Noi Dung

1

Môc lôc Néi

dung

Trang Môc lôc............................................................................................. ...........1 Më

®Çu

.................................................................................................. .......3 Ch¬ng I.

Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ quyÒn ®îc

chÕt .................................................................................................. .............5 I.

Kh¸i

niÖm

quyÒn

®îc

chÕt...................................................5 1. Nguån gèc h×nh thµnh ý tëng vÒ quyÒn ®îc

chÕt..................... 5 2. Kh¸i

niÖm

quyÒn

®îc

chÕt...........................................................6 II.

C¸c tiªu chÝ cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt...........7

1. Tiªu

chÝ

vÒ

y

häc..........................................................................7 2. Tiªu

chÝ

vÒ

luËt

ph¸p....................................................................9

2

ý nghÜa cña vÊn ®Ò thùc hiÖn quyÒn ®îc

III.

chÕt

trong

giai

®o¹n

hiÖn

nay....................................................................... 12 1. ý

nghÜa

ph¸p

lý..........................................................................12 2. ý

nghÜa

x·

héi............................................................................ 13 Ch¬ng II. t×nh h×nh quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ quyÒn ®îc

chÕt

trong

giai

®o¹n

hiÖn

nay.....................................14 I.

Quy

®Þnh

cña

mét

sè

níc

trªn

thÕ

giíi...........................14 1. C¸c quèc gia ®· hîp ph¸p hãa quyÒn ®îc chÕt vµ

LuËt An tö.14 2. C¸c quèc gia cha hîp ph¸p hãa hay quy ®Þnh mét

phÇn.........16 II.

Quy

®Þnh

cña

ViÖt

Nam.....................................................17 III.

Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n ®ang tån t¹i vÒ ghi nhËn quyÒn ®îc chÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay...................................18

1. Nh÷ng

quan

®iÓm

ph¶n

®èi.......................................................18 2. Nh÷ng

quan

®iÓm

hé..........................................................24

ñng

3

3. Quan

®iÓm

cña

ViÖt

Nam

hiÖn

nay...........................................25 Ch¬ng III. Mét sè kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt vÒ x©y dùng LuËt an

tö

ë

ViÖt

Nam.......................................................................................... 29 I. §¸nh gi¸ vÒ xu híng x©y dùng LuËt An tö ë ViÖt nam...29 1. Mét

vÊn

®Ò

cßn

n»m

trong

t¬ng

lai......................................29 2. §iÒu kiÖn ®Ó mét quèc gia cã thÓ ban hµnh LuËt

An tö.........32 3. NÕu quyÒn ®îc chÕt ®îc ghi nhËn trong hÖ

thèng ph¸p luËt........................................................................ ..................32 II. Ph¸c th¶o mét sè néi dung c¬ b¶n cña LuËt An tö..........33 III. KiÕn nghÞ mét sè biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn viÖc tiÕp cËn víi ®îc

chÕt

vµ

x©y

vÊn ®Ò quyÒn dùng

LuËt

An

tö

kh«ng

cßn

ë

viÖt

Nam....................41 1. §Ó

quyÒn

®îc

chÕt

qu¸

míi

mÎ.........................41 2. Mét sè kiÕn nghÞ trong qu¸ tr×nh x©y dùng

LuËt An tö........44

4

KÕt luËn........................................................................................... .........46 Tµi

liÖu

tham

kh¶o............................................................................47 Phô lôc............................................................................................. ..........48

Më ®Çu Chóng ta ®ang sèng trong mét thÕ giíi bÊt æn ChiÕn tranh, dÞch bÖnh, ®ãi nghÌo vµ toµn cÇu hãa ®ang lµm thay ®æi bé mÆt chung cña thùc t¹i Ranh giíi gi÷a sù sèng vµ c¸i chÕt ®«i khi chØ trong gang tÊc.

5

QuyÒn ®îc sèng? B×nh thêng, dÔ hiÓu. QuyÒn ®îc chÕt? Cßn rÊt míi mÎ vµ xa l¹. QuyÒn ®îc chÕt lµ mét vÊn ®Ò cßn ®Ó më, bao hµm trong nã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau, ®a phÇn lµ chèng l¹i. Nã kh«ng chØ cßn lµ vÊn ®Ò cña y häc mµ cßn thuéc vÒ chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi... LuËt ph¸p xuÊt ph¸t tõ cuéc sèng. Nhng cuéc sèng l¹i kh«ng ®¬n gi¶n. Do ®ã, ®«i khi luËt dÔ lµm mµ l¹i khã thùc hiÖn. Nªn g¾n quyÒn ®îc chÕt nh lµ mét quyÒn c¬ b¶n cña c¸ nh©n vµ ph¶i ®îc ghi nhËn trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh c¸c quyÒn c¬ b¶n kh¸c. ChØ khi nµo gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a luËt ph¸p vµ x· héi th× quyÒn ®îc chÕt míi trë thµnh mét vÊn ®Ò nh bao vÊn ®Ò kh¸c. NÕu kh«ng, sÏ m·i chØ lµ ®Æc biÖt vµ phøc t¹p... T¹i ViÖt Nam cha cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ quyÒn ®îc chÕt. Ngêi d©n ViÖt hÇu hÕt cßn xa l¹ víi kh¸i niÖm nµy hoÆc chØ nghe mµ cha hiÓu hÕt. Bªn c¹nh ®ã, truyÒn thèng ¸ §«ng ®ang chi phèi tõng ngµy, tõng giê. Do vËy, c«ng tr×nh muèn gãp phÇn t×m hiÓu vÒ quyÒn ®îc chÕt hiÖn nay víi mong muèn quyÒn ®îc chÕt sÏ kh«ng cßn xa l¹ víi mäi ngêi, ®Ó mäi ngêi hiÓu râ ®îc b¶n chÊt cña “c¸i chÕt ªm ¶”. Bªn c¹nh ®ã, c«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò trong qu¸ tr×nh x©y dùng LuËt An tö ë ViÖt Nam. Ph¹m vi nghiªn cøu ®îc x¸c ®Þnh ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi theo hai híng chÊp nhËn vµ kh«ng chÊp nhËn quyÒn ®îc chÕt, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ®· hîp ph¸p hãa LuËt An tö víi ph¬ng ph¸p: tæng hîp, so s¸nh vµ rót ra quan ®iÓm riªng.

6

Nh÷ng tiÕp xóc ban ®Çu bao giê còng më ra ch©n trêi míi. Cã thÓ nã kh«ng thay ®æi ®îc mét quan niÖm cò nhng l¹i lµm cho c¸i cò chÊp nhËn c¸i míi. QuyÒn ®îc chÕt lµ ph¶i nh thÕ, kh«ng thÓ kh¸c.

Ch¬ng I

7

MéT Sè VÊN §Ò lý luËn C¥ B¶N VÒ QUYÒN §¦îC CHÕT I. Kh¸i niÖm quyÒn ®îc chÕt: 1. Nguån gèc h×nh thµnh ý tëng vÒ quyÒn ®îc chÕt:

QuyÒn ®îc chÕt ban ®Çu xuÊt hiÖn víi nh÷ng hµnh vi cha hoµn toµn mang ®óng b¶n chÊt cña nã mµ g¾n liÒn víi kh¸i niÖm: “c¸i chÕt ªm ¶”. LÞch sö cña thuËt ng÷ euthanasia (TiÕng Anh) hay euthanasie (TiÕng Ph¸p), an tö (TiÕng Trung) mµ chóng ta vÉn thêng gäi lµ “c¸i chÕt ªm ¶” b¾t nguån tõ mét tõ Hy L¹p lµ “euthanatos”. Trong ®ã, eu lµ tèt, thanatos lµ chÕt. Danh tõ nµy b¾t ®Çu xuÊt hiÖn vµo thÕ kû XVII, nh»m khuyÕn khÝch c¸c b¸c sü quan t©m ®Õn sù ®au ®ín cña ngêi bÖnh vµ gióp ®ì ngêi “gÇn ®Êt xa trêi” tho¸t khái thÕ giíi nµy mét c¸ch nhÑ nhµng vµ dÔ dµng h¬n. Nh vËy, lóc ®ã cha xuÊt hiÖn kh¸i niÖm quyÒn ®îc chÕt nh khoa häc hiÖn ®¹i nhng ®· cã nh÷ng hµnh vi trong quyÒn ®îc chÕt. Tíi cuèi thÕ kû XIX, khi con ngêi ®· t×m ra c¸ch khèng chÕ sù ®au ®ín, thuËt ng÷ nµy kh«ng cßn bã hÑp víi ý nghÜa gióp bÖnh nh©n tho¸t khái ®au ®ín n÷a, mµ nã l¹i ¸m chØ mét hµnh ®éng ®Æc biÖt nh»m t¹o ra c¸i chÕt cña nh÷ng bÖnh nh©n ®îc coi lµ “v« ph¬ng cøu ch÷a”. §éng th¸i nµy nh»m gióp bÖnh nh©n khái r¬i vµo t×nh tr¹ng suy sôp khi ë vµo giai ®o¹n cuèi cña nh÷ng c¨n bÖnh nan y. Tõ khi xuÊt hiÖn ®Õn nay, “c¸i chÕt ªm ¶” ®· cã nh÷ng thay ®æi kh¸c nhau g¾n liÒn víi nh÷ng ph¸t triÓn cña nÒn y khoa vµ v¨n minh nh©n lo¹i. Vµ dÇn dÇn, kh¸i niÖm quyÒn ®îc chÕt

8

®îc ra ®êi, mang theo nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan víi nhau mét c¸ch phøc t¹p. Thùc ra, “c¸i chÕt ªm ¶” lµ kÕt qu¶ sau cïng cña “quyÒn ®îc chÕt” cña mét c¸ nh©n nµo ®ã. Cho nªn, nÕu nãi ®Õn quyÒn ®îc chÕt th× kh¸i niÖm c¸i chÕt ªm ¶ còng ®i liÒn, g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. ThiÕt nghÜ, quyÒn ®îc chÕt ph¶i ®îc ghi nhËn nh mét quyÒn cña c¸ nh©n vµ cÇn ®îc sù quan t©m thÝch ®¸ng cña mäi giíi khoa häc, ®Æc biÖt lµ y häc vµ luËt häc. 2. Kh¸i niÖm quyÒn ®îc chÕt

Trªn lý thuyÕt, chØ khi mét quyÒn ®îc quy ®Þnh trong Bé LuËt D©n sù th× míi ®îc c«ng nhËn lµ quyÒn nh©n th©n mét c¸ch chÝnh thøc (hîp ph¸p hãa). QuyÒn ®îc chÕt lµ mét quyÒn thùc tÕ nhng hiÖn t¹i, chØ cã ë mét sè níc hîp ph¸p hãa nã lµ quyÒn nh©n th©n. NhiÒu níc, theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ lËp ph¸p vµ cña c¸c nhµ khoa häc, c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt lµ quyÒn nh©n th©n nhng cha quy ®Þnh trong LuËt. Thùc tÕ cho thÊy cã quy ®Þnh hay kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò vÒ mÆt thêi gian: cã phï hîp víi hiÖn t¹i hay kh«ng vµ hÖ thèng ph¸p luËt cã ®ång bé, thèng nhÊt hay kh«ng mµ th«i. Vµ khi cha ®îc c«ng nhËn, vÒ mÆt ph¸p luËt mét ngêi thùc hiÖn hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt (trî gióp tù tö, thùc hiÖn trùc tiÕp ®a bÖnh nh©n “ra ®i” (chÕt)) ®îc quy vµo mét sè téi: giÕt ngêi, gióp ngêi kh¸c tù s¸t, kh«ng cøu gióp ngêi bÞ n¹n... VÊn ®Ò nµy sÏ ®îc lµm râ h¬n ë ch¬ng II. QuyÒn ®îc chÕt, mét khi ®· ®îc c«ng nhËn th× sÏ cã c¸c kh¸i niÖm liªn quan ®Õn nã, nh: trî gióp tù tö, t×nh tr¹ng bÖnh giai ®o¹n cuèi, bÖnh v« ph¬ng cøu ch÷a, t×nh tr¹ng y

9

tÕ kh«ng lèi tho¸t, an tö tù nguyÖn,... Hµ Lan lµ quèc gia ®Çu tiªn c«ng nhËn hµnh vi tù tö díi sù trî gióp cña b¸c sü, sau ®ã gÇn 10 n¨m míi hîp ph¸p hãa thµnh LuËt An tö. Níc nµy kh«ng dïng kh¸i niÖm an tö tù nguyÖn (voluntary euthanasia) mµ chØ dïng kh¸i niÖm an tö (euthanasia) bëi theo hä, c¸i chÕt ªm ¶ lµ ®· ph¶i bao hµm sù tù nguyÖn, nÕu kh«ng cã sù tù nguyÖn th× kh«ng thÓ gäi lµ an tö. Sù tù nguyÖn ë ®©y cÇn hiÓu theo hai híng: • Tù nguyÖn ®îc thùc hiÖn c¸i chÕt ªm ¶ khi cßn tØnh t¸o, cã thÓ biÓu lé ý chÝ c¸ nh©n cña m×nh •

Tù nguyÖn chØ ®Þnh ngêi ®¹i diÖn cho m×nh trong trêng hîp lóc r¬i vµo giai ®o¹n kh«ng ý thøc, kh«ng biÓu lé ®îc ý chÝ. Ngêi nµy sÏ cã quyÒn quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc ch÷a bÖnh cña bÖnh nh©n.

Theo chñ quan cña ngêi viÕt, víi nh÷ng môc ®Ých tèt ®Ñp cña quyÒn ®îc chÕt th× nªn gäi “c¸i chÕt ªm ¶” lµ “c¸i chÕt nh©n ®¹o” míi ®óng. §iÒu nµy sÏ ph¶n ¸nh ®óng tÝnh chÊt cña hµnh vi vµ tr¸nh khái nh÷ng suy luËn hiÓu nhÇm kh«ng ®¸ng cã. HiÖn nay cha cã ®Þnh nghÜa cô thÓ vÒ quyÒn ®îc chÕt. Giíi khoa häc hÇu nh chØ tËp trung vµo viÖc xem xÐt xem nã cã phï hîp víi quèc gia m×nh hay kh«ng mµ th«i. Tuy nhiªn, nÕu dùa vµo néi dung cña quyÒn ®îc chÕt hiÖn nay ®îc ®a sè quan ®iÓm ®ång t×nh vµ theo c¸c ®¹o luËt cña c¸c níc ®· th«ng qua “c¸i chÕt ªm ¶” th× cã thÓ rót ra kh¸i niÖm quyÒn ®îc chÕt nh sau:

10

QuyÒn ®îc chÕt lµ mét quyÒn nh©n th©n cña ngêi ®· thµnh niªn ®ang ph¶i chÞu sù ®au ®ín vÒ thÓ chÊt hoÆc tinh thÇn kÐo dµi vµ kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®îc sau mét tai n¹n hay mét bÖnh lý kh«ng thÓ cøu ch÷a, r¬i vµo t×nh huèng y tÕ kh«ng lèi tho¸t. Kh¸i niÖm trªn lµ ®óc kÕt cña ngêi viÕt nªn chØ cã gi¸ trÞ tham kh¶o. Thùc ra, néi dung quyÒn ®îc chÕt do tÝnh phøc t¹p trong c¸c ®iÒu kiÖn vµ quy tr×nh thùc hiÖn nªn kh«ng chØ dõng ë ®ã. V× vËy, kh¸i niÖm nµy chØ lµ tæng qu¸t. II.

C¸c tiªu chÝ cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt 1.

Tiªu chÝ vÒ y häc

1.1 Ph¹m vi c¸c lo¹i bÖnh nh©n §Õn nay, viÖc ph©n lo¹i bÖnh nh©n trong c¸i chÕt ªm ¶ cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau, tån t¹i ë c¸c níc ®· c«ng nhËn vµ cha c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt. Do ®ã, cã nhiÒu d¹ng bÖnh nh©n ®îc ®Ò cËp. Tuy nhiªn, giíi y häc hÇu hÕt thèng nhÊt cã 2 d¹ng bÖnh nh©n: 1.1.1 Nh÷ng trêng hîp chÕt n·o: “t×nh tr¹ng toµn n·o bé bÞ th¬ng tæn nÆng, chøc n¨ng cña n·o ®· ngõng ho¹t ®éng vµ ngêi chÕt n·o kh«ng thÓ sèng l¹i ®îc”1. BÖnh nh©n sèng hoµn toµn nhê vµo c¸c biÖn ph¸p hç trî nh h« hÊp, tuÇn hoµn vµ nu«i dìng nh©n t¹o... nÕu rót m¸y th× coi nh sù sèng chÊm døt. Theo kho¶n 9, ®iÒu 3, LuËt HiÕn, lÊy, ghÐp m«, bé phËn c¬ thÓ ngêi vµ hiÕn, lÊy x¸c ViÖt Nam ngµy 29/11/2006. 1

11

1.1.2 Trêng hîp ngêi bÖnh mÊt ý thøc kÐo dµi vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng håi phôc, cã sèng còng chØ lµ g¸nh nÆng cña gia ®×nh (b¶n th©n hä kh«ng cßn biÕt khæ hay síng). §«i lóc ngêi bÖnh biÓu lé ®îc ý chÝ cña m×nh vµ hoµn toµn kh«ng sèng nhê c¸c biÖn ph¸p nh©n t¹o. Trêng hîp nµy bao gåm c¶ bÖnh nh©n chÞu nhiÒu ®au ®ín kÐo dµi nhng kh«ng mÊt ý thøc thêng xuyªn. Nguyªn nh©n ®Ó dÉn ®Õn c¸c t×nh tr¹ng trªn cã thÓ lµ sau mét tai n¹n hay bÞ m¾c bÖnh hiÓm nghÌo, v« ph¬ng cøu ch÷a. T¹i Hµ Lan, níc nµy cßn quy ®Þnh c¸i chÕt ªm ¶ ®èi víi trÎ em. Nh÷ng bÖnh nh©n tõ 12 ®Õn 16 tuæi còng cã quyÒn ®îc chÕt ªm ¶ nÕu cã sù ®ång ý cña cha mÑ. §èi víi trÎ trªn 16 tuæi, ý kiÕn gia ®×nh lµ kh«ng cÇn thiÕt1. Tuy nhiªn, víi nh÷ng quy ®Þnh nµy, luËt quy ®Þnh rÊt chÆt chÏ vµ giíi h¹n hµnh vi. Nh×n chung, ®a sè ®Òu chèng l¹i an tö ®èi víi trÎ em nªn chñ yÕu vÉn lµ 2 d¹ng bÖnh nh©n ë trªn. I.2

