รายงานวิจัย ความสัมพันธ์ของโปรแกรมการถ่ายพยาธิของฟาร์มโคนมต่อผลผลิตน้ำนม

ความสัมพันธของโปรแกรมการถายพยาธิของฟารมโคนมตอผลผลิตน้ํานม สุรวัฒน ชลอสันติสกุล1# จารุณี เกษรพิกุล1 ศิริชัย เอียดมุสิก1 วันวิสาข แยมมีกลิ่น1 ธนารักษ ธีรศรัณยานนท1 จรูญ ศรีออนเลิศ1

บทคัดยอ จากการศึกษาความสัมพันธของโปรแกรมการถายพยาธิที่มีผลตอผลผลิตน้ํานมของฟารม โคนม ซึ่งสุมจากฟารมเกษตรกรรายยอยทั้งหมด 32 ฟารม โดยการศึกษาแบบวิจยั เชิงสํารวจทาง วิทยาการระบาดแบบวิเคราะห (observational study on analytic epidemiology) ดวยวิธี casecontrol study สามารถแบงกลุมการวิเคราะหออกเปน 4 กลุม และทําการเปรียบเทียบกลุมที่มี โปรแกรมการถายพยาธิ 1 ครั้งตอปและมากกวา 2 ครั้งตอป พบวาฟารมที่มีการถายพยาธิ 1 ครั้งตอป มีปริมาณน้าํ นมเฉลี่ยสูงกวาฟารมที่มีการถายพยาธิมากกวา 2 ครั้งตอป ซึง่ จากการคํานวณ อัตราสวนความเสี่ยงสัมพัทธ (Odds ratio) พบวาโคนมที่ไดรับการถายพยาธิ 1 ครั้งตอป มีความ เสี่ยงที่จะมีปริมาณน้าํ นมมากเทากับ 4.50 เทาของโคนมที่ไดรับการถายพยาธิทมี่ ีการถายพยาธิ มากกวา 2 ครั้งขึ้นไปและมีชว งของความเชือ่ มั่น (CI) ที่ 95 % เทากับ -0.325 จึงสรุปวาความสัมพันธ ของปริมาณน้าํ นมและโปรแกรมการถายพยาธิไมมีความแตกตางอยางมีนยั สําคัญทางสถิติ (P<0.05)

คําสําคัญ : โปรแกรมการถายพยาธิ, ผลผลิตน้ํานม, โคนม 1

คณะสัตวศาสตรและเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตสารสนเทศเพชรบุรี # ผูรับผิดชอบบทความ

บทนํา

ปจจุบันการเลีย้ งโคนม เปนอาชีพที่ไดรบั ความสนใจเปนอยางมาก ดัชนีที่เปนตัวบงชีถ้ ึง ความสําเร็จของการทําฟารมโคนมอยางหนึ่งก็คือ ผลผลิตของน้ํานม โรคพยาธิถือเปนปญหาสําคัญ อยางหนึง่ ของโคนมทีเ่ ลี้ยงโดยเกษตรกรรายยอย การสํารวจเกีย่ วกับพยาธิภายในของโคนมมีรายงาน วา พบพยาธิไสเดือน Toxocara vitulurum พยาธิตวั ตืด Moniezia spp. และพยาธิตัวกลม Strongyloides spp. ในลูกโคนม และโคนมทีโ่ ตเต็มที่ในบริเวณหนองโพ จังหวัดราชบุรี โดยพบ มากในชวงฤดูฝน (สถาพร และคณะ, 2530) และมีการศึกษาศึกษาเกีย่ วกับตัวออนของพยาธิตัว กลมในโค ในประเทศเคนยาพบวามีการระบาดของ Strongyloides spp., Trichostrongylus spp., Oesophagostomum spp., Haemonchus spp. และCooperia spp. (Tekdek and Ogunsusi, 1987) พยาธิภายในเหลานี้ทําความสูญเสียในการเลี้ยงโคนม โดยทั่วไปพยาธิภายใน ทางเดินอาหารมีสวนสําคัญตอการยอยและดูดซึมสารอาหาร และรบกวนการเกิดปฏิกิริยาเคมีของ อาหาร (Morris, 1981 and Oemigati, 1980) ซึ่งสงผลใหผลผลิตของสัตวลดนอยลง ดัง รายงานของ Bliss and Todd (1977) ซึ่งกลาววาปริมาณน้าํ นมโคลดลง เนื่องจากการติด พยาธิกลุม Trichostrongylids โปรแกรมการถายพยาธิเปนสิง่ สําคัญ เพราะถาแมโคมีพยาธิก็จะ สงผลตอการเปลี่ยนแปลงทางสรีระของแมโค ทําใหแมโคมีประสิทธิภาพการผลิตน้ํานมลดลง วิทยา และคณะ (2544) กลาววา ผลผลิตน้ํานมเปนปจจัยที่สะทอนใหเห็นประสิทธิภาพการผลิต ของฟารม ซึ่งในการศึกษาครั้งนี้จึงจัดทําขึ้นเพื่อเปรียบเทียบปริมาณน้ํานมของฟารมโคนมราย ยอยที่มีโปรแกรมการถายพยาธิ 1 ครั้งตอปและมีโปรแกรมการถายพยาธิมากกวา 2 ครั้งตอป เพื่อนําไปสูการวางแผนและปรับปรุงผลผลิตน้าํ นมใหดีขึ้นในอนาคต อุปกรณและวิธีการ ศึกษาแบบการวิจัยเชิงสํารวจทางวิทยาการระบาดแบบวิเคราะห (observational study on analytic epidemiology) โดยวิธี case-control study สุมจากเกษตรกรรายยอย ใน เขตรอยตออําเภอหัวหิน จังหวัดประจวบตีรีขันธ และอําเภอแกงกระจาน จังหวัดเพชรบุรี จํานวน ฟารมทั้งหมด 32 ฟารม

