Neoellinika Keimena A Lykeioy

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 1

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ Á´ËÕÊÅÉÏÕ

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 2

ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôçí óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ

ÅÊÄÏÓÅÉÓ

ÂÏËÏÍÁÊÇ

© Copyright: ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÂÏËÏÍÁÊÇ 2006 Ìáõñïìé÷Üëç 41 êáé Âáëôåôóßïõ ÔÇË. 210 3608065 - 210 3608197 FAX 3608197 ÁÈÇÍÁ

ÇëåêôñïíéêÞ óåëéäïðïßçóç: ÄÉÇÍÅÊÅÓ ôçë.: 210 36.06.826 - 210 36.06.760 ISBN 960-381-291 - 9

Ï ðßíáêáò ôïõ åîùöýëëïõ åßíáé ôïõ Â. ÃåñìÝíç ìå ôßôëï «Ôï êïðÜäé» ðïõ âñßóêåôáé óôç ðéíáêïèÞêç ôïõ ÁâÝñùö.

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 3

ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÁ ÓÔÁÈÇ – ÅÖÇ ÐÁÖÉËÇ

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ Á´ËÕÊÅÉÏÕ

ÅÊÄÏÓÅÉÓ

ÂÏËÏÍÁÊÇ

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 4

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 5

Ð Å Ñ É Å × Ï Ì Å Í Á ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453) ÔÏ ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÔÑÁÃÏÕÄÉ 1. ÐÁÑÁËÏÃÅÓ Ôïõ íåêñïý áäåëöïý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Ôçò íýöçò ðïõ êáêïðÜèçóå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 2. ÁÊÑÉÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ Ç áñðáãÞ ôçò ãõíáßêáò ôïõ ÄéãåíÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 Ï ãéüò ôçò ÷Þñáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Áé÷ìÜëùôïí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 3. ÔÏÕ ×ÁÑÏÍÔÁ - ÔÏÕ ÊÁÔÙ ÊÏÓÌÏÕ Ãéáôß åßíáé ìáýñá ôá âïõíÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 ¹ëéå ìïõ êáé ôñéóÞëéå ìïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Ç ëõãåñÞ óôïí ¢äç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 4. ÉÓÔÏÑÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ Ôï êñïýóïò ôçò Áíôñéáíïýðïëçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 [ÐÜñèåí ç Ñùìáíßá] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 [Ïé óêëÜâïé ôù ÌðáñìðáñÝóóù] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73 [Ôçò ÄÝóðùò (26 Äåêåìâñßïõ 1803)] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 [Ôçò ÐÜñãáò] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80 5. ÊËÅÖÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ [Ôçò íý÷ôáò ïé Áñìáôïëïß] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85 Ôùí Êïëïêïôñùíáßùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89 Ôùí Êïíôïãéáííáßùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92 Ç ËÏÃÉÁ ÄÇÌÉÏÕÑÃÉÁ Ôï Ýðïò ôïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá Ï èÜíáôïò ôïí ðïëåìÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 Ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ [ìÜèå ôïí ôóáãêÜñçí ôï ðáéäßí óïõ] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 ÉððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá ¢ãïõñïò Ðïèïöïëüãéóôïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109 ×ñïíéêü (Ãåþñãéïò ÖñáíôæÞò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116 Á´ [ Ï ëüãïò ôïõ ÌùÜìåè ´ ] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 ´ Ï ëüãïò ôïõ Êùíóôáíôßíïõ Ðáëáéïëüãïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118 ÈÑÇÍÏÉ Ôï áíáêÜëçìá ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 - 1669) ÊÁÔÁËÏÃÉÁ Áí Þîåõñá êõñÜôóá ìïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132 ÊÕÐÑÉÁÊÁ ÐÜãù . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138 ÌÐÅÑÃÁÄÇÓ Áðüêïðïò [ÅéðÝ ìáò áí êñáôåß ïõñáíüò] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143 ÉÙÁÍÍÇÓ ÁÍÄÑÅÁÓ ÔÑÙÚËÏÓ ×ïñéêü áðü ôï Ñïäïëßíï (×ïñéêü ôçò ô ðñÜîçò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 6

ÃÅÙÑÃÉÏÓ ×ÏÑÔÁÔÓÇÓ Êáôæïýñìðïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154 Åñùößëç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162 ÂÉÔÓÅÍÔÆÏÓ ÊÏÑÍÁÑÏÓ Ç èõóßá ôïõ ÁâñáÜì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168 Åñùôüêñéôïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175 á) Ç ìïíïìá÷ßá Êñçôéêïý êáé Êáñáìáíßôç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176 â) ¹ñèåí ç þñá êáé ï êáéñüò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 - 1830) ËÁÉÊÅÓ ÁÖÇÃÇÓÅÉÓ ÖõëëÜäá ôïõ ÌåãáëÝîáíôñïõ (Ðåñß ôùí ôüðùí ôïõ óêüôïõò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189 ×ñïíéêü ôïõ Ãáëáîéäßïõ (Ç êáôáóôñïöÞ ôïõ Ãáëáîéäßïõ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .193 ÁÍÈÇ ÅÕËÁÂÅÉÁÓ Åéò ôçí ÌåôÜóôáóéí ôçò ÐÁÍÁÃÍÏÕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198 ÅÊÊËÇÓÉÁÓÔÉÊÇ ÑÇÔÏÑÉÊÇ Äéäá÷áß [Ðåñß öèüíïõ] (Çëßáò ÌçíéÜôçò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201 Áðü ôéò Äéäá÷Ýò (ÊïóìÜò Áéôùëüò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205 ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÏÓ ÄÉÁÖÙÔÉÓÌÏÓ Áðü ôç ÷ñåéÜ íá ïäçãïýìáóôå åéò ôá áíáãêáßá (ÄçìÞôñéïò ÊáôáñôæÞò) . . . . . . . . . . . . . . .211 Ç åðáíáóôáôéêÞ ðñïêýñçîç (ÑÞãáò ÂåëåóôéíëÞò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216 ÅëëçíéêÞ Íïìáñ÷ßá [Ç åöåýñåóéò ôùí ÷ñçìÜôùí] (Áíþíõìïò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221 Ç êçäåßá ôïõ Âïëôáßñïõ (ÁäáìÜíôéïò ÊïñáÞò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226 ÁäåëöéêÞ Äéäáóêáëßá (ÁäáìÜíôéïò ÊïñáÞò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231 ÅðéóôïëÞ óôïí ÁèáíÜóéï Øáëßäá (ÉùÜííçò ÂçëáñÜò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236 ¸ñùôïò áðïôåëÝóìáôá [Ç Åëåíßôóá] (Áãíþóôïõ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242 ÏÉ ÐÑÏÄÑÏÌÏÉ Óáí ðåôáëïýäá óôç öùôéÜ (ÉùÜííçò ÂçëáñÜò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246 ÃéáôñéêÞ ðáñçãïñéÜ (ÉùÜííçò ÂçëáñÜò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249 Öáãïðüôé (Áè. ×ñéóôüðïõëïò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252 ÁÐÏÌÍÇÌÏÍÅÕÌÁÔÁ ×ñïíéêü ôçò óêëáâùìÝíçò ÁèÞíáò (Ðáí. ÓêïõæÝò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257 Ïé öýëáêåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258 Óôç ×áëêßäá ðñüóöõãåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .261 ÓôñáôéùôéêÜ åíèõìÞìáôá (Íéê. Êáóïìïýëçò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264 ÓêçíÝò áðü ôçí Ýîïäï (Íéê. Êáóïìïýëçò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265 ÄéÞãçóçò óõìâÜíôùí (Èåüäùñïò Êïëïêïêôñþíçò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .269 Áðïìíçìïíåýìáôá (ÌáêñõãéÜííçò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ Ó×ÏËÇ ÁÍÄÑÅÁÓ ÊÁËÂÏÓ Ï öéëüðáôñéò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283 Åéò Áãáñçíïýò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291 Ôá çöáßóôåéá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .298 ÄÉÏÍÕÓÉÏÓ ÓÏËÙÌÏÓ Åëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304 Ó÷åäßáóìá Á´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .307 Ó÷åäßáóìá ´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .312 Ó÷åäßáóìá ô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323 Ç ãõíáßêá ôçò ÆÜêõèïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .333 Ï Ðüñöõñáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .338

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 7

ÉÁÊÙÂÏÓ ÐÏËÕËÁÓ ÅñáóéôÝ÷íçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .343 ÃÅÑÁÓÉÌÏÓ ÌÁÑÊÏÑÁÓ ÐáôñéêÞ åõôõ÷ßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347 ÁÍÄÑÅÁÓ ËÁÓÊÁÑÁÔÏÓ Ðñïâüäéóìá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351 Ôá ìõóôÞñéá ôçò ÊåöáëïíéÜò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .355 ËÏÑÅÍÔÆÏÓ ÌÁÂÉËÇÓ ËÞèç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .360 Ìïý÷ñùìá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364 ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÂÁËÁÙÑÉÔÇÓ Öùôåéíüò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .368

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ (1830 - 1880) ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÓÏÕÔÓÏÓ ÅðéóôïëÞ ðñïò ôïí âáóéëÝá ôçò ÅëëÜäïò ¼èùíá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .377 ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÆÁËÏÊÙÓÔÁÓ Ç áíá÷þñçóßò ôçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .381 ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÑÉÆÏÓ ÑÁÃÊÁÂÇÓ Äéïíýóïõ ðëïõò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .384 ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÐÁÐÁÑÑÇÃÏÐÏÕËÏÓ ÁóìÜôéïí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388 ÓÐÕÑÉÄÙÍ ÂÁÓÉËÅÉÁÄÇÓ Ôï Üóìá ôïõ ÏñöÝùò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .391 ÃÑÇÃÏÑÉÏÓ ÐÁËÁÉÏËÏÃÏÓ Ï ÐïëõðáèÞò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .395 ÉÁÊÙÂÏÓ ÐÉÔÓÉÐÉÏÓ Ï ðßèçêïò Îïõè Þ Ôá Þèç ôïõ áéþíïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398 ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÂÉÊÅËÁÓ ËïõêÞò ËÜñáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401 Ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406 ÅÌÌÁÍÏÕÇË ÑÏÚÄÇÓ ÁèçíáÀêïß ðåñßðáôïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .411 Ìïíüëïãïò åõáßóèçôïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418 ÁÃÃÅËÏÓ ÂËÁ×ÏÓ Ç ìðïãÜôóá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .422

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ ÄÁÍÔÇÓ ÁËÉÃÊÅÑÉ Èåßá Êùìùäßá [Ôï ôÝëïò ôïõ ÏäõóóÝá] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .427 ÖÑÁÃÊÉÓÊÏÓ ÐÅÔÑÁÑ×ÇÓ ÓïíÝôï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .433 ÌÉ×ÁÇË ÈÅÑÂÁÍÔÅÓ Ï Äïí Êé÷þôçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .437 ÌÏÍÔÁÉÍ Ðåñß öéëßáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .444 ÌÏËÉÅÑÏÓ Ï Áñ÷ïíôï÷ùñéÜôçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .449 ÏÕÉËËÉÁÌ ÓÁÉÎÐÇÑ ÂáóéëéÜò Ëçñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .455

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 8

ÁÈÇÍÁÚÊÇ Ó×ÏËÇ ÊÙÓÔÇÓ ÐÁËÁÌÁÓ Ôï ðáíçãýñé óôá óðáñôÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .463 Ï äùäåêÜëïãïò ôïõ ãýöôïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469 ÓáôéñéêÜ ãõìíÜóìáôá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .475 Ðáôñßäåò [Óáí ôùí ÖáéÜêùí ôï êáñÜâé...] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .482 [Ðáôñßäåò – ÁÝñáò, ãç...] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .487 ÁãïñÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .490 ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÄÑÏÓÉÍÇÓ Ôá ðñùôïâñü÷éá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .494 Ê. Ð. ÊÁÂÁÖÇÓ ÐåñéìÝíïíôáò ôïõò âáñâÜñïõò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .498 ÉèÜêç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .504 Ç óáôñáðåßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .511 Áðïëåßðåéí ï Èåüò Áíôþíéïí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .517 Áëåîáíäñéíïß âáóéëåßò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .521 Çãåìþí åê ÄõôéêÞò Ëéâýçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .528 ÍÝïé ôçò Óéäþíïò 400 ì.×. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .534 ÊÙÓÔÁÓ ÊÑÕÓÔÁËËÇÓ Óôï Óôáõñáúôü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .541 Ê. ×ÁÔÆÏÐÏÕËÏÓ Äå ãõñåýù îÝíï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547 ¹ñèåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .549 ÌÉËÔÉÁÄÇÓ ÌÁËÁÊÁÓÇÓ Ï ÌðáôáñéÜò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .552 ÉÙÁÍÍÇÓ ÃÑÕÐÁÑÇÓ ÅóôéÜäåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .558 ËÁÌÐÑÏÓ ÐÏÑÖÕÑÁÓ Ôï èÝáôñï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .565 ÁÃÃÅËÏÓ ÓÉÊÅËÉÁÍÏÓ ¢ãñáöïí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .569 Ðíåõìáôéêü åìâáôÞñéï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .577 Äåßðíïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .582 ÉåñÜ ïäüò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .587 Óô’ üóéïõ ËïõêÜ ôï ìïíáóôÞñé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .594 ÊÙÓÔÁÓ ÂÁÑÍÁËÇÓ Ïé ìïéñáßïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .599 [ÐÜëé ìåèõóìÝíïò åßóáé] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .604 Ôï ðÝñáóìÜ óïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .610 Ïé ðüíïé ôçò ÐáíáãéÜò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .613 ÃÉÁÍÍÇÓ ØÕ×ÁÑÇÓ Äõï ëüãéá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .617 ÖÙÔÇÓ ÖÙÔÉÁÄÇÓ Ôï ãëùóóéêü æÞôçìá êé ç åêðáéäåõôéêÞ ìáò áíáãÝííçóéò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .622 ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÅËÌÏÕÆÏÓ Ôï Áíèñùðéóôéêü Éäáíéêü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .627 ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÃËÇÍÏÓ Äçìéïõñãéêüò Éóôïñéóìüò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .632

protosel.qxd

22/9/2008

4:26

Page 9

Ð Ñ Ï Ë Ï Ã Ï Ó Tá êåßìåíá ôçò ÍåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò Ý÷ïõí ìéá îå÷ùñéóôÞ èÝóç óôçí ðíåõìáôéêÞ ðïñåßá ôïõ Ýèíïõò ìáò, áðü ôá áñ÷áßá ÷ñüíéá ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ôá êåßìåíá áõôÜ ðåñéãñÜöïõí ìå ôñüðï õðÝñï÷ï ôéò äéáäï÷éêÝò öÜóåéò ôïõ Åëëçíéêïý ðïëéôéóìïý ôùí íÝùí ÷ñüíùí. Êõñßùò üìùò åêöñÜæïõí ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí ÅëëÞíùí, ðïõ ðñïêáëïýíôáé áðü ôçí åõáßóèçôç êáé áíÞóõ÷ç öýóç ôïõò, êáé ãé’áõôü óõãêéíïýí êáé ãïçôåýïõí. ÐïëëÜ áðü ôá êåßìåíá áõôÜ, åßôå áíÞêïõí óôïí ðïéçôéêü åßôå óôï ðåæü ëüãï, åßíáé èáõìÜóéá äçìéïõñãÞìáôá êáé äéáêñßíïíôáé ãéá ôïõò ïñáìáôéóìïýò, ôéò öéëïóïöéêÝò óõëëÞøåéò, ôçí Ýîï÷ç ìïõóéêüôçôá, ôçí Üñôéá êáé åêëåðôõóìÝíç ôå÷íéêÞ ôïõò, ôéò ëåðôÝò ãëùóóéêÝò ôïõò áðï÷ñþóåéò. Óôü÷ïò ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ åßíáé íá âïçèÞóåé ôï ìáèçôÞ óôçí ðïñåßá ôïõ ãéá ôçí êáôáíüçóç ôùí ëïãïôå÷íéêþí êåéìÝíùí ðïõ ðåñéÝ÷åé ôï ó÷ïëéêü âéâëßï ôçò Á´ Ëõêåßïõ. ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÂÏËÏÍÁÊÇ

protosel.qxd

22/9/2008

4:27

Page 10

protosel.qxd

22/9/2008

4:27

Page 11

Ð ÑÙÔÇ Ð Å Ñ É Ï Ä Ï Ó (10ïò áé. – 1453)

ÔÏ ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÔÑÁÃÏÕÄÉ • ÐáñáëïãÝò • ÁêñéôéêÜ ôñáãïýäéá • Ôïõ ×Üñïíôá – Ôïõ ÊÜôù Êüóìïõ • ÉóôïñéêÜ ôñáãïýäéá • ÊëÝöôéêá ôñáãïýäéá