C¸c c¸ch thøc thùc hiÖn

Cã 2 c¸ch thøc nh sau: 1.2.1 C¸i chÕt ªm ¶ chñ ®éng: b¸c sÜ trùc tiÕp g©y tö vong theo yªu cÇu cña bÖnh nh©n (tiªm thuèc...) 1.2.2 C¸i chÕt ªm ¶ thô ®éng: Kh«ng ®iÒu trÞ. B¸c sü ngng mäi biÖn ph¸p kÐo dµi sù sèng ®èi víi bÖnh nh©n (rót èng dÉn...) Ngoµi ra cßn mét hµnh vi lµ tù tö díi sù trî gióp cña b¸c sü. Hµnh vi nµy vÒ mÆt h×nh thøc cã ®iÓm kh¸c víi 2 h×nh thøc 1

Theo Vnexpress.net ngµy 11/04/2001

12

trªn nh: cã thÓ chØ lµ sù t vÊn, ngêi bÖnh tù rót èng dÉn... B¸c sü kh«ng trùc tiÕp thùc hiÖn hµnh vi mµ chØ lµ trî gióp. 2. Tiªu chÝ vÒ luËt ph¸p 2.1

TÝnh hîp ph¸p cña hµnh vi CÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng hµnh vi cña quyÒn ®îc

chÕt lµ hµnh vi hîp ph¸p trong ®a sè trêng hîp (trõ khi luËt ph¸p quy ®Þnh cÊm hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt v× cha c«ng nhËn nã). Hµnh vi nµy cã sù tù nguyÖn cña nh÷ng bÖnh nh©n ®ang ë trong nh÷ng t×nh huèng y tÕ kh«ng lèi tho¸t (chÞu nhiÒu ®au ®ín vÒ tinh thÇn hay thÓ x¸c, v« ph¬ng cøu ch÷a) vµ mang nh÷ng môc ®Ých tèt ®Ñp. B¸c sü thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt hoµn toµn dùa trªn yªu cÇu cña bÖnh nh©n vµ theo nh÷ng quy tr×nh nghiªm ngÆt do luËt ®Þnh. Bëi vËy, kh«ng cã lý do g× mµ Tßa ¸n cã thÓ xö ngêi thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt nh÷ng téi danh nh: xói giôc hoÆc gióp ngêi kh¸c tù s¸t, giÕt ngêi... v× hµnh vi cña hä hoµn toµn hîp ph¸p. Riªng téi danh giÕt ngêi cßn cã nh÷ng trêng hîp kh¸c nhau dÉn ®Õn hµnh vi cña ngêi ®ã lµ bÊt hîp ph¸p. Nh vËy, nÕu luËt ph¸p kh«ng cÊm hay cho phÐp th× hµnh vi thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt lµ hoµn toµn hîp ph¸p vµ cÇn ph©n biÖt nã víi c¸c hµnh vi kh¸c cã liªn quan ®Ó tr¸nh sai sãt trong viÖc xÐt xö c¸c vô ¸n. 2.2

Ph©n biÖt hµnh vi thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt víi c¸c

hµnh vi kh¸c cã liªn quan Mét trong nh÷ng lý do ®Ó cã nhiÒu tranh c·i vÒ quyÒn ®îc chÕt lµ nhËn thøc sai vÒ hµnh vi cña b¸c sü trong

13

viÖc thùc hiÖn c¸i chÕt ªm ¶. Chóng ta cã thÓ ph©n biÖt nã víi c¸c hµnh vi sau: 2.2.1 Hµnh vi tù s¸t Hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt cã thÓ ®îc thùc hiÖn bëi chÝnh b¸c sü vµ chÝnh bÖnh nh©n (díi sù trî gióp cña b¸c sü). Víi h×nh thøc do b¸c sü thùc hiÖn th× râ rµng nã hoµn toµn kh¸c hµnh vi tù s¸t vÒ chñ thÓ thùc hiÖn. Víi h×nh thøc do chÝnh tay bÖnh nh©n thùc hiÖn cã b¸c sü hç trî th× ®iÓm ®Ó ph©n biÖt víi hµnh vi tù s¸t lµ: ®iÒu kiÖn sèng cña bÖnh nh©n ®ã kh«ng ®îc ®¶m b¶o n÷a, ®ang ë giai ®o¹n cuèi cña bÖnh v« ph¬ng cøu ch÷a, chÞu nhiÒu ®au ®ín. Cßn ®èi víi hµnh vi tù s¸t, ngêi ®ã cã thÓ do sù quÉn b¸ch vÒ tinh thÇn hay sai lÖch vÒ ý chÝ, kh«ng chØ ®¬n gi¶n bã hÑp nh quyÒn ®îc chÕt. NÕu mét bÖnh nh©n m¾c bÖnh v« ph¬ng cøu ch÷a tù m×nh t×m ®Õn c¸i chÕt, kh«ng cã sù trî gióp cña b¸c sü hay cña ai ®ã th× kh«ng héi tô ®ñ nh÷ng yÕu tè trong hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt, vµ do ®ã, nã còng chØ lµ hµnh vi tù s¸t. 2.2.2 Téi gióp ngêi kh¸c tù s¸t §iÒu 101 Bé LuËt H×nh Sù ViÖt Nam n¨m 1999 cã quy ®Þnh téi xói giôc hoÆc gióp ngêi kh¸c tù s¸t. VÒ hµnh vi xói giôc ngêi kh¸c tù s¸t râ rµng kh¸c hµnh vi trong quyÒn ®îc chÕt bëi trong quyÒn ®îc chÕt, b¸c sü chØ lµm theo yªu cÇu cña bÖnh nh©n chø kh«ng xói giôc bÖnh nh©n. Do ®ã, chóng ta chØ ph©n biÖt hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt víi hµnh vi gióp ngêi kh¸c tù s¸t. Râ rµng, vÒ h×nh thøc, hµnh vi gióp ngêi kh¸c tù s¸t cã nhiÒu lo¹i vµ ®a d¹ng vÒ chñ thÓ. VÝ dô:

14

mét ngêi sèng thùc vËt b»ng b×nh dìng khÝ yªu cÇu ®îc chÕt chØ cÇn rót b×nh «xy ra kh¸c xa víi viÖc gióp mét ngêi th¾t cæ tù tö. Chñ thÓ thùc hiÖn trong hµnh vi quyÒn ®îc chÕt ph¶i lµ b¸c sü cßn hµnh vi kia th× réng h¬n nhiÒu. H¬n n÷a, ®iÒu kiÖn t×nh tr¹ng cña bÖnh nh©n trong quyÒn ®îc chÕt lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó ®Ó ph©n biÖt víi c¸c hµnh vi kh¸c. 2.2.3 Téi giÕt ngêi §©y lµ quan ®iÓm ®îc xÐt xö t¹i hÇu hÕt Tßa ¸n c¸c níc cha quy ®Þnh LuËt An tö. Tuy nhiªn, trong téi giÕt ngêi th× kh«ng cã sù ®ång ý cña n¹n nh©n cßn trong hµnh vi cña b¸c sü khi thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt th× cã sù ®ång ý cña bÖnh nh©n. Tßa ¸n khi xÐt xö b¸c sü thùc hiÖn hµnh vi cã liªn quan ®Õn quyÒn ®îc chÕt, téi danh giÕt ngêi v× nhiÒu c¬ së: ngêi bÖnh ®ã ®· chÕt, kh«ng ®Ó l¹i chøng cø g× chøng minh ®©y lµ sù tù nguyÖn cña hä. Lý do cña nh÷ng kÕt luËn nµy rÊt ®¬n gi¶n: c¸c níc nµy cÊm hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt hoÆc xem ®ã lµ téi giÕt ngêi. NÕu quyÒn ®îc chÕt ®îc c«ng nhËn th× chóng ta sÏ dÔ dµng ph©n biÖt bëi: chóc th y tÕ, ngêi ®¹i diÖn, ngêi gi¸m hé hay c¸c chøng cø kh¸c liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng cña bÖnh nh©n... Cßn nÕu c¸c níc nµo quy ®Þnh râ rµng b¸c sü thùc hiÖn hµnh vi nµy bÞ coi lµ téi giÕt ngêi th× v× ®¬n gi¶n hä cha chÊp nhËn nã mµ th«i. Còng cã quan ®iÓm cho r»ng, t¹i ®iÓm m kho¶n 1, ®iÒu 93 BLHS ViÖt Nam 1999 cã quy ®Þnh t×nh tiÕt t¨ng nÆng: “Thuª giÕt ngêi vµ giÕt ngêi thuª”1 cã nh÷ng ®iÓm gièng víi hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt. Cô thÓ: 1

Theo Bé LuËt h×nh sù ViÖt Nam 1999, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2006

15

•

Thuª giÕt ngêi: Cho r»ng bÖnh nh©n ®ã thuª b¸c sü giÕt m×nh ®Ó tho¸t khái sù ®au ®ín cña bÖnh tËt. Nhng quan ®iÓm hiÖn nay cña khoa häc h×nh sù th×: giÕt ngêi lµ ph¶i giÕt ngêi kh¸c. ë ®©y nÕu theo lËp luËn cña quan ®iÓm trªn th× bÖnh nh©n thuª b¸c sü ®ã tù giÕt m×nh nªn kh«ng x©m h¹i tÝnh m¹ng cña ai mµ lµ cña chÝnh m×nh nªn kh«ng thÓ xem lµ thuª giÕt ngêi ®îc.

•

GiÕt ngêi thuª: §Ó ph©n biÖt hµnh vi nµy víi hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt kh«ng qu¸ khã bëi ngêi giÕt ngêi thuª lµ lµm v× lîi Ých cña b¶n th©n hä, cã thÓ lµ bÊt kú ai ®ñ ®é tuæi luËt ®Þnh vµ cã n¨ng lùc ®Çy ®ñ. Cßn trong hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt, ngêi thùc hiÖn ph¶i lµ b¸c sü (cã thÓ ®îc tr¶ c«ng tõ ngêi bÖnh, nhng ®ã lµ viÖn phÝ...) vµ lµ v× môc ®Ých tèt ®Ñp, theo nh÷ng quy ®Þnh nghiªm ngÆt cña ph¸p luËt hiÖn hµnh.

2.2.4

Hµnh vi theo LuËt phßng, chèng HIV/AIDS n¨m 2006 cña ViÖt Nam T¹i ®iÓm ®, kho¶n 1, ®iÒu 4 LuËt phßng, chèng

nhiÔm virut g©y ra héi chøng suy gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i ë ngêi (HIV/AIDS) n¨m 2006 cña ViÖt Nam quy ®Þnh quyÒn cña ngêi nhiÔm HIV: tõ chèi kh¸m bÖnh, ch÷a bÖnh khi ®ang ®iÒu trÞ bÖnh AIDS giai ®o¹n cuèi 1. Cã nhiÒu ngêi cho r»ng ®©y lµ mét d¹ng cña c¸i chÕt ªm ¶ nhng lµ mét quan ®iÓm kh«ng ®óng ®¾n. Tuy còng v× môc ®Ých nh©n ®¹o lµ kh«ng b¾t ngêi bÖnh chÞu ®ùng 1

Theo LuËt phßng, chèng HIV/AIDS n¨m 2006 cña ViÖt Nam, nguån: vbqppl.moj.gov.vn

16

nh÷ng ®au khæ qu¸ lín ®èi víi kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña hä nhng ®iÒu kho¶n nµy kh«ng gièng víi luËt “c¸i chÕt ªm ¶” ®· ®îc thùc hiÖn ë mét sè níc. Trong quy ®Þnh nµy cña LuËt Phßng, chèng HIV/AIDS, y b¸c sü kh«ng chñ ®éng lµm ngõng cuéc sèng cña bÖnh nh©n mµ chØ chÊp thuËn theo nguyÖn väng th«i ®iÒu trÞ cña hä, ®Ó hä kh«ng ph¶i kÐo dµi nh÷ng ngµy th¸ng ®au ®ín vÒ thÓ x¸c. Hµnh vi nµy còng gièng víi viÖc ngêi th©n cña ngêi bÖnh s¾p chÕt xin bÖnh viÖn cho ®a vÒ nhµ. ViÖc nµy kh¸c quyÒn ®îc chÕt. NÕu bÖnh nh©n kh«ng cã hy väng g× n÷a, gia ®×nh còng kh«ng cã kh¶ n¨ng kinh tÕ ®Ó tiÕp tôc ®iÒu trÞ nªn xin cho vÒ nhµ t×m c¸ch kh¸c hay ngõng ch÷a trÞ vµ cã cam kÕt r»ng: bÖnh viÖn sÏ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm nÕu cã bÊt cø chuyÖn g× th× bÖnh viÖn kh«ng ph¹m luËt trong trêng hîp nµy. Y tÕ cho vÒ nhµ kh«ng ph¶i cho bÖnh nh©n chÕt mµ lµ v× quan hÖ t×nh c¶m gi÷a ngêi s¾p chÕt víi ngêi th©n: gÆp lÇn cuèi, cã chÕt th× chÕt ë nhµ, vÊn ®Ò tÝn ngìng, tËp qu¸n1... §©y còng lµ mét ®iÓm tiÕn bé cña LuËt phßng, chèng HIV/AIDS cña ViÖt Nam so víi thÕ giíi. ViÖc ph©n biÖt nh trªn rÊt cã ý nghÜa trong thêi ®iÓm hiÖn nay khi hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu cha cho phÐp vµ th«ng qua quyÒn ®îc chÕt. ViÖc ph©n biÖt nµy cµng cã ý nghÜa trong viÖc x©y dùng LuËt An tö ®îc nhanh chãng vµ dÔ dµng h¬n. III.

ý nghÜa cña vÊn ®Ò thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay

TrÝch bµi tr¶ lêi pháng vÊn b¸o Tuæi trÎ online ngµy 24/11/2004 cña PGS.TS Tr¬ng V¨n ViÖt (Gi¸m ®èc bÖnh viÖn Chî RÉy, TP.Hå ChÝ Minh) 1

17

3.1

ý nghÜa ph¸p lý Tõ khi quyÒn ®îc chÕt ra ®êi ®Õn nay ®· cã rÊt

nhiÒu cuéc chiÕn ph¸p lý trªn thÕ giíi. C«ng nhËn hay kh«ng c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt lµ mét vÊn ®Ò lín vµ ®Æc biÖt g©y nhiÒu tranh c·i. Chóng ta sÏ xÐt ý nghÜa ph¸p lý cña quyÒn ®îc chÕt ë 2 khÝa c¹nh. Thø nhÊt, nÕu quyÒn ®îc chÕt cha ®îc c«ng nhËn th× nh÷ng nh÷ng cuéc chiÕn ph¸p lý vÉn kÐo dµi. C¸c vô viÖc liªn quan ®Õn quyÒn ®îc chÕt lu«n r¬i vµo bÕ t¾c, kh«ng lèi tho¸t do tån t¹i nh÷ng quan niÖm sai lÇm vÒ hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt. Mét thùc tÕ n÷a lµ: c¸c vô viÖc ®ã kh«ng chØ gãi gän trong lÜnh vùc y häc mµ cßn liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c dÉn ®Õn nhiÒu phøc t¹p vµ rèi r¾m. Thø hai, nÕu quyÒn ®îc chÕt ®îc c«ng nhËn vµ cho phÐp thùc hiÖn hµnh vi th× luËt ph¸p sÏ kh«ng ph¶i høng chÞu nh÷ng cuéc chiÕn kh«ng lèi tho¸t. Bëi luËt ph¸p ®· cã quy ®Þnh cho phÐp thùc hiÖn hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt nªn sÏ gióp cho viÖc xÐt xö c¸c vô ¸n cã liªn quan ®îc dÔ dµng h¬n. Quan träng nhÊt lµ sÏ h¹n chÕ ®i nh÷ng trêng hîp xÐt xö kh«ng ®óng víi b¶n chÊt vô ¸n (nhÇm lÉn hµnh vi cña quyÒn ®îc chÕt víi c¸c hµnh vi kh¸c). 3.2

ý nghÜa x· héi Hµnh vi thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt cã ý nghÜa x·

héi rÊt lín víi nh÷ng môc ®Ých hÕt søc tèt ®Ñp. Khi sù sèng cña bÖnh nh©n kh«ng cßn ®îc ®¶m b¶o n÷a: m¾c bÖnh v« ph¬ng cøu ch÷a, ®ang ph¶i chÞu ®ùng ®au ®ín kÐo dµi... th× an tö theo yªu cÇu lµ c¸ch thøc hîp lý nhÊt. ViÖc nµy

18

kh«ng chØ tèt cho bÖnh nh©n mµ cßn tèt cho gia ®×nh, x· héi. Ngêi bÖnh ®îc ra ®i thanh th¶n, chÊm døt nh÷ng ngµy th¸ng chÞu ®ùng ®au khæ. Gia ®×nh bÖnh nh©n kh«ng ph¶i chÞu nh÷ng tèn kÐm kh«ng ®¸ng cã vµ x· héi th× ®îc b×nh yªn h¬n. §ã lµ mét kÕt thóc ®Ñp, mét “c¸i chÕt nh©n ®¹o”.

Nh÷ng néi dung bªn trªn chØ lµ nh÷ng më ®Çu cho mét vÊn ®Ò cã nhiÒu ng¶ rÏ.

Ch¬ng II

T×nh h×nh quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ QuyÒn ®îc chÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay Víi nh÷ng vÊn ®Ò ®îc tr×nh bµy ë ch¬ng I, chóng ta chØ míi biÕt ®îc c¸c kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ quyÒn ®îc chÕt vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan. Trªn thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm tr¸i ngîc nhau trong giíi khoa häc, ®a phÇn chèng l¹i an tö. T¹i sao níc nµy quy ®Þnh mµ níc kh¸c l¹i kh«ng quy ®Þnh? Quan ®iÓm cña hä nh thÕ nµo? I. Quy ®Þnh cña mét sè níc trªn thÕ giíi 1.

