Nieuwsbrief April 2008- Thema Kunstbeleggingen

AMBIDAT Investment Services BV Nieuwsbrief Bodegraven, april 2008

Het schrijven van een nieuwsbrief met een zekere regelmaat levert af en toe toch wel wat hoofdbrekens op. Dat is de schrijver van deze brief ook overkomen bij het uitzoeken van de onderwerpen. Voor de hand ligt om over de afgelopen periode te schrijven en een steentje bij te dragen aan het “verklaren” van wat er zo al gebeurd is op het beleggingsvlak. Dat de beurzen de eerste drie maanden werkelijk diep rood kleurden is maar al te zeer bekend en dat de wereldwijde problemen met effecten van de kredietcrisis in de VS nog niet voorbij zijn is ook bekend. “ If past history was all there was to the game, the richest people would be librarians”. Warren Buffet Kortom er is meer dan voldoende aandacht voor al dit soort zaken. Dat heeft er bij mij toe geleid dat de zoektocht naar een verdere verbreding van het beleggingspallet een zinvolle aangelegenheid is en het aanreiken van informatie over alternatieve beleggingen misschien wat nieuwe ideeën aanlevert. Daarin gesterkt door recente publicaties vanuit de Nederlandse pensioenwereld over het ABP en PGGM, die beiden wat meer inzage hebben gegeven in hun recente uitbreiding van de beleggingsmix. Er komen beleggingscategorieën voorbij die voorheen nauwelijks genoemd werden of sterker nog nauwelijks bekend. Te noemen zijn; microkrediet beleggingen, beleggingen in infrastructuur, beleggingen in auteursrechten. Deze drang naar verbreding is mede ontstaan door de wens om de opbrengsten van de beleggingsportefeuille wat minder afhankelijk te maken van de beursperformance. Dit kan o.a. bereikt worden door beleggingen te zoeken, waarvan de opbrengsten niet of nauwelijks reageren op beursbewegingen. Een heel aardig voorbeeld van een compleet andere belegging dan de traditionele kwam ik heel recent tegen in een publicatie van het EDHEC instituut. Beleggen in derivaten op scheepvaartbewegingen. In het genoemde artikel werd opgemerkt dat degene die de hoogte van de golven op de Atlantische Oceaan goed kon voorspellen in het voordeel was. Immers de schepen die daar varen en geconfronteerd worden met te hoge golven – meer dan 10 meter hoog-, moeten langzamer gaan varen en dat heeft invloed op de prijzen.

De kunst van beleggen in kunst Alsof beleggen in aandelen en obligaties al niet moeilijk genoeg is! Een analist typeerde de Amsterdamse beurs recent als 'speeltuin voor manisch-depressieve neuroten'. Wat moet je dan met een kunstwerk, waarvan de prijs - aldus professor Arnold Heertje - lijkt bepaald door een 'toevallig passerende gek met een groot vermogen'? Dat de keuzemogelijkheden om de beleggingen te spreiden toenemen is alleen al vanwege risico aspecten toe te juichen en in sommige gevallen kan het ook nog aangename andere elementen bevatten. Een van de oudste en meest bekende beleggingsvormen is het beleggen in kunst. Het is bekend dat er de afgelopen jaren in Nederland een paar maal is geprobeerd een fonds op te richten dat belegt in kunst. ABNAmro bank is een van de partijen die dit heeft willen doen, maar er uiteindelijk van heeft afgezien. Er zijn op dit moment twee kunstfondsen

AMBIDAT Investment Services BV bij ons bekend: The Fine Art Fund in Engeland en een Nederlands initiatief het Art Fund van Houses of Art. Het is kennelijk gebleken een moeilijk en lastig onderwerp te zijn. Dat dit soort initiatieven er zijn is zeer begrijpelijk als naar de ontwikkeling van de prijzen op de kunst markt wordt gekeken. In onderstaande grafiek is duidelijk te zien waarom. Grote uitschieters zijn daar met name de ontwikkelingen geweest op het gebied van fotografie en contemplatieve kunst.

