نگاهي به سپهري و شعر او

‫در ﺷﺒﯽ ﺗﺎرﻳﮏ‬ ‫ﮐﻪ ﺻﺪاﻳﯽ ﺏﺎ ﺻﺪاﻳﯽ در ﻧﻤﯽ ﺁﻡﻴﺨﺖ‬ ‫و ﮐﺴﯽ ﮐﺲ را ﻧﻤﯽ دﻳﺪ از رﻩ ﻧﺰدﻳﮏ‬ ‫ﻳﮏ ﻧﻔﺮ از ﺻﺨﺮﻩ هﺎﯼ ﮐﻮﻩ ﺏﺎﻻ رﻓﺖ‬ ‫و ﺏﻪ ﻧﺎﺥﻨﻬﺎﯼ ﺥﻮن ﺁﻟﻮد‬ ‫روﯼ ﺱﻨﮕﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﻘﺸﯽ را و از ﺁن ﭘﺲ ﻧﺪﻳﺪش هﻴﭻ ﮐﺲ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺷﺴﺘﻪ ﺏﺎران رﻧﮓ ﺥﻮﻧﯽ را ‪...‬‬ ‫ﺏﻬﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺱﺎﻟﮕﺮد ﺗﻮﻟﺪ ﺱﻬﺮاب ﺱﭙﻬﺮﯼ اﺱﺖ ‪.‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ اﻳﺮاد ﺏﻪ ﺱﻬﺮاب وارد اﺱﺖ ﮐﻪ ﺷﻌﺮ او ﺷﻌﺮﯼ ﺣﻤﺎﺱﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬و اﻧﺘﻈﺎر ﻡﯽ‬ ‫رﻓﺖ او ﺏﻪ روﻳﺪادهﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎع ﺥﻮﻳﺶ ﺣﺴﺎس ﺏﺎﺷﺪ و واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در دورﻩ ﺣﺴﺎس و ﭘﺮ ﺗﻼﻃﻢ ﻡﻠﯽ ﺷﺪن ﻧﻔﺖ و ﭘﺲ از ان ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ٢٨‬ﻡﺮداد‬ ‫ﺏﺴﻴﺎرﯼ ﮐﺘﺎﺏﻬﺎﻳﺶ را ﻡﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ و اﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻡﯽ رﻓﺘﻪ ﮐﻪ او اﺟﺘﻤﺎع ﺥﻮد و روﻳﺪاد هﺎﯼ ان را در ﺱﺮودﻩ هﺎﻳﺶ ﺏﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺏﻴﺎورد )ﻡﺎﻧﻨﺪ (‪ .‬ﺏﺎ‬ ‫اﻳﻦ وﺟﻮد ﺏﮕﻮﻧﻪ اﯼ ﺷﻌﺮ ﺱﺮودﻩ ﮐﻪ ﻡﯽ ﺗﻮان وﯼ را ﺻﺎﺣﺐ ﺱﺒﮑﯽ ﺥﺎص ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺱﺎل ﺷﻤﺎر زﻧﺪﮔﯽ ﺱﻬﺮاب ﺱﭙﻬﺮﯼ اﻳﻦ اﺱﺖ ‪:‬‬ ‫‪ ١۵‬ﻡﻬﺮﻡﺎﻩ ‪ ١٣٠٧‬در ﮐﺎﺷﺎن ﺏﻪ دﻧﻴﺎ ﺁﻡﺪ ‪.‬‬ ‫ﺱﻔﺮ ﺏﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺱﺎل ‪١٣۵٨‬ﺏﺮاﯼ درﻡﺎن ﺱﺮﻃﺎن ﺥﻮن و ﺏﺎزﮔﺸﺖ ﺏﻪ اﻳﺮان در اﺱﻔﻨﺪ هﻤﺎن ﺱﺎل و ﺱﺮاﻧﺠﺎم ﺷﺐ اول اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ ١٣۵٩‬ﻡﺮگ در‬ ‫ﺏﻴﻤﺎرﺱﺘﺎن ﭘﺎرس ﺗﻬﺮان و روز ﺏﻌﺪ دﻓﻦ در ﺻﺤﻦ اﻡﺎﻡﺰادﻩ ﺱﻠﻄﺎن ﻋﻠﯽ در دهﮑﺪﻩ ﻡﺸﻬﺪ اردهﺎل ﮐﺎﺷﺎن‪.‬اﻳﻦ ﻃﻮل زﻧﺪﮔﯽ اوﺱﺖ اﻡﺎ ﻋﺮض ﺁن‪:‬‬ ‫زﺏﺎن ﺱﭙﻬﺮﯼ زﺏﺎﻧﯽ اﺱﺖ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ و ﺥﺎص ﺥﻮد او ‪ .