C¸c quèc gia ®· hîp ph¸p hãa quyÒn ®îc chÕt vµ

LuËt An tö

19

Hµ Lan ®· ®i vµo lÞch sö lµ Quèc gia ®Çu tiªn ¸p dông ®¹o LuËt “c¸i chÕt ªm ¶”. Th¸ng 11 n¨m 2000, H¹ ViÖn Hµ Lan ®· th«ng qua dù LuËt An tö. §Õn ngµy 10 th¸ng 04 n¨m 2001, víi tû lÖ ¸p ®¶o 46/28, Thîng viÖn Hµ Lan ®· bá phiÕu th«ng qua ®¹o luËt. Tríc ®ã h¬n 2 thËp kû, c¸c b¸c sü Hµ Lan ®· ¸p dông ph¬ng ph¸p “c¸i chÕt ªm ¶” ®Ó gióp nh÷ng ngêi bÖnh nÆng ra ®i. ViÖc th«ng qua ®¹o luËt n¨m 2001 chØ nh»m hîp ph¸p hãa mét thùc tÕ ®· ®îc chÊp nhËn, nhÊt lµ tõ khi cã b¶n híng dÉn “c¸i chÕt hç trî” ®îc ph¸c th¶o vµo n¨m 1993. §iÒu tra toµn quèc cho thÊy gÇn 90% ngêi d©n níc nµy ñng hé LuËt An tö v× nã ®¶m b¶o quyÒn c¸ nh©n1. N¨m 2006, Hµ Lan cßn cho phÐp an tö ®èi víi trÎ em, trÎ s¬ sinh m¾c bÖnh nÆng kh«ng thÓ cøu ch÷a. Quèc gia thø 2 hîp ph¸p hãa c¸i chÕt ªm ¶ lµ BØ. Víi 86 phiÕu thuËn, 51 phiÕu chèng vµ 10 phiÕu tr¾ng, tèi 16/05/2002, Thîng viÖn BØ ®· chÊp thuËn ®¹o luËt cho phÐp bÖnh nh©n bÞ bÖnh rÊt nÆng cã quyÒn ®îc chÕt díi nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. §©y lµ chÆng cuèi cña cuéc ®ua ph¸p lý kÐo dµi 3 n¨m, khëi xíng vµo n¨m 1999 khi mµ lÇn ®Çu tiªn trong vßng h¬n 40 n¨m, liªn minh d©n sù lªn n¾m quyÒn ë BØ. ë mét quèc gia mµ ®¹o Thiªn chóa chiÕm u thÕ, ý tëng hîp ph¸p hãa c¸i chÕt ªm ¶ kh«ng g©y mÊy tranh c·i. H¹ viÖn BØ ®· bËt ®Ìn xanh cho dù luËt nµy vµo th¸ng 10/2001. §iÒu tra tiÕn hµnh n¨m 2001 cã tíi 72% ngêi d©n ®ång t×nh víi c¸i chÕt ªm ¶2. 1 2

Theo Vnexpress.net ngµy 11/04/2001 Theo vnexpress.net ngµy 16/05/2002

20

T¹i Mü, luËt Liªn bang cÊm thùc hiÖn c¸i chÕt ªm ¶. Bang Oregon lµ bang ®Çu tiªn tõ n¨m 1994 cho phÐp bÖnh nh©n yªu cÇu ®îc chÕt nhng tßa ¸n bang ®· chèng l¹i viÖc thùc thi ®iÒu luËt nµy vµ ®Õn n¨m 1997 th× Tßa ¸n tèi cao cña bang ®· chÊp nhËn. N¨m 1999, Bang Texas còng cho phÐp an tö. Vµ ®Õn hÕt n¨m 2006, ë c¶ 50 bang cña Mü ®· cã ®¹o luËt cho phÐp bÖnh nh©n ë trong c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®îc xin chÕt. Tríc ®ã, Mü lµ níc tËp trung nhiÒu vô ¸n liªn quan ®Õn an tö víi nhiÒu ¶nh hëng lín nh: Quinlan, Curzan (xem In re karen Ann Quinlan, 355 A.2d trang 647, 666, N.JSup 1976) vµ Terri Schiavo1 (kÐo dµi 8 n¨m) hay B¸c sü Jek Kevorkian (ngêi ®îc mÖnh danh lµ b¸c sü thÇn chÕt). Xin nãi thªm vÒ vô viÖc cña b¸c sü nµy nh sau: Jek Kevorkian lµ mét c¸i tªn kh«ng xa l¹i víi nhiÒu ngêi Mü. ¤ng lµ mét trong nh÷ng ngêi “tiªn phong” trong viÖc sö dông ph¬ng ph¸p “c¸i chÕt ªm ¶” cho 130 bÖnh nh©n cña m×nh trong 8 n¨m. VÞ b¸c sü nµy ®· chÕ t¹o ra “chiÕc m¸y giÕt ngêi” (Mercitrion) ®Ó truyÒn c¸c ®éc tè vµo m¸u nh÷ng ngêi bÖnh nÆng nhng kh«ng cã kh¶ n¨ng tù tö. ¤ng cßn dïng biÖn ph¸p kh¸c lµ cho ngêi bÖnh ®eo mÆt n¹ vµ ®Ó hä tù ngöi khÝ ga ®éc mµ chÕt. C¸c vô viÖc diÔn ra trong mét thêi gian dµi mµ «ng vÉn b×nh yªn v« sù cho dï «ng kh«ng che giÊu ho¹t ®éng cña m×nh. Lý do cña ®iÒu nµy lµ do «ng thõa hiÓu LuËt ph¸p Mü kh«ng cho phÐp thùc hiÖn nªn nh÷ng bÖnh nh©n muèn chÕt ®Òu ph¶i cã ®¬n tù nguyÖn. N¨m 1998, khi muèn ngêi ta b¾t m×nh nªn «ng göi ®Õn kªnh 1

SÏ tr×nh bµy kü h¬n vÒ vô ¸n nµy ë phÇn c¸c quan ®iÓm ñng hé quyÒn ®îc chÕt.

21

truyÒn h×nh CBS (Mü) cuén b¨ng video vÒ c¸i chÕt cña ngêi bÖnh Thomas Youk. N¨m 1999, «ng bÞ kÕt ¸n téi giÕt ngêi cÊp ®é 2 vµ ®îc tr¶ tù do vµo ngµy 01/06/2007 võa qua v× lý do søc kháe vµ chÊp hµnh tèt néi quy nhµ tï. Tuy nhiªn, b¸c sü nµy vÉn ®îc sù ñng hé m¹nh mÏ tõ c«ng chóng. Cuéc kh¶o s¸t cña AP-Ipsos n¨m 2007 cho thÊy 53% nh÷ng ngêi ®îc hái cho r»ng «ng kh«ng ®¸ng bÞ ngåi tï nh vËy. Cuéc kh¶o s¸t nµy còng t¬ng tù nh cuéc kh¶o s¸t do h·ng th«ng tin ABC News ®a ra håi n¨m 1999, r»ng 55% ngêi ®îc hái kh«ng ®ång t×nh víi b¶n ¸n bá tï «ng. Qua vô ¸n nµy ngêi d©n Mü cµng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò quyÒn ®îc chÕt nhiÒu h¬n vµ hä coi ®©y lµ mét vô ®iÓn h×nh, gîi më thªm nhiÒu tranh luËn vÒ quyÒn ®îc chÕt. §Õn nay ngêi ta vÉn cha gi¶i ®¸p ®îc c©u hái: liÖu cã hîp ph¸p kh«ng khi b¸c sü kª ®¬n thuèc gióp bÖnh nh©n ®au yÕu ®îc chÊm døt cuéc ®êi cña hä? Thùc tÕ, nh÷ng vô ¸n nµy ®· thµnh “qu¶ bãng chÝnh trÞ” cho c¸c §¶ng ph¸i “®¸ qua ®¸ l¹i”. §©y lµ mét ®iÒu v« cïng tÖ h¹i bëi tõ lÜnh vùc y khoa, nã ®· lan sang t«n gi¸o vµ chÝnh trÞ. Bªn c¹nh ®ã, c«ng íc nh©n quyÒn Ch©u ¢u kh«ng yªu cÇu c¸c thµnh viªn cÊm tù tö hay chÕt ªm ¶, mÆc dï nã ®Ò cao quyÒn ®îc sèng cña con ngêi. 2.

C¸c quèc gia cha hîp ph¸p hãa LuËt An tö hoÆc quy

®Þnh mét phÇn Cho ®Õn hiÖn t¹i, chØ cã BØ vµ Hµ Lan chÝnh thøc hîp ph¸p hãa LuËt An tö. Mét sè quèc gia ë Ch©u ¢u nh T©y Ban Nha vÉn ngÇm chÊp nhËn viÖc tù tö cã sù hç trî nhng phÇn lín kh«ng hîp ph¸p hãa nã. T¹i Ph¸p, c¸i chÕt ªm ¶ lµ bÊt hîp

22

ph¸p. Tuy nhiªn, theo kÕt qu¶ mét cuéc th¨m dß do ViÖn IFOP thùc hiÖn tõ ngµy 10 ®Õn 20/12/2002 th× cã ®Õn 88% d©n Ph¸p t¸n thµnh viÖc ban hµnh mét ®¹o luËt cho phÐp b¸c sü gióp nh÷ng ngêi m¾c bÖnh nan y “ra ®i” mét c¸ch nhÑ nhµng nh»m tr¸nh ®au ®ín kÐo dµi nÕu hä yªu cÇu1. * §an M¹ch cho phÐp bÖnh nh©n m¾c c¸c bÖnh nan y tù quyÕt ®Þnh dõng viÖc ®iÒu trÞ; tõ ngµy 01/10/1992, trong trêng hîp bÞ bÖnh kh«ng thÓ cøu ch÷a khái hoÆc bÞ tai n¹n nÆng, bÖnh nh©n cã thÓ lµm mét b¶n chóc th y tÕ mµ b¸c sü ph¶i t«n träng. *T¹i Thôy §iÓn, “hç trî tù tö” lµ mét téi kh«ng bÞ xö ph¹t. Trong mét sè trêng hîp b¸c sü cã thÓ rót m¸y thë cña bÖnh nh©n. *T¹i Anh, c¸i chÕt ªm ¶ lµ bÊt hîp ph¸p. Tuy nhiªn, vµo c¸c n¨m 1993 vµ 1994, luËt ph¸p ®· cho phÐp b¸c sü rót ng¾n cuéc ®êi cña nh÷ng bÖnh nh©n sèng nhê c¸c ph¬ng ph¸p nh©n t¹o. T¹i Ecosse, vµo th¸ng 05/1996, lÇn ®Çu tiªn mét bÖnh nh©n n÷ ®· ®îc phÐp chÕt. *T¹i §øc, dïng thuèc hç trî ®Ó bÖnh nh©n chÕt ®îc coi lµ giÕt ngêi. *T¹i Ch©u Mü La tinh, Tßa ¸n Colombia ®· chÊp nhËn ¸p dông c¸i chÕt ªm ¶ vµo th¸ng 05 n¨m 1997 víi nh÷ng bÖnh nh©n m¾c bÖnh nan y ë giai ®o¹n cuèi. *T¹i ¸o, lÇn ®Çu tiªn trªn thÕ giíi, th¸ng 07/1996, Thîng viÖn khu vùc phÝa B¾c ®· th«ng qua mét ®¹o luËt hîp ph¸p hãa c¸i chÕt ªm ¶ nhng Thîng viÖn níc nµy l¹i ra quyÕt ®Þnh phñ quyÕt vµi th¸ng sau ®ã. 1

Theo Vnexpress.net ngµy 24/12/2002

23

Nh vËy, ®a phÇn c¸c níc ®Òu xem hµnh vi cña c¸i chÕt ªm ¶ lµ mét téi, cã níc kh«ng xö ph¹t nã nhng l¹i kh«ng th«ng qua hay ngÊm ngÇm chÊp nhËn mµ kh«ng hîp ph¸p hãa hay chØ cho phÐp c¸i chÕt ªm ¶ chñ ®éng. II. Quy ®Þnh cña ViÖt nam ViÖt Nam- mét quèc gia Ch©u ¸ víi nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n, t«n gi¸o ph¬ng §«ng tån t¹i tù ngµn ®êi vµ ®èi mÆt víi thùc tÕ: quyÒn ®îc chÕt cßn rÊt xa l¹. Bèn b¶n HiÕn ph¸p cña viÖt Nam (1946, 1959, 1980, 1992) ®Òu kh«ng quy ®Þnh c¸ nh©n cã quyÒn ®îc chÕt. Bé LuËt D©n sù ViÖt Nam c¸c n¨m 1995 vµ 2005 còng kh«ng quy ®Þnh quyÒn ®îc chÕt lµ quyÒn nh©n th©n cña con ngêi. T¹i kú häp thø 6 vµ 7 Quèc héi Khãa XI (2004, 2005), Héi nghÞ ®¹i biÓu Quèc héi chuyªn tr¸ch n¨m 2005, vÊn ®Ò nµy ®· ®îc ®a vµo dù th¶o söa ®æi Bé LuËt D©n sù, ®îc c¸c §¹i biÓu Quèc héi bµn luËn rÊt s«i næi. Mäi ngêi ®Òu hiÓu nã lµ mét viÖc lµm nh©n ®¹o nhng l¹i lµ mét vÊn ®Ò nh¹y c¶m, kh«ng phï hîp víi ®¹o lý ngêi ¸ ®«ng hiÖn nay. Thªm n÷a, sè lîng bÖnh nh©n giai ®o¹n cuèi, m¾c bÖnh v« ph¬ng cøu ch÷a cßn Ýt so víi thÕ giíi. Do ®ã, quyÒn ®îc chÕt vÉn cha ®îc th«ng qua t¹i ViÖt Nam. Qua ®ã, chóng ta vÉn ®¸nh gi¸ ®îc: c¸c nhµ lËp ph¸p ViÖt Nam ®· quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò míi, nh÷ng vÊn ®Ò ®ang tån t¹i cña x· héi (mµ ë ®©y lµ mét bé phËn kh«ng nhá giíi b¸c sü ViÖt Nam); ®ång thêi ®· hiÓu râ ®îc b¶n chÊt quyÒn ®îc chÕt vµ x¸c ®Þnh nã lµ quyÒn nh©n th©n. Tuy nhiªn, vÒ mÆt khoa häc, quyÒn ®îc chÕt chØ ®îc coi lµ quyÒn nh©n th©n khi ®îc quy ®Þnh trong Bé LuËt D©n sù

24

vµ tÊt nhiªn sau ®ã ph¶i ®îc cô thÓ hãa thµnh luËt riªng bëi LuËt d©n sù chØ lµ LuËt khung. Quan ®iÓm chung hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ: viÖc hîp ph¸p hãa quyÒn ®îc chÕt lµ vÊn ®Ò qu¸ sím. III.

Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n ®ang tån t¹i vÒ ghi

nhËn quyÒn ®îc chÕt hiÖn nay Nh÷ng quan ®iÓm vÒ quyÒn ®îc chÕt ®îc xem lµ vÊn ®Ò g©y tranh c·i nhiÒu nhÊt v× kh«ng chØ liªn quan ®Õn y häc mµ cßn liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nh: luËt ph¸p, t«n gi¸o, phong tôc, tËp qu¸n, chÝnh trÞ... Ngay c¶ nh÷ng níc ®· chÊp nhËn hay hîp ph¸p hãa an tö vÉn cßn nhiÒu quan ®iÓm chèng ®èi. 1. Nh÷ng quan ®iÓm ph¶n ®èi 1.1 Quan ®iÓm cña Luke Gormally, Hµ Lan n¨m 19971 Luke Gormally, mét nhµ khoa häc Hµ Lan ®· ®a ra 7 lý do t¹i sao kh«ng nªn hîp ph¸p hãa c¸i chÕt ªm ¶ vµ tù tö trî gióp (assisted suicide) nh sau: 1.1.1Sù biÖn hé cho c¸i chÕt tù nguyÖn bao hµm c¶ sù tõ chèi gi¸o lý c¬ b¶n ®Ó thèng nhÊt luËt ph¸p trong x· héi ¤ng cho r»ng sÏ thËt lµ ®èi lËp l¹i c¸ch thøc hîp lý nµo cã ý nh lµ ®Ó b¶o vÖ vµ Ðp buéc mét trËt tù x· héi ®Ó th«ng qua c¸i chÕt, dùa vµo nh÷ng biÖn hé cña nã trªn sù tin tëng r»ng cuéc sèng ®ã kh«ng ®¸ng sèng (thiÕu gi¸ trÞ). T¹i sao l¹i cã ®iÒu nµy? ¤ng lý gi¶i r»ng: bëi v× c«ng lý trong x· héi tù th©n nã yªu cÇu mét c¸ch thøc kh«ng tïy tiÖn vµ kh«ng ®èi Theo euthanasia.com: Euthanasia and Assisted Suicide, Seven Reasons Why They Should Not Be Legalized, Luke Gormally, 1997. B¶n dÞch TiÕng ViÖt lµ cña t¸c gi¶ c«ng tr×nh. 1

25

xö ph©n biÖt viÖc nhËn biÕt con ngêi lµ ®èi tîng cña c«ng lý. Nhng c¸ch thøc duy nhÊt tr¸nh sù tïy tiÖn ®ã lµ ph¶i cho r»ng: tÊt c¶ con ngêi tån t¹i, ®¬n gi¶n lµ trong ®¹o ®øc, nh©n c¸ch cña con ngêi ®ang tån t¹i, ®îc cho quyÒn ch÷a bÖnh vµ lµ ®èi tîng cña nh÷ng quyÒn con ngêi c¬ b¶n. NÕu c«ng nhËn c¸i chÕt ªm ¶ sÏ lo¹i trõ nÐt ®Æc trng cña loµi ngêi chóng ta. C¸i chÕt ªm ¶ lµ mét lo¹i chÕt chãc, v× thÕ kh«ng thÓ ®îc thÝch nghi trong mét c¸ch thøc hîp ph¸p ®Ó tin tëng r»ng gi¸ trÞ cña con ngêi ®ang tån t¹i lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n. Do ®ã, ph¸p luËt trong x· héi kh«ng thÓ ®îc thèng nhÊt mét khi yªu cÇu xin ®îc chÕt, tõ chèi quyÒn sèng cña con ngêi vÉn tiÕp diÔn. 1.1.2

