Nong, Diin Ang Kakahuyan?

Ini nga sugilanon naggwa sa Hiligaynon Magasin sa isyu sini nga Abril 22, 1997

NI BEBOT T. DAQUITA, JR. .

D

AW indi na madala ni Sal-ing ang iya lawas. Wala magbuhin ang iya kusog pero pamatyag niya nagtalapik ang mga nahot sang iya balahibo. Daw plastik nga

dinuot sa kalayo. Wala sia sing nadut-an nga kalayo pero ang nagatagiti nga silak sang adlaw makapalaso. Nagpabug-at ini sang iya lawas. Pinilit ni Sal-ing nga magluyong agod makakuha bwelo para sa isa ka matayog nga sumpit. Apang nakanganga sia sang mabatyagan ang paghanas sang iya pagginhawa. Kinulang sia sing tubig. Naglagkot ang iya laway. Kag ang hingalit nga pagnganga nakapalain.

Nagsalod ini sang hangin gani kumonol ang iya pagbutyog.

Daw

ginprenuhan sia. Matuod nakapasulhay ang pagsulod sang hangin sa iya tutonlan pero amo naman ini ang nagtum-ok sa iya. Paidalom. Paidalom tubtob nabatyagan na lamang niya nga nagapangamangkamang sia sa yab-ok. Gintinguhaan ni Sal-ing nga makatindog sing tadlong. pamatyag niya sang iya ulo kag nagapaduroy ini sa iya.

Apang mabug-at ang Tubtob wala na gid sia

makapanigaon kag humagmak sia. Nakatupa ang iya sag-ang sa nagaulbo nga bato. Nakakuriit sia dungan hikap sang iya sag-ang. Nabatyagan niya ang maalabaab nga mabasa. Sang himutaran niya daw nangligbos ang iya balahibo. Dugo! Nagparumatay si Sal-ing. Ginpiyong ang mga mata agod indi matam-an sang silaw sang adlaw. Hagyo naman nga pinakagkag ang mga balahibo agod magdamol ang tabon sang lawas batok sa init. Samtang hilway naman nga makapanigal-ot sa mga balahibo ang panalagsa nga huyop sang mainit man nga hangin.

Kon ano kadugay ang pagparumatay ni Sal-ing wala na niya matalupangdi. Nakahulag lamang sia sang mabatyagan ang matunog katama nga urok-ok. Kasunod sini ang pag-alsa sang iya ikog. Napilitan na lang sia magmuklat. “Sala landing mo,” si Teksas. Nanagutsot pa sia. Liwat inalsa sang tuka ang ikog ni Sal-ing tubtob nakatindog ini. “S-salamat,” natuaw ni Sal-ing bisan nahibaluan niya nga ginayauyao sia ni Teksas. Para sa iya tuman na nga napatindog sia sang abyan. Umantad ang iya sag-ang sa matalom nga bato. “Ano nakaon mo nga nagdayb ka sing alang-alang?” “Nanglugayawan tani ako. Pero indi ko maagwanta ang kasingkal sang init.” “Manglugayawan ka nga wala mo ako ginhapit?” Nagtaas ang kilay ni Teksas. “Indi ka lang mangakig.

Kay kon ginhapit ko ikaw basi duha kita karon ang

nagadiwal sa sobra nga kapoy.” Nakatangutango si Teksas.

Daw husto man ang abyan.

Sang ulihi may

nadumdoman. “Siling mo manglugayawan ka tani. Buot silingon natak-an ka na diri sa aton lugar?” Wala magsabat si Sal-ing. Dumoko sia. Nahuya. “O, ngaa?” “Nadumdoman ko si Nanay. Pat-od nga maakig gid ato sia.” “Wala sia ‘kahibalo nga naghalin ka sa inyo balay?” Tumangotango si Sal-ing. Labi nagsubo ang nawong. “Bati ko manugpangitlog naman si Nanay mo. Dapat indi ka magdayan agod masugo ka niya kon kinahanglan.” Naglungolungo pa si Teksas. ‘“Kaluluoy man gali si Nanay mo.” “Bangod gani sa kaluoy ko sa iya kon ngaa naggwa ‘ko. Gusto ko sia mabuligan… kag ang mangin buto sang iya pagaitlugon.” Kumagkag ang balahibo sa liog ni Teksas. Tumowastowas man ang iya ikog. “Sulita ‘bi. Naluoy ka kag binayaan mo man sia.” Guminhawa sing malawig si Sal-ing. Winaog ang liog kag tap-ukan sang pakpak ang yab-ok sa punta sang iya tuktok. “Tani sekretuhon ko lang ‘ni…”