Ç ËÏÃÉÁ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ • Ôï Ýðïò ôïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá • Ðñù÷ïðñïäñïìéêÜ • ÉððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá • ÈñÞíïé

protes.qxd

22/9/2008

5:54

Page 2

1-01.qxd

9/21/08 2:50 PM

Óåëßäá 13

Á. ÐÁÑÁËÏÃÅÓ – ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÔÑÁÃÏÕÄÉ Ïé ðáñáëïãÝò åßíáé äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá áöçãçìáôéêÜ êáé ðïëýóôé÷á. Åîéóôïñïýí ðåñéðÝôåéåò ðïõ ÷áñáêôçñßæïíôáé ãéá ôç äñáìáôéêüôçôÜ ôïõò, ðáñìÝíåò áðü ôç æùÞ ôùí áíèñþðùí, ðïõ ìðïñïýí íá åßíáé ðñáãìáôéêÝò áëëÜ êáé öáíôáóôéêÝò. ¸ôóé ôá èÝìáôá ôùí ðáñáëïãþí ìðïñïýí íá åßíáé ðåñéóôáôéêÜ ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò ôùí áíèñþðùí, ðáñáäüóåéò áëëÜ áêüìá êáé ìýèïé. Ôá èÝìáôÜ ôïõò åßíáé ðáñìÝíá áðü ðïéêßëïõò ôïìåßò ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò. á) ÈÝìáôá ìõèïëïãéêÜ: Óôçñßæïíôáé óå ëáúêÝò ðáñáäüóåéò êáé äïîáóßåò, üðïõ äåóðüæåé ç ðßóôç óå óôïé÷åéÜ, ëÜìéåò êáé äñÜêïõò. â) ÈÝìáôá áðü ôçí ïéêïãåíåéáêÞ êáé êïéíùíéêÞ æùÞ: áãÜðåò, Ýñùôåò, áðïðëáíÞóåéò, áðéóôßåò áíäñþí êáé ãõíáéêþí êáé äñÜìáôá ôéìÞò, Üôõ÷ïé ãÜìïé êáé ÷ùñéóìïß, áíáãíùñßóåéò óõããåíþí, óõæýãùí êáé áäåëöþí. ã) ÈÝìáôá áðü ôçí éóôïñßá êáé ôçí åèíéêÞ æùÞ. Êáé ôÝëïò, ä) ÈÝìáôá áðü ôç íáõôéêÞ æùÞ: åäþ óõìðåñéëáìâÜíïíôáé èáëáóóéíïß èñýëïé êáé ðáñáäüóåéò. ÐÜíôùò, áð’ üðïéá áðü ôéò ðáñáðÜíù èåìáôéêÝò åíüôçôåò êé áí åßíáé ðáñìÝíåò ïé ðáñáëïãÝò, ãåãïíüò åßíáé üôé Ý÷ïõí Ýíá êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá, ôï ðáñáìõèéáêü óôïé÷åßï. ÄçëáäÞ áõôü ôï åßäïò ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí ýðáñîç óôïé÷åßùí ðïõ õðÜñ÷ïõí óôá ðáñáìýèéá, üðùò óôïé÷åéÜ, äñÜêïõò, ëÜìéåò öáíôÜóìáôá ê.Ü. Ïé ðáñáëïãÝò ìïéÜæïõí ìå ôá ðáñáìýèéá, ãé’ áõôü ôï ëüãï Üëëùóôå ôéò ïíüìáóáí «ðëáóôÝò». ¼ìùò ïñéóìÝíåò ðáñáëïãÝò ìïéÜæïõí êáé ìå áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá, éäéáßôåñá ïé ðáëéüôåñåò áðü áõôÝò. Ôáõôü÷ñïíá, äåí ðåñéÝ÷ïõí áñêåôÜ óôïé÷åßá ðïõ íá âïçèïýí íá äéåõêñéíßóïõìå ôçí éóôïñéêÞ êáé ãåùãñáöéêÞ ôïõò ðñïÝëåõóç. ¼ìùò åßíáé ãåãïíüò üôé ðáñüìïéá ôñáãïýäéá óõíáíôÜìå óå üëïõò ôïõò ëáïýò ôçò âáëêáíéêÞò ÷åñóïíÞóïõ áëëÜ êáé ôçò êåíôñéêÞò êáé âüñåéáò Åõñþðçò.

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 14

ÔÏÕ

ÍÅÊÑÏÕ ÁÄÅËÖÏÕ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ç õðüèåóç áõôÞò ôçò ðáñáëïãÞò óõíáíôéÝôáé ü÷é ìüíï óôïí åëëçíéêü ÷þñï áëëÜ êáé óôç ÂáëêáíéêÞ êáé óå üëç ôçí Åõñþðç. Ëüãïò åäþ ãßíåôáé ãéá ôçí éóôïñßá ôïõ íåêñïý áäåëöïý, ðïõ ìå õðåñöõóéêü ôñüðï óçêþíåôáé áðü ôïí ôÜöï ôïõ, ýóôåñá áðü ôéò êáôÜñåò ôçò ìÜíáò ôïõ, ãéá íá åêðëçñþóåé ôçí õðüó÷åóç ðïõ åß÷å äþóåé ðáëéüôåñá. Ùò ðñïò ôçí ðñïÝëåõóç áõôïý ôïõ ôñáãïõäéïý, ïé ìåëåôçôÝò ðéóôåýïõí üôé åßíáé áðü ôá ðáëéüôåñá åëëçíéêÜ ôñáãïýäéá. ÓõãêåêñéìÝíá äçìéïõñãÞèçêå ðñéí áðü ôïí 9ï ì.×. áéþíá óôç ÌéêñÜ Áóßá. Åðßóçò, õðïóôçñßæåôáé üôé ï ìýèïò ôïõ íåêñïý áäåëöïý óõíäÝåôáé ìå ôïí áñ÷áßï ìýèï ôçò åðéóôñïöÞò ôïõ ¢äùíç óôçí Áöñïäßôç êáé ôï ìýèï ôçò ÄÞìçôñáò êáé ôçò Êüñçò (Ðåñóåöüíçò) ç ïðïßá åðÝóôñåöå óôçí ìçôÝñá ôçò áðü ôïí êÜôù êüóìï. Ôï èÝìá ôïõ íåêñïý áäåëöïý ôï Ý÷ïõí ÷ñçóéìïðïéÞóåé îÝíïé áëëÜ êáé ¸ëëçíåò ëïãïôÝ÷íåò. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ðåñßðôùóç ôçò ìðáëÜíôáò «Ëåïíüñá» ôïõ Ãåñìá··rger. Áí ðñïóèÝóïõìå åäþ êáé ôçí äñáìáôïðïßçóç ôïõ ìýèïõ áíïý ðïéçôÞ G.A. Bu ðü ¸ëëçíåò ëïãïôÝ÷íåò, üðùò ï Á. Åöôáëéþôçò, ï Ö. Ðïëßôçò êáé ï Æ. Ðáðáíôùíßïõ êáôáëáâáßíïõìå ðüóï ìåãÜëç Þôáí ç åðßäñáóÞ ôïõ óôçí éóôïñßá ôçò ëïãïôå÷íßáò, åðßäñáóç ðïõ ïöåßëåôáé óôçí «êáëëéôå÷íéêÞ ïìïñöÜäá», üðùò Ýëåãå ï ÐáëáìÜò, ôïõ ôñáãïõäéïý áõôïý.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôï ôñáãïýäé áíáöÝñåôáé óå ìéá ìçôÝñá ìå åííéÜ ãéïõò êáé ìéá êüñç, ôçí ÁñåôÞ. ¼ôáí Þñèáíå ðñïîåíçôÝò áðü ôç Âáâõëþíá, ãéá íá æçôÞóïõí ôçí ÁñåôÞ óå ãÜìï, óå ïéêïãåíåéáêü óõìâïýëéï, ðïõ Ýãéíå, áðïöáóßóôçêå íá ôçí äþóïõí, ðáñüëï ðïõ ôá ï÷ôþ áäÝëöéá äéáöùíïýóáí. ÊõñéÜñ÷çóå ç Üðïøç ôïõ ÊùóôáíôÞ, ôïõ ìéêñüôåñïõ áäåëöïý ï ïðïßïò ïñêßóôçêå ðùò, áí Ýñèåé èÜíáôïò Þ áññþóôéá, èá ðÜåé íá öÝñåé ôçí ÁñåôÞ áðü ôá îÝíá. ¾óôåñá áðü ôïí îåíçôåìü ôçò ÁñåôÞò, Þñèáí óôçí ïéêïãÝíåéá Üó÷çìá ÷ñüíéá, áöïý êáé ôá åííéÜ áäÝëöéá ôçò ðÝèáíáí. Êé ç ìÜíá ìüíç Ýêëáéãå óôï ìíÞìá ôïõ ÊùóôáíôÞ êáé ôïí êáôáñéüôáí, ðïõ äåí ôÞñçóå ôçí õðüó÷åóÞ ôïõ. Ôüôå ìå 14

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 15

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

õðåñöõóéêü ôñüðï ï ÊùóôáíôÞò óçêþèçêå áðü ôïí ôÜöï êáé ðÞãå óôçí ÁñåôÞ, ãéá íá ôçí öÝñåé ðßóù óôç ìÜíá ôïõò. Êáèþò ôá äýï áäÝëöéá ãýñéæáí óôï óðßôé ôçò ìÜíáò êáâÜëá ðÜíù óôï Üëïãï, ôñåéò öïñÝò ôá ðïõëéÜ åîÝöñáóáí ôï èáõìáóìü ôïõò ãéá ôï èÝáìá, ðïõ ðåñðáôïýóå äçëáäÞ ç ÁñåôÞ ìå Ýíáí ðåèáìÝíï, ôïí ÊùóôáíôÞ. Ìüëéò Ýöôáóáí óôï óðßôé, ï ÊùóôáíôÞò ãýñéóå óôïí ôÜöï ôïõ, åíþ ç ÁñåôÞ ðÞãå óôç ìçôÝñá ôçò. Åõôõ÷éóìÝíåò ïé äýï ãõíáßêåò áãêáëéÜóôçêáí êáé ðÝèáíáí ìáæß.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. (óô. 3) ¹ëéïò äå óïõ ôçí åßäå: Ç öñÜóç áõôÞ äåß÷íåé åßôå á) ìåãÜëç öñïíôßäá êáé ðñïóôáóßá ðïõ åîáóöáëßæåé ç ïéêïãÝíåéá óôçí êüñç åßôå â) ôçí ïìïñöéÜ ôçò êüñçò, áöïý, óýìöùíá ìå ôç ëáúêÞ áíôßëçøç, ôï ëåõêü äÝñìá Þôáí óçìÜäé ïìïñöéÜò. 2. (óô. 6) ÐñïîåíçôÜäåò: Åßíáé ðñüóùðá ðïõ ìåóïëáâïýí áíÜìåóá óå äýï ïéêïãÝíåéåò ãéá íá ðñáãìáôïðïéçèåß Ýíáò ãÜìïò. 3. (óô. 6) Âáâõëþíá: Ðñùôåýïõóá ôçò áñ÷áßáò Âáâõëùíßáò, ôçò ìåãÜëçò áõôïêñáôïñßáò. Ç ðüëç Ýìåéíå ãíùóôÞ ãéá ôïõò êñåìáóôïýò ôçò êÞðïõò, ðïõ äéêáéïëïãçìÝíá ôïõò èåùñïýóáí óáí Ýíá áðü ôá åðôÜ èáýìáôá ôçò áñ÷áéüôçôáò. ÂÝâáéá, ôçí åðï÷Þ óôçí ïðïßá áíáöÝñåôáé ôï ôñáãïýäé, ç Âáâõëþíá äåí Ýðáéæå êáíÝíáí éäéáßôåñï ñüëï. ¹ôáí áðëþò Ýíá óýìâïëï ðëïýôïõ êáé äüîáò, ðïõ Ýäéíå áêüìç ìåãáëýôåñç âáñýôçôá óôçí ðñüôáóç ôùí «ðñïîåíçôÜäùí» êáé ìåôñïýóå ðåñéóóüôåñï óôçí áðüöáóç ôçò ïéêïãÝíåéáò. 4. (óô. 15) ÂÜëëù ôïí ïõñáíü êñéôÞ: ÄçëáäÞ ïñêßæïìáé óôï üíïìá ôïõ èåïý. Åäþ ùò «ïõñáíüò» åííïåßôáé ï «èåüò». 5. (óô. 23) ÁíÝóðá ôá ìáëëéÜ ôçò: ÄçëáäÞ ôñáâïýóå ôá ìáëëéÜ ôçò. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï öáßíåôáé ï ìåãÜëïò ðüíïò ôçò. Ç åíÝñãåéá áõôÞ Þôáí óõíçèéóìÝíç êáôÜ ôçí áñ÷áéüôçôá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç äïìÞ ôçò ïéêïãÝíåéáò (óô. 1-17): Öáßíåôáé üôé ç ïéêïãÝíåéá Ý÷åé ÷áñáêôÞñá ðáôñéáñ÷éêü. Êáô’ áñ÷Þí, õðÜñ÷åé áõóôçñÞ éåñáñ÷ßá· êåöáëÞ ôçò ïéêïãÝíåéáò åßíáé ï ðáôÝñáò· êáé üôáí ëåßøåé, ôïí áíôéêáèéóôÜ ç ìçôÝñá, ç ïðïßá áðïöáóßæåé óå üëá ôá óïâáñÜ æçôÞìáôá. Óçìáíôéêü ñüëï óôç ëÞøç ôùí áðïöÜóåùí ðáßæåé ôï óõìâïýëéï ôùí áäåëöþí, åíþ äåí Ý÷ïõí êáìßá óõììåôï÷Þ ôá êïñßôóéá ôçò ïéêïãÝíåéáò, áêüìç êáé óå æçôÞìáôá æùôéêÞò ãé’ áõôÜ óçìáóßáò.

15

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 16

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2. Ç ãõíáßêá êáé ï ãÜìïò (óô. 1-17): Ç ãõíáßêá áíôéìåôùðßæåôáé óáí Ýíá ìÝëïò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé éäéáßôåñç ðñïóôáóßá êáé âïÞèåéá áðü ôïõò õðüëïéðïõò. Ôçò ëåßðåé êÜèå áíåîáñôçóßá êáé áõôåíÝñãåéá. Ï ãÜìïò ãßíåôáé ìå ðñïîåíéü. Óôç ëÞøç ôçò áðüöáóçò äåí ðáßæåé êáíÝíá ñüëï ç ßäéá ç ãõíáßêá. ÊÜðïéïé Üëëïé èá áðïöáóßóïõí áí èá ôçí ðáíôñÝøïõí Þ ü÷é. Åäþ ôçí áðüöáóç èá ðÜñåé ç ìçôÝñá, áöïý áêïýóåé ôéò ãíþìåò ôùí ãéùí ôçò. 3. Ç îåíéôéÜ (óô. 6-11, 24-25, 78): Ç îåíéôéÜ åßíáé Ýíá óôïé÷åßï ðïõ Ý÷åé óçìáäÝøåé ôç æùÞ êáé ôç óêÝøç ôïõ ¸ëëçíá áðü ôçí áñ÷áéüôçôá ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ç ìÜíá öïâÜôáé íá äþóåé ôçí êüñç ôçò ãéá ãÜìï óôá îÝíá, ãéáôß äåí èÝëåé íá ôç ÷Üóåé. Áíôßèåôá ï ÊùóôáíôÞò, óêåðôüìåíïò øõ÷ñÜ õðïëïãéóôéêÜ, èÝëåé íá ðáíôñÝøåé ôçí áäåëöÞ ôïõ, þóôå íá Ý÷åé êÜðïéïí ðïõ èá ôïí öéëïîåíÞóåé, óôá ìáêñéíÜ ôáîßäéá ðïõ êÜíåé (Öáßíåôáé üôé áó÷ïëåßôáé ìå ôï åìðüñéï). Ï ÷áñáêôÞñáò ôçò îåíéôéÜò åßíáé äéðëüò: åõëïãßá êáé êáôÜñá ìáæß. 4. Ï üñêïò (óô. 15-17): Ï üñêïò ðáßæåé ðïëý óçìáíôéêü ñüëï óôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò. Ï ÊùóôáíôÞò åðéêáëåßôáé ôï èåü êáé ôïõò áãßïõò êáé õðüó÷åôáé ðùò ü,ôé êé áí óõìâåß, áõôüò èá öÝñåé ôçí áäåëöÞ ôïõ ðßóù áðü ôá îÝíá. Ï üñêïò åßíáé âáñýò êáé äåí ìðïñåß íá ìçí ðñáãìáôïðïéçèåß. ¸ôóé, áí êáé íåêñüò, ï ÊùóôáíôÞò óçêþíåôáé áðü ôïí ôÜöï êáé öÝñíåé ôçí áäåëöÞ ôïõ ðßóù. Ôá ëüãéá êáé ïé õðïó÷Ýóåéò åß÷áí éäéáßôåñç âáñýôçôá êáé äåí ìðïñïýóå êáíåßò íá ôá ðáñáâåß åýêïëá. ¸ôóé ï üñêïò ãßíåôáé óôïé÷åßï ðïõ ïäçãåß óå ðáñáðÝñá åîÝëéîç, ôï ìýèï, äßíïíôÜò ôïõ íÝá þèçóç. 5. Ôï áíáêÜëåìá ôïõ íåêñïý (óô. 22-32): ìÜíá êëáßåé êáé ìïéñïëïãåß ðÜíù óôïõò ôÜöïõò ôùí íåêñþí ôçò ãéùí. Éäéáßôåñç üìùò åßíáé ç Ýíôáóç ðÜíù áðü ôïí ôÜöï ôïõ ÊùóôáíôÞ. Ç ìÜíá ôïí êáôáñéÝôáé, ãéáôß Þôáí áõôüò ðïõ åðÝìåíå íá äþóåé óå ãÜìï ôçí ÁñåôÞ êáé ôïõ æçôÜ íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôï ôÜîéìï ðïõ Ýêáíå. Ôïõ èõìßæåé üôé åß÷å âÜëåé êñéôÞ êáé ìÜñôõñåò ôïõò áãßïõò êáé ôïí ïõñáíü. Ôá ëüãéá áõôÜ öÝñíïõí áðïôÝëåóìá. Ç êáôÜñá ôçò ìÜíáò êÜíåé ôç ãç íá ôáñá÷ôåß êáé ï ÊùóôáíôÞò óçêþíåôáé áðü ôïí ôÜöï ôïõ. Ãßíåôáé âñõêüëáêáò êáé ðçãáßíåé íá ðñáãìáôïðïéÞóåé üóá õðïó÷Ýèçêå. ÂÝâáéá, ïé âñõêüëáêåò âãáßíïõí áðü ôïí ôÜöï ãéá íá ðñïêáëÝóïõí óõíÞèùò êáêü, åíþ ï ÊùóôáíôÞò êÜíåé êÜôé êáëü êáé åðéèõìþíôáò íá ôçñÞóåé üóá õðïó÷Ýèçêå, ðçãáßíåé íá öÝñåé ôçí êüñç óôç ìçôÝñá. 6. Ç ìåôáâïëÞ ôçò ôý÷çò: Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ç ìåôáâïëÞ ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé êáôÜ ôçí åîÝëéîç ôïõ ìýèïõ. ¸ôóé, åíþ óôçí áñ÷Þ âëÝðïõìå ôçí åéêüíá ìéáò äõíáôÞò êáé åíùìÝíçò ïéêïãÝíåéáò, üóï ï ìýèïò åîåëßóóåôáé, ôá ðñÜãìáôá áëëÜæïõí. Óôçí áñ÷Þ ðåèáßíïõí ïé åííéÜ ãéïé. Ôï áßóèçìá ðïõ êõñéáñ÷åß áðü êåé êáé ðÝñá åßíáé ç ìåëáã÷ïëßá, ï öüâïò, êáé ç áãùíßá ãéá ôçí ôåëéêÞ Ýêâáóç ôçò 16