‬ﺱﭙﻬﺮﯼ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را از درﻳﭽﻪ ﺷﻌﺮ و هﻨﺮ ﻡﯽ ﺏﻴﻨﺪ و ﺗﻤﺎم اﺷﻴﺎ ﺏﺮاﯼ او روح و ﺟﺎن دارﻧﺪ ‪،‬ﺏﺮاﯼ‬ ‫ﺱﭙﻬﺮﯼ ﺗﻤﺎم ذرات ﻋﺎﻟﻢ ﻡﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ داراﯼ ﻡﻌﻨﻮﻳﺖ ‪ ،‬روح ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻪ و اﺣﺴﺎس ﺏﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﺛﺎر او ﺏﻴﺸﺘﺮ ﻡﺘﺎﺛﺮ از ﻡﮑﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ) ﺷﺎﺥﻪ ﻡﮑﺘﺐ ﻡﺸﺎﻳﺦ ﺥﺮاﺱﺎن ( ﮐﻪ ﻡﺘﮑﯽ ﺏﺮ ﻋﺸﻖ ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ و ﺷﺎدﯼ اﺱﺖ ﻡﻴﺒﺎﺷﺪ و ﺏﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻡﮑﺘﺐ‬ ‫ﺥﺮاﺱﺎن در ﻋﺮﻓﺎن ﺁﻡﻴﺰﻩ اﯼ از اﻓﮑﺎر ﺏﻮ داﻳﯽ و ﭼﻴﻨﯽ و ﺁﻳﻴﻦ هﺎﯼ ﮐﻬﻦ اﻳﺮاﻧﯽ و اﺱﻼم اﺱﺖ ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺁﺛﺎر اﺻﻠﯽ ﺱﻬﺮاب ﺱﭙﻬﺮﯼ ﻳﻌﻨﯽ " ﺻﺪاﯼ ﭘﺎﯼ ﺁب ‪،‬‬ ‫ﻡﺴﺎﻓﺮ و ﺣﺠﻢ ﺱﺒﺰ " ﺏﻪ ﺥﻮﺏﯽ اﻳﻦ ﻧﺰدﻳﮑﯽ را ﻡﯽ ﺗﻮان دﻳﺪ‪.‬‬ ‫در ﻡﻨﻈﻮﻡﻪ ﺻﺪاﯼ ﭘﺎﯼ ﺁب اﻳﻦ ﺻﺪاﯼ ﺥﻮد ﺱﻬﺮاب اﺱﺖ و او در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺥﻮدش را وﺻﻒ ﻡﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬در ﺱﺮودﻩ هﺎﯼ ﺱﻬﺮاب ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮﯼ او را از ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫ﺷﺮق )ﻡﮑﺘﺐ ﺥﺮاﺱﺎن ( و ﻓﻠﺴﻔﻪ هﻨﺪ ﻡﯽ ﺗﻮان دﻳﺪ‪.‬ﺱﭙﻬﺮﯼ ﭘﻴﺮو اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ اﺷﻴﺎ و وﻗﺎﻳﻊ را ﺏﺎﻳﺪ ﺏﺪون ﭘﻴﺶ داورﯼ و رﺱﻮﺏﺎت ذهﻨﯽ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮد ‪،‬‬ ‫ﭼﺸﻤﻬﺎ را ﺏﺎﻳﺪ ﺷﺴﺖ و ﺟﻮر دﻳﮕﺮ ﺏﺎﻳﺪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮد و اﮔﺮ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﻢ زﻳﺒﺎﻳﯽ اﺷﻴﺎ را ﻡﻴﺒﻴﻨﻴﻢ و ﺣﺰن و اﻧﺪوهﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ اﺏﺪ ﺗﮑﺮار ﻡﯽ ﺷﻮد اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻡﻴﺎن ﻡﺎ و ﺁﻧﭽﻪ ﻡﯽ ﺏﻴﻨﻴﻢ ﭘﻴﺶ داورﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﻡﺎ ﻗﺮار دارد ‪.‬‬ ‫ﭼﺸﻤﻬﺎ را ﺏﺎﻳﺪ ﺷﺴﺖ‬ ‫ﺟﻮر دﻳﮕﺮ ﺏﺎﻳﺪ دﻳﺪ‬ ‫ﺏﺴﻴﺎرﯼ ‪ ،‬ﺱﺮودﻩ هﺎﯼ ﺱﻬﺮاب ﺱﭙﻬﺮﯼ را رﻡﺰﺁﻟﻮد ) ﺱﻤﺒﻠﻴﮏ ( ﻡﻴﺪاﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﺱﭙﻬﺮﯼ دوﺱﺖ را ﺏﺮاﯼ ﻓﺮوغ ﻓﺮﺥﺰاد ﺱﺮودﻩ اﺱﺖ ‪.