεν την έχει η κίνηση του

και η γονιμότητα' πλημμυρίζει τα πάντα, κινείται προς

παιδιού. Όταν βλέπουμε ένα χέρι εβδομήντα χρονών να

όλες τις κατευθύνσεις. Βασικά είμαστε νερό: μυώδες νε­

κινείται, αισθανόμαστε, «Ναί, αυτό το χέρι έχει ζήσει.»

ρό. Και η ιδέα ότι εγκαταλείπουμε ποτέ το αμνιακό υγρό εί­

Όλα τα σώματα τα οποία έχει αγγίξει, όλα τα βάρη τα

ναι παρεξήγηση. Το αμνιακό υγρό είναι η κατάσταση ολι­

οποία έχει σηκώσει, όλα τα κεφάλια τα οποία έχει λικνί­

κής θρέψης και απεριόριστης αγάπης. Είναι πάντα παρόν

σει είναι παρόντα στην κίνησή του. Απηχεί εμπειρία' τα

για μας και περιέχει ότιδήποτε θα μπορούσαμε να θέλουμε.

δάχτυλα καμπυλώνουν με μια αίσθηση ότι «έχει περάσει

Στην πραγματικότητα, είμαστε το υγρό της αγάπης.

από κει». Ενώ στο χέρι του παιδιού υπάρχει η αίσθηση

ότι μόλις αφικνείται. Η κίνηση του παιδιού είναι παρθε­ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

νική και αθώα και χαριτωμένη, αλλά μια κίνηση αληθινά

9

ευλύγιστου ενήλικου χεριού είναι φοβερή, επειδή σε αυ­

Κάνε τη δουλειά σου, και μετά αποχώρησε: Όταν κάνεις τη δου­

τό περικλείεται ολόκληρη η ζωή.

λειά σου με όλη σου την καρδιά, την αφήνεις με χαρά, όπως ένας

ώσπου να μη βλέπεις παρά μόνο το φως: Δηλαδή, μέχρις ότου η

γονιός αφήνει το παιδί του να φύγει, να ζήσει τη δική του ζωή.

καρδιά σου έχει ειρηνεύσει. Ο μεγάλος σύγχρονος Ινδός σοφός

Ραμάνα Μαχάρσι είπε, ΚΕΦΑΛΑΙΟ

10

Δεν υπάρχει μεγαλύτερο μυστήριο από αυτό, το ότι εξακολουθούμε να αναζητάμε την πραγματικότητα ενώ

Μπορείς να αφήσεις το σώμα σου να γίνει: Κυριολεκτικά, «μπο­ ρείς να συγκεντρώσεις το τσι

(chi)

στην ουσία είμαστε η πραγματικότητα. Νομίζουμε ότι

[ζωτική ενέργεια] μέχρις ότου

υπάρχει κάτι που μας κρύβει την πραγματικότητά μας

γίνει ... »

και ότι αυτό θα πρέπει να καταστραφεί πριν κερδηθεί η

εύκαμπτο σαν του νεογέννητου παιδιού: Το σχόλιο της Έμιλι

πραγματικότητα. Πόσο ανόητο! Θα ξημερώσει η μέρα

Κόνραντ-Νταούντ:

κατά την οποία θα γελάς για όλες τις περασμένες σου

προσπάθειες. Αυτό το οποίο θα υπάρχει την ημέρα που

Στο νεογέννητο παιδί δεν υπάρχει αυτοσυνείδηση.

θα γελάς υπάρχει επίσης εδώ και τώρα.

Αργότερα, το μυαλό περιπλανιέται σε αυτο-απεικονίσεις,

αρχίζει να σκέπτεται: Θα πρέπει να το κάνω αυτό; Είναι

Μπορείς να αγαπάς τους ανθρώπους και να τους οδηγείς

σωστή αυτή η κίνηση; Και χάνει την αμεσότητα της στιγ­

μής. Καθώς αναπτύσσεται η αυτοσυνείδηση, οι μύες γί-

104

/ χωρίς

να τους επιβάλεις τη θέλησή σου: το σχόλιο της Έμιλι Κόνραντ­ Νταούντ:

ί.

105

Όσο περισσότερο εύκαμπτο είναι το σώμα σου, τόσο λιγό­

Οι επιθυμίες μαραίνουν την καρδιά: Άπαξ και έχει απαλλαγεί

τερο δικτατορικός θα είσαι. Η στρατιωτική στάση είναι η πε­

από τις επιθυμίες, η καρδιά φυσιολογικά πλημμυρίζει από αγά­

ρισσότερο επιθετική στάση που είναι δυνατό να πάρεις. Η

πη, όπως το κύπελλο του Δαυίδ στον Ψαλμό

23.

αντίθετή της -η «χωρίς κόκκαλα», αδύναμη στάση κάποιου ο

την εσωτερική του ενόραση: Γι' αυτόν δεν υπάρχει εσωτερικό

οποίος δεν παίρνει θέση για τίποτα- είναι το ίδιο νοσηρή. Η ευ­

ή εξωτερικό. Αντικατοπτρίζει ότιδήποτε εμφανίζεται, χωρίς κρί­

καμψία είναι πραγματικά ρευστότητα. Υπερβαίνει τη δύναμη

ση, είτε πρόκειται για κάποιο λουλούδι ή για ένα σωρό σκουπί­

και την αδυναμία. Όταν το σώμα σου είναι εύκαμπτο, αισθάνε­

δια, για έναν εγκληματία ή για έναν άγιο. Οτιδήποτε κι αν συμ­

σαι ότι δεν υπάρχει

φραγμός μέσα σου, μπορείς να κινηθείς

βαίνει είναι εντάξει. Αντιμετωπίζει τη δική του οργή ή λύπη

προς κάθε κατεύθυνση, η κίνηση σου είναι μια πλήρης έκφρα­

όπως θα αντιμετώπιζε ένα οργισμένο ή θλιμμένο παιδί: με ευ­

ση του εαυτού σου.

σπλαχνία.

αφήνοντας τα γεγονότα να πάρουν το δρόμο τους: Κυριολεκτι­ κά, «με το να γίνεις το θηλυκό.» Το σχόλιο του Χο-σανγκ Κουν­ γκ λέει, «Ρυθμίζοντας τη ζωή του κατάλληλα, θα πρέπει κάποιος να είναι τόσο ήρεμος και ευλύγιστος όσο μια γυναίκα.»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ανοιχτή σαν τα ουράνια: Ο ουρανός περιλαμβάνει τον ήλιο, το φεγγάρι, τα άστρα, τα σύννεφα, τη βροχή, το χιόνι, ή το καθαρό κυανόχρωμο. Επειδή δεν ενδιαφέρεται ποιο από αυτά εμφανίζε­ ται, έχει χώρο για όλα τους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

11

αυτό που χρησιμοποιούμε είναι το μη-υπαρκτό:

Ο αληθινός δά­

σκαλος καταλαβαίνει ότι δεν υπάρχει τίποτα να διδάξει· γι' αυτό το λόγο μπορεί να διδάξει οποιονδήποτε θέλει να μάθει. Ο πραγ­ ματικός εραστής συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει κανείς να αγα­ πήσει· γι' αυτό είναι διαθέσιμος στον καθένα που τον χρειάζεται. Ο σοφός συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει μέρος να σταθεί· γι' αυ­ τό μπορεί να σταθεί οπουδήποτε.