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 17

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

õðüèåóçò. Ç ðñüóêáéñç ÷áñÜ ôçò óõíÜíôçóçò ìÜíáò êáé êüñçò áðëþò åðéôåßíïõí êáé êÜíïõí áêüìç ðéï Ýíôïíï ôïí ðüíï áðü ôï èÜíáôü ôïõò, ðïõ åßíáé êáé ï ôåëéêüò íéêçôÞò. 7. ÔñáãéêÞ åéñùíåßá (óô. 35-65): Óôïí áíáãíþóôç åßíáé îåêÜèáñï áðü ôçí áñ÷Þ üôé ï ÊùóôáíôÞò åßíáé Ýíáò íåêñüò ðïõ óçêþèçêå áðü ôïí ôÜöï ôïõ, åßíáé âñõêüëáêáò. ¼ìùò ç ÁñåôÞ Ý÷åé Üãíïéá ôïõ ãåãïíüôïò. ÂÝâáéá, üóá ãßíïíôáé ôçí âÜæïõí óå õðïøßåò: ï îáöíéêüò åñ÷ïìüò ôïõ ÊùíóôáíôÞ ìÝóá óôç íý÷ôá, ôá ëüãéá ôùí ðïõëéþí, ôï ãåãïíüò üôé ï áäåëöüò ôçò ìõñßæåé ëéâÜíé êáé üôé ôïõ Ý÷ïõí ðÝóåé ôá ìáëëéÜ êáé ôï ìïõóôÜêé ôïõ, üëá áõôÜ ôá óçìÜäéá êÜíïõí ôçí ÁñåôÞ íá áíçóõ÷åß, äßíïíôáò ìéá áôìüóöáéñá ìõóôçñéáêÞ óå üëï ôï ðïßçìá. ¼ìùò ç ÁñåôÞ äå ìáèáßíåé ôçí áëÞèåéá ðáñÜ ìüíï óôï ôÝëïò, üôáí öôÜíåé ðéá óôçí åêêëçóéÜ êáé ï ÊùóôáíôÞò îáíáãõñßæåé óôç ãç. 8. Áîéïëüãçóç ôïõ ôñáãïõäéïý: Ôï ôñáãïýäé «ôïõ íåêñïý áäåëöïý» êáôÝ÷åé óçìáíôéêÞ èÝóç óôç íåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá êáé ìÜëéóôá óôï îåêßíçìÜ ôçò, åíþ ôáõôü÷ñïíá ç óçìáóßá ôïõ îåðåñíÜ ôá óôåíÜ ãåùãñáöéêÜ üñéá ôçò ðáôñßäáò ìáò. Ï ðñþôïò ðïõ áíÝäåéîå ôç óçìáóßá ôïõ Þôáí ï Í. Ðïëßôçò, ï ïðïßïò Ýãñáøå ÷áñáêôçñéóôéêÜ üôé ôï «Üóìá ôïýôï áðïäåéêíýåôáé áíáíôéññÞôùò åê ôùí áñßóôùí ôçò äçìþäïõò öéëïëïãßáò, ïõ ìïíïí ôçò åëëçíéêÞò áëëÜ êáé ôùí Üëëùí ëáþí». Óôï ßäéï ðíåýìá êéíÞèçêå êáé ï ðïéçôÞò Ê. ÐáëáìÜò, ï ïðïßïò Þôáí åíôõðùóéáóìÝíïò «áðü ôçí ïìïñöÜäá ôïõ ôñáãïõäéïý ôïõ âñõêüëáêá» [åííïåß ôïõ íåêñïý áäåëöïý]. Õðïãñáììßæïíôáò ôç óðïõäáéüôçôá ôçò óõãêåêñéìÝíçò ðáñáëïãÞò, üðùò êáé üëùí ôùí äçìïôéêþí ìáò ôñáãïõäéþí, ï ÐáëáìÜò Ýãñáöå üôé «ôá ôñáãïýäéá áõôÜ... åßíáé óáí Ýñãá ÔÝ÷íçò, êáé ðùò ìðïñåß ðåñÞöáíá íá óõãêñéèïýíå ìå ôï äåßíá ðïßçìá ôïõ äåßíá ðåñßöçìïõ åõñùðáßïõ ðïéçôÞ». ¸ôóé áîéïëïãïýóå ôá äçìïôéêÜ ìáò ôñáãïýäéá ï Ê. ÐáëáìÜò, ôïðïèåôþíôáò ôá óôçí ßäéá óåéñÜ ìå ôá Ýñãá ôùí äéáóçìüôåñùí Åõñùðáßùí ðïéçôþí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ôñáãïýäé áõôü áðïôåëåßôáé áðü ï÷ôþ åíüôçôåò ðïõ åßíáé ôáõôü÷ñïíá êáé äéáöïñåôéêÝò óêçíÝò. 1ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 1-5) ÐåñéãñáöÞ ôçò ïéêïãÝíåéáò: Åäþ ðåñéãñÜöåôáé ç ïéêïãÝíåéá êáé ôáõôü÷ñïíá öáßíåôáé ç áãÜðç êáé ç öñïíôßäá ðïõ Ýäåé÷íå ç ìÜíá ðñïò ôçí êüñç ôçò. 17

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 18

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 6-17) Ï åñ÷ïìüò ôùí ðñïîåíçôÜäùí êáé ôï ïéêïãåíåéáêü óõìâïýëéï: Êåíôñéêü ñüëï ðáßæåé åäþ ï äéÜëïãïò ôçò ìÜíáò ìå ôïí ÊùóôáíôÞ, ôïõ ìüíïõ áðü ôá åííéÜ áäÝëöéá ðïõ Þèåëå íá äþóåé óå ãÜìï ôçí ÁñåôÞ êáé ðïõ óôï ôÝëïò ïñêßóôçêå ðùò, áí êÜôé êáêü óõìâåß, èá ðÜåé íá ôçí öÝñåé ðßóù. 3ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 18-28) Ï èÜíáôïò ôùí åííéÜ áäåëöþí êáé ï èñÞíïò ôçò ìÜíáò: Ðïëý êáéñü ìåôÜ áðü ôïí îåíéôåìü ôçò ÁñåôÞò, óõìöïñÝò Ýðåóáí óôï óðßôé. Êáé ôá åííéÜ áäÝëöéá ðÝèáíáí, áöÞíïíôáò ìüíç ôç ìçôÝñá ôïõò, ç ïðïßá Ýêëáéãå óôï ìíÞìá ôïõ ÊùóôáíôÞ êáé ôïí êáôáñéüôáí, ãéáôß äåí ôÞñçóå ôïí üñêï ðïõ åß÷å äþóåé. 4ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 29-32) Ï ÊùóôáíôÞò óçêþíåôáé áðü ôïí ôÜöï: Áõôü åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ôçò ìçôñéêÞò êáôÜñáò. Áöïý ëïéðüí óçêþíåôáé, ðçãáßíåé êáé âñßóêåé ôçí áäåëöÞ ôïõ óôá îÝíá. 5ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 33-41) Ç óõíÜíôçóç ôïõ ÊùóôáíôÞ êáé ôçò ÁñåôÞò: Ôá äýï áäÝëöéá óõíáíôéïýíôáé íý÷ôá, ãåãïíüò ðïõ ðáñáîåíåýåé ôçí ÁñåôÞ. Óôï åñþôçìÜ ôçò äåí ðáßñíåé áðÜíôçóç, üìùò êÜèåôáé óôï Üëïãï ôïõ áäåëöïý ôçò êáé ìáæß ðáßñíïõí ôï äñüìï ôçò åðéóôñïöÞò óôï ìçôñéêü óðßôé. 6ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 42-65) Ôï ôáîßäé ôçò åðéóôñïöÞò: Êáèþò ôá äýï áäÝëöéá ãõñßæïõí óôï óðßôé ôçò ìÜíáò, ôñåéò öïñÝò áêïýí ôá ðïõëéÜ íá óõæçôïýí ìåôáîý ôïõò ìå áíèñþðéíç öùíÞ êáé íá ó÷ïëéÜæïõí ôï èÝáìá ðïõ âëÝðïõí. ¸íáí ðåèáìÝíï êáé ìéá æùíôáíÞ êáâÜëá óôï ßäéï Üëïãï. Ç åéêüíá ðñïêáëåß äÝïò óôá ðïõëéÜ, ðïõ ôç óõæÞôçóÞ ôïõò ôçí áêïýåé ç ÁñåôÞ. Ôñåéò öïñÝò ðñïóðáèåß ç ãõíáßêá ñùôþíôáò ôïí áäåëöü ôçò íá ìÜèåé ôé óõìâáßíåé, üìùò êáé ôéò ôñåéò ï ÊùóôáíôÞò ôçí ðáñáðëáíÜ. ÁëëÜ ç ÁñåôÞ õðïøéÜæåôáé ðùò êÜôé óõìâáßíåé êáé öïâÜôáé. Éäéáßôåñá ôçí áíçóõ÷åß ç ìõñùäéÜ áðü ëéâÜíé ôïõ áäåëöïý ôçò êáé ôï üôé Ý÷ïõí ðÝóåé ôá ìáëëéÜ ôïõ êáé ôï ìïõóôÜêé ôïõ. 7ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 66-68) Ï áäåëöüò åîáöáíßæåôáé: Ìüëéò ôá äýï áäÝëöéá öôÜíïõí ìðñïóôÜ óôçí åêêëçóßá, ï ÊùóôáíôÞò ÷Üíåôáé ìðñïóôÜ áðü ôçí ÁñåôÞ, ç ïðïßá áêïýåé ôçí ôáöüðëáêá íá âñïíôÜ êáé ôï ÷þìá íá âïõßæåé. Ï áäåëöüò ôçò îáíáãýñéóå óôç ãç. ¸ôóé ç ÁñåôÞ ìáèáßíåé ôçí áëÞèåéá. 8ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 69-82) Ç ÁñåôÞ óõíáíôÜ ôç ìçôÝñá ôçò: Áðü ôçí åêêëçóßá ç ÁñåôÞ ðçãáßíåé óôï óðßôé ìïíÜ÷ç ôçò. Åêåß óõíáíôÜ ìéá åéêüíá åñÞìùóçò. Óôïí êÞðï ôçò äåí áíèßæïõí ðéá ëïõëïýäéá êáé ôá äÝíôñá Ý÷ïõí îåñáèåß. Ôá ÷ïñôÜñéá óôçí ðüñôá öáíåñþíïõí ôï ìÝãåèïò ôçò åãêáôÜëåéøçò. Ç ÁñåôÞ ÷ôõðÜ ôçí ðüñôá êé áðü ìÝóá áêïýãåôáé ç öùíÞ ôçò ìÜíáò. Ìéá íÝá áðïêÜëõøç ãßíåôáé. Ç ÁñåôÞ ìáèáßíåé ðùò üëá ôá áäÝëöéá ôçò Ý÷ïõí ðåèÜíåé. ÁìÝóùò ìåôÜ ãßíåôáé ç áíáãíþñéóç êáé ïé äýï ãõíáßêåò ðåèáßíïõí áãêáëéáóìÝíåò. 18

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 19

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ïé ðñþôïé óôß÷ïé ôïõ ôñáãïõäéïý (1-3) áðïôåëïýí ðñïóöþíçóç ðñïò ôç ìÜíá. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ç áöÞãçóç ãßíåôáé ðåñéóóüôåñï Üìåóç êáé áíèñþðéíç. Ï áöçãçôÞò êåñäßæåé ôç óõìðÜèåéá ôùí áêñïáôþí ôïõ, áöïý ôá ðñüóùðá ôçò õðüèåóçò ðáñïõóéÜæïíôáé ìðñïóôÜ ôïõ üëï æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá. 2. ÁìÝóùò ìåôÜ, êáé êáèþò ç áöÞãçóç ãßíåôáé áíôéêåéìåíéêÞ, áêïëïõèåß (óô. 4-5) ç åéêüíá ôçò êüñçò, ðïõ äÝ÷åôáé ôéò öñïíôßäåò ôçò ìçôÝñáò ôçò «óôá óêïôåéíÜ». Ìå ôïí ôñüðï áõôü ôïíßæåôáé ç áãÜðç ôçò ìÜíáò ðñïò ôçí êüñç áëëÜ êáé ç ïìïñöéÜ ôçò êüñçò. 3. ÅðéðëÝïí óôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò äçìéïõñãåßôáé áéóèçôéêÞ áíôßèåóç, áíÜìåóá óôïõò åííéÜ ãéïõò êáé ôç ìéá êüñç. Ìéá äåýôåñç áíôßèåóç áêïëïõèåß ëßãï ìåôÜ, üôáí ïé ï÷ôþ áäåëöïß, ôï üíïìá ôùí ïðïßùí äåí ãíùóôïðïéåßôáé, åßíáé áíôßèåôïé ìå ôéò ðñïôÜóåéò ãÜìïõ, åíþ ï Ýíáò áäåëöüò, ôïõ ìüíïõ ðïõ îÝñïõìå ôï üíïìá, ï Êùóôáíôßíïò, åðéìÝíåé íá áöÞóïõí ôçí áäåëöÞ ôïõò íá ðáíôñåõôåß êáé íá ðáåé óôá îÝíá. 4. Óôï äéÜëïãï ðïõ áêïëïõèåß, ç ìÜíá êáé ï ÊùóôáíôÞò áíáðôýóóïõí ôá åðé÷åéñÞìáôá êáé ôéò óêÝøåéò ôïõò. ¸ôóé ç óêçíÞ áðïêôÜ æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá, áöïý ïé ðñùôáãùíéóôÝò åìöáíßæïíôáé ïëïæþíôáíïé ìðñïóôÜ ìáò. 5. ÅíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé ç åðáíÜëçøç ôïõ íïÞìáôïò ôùí óôß÷ùí 13-14 óôïõò óôß÷ïõò 16-17. Ôï óôïé÷åßï ôçò åðáíÜëçøçò åßíáé ìéá ôå÷íéêÞ óõíçèéóìÝíç óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ç ïðïßá ìáò ðáñáðÝìðåé óôá ïìçñéêÜ Ýðç, üðïõ óõíáíôéÝôáé åðßóçò ðïëý óõ÷íÜ. 6. Óôïõò åðüìåíïõò óôß÷ïõò, ïé ïðïßïé áíáöÝñïíôáé óå ìåôÝðåéôá åðï÷Þ, õðÜñ÷åé ó÷Þìá ðïëõóýíäåôï (êáé óáí... êé åìðÞêå... êáé ìÞíåò... êé Ýðåóå...., êé ïé åííéÜ....). Ï ëüãïò ãßíåôáé ðéï ðáñáóôáôéêüò ìå ìéá ìåôáöïñÜ («ìÞíåò ïñãéóìÝíïé») êáé ìéá ðáñïìïßùóç («óáí êáëáìéÜ óôïí êÜìðï»), ç ïðïßá óêïðü Ý÷åé íá äåßîåé ôï ìÝãåèïò ôçò ìïíáîéÜò óôçí ïðïßá æïýóå ç ìÜíá ýóôåñá áðü ôï èÜíáôï ôùí ðáéäéþí ôçò. Óôïõò óôß÷ïõò 22-23 ãéá ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ èñÞíïõ ôçò ìÜíáò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ÷ñüíïò ðáñáôáôéêüò, ìå áðïôÝëåóìá íá áðïêôÜ ç åéêüíá ôïõ èñÞíïõ äéÜñêåéá. 7. Êáôüðéí áêïëïõèåß ï ìïíüëïãïò ôçò ìÜíáò ðÜíù óôï ìíÞìá ôïõ ÊùóôáíôÞ. Ôá ëüãéá ôçò áöÞíïõí êáôÜñåò åíÜíôéá óôï ãéï ôçò, ðïõ äåí ðñáãìáôïðïßçóå ôéò õðïó÷Ýóåéò ôïõ. ¼ëá áõôÜ áðïôåëïýí Ýíá áíáêÜëåìá ôïõ íåêñïý. Ôï áðïôÝëåóìá åßíáé Üìåóï.Ï ÊùóôáíôÞò óçêþíåôáé áðü ôïí ôÜöï ôïõ. Ç åéêüíá ðïõ áêïëïõèåß åßíáé óðÜíéáò ïìïñöéÜò: «êÜíåé ôï óýííåöï Üëïãï êáé ô’ Üóðñï ÷áëéíÜñé, / êáé ôï öåããÜñé óõíôñïöéÜ êáé ðÜåé íá ôçò ôç öÝñåé».

