Bilgisayar Nedir

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

İÇİNDE KİL ER BİL Gİ SAYAR (Comp uter) NEDİR ? .................................................. ............ 2 BİL Gİ SAYARIN TARİH SEL GELİŞİM İ ......................... ................................. 2 BİL Gİ SAYARDA BİL Gİ NİN ÖL ÇÜ BİRİMİ .......................... ........................... 2 20 Megabytes 20x1024x1024 = 20.971.520 Bytes' dır.................................................3 ÇALIŞMA PREN SİPLERİ NE GÖRE BİLGİS AYAR T ÜRLER İ ................................ 3 BİL Gİ SAYARL ARI N SIN IFL ANDIRILMASI ........................................... .......... 3 BİL Gİ SAYARIN GENEL Y API SI ................................. ................................. 4 BİL Gİ SAYARIN DON ANIM ŞEMASI ................................................ ............. 4 MERKE Zİ İŞLEM BİRİMİ (Centr al Pr ocess ing U nit ) .................................. ..... 5 Aritmetiksel ve Mantıksal İşlem Birimi (Arithmetic Logic Unit)...........................................5 Kontrol Birimi (Control Unit)...........................................................................................5 Ön Bellek (Internal cache).............................................................................................5 Mikr o İşle mciler i le ilgi li bazı tanı mla malar ................................ ................ 6 Hız :.............................................................................................................................6 Veri işleme :..................................................................................................................6 Veri Yolu:......................................................................................................................6 BELL EK TÜ RLERİ ................................................................ .................. 6 RAM Bellek (Random Access Memory- Rastgele Erişimli Bellek):.......................................6 Normal Bellek ( Convertionel Memory):.......................................................................6 Üst Bellek (Upper Memory ):......................................................................................6 Uzatılmış Bellek Extended Memory ):...........................................................................6 Genişletilmiş Bellek ( Expanted Memory ):...................................................................7 ROM Bellek ( Read Only Memory-Yalnız Okunur Bellek ):..................................................7 PROM Bellek (Programmable Read Only Memory –Programlanabilir Yalnız Okunur Bellek) :7 EPROM Bellek (Erasable and Programmable Read Only Memory- Silinebilen ve Programlanabilen Yalnız Okunur Bellek) :........................................................................7 GİR İŞ BİRİMİ ( Inp ut Device) .............................................................. .... 7 Klavye .....................................................................................................................7 Klavye üzerinde bulunan tuşların görevleri :.................................................................7 ÇIKIŞ BİRİM İ (Output Device) ................................................ ................. 8 Ekran (Monitör).............................................................................................................8 CRT (Cathode Ray Tube) Ekranlar...............................................................................9 LCD (Liquid Crystal Display) Ekranlar...........................................................................9 Plazma Ekranlar.........................................................................................................9 MDA (Monochrome Display Adapter)...........................................................................9 CGA (Color Graphics Adapter )....................................................................................9 Yazıcı (Printer)..............................................................................................................9 YARDIMCI BELLEK BİRİMİ (Kalıcı Manyetik Ortam ).......................................................10 DİĞER DONA NIML AR ...................................................... ..................... 11 YAZILIM ( SOF TWARE ) ..................................... ................................... 11 1.Sistem Yazılımları......................................................................................................12 2.Uygulama Yazılımları.................................................................................................12 PAKET PROGRAMLAR .................................................................................................12 İŞLETİM SİSTEMLERİ ................................................................................................12 WINDOW S 98 İŞLET İM SİSTEMİ ........................................... ................. 13 ÇEVRE BİRİMLERİ ......................................................................................................13 Klasör v e Dosy a K avr amı ............................................................... ........ 13 BİL Gİ SAYARDA ÇALIŞMA EMNİ YETİ ...................................................... ... 14

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

1

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

BİLGİSAYAR (Computer) NEDİR? Bilgisayar, aritmetik dört işlemi yapabilen, mantıksal kıyaslamalardan sonuçlar çıkarabilen, çok fazla bilgiyi çok fazla hacim gerektirmeden saklayabilen elektronik araçlardır. Bilgisayarlar BİLGİ-İŞLEM-ÜRÜN mantığına göre çalışırlar. Kullanıcı tarafında girilen bilgiler bilgisayar programı kullanılarak işlenir. İşlenen bu bilgiler sonuçta bir düzyazı dosyası veya grafik dosyası şeklinde ürüne dönüştürülür. İstenirse bu bilgiler dosya şeklinde bilgisayarda saklanabilir yada yazıcıya gönderilerek kağıda basılabilir.