13

διατήρησε την ισορροπία σου: Το τέχνασμα είναι να ανέβεις ή να κατέβεις τη σκάλα με τα πόδια σου στο έδαφος. Μπράβο! Μπρα­ βίσιμο!!

Δες τον κόσμο σαν τον εαυτό σου: Το εξωτερικό αντικατοπτρί­ ζει το εσωτερικό. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

14

Δες, και δεν μπορεί να ειδωθεί: Ένας άλλος τρόπος να το πεις αυ­ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

12

Τα χρώματα τυφλώνουν το μάτι, κλπ.: Χρειαζόμαστε χώρο για να δούμε, σιωπή για να ακούσουμε, ύπνο για να μπορέσουμε να συ­ νεχίσουμε την αγρύπνια μας. Αν οι αισθήσεις είναι υπερβολικά γεμάτες με αντικείμενα, χάνουν την αιχμηρότητά τους και στα­ διακά θα φθαρούν.

τό: «Κοίταξε, βρίσκεται μπροστά στα μάτια σου.»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

μέχρις ότου κατακαθίσει η λάσπη σου: «Λάσπη» είναι οι ιδέες, οι κρίσεις, οι επιθυμίες, οι προσδοκίες -οτιδήποτε επισκιάζει και περιορίζει την πραγματικότητα.

106

15

107

Η ζωή του Σοφού είναι αγνή και γαλήνια: Προβλέψιμη σαν τις εποχές, ολοφάνερη σαν το φεγγάρι. Όταν το μυαλό μας!η καρ­

διά μας γίνονται διάφανα, το φως του Τάο λάμπει ανάμεσα. το νερό είναι καθαρό: Ζήτησα από τον παλιό μου δάσκαλο, τον ζεν Μάστερ Σενγκ Σαν, να σχολιάσει αυτόν το στίχο. Είπε, Το μυαλό μας είναι σαν ένα ποτήρι καθαρό νερό. Αν βάλουμε αλάτι στο νερό, γίνεται αλατόνερο· αν ζάχαρη, ζαχαρόνερο·

αν

σκατά,

γίνεται

σκατόνερο.

Το θρησκευτικό αίσθημα του επιστήμονα παίρνει τη μορφή μιας εκστατικής κατάπληξης για την αρμονία του φυσικού νόμου, το οποίο φανερώνει μια νοημοσύνη τέτοιας υπεροχής που, σε σύγκριση με αυτό, όλη η συ­

στηματική σκέψη των ανθρώπων είναι ένας εντελώς ασήμαντος συλλογισμός. Το αίσθημα αυτό είναι η αρχή που καθοδηγεί τη ζωή του και τη δουλειά του.

Αρχικά,

όμως, το νερό είναι καθαρό. Όχι σκέψη, όχι μυαλό. Όχι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

μυαλό, όχι πρόβλημα.

17

Ένα από τα πολλά κεφάλαια τα οποία είναι τόσο σχετικά με την ΚΕΦΑΛΑΙΟ

16

ανατροφή των παιδιών όσο και με τη διακυβέρνηση. Ο Σοφός δεν μιλά, ενεργεί: Τα λόγια του βρίσκονται σε τέλεια

Άδειασε το μυαλό σου: Αυτό δεν σημαίνει «κατάπνυξε τις σκέ­

αρμονία με τις πράξεις του. Είναι πάντα αυθεντικός.

ψεις σου,» αλλά «κάνε πίσω από αυτές.» Η ενόραση για το Τάο δεν έχει να κάνει με το νου και τις αφηρημένες έννοιές του. Όταν ΚΕΦΑΛΑΙΟ

βγαίνουμε από την αυτοσυνείδηση, μπαίνουμε στο Τάο. Ο Λιν

18

Τσινγκ-χσι είπε, Αρχικά το μυαλό είναι άδειο, και μόνο όταν παραμέ­ νει άδειο, χωρίς να αρπάζει ή να απορρίπτει, μπορεί να ανταποκριθεί προς τα φυσικά πράγματα χωρίς προκατά­ ληψη. Θα πρέπει να είναι σαν φαράγγι ποταμού με έναν κύκνο να πετά πάνω από αυτό· το ποτάμι δεν επιθυμεί να παρακρατήσει τον κύκνο, όμως το πέρασμα του κύκνου αφήνει τη σκιά του στο ποτάμι, χωρίς παράλειψη. Άλλο

παράδειγμα: Ένας καθρέφτης θα αντικατοπτρίζει όλα τα

το μεγάλο Τάο: Ο Τζαϊάτα είπε στον Βασουμπάντου, «Αν δεν έχεις στο μυαλό σου τίποτα να ζητήσεις, η διάθεση αυτή αποκα­ λείται το Τάο.» εμφανίζονται η καλοσύνη και η ευσέβεια: Όταν το Τάο έχει λη­ σμονηθεί, οι άνθρωποι ενεργούν σύμφωνα με τους κανόνες, όχι από την καρδιά. Η καλοσύνη αυτή είναι τόσο αβέβαιη όσο εκεί­ νη του Ιώβ και μπορεί να είναι τόσο αυτάρεσκη όσο του Μικρού Τζακ Χόρνερ(4). Ενώ ένας καλός πατέρας δεν έχει σκοπό να είναι

καλός απλά ενεργεί φυσιολογικά.

πράγματα τέλεια, είτε είναι όμορφα είτε άσχημα· δεν αρ­ νείται ποτέ να δείξει κάτι, ούτε παρακρατεί το αντικείμε­

νο όταν έχει απομακρυνθεί. Το μυαλό θα πρέπει να είναι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ανοιχτό κατά τον ίδιο τρόπο.

Αντηχεί αντι-διανοουμενίστικο; Ακούστε όμως τον Αϊνστάιν:

19

Απαλλάξου από την αγιοσύνη και τη σοφία: Όταν μερικούς αν­

θρώπους τους αποκαλούν άγιους, οι άλλοι άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους αμαρτωλό. Όταν έναν άνθρωπο τον αποκαλούν

108

109

σοφό, οι άλλοι νομίζουν ότι υπάρχει κάτι που χρειάζεται να το

λευθερωμένος από το εξωπραγματικό και την πλάνη. Το

μάθουν. Η Σοφή δεν χρησιμοποιεί τέτοιες κατηγορίες «γι' αυτή

μυαλό του κοινού ανθρώπου είναι το ίδιο με αυτό του

κανένας δεν είναι σοφός ή άγιος» έτσι, κατά την παρουσία της ο

σοφού, γιατί το Αρχικό Μυαλό είναι τέλειο και ολοκλη­

καθένας αισθάνεται σαν στο σπίτι του.