การวิเคราะหขอมูล

คํานวณคา Odds Ratio Odds ของกลุมที่มีการถายพยาธิ 1 ครั้ง/ป ที่มีปริมาณน้าํ นมนอยกวาน้าํ นมเฉลี่ยของโคนมทัง้ หมด *Odds ratio = Odds ของกลุมที่มีการถายพยาธิ 1 ครั้ง/ป ที่มีปริมาณน้าํ นมมากกวาน้าํ นมเฉลี่ยของโคนม ทั้งหมด คํานวณคา Confidence interval คาความเชื่อมั่นที่ 95 % 95 % CI

(±1.96

Ο Re

=

var( InOR)

)

คํานวณคา Correlation Coefficient r =

∑ xy − (∑ x )(∑ y )/ n [∑ x − (∑ x) / n][∑ y − (∑ y ) 2

2

2

2

/n

]

ผลการทดลอง ภาพที่ 1 แสดงกลุมของฟารมที่มีปริมาณน้ํานมเฉลี่ยมากกวาปริมาณน้ํานมเฉลี่ยทัง้ หมดของ ฟารม โคนมรายยอย (11.76 กก./ตัว/วัน) ที่มีการถายพยาธิ 1 ครั้งตอป และมากกวา 2 ครั้งตอป 25.00 20.00

16.39 ± 4.81 14.25 ± 2.76

15.00

ปริมาณน้ํานมเฉลี่ย (กก./ตัว/วัน) 10.00

กลุมที่มีปริมาณน้ํานมเฉลี่ยมากกวาปริมาณ น้ํานมเฉลี่ยของฟารมโคนมทั้งหมดที่มี การถายพยาธิ 1 ครั้งตอป กลุมที่มีปริมาณน้ํานมเฉลี่ยมากกวาปริมาณ น้ํานมเฉลี่ยของฟารมโคนมทั้งหมดที่มี การถายพยาธิมากกวา 2 ครั้งตอป

5.00 0.00

ภาพที่ 2 แสดงกลุม

1

2

กลุมที่มีปริมาณน้ํานมมาก

ของฟารมที่มปี ริมาณน้าํ นมเฉลี่ยนอยกวา

ปริมาณน้าํ นมเฉลี่ยทัง้ หมดของฟารม ครั้งตอป และมากกวา 2 ครั้งตอป

โคนมรายยอย (11.76 กก./ตัว/วัน) ที่มีการถายพยาธิ 1

12.00 10.00

8.28 ± 2.75

7.87 ± 2.67

8.00

กลุมที่มีปริมาณน้ํานมเฉลี่ยนอยกวาปริมาณ น้ํานมเฉลี่ยของฟารมโคนมทั้งหมดที่มี การถายพยาธิ 1 ครั้งตอป กลุมที่มีปริมาณน้ํานมเฉลี่ยนอยกวาปริมาณ น้ํานมเฉลี่ยของฟารมโคนมทั้งหมดที่มี การถายพยาธิมากกวา 2 ครั้งตอป

ปริมาณน้ํานมเฉลี่ย 6.00 (กก./ตัว/วัน) 4.00 2.00 0.00

1

2

กลุมที่มีปริมาณน้ํานมนอย

สรุปและวิจารณ จากการสํารวจปริมาณน้ํานมของฟารมโคนมรายยอยที่มีการจัดการทางดานโปรแกรมการ ถายพยาธิ จํานวนฟารมทัง้ หมด 32 ฟารม พบวาการถายพยาธิ 1 ครั้งตอปจะสงผลใหมีปริมาณน้าํ นม สูงกวาการถายพยาธิมากกวา 2 ครั้งตอป เมื่อนํามาหาคา Odd ratio พบวาโคนมที่ไดรับการถาย พยาธิ 1 ครัง้ ตอป มีความนาจะเปนทีจ่ ะมีปริมาณน้าํ นมมากเทากับ 4.50 เทาของโคนมที่ไดรับ การถายพยาธิมากกวา 2 ครั้งตอปโดยไมมีนัยสําคัญทางสถิติ (p<0.05) เมื่อหาคาความเชื่อมัน่ ที่ 95% จากการคํานวณคาความสัมพันธของโปรแกรมการถายพยาธิกับการผลิตน้าํ นมของฟารมโค นมรายยอยไดคา Correlation Coefficient (คาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ) เทากับ -0.325 ซึ่งไมมี ความสัมพันธกันอยางมีนยั สําคัญทางสถิติ (p<0.05) ดังนั้นอาจกลาวไดวา โปรแกรมการถาย พยาธิมีแนวโนมสงผลตอปริมาณน้าํ นมนอยมาก