19

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 20

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

8. Ï äéÜëïãïò ðïõ áêïëïõèåß áíÜìåóá óôïí ÊùóôáíôÞ êáé ôçí ÁñåôÞ êüâåé ôçí ìïíïôïíßá ôçò áöÞãçóçò. 9. ÁìÝóùò ìåôÜ óôéò åéêüíåò ðïõ áêïëïõèïýí, ãßíåôáé Ýíôïíï ôï åîùëïãéêü óôïé÷åßï. Óôç óôñÜôá ôá ðïõëéÜ ðïõ ìéëïýí, åßíáé Ýíá óõíçèéóìÝíï ìïôßâï óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. Åäþ åêöñÜæïõí ôçí áðïñßá êáé ôï èáõìáóìü ôçò öýóçò ìðñïóôÜ óôçí ðåñßåñãç åéêüíá ðïõ ðáñïõóéÜæïõí Ýíáò íåêñüò êáé ìéá æùíôáíÞ ðÜíù óå Ýíá Üëïãï. Áêïëïõèåß áíÜìåóá óôçí ÁñåôÞ êáé ôïí ÊùóôáíôÞ äéÜëïãïò, ðïõ ôïí ðñïêáëïýí ôá ó÷üëéá ôùí ðïõëéþí. Ï äéÜëïãïò áõôüò åðéâñáäýíåé ôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò ìå óêïðü íá åíôáèåß ç áãùíßá ôïõ áêñïáôÞ. 10. Óôçí åéêüíá ôçò ÁñåôÞò êáé ôïõ ÊùóôáíôÞ ðÜíù óôï Üëïãï (óô. 42-65) ôá åñåèßóìáôá ðïõ äå÷üìáóôå åßíáé ðïëõðïßêéëá. Ôá ðñþôá åñåèßóìáôá åßíáé áêïõóôéêÜ ôá ðïõëéÜ ðïõ ìéëïýí áíèñþðéíá- êáôüðéí áêïëïõèïýí åñåèßóìáôá ôçò üóöñçóçò - ç ÁñåôÞ ðáñáôçñåß üôé ï áäåëöüò ôçò ìõñßæåé ëéâÜíé- êáé, ôÝëïò, ôá åñåèßóìáôá ãßíïíôáé ïðôéêÜ - ç ÁñåôÞ ðáñáôçñåß üôé ï áäåëöüò ôçò Ý÷åé ÷Üóåé ôç ëåâåíôéÜ ôïõ êáé ôçí ïìïñöéÜ ôïõ. ÁìÝóùò ìåôÜ áêïëïõèïýí ïðôéêïáêïõóôéêÜ -ç åîáöÜíéóç ôïõ áäåëöïý, ï èüñõâïò ôçò ðëÜêáò êáé ç âïõÞ ôïõ åäÜöïõò- ðïõ äåí áöÞíïõí êáìéÜ áìöéâïëßá, êáé áðïêáëýðôïõí óôçí ÁñåôÞ üëç ôçí áëÞèåéá. ÕðÜñ÷åé ëïéðüí ìéá êëéìÜêùóç óôá åñåèßóìáôá, óôá áéóèÞìáôá ôçò ÁñåôÞò êáé óôï âáèìü ðïõ áõôÞ êáôÝ÷åé ôçí áëÞèåéá. 11. ÍÝåò åéêüíåò (óô. 69-75) ðáñïõóéÜæïõí ôçí åñçìéÜ êáé ôçí åãêáôÜëåéøç. Ïé êÞðïé åßíáé ãõìíïß, ôá äÝíôñá êáé ôá öõôÜ ìáñáìÝíá. Ç ÷ïñôáñéáóìÝíç ðüñôá åßíáé êëåéóôÞ êáé ôá «êëåéäéÜ ðáñìÝíá», åíþ ôá ðáñÜèõñá ðáñáìÝíïõí óöé÷ôÜ ìáíôáëùìÝíá. Ôï ÷ôýðçìá óôçí ðüñôá êÜíåé ôá ðáñÜèõñá íá ôñßæïõí. Ïé ðáñáðÜíù åéêüíåò åßíáé êõñßùò ïðôéêÝò, åíþ ç ôåëåõôáßá åßíáé áêïõóôéêÞ. 12. Óôï ÷ôýðçìá ôçò ÁñåôÞò áðáíôÜ ç ìÜíá ìå ôñåéò Üóôï÷åò õðïèÝóåéò. ¢óôï÷åò, ãéáôß äåí áíôáðïêñßíïíôáé óôçí áëÞèåéá. ¾óôåñá üìùò áêïëïõèåß ç áðïêÜëõøç ôçò áëÞèåéáò êáé ç áíáãíþñéóç. Ç äñáìáôéêÞ Ýíôáóç ïëïêëçñþíåôáé ìå ôñüðï ëéôü. Ôñßá ìüíï ñÞìáôá ÷ñåéÜæïíôáé ãéá íá ðåñéãñÜøïõí ìÝóá ó’ Ýíá óôß÷ï ôç óêçíÞ ôçò óõíÜíôçóçò, ìå üëá ôá óõíáéóèÞìáôá êáé ôç óõãêßíçóç ðïõ áõôÞ ðñïûðïèÝôåé, üðùò åðßóçò êáé ôïõ èáíÜôïõ ôùí äýï ãõíáéêþí: «ÊáôÝâçêå, áãêáëéÜóôçêáí êé áðÝèáíáí êáé ïé äýï». Åäþ êÜèå ðåñéôôïëïãßá èá Þôáí âëáðôéêÞ. 13. Ï óôß÷ïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò, áíïìïéïêáôÜëçêôïò, ðáñïîýôïíïò êáé Ý÷åé óôáèåñü ÷þñéóìá óôçí üãäïç óõëëáâÞ. ¸ôóé ï óôß÷ïò ÷ùñßæåôáé óå äýï çìéóôß÷éá, áðü ôá ïðïßá ôï ðñþôï åßíáé ïêôáóýëëáâï êáé ôï äåýôåñï åðôáóýëëáâï. 20

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 21

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Óôß÷ïò 1ïò: ÌÜíá / ìå ôïõò / åííéÜ / óïõ ãéïõò // êáé ìå / ôç ìéá / óïõ êüñç Ôïíéóìüò: õ - õ - õ - õ õ-õ-õÁñéèìüò óõëëáâÞò: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 á´ çìéóôß÷éï

â´ çìéóôß÷éï

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéåò óêÝøåéò êáé äéáèÝóåéò óáò õðïâÜëëïõí ïé åðôÜ ðñþôïé óôß÷ïé; ÁðÜíôçóç: Óôïõò åðôÜ ðñþôïõò óôß÷ïõò âñßóêïõìå óôïé÷åßá ãéá ôç äïìÞ ôçò ðáñáäïóéáêÞò ðáôñéáñ÷éêÞò ïéêïãÝíåéáò. Êõñßáñ÷ç åßíáé ç èÝóç ôïõ ðáôÝñá, ôïõ áñ÷çãïý ôçò ïéêïãÝíåéáò, ðïõ, üôáí ëåßøåé, áíáðëçñþíåôáé áðü ôç ìçôÝñá. ¸íá Üëëï ÷áñáêôçñéóôéêü áõôÞò ôçò ïéêïãÝíåéáò åßíáé ç ýðáñîç ðïëëþí ðáéäéþí ìå éäéáßôåñç ðñïôßìçóç óôá áñóåíéêÜ. ÔÝëïò, óôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò õðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá ãéá ôç èÝóç ôçò ãõíáßêáò. Ç êüñç ìåãáëþíåé ìáêñéÜ áðü êÜèå êïéíùíéêÞ äñáóôçñéüôçôá· åßíáé ôï áäýíáôï ìÝëïò ôçò ïéêïãÝíåéáò êáé ÷ñåéÜæåôáé éäéáßôåñç öñïíôßäá êáé ðñïóôáóßá. Äåí ôçò ðÝöôåé ëüãïò ïýôå êáí ãéá ôï æÞôçìá ôïõ ãÜìïõ ôçò· ãé’ áõôÞí èá áðïöáóßóåé ôï ïéêïãåíåéáêü óõìâïýëéï. ¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá êÜíïõí öáíåñü üôé, óôéò êïéíùíéêÝò êáé éóôïñéêÝò óõíèÞêåò ðïõ ãñÜöôçêå ôï ôñáãïýäé, ç èÝóç ôçò ãõíáßêáò Þôáí êáôþôåñç áðü ôç èÝóç ôïõ Üíôñá. Åêôüò áðü ôéò ðáñáðÜíù óêÝøåéò, ïé óôß÷ïé áõôïß ìáò äçìéïõñãïýí áéóèÞìáôá óõìðÜèåéáò ãéá ôç ó÷Ýóç ìÜíáò êáé êüñçò. Ôï äåýôåñï ðñüóùðï óôïõò ôñåéò ðñþôïõò óôß÷ïõò äçìéïõñãåß áìåóüôçôá êáé õðÜñ÷åé äéÜ÷õôï Ýíá áßóèçìá ïéêïãåíåéáêÞò åõôõ÷ßáò êáé äýíáìçò. 2ç Ôé öáíåñþíåé ç óõæÞôçóç óôï ïéêïãåíåéáêü óõìâïýëéï (á) ãéá ôïí ôýðï ôçò ïéêïãÝíåéáò êáé (â) ãéá ôéò áíôéëÞøåéò ôùí ìåëþí ôçò ïéêïãÝíåéáò; ÁðÜíôçóç: á) Áðü ôï ïéêïãåíåéáêü óõìâïýëéï öáßíåôáé üôé Ý÷ïõìå íá êÜíïõìå ìå ïéêïãÝíåéá ðáôñéáñ÷éêïý ôýðïõ. ÂÝâáéá, ç óõæÞôçóç ãéá ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ åìöáíßæïíôáé ãßíåôáé äçìïêñáôéêÜ. ¼ìùò äåí Ý÷ïõí üëá ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò ôçí ßäéá åðéññïÞ. Ðáñüëï ðïõ ï ÊùóôáíôÞò ìåéïøçöåß, ôåëéêÜ ðåñíÜ ç äéêÞ ôïõ Üðïøç. Áêüìç, ç ïéêïãÝíåéá Ý÷åé áõóôçñÜ éåñáñ÷çìÝíç äïìÞ· óôçí êåöáëÞ ôçò ïéêïãÝíåéáò âñßóêåôáé ç ìçôÝñá, åíþ äåí áíáãíùñßæåôáé êáíÝíá äéêáßùìá óôçí êüñç. 21

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 22

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â)

Ï ÊùóôáíôÞò óêÝöôåôáé üôé, üôáí ðáíôñÝøïõí ôçí ÁñåôÞ, èá áðïêôÞóåé Ýíá äéêü ôïõ Üíèñùðï óôá îÝíá. Áðü ôá ëüãéá áõôÜ öáßíåôáé üôé ôáîéäåýåé óõ÷íÜ. Áíôßèåôá, ç ìÜíá âëÝðåé ôçí êüñç óáí «áðïêïýìðé», óáí Ýíá óôÞñéãìá, áí Ýñèïõí äýóêïëåò ìÝñåò. ¸ôóé ï êáèÝíáò ðáßñíåé óôï æÞôçìá ôïõ ãÜìïõ ôçò ÁñåôÞò èÝóç áíÜëïãç ìå ôéò åðéèõìßåò ôïõ êáé ôá óõìöÝñïíôÜ ôïõ.

3ç Ðïéïò åßíáé ï ñüëïò ôïõ üñêïõ ìÝóá óôï ôñáãïýäé; ÁðÜíôçóç: Ï üñêïò ðïõ äßíåé ï ÊùóôáíôÞò ðáßæåé óçìáíôéêü ñüëï óôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò. Êáôáñ÷Üò, ìå ôïí üñêï ðåßèåôáé ç ìÜíá íá áöÞóåé ôçí ÁñåôÞ íá ðáíôñåõôåß êáé íá öýãåé óôá îÝíá, ìáêñéÜ ôçò. Áêüìç, ç áíÜãêç íá åêðëçñùèåß ç õðüó÷åóç ðïõ Ýäùóå ï ÊùóôáíôÞò ðñïêáëåß ôï èñÞíï êáé ôéò êáôÜñåò ôçò ìÜíáò óôïí ôÜöï ôïõ êáé áõôÝò ìå ôç óåéñÜ ôïõò ïäçãïýí óôï âñõêïëÜêéáóìá ôïõ ÊùóôáíôÞ, ðïõ öÝñíåé ôçí ÁñåôÞ ðßóù. 4ç Ðïéá óçìÜäéá âïçèïýí ôçí ÁñåôÞ íá óõíåéäçôïðïéÞóåé óôáäéáêÜ üôé ï áäåëöüò ôçò åßíáé ðåèáìÝíïò; ÁðÜíôçóç: Ôá óçìÜäéá ðïõ êÜíïõí ôçí ÁñåôÞ íá êáôáëÜâåé üôé ï áäåëöüò åßíáé ðåèáìÝíïò åßíáé áðáíùôÜ: á) ôá ëüãéá ôùí ðïõëéþí, â) ç ìõñùäéÜ áðü ëéâÜíé ðïõ Ý÷åé ï íåêñüò, ã) ôï üôé ï ÊùóôáíôÞò Ý÷åé ÷Üóåé ôçí ïìïñöéÜ êáé ôç ëåâåíôéÜ ôïõ, ôá ìáëëéÜ êáé ôï ìïõóôÜêé ôïõ, ä) ï ôñüðïò ðïõ ï íåêñüò åîáöáíßæåôáé, ìðñïóôÜ óôçí åêêëçóßá, åíþ ôáõôü÷ñïíá áêïýãåôáé ï èüñõâïò ôçò ôáöüðëáêáò êáé ôï âïõçôü ôïõ ÷þìáôïò. 5ç Ôï ôñáãïýäé êéíåßôáé áíÜìåóá óå äýï êüóìïõò· ôïí êüóìï ôïõ ðñáãìáôéêïý êáé ôïí êüóìï ôïõ öáíôáóôéêïý. Íá âñåßôå ðùò óõíõöáßíïíôáé ïé äýï áõôïß êüóìïé, áöïý åðéóçìÜíåôå ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá. ÁðÜíôçóç: ÌÝ÷ñé ôï óôß÷ï 28 ôï ôñáãïýäé êéíåßôáé óôïí êüóìï ôïõ ðñáãìáôéêïý. ¼ìùò áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ðáñïõóéÜæåé ôïí ðåèáìÝíï íá óçêþíåôáé áðü ôïí ôÜöï ôïõ, ðåñíÜìå óôïí êüóìï ôïõ öáíôáóôéêïý, ãéáôß ïé âñõêüëáêåò åßíáé äçìéïýñãçìá ôçò ëáúêÞò öáíôáóßáò. ¸ôóé óôïõò óôß÷ïõò 28-68 âñéóêüìáóôå óõíå÷þò óôïí êüóìï ôïõ öáíôáóôéêïý. Áõôü äéáñêåß ìÝ÷ñé ôç óôéãìÞ ðïõ ï íåêñüò îáíáãõñßæåé óôïí ôÜöï ôïõ· ôüôå ðåñíÜìå ðÜëé óôïí êüóìï ôïõ ðñáãìáôéêïý. Ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíõöáßíïõí ôïõò äýï êüóìïõò åßíáé ôá åîÞò: 1) Ï üñêïò ðïõ Ýäùóå ï ÊùóôáíôÞò, üñêïò âáñýò («âÜëëù ôïí ïõñáíü êñéôÞ êáé ôïõò áãéïýò ìáñôýñïõò»). 2) Ï èñÞíïò êáé ïé êáôÜñåò, ôï áíáêÜëåìá ôçò ìÜíáò ðÜíù óôïí ôÜöï («ÁíÜèåìÜ óå ÊùóôáíôÞ,.... ôï ôÜîéìï ðïõ ìïõ ôáîåò, ðüôå èá ìïõ ôï êÜìåéò;....»). 3) Óôïé22