ρωμένο αφ' εαυτού του. Όταν έχεις κάνει αυτή την παρα­ δοχή, σε παρακαλώ μην τη χάνεις.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ20

ναι και όχι:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ο Τσάο-τσου ρώτησε τον Ναν-τσουάν, «Τι είναι το

21

πριν από χρόνο και χώρο: Ο Φίλωνας είπε, «Το σήμερα σημαίνει απεριόριστη και ανεξάντλητη αιωνιότητα. Μήνες και χρόνια και

Τάο;»

Ο Ναν-τσουάν είπε, «Το Τάο είναι το καθημερινό

όλες οι χρονικές περίοδοι είναι ιδέες των ανθρώπων, οι οποίοι μετρούν τα πάντα με αριθμούς αλλά το αληθινό όνομα της αιω­

μυαλό.»

Ο Τσάο-τσου είπε, «Πώς μπορώ να το πλησιάσω;»

νιότητας είναι το Σήμερα.»

Ο Ναν-τσουάν είπε, «Όσο περισσότερο προσπαθείς να το πλησιάσεις, τόσο μακρύτερα θα βρίσκεσαι.» «Αλλά αν δεν πλησιάσω κοντά, πώς μπορώ να το κα­

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

22

ταλάβω;»

Ο Σοφός είπε, «Δεν είναι θέμα τού να καταλαβαίνεις ή να μην καταλαβαίνεις. Το να καταλαβαίνεις είναι αυτα­

Αν θέλεις να είσαι πλήρης, κλπ.: Εκτός και αποδεχτείς τον εαυτό σου, δεν μπορείς να εγκαταλείψεις τους δισταγμούς σου.

πάτη· το να μην καταλαβαίνεις είναι αδιαφορία. Αλλά

Επειδή δεν ξέρει ποιος είναι: Από την άποψη της προσωπικότη­

όταν φτάσεις το απρόσιτο Τάο, είναι σαν το καθαρό διά­

τας, ξέρει πολύ καλά ποιος είναι· αυτό είναι κείνο που του επι­

στημα, απεριόριστο και γαλήνιο.

τρέπει να χρησιμοποιεί την προσωπικότητά του για το καλό της

Πού υπάρχει

χώρος

ανθρωπότητας, αντί να χρησιμοποιείται από αυτή.

σ'αυτό για ναι ή για όχι;»

Αλλά από

την πλευρά του αληθινού εαυτού του, δεν έχει πού να σταθεί και Μόνο εμένα δεν με ενδιαφέρει: Αν συμβαίνει το καλό, καλώς αν συμβαίνει το κακό, καλώς.

δεν υπάρχει εαυτός να τον γνωρίσει. Δεν ξέρει· απλά είναι. Μόνο έχοντας ζήσει σύμφωνα με το Τάο: Αυτό είναι κείνο που

Είμαι σαν τον ηλίθιο: Πρώτα σβήνεις τον πίνακα· μετά μπορείς να γράψεις κάτι καινούργιο.

εννοούσε ο Παύλος της Ταρσούς όταν έλεγε, «Όχι εγώ, αλλά ο Χριστός μέσα μου»(5). Ή, με μια πιο λαφριά διάθεση το μικρό

Είμαι διαφορετικός από τους συνηθισμένους ανθρώπους: Είμαι περισσότερο συνηθισμένος. Όταν είμαι πεινασμένος, τρώω·

παιδί που όταν η μητέρα του ενοχλήθηκε και του είπε «Σταμάτα να φταρνίζεσαι!» απάντησε, «Δεν φταρνίζομαι! Με φταρνίζει!»

όταν είμαι κουρασμένος, κοιμάμαι· αυτό είναι όλο. Ο Πάιτσανγκ είπε, Μετά τη φώτιση

(enlightenment)

παραμένει κάποιος

το ίδιο όπως και πριν από αυτή. Απλά κανείς είναι απε-

110

111

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

23

Ένας καλός περπατητής δεν αφήνει ίχνη ή πατημα­

σιές. Ένας καλός ομιλητής δεν κάνει γλωσσικά ολισθή­

εμπιστεύσου τις φυσικές σου αποκρίσεις: Εμπιστεύσου τη νοημο­

ματα ή λάθη. Ένας καλός υπολογιστής δεν χρειάζεται

σύνη του σώματος.

ράβδους μέτρησης ή τσέτουλα(6). Ένας καλός κλειδαράς δεν χρησιμοποιεί ούτε μάνταλα ούτε κλειδιά, όμως κα­

νείς δεν μπορεί να ανοίξει. Ένας καλός δεσμοφύλακας ΚΕΦΑΛΑΙΟ24

δεν χρησιμοποιεί σχοινιά ή σπάγγο, όμως κανείς δεν μπορεί να λυθεί.

δύναμη πάνω στους άλλους: Ό άλλος είναι ο εαυτός. Όταν το κα­

ταλάβουμε αυτό, είμαστε σε θέση να χρησιμοποιήσουμε τη δύ­

διαθέσιμος σε όλους τους ανθρώπους: Επειδή δεν είναι προ­ σκολλημένος στι δικές του ιδέες.

ναμη σοφά.

θα χαθείς: Σε ηθικές κρίσεις. Το Δέντρο της Γνώσης του Κα­ λού και του Κακού είναι το Δέντρο του Θανάτου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

25

μητέρα του κόσμου: Όπως λέει το κεφάλαιο 51, «Το Τάο γεννά όλες τις υπάρξεις, / τις διατρέφει, τις συντηρεί, / τις φροντίζει, τις ανακουφίζει, τις προστατεύει, / τις παίρνει πίσω στον εαυτό του.» Αυτές είναι οι τέσσερις μεγάλες δυνάμεις: Ανιαρό.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Γνώριζε το αρσενικό,

/

28

αλλά εξοικειώσου με το θυλυκό: Παραμέ­

νοντας στο δεκτικό επιτρέπει στο δημιουργικό να αναδυθεί. Στην πραγματικότητα, το δημιουργικό και το δεκτικό είναι συμπλη­ ρωματικές πλευρές της ίδιας διαδικασίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

26

χωρίς να εγκαταλείπει το σπίτι: Ποτέ δεν χάνει την επαφή της με

ΚΕΦΑΛΑΙΟ29

το ποια πραγματικά είναι. Στο μέσο της χαράς, ή της οργής ή της Θέλεις να βελτιώσεις τον κόσμο: Ο Ραμάνα Μαχάρσι είπε,

θλίψης, παραμένει ατάραχη.

Θέλοντας να μεταρρυθμίσεις τον κόσμο χωρίς να ΚΕΦΑΛΑΙΟ

27

ανακαλύψεις τον πραγματικό σου εαυτό είναι σαν να

προσπαθείς να καλύψεις τον κόσμο με δέρμα για να απο­

Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στο Τάο Τε Τζινγκ. Πρώτη στροφή: Εδώ ήμουν πολύ ελεύθερος, γιατί το κεντρικό σημείο -ειλικρίνεια προς την πραγματικότητα, ανοιχτή καρδιά­ χρειάζεται να γίνει τόσο ξεκάθαρο όσο είναι δυνατό. Το αρχικό

φύγεις τον πόνο από το περπάτημα στις πέτρες και στα

αγκάθια. Είναι πολύ απλότερο να φοράς παπούτσια.