“Hus! De sulosekreto ka pa. Kag ngaa?” “Basi kadlawan mo ‘ko…” Kumadlaw gid man si Teksas. “Ini ‘galing si Sal-ing, huo. Kon ‘gakadlaw gid man ‘ko indi bangod ‘gahikay ukon ginatinunto ko ikaw. ‘Miguhay ‘ta, indi bala?” “Basta indi mo ‘ko pagkadlawan, ha?” “Huo daw!” Nangulagkolag anay si Sal-ing. Ginsipat ang panulok sa nagahinantal nga basura sa unhan. Ginsipat man ang mga mata sa batsihon nga dalan kay basi may makita nga anino sang bisan ano nga nagapalipod sa kongkreto nga poste sang suga. “Kita lang nga duha. ‘Nano gid bala, haw?” Daw ginakarat na si Teksas. “Ginapangita ko ang kakahuyan!” Nagkunot ang agtang ni Teksas. “Ano ‘na man?” “Ang kakahuyan amo ang lugar sang buhi nga mga kahoy. Indi kahoy nga plastik.” Nagakunot gihapon ang agtang ni Teksas. Gani pinaathagan sia ni Sal-ing. “Kanami tulokon sang kakahuyan. Berde. Ilabi na gid kon panahon nga tingulan kay bastante ang tubig. Kon tag-ilinit naman bisan indi na gid berde ang kakahuyan pero makagalanyat gihapon kay nagaduag bulawan kon lantawon.” “May buhi gali nga kahoy? ‘Kakita ka sina, haw?” “Wala pa gani. Amo gani nga ginapangita ko.” “Ti, sin-o nagsiling nga nami inang’ kakahuyan, haw?” “Si Apitong Molave. Awtor sang libro nga nabasa ko.” Humarakhak si Teksas. Nagaulok-ulok gid. “Ngalan ina sang kahoy nga ginhimo nila sa Gardenia sa Ayala Avenue, a. ‘Gadiliryo ka na ‘guro kay sobra kainit sang ginaestambayan ninyo nga condominium. Kataas abi sinang’ Pacific Plaza Condominium. Malapit sa adlaw.” Masinulob-on nga nakaulong-ulong si Sal-ing. “Ti, siling ko na gani nga kadlawan mo ‘ko.” Daw nahuya man si Teksas sa abyan. Nauntat ang iya harakhak. Naluoy sia sa abyan. Gani ginhumlad niya ang mga pakpak kag magkapakapa. Daw binugahan lang sing bentilador si Sal-ing.

“Ang maayo pa nga ilibot ko ikaw diri sa kabug-osan sang Forbes Park. Madamo ka sing maktia diri nga bag-o sa panulok. Madamo sila sing gin-obra diri. May simbahan, plasaplasa, skating rink, fountain nga nagasaot ang tubig kag madamo pa gid. Gusto nila nga mangin pinakamatahom nga ultra-modern city within a city ining’ lugar. Foreigner pa kuno ang kontraktor sini.” Naglungo lang si Sal-ing. “Nakita ko na ‘na. Lantawon ang kabug-osan sang Forbes Park sa ginaestaran ko sa Pacific Plaza, indi bala? Pati ang iban nga mga villages diri sa Metro Manila lantawon man. Maayo pa ikaw na lang upod sa akon. Ipakita ko sa imo atong’ libro nga nabasa ko.” Laragway nga kuha sa Fort Bonifacio sadtong 1961 ang nakita ni Teksas sa pahina nga ginbaluskay ni Sal-ing. Ang title sang libro: Kakahuyan, Tuboran Sang Kabuhi. Indi si Teksas makahibalo magbasa pero ginasaysayan sia ni Sal-ing. “Amo lang ‘ni biliban ko sa imo. Bisan bata ka pa nga kalbo pero ka’balo ka magbasa,” langas ni Teksas. “Ako sipa gid lang abilidad ko.” “Paano, teacher ang kaupod ko sa condominium. Kon mag-tutor gani sia sa kabataan sang mga manggaranon nagapamati man ako. Una pa gani ‘ko mag-alam sa iban nga kabataan, mo.” Kumadlaw si Sal-ing. “Ikaw ‘ya manugbolang ang pirme ‘gaukol sa imo gani sipa gid lang namasngaan mo.” “Kag tusik!” Kumadlaw man si Teksas samtang ginabaluskay niya ang libro. “Nakita mo bala ina’ng madamo nga mga kahoy? Mga akasya ina. Ina’ng matag-as nga wala sing sanga amo ang lubi. Ina’ng wala sing sanga kag ang mga dahon sa punta na. Kag ina pa gid. Ina ang buri. Mas mataas kag mas daku ina sang sa lubi. Ina ang nagustohan estaran sang amon kaliwat. Baluskaya bala sa pihak nga pahina. Makita mo nga sa kada klase sang kahoy halos may sari man sang pispis nga nagahapon. Depende kuno sa kahoy ang ginaestaran sang sahi sang mga pispis.” Nakanganga na lamang si Teksas nga nagtulok kay Sal-ing. “Syempre, suno lang ini sa libro, ha?” Nagkadlaw si Sal-ing. Pero wala magkadlaw si Teksas. Daw may madalom nga ginapanumdom samtang ginatamdan ang laragway. Ginpiyong pa ang mga mata. “Kadugay man siguro nga himo nila sinang’ mga kahoy. Katulad sinang’ ara sa mga mall. Sa Megamall, Robinson’s, Shangrila kag a, kadamo lang.”

Kumadlaw si Sal-ing. “Iban nga kahoy ang ginatumod mo. Ining’ ari diri sa libro amo ang matuodtuod nga mga kahoy. Buhi ini sila sadto. Nagatubo. Ang ila bunga makaon. Ang iban bulak kag mga dahon ang makaon. Indi katulad sang plastik. Gikan sila sa liso. Ang iban hungod nga gintanom sang tawo. Ang iban gikan sa mga liso nga naiti sang mga pispis. Mamuhi ini tubtob magdako. Kon madamo sila, ginatawag nga kakahuyan.” Tumangotango si Teksas. “Inang’ sa mga mall human lang sa plastik pero daw buhi man.” “Ang kinaayo sag kakahuyan kay hilway nga mapuy-an sang katulad naton nga mga sapat. Sa kakahuyan mahimo mabuhi ang mga katulad naton bisan wala sing nagasagod nga tawo. Bastante ang pagkaon sa kakahuyan. Ara ang magagmay nga mga sapatsapat nga pagkaon sang katulad naton. Kag syempre, ara ang bunga sang mga kahoy.” “Indi na kinahanglan buboran?” “Indi na. Kag ang maayo pa gid, kay ang mga pispis sa kakahuyan hilway kon ano ang himuon. Wala sing matublag sa ila. Amo ina ang ila natural habitat. Ambot kon ano gid ang buot silingon sina. Pero amo ina ang siling diri sa libro.” “Swerte gali ang imo kaliwat sadto. Siguro kon nangin pispis man ako swerte man ang akon kaliwat, no?” Naglamho si Teksas. “Pispis ka man. Iban lang ‘galing nga klase. Kag indi lang ang katulad namon ang makapuyo sa kakahuyan. Tan-awa bala ang isa pa gid ka laragway.” “Aba,” daw nakibot gid si Teksas. “Kon indi lang sa daku nga padong kag labit sining manok masiling ko nga ako gid.” Kumadlaw si Teksas. “Kag diri sa mataas gid nga sanga nagahapon.” “Sila ang ginatawag nga ilahas. Mga labuyo kon sa Tagalog.” “Kag kanami tan-awon sang tahod, o. Kalaba kag kataliwis. Kanami siguro sina ibunal mo. Indi katulad sining’ akon.” Nagsubo ang nawong ni Teksas. “Kon maglaba gani tahod ko, ginautod nila dayon. Kag tan-awa ining’ ulo ko. Wala ka gid sing mahikap nga padong. Sa labit wala naman kay gin-utod kag pinakaon pa sa akon.” Nanagutsot pa si Teksas. “Siguro indi ka na matingala kon ngaa naghalin ‘ko kaina bisan wala makalisensya kay Nanay,” hambal ni Sal-ing nga karoin nagaidlak na ang mga mata. “Luyag ko nga

mabatyagan ang pangabuhi nga subong sina.

Daw ano ayhan maghapon kag

magsulosaylo sa sanga sang tunay nga kahoy? Kabugnaw siguro batyagon. Indi katulad sang mga alambre sang kuryente kag mga antena sang TV nga akon ginahapunan.” “Wala pa gid man ako makatilaw maghapon sa mataas nga kahoy.” “Paano paghapon mo sa mataas nga kahoy kay pirme ka man lang ginakulong sang hamulang mo nga amo? Kag may kahoy bala sa inyo?” Madugay nga nagduhongan si Teksas.