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 23

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

÷åßá ôçò öýóçò ðïõ ðáßñíïõí õðåñöõóéêÝò äéáóôÜóåéò («êÜíåé ôï óýííåöï Üëïãï êáé ô’ Üóôñá ÷áëéíÜñé, êáé ôï öåããÜñé óõíôñïöéÜ...»). 4) Ôá ðïõëéÜ, ðïõ «äåí êéëáçäïýóáí óáí ðïõëéÜ, ìÞôå óáí ÷åëéäüíéá, ìïí’ êéëáçäïýóáí êé Ýëåãáí áíèñþðéíç ïìéëßá». 6ç Áðü ôá óôïé÷åßá ôïõ ôñáãïõäéïý íá âñåßôå ìåñéêÜ áðü ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ðáñáëïãþí, ùò ðñïò ôï èÝìá êáé ôç ìïñöïëïãßá. ÁðÜíôçóç: á) Ùò ðñïò ôï èÝìá: ¼ðùò óõìâáßíåé ìå ôéò ðáñáëïãÝò, åäþ õðÜñ÷åé ìéá äñáìáôéêÞ ðåñéðÝôåéá ôçò áíèñþðéíçò æùÞò, óôçí ïðïßá óõíõöáßíïíôáé óôïé÷åßá ðñáãìáôéêÜ êáé öáíôáóôéêÜ. ¸ôóé âëÝðïõìå áðü ôç ìéá ôï äñÜìá ìéáò ïéêïãÝíåéáò êé áðü ôçí Üëëç óôïé÷åßá ðïõ ôáéñéÜæïõí óå ðáñáìýèéá, üðùò âñõêüëáêåò, ðïõëÜêéá ðïõ ìéëïýí ê.ëð. â) Ùò ðñïò ôç ìïñöïëïãßá: Ôï ôñáãïýäé áõôü åßíáé áöçãçìáôéêü (üðùò Üëëùóôå üëåò ïé ðáñáëïãÝò). ÕðÜñ÷åé ðõêíÞ äñÜóç, áöïý ìÝóá óå ëßãïõò óôß÷ïõò ðåñéãñÜöïíôáé, ìå ìéá ÷áñáêôçñéóôéêÞ ëéôüôçôá, ðïëëÜ ãåãïíüôá. ÔÝëïò, ðñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå ôç èåáôñéêüôçôá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé, áëëÜ êáé óõíïëéêÜ ôï åßäïò ôùí ôñáãïõäéþí áõôþí. 7ç Ï ôñüðïò ðïõ êáëïýóáí ôï íåêñü íá âãåé áðü ôïí ôÜöï, ãéá íá âïçèÞóåé óå ìéá äýóêïëç êáôÜóôáóç, åßíáé ãíùóôüò ùò «áíáêÜëåìá». ÄéáâÜóôå áðü ôç ìåôÜöñáóç ôïõ É. ÃñõðÜñç ôïõò óôß÷ïõò ôïõ Áéó÷ýëïõ (ÐÝñóåò: 628680). Âñßóêåôå ïìïéüôçôåò ìå ôïõò óôß÷ïõò 22-29 ôïõ ôñáãïõäéïý ìáò; ÁðÜíôçóç: Ôá äýï áðïóðÜóìáôá, ï èñÞíïò ôçò ìÜíáò ðÜíù óôïí ôÜöï êáé ôï áðüóðáóìá óôïõò ÐÝñóåò ôïõ Áéó÷ýëïõ, åßíáé «áíáêÜëåìá», áöïý êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò ïé íåêñïß êáëïýíôáé íá âãïõí áðü ôïí ôÜöï ãéá íá âïçèÞóïõí óå ìéá äýóêïëç êáôÜóôáóç. ¼ðùò ç ìÜíá êáëåß ôï ãéï ôçò íá ôçñÞóåé ôïí üñêï ôïõ, Ýôóé êáé ï ÷ïñüò ôùí Ðåñóþí ãåñüíôùí, ýóôåñá áðü ôç óõíôñéâÞ ôïõ ÎÝñîç óôç Óáëáìßíá, êáëåß ôï ðíåýìá ôïõ íåêñïý âáóéëéÜ Äáñåßïõ, ãéá íá ôïõò âïçèÞóåé íá âãïõí áðü ôç äýóêïëç êáôÜóôáóç. ÂÝâáéá, áíÜìåóá óôéò äýï ðåñéðôþóåéò õðÜñ÷åé êáé ìéá äéáöïñÜ. Ïé ÐÝñóåò ðáñáêáëïýí ôïí ðåèáìÝíï âáóéëéÜ íá óçêùèåß êáé íá ôïõò âïçèÞóåé, åíþ ç ìÜíá ôçò ðáñáëïãÞò ìáò êáôáñéÝôáé ôïí ðåèáìÝíï ãéï ôçò, ãéáôß äåí ôÞñçóå ôïí üñêï ôïõ, êáé áðáéôåß íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôï ôÜîéìü ôïõ. ÊáôÜ ôá Üëëá üìùò, êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò Ý÷ïõìå áíáêÜëåìá åíüò íåêñïý. ÐáñáèÝôïõìå Ýíá ÷áñáêôçñéóôéêü áðüóðáóìá áðü ôçí ôñáãùäßá «ÐÝñóåò».

23

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 24

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁÉÓ×ÕËÏÕ ÐÅÑÓÅÓ ÄÅÕÔÅÑÏ ÓÔÁÓÉÌÏ ÓåâáóôÞ âáóßëéóóá ôùí Ðåñóþí óôÝëíå ëïéðüí êáé óõ ôéò ÷ïÝò óïõ óôá âáóßëåéá ôïõ ¢äç áð’ ôç ãç êé åìåßò èá æçôÞóïõìå ìå ýìíïõò íá óôáèïýí âïçèïß ìáò. ÌáêÜñéïé åóåßò èåïß ôïõ êÜôù êüóìïõ áíåâÜóôå îáíÜ ôçí øõ÷Þ ôïõ óôï öùò ãéáôß áõôüò, ðïõ îÝñåé áð’ üëïõò êáëýôåñá, ìðïñåß íá âñåé óôá âÜóáíÜ ìáò ãéáôñéêü, áõôüò ìüíï ôï ôÝëïò ìðïñåß íá ìáò ðåé. ¢ñáãå ìå áêïýåé ï ìáêáñéóìÝíïò ï éóüèåïò âáóéëéÜò ðïõ óå ãëþóóá ãíþñéìç, ðåñóéêÞ, ôïí öùíÜæïõí ìå êëÜìáôá êáé ìïéñïëüãéá êáé ìå èëéâåñÜ îåöùíçôÜ; ¼óï ìðïñþ øçëüôåñá èá äéáëáëÞóù ôç ìáýñç óõìöïñÜ ðïõ ìáò âñÞêå. ¢ñáãå ì’ áêïýåé âáèéÜ ìåò áð’ ôïí ôÜöï ôïõ; ÁëëÜ, åóý, Ãç, êáé óåéò ïé Üëëïé Üñ÷ïíôåò ôùí íåêñþí, áöÞóôå áðü ôá âáóßëåéÜ óáò í’ áíåâåß óôï öùò ç ìáêáñéóìÝíç, ðåñÞöáíç øõ÷Þ ï Èåüò ôùí Ðåñóþí ðïõ ãåííÞèçêå óôá Óïýóá. Óôåßëôå ôïí åðÜíù áõôüí ðïõ üìïéü ôïõ ùò ôþñá äåí Ý÷åé óêåðÜóåé ôï ÷þìá ôçò Ðåñóßáò. Ðüóï ðïëý áãáðçôüò åßíáé ï Üíôñáò, ðüóï ðïëý áãáðçôüò ï ôÜöïò ðïõ óêåðÜæåé ìéá ôüóï áãáðçìÝíç øõ÷Þ. ÁéäùíÝá, óôåßëå ôïí í’ áíåâåß óå ìáò óôåßëå ôïí Ýîù óôï öùò, ÁéäùíÝá, 24

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 25

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ôï Äáñåßï, ôïí áóýãêñéôï âáóéëéÜ ìáò. Ãéáôß åêåßíïò ðïôÝ äåí åðÞãáéíå íá êáôáóôñÝøåé ôï óôñáôü ôïõ óå Üäéêåò ðïëåìéêÝò óõãêñïýóåéò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ìåôáîý ôùí óôß÷ùí 17 êáé 18 õðÜñ÷åé êåíü óôçí áöÞãçóç. Ðïéá ãåãïíüôá Þ êáôáóôÜóåéò ëåßðïõí êáôÜ ôç ãíþìç óáò; 2ç Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ç ìÜíá êáé ðïéïò åßíáé ï ñüëïò ôçò óôçí åîÝëéîç ôçò äñÜóçò; 3ç Ðïéá óôïé÷åßá ôïõ ðïéÞìáôïò ðñïóäéïñßæïõí ôï êïéíùíéêü ðëáßóéï, ìÝóá óôï ïðïßï äçìéïõñãÞèçêå ôï ðïßçìá; 4ç Ðïéï èÝáìá åíï÷ëåß éäéáßôåñá ôá ðïõëÜêéá êáé ãéáôß;

0

25

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

ÔÇÓ

Óåëßäá 26

ÍÕÖÇÓ

ÐÏÕ

ÊÁÊÏÐÁÈÇÓÅ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ç õðüèåóç ôçò ðáñáëïãÞò áõôÞò åßíáé ðáñìÝíç áðü ôçí ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ. Ãßíåôáé áíáöïñÜ óå ìéá êüñç áðü ðëïýóéá ïéêïãÝíåéá, ç ïðïßá ìåôÜ ôï ãÜìï ôçò äõóôõ÷åß, ãéáôß óôï óðßôé ôïõ Üíôñá ôçò Ýñ÷ïíôáé äýóêïëïé êáéñïß êáé üëïé áíáãêÜæïíôáé íá îåíïäïõëåýïõí. ÄçëáäÞ ôï èÝìá ôçò ðáñáëïãÞò åßíáé ç áðüôïìç ìåôáâïëÞ ôçò ôý÷çò, èÝìá óõíçèéóìÝíï óôç ëïãïôå÷íßá êáé ôï èÝáôñï.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç ÅëÝíç åßíáé ðëïõóéïêüñç ðïõ ðáíôñåýôçêå ìå ôéò êáëýôåñåò ðñïïðôéêÝò· ôá ðñïéêéÜ êáé ôï ÷ñõóÜöé Þôáí ôüóá ðïëëÜ ðïõ ãÝìéæáí êáñÜâéá ïëüêëçñá. ¼ìùò óôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ Üíôñá ôçò Þñèáí äýóêïëïé êáéñïß, ôá ðëïýôç îïäåýôçêáí êáé üëïé áíáãêÜóôçêáí íá îåíïäïõëåýïõí ãéá íá æÞóïõí. Ôüôå ç ÅëÝíç áðïöÜóéóå íá ãõñßóåé óôïõò ãïíåßò ôçò. Óôï äñüìï ðáñáêÜëåóå ôï Èåü íá âñåé ôéò äïýëåò ôçò óôç âñýóç íá ðëÝíïõí. Ç ðáñÜêëçóç Ýãéíå äåêôÞ êáé ç ÅëÝíç óõíÜíôçóå ôéò äïýëåò, ôïõò æÞôçóå íåñü êáé æÞôçóå åðßóçò íá ðïõí óôçí êõñÜ ôïõò íá ôçí ðÜñåé äïýëá óôï óðßôé ôçò. Ç êõñÜ óêÝöôçêå ìÞðùò ç îÝíç Þôáí ç ÅëÝíç, üìùò ïé äïýëåò áðÜíôçóáí áñíçôéêÜ. Óôçí åñþôçóç ôé äïõëåéÜ îÝñåé íá êÜíåé, ç ÅëÝíç áðÜíôçóå ðùò îÝñåé íá õöáßíåé óôï âëáíôß êáé óôï âåëïýäï. Ìå åíôïëÞ ëïéðüí ôçò êõñÜò ôçí Ýâáëáí íá äïõëåýåé óôï âëáíôß ôçò ÅëÝíçò êé áõôÞ Üñ÷éóå íá õöáßíåé, êáé ôáõôü÷ñïíá ìïéñïëïãïýóå êáé äéçãüôáí ôïí Üôõ÷ï ãÜìï ôçò. ¸ëåãå ãéá ôá ðïëëÜ ðñïéêéÜ êáé ôï ÷ñõóÜöé ðïõ ôçò Ýäùóáí, Ýëåãå ãéá ôéò äõóôõ÷ßåò ðïõ ôïõò áíÜãêáóáí üëïõò íá îåíïäïõëåýïõí. ¼ìùò ç ìçôÝñá ôçò Üêïõóå ôï ìïéñïëüãé êáé Ýôóé áíáãíþñéóå ôçí ÅëÝíç.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Ðñïîåíïëïãïýí (óô. 1): êÜíïõí ðñïîåíéü ãéá ãÜìï. Ôï ðñïîåíéü Þôáí ç ìåóïëÜâçóç êÜðïéïõ áíÜìåóá óå äýï ïéêïãÝíåéåò ìå óêïðü íá ìåôáöåñèåß ìéá

26

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 27

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ðñüôáóç ãéá ãÜìï. Ôï ðñïîåíéü ëïéðüí åßíáé Ýíá Ýèéìï ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôï ãÜìï, üìùò ï ôñüðïò ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé äéáöÝñåé áðü ôüðï óå ôüðï. 2. ÐñïéêéÜ (óô. 2): äþñá, ÷ñÞìáôá Þ êôÞìáôá, ðïõ ðáñá÷ùñïýíôáé óôç íýöç áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò ãéá ôï ãÜìï. Óå ïñéóìÝíåò ìÜëéóôá ðåñéï÷Ýò ôçò ÷þñáò ìáò õðïãñÜöïíôáí êáé åéäéêÜ ðñïóýìöùíá. 3. Áíôéðñïßêéá (óô. 2): äþñá ðïõ Ýäéíå ï ãáìðñüò óôç íýöç óáí áíôÜëëáãìá ãéá ôá ðñïéêéÜ ðïõ Ýðáéñíå áðü áõôÞí. 4. ÊÜôåñãï (óô. 3): éóôéïöüñï ðëïßï ìå äýï Þ ôñåéò óåéñÝò êïõðéÜ. Äåí ìðïñïýóå íá ôáîéäÝøåé óôçí áíïé÷ôÞ èÜëáóóá. 5. Äßóåöôïé (óô. 7): äßóåêôïé, äýóêïëïé. Åßíáé ãíùóôü üôé óôï ðáñåëèüí èåùñïýóáí üôé ôï äßóåêôï Ýôïò åßíáé ãñïõóïýæéêï, êáêü. ÁõôÞ ç ðñüëçøç Ý÷åé ôéò ñßæåò ôçò óôçí áñ÷áéüôçôá. 6. Ùñéü (óô. 17): ùñáßï. 7. ÁìÜ (óô. 23): áëëÜ, üìùò. Åäþ óçìáßíåé «ìåôÜ». 8. ÊïðÝëé (óô. 25): ðáéäß, õðçñÝôçò, ìáèçôåõüìåíïò åñãÜôçò. 9. Óéêëß (óô. 28): (ïõä.) êïõâÜò, êÜäïò. 10. Âëáíôß (óô. 36): (ïõä.) ðïëýôéìï ýöáóìá, óõíÞèùò ÷ñþìáôïò ðïñöõñïý. 11. Öáßíù (óô. 36): õöáßíù. 12. ÃÜãéï (óô. 40): åíÝ÷õñï, áíôáìïéâÞ, ìéóèüò ãéá åñãáóßá. 13. ÅîåíáëÝèïõ (óô. 49): (ñÞìá) Üëåóìá ãéá îÝíïõò, îåíÜëåóìá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ç ìåôáâïëÞ ôçò ôý÷çò Ç áðüôïìç ìåôáâïëÞ ôçò ôý÷çò áðïôåëåß ôï êåíôñéêü èÝìá ôïõ ôñáãïõäéïý. Áñ÷éêÜ ï ãÜìïò ôçò ÅëÝíçò îåêéíÜ ìå ôéò êáëýôåñåò ðñïûðïèÝóåéò· ôá ðëïýôç åßíáé ôüóá, ðïõ ìðïñïýí íá åîáóöáëßóïõí ìéá æùÞ ãåìÜôç áíÝóåéò êáé êáëïðÝñáóç. Åßíáé öáíåñü ðùò ãßíåôáé ëüãïò ãéá ïéêïãÝíåéåò ìå áñ÷ïíôéêÞ êáôáãùãÞ. ¼ìùò Þñèáí äýóêïëïé êáéñïß, ÷ñüíïé äßóåêôïé êáé ìÞíåò ïñãéóìÝíïé· êáé ïé ðåñéïõóßåò åîáíåìßóôçêáí. Ôá áêñéâÞ áßôéá ôçò áëëáãÞò ðáñáìÝíïõí êÜðùò áóáöÞ. ÐÜíôùò üëá ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò áñ÷ßæïõí íá îåíïäïõëåýïõí, ãéá íá ìðïñÝóïõí íá åðéâéþóïõí, ãåãïíüò ðïõ Üíèñùðïé ìå áñ÷ïíôéêÞ êáôáãùãÞ ôï èåùñïýí ðïëý õðïôéìçôéêü. Áõôü öáßíåôáé êé áðü ôá ëüãéá ôïõ Üíôñá ôçò ÅëÝíçò, ï ïðïßïò, üôáí áêïýåé ôçí áðüöáóç ôçò ãõíáßêáò ôïõ íá ãõñßóåé óôïõò ãïíåßò ôçò, ðéóôåýåé üôé èá ðÜíå ìáæß êáé ôçò åîçãåß üôé íôñÝðåôáé íá áíôéêñßóåé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò. ¼ìùò ç ÅëÝíç äåí áíôÝ÷åé ôç öôþ÷åéá êáé ôçí áíÝ÷åéá, ãé’ áõôü åãêáôáëåßðåé ôï óýæõãü ôçò êáé ãõñíÜ óôï ðáôñéêü ôï óðßôé ìüíç ôçò. Ïé ìåãÜëåò äõóêïëßåò êáé 27