Δεν μπορεί να βελτιωθεί: Αυτό είναι «το μυαλό του Σαββά­ του», όπως στο πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης: όταν ο Θεός, από

κείμενο λέει:

112

113

μια κατάσταση τέλειας αταραξίας, κοιτά τον κόσμο και λέει,

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

34

«Ιδού, είναι πολύ ωραίος»(Ί). Στην πραγματικότητα, αυτό το «δεν

μπορεί να βελτιωθεί» είναι η μεγαλύτερη δυνατή βελτίωση. Κά­

δεν τα δημιουργεί: Είναι περισσότερο σαν τη μητέρα παρά σαν

νε σύγκριση με το κεφάλαιο

35:

τον τεχνίτη, γεννώντας αντί να δημιουργεί. Ενεργεί χωρίς συνει­

σμια αρμονία,

μέσο μεγάλου πόνου,

/ ακόμη και στο

«Αντιλαμβάνεται την παγκό­

/ επειδή

έχει

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

δητό πλάνο ή σκοπό. Ο Θεός δεν λέει, «Ας γίνει φως.» Το φως απλά είναι, και είναι ο Θεός.

βρει την ειρήνη στην καρδιά της.»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

30

35

δεν προσπαθεί να βιάζει τα πράγματα: Αφήνει τα θέματα να λύ­

ειρήνη στην καρδιά της: Είναι επικεντρωμένη στην ειρήνη· έτσι

νονται από μόνα τους.

μπορεί να δώσει ολοκληρωτικά τον εαυτό της στον πόνο. χωρίς γεύση: Το σχόλιο του ζεν Μάστερ Σενγκ Σαν:

εκτός ελέγχου: Έξω από τον έλεγχο του δικού του, μικροσκοπι­ κού, προσωπικού, συνειδητού εαυτού.

Ο Μεγάλος Δρόμος δεν έχει πόρτα. Το καθαρό νερό δεν έχει γεύση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ31

Η γλώσσα δεν έχει κόκκαλα.

Σε πλήρη ακινησία, ένα πέτρινο κορίτσι χορεύει. Η ειρήνη είναι η ανώτατη αξία του: Ειρήνη σημαίνει πληρότητα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

32

Μικρότερο από ηλεκτρόνιο: Ούτε μικρό ούτε μεγάλο. Ούτε εδώ ούτε εκεί. Ούτε παρελθόν ούτε μέλλον ούτε παρόν. Επίσης (μια και το συζητάμε) όλα τα παραπάνω.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

36

Αν θέλεις να περιορίσεις κάτι: Για παράδειγμα, ελαττώματα του χαρακτήρα σου. Όταν καταπιέζονται ή αγνοούνται, συνεχίζουΥ" αλλά όταν τα γνωρίζεις συνειδητά, ατονούν και εξαφανίζονται, σταδιακά. Ή, όπως είπε ο Μπλέικ από μια ελαφρώς διαφορετική σκοπιά, «ο δρόμος της υπερβολής οδηγεί στο παλάτι της σοφίας.»

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

37

αληθινή σοφία: Όταν γνωρίζω τον εαυτό μου, γνωρίζω τους άλ­

λους. Όταν έχω γίνει κυρίαρχος του εαυτού μου, δεν μου χρειά­

Αν ισχυροί άνδρες και γυναίκες / μπορούσαν να επικεντρωθούν σε

ζεται να γίνω κυρίαρχος των άλλων.

αυτό: Μπορούν!

114

115

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

38

Ο Σοφός δεν κάνει τίποτα: Δεν έχει κάποιο στόχο στο μυαλό του,

δεν σκέπτεται ότι αυτός κάνει οτιδήποτε. Απλώς βρίσκεται πα­

μπεριφερθείτε τους με γενναιοφροσύνη και ευσπλαχνία], ώστε να μπορείτε να είστε παιδιά του ουράνιου πατέρα σας: γιατί κά­

νει τo~ ήλιο του να ~νατέλλει για τους καλούς και τους κακούς, και στελνει τη βροχη του προς δικαίους και αδίκους.»(8)

ρών για την κούρσα.

όμως δεν αφήνει τίποτα αγίνωτο: Όχι προσδοκίες. Όχι μεταμέ­

λειες. Όχι κατάλοιπα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

42

Όταν το Τάο έχει χαθεί: Δεν μπορείς ποτέ να χάσεις το Τάο. Αλλά μπορείς να το βρεις. Έτσι ο Σοφός ασχολείται / με το βάθος και όχι με την επιφάνεια:

ΤΟ Τάο γεννά το Ένα: Όταν ονομάζεται το Ένα, δεν είναι πια το Τάο. (Οταν ονομάζεται το Τάο, δεν είναι πια το Τάο.)

Στα βάθη, δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ βάθους και επιφάνειας.

Το Ένα γεννά το Δύο: Ε!

Φρούτα το φθινόπωρο, λουλούδια την άνοιξη. Απολαμβάνει τα

Το Δύο γεννά το Τρία: Πού θα τελειώσει·

λουλούδια, όπως απολαμβάνει και τα φρούτα.

Το Τρία γεννά όλα τα πράγματα: Το ήξερ~! Τώρα ακόμη μια φορά

από την αρχή, με πάθος. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

39

αφήνεται να διαπλαστεί από το Τάο: Όπως ένα κομμάτι μάρμαρο αφήνεται να διαμορφωθεί από το γλύπτη, ώστε να μπορεί να αποκαλυφθεί το άγαλμα μέσα του. Το σφυρί και η σμίλη είναι τα

Όλα τα πράγματα έχουν τα νώτα τους στο θηλυκό, κλπ.: Κυριολε­ κτικά, «Τα δέ~α χιλιάδες πράγματα κουβαλούν [στην πλάτη τους] το γιν (Υιn) και αγκαλιάζουν [μπροστά] το γιανγκ (yang). με τη συγχώνευση της ενέργειας [τσι] (chi) αυτών των δύο επιτυγχάνουν την αρμονία.» ' Τελευταία στροφή: Εδώ έχω αυτοσχεδιάσει. Το κείμενο λέει:

απαραίτητα μέσα. Οχ!

Οι άνθρωποι μισούν να είναι ορφανά, χηρευάμενοι, πειναλέοι. Ωστόσο βασιλιάδες και πρίγκηπες παίρνουν ΚΕΦΑΛΑΙΟ

40

Η ύπαρξη γεννιέται από τη μη-ύπαρξη: «Μη-ύπαρξη» σημαίνει το πέραν των κατηγοριών της ύπαρξης και της μη-ύπαρξης.