Sang ulihi gin-alsa ang ulo kag

magwaugwaog. Nagsako ang pamisok. “May ipangabay tani ako sa imo,” hambal ni Teksas nga tumalingi pa. “‘Galing basi kadlawan mo ‘ko.” Nanagutsot si Sal-ing. Nanghayhay. “Pwede upod ‘ta mangita sadtong kakahuyan?” HALOS sirom na sang mag-untat sa paglakat sanday Sal-ing kag Teksas. Pwerte gid ng ila kakapoy. Si Teksas masami ang pagdulog bangod nagahulat kay Sal-ing nga sobra gid ang kakapoy. Halos indi na ni Sal-ing mahakwat ang ulo samtang ginanganga ang tuka agod mabugnawan sang dapya sang hangin ang tutonlan. Naluoy man kuntani sa iya si Teksas. Ginpasakay pa gani sia ni Teksas sa likod sini. Apang madanlog ang balahibo ni Teksas gani nagakahulog si Sal-ing. Gin-agwanta na lang ni Sal-ing nga maglakat sang sa maglupad agod indi mabayaan si Teksas. Nagahagrak si Sal-ing sang magsampot sa ginahulatan ni Teksas sa likod sang kongkreto nga bangku malapit sa tulay sang Guadalupe. “P-pasensya, Mig.” Ginahapo man si Teksas bisan nakapahuwayhoway na. “Kon makalupad lang tani ako pareho mo, wala ka tani nag-inantos maglakat. Indi man abi ‘ko makalupad sing dugay mo.” “Ok… Ohok…!” wala na namitlang ni Sal-ing ang okey bangod humagmak sia sa semento. Bangod sa kapoy kag gutom. Maabtik man nga pinalapitan sia ni Teksas samtang nagaurok. Aapng nakaisol si Teksas sang may kamot nga nakauna pulot kay Sal-ing. Nagakurog ang kamot nga maniwang kag ginagatawan sing dalagko nga mga ugat. Makadali lang ang kakibot ni Teksas.

Hinugot ang iya mga paa kag pakpak.

Sumikad dungan lupad. Ubos kusog, sinurapok niya ang tigulang nga tag-iya sang

kamot. Apang wala man lang maninggol ang tigulang. Dinaho sang isa ka kamot ang nagahagunos nga Teksas. Wala na makapulok si Teksas sang tumopa ang iya dughan sa palad sang tigulang. Sang tinguhaon niya nga makatusik man lang, sinipit gilayon sia sang tigulang gani urok na gid lang ang iya nahimo. Bitbit sia kg si Sal-ing, sumolod ang tigulang a iya balaybalay sa kilid sang tangkulan sang taytay. Ang balaybalay nahuman sa daan nga mga kahon nga nadingdingan kag naatpan sing sako nga plastik. May napangsandig man nga malagpad kag tuktokon nga mga lata nga amo ang nagalipod sa kaundan sang balaybalay. Medyo madulom sa sulod. Mahinalungon nga tinungtong sang tigulang si Sal-ing sa ibabaw sang daku kag matapan nga bato. Binutang man sa ingod ni Sal-ing si Teksas nga wala na magpulok kundi natingala sa ginahimo sang tigulang. “‘Kaluluoy man kamo,”

una nga nautwas sang tigulang samtang mahinay nga

ginawahig ang plastik nga pinakaatop sang balaybalay. Lumosot ang nabilin nga sanag sang nagahinalop nga adlaw. Lumosot man ang medyo mabugnaw nga dapya sang hangin sa kahapunanon. Amat-amat nga naghulag si Sal-ing sang madapyahan sing hangin. Ginwilikwilik ang iya ulo. Kag sang matanglaan si Teksas nagpalak nga makabangon. “Naano ‘ko, Migs?” “Nagkolaps ka.” “Indi na tani kamo dapat magpasayangsayang,” saligbat sang tigulang nga karon nagawisik sing tubig sa mga tanom nga nagakulobay sa higad sang balaybalay kag nasulod sa lata.. “Mangin madali ang inyo pagkapapas.” Daw natingala nga nagtulokay ang mag-abyan sa nabatian sa tigulang. “A-ano inang’ mga tanom nga ginawisikan mo sing tubig?” pamangkot ni Sal-ing. “Daw indi man ‘na hilamon?” “Mga lamigas ini sang nanarisari nga kahoy nga ginpatubo ko agod manumbalik ang kakahuyan.” “Kakahuyan!” halos dungan nga natuaw nanday Sal-ing kag Teksas nga nagwalaog ang mga liog. kakahuyan!”