BİLGİSAYARIN TARİHSEL GELİŞİMİ 1830’ larda Charles Babbage’ in mekanik hesap makinesini yapmasıyla, hesaplama işlerinin mekanik araçlara yaptırılması ve sonuçların elde edilmesi fikri doğdu. 1850 yılında George Boole kendi adıyla anılan, sadece 1 ve 0 rakamlarının kullanıldığı Boole Cebiri sistemini bularak bilgisayarların gelişimi üzerinde önemli rol oynadı. 1890’ da Herman Hollerith, delikli kartlarla bilgilerin yüklenebildiği ve bilgilerin üzerinde toplama işlemlerinin yapılabildiği bir elektro-mekanik araç geliştirdi. Bu hesaplayıcı ABD’ nin 1890’ da yapılan nüfus sayımında kullanıldı. İlk Analog Bilgisayar 1931 yılında Vannevar Bush tarafından gerçekleştirildi. Buna karşılık ilk Sayısal Bilgisayarı George Stibiz 1939’ da New York’ taki Bell Laboratuvarında üretti. 1944’ de Howard Aiken IBM (International Business Machines – Uluslar arası İş Makineleri) ile işbirliği yaparak MARK I’ i tamamladı. MARK I’ e bilgiler delikli kartlarla veriliyor ve yine delikli kartlarla alınıyordu. 1945’ de ENIAC isimli bilgisayar yapıldı. Bu bilgisayar askeri amaçlar için geliştirildi. Radyo lambalarını kullanıyordu ve MARK I’ e göre daha hızlıydı. Ticari amaçlarla kullanılabilen ve seri halde üretimi yapılan ilk bilgisayar UNIVAC I oldu. Aynı yıllarda IBM 701 adlı bilgisayarı piyasaya çıkardı. IBM firması 1958 yılından itibaren bilgisayarlarında vakum tüpleri yerine diot ve transistörleri kullanmaya başladı. 1964 yılından itibaren transistörün yerini bütünleşik (entegre) devrelerin alması bilgisayar alanındaki gelişmelere hız kazandırdı. Daha hızlı, güvenilir ve ucuz bilgisayarlar üretilmeye başlandı. 1970’ li yıllardan günümüze kadar bilgisayar sektörü çok hızlı bir şekilde gelişti hep daha hızlı, daha ucuz sloganıyla üretilen bilgisayar ürünleri sınırsız bilginin daha ucuza paylaşılabileceği günleri vaat ediyor.

BİLGİSAYARDA BİLGİNİN ÖLÇÜ BİRİMİ Bilgisayarlar ikili sayı sistemini kullanarak verileri ve komutları saklarlar. İkili sayı sisteminde bizim kullandığımız on tabanlı sayı sisteminden farklı olarak sadece "0" ve "1" rakamları kullanılır. "1" sayısı Bilgisayarda bir elektronik devrenin açık olduğunu, "0" sayısı ise o devrenin kapalı olduğunu belirtmektedir. Dolayısıyla bilgisayarlar kendilerine ilettiğimiz her şeyi önce "0" ve "1" rakamlarına çevirerek kullanılırlar. İki tabanlı sayı sisteminde kullanılan sayılara yani sadece "0" ve "1" rakamlarının her birine İngilizce' de Binary Digit (İki Tabanlı Sayı) denir. Binary kelimesinin ilk iki harfi, Digit kelimesinin son harfi alınarak birleştirilmiş ve bilgisayardaki en küçük bi lgi ölç ü biri mi anlamında Bit olarak adlandırılmıştır. Pratikte bilgisayarda bilgi ölçü birimi olarak Byte kullanılır. 1 Byte = 8 Bit' tir. Bunun yanı sıra KiloBytes, MegaBytes, GigaBytes, Terabytes gibi ülçü birimleri daha büyük bilgileri ifade etmek için kullanılır.

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

2

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

8 Bit = 1 Byte = 1 Karakter (1 karakter denince A' dan Z' ye harfler, virgül, nokta, noktalı virgül gibi işaretlerin tamamı anlaşılmalıdır) 1024 1024 1024 1024

Bytes KB MB GB

= = = =

1 1 1 1

KB (KiloBytes) MB (MegaBytes) GB (GigaBytes) TB (TeraBytes)

Soru : 20 MegaBytes kaç Bytes' dır? Cevap : 20 Megabytes 20x1024x1024 = 20.971.520 Bytes' dır

ÇALIŞMA PRENSİPLERİNE GÖRE BİLGİSAYAR TÜRLERİ 1.

Sa yma Tek niği ne Da yalı Bilgisa yarlar (Digita l Comp uter) : Doğrudan sayılar üzerinde işlem yapabilen bilgisayarlardır. Bu sayma sistemi genelde ikili sayı sistemidir. Örnek: Kişisel Bilgisayarlar (Personel Computer) 2. Ölçme Tekn iği ne Da yal ı Bilgisa yarlar (Ana log Computer) : Fiziksel olayların benzeşiminden yararlanma esasına dayalı olarak çalışırlar. Ölçme ve denetim gibi işlerde kullanılırlar. İşlemin sonuçları ekranda bir grafik halinde görüntülenir. Örnek : Binaların ısı ve nemini ölçerek, ısı ve nemin belirli bir ölçüde kalmasını sağlayan bilgisayar sistemleri. 3. Karma Tip B ilgi sa yarlar (Hybrid Comp uter) : Ölçme ve sayma tekniğine dayalı bilgisayarların özelliklerini alarak oluşturulmuş bilgisayarlardır. Örnek : Ölçme ve analizin gerektiği sistemler.

BİLGİSAYARLARIN SINIFLANDIRILMASI Bilgisayarlar üretim teknolojilerine, kullanım kapasitelerine göre kabaca şöyle sınıflandırılabilir :

amaçlarına,

büyüklüklerine

ve

1.

Ev B ilgi sa yarları (Hom e Computer ) : Oyun ve eğitim programlarının çalıştırılabildiği, bilgi depolama kapasiteleri yetersiz bilgisayarları kapsamaktadır. 2. Kişise l Bilgisa yarlar (P erso nel Comp uter) : Kişisel bilgisayarlar veya mikro bilgisayarların; Yeterli bilgi depolama kapasiteleri vardır. Kişisel ve grup çalışmalarda genelde kişisel bilgisayarlar tercih edilir. Bizim kullanacağımız bilgisayarlarda kişisel bilgisayar sınıfındandır. Kişisel bilgisayarlar modeline göre üç gruba ayrılır: XT Model Hafıza (KB)

128, 256, 512, 640

Mikro İşlemci

8088, 8086

Hız (MHz)

4, 7, 10, 12

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

AT Model 512, 640, 1024, 2048 ve Üstü 80286, 80386, 80486, 80586 veya Pentium 12, 16, 33, 40, 66, 100 ve Üstü

ATX Model 2048 Üstü Pentium II Pentium III 300 üstü

3

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

3.