αυτά τα ονόματα σαν τίτλους τους. Έτσι πολλές φορές κερδίζεις χάνοντας άλλες φορές χάνεις κερδίζοντας. Ό, τι έχουν διδάξει οι άλλοι, διδάσκω κι εγώ: «Οι βίαιοι

δεν θα πεθάνουν από φυσικό θάνατο.» Αυτό θα το κάνω πατέρα της διδασκαλίας μου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

43

η μεγαλύτερη αγάπη φαίνεται αδιάφορη: Επειδή δεν έχει προτιμή­ σεις. Ένας καλός πατέρας αγαπά όλα τα παιδιά του το ίδιο, άσχε­

ηπιότατο... / σκληρότατο ... :

τα από το αν τελικά γίνουν κλέφτες, ξυλουργοί, η μεσσίες. Όπως

αγάπη και μίσος.

Παραδείγματα: νερό και πέτρα,

είπε ο Ιησούς ο Ναζωραίος, «Αγαπάτε τους εχθρούς σας [π.χ. συ-

116

117

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

44

Φήμη ή ακεραιότητα, κλπ.: Αλλά γιατί θα πρέπει να πιαστεί σε

Η αληθινή κυριαρχία μπορεί να κερδηθεί: Στην πραγματικότη­ τα, δεν μπορεί να κερδηθεί. Η αληθινή κυριαρχία είναι να αφή­ νεις τα πράγματα να παίρνουν το δρόμο τους.

αυτές τις διχοτομήσεις; Άπαξ και έχει υποταχθεί στο Τάο, ο Σο­ φός δέχεται ό,τι του παρουσιαστεί. Αν του παρουσιαστεί φήμη, τη χρησιμοποιεί με ακεραιότητα. Αν του παρουσιαστούν χρήμα­

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

49

τα, τα χρησιμοποιεί σαν καθαρή ενέργεια. Επιτυχία και αποτυχία

είναι το ίδιο άσχετα γι'αυτόν, γιατί η καρδιά του αναπαύεται στο Τάο.

Η Σοφή δεν έχει μυαλό δικό της: Έχει ισχυρή θέληση και ισχυρό χαρακτήρα, αλλά είναι διαπερατή. Και το μυαλό της είναι τόσο

λεπτό που, σε σύγκριση με τις άκαμπτες διαρθρώσεις των σκέ­ ψεων και των επιθυμιών άλλων ανθρώπων, φαίνεται να είναι κα­ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

45

Αληθινή τελειότητα: Ένα ραγισμένο φλυτζάνι του καφέ. Ο θόρυ­ βος της κυκλοφορίας έξω από το παράθυρό σου.

Αληθινή πληρότητα: Προσοχή, για παράδειγμα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

θαρό διάστημα.

Εμπιστεύεται επίσης τους ανθρώπους που δεν είναι αξιόπιστοι: Όπως ο γονιός του οποίου το παιδί έχει παραβιάσει έναν κανόνα. Οπωσδήποτε, όταν ο γονιός είναι αυθεντικός, το παιδί θα είναι επίσης αυθεντικό.

46

Όποιος μπορεί να δει μέσα από τον κάθε φόβο: Αυτό είναι η μόνη πραγματική άμυνα. Ο Πρόεδρος Ρούσβελτ είπε, «Δεν έχουμε να

φοβηθούμε τίποτα εκτός από τον ίδιο το φόβο.» Θα έλεγα, «Ού­

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

50

Υπάρχει ένας αριθμός εδαφίων στο Τάο Τε Τζινγκ όπου λειτουρ­ γεί μια πολύ στενότερη επίγνωση της κατάστασας από ότι στο υπόλοιπο βιβλίο. Τα εδάφια αυτά μπορεί να είναι παρενθέσεις

(αρκετά δείχνουν ένα ενδιαφέρον για την αθανασία, όπως έκανε

τε κι αυτό ακόμη.»

ο τελευταίος, ο μαγικός ταοϊσμός). Ή ίσως ο παλιός ο σύντροφος ΚΕΦΑΛΑΙΟ

47

Όσο περισσότερα γνωρίζεις: Όσο περισσότερα γνωρίζεις χωρίς να γνωρίζεις τον εαυτό σου.

είχε δυσκοιλιότητα τις μέρες που τα έγραφε. Αλλά αφού το έργο μου ήταν να αναδημιουργήσω το κύριο μέρος της σκέψης του Λάου- Τζε, δεν μπορούσα με καθαρή τη συνείδησή μου να τα πε­ ριλάβω σε αυτή την έκδοση. Αντί γι' αυτό, εκείνο που έχω κάνει είναι να αυτοσχεδιάσω στο θέμα του εδαφίου, προσέχοντας πά­ ντα να παραμείνω μέσα στο πνεύμα και τη γλώσσα του κύριου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

48

σώματος του κειμένου. Γι' αυτούς που είναι περίεργοι, σε αυτές εδώ τις σημειώσεις έχω περιλάβει κυριολεκτικές μεταφράσεις. Το κείμενο λέει:

κάθε μέρα εγκαταλείπεται κάτι: Με ευγνωμοσύνη.

118

119

Η είσοδος είναι ζωή· η έξοδος είναι θάνατος. Τρεις

γάλο ταξίδι για να τη δει, τη ρώτησε, «Τι μπορώ να κάνω

στους δέκα είναι συνοδοί της ζωής τρεις στους δέκα εί­

για να ηρεμήσει η καρδιά μου;» Εκείνη είπε,

ναι συνοδοί του θανάτου. Και τρεις στους δέκα κινούνται

πρωί και κάθε βράδυ, και όποτε σου συμβαίνει κάτι, εξα­

«Κάθε

από τη ζωή προς το μέρος του θανάτου. Γιατί γίνεται αυ­

κολούθησε να λες, ''Ευχαριστώ για όλα. Δεν έχω κανένα

τό; Επειδή ζουν τη ζωή πάρα πολύ έντονα. Έχω ακούσει

παράπονο."» Ο άνθρωπος έκανε ό,τι του ειπώθηκε, για

ότι αυτός που ξέρει πώς να διαφυλάξει τη ζωή του δεν

έναν ολόκληρο χρόνο, αλλά η καρδιά του δεν είχε ακόμη

συναντά ούτε ρινόκερο ούτε τίγρη όταν ταξιδεύει στην

ειρηνεύσει. Επέστρεψε στη Σόνο άθυμος. «Εχω επανα­

ξηρά, και δεν τον αγγίζει το σπαθί όταν μπαίνει στη μά­

λάβει την προσευχή σου ξανά και ξανά, αλλά τίποτα στη

χη. Ο ρινόκερος δεν βρίσκει μέρος σε αυτόν να μπήξει το

ζωή μου δεν έχει αλλάξει· είμαι το ίδιο φίλαυτο άτομο

κέρατό του· η τίγρη δεν βρίσκει σημείο σε αυτόν να μπή­

που ήμουν και πριν. Τι θα πρέπει να κάνω τώρα;» Η Σόνο

ξει τα νύχια της ο στρατιώτης δεν βρίσκει μέρος σε αυ­

είπε αμέσως, «Ευχαριστώ για όλα. Δεν έχω κανένα παρά­

τόν να μπήξει το σπαθί του. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί

πονο.» Ακούγοντας τα λόγια αυτά, ο άνθρωπος μπόρεσε

μέσα σε αυτόν δεν υπάρχει μέρος θανάτου.