Artprice Global Index 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0

Global Index (EUR)

Global Index (USD)

Paintings

Prints

Sculptures

Photographies

Drawings

Old Masters

19th Century

Modern Art

Post-War

Contemporary

France

jul-07

jul-06

jul-05

jul-04

jul-03

jul-02

jul-01

jul-00

jul-99

jul-98

jul-97

jul-96

jul-95

jul-94

jul-93

jul-92

jul-91

jul-90

-

(in EUR)

“ Vermijd de valkuilen Wie beleggen in aandelen en in kunst vergelijkt, ziet overeenkomsten en verschillen. Beide vereisen grondige kennis van zaken, betrouwbare bronnen en op zijn minst even betrouwbare adviseurs, een beetje mazzel, een goede neus - en zo kunnen we nog wel even doorgaan. En dan valt er dus te verdienen. Eerder maakte Ronald Wuijster, toen nog Hoofd Research van IRIS, de denktank van Robeco en de Rabobank, melding van mooie rendementen. Uit de kunstindex Art Market Research viel te berekenen dat het historisch gemiddelde jaarrendement voor Oude Meesters 8 procent bedroeg; voor eigentijdse kunstenaars zelfs 12 procent. Wuijster kon wijzen op de uitdagingen, maar ook op de risico's. "De kunstmarkt is in vergelijking met de aandelen- en obligatiemarkt klein van omvang en onderhevig aan mode. De markt toont daarom een grillig en weinig liquide verloop. Anders dan op de effectenmarkt

AMBIDAT Investment Services BV bestaat er nauwelijks toezicht en ook vervalsingen komen voor. Beleggen in kunst lijkt wel de mogelijkheid van risicospreiding op te leveren omdat de samenhang met financiële markten gering is." Wel of geen samenhang met de financiële markten? Wie enkele kunsthandelaren spreekt, hoort toch echt dat scherpe koersdalingen de kunsthandel parten kunnen spelen; alleen al omdat met op de beurs behaalde koerswinsten de aankoop van kunstwerken worden gefinancierd. Maar feit is weer wel, dat de zogeheten Mei-Moses-Index - een andere belangrijke financiële graadmeter in de kunstwereld, die de gemiddelde waardeontwikkeling van 6000 kunstobjecten in de Verenigde Staten volgt - in 2002 5 procent inleverde, terwijl de S&P 500 22 procent achteruit moest. Jammer alleen dat een index weinig tot niets zegt over een elders in de wereld gekocht kunstwerk. En net als bij de AEX zegt de koersstand van een index weinig tot niets over het presteren van individuele bedrijven dan wel kunstwerken. Nog eens Wuijster: "Wie in kunst belegt, dient op zijn hoede te zijn en ontkomt er bijna niet aan om zelf een flinke dosis expertise te ontwikkelen. Ik zou dan ook adviseren er nooit meer dan 10 procent van een beleggingsportefeuille mee te vullen." Gert van de Paal, Hoofd Thematische Research van IRIS, plaatst nog wat belangrijke kanttekeningen. Hij wijst erop dat de cijfers van Art Market Research niet gecorrigeerd zijn voor transactiekosten. En die kunnen, anders dan bij effecten, tientallen procenten bedragen. En dan heb je nog de falsificaties, de kosten van verzekering en die van eventuele restauraties. Ofwel: de feitelijke rendementen vallen in de praktijk lager uit dan de indexreeksen doen geloven. Daarnaast geven indexen een vertekend beeld omdat het vaak de werken van meer succesvolle kunstenaars zijn die geveild worden. “ * 