Hîp ph¸p hãa tù tö trî gióp cßn lµ mét sù kh«ng nhÊt qu¸n víi gi¸o lý c¬ b¶n cña mét c¸ch thøc hîp ph¸p Ngêi tù tö (hay cè g¾ng tù tö) liÖu cã ý kiÕn hîp lý nÕu

chóng ta xem sù cam kÕt cña ngêi gióp ®ì cã ®èi ®Çu víi hµnh ®éng ph¹m téi sau khi ngêi ®ã thÊt b¹i trong viÖc cè g¾ng tù tö hay kh«ng? Nh thÕ th× ph¸p luËt kh«ng cã sù c«ng b»ng trong sù chän lùa viÖc tù tö. LiÖu cã ch¾c r»ng ngêi trî gióp kia lµ v× t×nh b¹n, lßng tr¾c Èn th¬ng h¹i hay cã mu ®å tÝnh to¸n kh¸c. Râ rµng tù tö trî gióp kh«ng ®¶m b¶o ®îc nã sÏ lµ mét c¸ch thøc hîp ph¸p. 1.1.3NÕu c¸i chÕt ªm ¶ tù nguyÖn ®îc th«ng qua th× sau ®ã hÇu hÕt c¸c lý do cã søc thuyÕt phôc ®Ó ph¶n ®èi th«ng qua c¸i chÕt ªm ¶ kh«ng tù nguyÖn ®· bÞ tõ bá NhiÒu ngêi kh«ng ®ång ý th«ng qua c¸i chÕt ªm ¶ tù nguyÖn còng ®ång thêi ph¶n ®èi c¸i chÕt ªm ¶ kh«ng tù

26

nguyÖn. Nhng nÕu chóng ta kh«ng thÓ ®a ra mét ý kiÕn hîp lý cho viÖc yªu cÇu mét c¸i chÕt ªm ¶ lµ phï hîp cho ngêi ®îc chÕt mµ kh«ng dùa vµo suy nghÜ r»ng ngêi ®ã cßn cã mét cuéc sèng ®¸ng sèng, lóc ®ã, nh÷ng ngêi chèng l¹i c¸i chÕt ªm ¶ tù nguyÖn sÏ ph¶n ®èi c¸i chÕt ªm ¶ kh«ng tù nguyÖn nµy. Kho¶ng c¸ch tõ c¸i chÕt tù nguyÖn ®Õn kh«ng tù nguyÖn rÊt hÑp, do ®ã kh«ng nªn th«ng qua c¸i chÕt ªm ¶ tù nguyÖn. 1.1.4Sù th«ng qua c¸i chÕt ªm ¶ tù nguyÖn sÏ khuyÕn khÝch hµnh ®éng c¸i chÕt ªm ¶ kh«ng tù nguyÖn Hai híng nh sau: •

Nã chøng tá r»ng trong trêng hîp ®ã, nh÷ng ngêi nãi hä mong muèn h¹n chÕ hµnh ®éng cña c¸i chÕt ªm ¶ thµnh c¸i chÕt ªm ¶ tù nguyÖn sÏ nghÜ r»ng, nÕu hä ®îc cho c¸i chÕt ªm ¶ tù nguyÖn th× kh«ng cã lý do nµo tån t¹i cho viÖc kh«ng ®ång ý c¸i chÕt ªm ¶ kh«ng tù nguyÖn. Do ®ã, hä b¾t ®Çu ®Æt kÕ ho¹ch cho ho¹t ®éng cã tÝnh hÖ thèng cña c¸i chÕt ªm ¶ kh«ng tù nguyÖn.

•

Bëi v× tiªu chuÈn ®Ó ph©n ®Þnh ranh giíi hµnh ®éng cña c¸i chÕt ªm ¶ vµ c¸i chÕt lµ yªu cÇu cña bÖnh nh©n ph¶i chøng tá ®îc sù minh b¹ch kh«ng thÓ cøu ch÷a cña bÖnh t×nh. Kinh nghiÖm cña Hµ Lan ®· chøng minh sù thËt: bÞ chØ trÝch vÒ sù thÝch nghi cña c¸i chÕt ªm ¶ tù nguyÖn (kÓ c¶ b»ng LuËt cña Quèc gia hay quy ®Þnh cña y tÕ), nghÜa lµ, nã sÏ dÉn ®Õn hµnh ®éng cña c¸i chÕt ªm ¶ kh«ng tù nguyÖn mét c¸ch réng r·i.

27

1.1.5

C¸i chÕt ªm ¶ lµm suy yÕu dÇn nh÷ng thiªn chøc cña b¸c sü vµ v× thÕ cã thÓ ph¸ háng nh÷ng truyÒn thèng cña y khoa Môc ®Ých cña y khoa kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu b¸c

sü kh«ng cè g¾ng b¶o toµn sù sèng cña bÖnh nh©n ®Õn phót cuèi cïng. L¬ng t©m cña b¸c sü kh«ng cho phÐp thùc hiÖn c¸i chÕt ªm ¶. 1.1.6

Sù th«ng qua c¸i chÕt ªm ¶ lµm suy yÕu ®¹o lý, thóc ®Èy ®Ó ph¸t triÓn sù tiÕp cËn lßng tr¾c Èn thùc sù ®Õn sù ®au khæ vµ c¸i chÕt §©y lµ mét ®iÒu hÕt søc nguy hiÓm. Tõ sù tr¾c Èn,

v× t×nh b¹n ®Õn mu m« tÝnh to¸n, ®au khæ vµ c¸i chÕt lµ rÊt ng¾n. Ban ®Çu cã thÓ lµ ý tèt ®Ñp nhng sau nã cã thÓ lµ mét ©m mu kh«ng lêng tríc. 1.1.7. Lý do nµy thuéc vÒ ho¹t ®éng lËp ph¸p cña Hµ Lan. Cã 3 Héi ®ång ®· lËp ra vµo c¸c n¨m 1994, 1995 nhng thùc tÕ ®Òu chèng l¹i c¸i chÕt ªm ¶ v× cho r»ng nã sÏ lµm suy ®åi ®¹o ®øc con ngêi. Tuy nhiªn, nh chóng ta ®· biÕt, n¨m 1993 Hµ Lan ®· cho phÐp tù tö trî gióp, ®Õn n¨m 2001 th× th«ng qua LuËt An tö. Do ®ã, lý do nµy cña Gormally chØ mang tÝnh chÊt thêi gian, kh«ng cßn ý nghÜa n÷a. Qua nh÷ng quan ®iÓm trªn ®· cho thÊy, Luke Gormally ®· quan t©m ®Õn vÊn ®Ò thèng nhÊt ph¸p luËt trong x· héi sÏ gÆp khã kh¨n nÕu th«ng qua c¸i chÕt ªm ¶. ¤ng ®· dù liÖu ®Õn nh÷ng hËu qu¶ cña c¸i chÕt ªm ¶ vµ tù tö trî gióp, mµ quan träng nhÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n cña chÝnh quèc gia ®ã. Còng theo «ng,

28

ngêi b¸c sü sÏ mÊt ®i chøc n¨ng c¬ b¶n cña m×nh vµ nh÷ng gi¸o lý c¬ b¶n vÒ quyÒn con ngêi sÏ bÞ xãi mßn. Tuy nhiªn, qua ®ã cho thÊy: «ng cha ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò theo híng ®a chiÒu ®Ó ph©n tÝch, luËn gi¶i. Mét sè hËu qu¶ mµ «ng nªu ra sÏ ®îc kh¾c phôc nÕu LuËt An tö quy ®Þnh mét c¸ch nghiªm ngÆt vÊn ®Ò ®ã. NÕu nh «ng thÊu hiÓu nçi bøc xóc cña giíi b¸c sü th× cã lÏ «ng sÏ nghÜ tÝch cùc h¬n. 1.2 Mét sè lý do kh¸c 1.2.1 “Dï chóng ta lu«n th¬ng xãt cho bÖnh nh©n ph¶i chÞu ®ùng nh chÞ Pretty (Diane Pretty- ngêi bÞ liÖt d©y thÇn kinh vËn ®éng xin ®îc chÕt n¨m 2001 t¹i Anh), nhng viÖc t¹o ra quyÒn ®îc chÕt sÏ xãi mßn quyÒn c¬ b¶n ®îc sèng, th«ng qua viÖc h×nh thµnh danh s¸ch nh÷ng ngêi coi cuéc sèng kh«ng ®¸ng gi¸”1 Theo chñ quan cña ngêi viÕt, quyÒn ®îc chÕt kh«ng lµm xãi mßn quyÒn c¬ b¶n lµ ®îc sèng. QuyÒn ®îc chÕt kh«ng chØ liªn quan ®Õn bÖnh nh©n ®ã mµ cßn c¶ gia ®×nh vµ x· héi. Ngêi ë giai ®o¹n cuèi cña bÖnh chÞu nhiÒu ®au ®ín nÕu cã sèng còng chØ thªm khæ, thËm chÝ nhiÒu ngêi kh«ng biÕt m×nh síng hay khæ n÷a. Cho nªn nÕu hä kh«ng muèn g©y thªm tèn kÐm kh«ng cÇn thiÕt cho gia ®×nh, x· héi th× h·y nªn t«n träng hä. H¬n n÷a, môc ®Ých cña quyÒn ®îc chÕt lµ lµm cho hä kh«ng ph¶i sèng ®au ®ín kÐo dµi, ®ã lµ môc ®Ých nh©n ®¹o. Hä kh«ng chèi bá quyÒn ®îc sèng mµ v× hä kh«ng cßn ®ñ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o sù sèng. §iÒu nµy kh¸c h¼n víi ngêi cã ®iÒu kiÖn ®Ó Theo Vnexpress.net ngµy 01/09/2001, trÝch bµi ph¸t biÓu cña Paul Tully, Tæng th ký HiÖp héi B¶o vÖ Thai nhi Anh Quèc. 1

29

sèng, bÞ bÖnh cã thÓ cøu ch÷a ®îc nhng l¹i muèn chÕt, ®ã míi lµ trêng hîp nªn lªn ¸n. Hång Y Javier Lozano Barragan, ngêi ®øng ®Çu ñy Ban y tÕ Vaticang tuyªn bè hµnh ®éng gì bá èng truyÒn ®¹m t¬ng ®¬ng víi hµnh ®éng giÕt ngêi trong vô T.Schiavo (Mü): “Cuéc sèng con ngêi kh«ng phô thuéc vµo c¸ nh©n mµ phô thuéc ®Êng s¸ng t¹o. V× thÕ, chóng ta cã ®iÒu r¨n thø n¨m kh«ng cho phÐp giÕt ngêi. ViÖc khiÕn ngêi bÖnh chÕt nhÑ nhµng chÝnh lµ hµnh ®éng giÕt ngêi. B¶n chÊt cña nÒn v¨n minh lµ ngêi m¹nh cã nghÜa vô b¶o vÖ kÎ yÕu. Trong nh÷ng trêng hîp cã c¸c nghi ngê vµ c©u hái nghiªm träng, c¬ së nhËn ®Þnh cña chóng ta cÇn híng ®Õn sù ñng hé cuéc sèng”1. Nãi chung, hÇu hÕt c¸c T«n gi¸o ®Òu coi träng sù sèng nªn viÖc hä ph¶n ®èi quyÒn ®îc chÕt lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Còng cã níc nh BØ ®a phÇn d©n sè ®Òu theo ®¹o Thiªn chóa gi¸o vµ viÖc th«ng qua quyÒn ®îc chÕt kh«ng bÞ ph¶n ®èi qu¸ gay g¾t. 1.2.2 NÕu th«ng qua c¸i chÕt ªm ¶ th× sÏ bÞ l¹m dông ®Ó thùc hiÖn téi ¸c v« nh©n ®¹o. T×nh tr¹ng sÏ lín h¬n ë c¸c níc cã hÖ thèng ph¸p luËt láng lÎo, kh«ng kiÓm so¸t ®îc t×nh h×nh ph¹m téi Lý do nµy ®óng vµ ®¸ng quan t©m khi x©y dùng LuËt An tö nhng l¹i kh«ng toµn diÖn. Mét khi ®· x¸c nhËn ®ång ý nã lµ quyÒn nh©n th©n, tiÕn hµnh x©y dùng LuËt An tö th× tÊt nhiªn ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò x©y dùng nh thÕ nµo ®Ó luËt Ýt bÞ l¹m dông nhÊt. Bªn c¹nh ®ã cÇn cã nh÷ng v¨n 1

Theo bbc.co.uk, TrÝch bµi “BÖnh nh©n Terri Schiavo qua ®êi”, 2005.

30

b¶n ph¸p luËt híng dÉn cô thÓ vµ theo dâi s¸t sao. NÕu ®· x¸c ®Þnh ®îc tÇm quan träng vµ hËu qu¶ cã thÓ x¶y ra ngay tõ ®Çu th× tÊt nhiªn ph¶i v¹ch ra biÖn ph¸p phßng ngõa, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cã kh¶ n¨ng x¶y ra. TÊt nhiªn kh«ng cã luËt nµo míi ban hµnh còng hoµn h¶o vµ phï hîp víi cuéc sèng ngay tøc kh¾c ®îc, luËt lµ cuéc sèng nhng cuéc sèng l¹i lu«n biÕn ®æi kh«ng ngõng. Vµ ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh th× mét quèc gia míi nªn ban hµnh LuËt An tö, vÝ dô: kh«ng nªn ban hµnh khi quèc gia ®ang cã mét hÖ thèng ph¸p luËt láng lÎo, cha ®ång bé, chång chÐo v× ®©y lµ ®iÒu hÕt søc nguy hiÓm. 1.2.3

NÕu cã LuËt An tö, nhiÒu ngêi bÖnh sÏ gi¶m ý chÝ, mÊt tù tin vµ niÒm tin vµo cuéc sèng. Hä cho r»ng ®· cã LuËt nµy th× kh«ng cÇn ®iÒu trÞ v« Ých n÷a §©y lµ mét quan ®iÓm sai lÇm. LuËt An tö kh«ng b¾t

buéc ngêi bÖnh, nhÊt lµ bÖnh giai ®o¹n cuèi, chÞu nhiÒu ®au ®ín ph¶i chän an tö. Muèn hay kh«ng muèn lµ quyÒn cña hä. Hä cã quyÒn ®îc sèng, ®îc ch÷a bÖnh nÕu hä muèn. Kh«ng ph¶i cø muèn chÕt lµ ®îc chÕt. An tö chØ lµ biÖn ph¸p cuèi cïng khi kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c, khi r¬i vµo t×nh huèng y tÕ kh«ng lèi tho¸t vµ chñ yÕu phô thuéc vµo bÖnh nh©n. 1.2.4

§a sè b¸c sü cho r»ng, thùc hiÖn c¸i chÕt ªm ¶ lµ giÕt ngêi. Chøc n¨ng cña b¸c sü ph¶i lµ cøu ngêi Quan ®iÓm nµy chØ ®óng khi quyÒn ®îc chÕt cha ®îc

c«ng nhËn, c¸i chÕt ªm ¶ cha ®îc hîp ph¸p hãa. NÕu cã LuËt th× b¸c sü sÏ kh«ng ph¶i lo sî m×nh sÏ ph¹m téi. NÕu hä

31

kh«ng muèn th× còng kh«ng ai b¾t buéc v× b¸c sü cã quyÒn tõ chèi thùc hiÖn. Hµnh vi cña b¸c sü trong quyÒn ®îc chÕt mang tÝnh chÊt nh©n ®¹o chø kh«ng thÓ mang toan tÝnh, mu lîi. Bëi v× xÐt cho cïng, cøu ngêi hay gióp ®ì mét bÖnh nh©n tho¸t khái ®au ®ín th× môc ®Ých cuèi cïng còng lµ mang l¹i ®iÒu tèt ®Ñp cho bÖnh nh©n xuÊt ph¸t tõ l¬ng t©m cña hä. Do ®ã, ®iÒu mµ giíi b¸c sü vµ tÊt c¶ chóng ta cÇn nh×n ra lµ môc ®Ých cuèi cïng cña hµnh vi chø kh«ng nªn chØ ®¸nh gi¸ qua h×nh thøc cña hµnh vi ®ã. Thùc ra, gióp bÖnh nh©n tho¸t khái ®au ®ín chÝnh lµ cøu bÖnh nh©n khái sèng khæ, ®ã còng lµ cøu ngêi chø kh«ng ph¶i giÕt ngêi. NÕu cè gióp ngêi bÞ bÖnh v« ph¬ng cøu ch÷a th× chØ lµm hä thªm ®au ®ín, khi ®ã, an tö theo yªu cÇu lµ viÖc ®¸ng lµm. 2. Nh÷ng quan ®iÓm ñng hé Nh÷ng quan ®iÓm chèng l¹i LuËt An tö ë trªn cã nh÷ng ®iÓm hîp lý vµ cha hîp lý nh ®· ph©n tÝch. Tõ nh÷ng ®iÓm cha hîp lý ®ã, kÕt hîp víi mét sè môc ®Ých kh¸c, chóng ta cã thÓ ®a ra mét sè lý do nªn ñng hé quyÒn ®îc chÕt vµ an tö nh sau: •

Híng ®Õn môc ®Ých tèt ®Ñp lµ gióp nh÷ng bÖnh nh©n ë trong t×nh tr¹ng ®au ®ín kÐo dµi, bÖnh nan y v« ph¬ng cøu ch÷a ë giai ®o¹n cuèi mµ sù sèng cña hä chØ thªm ®au khæ ®îc “ra ®i” thanh th¶n. §ã chÝnh lµ mét c¸i chÕt nh©n ®¹o.

32

•

LuËt An tö ra ®êi sÏ gi¶i táa nçi bøc xóc cña giíi b¸c sü trong hoµn c¶nh: bÖnh nh©n ®ang ph¶i chÞu ®au ®ín kÐo dµi xin ®îc chÕt mµ hä th× kh«ng thÓ “giÕt ngêi”. NÕu luËt cho phÐp, hä sÏ cã ®Þnh híng tèt vµ cã thÓ yªn t©m gióp ®ì bÖnh nh©n ®îc to¹i nguyÖn nÕu muèn. §iÒu nµy sÏ tèt cho c¶ bÖnh nh©n vµ b¸c sü ®iÒu trÞ.