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 28

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ïé áðüôïìåò ìåôáâïëÝò óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí êëïíßæïõí áêüìá êáé ôïõò ðéï óôáèåñïýò ÷áñáêôÞñåò. Ôï èÝìá áõôü óõíáíôéÝôáé óõ÷íÜ óôç ëïãïôå÷íßá. ÁíáöÝñïõìå ÷áñáêôçñéóôéêÜ Ýíá ðïßçìá ôïõ Áñ÷ßëï÷ïõ, ëõñéêïý ðïéçôÞ ôïõ 7 áé. ð.×., ìå ôïí ôßôëï «ÊïõñÜãéï». «Øõ÷Þ, øõ÷Þ, ðïõ äýóêïëåò óå óõíôáñÜæïõí Ýãíïéåò, ïñèþóïõ êáé ãõñßæïíôáò ðñïò ôïõò å÷ôñïýò ôï óôÞèïò õðåñáóðßóïõ, áöïý ãåñÜ ôç èÝóç óïõ êñáôÞóåéò ìåò óôá êáñôÝñéá ôùí å÷ôñþí. Êé áí ßóùò êáé íéêÞóåéò íá ìçí êáõ÷éÝóáé öáíåñÜ· ìÞôå íá êëáéò óôï óðßôé, ðÝöôïíôáò ÷Üìïõ, áí íéêçèåßò. ÐáñÜ íá ÷áßñåéò ëßãï ãéá ôéò ÷áñÝò êáé óôá êáêÜ íá ìçí ðïëõëõðÜóáé. Êáé îÝñå ôïõò áíèñþðïõò ðïéïò ñõèìüò ôïõò êõâåñíÜåé». Óå óýãêñéóç ìå ôçí ÅëÝíç ðñïçãïõìÝíùò, ï áñ÷áßïò ðïéçôÞò ðñïôåßíåé ìéá ðéï öéëïóïöçìÝíç óôÜóç áðÝíáíôé óôéò ìåôáâïëÝò ôçò ôý÷çò, áõôïóõãêñÜôçóç óôéò ÷áñÝò êáé øõ÷ñáéìßá óôéò ëýðåò. ÐñÝðåé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò ðùò áõôüò åßíáé ï ñõèìüò ðïõ êõâåñíÜ ôïõò áíèñþðïõò, ç äéáñêÞò åíáëëáãÞ óôéãìþí åõôõ÷ßáò êáé äõóôõ÷ßáò, ðïõ äßíïõí óôç ëýðç áëëÜ êáé óôç ÷áñÜ ÷áñáêôÞñá ðñïóùñéíü. Ç áíáãíþñéóç ôïõ îåíéôåìÝíïõ Ï ãõñéóìüò áãáðçìÝíïõ ðñïóþðïõ áðü ôçí îåíéôéÜ êáé ç áíáãíþñéóÞ ôïõ áðü ôïõò äéêïýò ôïõ åßíáé Ýíá áðü ôá óçìáíôéêüôåñá èÝìáôá ôïõ ôñáãïõäéïý. Ç áíáãíþñéóç åäþ ãßíåôáé áðü ôç ìçôÝñá ôçò ÅëÝíçò êáé ðåñíÜåé áðü ïñéóìÝíá óôÜäéá. Áñ÷éêÜ, ç ìçôÝñá âëÝðåé ôïí êïõâÜ, áð’ üðïõ Þðéå íåñü ç ÅëÝíç, Üäåéï êáé «ìõñßæåé ÷íüôá». ÁìÝóùò ôï ìõáëü ôçò ðçãáßíåé óôçí êüñç ôçò êáé áíáñùôéÝôáé ìÞðùò ç îÝíç åßíáé ç ÅëÝíç. Êáôüðéí õðïâÜëëåé ôçí îÝíç óôç äïêéìáóßá ôçò õöáíôéêÞò, ôïðïèåôþíôáò ôçí íá äïõëÝøåé óôï âëáíôß ôçò ÅëÝíçò. ÔÝëïò, ðáñáìïíåýåé Ýîù áðü ôçí ðüñôá êáé áêïýåé ôï ôñáãïýäé ôçò êüñçò ôçò, ìå ôï ïðïßï äéçãåßôáé ôçí éóôïñßá ôçò êáé ôá âÜóáíÜ ôçò. ¾óôåñá áðü áõôü áêïëïõèåß ç áíáãíþñéóç.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï ôñáãïýäé áõôü äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: (Óô. 1-6) Ôï ðñïîåíéü êáé ôá ðñïéêéÜ ôçò ÅëÝíçò: Ç ðåñéãñáöÞ ôùí ðñïéêéþí êáé ôùí áíôéðñïéêéþí áöÞíåé íá åííïçèåß ðüóï ðëïýóéá Þôáí ç ÅëÝíç, ðüóï öñüíôéæáí ãé’ áõôÞí üëïé êáé ðüóï åõôõ÷éóìÝíç èá æïýóå ìåôÜ ôï ãÜìï. 28

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 29

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

2ç åíüôçôá: (Óô. 7-10) Äõóôõ÷ßá ðÝöôåé óôï óðßôé ôçò ÅëÝíçò: ¼ìùò Þñèáí äýóêïëïé êáéñïß êáé ç ÅëÝíç ìå ôïí Üíôñá ôçò Ý÷áóáí ôá ðëïýôç ôïõò, ìå áðïôÝëåóìá íá áíáãêÜæïíôáé ôþñá ðéá íá îåíïäïõëåýïõí, ãéá íá ìðïñÝóïõí íá åðéâéþóïõí. ÊÜôé ôÝôïéï Þôáí ôáðåéíùôéêü ãéá áíèñþðïõò ôçò ôÜîçò ôïõò. 3ç åíüôçôá: (Óô. 11-15) Ç ÅëÝíç áðïöáóßæåé íá ãõñßóåé óôïõò ãïíåßò ôçò: Ìéá ÊõñéáêÞ êáé ìéá ËáìðñÞ ôçí ÅëÝíç ôçí Ýðéáóå ôï ðáñÜðïíï êáé áíáêïßíùóå óôï óýæõãü ôçò üôé áðoöÜóéóå íá ãõñßóåé óôïõò ãïíåßò ôçò. Ï Üíôñáò üìùò Ýöåñå áíôéññÞóåéò, ëÝãïíôáò üôé öïâÜôáé íá áíôéêñýóåé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò. 4ç åíüôçôá: (Óô. 16-19) Ï äñüìïò ôçò åðéóôñïöÞò: Ç ÅëÝíç äåí Üêïõóå ôïí Üíôñá ôçò êáé ìüíç ôçò îåêßíçóå íá ãõñßæåé óôï ðáôñéêü ôçò óðßôé. Óôï äñüìï ðáñáêáëïýóå ôï Èåü íá óõíáíôÞóåé ôéò äïýëåò ôçò ìÜíáò ôçò óôç âñýóç íá ðëÝíïõí. 5ç åíüôçôá: (Óô. 20-27) Ç ÅëÝíç æçôÜ äïõëåéÜ: Ç ðáñÜêëçóç ôçò ãõíáßêáò åéóáêïýóôçêå êáé, ðñÜãìáôé, óõíÜíôçóå ôéò äïýëåò óôç âñýóç êáé Ýðëåíáí. Ôïõò æÞôçóå íåñü êáé æÞôçóå åðßóçò íá ðïõí óôçí êõñÜ ôïõò íá ôçí ðÜñåé óôï óðßôé ôçò ãéá äïýëá. Ïé äïýëåò, ðïõ äåí áíáãíþñéóáí ôçí ÅëÝíç, äÝ÷ôçêáí íá ìåôáöÝñïõí ôçí ðáñÜêëçóç óôçí êõñÜ ôïõò. 6ç åíüôçôá: (Óô. 28-34) Ïé äïýëåò óõæçôïýí ìå ôçí êõñÜ ôïõò: Ç êõñÜ, üôáí åßäå Üäåéï ôïí êïõâÜ ôïõ íåñïý, êáôÜëáâå üôé êÜðïéïò Þñèå. Ôüôå ïé äïýëåò ôçò åßðáí üôé êÜðïéá Üãíùóôç æçôÜ íá ðñïóëçöèåß óôç äïýëåøÞ ôçò. ÁìÝóùò ôï ìõáëü ôçò êõñÜò ðÞãå óôçí êüñç ôçò, ôçí ÅëÝíç, êáé æçôÜ áðü ôéò äïýëåò íá ñùôÞóïõí ôçí îÝíç ôé äïõëåéÜ ìðïñåß íá êÜíåé. 7ç åíüôçôá: (Óô. 35-36) Ç áðÜíôçóç ôçò ÅëÝíçò: Ïé äïýëåò ñùôïýí ôçí îÝíç êé åêåßíç áðáíôÜ üôé îÝñåé íá õöáßíåé óôï âëáíôß êáé óôï âåëïýäï. 8ç åíüôçôá: (Óô. 37) Ç åíôïëÞ ôçò êõñÜò: Ç êõñÜ äßíåé åíôïëÞ íá âÜëïõí ôçí îÝíç íá äïõëÝøåé óôï âëáíôß ôçò ÅëÝíçò. 9ç åíüôçôá: (Óô. 38-50) Ôï ìïéñïëüé ôçò ÅëÝíçò: Ç åíôïëÞ ôçò êõñÜò åêôåëåßôáé. ¾óôåñá áð’ áõôü ç ÅëÝíç áñ÷ßæåé íá õöáßíåé êáé íá ìïéñïëïãÜ. Óôï ìïéñïëüé áõôü åîéóôïñåß üóá ìåóïëÜâçóáí áðü ôï ãÜìï ôçò ìÝ÷ñé åêåßíç ôç óôéãìÞ. ÔñáãïõäÜ ãéá ôá ðïëëÜ ðñïéêéÜ ôçò êáé ãéá ôá áíôéðñïßêéá ðïõ äüèçêáí óôï ãÜìï, üðùò åðßóçò êáé ãéá ôá âÜóáíá êáé ôç äõóôõ÷ßá ðïõ Þñèå ìåôÜ ôï ãÜìï. 10ç åíüôçôá: (Óô. 51-53) Ç áíáãíþñéóç: Ç ìÜíá ôçò ðáñáìüíåõå ðßóù áðü ôçí ðüñôá êáé, üôáí Üêïõóå ôï ìïéñïëüé, êáôÜëáâå üôé ç îÝíç äåí Þôáí Üëëç áðü ôçí êüñç ôçò, ôçí ÅëÝíç. Ôüôå, ôñÝ÷åé êáé ôçí áãêáëéÜæåé êáé Ýôóé ðñáãìáôïðïéåßôáé ç áíáãíþñéóç ôùí äýï ãõíáéêþí. 29

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 30

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôï ôñáãïýäé áíáöÝñåôáé óôéò äõóêïëßåò êáé óôéò áíáðïäéÝò ðïõ ãíþñéóå óôç æùÞ ôçò ìéá áñ÷ïíôïðïýëá, ç ÅëÝíç. Ãé’ áõôü ç áöÞãçóç ãßíåôáé óå ôñßôï ðñüóùðï. Ãßíåôáé áíáëõôéêÜ áíáöïñÜ óôá ðñïéêéÜ ôçò êüñçò, üðïõ åðáíáëáìâÜíåôáé ôï ßäéï ñÞìá -«ôóç ôÜæåé». Êé üôáí áñãüôåñá ðáñïõóéÜæåôáé ç äõóôõ÷ßá óôçí ïðïßá Ýðåóå ç ÅëÝíç, ãßíåôáé ÷ñÞóç óýíèåôùí ñçìÜôùí ðïõ ðñþôï óõíèåôéêü Ý÷ïõí ôï «îÝíï» (îåíüðëåíå, îåíáëÝèå, îåíüóêáöôå, îåíïêëáäåýåé). 2. Ï äéÜëïãïò áíÜìåóá óôçí ÅëÝíç êáé ôïí Üíôñá ôçò åßíáé óõíïðôéêüò êáé öáíåñþíåé ôï ÷áñáêôÞñá ôùí ðñïóþðùí, éäéáßôåñá ìÜëéóôá ôçí áðïöáóéóôéêüôçôá ôçò ÅëÝíçò. Ï ìïíüëïãïò ðïõ áêïëïõèåß öáíåñþíåé ôéò óêÝøåéò êáé ôéò åíäüìõ÷åò åðéèõìßåò ôçò êïðÝëáò, êáèþò áõôÞ ðáßñíåé ôï äñüìï ãéá ôï óðßôé ôùí ãïíéþí ôçò. 3. Ìåñéêïß áêüìá äéÜëïãïé äéáêüðôïõí ôçí áöÞãçóç. ÄéÜëïãïé ðïõ äéåîÜãïíôáé óå äýï åðßðåäá: áðü ôç ìéá ìåñéÜ, óõæçôÜ ç ÅëÝíç ìå ôéò äïýëåò ôçò, åíþ áðü ôçí Üëëç ç ìçôÝñá ìå ôéò äïýëåò. ÕðÜñ÷åé ìéá óõíå÷Þò åíáëëáãÞ êáé äéáäï÷Þ óõæçôÞóåùí, ïé ïðïßåò ðñáãìáôïðïéïýíôáé óôá ðáñáðÜíù äýï åðßðåäá. 4. ¾óôåñá áðü ìéá óýíôïìç ðáñÝìâáóç ôïõ áöçãçôÞ, áêïëïõèåß ï ìïíüëïãïò ôçò ÅëÝíçò ðïõ Ý÷åé ôç ìïñöÞ ìïéñïëïãéïý. ÂÝâáéá, ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõ áðïôåëåß áðëÞ åðáíÜëçøç ôùí ðñþôùí óôß÷ùí (2-10) ôïõ ôñáãïõäéïý. Åßíáé ìéá åîéóôüñçóç ôùí ðåñéðåôåéþí ôçò ÅëÝíçò, ðïõ, åíþ ðñïçãïõìÝíùò åß÷å ôç ìïñöÞ áöÞãçóçò, ôþñá ðáßñíåé ôç ìïñöÞ ìïíïëüãïõ. 5. Êé áöïý ï áöçãçôÞò îáíáðáñÝìâåé, áêïëïõèåß ìéá óýíôïìç ðñïóöþíçóç áðü ôç ìåñéÜ ôçò ìçôÝñáò, ðïõ, ðáñÜ ôç óõíôïìßá ôçò, åßíáé óõíáéóèçìáôéêÜ öïñôéóìÝíç êáé êïñõöþíåé ôçí Ýíôáóç êáé ôç óõãêßíçóç. 6. Áðü ôá ðáñáðÜíù öáßíåôáé ç èåáôñéêüôçôá ç ïðïßá ÷áñáêôçñßæåé ôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé. Åßíáé ìéêñÞ ç Ýêôáóç ðïõ êáôáëáìâÜíåé ç áöÞãçóç, åíþ, áíôßèåôá, ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ôñáãïõäéïý êáôáëáìâÜíåé ï äéÜëïãïò êáé ï ìïíüëïãïò. ÐïëëÜ åßíáé ôá ðñüóùðá ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò, ãåãïíüò ðïõ êÜíåé áêüìá ðéï Ýíôïíç ôç äñÜóç. Ôáõôü÷ñïíá, ç äñáìáôéêüôçôá ãßíåôáé áêüìç ðéï åìöáíÞò, ëüãù ôçò ëéôüôçôáò ôùí åêöñáóôéêþí ìÝóùí· åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé õðÜñ÷ïõí ìüíï åéêüíåò, ðïëëÝò êáé æùçñÝò. ¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá äßíïõí æùíôÜíéá óôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò, ç ïðïßá öáßíåôáé íá åêôõëßóóåôáé ìå ôñüðï êéíçìáôïãñáöéêü ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ôïõ áíáãíþóôç. 7. Ï óôß÷ïò ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá. ÌéêñÞ ðáýóç (÷þñéóìá) õðÜñ÷åé óôçí üãäïç óõëëáâÞ. ÁõôÜ åßíáé óôïé÷åßá óõíçèéóìÝíá óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. 30