“Ina ang ginapangita namon!

Matuod gid man kon amo nga may

Gin-untatan sang tigulang ang pagwisik sing tubig sa iya lamigas. Hinakwat ang isa ka lata nga may pinakadako nga tanom. Ginpalapit ini sa dughan samtang masinulob-on nga nagpungko sa nagaulbo nga bato. Kag mahinalungon nga ginhimas ang duag berde apang malapsi nga dahon sang tanom. Daw nagadapulay sang isa ka masakiton nga bata. “Diin na ang kakahuyan, Nong?” “Sadto ang kakahuyan diri lang sa aton ginahamtangan. Kag kon may nabilin pa nga kakahuyan karon sa iban nga bahin sang kalibutan…” Guminhawa sing malawig ang tigulang. “Ambot kon malab-utan pa ninyo.” Nagkurinot ang agtang ni Sal-ing. Umorok lamang si Teksas nga naglingilingi kag himutaran ang mga lamigas. “N-ngaa? Kag ngaa nadula na diri ang kakahuyan?” Nanghulonghulong sa sulod sang balaybalay ang tigulang,. Nasiplatan niya ang isa ka pihak nga kahoy. Pinulot ini kag ginhampakhampak sa iya palad. “Nakita mo ini? Palotsina ini. Tapi gikan sa kahoy. Kahoy nga gikan sa kakahuyan. Ginhimo ini tapi kay ginhimo nga kahon. Ang kahon ginsudlan sang makina gikan sa Japan.” Ginhiram sang tigulang ang isa ka bahin sang tapi. Napalos ang nagkap-ol nga yab-ok. Kag may lumotaw nga mga letra. Indi mabasahan ni Sal-ing ang una nga mga letra. Pero maathag nga natigbato niya ang tinaga nga Japan. Husto ang siling sang tigulang. “Napuslan ini sadtong’ kahon pa. Pero paano karon? Ano pa ang pulos sini kon indi mangin gatong?” Nagginhawa sing malawig ang tigulang. “Ang malain pa amo ang ginhalinan sining’ tapi… sa kahoy sa kakahuyan. Gintapas lang ang kahoy nga wala ginilisi paagi sa pagtanom liwat. Patarasak nga pagtapas tubtob ang halos tanan nga kahoy nagkalapapas.” Nagpagot ang tigulang. Binatyag man ni Sal-ing ang ginabatyag sang tigulang. “Sang mapapas ang kakahuyan nagtalal-as ang kasapatan kag kapispisan. Nadula ang puloy-an sang inyo kaliwat!” padayon sang tigulang. “Ang amon n-natural habitat?” nakasaligbat gid man si Teksas. Nadumdoman niya ang siling kaina ni Sal-ing nga nabasa sa libro. Umingod na gid sia sa tigulang kag magtangla.

Tumangotango ang tigulang. Mainanggaon nga hinimas ang ulo ni Teksas. “Wala nila… sang katulad ko nga mga tawo, ginhatagi sing igtalupangod ang palaabuton. Ang palaabuton sadto nag-abot na… sa inyo karon panahon. Kag ano ang nangin bunga?” “W-wala na namon maabti ang kakahuyan,” maluya nga sabat ni Sal-ing. “W-wala na namon matilawi ang balatyagon kon paano maghapon sa sanga sang matuodtuod nga kahoy,” sugpon man ni Teksas. “Ngaa nagsubong sini? Ngaa ginhimo ini sang imo kaliwat?” tumod ni Sal-ing sa tigulang. Liwat guminhawa sing malwig ang tigulang. “Bangod sa handom sang akon kaliwat sa kaayawan. Nga ang ginrason amo ang progreso… kauswagan kuno!” Lumaghong ang tigulang kag magtindog. Pumalapit sa dingding nga plastik. Ginwahig. Kag gikan diri nakita nila sa unhan ang ginapatindog nga bilding. “Ano’ng kahulogan sang kauswagan kon may madula? Ang tama nga kahulogan sang kauswagan amo ang pag-uswag sang tanan. Pero tan-awa ninyo… Ang namilagpilag na gid lang nga kahoy ginasipot gid nila. Pati ang niyog nga ang bunga makahatag kaumpawan sa ginagutom gintapi pa nila. Tan-awa inang’ mga scaffolding nga ginagamit nila sa paghimo sinang’ bilding. Mga tapi ina sang lubi... sang niyog! Pati niyog mapapas gid! Ti, ano ang gwa?” “Goodbye coconut nut,” langas ni Teksas. “Maayo lang kay nakatilaw pa ‘ko sina.” Liwat pumongko sa nagaulbo nga bato ang tigulang. Tinamdan ang mga lamigas sa lata. “Tigulang na ako. Nagahinalop na…” “A-ano ang mabulig namon?” si Sal-ing. Daku naman ang kahangawa niya. “Ang tagsa ka liso nga inyo makita itanom gid ninyo. Dal-a gid ninyo sa indi malabot sang akon kaliwat. Pati ining’ mga lamigas, kon wala na ko… tatapa gid ninyo.” Lumokso si Sal-ing kag naghapon sa abaga sang tigulang. “Ginapangako ko.” “Amo man ako,” sugpon ni Teksas. Apang hinali sia nakaurok. May nagrinagamak! Hinali nga nakatindog ang tigulang. Pinanghakwat ang mga hunol. Nagakurog ang iya mga kamot sa sobra nga pagdalidali. “Ara na sila. Buligi ninyo ako nga malikaw