•

NÕu kh«ng c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt, ban hµnh LuËt An tö th× quyÒn ®îc chÕt sÏ m·i n»m trong bÕ t¾c vµ rèi r¾m bëi nã liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc: chÝnh trÞ, t«n gi¸o,... Nh÷ng ®Ò nghÞ, yªu cÇu xin ®îc chÕt nhiÒu, thËm chÝ dai d¼ng sÏ kÐo c¶ Tßa ¸n vµ chÝnh quyÒn vµo cuéc, trë thµnh “qu¶ bãng” cho c¸c §¶ng ph¸i n©ng cao uy tÝn cña m×nh... Tiªu biÓu lµ vô Schiavo ë Mü ®· kÐo c¶ Tßa ¸n tèi cao Bang Florida, tßa ¸n Liªn Bang Mü vµ c¶ Quèc héi Mü vµo cuéc. DiÔn biÕn1: th¸ng 2/1990, Schiavo bÞ tæn th¬ng n·o sau khi ngÊt t¹i nhµ; 5/1998, chång bµ göi ®¬n xin rót èng truyÒn dinh dìng cho vî, g©y nªn mét cuéc chiÕn ph¸p lý; 2/2000, Tßa ¸n cho phÐp rót èng; 10/2003, H¹ ViÖn Florida th«ng qua “LuËt Terri”, cho phÐp thèng ®èc ra lÖnh ngõng truyÒn thøc ¨n cho Schiavo; 9/2004, Tßa ¸n tèi cao Florida b¸c bá LuËt nµy; 12/2004 vô viÖc ®a lªn tßa ¸n tèi cao Mü; 1/2005, tßa ¸n b¸c ®¬n; 3/2005, tßa ¸n Florida mét lÇn n÷a cho rót èng; 20/03/2005, Quèc héi th«ng qua luËt khÈn cÊp cho phÐp cha mÑ Schiavo khiÕu n¹i ®Ó nèi èng truyÒn... TÊt nhiªn lý do nµy chØ phæ biÕn ë nh÷ng

1

Theo Vnexpress.net ngµy 22/03/2005

33

quèc gia cha quy ®Þnh an tö vµ thùc tÕ cã nhiÒu bÖnh nh©n xin ®îc chÕt. Khi ph©n tÝch nh÷ng lý do ñng hé an tö nh trªn th× kh«ng cã nghÜa LuËt an tö ph¶i ban hµnh ngay. Kh«ng ph¶i vËy. §iÒu ®ã cßn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña mçi quèc gia ®· cã nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn phï hîp hay cha n÷a. Cã nhiÒu níc kh«ng c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt lµ quyÒn nh©n th©n vµ tÊt nhiªn kh«ng ban hµnh LuËt An tö. Cã níc c«ng nhËn nã lµ quyÒn nh©n th©n nhng cha ban hµnh LuËt v× cha phï hîp hay chØ chÊp nhËn hµnh vi tù tö díi sù trî gióp cña b¸c sü. 3. Quan ®iÓm cña ViÖt nam hiÖn nay

Thùc tÕ, tuy ViÖt Nam kh«ng ban hµnh cô thÓ v¨n b¶n nµo c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt lµ quyÒn nh©n th©n nhng b¶n th©n ViÖt Nam ®· c«ng nhËn ®iÒu nµy khi ®a nã vµo dù th¶o söa ®æi Bé LuËt d©n sù 2005. Tuy nhiªn, quyÒn nµy ®· kh«ng ®îc th«ng qua. Ngoµi nh÷ng lý do ®· nªu ë trªn, cã thÓ rót ra nh÷ng lý do mang tÝnh ®Æc trng riªng cña ViÖt Nam nh sau: 3.1 ViÖc chÊp thuËn quyÒn ®îc chÕt vµ ban hµnh LuËt An tö sÏ ®i ngîc l¹i quan niÖm truyÒn thèng Ph¬ng §«ng: coi träng sù sèng ë ph¬ng T©y, n¬i mµ truyÒn thèng, ®¹o lý kh«ng qu¸ nÆng nÒ nh c¸c níc ph¬ng §«ng th× quyÒn ®îc chÕt phï hîp h¬n vÒ mÆt thêi gian. ë c¸c níc ph¬ng §«ng, vÊn ®Ò coi

34

träng sù sèng cßn ¶nh hëng s©u s¾c vµ víi thùc tÕ sè lîng ngêi xin ®îc chÕt chiÕm sè lîng cßn Ýt so víi c¸c níc ph¬ng T©y th× khã mµ chÊp nhËn c¸i chÕt ªm ¶. Tuy nhiªn, chóng ta còng cÇn x¸c ®Þnh r»ng: sÏ thËt lµ sai lÇm nÕu quan niÖm kh«ng chÊp nhËn quyÒn ®îc chÕt còng ®ång nghÜa víi viÖc phñ nhËn nã lµ mét quyÒn con ngêi. §a phÇn v× truyÒn thèng, phong tôc mµ kh«ng chÊp nhËn nã cho dï nã lµ mét quyÒn nh©n th©n. ViÖc chÊp thuËn cÇn cã thêi gian vµ phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña x· héi t¸c ®éng n÷a. NÕu nh kh«ng vît qua ®îc ngìng cöa cña kh¸i niÖm quyÒn ®îc chÕt th× sÏ kh«ng bao giê c«ng nhËn vµ hîp ph¸p hãa nã ®îc. “QuyÒn ®îc chÕt cßn ph¶i phô thuéc t×nh c¶m, ®¹o lý cña mçi ngêi, mçi gia ®×nh. Cã thÓ hiÓu quyÒn ®îc chÕt lµ quyÒn tù do cña c¸ nh©n. Nhng vÊn ®Ò lµ ngêi chÕt cã ®ñ kh¶ n¨ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh vi cña m×nh hay kh«ng? B¶n th©n vÊn ®Ò tù do chÕt cßn rÊt nhiÒu m©u thuÉn. ThÕ nµo lµ tù do chÕt? Kh¸i niÖm tù do chÕt lµ mét kh¸i niÖm n»m gi÷a c¸c mèi quan hÖ x· héi phøc t¹p, cßn mËp mê gi÷a ph¸p luËt, t×nh c¶m, t«n gi¸o...”1 ViÖc thay ®æi quan niÖm truyÒn thèng, nhÊt lµ khi liªn quan ®Õn sù sèng vµ c¸i chÕt th× kh«ng ph¶i mét sím mét chiÒu mµ cÇn cã thêi gian. T×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ViÖt Nam còng cha phï hîp víi quyÒn ®îc chÕt.

1

Xem chó thÝch

1

t¹i trang 12 cña c«ng tr×nh

35

Do ®ã, quyÒn ®îc chÕt lµ vÊn ®Ò nh¹y c¶m. Vµo thêi ®iÓm hiÖn t¹i cha phï hîp víi ®¹o lý ngêi ¸ §«ng cho dï nã lµ bøc xóc cña mét bé phËn kh«ng nhá giíi b¸c sü. 3.2

HÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam cßn láng lÎo, kh«ng

®ång bé vµ chång chÐo. Trong khi ®ã, muèn ban hµnh LuËt An tö mét trong nh÷ng yªu cÇu lµ hÖ thèng ph¸p luËt cña níc ®ã ph¶i nghiªm minh, chÆt chÏ vµ ®ång bé. Cã nh vËy míi t¹o ®iÒu kiÖn cho LuËt An tö tr¸nh bÞ l¹m dông vµ g©y nguy hiÓm cho x· héi. NÕu trong mét x· héi mµ luËt ph¸p nghiªm minh vµ ngêi d©n cã ý thøc tu©n thñ chÆt chÏ nh÷ng ®iÒu ®îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt th× ®©y lµ mét ®iÒu ®¸ng nªn lµm. 3.3

Kü thuËt lËp ph¸p cña ViÖt Nam cßn thÊp. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë sè lîng c¸c v¨n b¶n luËt ®îc ban

hµnh nhng kh«ng ¸p dông ®îc hay bÞ l·ng quªn kh«ng ph¶i lµ Ýt. LuËt thiÕu tÝnh thùc tÕ, chång chÐo, ban hµnh v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh luËt cßn chËm. §Ó x©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò khã nh quyÒn ®îc chÕt trong LuËt An tö cÇn cã kü thuËt lËp ph¸p cao th× míi h¹n chÕ ®îc viÖc luËt bÞ l¹m dông vµo môc ®Ých xÊu. Bªn c¹nh ®ã cÇn häc hái kinh nghiÖm c¸c níc trong viÖc x©y dùng vµ ¸p dông LuËt nµy. §©y lµ mét lý do kh¸ch quan quan träng ®Ó kh«ng nªn quy ®Þnh QuyÒn ®îc chÕt hiÖn nay ë ViÖt Nam. 3.4

NÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn chËm ph¸t triÓn, kÐo theo

®iÒu kiÖn cña c¸c c¬ së ch¨m sãc, kh¸m ch÷a bÖnh y tÕ cßn thÊp.

36

Chóng ta cha thùc sù quan t©m ®Õn viÖc ph¸t triÓn y tÕ céng ®ång. Trong khi ®ã, Hµ Lan ban hµnh ®îc LuËt An tö mét phÇn v× cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ hä quan t©m ®Õn viÖc ch¨m sãc y tÕ cho nh©n d©n, do ®ã luËt kh«ng bÞ l¹m dông nhiÒu. NÕu LuËt An tö ®îc ban hµnh ë ViÖt Nam vµo thêi ®iÓm hiÖn t¹i th× môc ®Ých xÊu bÞ lîi dông sÏ kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng bÖnh nh©n bÞ bÖnh nan y mµ ®èi tîng cßn lan réng sang: ngêi giµ neo ®¬n, èm yÕu, ngêi bÞ thiÓu n¨ng trÝ tuÖ hay bÞ bÖnh thÇn kinh... 3.5

Sè lîng bÖnh nh©n xin ®îc chÕt ë ViÖt Nam cßn Ýt so

víi thÕ giíi vµ quyÒn ®îc chÕt còng cha phæ biÕn nªn LuËt An tö cha cÇn thiÕt ph¶i ban hµnh. Theo chñ quan cña ngêi viÕt, ViÖt Nam còng lµ n¬i tËp trung nhiÒu ®iÒu bÊt æn cña thÕ giíi: dÞch bÖnh, ®ãi nghÌo,... Nh÷ng vïng dÞch bÖnh, y tÕ thÊp kÐm ®· lµm cho ngµnh y tÕ ViÖt Nam ®ang ®¬ng ®Çu víi nh÷ng thö th¸ch lín. NÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn ®· kÐo theo nh÷ng hËu qu¶ tÊt yÕu. Qu¶ kh«ng sai khi nãi r»ng kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi. Sè lîng bÖnh nh©n r¬i vµo c¸c t×nh huèng y tÕ kh«ng lèi tho¸t tuy kh«ng cã sè liÖu cô thÓ nhng kh«ng ph¶i lµ sè Ýt. §ã lµ hËu qu¶ thùc tÕ mµ bÊt cø ai nÕu quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò x· héi ®Òu cã thÓ nhËn ra kh«ng qu¸ khã kh¨n. ChØ cã ®iÒu, mäi ngêi cha biÕt nhiÒu, hiÓu nhiÒu vÒ quyÒn ®îc chÕt, vÒ an tö nªn nh÷ng trêng hîp xin ®îc chÕt cha nhiÒu. Vµ thùc tÕ, xÐt ë bÊt cø khÝa c¹nh nµo th× sè lîng c¸c bÖnh nh©n ë trong c¸c t×nh huèng y tÕ kh«ng lèi tho¸t cña ViÖt Nam còng cßn rÊt Ýt so víi thÕ giíi. Giíi b¸c sü

37

ViÖt Nam còng cã nh÷ng bøc xóc nhÊt ®Þnh, chiÕm sè lîng kh«ng Ýt. VÝ dô nh cha cã quy ®Þnh chung vÒ håi søc tim phæi cho bÖnh nh©n (CPR), mçi bÖnh viÖn lµm mét kiÓu, hÇu hÕt kh«ng thÓ ®ång ý theo ý kiÕn cña gia ®×nh bÖnh nh©n lµ kh«ng håi søc n÷a hay håi søc thÊp cho bÖnh nh©n khi bÖnh trë nÆng vµ cho vÒ; nhiÒu trêng hîp b¸c sü biÕt ch¾c kh«ng cã kÕt qu¶ g× nhng ph¶i lµm cho dï t¨ng t¶i c«ng viÖc kh«ng cÇn thiÕt, kÐo dµi ®au khæ cho bÖnh nh©n, t¨ng chi phÝ ®iÒu trÞ... Tuy nhiªn, nÕu chØ dùa vµo lý do nµy ®Ó ban hµnh LuËt An tö th× cha ®ñ vµ cha toµn diÖn bëi muèn ban hµnh LuËt An tö cÇn nhiÒu ®iÒu kiÖn h¬n thÕ. ViÖt Nam cha héi tô ®ñ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt nªn viÖc ban hµnh LuËt An tö hiÖn nay lµ cha phï hîp. Còng v× thÕ mµ c«ng tr×nh chØ dõng l¹i ë møc ®é t×m hiÓu vÒ quyÒn ®îc chÕt vµ c¸i chÕt ªm ¶ víi mong muèn thay ®æi mét phÇn quan niÖm vÒ vÊn ®Ò nµy. Hy väng r»ng quyÒn ®îc chÕt sÏ kh«ng cßn qu¸ míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. Ch¬ng III

Mét sè kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt vÒ x©y dùng LuËt an tö ë viÖt nam ë ViÖt Nam, ®Ó c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt lµ mét vÊn ®Ò l©u dµi. Phong tôc, tËp qu¸n vµ truyÒn thèng ¸ §«ng ®· chi phèi ®iÒu nµy. Bªn c¹nh ®ã, sù lo sî LuËt An tö khi ban hµnh sÏ bÞ l¹m dông còng gãp phÇn vµo nh÷ng quan ®iÓm chèng l¹i an tö hiÖn nay. §iÒu cÇn lµm b©y giê lµ thay ®æi nh÷ng quan niÖm, nh÷ng c¸ch nh×n nhËn sai lÇm vÒ quyÒn

38

®îc chÕt vµ c¸i chÕt ªm ¶ chø kh«ng ph¶i cè g¾ng ban hµnh LuËt An tö trong ®iÒu kiÖn cha phï hîp nh hiÖn nay. I.

§¸nh gi¸ vÒ xu híng x©y dùng LuËt An tö ë ViÖt Nam

1. Mét vÊn ®Ò cßn n»m trong t¬ng lai Nh ®· ph©n tÝch ë c¸c ch¬ng trªn, viÖc nh×n nhËn vÊn ®Ò chÊp nhËn quyÒn ®îc chÕt ë ViÖt Nam cßn trong t¬ng lai lµ ®óng ®¾n. Tuy nhiªn, ViÖt Nam còng ®· cã nh÷ng yÕu tè vµ ®iÒu kiÖn ban ®Çu cho viÖc x©y dùng LuËt An tö. Khi ViÖt Nam ®a quyÒn ®îc chÕt vµo dù th¶o söa ®æi Bé LuËt D©n sù 2005 t¹i Quèc héi khãa XI (kú häp thø 6 vµ 7) lµ ®· b¾t ®Çu cho mét hµnh tr×nh míi: x©y dùng LuËt An tö. Tuy quyÒn ®îc chÕt cha ®îc th«ng qua t¹i kú häp nµy nhng còng lµ sù kiÖn ®ãng vai trß ghi dÊu mèc ®Çu tiªn cho hµnh tr×nh nµy. ThiÕt nghÜ, x©y dùng LuËt An tö lµ xu híng chung cña bÊt cø quèc gia nµo trªn thÕ giíi. TÊt c¶ cßn phô thuéc chñ yÕu vÒ mÆt thêi gian: thÝch hîp hay cha thÝch hîp. Mét ®iÒu ph¶i c«ng nhËn lµ truyÒn thèng ph¬ng §«ng chóng ta lu«n coi träng sù sèng con ngêi, xem nã lµ thø quý gi¸ nhÊt. Tõ l©u, quan niÖm nµy ®· ¨n s©u vµo gèc rÔ t©m hån mçi ngêi d©n. Tuy nhiªn, cã ph¶i v× thÕ mµ quyÒn ®îc chÕt sÏ vÜnh viÔn kh«ng ®îc c«ng nhËn hay kh«ng? Kh«ng, ch¾c ch¾n lµ kh«ng ph¶i nh thÕ. Ngay c¶ ph¬ng T©y- n¬i mµ truyÒn thèng, phong tôc kh«ng qu¸ nÆng nÒ vµ t tëng tho¸ng h¬n ph¬ng §«ng th× còng chØ cã vµi níc c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt vµ c¸i chÕt ªm ¶. Nhng ë ph¬ng T©y th× lý do ®Ó ®a phÇn c¸c quèc gia kh«ng chÊp nhËn an tö l¹i

39

kh«ng ph¶i lµ phong tôc, tËp qu¸n mµ lµ v× c¸c lý do thuéc vÒ luËt ph¸p, t«n gi¸o vµ chÝnh trÞ... Cßn ë ph¬ng §«ng, vÊn ®Ò kh«ng chØ dõng l¹i nh thÕ. Lµn sãng t tëng ph¬ng T©y ngµy cµng trµn vµo Ch©u ¸ nh vò b·o. ThÕ giíi ®· thay ®æi, hßa nhËp hay hßa tan vµo dßng ch¶y toµn cÇu hãa ®ang lµ bøc xóc cña nhiÒu quèc gia. Tuy vËy, quan niÖm truyÒn thèng còng khã mµ thay ®æi ngay tríc nh÷ng t¸c ®éng nµy, chÝ Ýt lµ ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i. Do ®ã, phong tôc, tËp qu¸n lu«n lµ vÊn ®Ò ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu khi xem xÐt quyÒn ®îc chÕt. Trë l¹i víi c©u hái ë trªn: liÖu cã ph¶i truyÒn thèng ph¬ng §«ng sÏ vÜnh viÔn kh«ng chÊp nhËn an tö hay kh«ng? Chóng ta cÇn nh×n nhËn r»ng, trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i kh«ng thÓ thay ®æi ®îc ngay quan niÖm coi träng sù sèng nh ®· nãi. Quan niÖm coi träng sù sèng con ngêi cã nh÷ng c¬ së hÕt søc tèt ®Ñp. Tuy nhiªn, kh«ng v× thÕ mµ kh«ng chÊp nhËn an tö bëi chÊp nhËn an tö ®©u cã nghÜa lµ kh«ng t«n träng sù sèng n÷a. Khi ®ã, ngêi bÖnh ®· t«n träng cuéc sèng cña nh÷ng ngêi kh¸c. SÏ khã kh¨n nh thÕ nµo cho gia ®×nh, x· héi khi hä cßn sèng vµ b¶n th©n hä th× sù sèng kh«ng ®îc ®¶m b¶o n÷a. An tö ë ®©y lµ theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh vµ víi nh÷ng môc ®Ých nh©n ®¹o. NÕu cã mét c¸i nh×n tæng qu¸t, xem xÐt trªn nhiÒu b×nh diÖn kh¸c nhau th× quan niÖm truyÒn thèng ®· ®Õn lóc ph¶i thÝch nghi víi c¸i míi, nhng lµ sù thÝch nghi dÇn dÇn. NhiÒu ngêi tuy còng cã suy nghÜ “con ngêi cã quyÒn ®îc sèng th× còng cã quyÒn ®îc chÕt” nhng do søc Ðp cña quan niÖm truyÒn