internet citaat uit Lucratief

“Het beleggingsfonds Art Fund of Houses of Art, het eerste in zijn soort in Nederland, werd in 2006 gelanceerd en is specifiek bedoeld voor 'mensen die geïnteresseerd zijn in kunst, maar de drempel naar de galerie te hoog vinden'. In de Raad van Advies zien we namen van oudstaatssecretaris Rick van der Ploeg en Christiaan Jörg, hoogleraar kunstgeschiedenis in Leiden en oud-conservator van het succesvolle Groninger Museum. Klinkende namen, zeker. Verwacht rendement van het fonds bedraagt 15 procent, leert de website van Houses of Art. Hoe dat behaald gaat worden? Het fonds 'bezuinigt' op de aankoopkosten door rechtstreeks bij ongeveer vijftig kunstenaars werk vanaf 2500 euro in te kopen. Het Art Fund ziet zijn deelnemers profiteren van het verschil tussen in- en verkoopprijs en gokt daarnaast op een waardestijging van de kunstwerken binnen één jaar. Het rendement wordt natuurlijk bepaald door de te realiseren hogere verkoopprijzen. En daar lijkt nu net de kneep te zitten. Zoals ook Annabelle Birnie, hoofd kunstmanagement bij de ING Groep in Elsevier (15 juli 2006) zegt: "De marges die veilinghuizen en galeries opstrijken, bedragen vaak meer dan 30 procent van de verkoopwaarde. Het duurt meestal een paar jaar voordat deze kosten zijn gecompenseerd door de gestegen waarde van een kunstwerk." Boven het Elsevier-verhaal staat: 'Nieuw kunstbeleggingsfonds vooral geschikt voor mensen die houden van een ongewis avontuur'. Recente navraag naar de activiteiten van het Houses of Art Fund bij ingewijden leert dat maar weinig mensen van het bestaan op de hoogte zijn en als het al bekend is, wordt er enigszins laatdunkend over gesproken ( hoe succesvol is het nu helemaal ??? )

AMBIDAT Investment Services BV Waarvoor kunst is bedoeld

Een financieel avontuur dan, welteverstaan. Want ook een schilderij of sculptuur dat niet gigantisch in waarde stijgt of zal stijgen, kan blijven aanspreken, zijn boodschap houden, emoties oproepen en tot nadenken blijven stemmen. En daarvoor is kunst bedoeld. De rest inclusief de waardestijging - is leuk, aardig en echt niet onbelangrijk. Maar wie uitsluitend voor het geldelijke gewin gaat, laat kansen op schoonheid, plezier (en misschien toch ook nog een waardestijging) lopen. “ ( internet citaat Lucratief )

Voor- en nadelen Dat kan belangrijk zijn in een markt die toch nog altijd als niet transparant en zeer specialistisch bekend staat. Verder bieden beleggingsfondsen spreiding over meerdere kunststromingen en kunstenaars en wapent de belegger zich zo enigszins tegen de grillen van de markt. Gemak ten slotte, kan ook een overweging zijn om tot aanschaf van een kunstbeleggingsfonds over te gaan. De belangrijkste “voors en tegens” van beleggen in deze beleggingsfondsen staan in de tabel hieronder

Voordelen

Nadelen

Expertise fondsmanager

Nog meer kosten ( veilingkosten 20-30% )

Spreiding

Vaak lange looptijden (tien jaar)

Gemak

Niet liquide/slecht verhandelbaar Weinig historie (trackrecord nog maar erg kort) Weinig, of lastig verkrijgbare informatie Niet voor de kleine beurs ( part. vanaf € 100.000

Zoals te zien, kleven er ook veel nadelen aan een belegging in kunst door middel van beleggingsfondsen. Nog meer kosten, vaak lange looptijden en het probleem dat uitstappen tussentijds niet mogelijk, of in ieder geval lastig is. Tot slot – het inwinnen van advies op het gebied van beleggingen in kunst en het laten samenstellen en beheren van een collectie is alleszins aan te raden. Er zijn voldoende goed gekwalificeerde onafhankelijke adviseurs die daar graag behulpzaam bij willen zijn. Toch nog wat “vertrouwde” informatie uit beleggersland, te weten de stemmingsindex van de Europese Centrale Bank en het hedge fund overzicht van CreditSuisse/Tremont Hedgefund Index.