Büyük B oy (Mai n Fr ame ) Bilgisa yarlar : Depolama kapasitesi oldukça büyük, aynı anda bir çok kullanıcıya hizmet verebilen bilgisayarlardır. Ana bilgisayar olarak da bilinir. Bu tür bilgisayardaki bilgiler, kullanma hakkı olan diğer bilgisayarlar (Terminal) tarafından paylaşılabilir.



Kişisel Bilgisayarların diğer adı IBM uyumlu bilgisayarlardır. IBM firmasının 1980' li yıllarda ürettiği kişisel bilgisayar diğer bilgisayar üreticisi firmalar tarafından standart olarak kabul edilmiş ve bu standartla üretilen bilgisayarlara IBM uyumlu bilgisayar denmiştir.

BİLGİSAYARIN GENEL YAPISI 1. Dona nı m (Har dw ar e) 2. Yazı lım (Softw ar e) Bilgisayarlarda bilgilerin işlenmesi belirli komutlar dizisinden oluşan pr ogr am lar vasıtasıyla gerçekleşir. Bilgisayarda işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlayan komut ve deyimlerin hepsine birden yazıl ım veya softw ar e, bilgisayarın işlemlerin yapılmasını sağlayan fiziksel yapısına ise donanı m veya har dw ar e adı verilir. Donanım ve yazılım birbirini tamamlayan kavramlardır.

BİLGİSAYARIN DONANIM ŞEMASI Yardımcı Bellek (Kalıcı Manyetik Ortam) Ana Bellek (Geçici Manyetik Ortam)

Gi riş Biri mi Klavye Disk Disket Manyetik Şerit Optik Okuyucu Tarayıcı (Scanner) Fare (Mouse) Işıklı Kalem (Light Pen) Modem CD-ROM

Ön Bellek (Geçici Manyetik Ortam) Aritmetiksel ve Mantıksal İşlem Birimi Denetim Birimi

Merkezi İşlem B irimi (MİB) Ce ntral Proc es sing Unit (CPU)

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

Çı kış Biri m Ekran Disk Disket Manyetik Şerit Yazıcı (Printer) Çizici (Plotter) Modem CD-ROM

4

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ (Central Processing Unit) Merkezi işlem birimi, insan beyni gibi bilgisayarın çalışmasını ve birimler arasındaki bilgi alışverişini kontrol eder, verilen komutları yerine getirir. Program komutlarını okumak ve anlamlı bir hale getirmek, bilgisayar parçalarının işleyişini yönlendirmek, bilgisayarın ana belleğindeki bilgi akışını yönetmek Merkezi İşlem Biriminin görevidir. Bu birim üç alt birimden oluşur:

Aritmetiksel ve Mantıksal İşlem Birimi (Arithmetic Logic Unit) Bu birimde aritmetik dört işlem ve mantıksal karşılaştırmalar yapılır.

Kontrol Birimi (Control Unit) Bilgisayarda yapılan işlemlerin düzenlenmesini sağlar. Bellekten bilgi alınması yada saklanması, Giriş/Çıkış birimlerinin denetimi, komutların yorumlanması, sonuçların istenilen ortama aktarılması gibi işlemleri bilgisayarın çalışma bütünlüğünü bozmadan gerçekleştirir.

Ön Bellek (Internal cache) Ana belleğe göre daha hızlı erişim imkanı olduğundan programların ana komut seti bu bellekte saklanır. Bilgiler geçicidir. Başka bir program çalıştırıldığında ilk programın artıkları bellekten atılır. Bu birim daha önce üretilen işlemcilerde External Cache olarak adlandırılıyordu. 1995 yılında üretilen Pentium Pro (P6) işlemciler ve daha sonra üretilen işlemcilerde İnternal Cache olarak adlandırıldı. Merkezi İşlem Birimi diğer adıyla Mikro İşlemciler üretim teknolojilerine göre üç kısımda incelenebilir: • XT türü işlemciler (8088, 8086 tabanlı işlemciler) • AT türü işlemciler (80286, 80386, 80486, 80586 yada Pentium tabanlı işlemciler) • ATX türü işlemciler (Pentium II, Pentium III tabanlı işlemciler) İşlemcileri karşılaştırırken aşağıdaki tablodaki bilgileri inceleyebilirsiniz: İşle mci 8088 8086 8028 8038 8038 8048 8048

6 6- SX 6-D X 6- SX 6-D X

Pent iu m

Hızı (MHz. ) 4, 6, 7, 8, 10 10, 12 8, 10, 12, 16, 20 16, 20, 25, 33, 40 16, 20, 25, 33, 40 20, 25, 33, 50 25, 33, 40, 50, 66, 100 60, 75, 90, 100, 120, 133,150,166, 200

Veri İşle me 8 16 16 32 32 32 32 32

Pent iu m Pr o (P5)

60, 66, 90, 100

32

Pent iu m Pr o (P6)

133, 166, 200

32

Pent iu m MMX

166, 200, 233

32

Pent iu m II

233-266-300-333-350-366-400-433450

32

Pent iu m III

450-500-533-550-600-650-700

32

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

Matematik İş lemci 8087 8087 80287 80387-SX 80387-DX 80487-SX 80487-DX Mikroişlemci ile birlikte Mikroişlemci ile birlikte Mikroişlemci ile birlikte Mikroişlemci ile birlikte Mikroişlemci ile birlikte Mikroişlemci ile birlikte 5

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı



Tablodaki işlemcileri bir Amerikan firması olan İntel firması üretmiştir. Bu firmanın yanı sıra Motor ola , Amd, Cyri x gibi firmalar da işlemci üretmektedir.