40

thèng chi phèi nªn dÉn ®Õn kh«ng ñng hé an tö. CÇn ph¶i hiÓu r»ng: c«ng nhËn quyÒn ®îc chÕt nhng kh«ng ph¶i cø muèn “chÕt” lµ ®îc chÕt v× nã cßn theo nh÷ng quy ®Þnh vµ c¸ch thøc nghiªm ngÆt nhÊt ®Þnh. §Ó x©y dùng mét mèi quan hÖ tèt ®Ñp chóng ta cÇn rÊt nhiÒu thêi gian nhng ®Ó ph¸ hñy nã th× chØ trong tÝch t¾c. Do ®ã, kh«ng thÓ tïy tiÖn cè g¾ng ban hµnh LuËt An tö khi ®ang cã nhiÒu quan ®iÓm chèng l¹i nh thÕ. NÕu ®iÒu ®ã x¶y ra, mèi quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n ®· bÞ r¹n nøt bëi nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n coi träng sù sèng. Bªn c¹nh ®ã, quyÒn ®îc chÕt lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ, cßn xa l¹ víi ngêi d©n ViÖt Nam. Mäi ngêi cha hiÓu hÕt ®îc vÒ an tö, cha têng tËn vÒ nã nªn chèng l¹i nã còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Nhng kh«ng ph¶i v× thÕ mµ quyÒn ®îc chÕt sÏ vÜnh viÔn kh«ng ®îc chÊp nhËn. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ - chÝnh trÞ, v¨n hãa nh©n lo¹i ®ang ngµy cµng cã xu híng toµn cÇu hãa. TruyÒn thèng ¸ §«ng muèn gi÷ v÷ng vµ n©ng cao b¶n s¾c th× ph¶i cã sù thay ®æi cã chän lùa vµ phï hîp víi quèc gia cña m×nh. TiÕp thu nhng kh«ng mÊt ®i b¶n s¾c míi lµ ®iÒu ®¸ng quý. HiÖn t¹i, chóng ta kh«ng thay ®æi ngay ®îc quan niÖm coi träng sù sèng bëi nã qu¸ ®ét ngét, qu¸ sím. Tuy nhiªn, chóng ta cã thÓ ®Æt c¬ së ®Ó dÇn chÊp nhËn an tö b»ng c¸ch: lµm cho mäi ngêi tiÕp cËn nh÷ng kiÕn thøc vÒ quyÒn ®îc chÕt nhiÒu h¬n, phæ biÕn s©u réng h¬n. Nh÷ng ph¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh vµ chÝnh trÞ bao giê còng an toµn h¬n biÖn ph¸p

cìng chÕ. Cã thÓ truyÒn thèng ph¬ng §«ng vÉn coi

träng sù sèng nhng l¹i chÊp nhËn an tö nÕu ngêi d©n hiÓu râ

41

b¶n chÊt cña nã vµ tÊt nhiªn, ®i kÌm lµ mét hÖ thèng ph¸p luËt ®¶m b¶o cho LuËt An tö kh«ng bÞ l¹m dông. VÉn t«n träng sù sèng mµ l¹i chÊp nhËn an tö nghe cã vÎ m©u thuÉn nhng thùc sù l¹i kh«ng nh thÕ. Lý do rÊt ®¬n gi¶n: nÕu chÊp nhËn quyÒn ®îc chÕt mµ l¹i bá ®i quan niÖm coi träng sù sèng sÏ lµ mét ®iÒu hÕt søc nguy hiÓm. Nh thÕ, b¶n s¾c ®· mÊt, truyÒn thèng ®· tiªu tan. Khi ®ã, con ngêi ta dÔ r¬i vµo nh÷ng t×nh huèng xÊu g©y ¶nh hëng ®Õn gia ®×nh, x· héi b»ng chÝnh hµnh vi cña hä. Nh vËy, chóng ta kh«ng nªn suy nghÜ lµm thÕ nµo ®Ó thay ®æi truyÒn thèng, quan niÖm bëi ®ã lµ ®iÒu kh«ng thÓ mµ h·y lµm sao ®Ó truyÒn thèng ¸ §«ng chÊp nhËn an tö. §ã míi lµ gi¶i ph¸p thÝch hîp nhÊt. Lóc ®ã, quan niÖm coi träng sù sèng vµ quyÒn ®îc chÕt cïng hßa hîp trong mét quèc gia, nh thÕ võa gi÷ g×n b¶n s¾c vµ võa tiÕp thu c¸i míi. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p ph¶i thùc hiÖn song song mµ quan träng nhÊt lµ thuéc vÒ hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c yÕu tè chÝnh trÞ, x· héi... Sù thÝch øng dÇn dÇn cña truyÒn thèng víi quyÒn ®îc chÕt ®Ó ®i ®Õn chÊp nhËn an tö chÝnh lµ c©u tr¶ lêi cho c©u hái trªn. Tãm l¹i, vÊn ®Ò x©y dùng LuËt An tö ë ViÖt nam hiÖn nay lµ vÊn ®Ò cßn n»m trong t¬ng lai vµ tríc m¾t cÇn quan t©m, gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò xung quanh, nhÊt lµ truyÒn thèng Ph¬ng ®«ng tríc khi muèn bíc vµo qu¸ tr×nh x©y dùng LuËt nµy. 2. §iÒu kiÖn ®Ó mét Quèc gia cã thÓ ban hµnh LuËt an tö

42

Chóng ta cã thÓ rót ra mét sè ®iÒu kiÖn ®Ó mét quèc gia cã thÓ ban hµnh LuËt An tö nh sau: •

Nhu cÇu x· héi: sè lîng bÖnh nh©n giai ®o¹n cuèi, m¾c bÖnh v« ph¬ng cøu ch÷a xin ®îc chÕt lín. Trong giíi b¸c sü tån t¹i nhiÒu bøc xóc, bÊt cËp mµ c¸ch gi¶i quyÕt tèt nhÊt lµ ban hµnh LuËt An tö.

•

Quèc gia ®ã cã hÖ thèng ph¸p luËt chÆt chÏ, ®ång bé, nghiªm minh. Kü thuËt lËp ph¸p cña níc ®ã ®ñ ®Ó cã thÓ x©y dùng luËt Ýt bÞ l¹m dông nhÊt.

•

Ngêi d©n níc ®ã cã ý thøc t«n träng chÆt chÏ nh÷ng ®iÒu ®îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt.

•

T¹i thêi ®iÓm muèn ban hµnh LuËt An tö kh«ng cã qu¸ nhiÒu ngêi cña quèc gia ®ã ph¶n ®èi (®iÒu nµy sÏ ®îc thÓ hiÖn qua nh÷ng cuéc th¨m dß d luËn). ë nh÷ng níc ph¬ng §«ng, ®iÒu nµy cµng quan träng.

3. NÕu quyÒn ®îc chÕt ®îc ghi nhËn trong hÖ thèng ph¸p luËt • Ph¶i ®îc ghi nhËn lµ mét quyÒn d©n sù c¬ b¶n trong c¸c ®¹o LuËt gèc (LuËt D©n sù...) ®Ó quyÒn ®îc chÕt ®îc c«ng nhËn lµ quyÒn nh©n th©n chÝnh thøc vÒ mÆt khoa häc ph¸p lý. • Sau khi ®îc ghi nhËn trong c¸c ®¹o LuËt gèc th× quyÒn ®îc chÕt ph¶i ®îc cô thÓ hãa trong mét LuËt chuyªn ngµnh nh LuËt An tö. §iÒu nµy rÊt cÇn thiÕt v× trong c¸c ®¹o luËt gèc, hÇu nh c¸c vÊn ®Ò chØ ®îc quy ®Þnh chung chung, kh«ng râ rµng b»ng 1, 2 ®iÒu LuËt. Víi mét vÊn ®Ò khã, dÔ bÞ l¹m dông nh quyÒn ®îc chÕt

43

th× viÖc cô thÓ hãa thµnh mét LuËt riªng cµng cã ý nghÜa quan träng. II. Ph¸c th¶o mét sè néi dung c¬ b¶n cña LuËt an tö: Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. SÏ cã quan ®iÓm cho r»ng nãi ®Õn vÊn ®Ò nµy b©y giê lµ cßn qu¸ sím, kh«ng cÇn thiÕt vµ kh«ng cã t¸c dông g× c¶ v× ®a phÇn quan ®iÓm chèng l¹i an tö vµ ViÖt Nam còng cha th«ng qua. Nhng lý do quan träng ®Ó hÇu hÕt mäi ngêi chèng l¹i an tö lµ: sî nã sÏ bÞ l¹m dông vµo nh÷ng môc ®Ých xÊu. Do ®ã, ®Ó mäi ngêi thay ®æi quan niÖm vÒ vÊn ®Ò nµy vµ hiÓu râ h¬n vÒ an tö th× nªn cho hä thÊy ®îc luËt an tö sÏ quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò g×, quy ®Þnh nh thÕ nµo. Cã thÓ hä chØ dõng l¹i ë møc ®é tiÕp cËn, t×m hiÓu vÒ an tö nhng còng cã thÓ hä sÏ tham gia ®ãng gãp ý kiÕn cho néi dung cña luËt. Nh©n d©n tham gia vµo viÖc x©y dùng luËt còng lµ mong muèn cña c¸c nhµ lµm luËt. §©y còng lµ mét bíc ®Ó mäi ngêi hiÓu thªm vÒ an tö. H·y g¹t vÊn ®Ò cã ban hµnh hay kh«ng ban hµnh luËt an tö sang mét bªn vµ nªn tËp trung cho c©u hái: hä ®· hiÓu ®Õn nh thÕ nµo vÒ an tö. Trªn c¬ së tham kh¶o LuËt cña mét sè níc ®· th«ng qua LuËt An tö (Hµ Lan, BØ, Bang Florida vµ Oregon cña Mü...) vµ ph©n tÝch thùc tr¹ng cña quyÒn ®îc chÕt, ngêi viÕt xin ph¸c th¶o mét sè néi dung c¬ b¶n cña LuËt An tö nh sau: 1. Gi¶i thÝch cÆn kÏ c¸c kh¸i niÖm ban ®Çu: §©y lµ phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong néi dung chÝnh cña bÊt kú luËt nµo. §èi víi vÊn ®Ò quyÒn ®îc chÕt, ®iÒu nµy

44

cµng quan träng h¬n bëi tÝnh chÊt quan träng vµ phøc t¹p cña nã. Mét sè kh¸i niÖm mµ LuËt An tö nªn gi¶i thÝch nh sau: •

Ngêi ®· thµnh niªn (adult)

•

C¸i chÕt ªm ¶ (an tö, euthanasia)

•

BÖnh nh©n (patient)

•

B¸c sü (doctor, physician)

•

BÖnh nan y, v« ph¬ng cøu ch÷a

•

T×nh tr¹ng giai ®o¹n cuèi cña bÖnh (cã 2 lo¹i: thø 1 lµ end-stage conditinon: t×nh tr¹ng bÖnh kh«ng thÓ thay ®æi ®îc, g©y nªn bëi nh÷ng t¹i n¹n hay do m¾c bÖnh, viÖc ®iÒu trÞ kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ g×; thø 2 lµ terminal condition: t¬ng tù nh lo¹i 1 nhng nÕu kh«ng ch¨m sãc ®iÒu trÞ sÏ h×nh thµnh nªn c¸i chÕt)

•

C¸c

biÖn

ph¸p

kÐo

dµi

sù

sèng

(life-prolonging

procedures) •

B¸c sü ®iÒu trÞ, b¸c sü thø 2 (a second doctor) ®îc hái ý kiÕn, héi ®ång b¸c sü.

•

Chóc th y tÕ (living will): r»ng khi ngêi bÖnh bíc vµo giai ®o¹n cuèi kh«ng ch÷a trÞ ®îc n÷a th× cã quyÒn ®îc chÕt, chØ ®Þnh mét ngêi kh¸c lµ ®¹i diÖn nÕu lóc ®ã ngêi bÖnh kh«ng cßn biÓu lé ý chÝ ®îc vµ ngêi ®¹i diÖn sÏ quyÕt ®Þnh viÖc ch¨m sãc, ch÷a trÞ cña bÖnh nh©n.

• Ngêi gi¸m hé, ngêi ®¹i diÖn •

Ngêi ®îc ñy nhiÖm bëi bÖnh nh©n (surrogate)

45

•

Ngêi ®îc ñy quyÒn, ®îc chØ ®Þnh (bëi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn: nh Tßa ¸n) (proxy)

•

Ngêi lµm chøng cho chóc th y tÕ (witness) Trªn ®©y chØ lµ mét sè kh¸i nÞªm ban ®Çu cã tÝnh chÊt

x©y dùng. QuyÒn ®îc chÕt cßn liªn quan ®Õn nhiÒu kh¸i niÖm mµ nhµ lµm luËt cÇn lu t©m. 2. §iÒu kiÖn cña chñ thÓ thùc hiÖn quyÒn ®îc chÕt

Kh«ng ph¶i cã quyÒn ®îc chÕt th× muèn “chÕt” lµ “®îc chÕt”. §óng thÕ. §Ó thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt cña an tö, c¸ nh©n ®ã ph¶i tháa m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau: •

Lµ ngêi ®· thµnh niªn (tõ ®ñ 18 tuæi trë lªn)

•

§ang chÞu nhiÒu ®au ®ín vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn hay ®ang sèng trong tr¹ng th¸i thùc vËt dai d¼ng, kÐo dµi sau mét tai n¹n hoÆc m¾c bÖnh nan y, v« ph¬ng cøu ch÷a.

• Tù nguyÖn ®a ra yªu cÇu xin ®îc chÕt, kh«ng chÞu ¸p lùc nµo tõ bªn ngoµi. Yªu cÇu ®îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn. •

Cã chóc th y tÕ (nÕu bÖnh nh©n lóc lËp chóc th cha bíc vµo giai ®o¹n cuèi cña bÖnh tËt). Xem phô lôc mÉu chóc th y tÕ cña bang Florida, Mü ë cuèi c«ng tr×nh (trang 48)

•

Kh«ng cã vÊn ®Ò nµo vÒ t©m thÇn khi ®a ra quyÕt ®Þnh xin ®îc chÕt (lóc xin chÕt t¹i thêi ®iÓm ë giai ®o¹n cuèi) hay lËp chóc th y tÕ (khi cha bíc vµo giai ®o¹n cuèi).

46

BÖnh nh©n cã quyÒn thay ®æi quyÕt ®Þnh bÊt cø lóc nµo. Nh vËy, chóng ta ®· lo¹i trõ c¸c d¹ng bÖnh nh©n kh¸c nh: t©m thÇn, ngêi giµ neo ®¬n kh«ng n¬i n¬ng tùa bÞ bÖnh tËt, ngêi thiÓu n¨ng trÝ tuÖ... vµ chØ cho phÐp c¸c bÖnh nh©n tháa m·n ®iÒu kiÖn ë trªn cã quyÒn xin ®îc chÕt. Hµ Lan cßn quy ®Þnh an tö ®èi víi trÎ em: bÖnh nh©n tõ ®ñ 12 ®Õn díi 16 tuæi cÇn cã ý kiÕn cña gia ®×nh, tõ ®ñ 16 tuæi trë lªn th× ý kiÕn gia ®×nh lµ kh«ng cÇn thiÕt. Nhng theo chñ quan cña t¸c gi¶, ®©y lµ ®èi tîng cã kh¶ n¨ng bÞ l¹m dông vµo môc ®Ých xÊu nhiÒu nhÊt. Nh÷ng hñ tôc träng nam khinh n÷ hay nh÷ng x« ®Èy cña cuéc sèng sÏ gãp phÇn lµm cho luËt bÞ ®i chÖch híng. NÕu cã quy ®Þnh nµy ph¶i giíi h¹n vµ quy ®Þnh chÆt chÏ. ThiÕt nghÜ, nÕu cã quy ®Þnh an tö cho trÎ em th× ph¶i cã ý kiÕn cña gia ®×nh. NÕu gia ®×nh kh«ng ®ång ý th× kh«ng thÓ thùc hiÖn an tö ®èi víi trÎ em. 3. Nh÷ng quy ®Þnh ®èi víi b¸c sü: Nh÷ng quy ®Þnh ®èi víi b¸c sü sÏ cã liªn quan ®Õn c¸c lo¹i sau: b¸c sü ch¨m sãc, b¸c sü ®iÒu trÞ, b¸c sü t©m thÇn. Theo kho¶n 2 ®iÒu 293, Bé luËt D©n sù Hµ Lan1 th× yªu cÇu ®èi víi b¸c sü khi thùc hiÖn an tö lµ: •

§îc thuyÕt phôc r»ng quyÕt ®Þnh cña bÖnh nh©n lµ tù nguyÖn, ®îc xem xÐt mét c¸ch cÈn träng vµ bÒn v÷ng

•

§îc thuyÕt phôc r»ng sù ®au khæ cña bÖnh nh©n kh«ng gi¶m ®i vµ kh«ng chÞu ®ùng ®îc

Theo Dutch Civil Code, nguån Hollandlaw.com. B¶n dÞch TiÕng ViÖt lµ cña t¸c gi¶ c«ng tr×nh. 1