να ανοίξει τα πνευματικό του μάτι, και γύρισε στο σπίτι του με μεγάλη χαρά.

δεν του έχει απομείνει τίποτα: Το σχόλιο του ζεν Μάστερ Σενγκ Σαν:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Μπαίνοντας με άδεια χέρια,

52

ξαναπέρνα από τα ίχνη των αποκαλύψεων: Από πού έρχεσαι;

βγαίνοντας με άδεια χέρια. Ποιο είναι το αρχικό σου πρόσωπο; Το φεγγάρι λάμπει παντού.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

53

Ο μεγάλος Δρόμος είναι εύκολος: Ο ζεν Μάστερ Σενγκ Τσαν είπε, ΚΕΦΑΛΑΙΟ

51 Ο μεγάλος Δρόμος δεν είναι δύσκολος

τιμά το Τάο αυθόρμητα: Το να τιμάς το Τάο σημαίνει να σέβεσαι

αν δεν προσκολλάσαι στο καλό και στο κακό.

τα πράγματα όπως έχουν. Υπάρχει μια υπέροχη γιαπωνέζικη

Απαλλάξου μόνο από τις προτιμήσεις σου:

ιστορία (προσαρμοσμένη εδώ από το Ένα Λουλούδι Δεν Μιλά

και όλα θα είναι εντελώς ξεκάθαρα.

του Ζενκέι Σιμπαγιάμα Ρόσι) η οποία απεικονίζει αυτή τη στά­ ση:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

54

Εκατόν πενήντα χρόνια πριν ζούσε μια γυναίκα που

την έλεγαν Σόνο, της οποίας την ευλάβεια της καρδιάς

αυθεντικός: Το σημάδι ενός αυθεντικού ατόμου είναι η ειλικρί­

και την αγνότητά της τη σέβονταν σε μεγάλη απόσταση.

νεια. Δεν έχει τίποτα να κρύψει, τίποτα να υπερασπιστεί.

Μια μέρα ένας σύντροφος βουδιστής, έχοντας κάνει με-

120

121

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

55

σαν το νεογέννητο παιδί: Ο Τζουάνγκ-τζε είπε,

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

57

ο κόσμος θα κυβερνηθεί μόνος του: Όπως η φύση ρυθμίζει τον

εαυτό της, χωρίς την ανάγκη των δικών μας φαίνών ιδεών. Το μωρό κλαίει όλη την ημέρα χωρίς να βραχνιάζει ο λαιμός του. Σφύγγει τη γροθιά του όλη την ημέρα χωρίς να του προξενούνται σπασμοί στο χέρι του. Κοιτάζει όλη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

58

την ημέρα χωρίς να εξασθενούν τα μάτια του. Ελεύθερο από όλες τις έγνοιες, χωρίς συνείδηση του εαυτού του,

Δεύτερη στροφή: Εδώ έχω αυτοσχεδιάσει. Το κείμενο λέει:

ενεργεί χωρίς να σκέπτεται, δεν ξέρει γιατί συμβαίνει το

Η ευημερία στηρίζεται στη συμφορά' η συμφο­

καθετί, δεν χρειάζεται να ξέρει.

ρά είναι κρυμμένη στην ευημερία. Ποιος ξέρει τη Τέτοια είναι η δύναμη του Σοφού, κλπ.: Εδώ έχω αυτοσχεδιάσει.

γραμμή που τις διαχωρίζει; Το φυσιολογικό γίνεται

Το κείμενο λέει:

το διεστραμμένο, το καλό γίνεται το τερατώδες. Για πολύ καιρό οι άνθρωποι έχουν περιέλθει σε σύγχυ­

Το να γνωρίζεις την αρμονία σημαίνει να γνωρίζεις

ση γύρω από αυτό.

το αιώνιο' το να γνωρίζεις το αιώνιο σημαίνει να έχεις

διορατικότητα. Το να μεταλλάζεις τη ζωή είναι δυσοίω­ νο' το να ελέγχεις το τσι

(chi)

με το μυαλό είναι επιθετι­

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

59

κότητα. Όταν είναι πάρα πολύ επιθετικά, τα πράγματα

φθείρονται. Αυτό είναι μη-Τάο. Το μη-Τάο τελειώνει σύ­

Εδώ έχω αυτοσχεδιάσει. Το κείμενο λέει:

ντομα.

Στη διακυβέρνηση ανθρώπων και στην υπηρεσία προς τα ουράνια, τίποτα δεν είναι καλύτερο από τη με­ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

56

τριοπάθεια. Μόνο εκείνος που είναι μετριοπαθής μπορεί να προετοιμαστεί. Αυτός που προετοιμάζεται συσσωρεύ­

Εκείνοι που ξέρουν δεν μιλούν: Δεν μιλούν για να μιλούν, ή για

ει ένα απόθεμα «τε» [αρετή ή δύναμη' το Τάο καθώς πλη­

να αποδείξουν κάτι, ή για επίδειξη. Μιλούν μόνο όταν πρέπει

ροφορεί το καθετί και ενεργεί στον κόσμο]. Αυτός που

(και αν αισθάνονται ότι πρέπει να μιλήσουν).

συγκεντρώνει ένα απόθεμα «τε» υπερνικά όλα τα εμπό­

Εκείνοι που μιλούν δεν ξέρουν: Αυτή είναι άγνοια, όχι η ειλι­ κρίνεια τού να μη γνωρίζεις.

δια. Αυτός που υπερνικά όλα τα εμπόδια δεν έχει όρια. Αυτός που δεν έχει όρια μπορεί να κατέχει μια χώρα. Αυ­ τός που κατέχει τη μητέρα μιας χώρας μπορεί να την κρα­

τήσει για πολύ καιρό. Αυτό λέγεται να έχεις βαθιές ρίζες και δυνατό κορμό, μακρά ζωή και διαρκή οραματισμό.

122

123

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

60

κανείς δεν μπορεί να το πραγματώσει. Επειδή δεν υπάρχει «αυτό.»

βγες έξω από το δρόμο του: Θα είναι σαν ένα σπαθί που κόβει τον

αέρα. Καμία βλάβη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

61

Αντί γι' αυτό/ προσφέρσου να τον διδάξει ς για το Τάο: Ακόμη καλύτερα, μην προσφέρεσαι. Ο Σοφός απλά ανταποκρίνεται στις

περιστάσεις με τον κατάλληλο τρόπο. Αν ο πρόεδρος ή ο πάπας ή ένας φρουρός των συνόρων έχει κάποια ερώτηση, θα απαντή­ σει με χαρά. Αλλιώς, κοιτάζει τη δουλειά του και αφήνει τα πά­ ντα στο Τάο.