Mikro İşlemciler ile ilgili bazı tanımlamalar Hız : İşlemcinin hızı 1 saniyedeki titreşim sayısına karşılık gelir. İşlemci her titreşimde bir işlem yapar. Bu nedenle işlemcinin hızı işlem yapma hızını verir. Fizik derslerinden hatırlanacağı gibi saniyedeki bir titreşime karşılık gelmek üzere birim olarak Hertz kullanılır. KiloHertz (1000 Hertz), MegaHertz (1000 KiloHertz) gibi katları vardır.

Veri işleme : ... ....Veri işlem e kapasite si işle mcin in bir def ada (bir tit reşi mde) işle yebileceğ i bilgi ni n uz un luğ una ka rşı lık gelir . İşle mci , iş lem yapac ağı bilg ileri belirl i büyükl ükle rde par çalar a ayır ar ak iş ler . Bir karşı laştırma yaparsak: 32 bit uzu nl uktaki bir veri 8 bit lik bir işle mcide 4 tit reşi mde , 16 bitl ik bir iş lemc ide 2 titr eşimd e, 32 bit lik bir işle mcide tek titr eşim de işle nir .

Veri Yolu: .......İş lemci diğer dona nı m biri mleriy le bi lgi al ış- veriş i yapmak istediği nde Veri Yolları nı ku lla nıl ır. Veri işle mede olduğ u gibi , veri ileti mi nde de uzu n veriler par çalanar ak gönderi lir .

BELLEK TÜRLERİ Bilgisayarlar üzerinde çeşitli vardır. Bunlar:

işlemleri gerçekleştirmek için farklı özelliklerde bellek türleri

RAM Bellek (Random Access Memory- Rastgele Erişimli Bellek): Bilgisayarların çalışmasını sağlayan işletim sistemi ve diğer programların yüklendiği geçici bir alandır. Bilgisayar kapatıldığında bellekteki bilgiler silinir. Ana bellek olarak da adlandırılır. RAM belleğe yüklenecek program kapasitesi RAM bellek kapasitesini aşarsa program çalıştırılamaz. Dört kısımda incelenir:

Normal Bel lek ( Con vertion el Memory): Normalde programların yüklendiği bellek alanıdır. 640 KB ile sınırlıdır. Üst Bellek (Upper Memory ): 384 K’lık bellek ROM BIOS, EKRAN, ROM BASIC için ayrılmıştır. Bu bellek alanını kullanabilmek için HIMEM.SYS ve EMM386.EXE programları gerekir. Genelde normal bellek alanından daha etkin biçimde yararlanabilmek için bazı programlar bu belleğe yüklenir. Uzatıl mış Bel lek Extended Memory ): 8086/8088 işlemcilerin kullanabildiği maksimum 1 MB bellekten sonra kalan bütün bellek uzatılmış bellek olarak adlandırılır. Uzatılmış belleği XT türü bilgisayarlar kullanılamaz. AT türü Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

6

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

bilgisayarlara 15 MegaByte ’a kadar, 80386/80486 tabanlı bilgisayarlara ise 4 GigaByte’ a kadar uzatılmış bellek eklenebilir. Uzatılmış bellek ile çok büyük programlar belleğe alınabilir. Bellek işlemleri disk üzerinden yapılan işlemlere göre daha hızlı yapıldığından çalışma hızı artar.

Gen işlet il miş B ell ek ( Expa nted Memory ): 8086/8088 işlemciler için geliştirilmiş bellek türüdür. Tüm bilgisayarlarda kullanılabilir. Genişletilmiş bellek sadece veri depolamak için kullanılır. Programlar bu tip bellekte çalıştırılmazlar. Gel iştir ilm iş Gen işlet il miş Be llek (Enhance Expanded Memory) adıyla piyasaya çıkarılan bellek türünde ise programlarda da çalıştırılabilir.

ROM Bellek ( Read Only Memory-Yalnız Okunur Bellek ): Bu bellekteki bilgiler silinemez sadece okunabilir. Makine üretici firma tarafından bu belleğe bilgiler önceden yerleştirilir. Bilgisayar açıldığında bu bilgiler ana belleğe aktarılarak değerlendirilir.

PROM Bellek (Programmable Read Only Memory –Programlanabilir Yalnız Okunur Bellek) : ROM belleğin programlanabilir şeklidir.

EPROM Bellek (Erasable and Programmable Read Only MemorySilinebilen ve Programlanabilen Yalnız Okunur Bellek) : Bilgisayara sonradan program yüklü olarak ilave edilir. İstenildiğinde programlar silinip tekrar yüklenebilir.

GİRİŞ BİRİMİ ( Input Device) Kullanıcının verdiği verileri ve program kodlarını iç ortama iletir. Bilgi girişi çoğunlukla Disk, Disket, Manyetik Şerit, Klavye, Mouse (fare), Optik Okuyucularla yapılmaktadır.

Klavye Bilgisayarlara komut ve verilerin girilmesinde kullanılır. İlk çıkan (XT uyumlu ) bilgisayarlarda 89 tuşlu klavyeler kullanırken AT uyumlu modellerin geliştirilmesinden bu yana 101 tuşlu klavyeler yaygın olarak kullanılmaktadır. Klavyeler kullandıkları teknolojiye bağlı olarak yumuşak ve çıtçıtlı; bağlantı çeşidine göre PS ve PS/2 olarak ayrılırlar. Ayrıca harflerin dizilişine göre standart QWER TY Kla vy e, Türkçe harflerin de olduğu Türkçe Q Kla vy e ve Türkçe daktilolardan hareketle geliştirilen F Kla vy e olmak üzere çeşitleri vardır.