เอกสารอางอิง วิจิตร สุขเพสน. 2524 ก. ผลของไทอาเบนดาโซลตอน้ําหนักที่เพิ่มขึ้นในลูกโคและปริมาณน้าํ นม ในแมโค, น. 177-185. ใน รายงานการประชุมทางวิชาการเกษตรศาสตรและ ชีววิทยา แหงชาติ ครั้งที่ 15, สาขาสัตว มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. วิจิตร สุขเพสน และ กฤษณา จันทรศรี. 2524. การเปรียบเทียบประสิทธิภาพของยาถายพยาธิราไนด และโทรแดกตอพยาธิใบไมตับโคนม. 186-190. ใน รายงานการประชุมทางวิชาการ เกษตรศาสตรและชีววิทยาแหงชาติ ครั้งที่ 15, สาขาสัตว มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. วิทยา สุริยาสถาพร, ขวัญเกศ กนิษฐานนท และวรวิช โกวิทยากร. 2544. ความแตกตางของ ประสิทธิภาพการผลิตน้ํานมในแตละเดือนของโคนม, น. 55-56. เอกสารประกอบการ ประชุมวิชาการโคนม และผลิตภัณฑ ครั้งที่ 4, กรุงเทพฯ. อิทธิพล ชัยชนะพูลผล และพัชรา วิทูระกูล. 2539. อัตราการติดโรคพยาธิของโคนมในภาคเหนือ. ใน การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตรครั้งที่ 34, 30 มกราคม-1 กุมภาพันธ 2539. สาขาสัตว สัตวแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร รวมกับกระทรวง เกษตรและ สหกรณ กระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีและสิง่ แวดลอม ทบวงมหาวิทยาลัย. 517 น. อุษา เชษฐานนท, สุทิน ธรรมยุติ, ชาติชาย สังขวิลัย, อุษณีย เจษฎาไกรสร และ ชวพันธุ อันตรเสน. 2536. การศึกษาประสิทธิภาพของยาถายพยาธิอัลเบนดาโซลตอพยาธิชนิดตาง ๆ ในโค. วารสารโรงพยาบาลสัตว 4 (1) : 1-7. สถาพร จิตตปาลพงศ, วีระพล จันทรสวรรค และ ธนู ภิญโญภูมิมินทร. 2530. การสํารวจ พยาธิภายในของโคนมที่หนองโพ. วารสารสัตวแพทย 8 (2) : 120-132. Bliss, D. M. and A. C. Todd. 1974. Milk production by Wisconsin diary cattle after Deworming with Thiabendazole. V.M. / SAC. 69 : 638-640. Bliss, D. M. and A. C. Todd. 1977. Milk losses in diary cows after exposure to Infective Trichostrongylid larva. Veterinary Medicine Small Animal clinic 72 : 12-16. Maye, D. E. 2001. The Effect of Anthelmintic Treatment in Adult Dairy Cows on Milk Production. Available Sourse : http://us.merial.com/Pdf/page_pdf/ The_Effect_of_Anthelmintic_Treatment_in_Adult_Dairy_Cows_on_Milk_Producti on.pdf Veterinary Bulletin, 2/08/2005. Morris, R. S. 1981. The effect of disease in animal population. In Animal Health : An

Epidemiological Approach. Commissioned by GTZ. 43 p. Oemigati, S. 1980. Public Health Importance of parasitic Infection. Lecture note of Diploma Course in Applied Nutrition. Jakarta : 1-6 p. Relationship between Dairy Farm’s Anthelminth Programs and Milk Production Surawat Chalorsuntisakul*# Charunee Kasornpikul* Sirichai Eardmusic* Wanwisa Yaemmeeklin* Tanarak Theerasarunyanont* Jaroon Sri-Onlerk* The relationship between Anthelminth Program and milk production of dairy cows were survey from random 32 small holder’s dairy farms by collected data of Anthelminth program between 1 time/year and >2 times/year and average milk production per kg per cow per day 11.76 kg/cow/day was the average milk production of this study. 20 farms had anthelminth program 1 time/year and average milk production at 13.15 kg/cow/day. 12 farms have >2 time/program and average milk production is 9.46 kg/cow/day. These shown milk production of cow with 1 time/year have quantity of milk high production farms of Anthelminth program >2 time/program are much more than > 2 times. Anyway calculated Odd ratio is 4.50 so risk of 1 time program to have milk production more than another is 4.50 time with no significant at 95 % (P<0.05)

Keyword: Anthelminth Program, Milk Production, Dairy Cow.

* Faculty of Animal Science and Agricultural Technology, Silpakorn University, Petchaburi IT campus. # Corresponding Author