ining mga hunol kag lamigas bag-o mapapas sang mga sapat nga ina ang nabilin ko nga pagtinguha!” Nagpalak man sa pagbulig sanday Teksas kag Sal-ing. Apang sa wala pa nila matunga sa paglikaw ang mga humol nadugmok ang katunga sang balaybalay. Tumohaw ang salsalon nga karito. Buldoser! “Palagyo na kamo!” nasinggit sang tigulang dala tulod kanday Sal-ing kag Teksas. “Luwasa ang inyo kaugalingon agod matatap pa ninyo ang mga lamigas kag mga hunol. Tinguhai ninyo nga mapanumbalik ang kakahuyan para sa masunod nga henerasyon sang tanan nga linalang!” pagkahambal dayon damhag sang tigulang sa isa ka bahin sang balaybalay. May kinuha nga naputos sa plastik. “Ang akon sinulatan!” “Lupad na!” singgit ni Sal-ing kay Teksas nga nahinulokan sa pagtulok sa tigulang nga nag-atubang pa sa buldoser kag magkuom sang iya kamot. “N-nong… dali na!” Apang wala magsapak ang tigulang. Sige ang pamuyayaw sa operator sang buldoser nga wala man makabati bangod sa gahod sang ginamaneho. Ginawaras sang tigulang ang ginauyatan nga plastik. Tubtob nagdapat ang malamig nga sungad sang buldoser sa iya lawas. Wala gid maghalin ang tigulang nga tinulod pa gani ang lawas sa buldoser samtang sige ang pamuyayaw kag waras. Buyayaw. Waras. Tubtob ang iya pamuyayaw nangin tig-ik na lamang. Kag ang waras nangin pisik na lang sang iya lawas matapos agyan ini sang higante nga salsalon. Tama katagsing sang siyak ni Sal-ing bangod sa ila nakit-an. Makahalanguyos man ang iyagak ni Teksas nga nagsimpon sa ngurob sang makina sang buldoser kag kinadlaw sang mga trabahador. “Sala mo ‘na! Sadto ginahatagan ka kunsiderasyon nga ma-relocate. Abusado ka pa. Pumatay ka pa sing sheriff.

Ti, ‘nano ‘ni karon kay na-wanted ka dead or alive?

Punggan mo pa ang pagpadako sining’ tulay!” hambal sang operator sang buldoser nga nabatian nanday Sal-ing kag Teksas. Kauswagan! Madulom na ang langit. Apang tama kasanag sa tulay nga karon madamo ang mga trabahante nga nagapinarikparik. Ginahingagaw ang extension sang tulay. Sa isa ka bahin masinulob-on nga ginatamdan nanday Teksas kag Sal-ing ang libro nga nasulod sa plastik nga ginwaras kaina sang tigulang. Kinuha nila sa plastik ang libro

kag binukad. Sa isa ka pahina nakita nila ang salaysay nga nabasahan man nila kaina sa ginapuy-an ni Sal-ing sa Pacific Plaza. Ang mga letra halos naduagan sing dugo. Apang nakapaathag ini tigaylo nga makapaburon. Nagpuganggang pa gid ang duag pula nga titulo: Kakahuyan, Tuboran Sang Kabuhi. Liwatliwat ini nga binasa sang hunahona kag balatyagon ni Sal-ing. – B. T. DAQUITA, JR.