Kla vy e üzerind e bulunan tu şlar ın görevler i : Fonksiy on (İşlev ) Tuşlar ı : F1' den F12' ye kadar dizili olan tuşlardır. Görevleri kullandığınız programa göre değişir. Esc : Verilen komutun iptal edilmesini sağlar. Tab : Ekleme noktasını (Kursör-İmleç) satır üzerinde kaydırır. Caps Loc k : Büyük veya küçük harf yazma durumları arasında geçişi sağlar. Sh ift (  Üstkar akter Tuş u) :

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

7

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

Bazı tuşlar üzerinde bulunan ikinci karakterlerin kullanılabilmesini sağlar. Shift tuşuna basılır, shift tuşundan parmak kaldırılmadan diğer tuşa basılır. Ctrl : Kullanılan programa göre görevi değişir. Alt : Menülerin aktif hale getirilmesini sağlar. Alt Gr : Bazı tuşların sağ alt köşesinde bulunan üçüncü karakterlerin kullanılabilmesini sağlar. Kullanılışı Shift tuşunda olduğu gibidir. Backspaces (  G eri Al) : Sağdan sola doğru yazılanları silmeyi sağlar. Enter (  ) : Giriş tuşudur. Komutlar yazıldıktan sonra bu tuşa basılarak çalıştırılır. Insert : Daha önce yazılmış harfler arasına istenilen harflerin yerleştirilmesini sağlar. Windows' ta bu tuş aktif durumdadır. Home : Ekleme noktasını satır başına taşır. End : Ekleme noktasını satır sonuna taşır. Delete : Ekleme noktasının üzerinde bulunduğu karakteri siler. Page Down : Ekranda bir sayfa aşağı anlamındadır. Page Up : Ekranda bir sayfa yukarı anlamındadır. Yön Tuşları ( ) : Ekleme noktasını istenilen yönde taşımayı sağlar. Nu m Lock : Klavyenin sağında bulunan rakam tuşlarının kullanılabilmesini sağlar. Pri nt Scr ee n : Ekranda görünen bilgilerin yazıcıdan kağıda basılmasını sağlar. Scr ool Lock : Ekleme noktasının pasif ekranın hareketli olmasını sağlar. Pause : Ekrandaki akan görüntünün bir an durdurulmasını sağlar. Devam etmek için herhangi bir tuşa basmak yeterlidir.

ÇIKIŞ BİRİMİ (Output Device) Bilgisayarın iç ortamında işlenmiş olan bilgileri kullanıcının anlayabileceği bir biçimde dış ortama aktaran birimlerdir. En çok kullanılan çıkış birimleri Disk, Disket, Manyetik Şerit, Ekran ve Yazıcılardır.

Ekran (Monitör) Bilgisayar yapılan işleri, verilen komutları ve alınan sonuçları anında ekran aracılığı ile görüntüleyerek kullanıcıya iletir. Ekrandaki görüntü PIXEL adı verilen noktalardan oluşur. Nokta sayısı arttıkça görüntü netleşir. İşlemcinin makine dilinde verdiği komutların görüntü sinyallerine dönüştürülmesi için ekran kartı denilen bir kart kullanılır. Renkli veya tek renk olabilen ekranlar uygun ekran kartlarıyla birlikte kullanılmalıdır. Şu anda piyasada kullanılan ekran tipleri şunlardır :

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

8

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

CR T (Cathode Ray Tube ) Ekr an lar CRT, elektron parçacıklarının hareketini kolaylaştırmak için havası alınmış bir tüpten ibarettir. Tüp içinde bir elektron tabancası bulunur. Renkli ekranlarda ise yeşil, mavi, kırmızı ile bütün renkleri elde etmek için üç adet elektron tabancası vardır. Ekranın önündeki tabakada bulunan fosfor zerrecikleri bu elektron tabancası ile uyarılır. Uyarılan fosfor zerrecikleri parlar. Bu parlama uzun süreli olmaz. Bu nedenle aynı işlemin tekrar edilmesi gerekir. Elektron tabancası ekranı sürekli tazeler. Tarama ve tazeleme işlemi, ekranda satır satır yapılır. LCD (Liq uid Crystal Displ ay) Ekr anlar Bu tür ekranlar daha çok taşınabilir bilgisayarlarda kullanılır. LCD ekran, plastik bir tabaka içindeki sıvı kristalin ışığı yansıtması ilkesine göre çalışır. LCD ekranlar ışığı yansıtarak görüntü oluşturduktan ışıksız ortamlarda görünmezler. Bu olumsuzluk, sonradan üretilen ekranlarda ekranın arkadan ışıklandırılmasıyla bir ölçüde çözülmüştür. Plazma Ekr anlar Plazma ekranlarda LCD' lerden farklı teknolojik yöntemler kullanılır. Plazma ekranlardaki görüntü, Neon ve Argon gaz karışımıyla oluşturulur. Ekranda görüntünün oluşmasını sağlayan ekran kartları şunlardır : MDA (Monoc hr ome Displa y Adapter) Yalnızca metin modunda çalışır. Grafik modda çalışamaz. Bu tipteki ekranda 80*25 karakter görüntülenebilir. CGA (Co lor Gr ap hics Adapter ) Metin ve grafik modunda çalışır. Görüntü metin modunda 40*25 ve 2 renkte 80*200 çözünürlükte kullanılabilir. Her cules Metin ve grafik modunda çalışır. Grafik modundaki görüntü 720*348 çözünürlüğe sahiptir. EGA (En hanced Gr ap hics Adapter) 16 Renkli ve 640* 350 çözünürlüğe sahiptir. VGA (Video Gr aph ics Adapter ) En çok kullanılan ekran kartıdır. 256 renk ile kullanılabilir. Ekran kartının üzerinde bulunan bellek miktarı arttırılarak daha fazla renk görüntülenebilir.