Εδώ έχω αυτοσχεδιάσει. Το κείμενο λέει: Μια μεγάλη χώρα είναι σαν το κατώτερο μέρος ενός

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

63

ποταμού. Είναι το σημείο επαφής του κόσμου, το θηλυκό του κόσμου. Το θηλυκό, με την ηρεμία, κατακτά το αρσε­

Όταν αντιμετωπίζει κάποια δυσκολία: Μια δυσκολία είναι σαν

νικό. Με τη γαλήνη παίρνει την κατώτερη θέση. Έτσι μια

ένα γράμμα με τη διεύθυνσή της επάνω.

μεγάλη χώρα τοποθετώντας τον εαυτό της σε κατώτερη θέση μπορεί να κατακτήσει μια μικρή χώρα. Μια μικρή χώρα με το να βρίσκεται σε κατώτερη θέση μπορεί να

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

64

κατακτήσει μια μεγάλη χώρα. Έτσι η μία κατακτά τοπο­

θετώντας τον εαυτό της χαμηλότερα, η άλλη κατακτά με το να βρίσκεται φυσιολογικά χαμηλότερα. Μια μεγάλη

χώρα δεν θέλει τίποτα περισσότερο από το να συγκε­ ντρώνει ανθρώπους και να τους διατρέφει. Μια μικρή χώρα δεν θέλει τίποτα περισσότερο από το να εισέρχεται και να υπηρετεί τους ανθρώπους. Αφού και οι δύο απο­

κτούν αυτό που θέλουν, η μεγάλη χώρα θα πρέπει να παίρνει την κατώτερη θέση.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

62

Το Τάο είναι το κέντρο του κόσμου: Το κέντρο είναι παντού. ο θησαυρός του καλού ανθρώπου: Είναι σαν το μαγικό πουγκί:

μπορεί να ξοδεύει ελεύθερα, και πάντα υπάρχουν κι άλλα. το καταφύγιο του κακού ανθρώπου: Δεν τον κρίνει. Έτσι μπο­

ρεί να βγει έξω από την ιδέα του για τον εαυτό του. Πάντα υπάρ­

Δεν ενδιαφέρεται παρά μόνο για το Τάο: Το οποίο δεν σημαίνει ότι δεν αγαπά τη γυναίκα του, τα παιδιά του, τους φίλους του, τη χώρα του, τον πλανήτη. Αλλά τα βλέπει από την κατάλληλη σκο­ πιά: την αιωνιότητα. Και αφού αυτός και η γυναίκα του αγαπούν το Τάο περισσότερο από ό,τι αγαπιούνται μεταξύ τους, ο γάμος τους ακτινοβολεί αγάπη. Αυτή είναι η σημασία της Βιβλικής φράσης «Θα αγαπάς τον Άρρητο τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά, και με όλη σου την ψυχή, και με όλη σου τη δύναμη.»(9)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

τους δίδασκαν ευγενικά να μην γνωρίζουν: Οι αρχαίοι Σοφοί δί­ δασκαν την υπέρτατη αξία Του Μυαλού που Δεν Γνωρίζει, το οποίο είναι παντοτεινά φρέσκο, ανοιχτό, και γόνιμο σε δυνατό­ τητες. (Ενα άλλο όνομα γι' αυτό είναι Μυαλό Αρχάριου.)

χει μια ακόμη ευκαιρία.

124

65

125

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

66

τής δεν είναι ανταγωνιστικός. Ο επιδέξιος εργοδότης το­

Η Σοφή είναι πάνω από τους ανθρώπους: Όχι ότι αισθάνεται ανώτερη, αλλά ότι, κοιτάζοντας από υψηλότερη σκοπιά, μπορεί

να δει περισσότερα.

Όλος ο κόσμος είναι ευγνώμων προς αυτήν: Ακόμη κι εκείνοι που νομίζουν ότι είναι αγνώμονες.

κανείς δεν μπορεί να ανταγωνιστεί με αυτήν:

όλους ίσους της.

Τους βλέπει

ποθετεί τον εαυτό του κάτω από τους άλλους. Αυτό ονο­ μάζεται το «τε» του μη ανταγωνισμού. Αυτό αποκαλεί­ ται η δύναμη να χρησιμοποιείς τις ικανότητες των αν­

θρώπων. Αυτό ονομάζεται συμμόρφωση με τα ουράνια. Από τα παλιά τα χρόνια ήταν ο καλύτερος τρόπος. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

69

Το να υποτιμάς τον εχθρό σου: Ακόμη και να τον σκέπτεσαι ως

εχθρό είναι επικίνδυνο. Αν χρειάζεσαι μια λέξη, χρησιμοποίησε ΚΕΦΑΛΑΙΟ

67

το «αντίπαλος.» Μακάρι ο καλύτερος (όπως λέγεται) να νικήσει.

Δεύτερη στροφή: Εδώ έχω αυτοσχεδιάσει. Το κείμενο λέει: Έχω τρεις θησαυρούς τους οποίους διαφυλάσσω και τους οποίους θεωρώ πολύτιμους. Ο πρώτος είναι η ευ­

σπλαχνία, ο δεύτερος είναι η λιτότητα, ο τρίτος είναι το να τολμώ να μην είμαι πρώτη στον κόσμο. Όποιος είναι σπλαχνικός μπορεί να είναι γενναίος. Όποιος είναι λιτός μπορεί να είναι γενναιόδωρος. Όποιος τολμά να μην εί­ ναι πρώτος στον κόσμο μπορεί να γίνει ο ηγέτης του κό­ σμου. Αλλά το να είσαι γενναίος χωρίς συμπόνια, γεν­ ναιόδωρος χωρίς λιτότητα, επιφανής χωρίς ταπεινότητα: αυτό είναι θανάσιμο. Όποιος δείχνει ευσπλαχνία στη μά­ χη θα είναι νικητής. Όποιος δείχνει συμπόνια κατά την άμυνα θα παραμένει ακλόνητος. Τα ουράνια βοηθούν και προστατεύουν εκείνους που είναι σπλαχνικοί. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

68

Εδώ έχω αυτοσχεδιάσει. ΤΟ κείμενο λέει: Ο επιδέξιος αξιωματικός δεν είναι φιλοπόλεμος. Ο

επιδέξιος μαχητής δεν είναι βίαιος, Ο επιδέξιος κατακτη-

126

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

70

εύκολο να μπουν σε εφαρμογή: Τα χόρτα και τα δέντρα δεν έχουν πρόβλημα με αυτό· τα ζώα είναι τέλειοι θιασώτες.