‬‬ ‫دوﺳﺖ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﻮد‬ ‫و از اهﺎﻟﻲ اﻣﺮوز ﺑﻮد‬ ‫و ﺑﺎﺗﻤﺎم اﻓﻖ هﺎي ﺑﺎز ﻧﺴﺒﺖ داﺷﺖ‬ ‫و ﻟﺤﻦ ﺁب و زﻣﻴﻦ را ﭼﻪ ﺧﻮب ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪ‬ ‫ﺻﺪاش ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺣﺰن ﭘﺮﻳﺸﺎن واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻮد‬ ‫و ﭘﻠﮏ هﺎش ﻣﺴﻴﺮ ﻧﺒﺾ ﻋﻨﺎﺻﺮ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن داد‬ ‫و دﺳﺖ هﺎش‬ ‫هﻮاي ﺻﺎف ﺳﺨﺎوت را‬ ‫ورق زد‬ ‫و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ را‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺎ ﮐﻮﭼﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻠﻮت ﺧﻮد ﺑﻮد‬ ‫و ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ اﻧﺤﻨﺎي وﻗﺖ ﺧﻮدش را‬ ‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﺮد‬ ‫و او ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺑﺎران ﭘﺮ از ﻃﺮاوت ﺗﮑﺮار ﺑﻮد‬ ‫و او ﺑﻪ ﺳﺒﮏ درﺧﺖ‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻋﺎﻓﻴﺖ ﻧﻮر ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲ ﺷﺪ‬ ‫هﻤﻴﺸﻪ ﮐﻮدﮐﻲ ﺑﺎد را ﺻﺪا ﻣﻲ ﮐﺮد‬ ‫هﻤﻴﺸﻪ رﺷﺘﻪ ﺻﺤﺒﺖ را‬ ‫ﺑﻪ ﭼﻔﺖ ﺁب ﮔﺮﻩ ﻣﻲ زد‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻳﮏ ﺷﺐ‬ ‫ﺳﺠﻮد ﺳﺒﺰ ﻣﺤﺒﺖ را‬ ‫ﭼﻨﺎن ﺻﺮﻳﺢ ادا ﮐﺮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺳﻄﺢ ﺧﮏ دﺳﺖ ﮐﺸﻴﺪﻳﻢ‬ ‫و ﻣﺜﻞ ﻳﮏ ﻟﻬﺠﻪ ﻳﮏ ﺳﻄﻞ ﺁب ﺗﺎزﻩ ﺷﺪﻳﻢ‬ ‫و ﺑﺎرهﺎ دﻳﺪﻳﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻗﺪر ﺳﺒﺪ‬ ‫ﺑﺮاي ﭼﻴﺪن ﻳﮏ ﺧﻮﺷﻪ ي ﺑﺸﺎرت رﻓﺖ‬ ‫وﻟﻲ ﻧﺸﺪ‬ ‫ﮐﻪ روﺑﺮوي وﺿﻮح ﮐﺒﻮﺗﺮان ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‬

‫و رﻓﺖ ﺗﺎ ﻟﺐ هﻴﭻ‬ ‫و ﭘﺸﺖ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻧﻮرهﺎ دراز ﮐﺸﻴﺪ‬ ‫و هﻴﭻ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﺮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﺎن ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﺗﻠﻔﻆ درهﺎ‬ ‫راي ﺧﻮردن ﻳﮏ ﺳﻴﺐ‬ ‫ﭼﻪ ﻗﺪر ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‬ ‫ﺷﻌﺮ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺱﭙﻬﺮﯼ ﺏﻪ واﺱﻄﻪ رﻡﺰ و رازﯼ ﮐﻪ در ﺁن اﺱﺖ ﻳﮑﯽ از ﻡﺸﻬﻮر ﺗﺮﻳﻦ ﺱﺮودﻩ هﺎﯼ اوﺱﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺱﺮودﻩ ﻡﻔﻬﻮم دوﺱﺖ هﻤﺎن ﺥﺪاوﻧﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ‬ ‫در اﺷﻌﺎر ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺁﻡﺪﻩ اﺱﺖ ‪،‬ﻧﺸﺎﻧﯽ هﻢ ﻧﺸﺎﻧﯽ هﻤﻴﻦ دوﺱﺖ اﺱﺖ ‪.‬دﮐﺘﺮ ﺷﻤﻴﺴﺎ در ﺏﺎرﻩ ﺷﻌﺮ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻡﻌﺘﻘﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺱﺮودﻩ اﺷﺎرﻩ ﺏﻪ ﻡﻨﺎزل هﻔﺘﮕﺎﻧﻪ )‬ ‫ﻃﻠﺐ ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ‪،‬ﻡﻌﺮﻓﺖ ‪ ،‬اﺱﺘﻐﻨﺎ ‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ‪ ،‬ﺣﻴﺮت ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﻏﻨﺎ ( در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮاﻧﯽ دارد ﮐﻪ ﺏﻌﺪ از ﻃﯽ اﻳﻦ ﻡﺮاﺣﻞ ﻡﻴﺘﻮان ﺏﻪ ﺷﻨﺎﺥﺖ رﺱﻴﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﻌﺮ‬ ‫ﺱﭙﻬﺮﯼ هﻢ درﺥﺖ ﺱﭙﻴﺪار ‪ ،‬ﮐﻮﭼﻪ ﺏﺎغ ‪ ،‬ﮔﻞ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ‪ ،‬ﻓﻮارﻩ اﺱﺎﻃﻴﺮ و ﺗﺮس ﺷﻔﺎف ‪ ،‬ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﺱﻴﺎل ﻓﻀﺎ ‪ ،‬ﮐﻮدﮎ روﯼ ﮐﺎج ‪ ،‬و ﻻﻧﻪ ﻧﻮر را ﺷﺎﻳﺪ ﺏﺘﻮان ﺏﺎ‬ ‫ﻡﺮاﺣﻞ هﻔﺘﮕﺎﻧﻪ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﻡﻌﺎدل ﺱﺎزﯼ ﮐﺮد‪.‬در ﺱﭙﻴﺪﻩ دﻡﯽ ﺱﻮارﯼ از رهﮕﺬرﯼ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺥﺎﻧﻪ دوﺱﺖ را ﻡﯽ ﮔﻴﺮد و رهﮕﺬر ﺏﻪ او ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺏﺎﻏﯽ را ﻡﯽ دهﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﺏﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺏﺮﺱﺪ ﻡﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎﻧﯽ دوﺱﺖ را از او ﺏﭙﺮﺱﺪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺱﻔﺮ از ﺥﻮد ﺏﻪ ﺥﻮد را ﻡﻄﺮح ﻡﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺏﺎﻳﺪ ﺏﻪ ﻓﻄﺮت و درون ﺥﻮد ) ﮐﻮدﮎ ( رﺟﻮع‬ ‫ﮐﺮد‪.......‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دوﺳﺖ ﮐﺠﺎﺳﺖ ؟ در ﻓﻠﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺳﻮار‬ ‫ﺁﺳﻤﺎن ﻣﮑﺜﻲ ﮐﺮد‬ ‫رهﮕﺬر ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻮري ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺐ داﺷﺖ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﮑﻲ ﺷﻦ هﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪ‬ ‫و ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﻧﺸﺎن داد ﺳﭙﻴﺪاري و ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻪ درﺧﺖ‬ ‫ﮐﻮﭼﻪ ﺑﺎﻏﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﻮاب ﺧﺪا ﺳﺒﺰﺗﺮ اﺳﺖ‬ ‫و در ﺁن ﻋﺸﻖ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ي ﭘﺮهﺎي ﺻﺪاﻗﺖ ﺁﺑﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻲ روي ﺗﺎ ﺗﻪ ﺁن ﮐﻮﭼﻪ ﮐﻪ از ﭘﺸﺖ ﺑﻠﻮغ ﺳﺮ ﺑﺪر ﻣﻲ ﺁرد‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮔﻞ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﭘﻴﭽﻲ‬ ‫دو ﻗﺪم ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻞ‬ ‫ﭘﺎي ﻓﻮارﻩ ﺟﺎوﻳﺪ اﺳﺎﻃﻴﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻲ‬ ‫و ﺗﺮا ﺗﺮﺳﻲ ﺷﻔﺎف ﻓﺮا ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‬ ‫در ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎل ﻓﻀﺎ ﺧﺶ ﺧﺸﻲ ﻣﻲ ﺷﻨﻮي‬ ‫ﮐﻮدﮐﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ‬ ‫رﻓﺘﻪ از ﮐﺎج ﺑﻠﻨﺪي ﺑﺎﻻ ﺟﻮﺟﻪ ﺑﺮدارد از ﻻﻧﻪ ﻧﻮر‬ ‫و از او ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ دوﺳﺖ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟‬

‫ﺱﭙﻬﺮﯼ ﺷﻌﺮ هﺎﯼ زﻳﺒﺎﯼ زﻳﺎدﯼ دارد اﻡﺎ اﮔﺮ ﻡﻦ ﺏﺨﻮاهﻢ ﻳﮑﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻢ ﺱﺮودﻩ ﻧﻘﺶ را از ﻡﺠﻤﻮﻋﻪ ﻡﺮگ رﻧﮓ را ﺏﺮ ﻡﯽ ﮔﺰﻳﻨﻢ و ﮐﺎش ﺱﻬﺮاب اﻳﻦ‬ ‫ﺷﻌﺮ را ﻗﺒﻞ از ﺱﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١٣٣٠‬ﮔﻔﺘﻪ ﺏﻮد ‪........‬‬ ‫ﻧ ﻮﺷﺘﻪ‪:‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺽﺎ‬ ‫‪www.farsiyad.com www.payab.blogsky.com [email protected]‬‬