AMBIDAT Investment Services BV

Europese sentiments index 120 100

index

80 60 40 20 0 rtm

03

0 3 0 3 0 3 t-04 -0 4 -0 4 -0 4 t-05 -0 5 -0 5 -0 5 t-06 -0 6 -0 6 -0 6 t-07 -07 -0 7 -0 7 t-08 n- ep- ecn ep n n n ep c p c p c c r r r r r ju ju ju ju ju m m m m m s d s de se de se de s de

Performance Monthly Performance

Weekly Performance Mar 2008

Feb 2008

YTD

1 Year

Avg

Index / Sub Strategies

Std Currency Value ROR Value ROR Return Return Annl* Dev* Sharpe* Credit Suisse/Tremont AllHedge Index EUR 120.44 -2.42% 123.43 0.91% -3.38% 0.71% 5.46% 4.27% 0.55

-2.30% 5.82% 11.53% 15.14% 92.36 -0.34% 9.02% 11.30% -1.11% 12.65% 161.24 1.63% -7.65% 4.84% 13.28% 9.89% 109.16 0.45% -1.97% -0.41% 2.22% 1.97% 131.14 1.38% -2.38% 0.31% 7.58% 4.44% 98.92 -0.23% -3.13% -8.60% -1.37% 4.89% 117.59 1.67% 3.73% 13.54% 3.75% 5.15% 128.42 0.86% -6.84% -2.65% 6.63% 6.73% 127.38 5.32% 9.27% 21.91% 7.10% 10.39% 120.80 -1.47% -5.76% -3.45% 4.88% 4.21%

Convertible Arbitrage

EUR 92.17 -7.69% 99.85 -3.31%

-0.93

Dedicated Short Bias Emerging Markets Equity Market Neutral Event Driven Fixed Income Arbitrage Global Macro Long/Short Equity Managed Futures Multi-Strategy

EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR EUR

-0.33 1.03 -0.45 1.01 -0.91 0.13 0.52 0.38 0.42

Global Growth Opportunities Basket Markets Defender Basket

USD 129.28 -2.65% 132.79 1.74% -1.96% 6.59% 9.16% 5.17% USD 93.69 -3.57% 97.15 -1.34% -6.22% -4.99% 3.37% 3.63%

96.17 4.13% 154.73 -4.04% 107.99 -1.07% 129.16 -1.51% 95.30 -3.66% 113.76 -3.25% 125.18 -2.52% 127.13 -0.20% 118.13 -2.21%

1.02 -0.14

*Average Annual Index data begins October 2004. Monthly Standard Deviation annualized. Sharpe Ratio is calculated in the following ways: USD uses rolling 90 day T-bill rate, JPY uses rolling BBA LIBOR JPY 1 Month, CHF uses rolling

AMBIDAT Investment Services BV BBA LIBOR CHF 1 Month, EUR uses rolling Euribor 1 Month. S&P 500 Merrill Lynch All US Convertibles Index Goldman Sachs Commodities Index Credit Suisse High Yield Index Citigroup World Government Bond Index Dow Jones World Index Dow Jones World Emerging Index

USD USD USD USD USD USD USD

-0.43% -3.17% -1.17% -0.23% 3.22% -1.54% -2.80%

-3.25% -0.62% 11.26% -1.10% 2.44% 0.15% 8.01%

-9.44% -5.61% 9.92% -2.90% 9.66% -9.23% -5.42%

Mocht U na het lezen van deze nieuwsbrief vragen/opmerkingen hebben over een van de slechts summier behandelde onderwerpen dan verneem ik die graag.

Met vriendelijke groet,

Bodegraven, april 2008 Ambidat Investment Services BV J. Fred A. Voortman