κοίταξε μέσα στην καρδιά σου: Και εξακολούθησε να κοιτάζεις. Εξακολούθησε να αφουγκράζεσαι, επίσης, μέχρις ότου οι εικό­ νες και οι ήχοι εξαφανιστούν από μόνα τους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

71

Πρώτα κατάλαβε ότι είσαι άρρωστος: Ο Νοβάλις είπε, «ηταν ονει­ ρευόμαστε ότι ονειρευόμαστε, είμαστε έτοιμοι να ξυπνήσουμε.»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

72

Έτσι ο Σοφός κάνει πίσω: Δεν συμπεριφέρεται σαν γκουρού ή μεσσίας, επειδή δεν θέλει οι άνθρωποι να εξαρτώνται από αυτόν, κι έτσι να είναι πνευματικά ανώριμοι. ηταν οι άνθρωποι αρχί­

ζουν να του φέρονται σαν να ήταν άγιος, τους κόβει τη λατρεία

127

1 τους από το μπουμπούκι και τους κατευθύνει προς τον δικό τους

συμφορά και αντίστροφα. Ποιος μπορεί να πει πώς θα

εσωτερικό μεσσία.

μετασχηματιστούν τα γεγονότα;

οι άνθρωποι να μη χρειάζεται να μάθουν τίποτα: Το μόνο που χρειάζεται είναι να ξεμάθουν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ73

75

άφησέ τους ήσυχους: Πρόσφερέ τους το δώρο τού να μην εξαρ­ τώνται από σένα.

Το Τάο βρίσκεται πάντα σε ηρεμία. Σε ηρεμία με τον εαυτό της, η Σοφή κάνει όλους τους άλλους να ηρεμούν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

74

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

76

θιασώτης της ζωής: Όσο λιγότερο δύσκαμπτος, τόσο πιο έτοιμος για τη ζωή ή το θάνατο.

Προσπαθώντας να ελέγξεις το μέλλον: Νομίζοντας ότι ξέρεις τι είναι καλό ή κακό, τι είναι επωφελές και τι βλαβερό. Ο Χουέ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

77

Ναν Τζε λέει μια ιστορία γι' αυτό: και δεν νομίζει ότι είναι καλύτερη: Απλά είναι περισσότερο διά­ φανη.

Το άλογο ενός φτωχού αγρότη έφυγε μακριά προς τη χώρα των βαρβάρων. Όλοι οι γείτονες τον συλλυπήθη­ καν, αλλά ο πατέρας του είπε, «Πώς ξέρετε ότι αυτό δεν

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

78

είναι καλή τύχη;» Μετά από μερικούς μήνες το άλογο επέστρεψε μαζί με ένα βαρβαρικό άλογο εξαιρετικής ρά­

αποτελεί τη μεγαλύτερη βοήθεια των ανθρώπων: Η μεγαλύτερη

τσας. Όλοι οι γείτονες τον συγχάρηκαν, αλλά ο πατέρας

βοήθεια είναι το να εμπιστεύεται τους ανθρώπους με όλη του την

του είπε, «Πώς ξέρετε ότι αυτό δεν είναι συμφορά;» Τα

καρδιά στο να λύνουν τα δικά τους προβλήματα. Ένας αληθινός

δύο άλογα τεκνοποίησαν και η οικογένεια πλουτίστηκε

φιλάνθρωπος, όπως ένας καλός γονιός, φέρνει τους ανθρώπους

με εκλεκτά άλογα. Ο γιός του αγρότη διέθετε πολύ από

στο σημείο όπου μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους.

το χρόνο του ιππεύοντάς τα. Μια μέρα έπεσε κι έσπασε

το κόκκαλο του μηρού του. Όλοι οι γείτονες τον συλλυ­

Τα αληθινά λόγια φαίνονται παράδοξα: Μόνο όταν το μυαλό εί­ ναι γεμάτο από αναλήθειες.

πήθηκαν, αλλά ο πατέρας του είπε, «Πώς ξέρετε ότι αυτό δεν είναι καλή τύχη;» Πέρασε ακόμη ένας χρόνος κι οι βάρβαροι εισέβαλαν στα σύνορα. Όλοι οι σωματικά υγι­ είς νέοι στρατολογήθηκαν, και τα εννέα δέκατα αυτών

πέθαναν στον πόλεμο. Έτσι η καλή τύχη μπορεί να είναι

128

129

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

79

Γλωσσάριο ελληνικής μετάφρασης

Αν κατηγορείς κάποιον άλλον: Ο Κομφούκιος είπε, Στον τοξότη υπάρχει μια ομοιότητα με το ώριμο άτο­

μο. Όταν δεν πετυχαίνει το στόχο, γυρίζει και αναζητά τους λόγους της αποτυχίας του στον εαυτό του.

(1) Iroquois,

Φυλή Ινδιάνων της Αμερικής

(2) Μάστερ, Σοφός/Σοφή

(ή Δάσκαλος/Δασκάλα)

~3) Unna~able, αυτό στο οποίο δεν μπορεί να δοθεί όνομα, (ή ΚΕΦΑΛΑΙΟ

80

χωρίς να έχουν πάει ποτέ τους να τη δουν: Όχι ότι τους λείπει η σχετική περιέργεια. Αλλά έχουν τις προτεραιότητές τους σωστές.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

81

Ο Σοφός δέν έχει υλικά αγαθά: Αυτή η μη-περιουσία μπορεί να περιλαμβάνει σπίτι, αυτοκίνητο, υπολογιστή, ένα δωμάτιο γεμά­ το βιβλία, και μια ηλεκτρική οδοντόβουρτσα.

Όσο περισσότερα κάνει για τους άλλους, / τόσο ευwχέστερος είναι: Επειδή το κάνει για τον εαυτό του.

Όσο περισσότερα δίνει στους άλλους, / τόσο πλουσιότερος είναι: Όσο λιγότερο προσηλώνεται στον εαυτό του τόσο περισσότερο μπορεί να δοθεί στους άλλους. Όταν μπορεί να προσφέρει τον εαυτό του ολοκληρωτικά, ο πλούτος του είναι άπειρος.

Άρρητο). Άρρητος, αυτός που δεν μπορεί να ειπωθεί, που είναι αδύνατον να τον εκφράσει ή να τον περιγράψει κάποιος.

(4) Μικρός κλέφτης, αχρείος, από γνωστό αγγλικό ποίημα για μι­ κράπαιδιά.

(5)

«Ου ζω εγώ, ζει δε εν εμοί Χριστός» (Γαλάτας Β-20)

(6)

Τσέτουλα (βενετ.

cetola),

μικρό ξύλο στο οποίο σημειώνο­

νταν με εγκοπές, οι επί πιστώσει αγορές τροφίμων.

(7) (8)

«Και είδεν ο Θεός ότι καλόν.» «(Εγώ δε λέγω υμίν), αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε

τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς και

~ρoσεύ~εσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς, οπως γενησθε υιοί του πατρός υμών του εν ουρανοίς, ότι τον

ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίου ς και αδίκους.» (Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο,

(9)

5,44-45).

«Και αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας

σου και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της ισχύος σου.» (Κα­ τά Μάρκον Ευαγγέλιο,

12,30).

«Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου

και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της ισχύος σου και εξ όλης της διανοίας σου, (και τον πλησίον σου ως σεαυτόν.» (Κα­ τά Λουκάν Ευαγγέλιο,

130

lo, 27)