47

•

§îc th«ng b¸o kh¶ n¨ng t¬ng lai cña bÖnh nh©n: kh«ng tr¸nh ®îc c¸i chÕt

•

§· cã kÕt luËn cuèi cïng lµ bÖnh nh©n kh«ng cßn sù lùa chän hîp lý nµo kh¸c

•

Ph¶i hái ý kiÕn cña Ýt nhÊt 1 b¸c sü

•

Ph¶i thùc hiÖn thñ tôc theo mét quy tr×nh y khoa thÝch hîp, nghiªm ngÆt Tuy nhiªn, trªn ®©y chØ lµ nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña

b¸c sü khi thùc hiÖn an tö. Quy ®Þnh nµy sÏ cßn thay ®æi trong nhiÒu trêng hîp kh¸c nhau n÷a mµ luËt cÇn quy ®Þnh râ rµng. Còng cÇn quy ®Þnh thªm: b¸c sü ®ã ph¶i cã chøng chØ hµnh nghÒ, lµm viÖc trong c¸c bÖnh viÖn. CÇn thiÕt cã mét b¸c sü chÈn ®o¸n chÝnh x¸c t×nh h×nh hiÖn t¹i cña bÖnh nh©n lµ kh«ng thÓ cøu ch÷a n÷a, nhiÒu ®au ®ín kÐo dµi. Khi bÖnh nh©n cha vµo giai ®o¹n cuèi mµ lËp chóc th y tÕ th× ph¶i cã mét b¸c sü t©m thÇn kh¸m vµ x¸c nhËn bÖnh nh©n ®ã kh«ng cã vÊn ®Ò g× vÒ t©m thÇn, kh«ng chÞu søc Ðp nµo tõ bªn ngoµi, hoµn toµn tù nguyÖn. TÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng nµy cÇn ®îc lËp thµnh v¨n b¶n, cã ngêi lµm chøng vµ ch÷ ký cña b¸c sü, bÖnh nh©n vµ nh÷ng ngêi liªn quan kh¸c. ViÖc ra quyÕt ®Þnh kÕt luËn cuèi cïng vÒ t×nh tr¹ng bÖnh nh©n nªn th«ng qua mét Héi ®ång b¸c sü ®Ó mang tÝnh kh¸ch quan. Qua ®ã, kÕt luËn sÏ chÝnh x¸c vµ Ýt bÞ lîi dông h¬n. B¸c sü cã quyÒn tõ chèi thùc hiÖn an tö cho bÖnh nh©n. Bªn c¹nh ®ã, b¸c sü cÇn th«ng b¸o ®Çy ®ñ t×nh tr¹ng vµ nh÷ng th«ng tin míi vÒ ph¬ng ph¸p ch÷a trÞ cho bÖnh nh©n. T¹i BØ, quèc gia nµy cßn quy ®Þnh luËt “cøu bÖnh

48

nh©n liÖt giêng”, cã chÝnh s¸ch hç trî bÖnh nh©n kh«ng cã kh¶ n¨ng kinh tÕ vµ b¸c sü cã tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o cho ngêi bÖnh biÕt quy ®Þnh nµy. 4. Quy ®Þnh ®èi víi c¬ së kh¸m, ch÷a bÖnh C¬ së kh¸m ch÷a bÖnh ë ®©y chØ nªn khoanh vïng ë c¸c bÖnh viÖn. Cßn c¸c tr¹m x¸, trung t©m y tÕ víi quy m« nhá th× kh«ng cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c yªu cÇu cña an tö. BÖnh viÖn cã quyÒn tõ chèi yªu cÇu ®îc an tö cña bÖnh nh©n. NÕu bÖnh viÖn ®ång ý yªu cÇu cña bÖnh nh©n th× ph¶i thùc hiÖn theo nh÷ng quy tr×nh nghiªm ngÆt do luËt ®Þnh. BÖnh viÖn cÇn cã biÖn ph¸p ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho bÖnh nh©n trong kh¶ n¨ng cã thÓ vµ phèi hîp tèt víi gia ®×nh bÖnh nh©n. C¸c b¸c sü cña bÖnh viÖn ph¶i cã thÎ hµnh nghÒ. Héi ®ång b¸c sü do bÖnh viÖn lËp ra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ héi ®ång nµy. 5.

Quy ®Þnh ®èi víi chóc th y tÕ Chóc th tÕ ®îc lËp khi bÖnh nh©n cßn tØnh t¸o, cha b-

íc vµo giai ®o¹n cuèi, cha chÞu nhiÒu ®au ®ín. Trong chóc th: •

BÖnh nh©n ph¶i nªu râ nh÷ng yªu cÇu vµ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña m×nh, chØ ®Þnh ngêi ®îc ñy nhiÖm (nÕu cã) thay m×nh quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò khi mÊt n¨ng lùc, ý chÝ. Ngêi nµy ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ yªu cÇu cña bÖnh nh©n. TÊt nhiªn, ngêi nµy ph¶i ®ång ý lµm ngêi ®îc ñy nhiÖm b»ng c¸ch ký

49

tªn vµo chóc th cña bÖnh nh©n th× chóc th míi cã gi¸ trÞ. •

Ph¶i cã ch÷ ký cña bÖnh nh©n vµ 2 ngêi lµm chøng (nh÷ng ngêi nµy còng ph¶i ®¹t ®é tuæi thµnh niªn, kh«ng bÞ mÊt n¨ng lùc, ý chÝ). B¶n chóc th ®îc lËp thªm 4 b¶n n÷a: 1 b¶n giao cho bÖnh viÖn, 1 b¶n giao cho b¸c sü ®iÒu trÞ cña bÖnh nh©n, 1 b¶n giao cho gia ®×nh bÖnh nh©n, 2 b¶n cßn l¹i giao cho 2 ngêi lµm chøng. TÊt c¶ c¸c b¶n sao ph¶i ®îc c«ng chøng. T¹i Mü, theo quy ®Þnh cña Bang Florida th× chóc th

chØ cã hiÖu lùc trong vßng 1 th¸ng. Cßn Bang Oregon, chóc th cã hiÖu lùc trong vßng 6 th¸ng. Chóc th chØ ®îc thùc hiÖn khi t¹i thêi ®iÓm ®ã vÉn cßn hiÖu lùc vµ: •

BÖnh nh©n ®ã bíc vµo giai ®o¹n cuèi, bÖnh t×nh ®îc kÕt luËn lµ v« ph¬ng cøu ch÷a hay chÞu nhiÒu ®au ®ín

• Ngêi ®îc ñy nhiÖm cßn cã ®Çy ®ñ ý chÝ, n¨ng lùc ®Ò nghÞ yªu cÇu an tö cho bÖnh nh©n ®ã (khi thÊy thùc tÕ ®· tháa m·n ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nªu ra trong chóc th) 6. Quy ®Þnh ®èi víi ngêi ®îc ñy nhiÖm, ®îc ñy quyÒn Ngêi ®îc ñy nhiÖm lµ ngêi ®· thµnh niªn cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc ®îc bÖnh nh©n chØ ®Þnh trong chóc th y tÕ. Ngêi nµy cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc ch¨m sãc, ch÷a trÞ cña bÖnh nh©n khi bÖnh nh©n ®· ë trong giai ®o¹n cuèi vµ kh«ng thÓ biÓu hiÖn ý chÝ cña m×nh. Trêng hîp nµy, chØ cã ngêi ®îc ñy

50

nhiÖm quyÕt ®Þnh viÖc ®Ò nghÞ bÖnh nh©n ®îc “an tö” lóc nµo khi bÖnh nh©n ®· tháa m·n c¸c yªu cÇu nªu trong chóc th; cã quyÒn ®Ò nghÞ kiÓm tra l¹i t×nh tr¹ng cña bÖnh nh©n cã tháa m·n c¸c ®iÒu kiÖn cña an tö hay kh«ng khi thÊy cã ®iÒu sai tr¸i. Ngêi ®îc ñy nhiÖm cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu ®îc bÖnh nh©n ghi trong chóc th y tÕ tríc ®ã. NÕu bÖnh nh©n t¹i thêi ®iÓm ®ã cã thÓ biÓu hiÖn ý chÝ th× quyÒn quyÕt ®Þnh hoµn toµn ë bÖnh nh©n, ngêi ®îc ñy nhiÖm kh«ng cã quyÒn h¹n g×. §iÒu nµy ph¶i ghi râ trong chóc th. Ngêi ®îc chØ ®Þnh, ®îc ñy quyÒn lµ ngêi ®· thµnh niªn, cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc, kh«ng ®îc bÖnh nh©n chØ ®Þnh trong chóc th y tÕ. Cã 2 trêng hîp ®Ó chØ ®Þnh ngêi ®îc ñy quyÒn: ngêi ®îc ñy nhiÖm trong chóc th ®Õn thêi ®iÓm ®ã bÞ mÊt n¨ng lùc, ý chÝ hoÆc trong chóc th kh«ng chØ ®Þnh mét ai lµm ngêi ñy nhiÖm. Khi ®Õn thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, bÖnh nh©n vµo giai ®o¹n cuèi, kh«ng biÓu hiÖn ®îc ý chÝ th× Tßa ¸n sÏ chØ ®Þnh mét ngêi hay vµi ngêi quyÕt ®Þnh viÖc ch¨m sãc, ch÷a trÞ cho bÖnh nh©n. Ngêi nµy cã thÓ lµ b¸c sü ®iÒu trÞ, ngêi th©n, b¹n bÌ th©n thiÕt cña bÖnh nh©n ®ã... Tuy nh÷ng ngêi nµy ®Òu cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc ch¨m sãc, ch÷a trÞ cña bÖnh nh©n nhng ph¶i tu©n theo néi dung cña chóc th, quy ®Þnh cña bÖnh viÖn vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 7. Quy ®Þnh khi bÖnh nh©n kh«ng cã chóc th y tÕ

51

VÊn ®Ò nµy kh¸ phøc t¹p vµ khã cã thÓ quy ®Þnh mét c¸ch chÆt chÏ nªn cã thÓ chia ra lµm 2 trêng hîp nh sau: 7.1 §Õn giai ®o¹n cuèi míi xin ®îc chÕt Khi bÖnh nh©n bíc vµo giai ®o¹n cuèi, chÞu nhiÒu ®au ®ín, kÐo dµi, c¸c biÖn ph¸p ®Òu v« Ých míi cã ý ®Þnh xin ®îc chÕt (nghÜa lµ cßn biÓu hiÖn ®îc ý chÝ). Tríc ®ã hä kh«ng cã chóc th y tÕ, nghÜa lµ còng kh«ng cã ngêi ®îc ñy nhiÖm. Trêng hîp nµy hä cã thÓ ký vµo ®¬n yªu cÇu theo mÉu cña bÖnh viÖn díi sù gi¸m s¸t cña b¸c sü vµ ngêi lµm chøng ®Ó xin ®îc chÕt. B¸c sü ph¶i ®a ra ®îc b»ng chøng bÖnh nh©n ®· yªu cÇu nhiÒu lÇn, ®îc lÆp ®i lÆp l¹i mét c¸ch tù nguyÖn, kh«ng bÞ søc Ðp nµo tõ bªn ngoµi. CÇn thÈm ®Þnh ch÷ ký ®ã lµ ch÷ ký thËt cña bÖnh nh©n. TÊt c¶ c¸c quy tr×nh kh¸c ®èi víi trêng hîp nµy còng ph¶i theo nh÷ng quy ®Þnh cña ngêi cã chóc th y tÕ nh: viÖc lËp héi ®ång b¸c sü, quy tr×nh thùc hiÖn an tö... 7.2

BÖnh nh©n ®ang ë trong t×nh tr¹ng mÊt ý thøc kÐo dµi, bÞ chÕt n·o (sèng thùc vËt), gia ®×nh yªu cÇu thùc hiÖn an tö ®èi víi bÖnh nh©n §©y lµ an tö kh«ng tù nguyÖn vµ lµ mét khÝa c¹nh khã,

thËm chÝ bÞ chèng ®èi nhiÒu nhÊt v× dÔ bÞ l¹m dông nhÊt. Cã nªn chÊp nhËn an tö kh«ng tù nguyÖn hay kh«ng cÇn ph¶i c©n nh¾c kü. Còng cÇn ph©n biÖt nã víi trêng hîp hiÖn nay: gia ®×nh bÖnh nh©n kh«ng cßn kh¶ n¨ng kinh tÕ vµ bÖnh nh©n v« ph¬ng cøu ch÷a (còng cã thÓ lµ vÉn cßn c¸ch ch÷a nhng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng kinh tÕ) nªn xin cho bÖnh nh©n vÒ ®Ó chê chÕt hay t×m c¸ch ch÷a trÞ kh¸c ë chç: an tö

52

kh«ng tù nguyÖn gåm c¸c c¸ch thøc ®a bÖnh nh©n ra ®i sím h¬n so víi tù nhiªn (rót èng dÉn dinh dìng, oxy hay tiªm thuèc...). Theo quan ®iÓm riªng cña t¸c gi¶, chóng ta hoµn toµn cã thÓ quy ®Þnh an tö kh«ng tù nguyÖn. NÕu gia ®×nh bÖnh nh©n: •

“x¸c nhËn râ rµng cã b»ng chøng thuyÕt phôc vÒ mong muèn thùc tÕ cña ngêi bÖnh, hoÆc ®ã lµ mong muèn râ rµng cña ngêi bÖnh xÐt trong mäi mèi quan hÖ cña ngêi bÖnh, t×nh tr¹ng søc kháe cña ngêi bÖnh vµ viÖc chÈn ®o¸n, tiªn lîng bÖnh. B»ng chøng chuÈn, râ rµng, thuyÕt phôc lµ tÊt c¶ ranh giíi gi÷a ngêi bÖnh vµ mét c¸i chÕt sai lÇm”1

• Kh«ng cßn kh¶ n¨ng kinh tÕ ®Ó tiÕp tôc viÖc ®iÒu trÞ cho bÖnh nh©n th× cã thÓ yªu cÇu an tö ®èi víi bÖnh nh©n hay lµm nh c¸ch thøc hiÖn nay nhÑ nhµng h¬n lµ xin vÒ nhµ. NÕu sù chøng minh lµ kh«ng ®ñ th× ngêi bÖnh cã quyÒn tiÕp tôc ®îc nhËn thøc ¨n vµ níc uèng. Trong nhiÒu trêng hîp sÏ lµ hîp ®¹o lý vµ hîp ph¸p, vÒ mÆt lý thuyÕt, khi ngõng cung cÊp dinh dìng nh©n t¹o vµ khÝ thë cho bÖnh nh©n ®· sèng ë tr¹ng th¸i thùc vËt liªn tôc, thêng xuyªn, kÐo dµi. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã chØ thùc sù hîp lý, hîp ph¸p khi mét hay nh÷ng ngêi ®îc ñy quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc ch÷a trÞ cho ngêi bÖnh cã b»ng chøng hÕt søc râ rµng, 1

TrÝch “A Comparative case study euthanasia”, Stephen Hicks, Workshop “How to teach Comparative Law”, Ha Noi, 21-23/04/2006, page 11.

53

m¹nh mÏ r»ng hä ®· b¶o vÖ cuéc sèng cña ngêi bÖnh, t«n träng ý chÝ vµ quyÒn tù quyÕt cña ngêi bÖnh1. 8. Mét sè yªu cÇu kh¸c

Bªn c¹nh c¸c vÊn ®Ò ®· nªu ë trªn, LuËt An tö yªu cÇu nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nh: •

Nªu râ rµng, cô thÓ c¸c d¹ng bÖnh nh©n xin ®îc chÕt vµ c¸c c¸ch thøc thùc hiÖn an tö nh ®· tr×nh bµy ë ch¬ng I ë phÇn ®Çu cña LuËt An tö.

•

X©y dùng quy tr×nh xin ®îc chÕt vµ thùc hiÖn an tö phï hîp víi nh÷ng néi dung cña LuËt An tö. Quy ®Þnh mét c¸ch nghiªm ngÆt quy tr×nh ®èi víi tõng trêng hîp. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng.

•

Quy ®Þnh thªm c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t hµnh chÝnh ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña luËt mµ cha ®Õn møc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù (tÊt nhiªn LuËt H×nh sù còng ph¶i thay ®æi, bæ sung thªm c¸c téi liªn quan ®Õn LuËt An tö cña c¸c c¸ nh©n).

•

X¸c ®Þnh râ thÈm quyÒn cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc trong quyÒn ®îc chÕt. Tõ ®ã cã së ph¸p lý ch¾c ch¾n khi gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc ph¸t sinh.

II.

Mét sè kiÕn nghÞ trong qu¸ tr×nh tiÕp cËn víi vÊn ®Ò quyÒn ®îc chÕt vµ x©y dùng LuËt An tö ë ViÖt Nam

1.

1

§Ó quyÒn ®îc chÕt kh«ng cßn qu¸ míi mÎ

Xem chó thÝch 1 cña trang 40, page 12.

54

ë ViÖt Nam, cÇn x¸c ®Þnh quyÒn ®îc chÕt lµ cßn qu¸ míi mÎ ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p lµm cho ngêi d©n tiÕp cËn, hiÓu râ b¶n chÊt quyÒn ®îc chÕt b»ng nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ. Ph¶i t«n träng truyÒn thèng ph¬ng §«ng vµ dÇn dÇn lµm cho nã chÊp nhËn an tö b»ng nh÷ng c¸ch thøc kh¸c nhau. Nh ®· ph©n tÝch ë c¸c ch¬ng trªn, quyÒn ®îc chÕt kh«ng chØ thuéc lÜnh vùc y khoa mµ cßn liªn quan ®Õn chÝnh trÞ, x· héi, t«n gi¸o... NÕu gi¶i quyÕt kh«ng tèt hay hµnh ®éng vît ra khái khu«n khæ cho phÐp th× x· héi sÏ bÊt æn. TruyÒn thèng ¸ §«ng kh«ng chÊp nhËn an tö ngay nhng ph¶i ®îc tiÕp cËn dÇn dÇn. §iÒu quan träng lµ chóng ta ph¶i hiÓu râ b¶n chÊt cña an tö, cßn viÖc th«ng qua hay ban hµnh l¹i phô thuéc nhiÒu vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n. Mét sè ý kiÕn ®a ra sau ®©y ®Ó gãp phÇn lµm cho quyÒn ®îc chÕt kh«ng cßn qu¸ míi mÎ ë ViÖt Nam: 1.1

Th«ng qua s¸ch, b¸o chÝ, truyÒn th«ng... nªn cã nh÷ng

bµi viÕt t×m hiÓu vÒ an tö còng nh t×nh h×nh ë ViÖt Nam. Nªn ®i s©u vµo viÖc ph¶n ¸nh thùc tr¹ng cña quyÒn ®îc chÕt hiÖn nay trªn thÕ giíi; ph©n tÝch nh÷ng môc ®Ých tèt ®Ñp, b¶n chÊt cña quyÒn ®îc chÕt. Bªn c¹nh ®ã, cÇn lµm râ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ ban hµnh LuËt An tö, ®Æc biÖt lµ nh÷ng quèc gia ph¬ng §«ng nh ViÖt Nam. §iÒu nµy sÏ gióp cho mäi ngêi tiÕp cËn dÇn víi quyÒn ®îc chÕt, hä sÏ t×m hiÓu vÒ nã nhiÒu h¬n. Do ®ã, quyÒn ®îc chÕt sÏ kh«ng cßn qu¸ xa l¹ .