Yazıcı (Printer) Bilgisayar ortamında işlenmiş olan bilgiler yazıcı yardımıyla kağıda yazdırılabilir. Şu anda piyasada kullanılan yazıcılar şunlardır:

Nokta Vuruş lu Yaz ıcılar (Dot Matri x Pri nter) Bu tip yazıcılarda bir yazıcı kafası ve bu kafaya bağlı olan iğneler bulunur. iğne sayısı arttıkça yazım kalitesi artar. İğneler kağıdın önünde bulunan mürekkepli bir şerit üzerine vurur ve böylece kağıt üzerine basım yapılır. • En büyük avantajları ucuz oluşlarıdır. • Gürültülü çalışırlar. • İğne (pin) sayısı , Cps ( saniyede basılan karakter sayısı) olarak hızı, kullanıldığı kağıt çeşitleri, dahili yazı font sayısı seçim yapılırken önemlidir.

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

9

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

Mür ekk ep Püsk ürtme li Yazıc ılar (Ink Jet Printer ) Bu tip yazıcılarda bir mürekkep kartuşu ve üzerinde bir baskı kafası bulunur. Bu kafanın üzerinde de çok sayıda küçük delik bulunmaktadır. Her deliğin ardında bulunan ateşleme hücreleri yüksek frekanslı elektrik akımı ile 330 C dereceye kadar ısıtılarak bir buhar baloncuğu oluşturulur. Baloncuk mürekkebi delikten iterek kağıda yayar. • • •

Nokta vuruşlu yazıcılara göre pahalı, Lazer yazıcılardan ucuzdur. Sessiz çalışırlar. Kağıt yazıcıdan çıktığında üzerindeki mürekkep henüz kurumamıştır.

Laz er Yazıcı lar ( Laser Printer ) Fotokopi makinesine benzer bir sistemde gürültüsüz çalışırlar. Lazer yazıcılarda bir baskı silindiri bulunur. Lazer ışını ile baskı silindirinin üzeri elektrikten arındırılır. Pozlandırma silindiri üzerindeki toner parçacıkları, baskı silindirinin lazerden etkilenen alanlarına çekilir. Görüntü, görüntü transfer silindiri yardımıyla kağıt üzerine aktarılır. • Dpi ( Dot Per Inch – İnç başına düşen nokta yoğunluğu ) olarak baskı kalitesi, Ppm (Page Per Minute – dakikada basılan sayfa adedi ) olarak hızı seçimde göz ününde bulundurulacak hususlardır. Yazıcı Bel leği : Bilgisayar belirli bir metni yazıcının belleğine gönderir ve böylelikle yazım işini tamamen yazıcıya devreder. Bundan sonra kullanıcı yazım işleminin tamamlanmasını beklemeden başka bir iş yapabilir. Yazıcı belleği ne kadar büyük ise kullanıcının başka bir iş yapmak için bekleyeceği süre o kadar kısalır.

YARDIMCI BELLEK BİRİMİ (Kalıcı Manyetik Ortam ) Yardımcı bellekler esas bellek kapasitesini arttırmak amacıyla kullanılır. Ana belleğin (RAM) kapasitesinin sınırlı olması, ana bellekteki bilgilerin makine kapatılınca silinmesi nedeniyle, saklanması gereken bilgi ve programların saklanabileceği bir belleğe ihtiyacımız vardır. Bu bellek birimlerine yardımcı bellek birimleri denir. Disk, Disket, CD ve Manyetik Şerit en çok kullanılan yardımcı bellek birimleridir.

Sabit Disk (Ha rddisk) Bilgisayarın üzerinde veya dışarıdan bağlantılı olabilen manyetik ortamlardır. Diskler, disketlere göre okuma ve kayıt işlemlerini daha hızlı gerçekleştirir. Kapasiteleri disketlere nazaran oldukça yüksektir. Manyetik disk ve disketlerin çalışma prensibi ses bantlarıyla aynıdır. Disketlerde esnek bir plastik üzerine kaplanmış demir oksit mıknatıslanarak bilgi saklama işlemini gerçekleştirirken , sabit disklerde birden fazla demir oksit kaplı alüminyum disk bulunur.

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

10

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

Disk et

Sabit olmayan, bilgileri kalıcı olarak saklayan manyetik ortamlardır. Disketler Track adını verdiğimiz iç içe dairelerden ve bunları dik olarak kesen Sector ’lerden oluşur. Disketlerden boyutlarına, kapasitelerine ve yoğunluklarına göre sınıflandırılır. Boyutları na Gö re 3,5" 3,5" 3,5" 3,5"

Yoğ un lukları na Gör e Single Density (Tek Yoğunluklu) Double Density (Çift Yoğunluklu ) High Density ( Yüksek Yoğunluklu ) High Density

5,25" 5,25"

Double Density High Density

Kapasite leri ne Gör e Single Side ( Tek Taraflı) Double Side (Çift Taraflı)

360 KB

Double Side

1,44 MB

Double Side

2,88 MB

Double Side

360 KB

Double Side

1,2 MB

720 KB

DİĞER DONANIMLAR Mouse (F ar e) : Bir giriş birimidir. Grafik ve çizim işlemlerinde kullanılır. Mouse’la çalışmak için özel yazılımlar kullanılmalıdır. Scan ner (Tar ayıcı ): Resim ve düzyazı gibi belgelerin doğrudan bilgisayara taşınmasını sağlar. Light Pen (Işıkl ı Kale m): Normalde kullandığımız kalemlerin bilgisayar dünyasındaki karşılığıdır.bu işlem mürekkep akışına karşılık gelen, kalem hareketlerine tepki gösteren bir ekran içerir. Özel yazılımlar kullanılarak kendi el yazımızı bilgisayara tanıtabiliriz. (PenWindows , PaintPoint ) Trackball : Dizüstü bilgisayarlarda kullanılan bir birimdir. Uygun ve rahat kullanımıyla fareye benzer. CD-ROM ( Compact – Disk Read Only Memory): Verilerin manyetik yöntemler yerine lazer optik sistemler tarafından okunduğu, yüksek kapasiteli disklerdir. Bu tip disklerdeki bilgiler sadece okunabilir. Üzerinde değişiklik yapılmaz. Bir CD-ROM 650 MB bilgiyi saklayabilir. UPS ( Uni nterrupt ible Power Suppl ies) : Kesintisiz güç kaynağı olarak tanımlanabilir. Bilgisayarda çalışırken meydana gelebilecek elektrik kesintisinin verebileceği zararları önlemek amacıyla kullanılır. Ses Kartı : Bilgisayarda müzik ve seslerin daha net olmasını sağlayan birimdir. Ses kartı ve CD sürücü olan bilgisayarlarda normal müzik CD 'leri de dinlenebilir.