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 31

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ãéáôß óõãêßíçóå ôï ëáúêü ðïéçôÞ ôï èÝìá áõôü; ÁðÜíôçóç: Ç ìåôáâïëÞ ôçò ôý÷çò, ôï èÝìá ôïõ ôñáãïõäéïý áõôïý, åßíáé ìåãÜëï êáé ìðïñåß íá áðáó÷ïëÞóåé êÜèå Üíèñùðï. ÂëÝðïõìå êáèçìåñéíÜ íá ðåñíÜìå áðü ôç ìåãÜëç ÷áñÜ óôç ìåãÜëç ëýðç, áöïý ç áóôÜèåéá ÷áñáêôçñßæåé ôá áíèñþðéíá. Åäþ ôï èÝìá óõãêéíåß áêüìá ðåñéóóüôåñï, ãéáôß ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ, Ýíáí ôïìÝá ðïõ åýëïãá åíäéáöÝñåé êÜèå Üíèñùðï. 2ç: Ìðïñåßôå íá äéêáéïëïãÞóåôå, ãéáôß «ðÞñå ôï ðáñÜðïíï» ôç íýöç «ìßá ÊõñéáêÞ, ìßá ðßóçìïí çìÝñá»; ÁðÜíôçóç: Ïé ÊõñéáêÝò êáé ïé ãéïñôÝò åßíáé ìÝñåò ÷áñÜò êáé åõôõ÷ßáò. ÔÝôïéåò çìÝñåò ç ÅëÝíç Ýâëåðå ðùò ðåñíïýí ïé Üëëïé Üíèñùðïé êáé Ýíéùèå áêüìá ðéï Ýíôïíá ôç äõóôõ÷ßá óôçí ïðïßá åß÷å ðÝóåé. Áõôü ôç ãÝìéæå èëßøç, óõíáßóèçìá ðïõ ãéíüôáí áêüìç ðéï Ýíôïíï üôáí èõìüôáí ðüóï åõôõ÷éóìÝíá ðåñíïýóå ôÝôïéåò ìÝñåò, ÊõñéáêÝò êáé ãéïñôÝò, ôüôå ðïõ æïýóå ìáæß ìå ôïõò ãïíåßò ôçò. Ç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò êáôÜóôáóçò óôçí ïðïßá âñéóêüôáí, êáèþò åðßóçò êáé ïé áíáìíÞóåéò ôïõ åõôõ÷éóìÝíïõ ðáñåëèüíôïò Ýêáíáí ôçí ÅëÝíç íá èëßâåôáé êáé íá óôåíá÷ùñéÝôáé. 3ç: Íá åðéóçìÜíåôå óôïé÷åßá ôçò ôñáãùäßáò óôï ôñáãïýäé. ÁðÜíôçóç: Ôï ôñáãïýäé áõôü Ý÷åé ðïëëÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôïé÷åßá ôçò ôñáãùäßáò, ðïõ åßíáé ôá åîÞò: ï ìýèïò, äçëáäÞ ç õðüèåóç, êáé ç ðëïêÞ. Áêüìç, âáóéêü óôïé÷åßï ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ôñáãïõäéïý åßíáé ç ðåñéðÝôåéá, ðïõ, óýìöùíá ìå ôïí ÁñéóôïôÝëç, óçìáßíåé ôç «ìåôáâïëÞ ìéáò êáôÜóôáóçò óôçí áíôßèåôÞ ôçò». ¸ôóé, åíþ óôï ãÜìï ôçò, ç ÅëÝíç ôá Ý÷åé üëá êáé öáßíåôáé ðùò èá æÞóåé ìéá æùÞ åõôõ÷éóìÝíç, êáôüðéí ôá ÷Üíåé üëá êáé ðÝöôåé óå ìåãÜëç äõóôõ÷ßá. ÕðÜñ÷åé ëïéðüí ìåôáâïëÞ ôçò ôý÷çò, üðùò áêñéâþò óõìâáßíåé êáé óôéò ôñáãùäßåò. Åðßóçò õðÜñ÷åé ôñáãéêÞ åéñùíåßá, áöïý åìåßò, ïé áíáãíþóôåò, ãíùñßæïõìå üôé ç Üãíùóôç ãõíáßêá åßíáé ç ÅëÝíç, åíþ ôçí ßäéá óôéãìÞ ïé äïýëåò êáé ïé ìçôÝñá ôçò ôï áãíïïýí. ÔÝëïò, Ýíá áêüìç óôïé÷åßï ðïõ óõíáíôéÝôáé óôéò áñ÷áßåò ôñáãùäßåò åßíáé ç áíáãíþñéóç áãáðçìÝíùí óõããåíéêþí ðñïóþðùí. Áò èõìçèïýìå, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôçí áíáãíþñéóç ôçò ÉöéãÝíåéáò êáé ôïí ÏñÝóôç óôçí ÉöéãÝíåéá åí Ôáýñïéò.

31

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 32

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

4ç: Ìå ðïéá äéáäéêáóßá ãßíåôáé ç áíáãíþñéóç óôçí ðáñáëïãÞ ìáò; Íá áíáöÝñåôå Üëëåò «áíáãíùñßóåéò» áðü ãíùóôÜ óáò êåßìåíá. ÁðÜíôçóç: Óôá ëïãïôå÷íéêÜ êåßìåíá ïé óêçíÝò áíáãíþñéóçò áãáðçìÝíùí ðñïóþðùí åßíáé ðïëýðëïêåò êáé ç áíáãíþñéóç ðñáãìáôïðïéåßôáé ðñïïäåõôéêÜ. ¸ôóé êé åäþ ç áíáãíþñéóç ìÜíáò êáé êüñçò Ý÷åé ôñåéò öÜóåéò: á) ¼ôáí ç ìÜíá áíôéëáìâÜíåôáé ôïí åñ÷ïìü ìéáò îÝíçò, ôï ìõáëü ôçò ðçãáßíåé áìÝóùò óôçí êüñç ôçò, ôçí ÅëÝíç, êáé áíáñùôéÝôáé ìÞðùò åßíáé áõôÞ. â) ¼ôáí ç ìÜíá ìáèáßíåé üôé ç êüñç îÝñåé íá õöáßíåé ôï âëáíôß, äßíåé åíôïëÞ íá ôçí âÜëïõí íá õöÜíåé óôï âëáíôß ôçò ÅëÝíçò. ¸ôóé áêïëïõèåß ç äïêéìáóßá ôçò õöáíôéêÞò. ã) Åíþ ç ÅëÝíç õöáßíåé, ôáõôü÷ñïíá ëÝåé Ýíá ìïéñïëüãé, ðïõ ôï áêïýåé ç ìçôÝñá ôçò, ç ïðïßá åíôùìåôáîý êñõöÜêïõãå Ýîù áðü ôçí ðüñôá. ¸ôóé áêïëïõèåß ç áíáãíþñéóç ìÜíáò êáé êüñçò. Ç ëïãïôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ ìáò Ý÷åé áöÞóåé ðïëëÝò áîéïìíçìüíåõôåò áíáãíùñßóåéò áíÜìåóá óå áãáðçìÝíá ðñüóùðá. ¹äç óôçí Ïäýóóåéá ôïõ ÏìÞñïõ Ý÷ïõìå ôçí ðñþôç ìåãÜëç áíáãíþñéóç· ôçí ðñïïäåõôéêÞ áíáãíþñéóç ôïõ ÏäõóóÝá áðü ôïí ÔçëÝìá÷ï, ôï óêýëï ôïõ, ôïí ¢ñãï, ôçí õðçñÝôñéÜ ôïõ, ôçí Åõñýêëåéá, ôïõò ìíçóôÞñåò, ôçí Ðçíåëüðç êáé, ôÝëïò, ôïí ðáôÝñá ôïõ, ôï ËáÝñôç. Áñãüôåñá óôçí ÉöéãÝíåéá åí Ôáýñïéò ï Åõñõðßäçò ìáò Üöçóå ìáò Üöçóå ìéá Üëëç áîéïìíçìüíåõôç áíáãíþñéóç -üôáí ôá äýï áäÝëöéá, ç ÉöéãÝíåéá êáé ï ÏñÝóôçò óõíáíôÞèçêáí óôç ìáêñéíÞ ÷þñá ôùí Ôáýñùí. Óôï íåüôåñç ëïãïôå÷íßá îå÷ùñßæïõìå, öõóéêÜ, ôçí áíáãíþñéóç ôïõ Åñùôüêñéôïõ êáé ôçò Áñåôïýóáò óôïí Åñùôüêñéôï ôïõ Â. ÊïñíÜñïõ. ÔÝëïò, óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç îå÷ùñßæåé ôï èáõìÜóéï ôñáãïýäé «Ï ãõñéóìüò ôïõ îåíéôåìÝíïõ», üðïõ ç ãõíáßêá áíáãíùñßæåé ôï óýæõãü ôçò, ðïõ ãõñíÜåé áðü ôçí îåíéôéÜ. 5ç: Íá óõæçôÞóåôå ôï Þèïò ôùí ðñïóþðùí. ÁðÜíôçóç: Ç ÅëÝíç åßíáé ôï êåíôñéêü ðñüóùðï, ãýñù áðü ôï ïðïßï îåôõëßãåôáé ç õðüèåóç ôïõ ôñáãïõäéïý. Åßíáé ùò Ýíá âáèìü ðñüóùðï ôñáãéêü, ãéáôß ï ãÜìïò ôçò îåêéíÜ ìå üëåò ôéò ðñïûðïèÝóåéò êáé ôéò õðïó÷Ýóåéò ãéá ìéá æùÞ ãåìÜôç ðëïýôç êáé õëéêÞ Üíåóç. ¼ìùò, ÷ùñßò áõôÞ íá Ý÷åé êáìéÜ åõèýíç, ôá ðñÜãìáôá Üëëáîáí êáé Ýðåóå óå ìåãÜëç áíÝ÷åéá êáé öôþ÷åéá. Ç ÅëÝíç üìùò, ðïõ åß÷å óõíçèßóåé óôç åýêïëç æùÞ êáé óôá ðëïýôç, äåí Þôáí ìáèçìÝíç óôéò äõóêïëßåò êáé óôç óôÝñçóç. ¸ôóé, ðñïôéìÜ íá ðáñáôÞóåé ôïí Üíôñá ôçò êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò ãéá íá îáíáêåñäßóåé ôïí «÷áìÝíï ðáñÜäåéóï» ôçò ðñïçãïýìåíçò õëéêÞò Üíåóçò. ÓõìðåñéöÝñåôáé óáí áíåýèõíï êáëïìáèçìÝíï ðëïõóéïêüñéôóï. ÂÝâáéá, ãéá íá äéáôçñÞóåé ôçí áîéïðñÝðåéÜ ôçò, áñ÷éêÜ áðïöåýãåé íá öáíåñþóåé ôçí ôáõôüôçôÜ ôçò êáé æçôÜ íá äïõëÝøåé óáí áðëÞ õðçñÝôñéá óôï ðáôñéêü óðßôé. 32

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 33

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Ìéá äüóç ôñáãéêüôçôáò ÷áñáêôçñßæåé êáé ôïí óýæõãï ôçò ÅëÝíçò, áöïý êáé áõôüò ðÝöôåé áðü ôçí ìåãÜëç åõôõ÷ßá óôç ìåãÜëç äõóôõ÷ßá, ÷ùñßò âÝâáéá íá Ý÷åé êáìéÜ åõèýíç. Åßíáé êé áõôüò èýìá ôçò ìïßñáò, áëëÜ äåß÷íïíôáò áîéïðñÝðåéá, áñíéÝôáé íá ãõñßóåé ôçí ÅëÝíç óôïõò ãïíåßò ôçò, áöïý äçëþíåé üôé ôïõò «íôñÝðåôáé». ¼ìùò ôáõôü÷ñïíá ç øõ÷Þ ôïõ åßíáé ãåìÜôç ìå ôï öüâï ðéèáíÞò åêäßêçóçò áðü ôç ìåñéÜ ôïõò. ¼ëá áõôÜ ôïí êÜíïõí íá öáßíåôáé áêüìá ðéï äõóôõ÷éóìÝíïò áëëÜ êáé áäýíáìïò, áöïý äåí åßíáé éêáíüò íá êñáôÞóåé äßðëá ôïõ ôç ãõíáßêá ôïõ, ç ïðïßá ôïí ðáñáôÜåé. Ï óýæõãïò åßíáé Ýíá ðñüóùðï áîéïëýðçôï. ÔÝëïò, ç ìÜíá åßíáé ãåìÜôç áðü áãÜðç ãéá ôçí êüñç ôçò. Ôï ãåãïíüò üôé äéáéóèÜíèçêå ôïí åñ÷ïìü ôçò äåß÷íåé ðüóï íïéáæüôáí ãé’ áõôÞí êáé ðüóï åíäéáöåñüôáí ãéá ôçí ôý÷ç ôçò. ºóùò êáé íá ìçí åßíáé åõ÷áñéóôçìÝíç ðïõ Ý÷áóå áðü êïíôÜ ôçò ôçí ÅëÝíç ìåôÜ áðü ôï ãÜìï. Ãé’ áõôü êñõöáêïýåé ôï ìïéñïëüãé ôçò îÝíçò, ðïõ ôåëéêÜ áðïêáëýðôåé ìå ìåãÜëç ÷áñÜ üôé åßíáé ç áãáðçìÝíç ôçò ç êüñç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: «×ñéóôÝ ìïõ, íá âñù ôóé äïýëåò ìïõ óôç âñýóç íá ëåõêáßíïõí». Ãéáôß êáôÜ ôç ãíþìç óáò ç ÅëÝíç ðáñáêáëÜ íá âñåé ôéò äïýëåò ôçò; 2ç: Ðïéá óõíáéóèÞìáôá äçìéïõñãïýíôáé óôïí áêñïáôÞ/áíáãíþóôç ôçò ðáñáëïãÞò; 3ç: Ðïéá óôïé÷åßá ôùí ðáñáëïãþí åíôïðßæåôå óôï ôñáãïýäé;

3

33

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 34

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Á. ÁÊÑÉÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ ÁíÜìåóá óôá äçìïôéêÜ ìáò ôñáãïýäéá îå÷ùñéóôÞ èÝóç êáôÝ÷ïõí ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá, ôá ïðïßá, ìáæß ìå ôéò ðáñáëïãÝò, ìáò ãõñßæïõí ðßóù óôá ÷ñüíéá ôïõ Âõæáíôßïõ. Åßíáé áðü ôá ðéï ðáëéÜ äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, áöïý áíáöÝñïíôáé óå ãåãïíüôá ðïõ Ýëáâáí ÷þñá êáôÜ ôï äéÜóôçìá áðü ôïí 8ï Ýùò ôïí 11ï áéþíá, üôáí ôï ÂõæÜíôéï áãùíéæüôáí íá áðïêñïýóåé ôïõò å÷èñïýò ðïõ áðåéëïýóáí ôá áíáôïëéêÜ ôïõ óýíïñá, ôïõò ¢ñáâåò. Ôï äýóêïëï Ýñãï ôçò áíôéìåôþðéóçò ôùí Óáñáêçíþí Þ ôùí Áðåëáôþí, ðïõ ìå ôéò ëçóôñéêÝò åðéäñïìÝò ôïõò áðïôåëïýóáí êáèçìåñéíü êßíäõíï ãéá ôïõò âõæáíôéíïýò, ôï áíÜëáâáí ïé áêñßôåò. Áõôïýò ôï êñÜôïò ôïðïèÝôçóå óôá óýíïñá (Üêñáé), êáé ôïõò áíÝèåóå ôï Ýñãï ôçò áíá÷áßôéóçò ôùí å÷èñþí, äßíïíôÜò ôïõò óáí áíôÜëëáãìá ìåãÜëá áãñïêôÞìáôá, ôá ïðïßá êáëëéåñãïýóáí, ÷ùñßò íá ðëçñþíïõí öüñïõò. Ïé áêñßôåò áõôïß áðïôÝëåóáí ôçí éó÷õñÞ ôïðéêÞ öåïõäáñ÷ßá ðïõ äçìéïõñãÞèçêå óôéò ðáñáìåèüñéåò ðåñéï÷Ýò. Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí áêñéôþí Þôáí áöéåñùìÝíç óå ðïëåìéêÝò ðñïåôïéìáóßåò. Áóêïýíôáí óôá üðëá êáé ãõìíÜæïíôáí óõíå÷þò, þóôå íá åßíáé ðÜíôá Ýôïéìïé íá öÝñïõí óå ðÝñáò ôéò ðïëåìéêÝò åðé÷åéñÞóåéò. Êé üôáí êüðáæå ï èüñõâïò ôçò ìÜ÷çò, ïé áêñßôåò åß÷áí ôçí åõêáéñßá íá åðéäåßîïõí ôçí ôüëìç, ôçí áíäñåßá êáé ôç äåîéïôå÷íßá ôïõò óôï êõíÞãé Üãñéùí æþùí. ÁõôÞ Þôáí ç æùÞ ôùí áêñéôþí, ðïõ êÝñäéóå ôï èáõìáóìü ôïõ áðëïý ëáïý, ï ïðïßïò ôïõò ýìíçóå ìå ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá. Ôá ôñáãïýäéá áõôÜ åß÷áí ÷áñáêôÞñá çñùéêü êáé ìïñöÞ Ýðïõò. Åêåß ðáñïõóéÜæåôáé ç ðñïóùðéêÞ áíäñåßá êáé ç ðáëéêáñéÜ ôùí áêñéôþí, ïé ïðïßïé ÷Üñç óôç ëáúêÞ öáíôáóßá, áðïêôïýí äéáóôÜóåéò õðåñöõóéêÝò, õðåñÜíèñùðåò êáé ôá êáôïñèþìáôÜ ôïõò îåðåñíïýí êáôÜ ðïëý ôá áíèñþðéíá ìÝôñá. Ïé Þñùåò ðïõ ôéìïýíôáé óôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá åßíáé ðïëëïß -ï ÊùóôáíôÞò Þ Êùíóôáíôßíïò, ï Áíäñüíéêïò, ï ÖùêÜò, ï Ðïñöýñçò, ï Óêëçñüðïõëïò ê.Ü. ÁíÜìåóá óå üëïõò áõôïýò ôïõò Þñùåò, êõñßáñ÷ç åßíáé ç ìïñöÞ ôïõ Âáóßëåéïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá, ôá êáôïñèþìáôá ôïõ ïðïßïõ õìíÞèçêáí áðü ôç ëáúêÞ ìïýóá üóï êáíåíüò Üëëïõ. Ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá Üñ÷éóáí íá äçìéïõñãïýíôáé êáôÜ ôïí 10ï áéþíá, Ý÷ïõí äçëáäÞ ðÜíù áðü ÷ßëéá ÷ñüíéá æùÞò. ÂÝâáéá ôï ìåãáëýôåñï áð’ áõôü ôï äéÜóôçìá äéáäßäïíôáí áðü óôüìá óå óôüìá, áöïý áíÞêáí óôçí ðñïöïñéêÞ ëïãïôå÷íéêÞ ðáñÜäïóç, êáé Ýöôáóáí ùò åìÜò áëëïéùìÝíá óå Ýíá âáèìü. Áêüìç, ðñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå ôç ìåãÜëç ãåùãñáöéêÞ ôïõò äéÜäïóç. ÁãêáëéÜæïõí üëï ôïí åëëçíéóìü, áðü ôïí Ðüíôï êáé ôçí Êáððáäïêßá ùò ôá Éüíéá íçóéÜ, áðü ôçí ¹ðåéñï ùò ôçí ÊñÞôç êáé ôçí Êýðñï. Ï çñùéóìüò ðïõ ôá äéáðíÝåé êáé ç ïìïñöéÜ ôçò ÝêöñáóÞò ôïõò ôá ôïðïèåôïýí áíÜìåóá óôá ùñáéüôåñá äçìïôéêÜ ìáò ôñáãïýäéá. Ï ëáüò ìáò ôá áãÜðçóå ôüóï ðïëý, ðïõ ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ ôá ðñïóÜñìïóå ãéá íá åêöñÜóåé áíÜëïãåò ðåñéóôÜóåéò êáé ðñïâëÞìáôá ðïõ åìöáíßóôçêáí óôç äéÜñêåéá ôçò ìåãÜëçò ìáò éóôïñßáò.