55

1.2

Thèng kª t×nh h×nh sè lîng bÖnh nh©n ®ang m¾c

bÖnh giai ®o¹n cuèi, xin ®îc chÕt. Bé y tÕ nªn quy ®Þnh c¸c bÖnh viÖn ph¶i thùc hiÖn viÖc thèng kª nµy. Cã thÓ viÖc thèng kª sÏ gÆp khã kh¨n bëi nhiÒu bÖnh nh©n chuyÓn tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c,... nhng nh÷ng sè liÖu cã ®îc sÏ gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh nhu cÇu trong x· héi cã c¬ së vµ thuyÕt phôc h¬n. 1.3 Tæ chøc c¸c cuéc th¨m dß lÊy ý kiÕn nh©n d©n. Ph¹m vi th¨m dß cÇn theo diÖn réng vµ trªn nhiÒu thµnh phÇn x· héi ®Ó ý kiÕn ®îc kh¸ch quan, toµn diÖn. Cã nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi nh Ph¸p, §an M¹ch... kh«ng chÊp nhËn vµ kh«ng th«ng qua an tö nhng theo kÕt qu¶ th¨m dß th× phÇn lín nh©n d©n l¹i ñng hé an tö. Chóng ta nªn häc tËp ®iÒu nµy. C¸c cuéc th¨m dß sÏ cã 2 môc ®Ých: • Lµm cho mäi ngêi biÕt ®Õn an tö, tiÕp cËn víi nã • BiÕt ®îc nhu cÇu còng nh t×nh h×nh quan ®iÓm cña quÇn chóng nh©n d©n Vai trß cña nh÷ng cuéc th¨m dß nµy rÊt quan träng. Trong nhiÒu trêng hîp nÕu kh«ng tæ chøc th¨m dß sÏ dÉn ®Õn tèn c«ng søc vµ kh«ng hiÖu qu¶ trong x©y dùng luËt. Mét vÝ dô ®¬n gi¶n: QuyÒn ®îc chÕt ®· ®îc ®Ò nghÞ ®a vµo dù th¶o söa ®æi Bé luËt D©n sù 2005 t¹i kú häp thø 6 Quèc héi khãa XI nhng kh«ng cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o nªn kh«ng ®îc th«ng qua còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Sù kh«ng chuÈn bÞ ë ®©y ph¶i hiÓu lµ cha cã nh÷ng cuéc th¨m dß trong d©n chóng. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi bao giê còng thùc hiÖn nh÷ng c«ng t¸c chÝnh trÞ nh thÕ nªn hä cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc

56

t×nh h×nh vµ v¹ch ra kÕ ho¹ch khi nµo ®a ra dù th¶o vµ nh thÕ nµo cho phï hîp. TÊt nhiªn, nh÷ng cuéc th¨m dß chØ mang tÝnh chÊt tham kh¶o chø kh«ng cã gi¸ trÞ b¾t buéc. Nhng gi¸ trÞ vµ ý nghÜa cña nã rÊt lín nªn c¸c nhµ lµm luËt kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. LuËt ph¶i phï hîp víi thùc tÕ, víi nguyÖn väng cña nh©n d©n th× míi mong ®i vµo cuéc sèng ®îc. Mét vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra: nÕu trong thùc tÕ thùc sù sè lîng bÖnh nh©n giai ®o¹n cuèi “xin ®îc chÕt” cã nhiÒu, cÇn thiÕt ph¶i ban hµnh LuËt An tö nhng trong nh©n d©n vÉn ph¶n ®èi nhiÒu th× chÝnh quyÒn sÏ gi¶i quyÕt nh thÕ nµo? Thêi ®iÓm nµy chÝnh lµ lóc c¸c biÖn ph¸p tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ phÇn nµo. NÕu nhµ lµm luËt ®a ra ®îc mét dù th¶o luËt hîp lý vµ cã kh¶ n¨ng thùc thi cao th× sÏ gãp phÇn thay ®æi quan niÖm cña mäi ngêi. Bªn c¹nh ®ã cÇn quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ph¶n biÖn x· héi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ph¶n biÖn cña c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi níc. NÕu ngêi d©n ®îc trùc tiÕp tham gia ®ãng gãp ý kiÕn cho dù th¶o th× chÝnh b¶n th©n hä ®ang gãp phÇn lµm cho LuËt An tö h¹n chÕ bÞ l¹m dông. Gi¶i quyÕt ®îc mèi quan hÖ gi÷a luËt ph¸p vµ x· héi lµ con ®êng tèt nhÊt cho mét ®¹o luËt ra ®êi, tån t¹i. Quan niÖm truyÒn thèng cÇn cã thêi gian ®Ó thÝch nghi víi c¸i míi. Cô thÓ ë ViÖt Nam, quyÒn ®îc chÕt lµ vÊn ®Ò cßn qu¸ sím. Nh÷ng c¸ch thøc vµ biÖn ph¸p ®· ®Æt ra tuy chØ ®Ó mäi ngêi tiÕp cËn vµ hiÓu râ b¶n chÊt cña an tö nhng l¹i cã gi¸ trÞ to lín. §iÒu nµy rÊt quan träng bëi trong

57

t×nh h×nh hiÖn t¹i, thay ®æi ngay quan niÖm truyÒn thèng lµ ®iÒu kh«ng thÓ. Mäi vÊn ®Ò cÇn cã thêi gian vµ theo nh÷ng bíc tiÕn nhÊt ®Þnh. Cã thÓ v¹ch ra 2 bíc quan träng sau ®©y: •

Ngêi d©n hiÓu ®îc quyÒn ®îc chÕt lµ g×, b¶n chÊt cña an tö vµ t×nh h×nh hiÖn nay trªn thÕ giíi hiÖn nay nh thÕ nµo. TruyÒn thèng ¸ §«ng chÊp nhËn an tö theo nh÷ng

•

®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lÜnh vùc d©n sù, ®Æc biÖt lµ quyÒn nh©n th©n cña con ngêi th× nªn ®i theo híng nh thÕ ®Ó luËt hîp lý vµ cã tÝnh thùc tÕ cao. ChÝnh trÞ, x· héi vµ phong tôc tËp qu¸n cã mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi luËt ph¸p. NÕu mèi quan hÖ nµy kh«ng tèt th× luËt ph¸p kh«ng ®i ®îc vµo cuéc sèng vµ tÊt nhiªn, x· héi sÏ bÊt æn. 2.

Mét sè kiÕn nghÞ trong qu¸ tr×nh x©y dùng LuËt

An tö * Tham kh¶o ý kiÕn cña nh©n d©n. NÕu thùc sù nhu cÇu cña x· héi cha cao vµ cßn nhiÒu quan ®iÓm ph¶n ®èi th× kh«ng nªn ban hµnh LuËt An tö * ChuÈn bÞ kü nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ x©y dùng luËt an tö (n©ng cao kü thuËt lËp ph¸p, mêi c¸c chuyªn gia níc ngoµi gióp ®ì...) * Häc hái kinh nghiÖm níc ngoµi, ®Æc biÖt lµ ë c¸c níc ®· hîp ph¸p hãa an tö ®Ó t×m ra nh÷ng quy ®Þnh phï hîp víi quèc gia cña m×nh

58

* Cã thÓ ban ®Çu chØ chÊp nhËn hµnh vi tù tö díi sù hç trî cña b¸c sü ®Ó mäi ngêi cã thêi gian quen dÇn, t×m hiÓu. Sau ®ã míi ®Æt vÊn ®Ò hîp ph¸p hãa thµnh LuËt An tö (Hµ Lan lµ mét vÝ dô) * LuËt An tö chØ nªn ®îc cho phÐp ë bÖnh viÖn, ®îc thùc hiÖn bëi c¸c b¸c sü cã chøng chØ hµnh nghÒ * Thay ®æi c¸c luËt kh¸c cho phï hîp víi quy ®Þnh cña an tö, ®Æc biÖt lµ LuËt H×nh sù cÇn quy ®Þnh thªm c¸c téi danh vi ph¹m LuËt An tö. *

C¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh LuËt An tö nªn ban hµnh

song song víi thêi ®iÓm LuËt An tö cã hiÖu lùc ®Ó tr¸nh nh÷ng hiÓu lÇm, ¸p dông sai kh«ng ®¸ng cã.

HiÖn nay, ViÖt Nam cha chÊp nhËn quyÒn ®îc chÕt còng nh cha x©y dùng LuËt An tö nªn nh÷ng phÇn trªn, ®Æc biÖt lµ phÇn nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña LuËt An tö ngêi viÕt chØ nhÊn vµo nh÷ng vÊn ®Ò quan träng. ViÖc quy ®Þnh cô thÓ nh thÕ nµo xin dµnh cho nh÷ng nhµ lµm luËt trong t¬ng lai khi x©y dùng LuËt An tö. Ngêi viÕt lµ sinh viªn luËt n¨m thø 2 vµ còng nhËn thÊy nÕu ®i s©u qu¸ vµo nh÷ng quy ®Þnh cña LuËt An tö hiÖn t¹i lµ thùc sù cha phï hîp. ChØ mong muèn ®îc ®ãng gãp ý kiÕn cña m×nh chø kh«ng cã tham väng ®îc thùc hiÖn vµ thùc tÕ ngêi viÕt còng cha cã c¬ héi ®Ó tham gia lµm luËt, ban hµnh luËt. Môc ®Ých cña c«ng tr×nh khi ®Ò cËp ®Õn nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña LuËt An tö lµ ®Ó cho mäi ngêi hiÓu thªm vÒ quyÒn

59

®îc chÕt, gãp phÇn thay ®æi nh÷ng quan niÖm lo sî luËt sÏ bÞ lîi dông. NÕu nh mét vÊn ®Ò mµ biÕt ch¾c sÏ kh«ng ®îc chÊp nhËn ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i th× nªn t×m hiÓu thªm vÒ nã, tiÕp cËn dÇn dÇn th× h¬n. “Quen” bao giê còng dÔ chÊp nhËn h¬n lµ “míi, l¹, bÊt ngê”. TruyÒn thèng ph¬ng §«ng sÏ chÊp nhËn an tö, ch¾c ch¾n lµ nh thÕ. H·y hy väng vµ chê c©u tr¶ lêi ë phÝa tríc.

KÕt luËn Nh×n chung, khi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò quyÒn ®îc chÕt chóng ta cÇn thËn träng xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ tõ nhiÒu gãc c¹nh. Cuéc sèng bao giê còng cã nh÷ng bÒ s©u, ch×m lÊp trong mí hçn ®én mµ ta kh«ng thÓ ngê tíi. An tö tuy kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò thêi ®¹i hiÖn nay nhng lµ mét vÊn ®Ò khã. Khã lý gi¶i, khã thuyÕt phôc vµ khã ®îc chÊp nhËn. C«ng tr×nh ®· x©y dùng ®îc kh¸i niÖm quyÒn ®îc chÕt vµ thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh cho môc ®Ých t×m hiÓu vÒ quyÒn ®îc chÕt. Chóng ta ®· biÕt ®îc t×nh h×nh quy ®Þnh an tö hiÖn nay trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ cßn cha phï hîp, cßn qu¸ sím. Bªn c¹nh ®ã, c«ng tr×nh còng ®a ra ®îc xu híng ®èi víi truyÒn thèng ph-

60

¬ng §«ng lµ chØ nªn tiÕp cËn dÇn quyÒn ®îc chÕt ®Ó chÊp nhËn chø kh«ng ®Ó thay ®æi quan niÖm. §Õn thêi ®iÓm ngêi ta vÉn t«n träng sù sèng ®ång thêi chÊp nhËn an tö th× quyÒn ®îc chÕt míi hßa hîp víi thùc t¹i, ph¸t huy ®îc b¶n chÊt cña m×nh. Trong t¬ng lai, nÕu x©y dùng LuËt An tö, ngêi viÕt tin ch¾c r»ng c«ng tr×nh nµy sÏ cã gi¸ trÞ vÒ mÆt thùc tÕ h¬n n÷a bëi nã còng chøa ®ùng nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña LuËt An tö. §ã lµ triÓn väng cña c«ng tr×nh. Díi gãc nh×n vµ kh¶ n¨ng cña mét sinh viªn LuËt n¨m thø 2, t¸c gi¶ quan niÖm: t×m hiÓu mét vÊn ®Ò kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ nªu thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò ®ã mµ cßn ph¶i thÓ hiÖn ®îc quan ®iÓm cña m×nh trªn c¬ së c¸c luËn ®iÓm kh¸c nhau ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®óng ®¾n. Nghiªn cøu QuyÒn ®îc chÕt nªn nh thÕ vµ ph¶i nh thÕ./.

Tµi liÖu tham kh¶o 1. Bé LuËt D©n sù ViÖt Nam 2005, NXB. ChÝnh trÞ quèc

gia n¨m 2006. 2. Bé LuËt H×nh sù ViÖt Nam 1999, NXB. ChÝnh trÞ quèc

gia n¨m 2006. 3. C«ng íc nh©n quyÒn Ch©u ¢u. 4. Gi¸o tr×nh LuËt H×nh sù Trêng §¹i häc LuËt Hµ Néi, NXB.

C«ng an nh©n d©n n¨m 2000.

61

5. LuËt Phßng, chèng nhiÔm virut g©y ra héi chøng suy

gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i ë ngêi (HIV/AIDS) ViÖt Nam n¨m 2006. 6. LuËt HiÕn, lÊy, ghÐp m«, bé phËn c¬ thÓ ngêi vµ hiÕn,

lÊy x¸c cña ViÖt Nam ngµy 29/11/2006. 7. A Comparative case study euthanasia, Stephen Hicks,

Workshop “How to teach Comparative Law”, Ha Noi, 2123/04/2006, page 11, 12. 8. Dutch Civil Code . 9. Euthanasia:

Comparasion

between

the

UK&

the

Nertherlands, Britton A, AKveld H. 10. The 2006 Florida statutes, Civil rights, chapter XLIV. 11.

The Oregon death with dignity act Oregon revised statutes, 2006

12. C¸c trang web : Vbqppl.moj.gov.vn Tuoitre.com.vn ngµy 24/11/2004 Vnexpress.net c¸c ngµy: 11/04/2001, 01/09/2001, 16/05/2002, 13.

C¸c

24/12/2002, 22/03/2005

trang

web:

bbc.co.uk;

westlaw.com

---------***---------

Phô lôc

euthanasia.com;

62

MÉu Chóc Th Y tÕ cña bang Florida, Mü n¨m 20061 Lêi tuyªn bè nµy vµo ngµy...th¸ng...n¨m...; t«i..( tªn)......, víi tÊt c¶ ý chÝ vµ sù tù nguyÖn thÓ hiÖn mong muèn cña t«i vÒ c¸i chÕt nÕu t¹i thêi ®iÓm nµo t«i mÊt kh¶ n¨ng vµ trong c¸c hoµn c¶nh __(chän X)_______T«i ë thêi kú cuèi cña bÖnh HoÆc__(chän X)___T«i ë trong t×nh tr¹ng v« ph¬ng cøu ch÷a HoÆc__(chän X)___T«i ë trong t×nh tr¹ng sèng thùc vËt Vµ nÕu b¸c sü ®iÒu trÞ hay ch¨m sãc cña t«i vµ b¸c sü thø hai ®îc hái ý kiÕn cã quyÕt ®Þnh r»ng kh«ng cã lo¹i thuèc nµo cã thÓ phôc håi søc kháe cho nh÷ng trêng hîp nh trªn; t«i muèn r»ng nh÷ng biÖn ph¸p kÐo dµi sù sèng ®îc tõ chèi hay hñy bá khi ®¬n yªu cÇu nh÷ng thñ tôc chØ phôc vô ®Ó kÐo dµi sù sèng nh©n t¹o trong qu¸ tr×nh cña c¸i chÕt, vµ t«i ®îc phÐp chÕt tù nhiªn chØ víi sù qu¶n lý cña viÖc ch÷a bÖnh b»ng thuèc hay viÖc thùc hiÖn bÊt kú lo¹i thuèc nµo cho r»ng ®Ó lµm cho t«i cã sù ch¨m sãc nhÑ nhµng hay lµm dÞu ®i sù ®au ®ín. §©y lµ quyÕt ®Þnh cña t«i, r»ng lêi tuyªn bè ®îc t«n träng bëi gia ®×nh vµ b¸c sü nh sù thÓ hiÖn cuèi cïng quyÒn c¬ b¶n cña t«i tõ chèi thuèc hay sù ®iÒu trÞ b»ng phÉu thuËt vµ chÊp nhËn hËu qu¶ tõ sù tõ chèi ®ã. Theo trang web : Flsenate.gov/statue . B¶n dÞch TiÕng ViÖt lµ cña t¸c gi¶ c«ng tr×nh. 1

63

Trong trêng hîp t«i kh«ng thÓ biÓu lé ý chÝ vµ kh«ng ®îc t«n träng quyÕt ®Þnh tõ chèi, tõ bá hay tiÕp tôc nh÷ng biÖn ph¸p kÐo dµi sù sèng, t«i mong muèn ®îc chØ ®Þnh ngêi ®îc ñy nhiÖm cña t«i ®Ó thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu kho¶n cña b¶n tuyªn bè nµy: Tªn:__________________________________________________________ §Þa chØ:_______________________________________________________ §iÖn tho¹i:_________________________ T«i hiÓu ®Çy ®ñ tÇm quan träng cña b¶n tuyªn bè nµy vµ t«i cã ®ñ n¨ng lùc tinh thÇn vµ ý chÝ ®Ó lËp b¶n tuyªn bè nµy. Nh÷ng híng dÉn thªm (kh«ng b¾t buéc ph¶i ®iÒn): ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ _______(Ký tªn)_______ ______Ngêi lµm chøng thø nhÊt______ ____§Þa chØ____ ____§iÖn tho¹i____ ______Ngêi lµm chøng thø hai______ ___§Þa chØ ___ ___§iÖn tho¹i___

64

-------------&-------------