YAZILIM ( SOFTWARE) Bilgisayarın açılmasını, belirlenen işi yapmasını sağlayan komut, deyim programların tamamına Yazılım denir. Yazılımlar esas olarak iki ana gruba ayrılırlar:

ve

1. Siste m Yazı lı mları 2. Uy gulama Yaz ılı mları Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

11

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

1.Sistem Yazılımları Bilgisayarın yönetilmesi temel işlevlerini yapması için hazırlanan yazılımlara Siste m Yazı lım ları denir. Örneğin bilgisayarı yönetmek için tasarlanmış işletim sistemleri bir sistem yazılımdır.

2.Uygulama Yazılımları Bilgisayar belirli bir işi yaptırmak için, belli bir işletim sistemine dayalı bir programlama dili kullanılarak tasarlanmış yazılımlara Uy gulama Yaz ılı mı denir. PROG RAML AMA DİLLERİ Bilgisayara istenen işleri yaptırmak için, değişik kodlama sistemleri oluşturulmuştur. Her kodlama sistemi bir Pr ogr am lama Dil idir .

Makine Dili Bilgisayar, yalnızca ikili sayı sistemiyle temsil edilen kodları anlar. Başka bir deyişle, bilgisayara girilen her veri ve her komut ikili sayı sisteminde belirli bir kodla temsil edilir. Bir bilgisayar için, ikili sayı sisteminde yazılan bütün kodlar kümesine, o bilgisayarın Makine Dili denir. Assem bler ( Birle ştirici ) Assembler Dili, ikili sayı sisteminde yazılacak kodlara karşılık gelmek üzere oluşturulmuş yeni kodlar kümesidir. Assembler kodları genellikle, komutların ingilizce karşılıkları olan sözcüklerin kısaltılmalarından oluşur. Üst Düz eyden Di ller Üst düzeyden bir programlama dili, bilgisayara iş yaptıran ya da kısaltılmış komutların konuşma dilindeki karşılıklarından oluşur. Bunlara genel olarak o dilin Kodları denir. Bu gün 1000 den daha çok programlama dili vardır. Yaygın olarak kullanılan üst düzeyden dillerden bazıları şunlardır: BASIC, FORTRAN, COBOL, PL/1, PASCAL, C, ADA...

PAKET PROGRAMLAR Bunlar genel amaçlar için tasarlanmış programlardır. Örneğin: İleti m Siste mler i De rley ici ve Yoru ml ayıcılar Kelim e İşlemc iler ( Editörler Elektr on ik İş Tabloları Veri Taban ı Pr ogr amları Tasarım Pr ogr am ları

: : ) : : : :

MS-DOS, PC-DOS, UNIX, XENIX BASIC, FORTRAN, COBOL, PASCAL WP, WORD, PW, EDIT LOTUS, QUATTRO, EXCEL DBASE, CLIPPER AUTOCAD

İŞLETİM SİSTEMLERİ İşletim sistemi bilgisayar, kullanıcı ve programlar arasında ilişkiyi düzenleyen yazılımlardır. Bilgisayarlar işletim sistemi olmadan çalışmazlar. Özelliklerine göre işletim sistemleri: 1. Tek Kulla nıcı İş letim Siste mleri 2. Çok K ulla nıcı İşl etim Siste mleri

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

12

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

TEK KUL LANICI İŞLE TİM SİS TEMLERİ Kişisel bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemleridir. Örnek : MS-DOS, PC-DOS, DR-DOS,OS/2 ÇOK KULL AN ILICI İŞLE TİM SİS TEMİ Aynı anda birden çok kişinin bilgisayar başında çalışmasına imkan veren işletim sistemleridir. Örnek: NOVELL, UNIX, LUNIX

WINDOWS 98 İŞLETİM SİSTEMİ ÇEVRE BİRİMLERİ İşletim sistemi disk sürücü, disket sürücü, yazıcı, ekran gibi çevre birimleriyle iletişim kurar ve onları tanır. Bu iletişim şöyledir: 1. İşletim sistemi sabit diski C: simgesiyle tanır. 2. Tek disket sürücülü sistemlerde İşletim sistemi, disket sürücüyü A: simgesiyle tanır. 3. İki disket sürücülü sistemlerde İşletim sistemi, ilk disket sürücüyü A:, ikinci disket sürücüyü ise B: simgesiyle tanır. 4. Paralel yazıcıyı PRN veya LPT1 simgeleriyle tanır. 5. Seri yazıcıyı COM1 simgesiyle tanır. 6. Ekran CON simgesiyle tanır.

Klasör ve Dosya Kavramı Dosy a ( Fi le ) İçinde bilgilerin saklandığı yazılımlara DOSYA adı verilir. Bilgisayarlarda çeşitli işlemleri yapabilmek için PROGRAM adı verilen komut dosyaları kullanılır. Bu dosyalar programcılar tarafından bir işletim sistemi altında çalışmak üzere, (MSDOS, WINDOWS, MAC-OS gibi...) bir programlama dili - komut dili ( BASIC, PASCAL, C Gibi) kullanılarak üretilirler. Kullanıcılar yani biz, bu programlarla çeşitli işler yaparız. Yaptığımız bu işleri daha sonra da kullanabilmek için disk veya disketlerde saklarız. Örneğin Word kelime işlemci programıyla bir mektup yazabilir ve bu mektubu disk veya diskete MEKTUP.DOC ismiyle kayıt edebiliriz.

M E K T U P. D O C | | v Dosya adı

| | v Dosya Uzantısı

Bilgisayarda her dosya disk veya diskette saklanırken bir adla saklanır. Dosya adı iki kısımdan oluşur: Dosya adı ve dosya uzantısı. Dosya uzantısı aynı zamanda o dosyanın ne türde bir dosya olduğunu da belirtir. Dosya adı Windows 98 İşletim Sisteminde 255 karakter uzunluğunda olabilir. Yalnız aşağıdaki karakterler dosya adında kullanılamaz: \ / : *? " < > |

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

13

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

Dosy a Uzant ısı EXE COM TXT SYS BAT INF DLL DOC XLS PPT MDB BMP JPG GIF



Açıklama Program Dosyaları Program Dosyaları Düzyazı (Text) dosyaları Sistem Düzenleme Dosyaları Toplu İşlem Komut Dosyaları Sistem Bilgi Dosyaları (Program Yardımcı Dosyaları) Dinamik Kütüphane Dosyaları (Program Yardımcı Dosyaları) Word Kelime İşlemci Programında Oluşturulan Dokuman Dosyaları Excel Elektronik İş Tablosu Programında Oluşturulan Tablo Dosyaları PowerPoint Programında Oluşturulan Sunu Dosyaları Access Veri Tabanı Programında Oluşturulan Veri Tabanı Dosyaları Bitmap Resim Dosyaları Sıkıştırılmış Resim Dosyaları (Tam Renk) Sıkıştırılmış Resim Dosyaları (256 Renk)

Dosya oluştururken: Dosya adını seçerken, dosya içindeki bilgilere uygun bir ad seçin. daha sonra dosyayı bulmanız kolaylaşır.

BİLGİSAYARDA ÇALIŞMA EMNİYETİ

Bilgisayarınızı güvenle kullanabilmek için aşağıdaki önerileri okuyun: 1. Bilgisayar açıkken klavye, mouse, yazıcı, modem vb. gibi çevre birimleri takılıp çıkarılmamalıdır. Aksi durumlarda bilgisayara veya çevre birimlerine, değerli yongalara zarar gelebileceği gibi beklenmedik elektrik yükleme tehlikesi de ortaya çıkabilir. 2. Bilgisayar kapatıldıktan sonra tekrar açmadan önce en az 15 saniye beklenmelidir. Güç kaynağına kendisini tekrar set etme fırsatı verilmezse RAM yongalarında ve diğer parçalarda kullanılan binlerce küçük kondansatör zarar görebilir. 3. Bilgisayarın fişi bilgisayara ya da elektrik prizine takılırken, bilgisayar güç düğmesi kapalı olmalıdır. Eğer düğme açıksa, fiş takılırken bilgisayar çok kısa sürelerde birkaç kez açılıp kapanabilir. 4. Bilgisayar kasası zorunlu olmadıkça açılmamalıdır. 5. Mümkünse yerde halı olmayan bir odada çalışılmalıdır. Çünkü statik elektrik açık bir bilgisayara ciddi bir tehdittir. Halı olan bir odada çalışılmak zorunda kalındığında , bilgisayarı açmadan önce kullanıcı , metalden yapılmış bir dolap, kitaplık vb. gibi bir cisme dokunarak üstündeki statik elektrik yükünü boşaltmalıdır. 6. Bilgisayarda çalışma tamamlandıktan sonra, bilgisayarın toz vb. gibi dış etkilere karşı korunması için üzeri bir toz örtü ile örtülmelidir. 7. Özellikle bilgisayar çalışırken bilgisayar kasası yerinden oynatılmamalıdır. Aksi takdirde harddiskte veya diğer donanım birimlerde beklenmedik ciddi arızalar doğabilir. 8. Disket sürücülerin ışığı yanık durumda iken, yani okuma/yazma kafası çalışırken sürücüye disket takılıp çıkarılmamalıdır. 9. Bilgisayarınıza yeni bir birim eklerken hiçbir kablonun ucunu zorlamayın. Bir soket bir yere girmiyorsa demek ki yanlış bir şey yapıyorsunuz. Zorlamayla soket bozabilirsiniz. 10. Bilgisayarın sistem birimini içeren kasa duvara çok yakın olmamalı, dolap vb. gibi kapalı yerde bulunmamalıdır. Çünkü bilgisayarın havalandırma sistemi için hava akımı çok önemlidir.

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

14

Ceyha n Halk Eği ti mi Merk ezi Bil gis ayar Kursl arı

11. Bilgisayarınızı pencerenizin önüne, fazla güneş ışığına maruz kalacak yerlere kurmayın. Güneş ışığı bilgisayarı ısıttığı gibi ekranın görünmesini de güçleştirir. Tabii çok sıcak yerler de bilgisayar için zararlıdır. 12. Bilgisayarın arkasından sarkan kabloların güvencede olması gerekmektedir. 13. Her türlü elektrik bağlantısı için topraklı priz kullanmayı unutmayın. 14. Zorunluluk olmadıkça programdan çıkmadan bilgisayarınızı kapatmayınız. Aksi halde verilerinizi kaybedebilir veya çalışma programınızı bozabilirsiniz.

Bil gis ayara Giriş Ders N ot la rı

15