34

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 35

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Ç

ÁÑÐÁÃÇ ÔÏÕ

ÔÇÓ

ÃÕÍÁÉÊÁÓ

ÄÉÃÅÍÇ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôï ôñáãïýäé áõôü áíáðôýóóåôáé Ýíá èÝìá ðïëý óõíçèéóìÝíï· ç áñðáãÞ ôçò ãõíáßêáò ôïõ Þñùá êáé ç âßáéç ðñáãìáôïðïßçóç íÝïõ ãÜìïõ, ôïí ïðïßï óôï ôÝëïò ï ÄéãåíÞò ìáôáéþíåé. Ôï èÝìá áõôü åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíï óôçí ðáñÜäïóç ðïëëþí ëáþí ôçò ÁíáôïëÞò êáé ôçò Äýóçò. Êáé åßíáé ôüóï ðáëéü, üóï êáé ç éóôïñßá ôçò Ðçíåëüðçò ðïõ åîáíáãêáæüôáí áðü ôïõò ìíçóôÞñåò íá ðñï÷ùñÞóåé óå ãÜìï, ôïí ïðïßï åìðüäéóå ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ ï ÏäõóóÝáò. Ç ðáñáëëáãÞ ôïõ ðïéÞìáôïò, üðùò õðÜñ÷åé óôï ó÷ïëéêü âéâëßï, ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç ×ßï.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Åíþ ï ÄéãåíÞò Þôáí áðáó÷ïëçìÝíïò óôï ÷ùñÜöé ôïõ, Ýíá ðïõëÜêé Þñèå êáé ôïõ áíÝöåñå üôé Ýêëåøáí ôç ãõíáßêá ôïõ. Áöïý ðñþôá ñþôçóå ï ÄéãåíÞò áí ç áñðáãÞ ôçò ãõíáßêáò ôïõ óõíÝâçêå ôçí ðñïçãïýìåíç Þ åêåßíç ôç ìÝñá, êáôüðéí Üöçóå ôï áëÝôñé êáé ðÞãå óôïí óôÜâëï. Ôá æþá êáôáôñüìáîáí Ýôóé ðïõ ôïí åßäáí ôáñáãìÝíï. Ìüíï Ýíá ãÝñéêï Üëïãï äÝ÷ôçêå íá áíáëÜâåé ôçí áðïóôïëÞ íá öÝñåé ðßóù ôçí êõñÜ ôïõ, ðïõ ôï öñüíôéæå. Êáé ðñÜãìáôé, êáâÜëá óôï ãÝñéêï Üëïãï ï ÄéãåíÞò Ýöôáóå ôçí þñá ðïõ ãéíüôáí ï ãÜìïò. Ç ãõíáßêá ôïõ, ðïõ áíáãíþñéóå ôï ÷ëéìßíôñéóìá ôïõ áëüãïõ äéÝêïøå ôá óôåöáíþìáôá, áíÝâçêå ðÜíù óôï Üëïãï êáé üëïé ìáæß Ýãéíáí Üöáíôïé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

ñïýóéá: îáíèÜ, åýöïñá. Ôï êïêêéíü÷ùìá åßíáé ðïëý åýöïñï. âáèý ëéâÜäé: äçëáäÞ ëéâÜäé ìå ðëïýóéá âëÜóôçóç. ô’ þñéïí: ôï ùñáßï ôï ñüâé (í): åßäïò äçìçôñéáêïý êáôÜëëçëï ãéá æùïôñïöÞ. ôáÞí: ç ôáÞ = öáãçôü, ôñïöÞ. 35

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 36

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

6. ôïõ æåõãáñéïý ôïõ: åííïåß ôá äýï æþá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå ãéá íá áöÞíïõí ôï áëÝôñé. 7. Þêáôóåí: êÜèéóå. 8. üóêåñç (èçë.): ç ÷åéñïëáâÞ ôïõ áëåôñéïý. 9. ôçí êáëÞ óïõ: ôç ãõíáßêá óïõ, ôçí áãáðçìÝíç óïõ. 10. íá êÜìù ôçí óðïñéÜ ìïõ: íá ïëïêëçñþóù ôç óðïñÜ, äçëáäÞ ôéò åñãáóßåò óôï ÷ùñÜöé. 11. íÝöçêå: Üöçóå. 12. ô’ áñãõñïêëåßäéá: áóçìÝíéá êëåéäéÜ. 13. ôïõò ìáýñïõò: äçëáäÞ ôá Üëïãá. 14. åíåñþôá: ñùôïýóå. 15. áßìáí åêáôïõñïýóåí: áðü ôï öüâï ôïõò. 16. åêáëüäáíå: ôïí åßäáíå êáëÜ. 17. êïíôéÜñçò: ðëçãùìÝíïò. 18. åóôÜèçí êáé ’ðïêñßèçí ôïõ: óôÜèçêå êáé ôïõ áðÜíôçóå. 19. êÜëëéï: êáëü. 20. êñïõöïôÜéæå: ôÜéæå êñõöÜ. 21. áö’ ôï: áðü ôï. 22. ëåãÝíç (èçë.): ëåêÜíç. 23. ìåóßôóá (èçë.): ìÝóç. 24. ëá÷ïõñß æùíÜñé: æþíç áðü ëåðôü ìÜëëéíï ýöáóìá. Ç ëÝîç «ëá÷ïõñß» âãáßíåé áðü ôç Ëá÷þñç, éíäéêÞ ðüëç öçìéóìÝíç ãéá ôá õöÜóìáôÜ ôçò. 25. ôá âëïÀäéá: ôá óôåöáíþìáôá, ï ãÜìïò. 26. óéëéìïýíôñçóå: ÷ëéìßíôñéóå. 27. åßí’ êé Þñôå: åßíáé êáé Þñèå. 28. ðáßñíåé óáñÜíôá ìßëéá: öåýãåé óáñÜíôá ìßëéá ìáêñéÜ. 29. ðéÜôå ôï: ðéÜóôå ôï.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç áíäñåßá ôùí áêñéôþí: Ç ëáúêÞ öáíôáóßá ðáñïõóéÜæåé ôïõò áêñßôåò ùò áíèñþðïõò ìå ìåãÜëç äýíáìç êáé áíäñåßá ôÝôïéá, þóôå ïñéóìÝíåò öïñÝò áðïêôïýóáí õðåñöõóéêÝò äéáóôÜóåéò. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé ó’ áõôü ôï ôñáãïýäé. Áõôü öáßíåôáé áðü ôá ëüãéá ôïõ ÄéãåíÞ, üôáí ôï ðïõëÜêé ôïõ Ýöåñå ôá Üó÷çìá ìáíôÜôá -äåí âéáæüôáí íá öÝñåé ðßóù ôç ãõíáßêá ôïõ, áí ôçí åß÷áí êëÝøåé ôçí ßäéá

36

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 37

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ìÝñá. ¹èåëå íá äåßîåé ðùò åßíáé ôÝôïéåò ïé éêáíüôçôÝò ôïõ, ðïõ èá ìðïñïýóå íá ôçí öÝñåé ðßóù ðïëý åýêïëá. ¸ôóé Ýãéíå, âÝâáéá. Ï ÄéãåíÞò êáé ôï Üëïãü ôïõ ðñáãìáôïðïßçóáí ôçí áðïóôïëÞ ìå ôñïìáêôéêÞ ôá÷ýôçôá êáé åõêïëßá. ¸íá áêüìç óçìåßï ðïõ öáßíåôáé ç äýíáìç ôïõ ÄéãåíÞ åßíáé ïé óôß÷ïé 12-13, ïé ïðïßïé ðåñéãñÜöïõí ôï öüâï ôùí áëüãùí ìðñïóôÜ óôï ÄéãåíÞ. Ôñüìáæáí ôüóï ðïëý, ðïõ êáôïõñïýóáí áßìá êáé øïöïýóáí. Ç õðåñâïëÞ åßíáé åìöáíÞò. Óôá ìÜôéá ôïõ ëáïý ïé áêñßôåò åß÷áí, ðñáãìáôéêÜ, õðåñöõóéêÝò äéáóôÜóåéò. ¹ôáí êÜôé áíÜëïãï ìå ôïõò çìßèåïõò ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ìõèïëïãßáò. 2. Ïé áêñßôåò êáé ôá Üëïãá: Ç áãÜðç ôïõ Þñùá ãéá ôá ÜëïãÜ ôïõ êáé ï óôåíüò óõíáéóèçìáôéêüò äåóìüò ìáæß ôïõò åßíáé Ýíá èÝìá äéáäåäïìÝíï óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ ÏìÞñïõ. Áõôü åêöñÜæåôáé îåêÜèáñá óôá ïìçñéêÜ Ýðç: ïé ïìçñéêïß Þñùåò êïõâÝíôéáæáí ìå ôá ÜëïãÜ ôïõò, óáí íá åß÷áí íïõ êáé êáñäéÜ êáé öéëüôéìï. Óôçí ÉëéÜäá âëÝðïõìå íá ëÝåé ï ¸êôïñáò óôá ÜëïãÜ ôïõ, ðñïóðáèþíôáò íá ôá öéëïôéìÞóåé íá ôñÝîïõí ðéï ãñÞãïñá óôç ìÜ÷ç: «Áßèùíá, ËÜìðå áñ÷ïíôïãÝííçôå, êáé Ðüäáãñå êáé ÎÜíèå, êáéñüò óáò ôþñá íá ðëçñþóåôå ôçí ôñéóìåãÜëçí Ýãíïéá ðïõ ÷åé ç ÁíôñïìÜ÷ç, ôïõ Çåôßùíá ôïõ øõ÷ùìÝíïõ ç êüñç, ðïõ ðñþôá åóÜò áêñéâïôÜãéæå ôï óôÜñé ôï ìåëÝíéï. Ãéá óáò êñáóß, êáèþò äéøïýóáôå, ðéï ðñþôá óõãêåñíïýóå, ðáñÜ ãéá ìÝíá, ëåâåíôüêïñìï ðïõ ôáßñé ôçò ëïãéÝìáé. Ïìðñüò ëïéðüí êáé äß÷ùò Üñãçôá ôñáâÜôå....». Ôï ßäéï óõìâáßíåé êáé óôï áêñéôéêü ôñáãïýäé· ôï ãÝñéêï ôï Üëïãï äÝ÷åôáé íá ôñÝîåé ãéá íá öÝñåé ðßóù ôç ãõíáßêá ôïõ Áêñßôá, ãéáôß áõôÞ ôïí öñüíôéæå êáé ôïí êñõöïôÜéæå. - Áí åßí ãéá ôçí êõñÜ êáëÞ, åãþ íá óïõ ôçí öÝñù, ãéáôß ìå êñõöïôÜéæå áö’ ô’ áêñéâü êñéèÜñé, ãéáôß ìå êñõöïðüôéæå ìåò ó’ áñãõñÞ ëåãÝíç....». Áãáðïýóáí ëïéðüí ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ô’ ÜëïãÜ ôïõò, ô’ áãáðïýóáí êáé ïé áêñßôåò. Äåí ôá Ýâáæáí íá êÜíïõí âáñéÝò äïõëåéÝò êáé ôá ðñüóå÷áí ðïëý. Áêüìç êáé ç êáôï÷Þ áëüãùí êüóôéæå ðïëý, ãé’ áõôü Þôáí áðüäåéîç ìåãÜëïõ ðëïýôïõ. Ó’ áõôü ôï ôñáãïýäé öáßíåôáé ðüóï ðëïýóéïò Þôáí ï ÄéãåíÞò· óôï óôÜâëï ôïõ (ðïõ Üíïéãå ìå áóçìÝíéá êëåéäéÜ) äåí åß÷å Ýíá ìüíï, áëëÜ ðïëëÜ Üëïãá. Ôüóá Üëïãá ìðïñïýóå íá Ý÷åé óôçí êáôï÷Þ ôïõ ìüíï Ýíáò ðëïýóéïò Üñ÷ïíôáò. ÔÝôïéá Þôáí ç êïéíùíéêÞ èÝóç ôïõ ÄéãåíÞ. 3. Ç áñðáãÞ ôçò ãõíáßêáò: Êé áõôü ôï èÝìá Þôáí äéáäåäïìÝíï óôá áêñéôéêÜ ôñá37

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 38

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ãïýäéá. Ôï Ýèéìï ôçò áñðáãÞò ôçò ãõíáßêáò Ý÷åé ðïëý ðáëéÝò ñßæåò. ¼ìùò áõôÞ ç ðñÜîç Þôáí äéáäåäïìÝíç êáé óôïõò ¢ñáâåò. 4. Ç åéñçíéêÞ æùÞ: Óôïõò ôñåéò ðñþôïõò óôß÷ïõò Ý÷ïõìå ìéá åéêüíá áðü åéñçíéêÞ æùÞ. ÂëÝðïõìå ôï ÄéãåíÞ íá áó÷ïëåßôáé ìå ãåùñãéêÝò åñãáóßåò, íá ïñãþíåé êáé íá óðÝñíåé. ÂÝâáéá, ôÝôïéåò áó÷ïëßåò Þôáí ãéá ôïõò áêñßôåò óðÜíéåò, áöïý ôïí ðåñéóóüôåñï êáéñü ôïõò ôïí ðåñíïýóáí ðïëåìþíôáò Þ ðñïåôïéìáæüìåíïé ãéá ôïí ðüëåìï. Ç åéñçíéêÞ áõôÞ åéêüíá Ý÷åé óêïðü íá äçìéïõñãÞóåé áéóèçôéêÞ áíôßèåóç ìå ôïí ðïëåìéêü ÷áñáêôÞñá ôçò æùÞò ôùí áêñéôþí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ôñáãïýäé áõôü ìðïñïýìå íá ôï ÷ùñßóïõìå óå ðÝíôå åíüôçôåò. 1ç åíüôçôá: (Óô. 1-3) ÅéñçíéêÝò áó÷ïëßåò: Ï ÄéãåíÞò âñßóêåôáé óôá ÷ùñÜöéá ôïõ êáé áó÷ïëåßôáé ìå ãåùñãéêÝò åñãáóßåò. Ìáæß ôïõ Ý÷åé êé Ýíá æåõãÜñé æþùí ðïõ ôñáâïýí ôï áëÝôñé, åíþ ï ÄéãåíÞò óðÝñíåé öáêÞ êáé ñüâç, ôñïöÞ ãéá ôá æþá ôïõ. 2ç åíüôçôá: (Óô. 4-8) ÐïõëÜêé öÝñíåé êáêÞ åßäçóç: ¸íá ðïõëÜêé Þñèå êé Ýêáôóå óôç ÷åéñïëáâÞ ôïõ áëåôñéïý êáé ôïõ áíÝöåñå üôé êÜðïéïé Üñðáîáí ôçí êáëÞ ôïõ. Øý÷ñáéìïò ï ÄéãåíÞò ñùôÜ ðüôå Ýãéíå ôï ãåãïíüò -áí Ýãéíå ÷ôåò, ðñÝðåé íá îåêéíÞóåé áìÝóùò ãéá íá ôçí âñåé, áí üìùò Ýãéíå óÞìåñá, ìðïñåß íá óõíå÷ßóåé áíåíü÷ëçôïò ôç äïõëåéÜ ôïõ, áöïý Ý÷åé ÷ñüíï. Ôï ðïõëÜêé ðåñéïñßæåôáé íá åðáíáëÜâåé ôçí åßäçóç. 3ç åíüôçôá: (Óô. 9-13) Óôï óôÜâëï: Ï ÄéãåíÞò áöÞíåé ôéò åñãáóßåò ôïõ êáé ðçãáßíåé óôï óôáýëï. Áöïý ôïí îåêëåéäþíåé, ñùôÜ ôá ÜëïãÜ ôïõ ðïéï ìðïñåß íá áíáëÜâåé ôçí áðïóôïëÞ. ¼ìùò üëá áñíÞèçêáí, ãéáôß öïâÞèçêáí ðÜñá ðïëý. 4ç åíüôçôá: (Óô. 14-21) Ôï ãÝñéêï Üëïãï: Ìüíï Ýíá Üëïãï ðïëý ìåãÜëçò çëéêßáò äÝ÷ôçêå íá áíáëÜâåé íá öÝñåé ðßóù ôç ãõíáßêá, ãéáôß áõôÞ ôï öñüíôéæå, ôï êñõöïôÜéæå êáé ôï êñõöïðüôéæå. Ôï ìüíï ðïõ æçôÜ ôï Üëïãï åßíáé íá ôïõ öïñÝóïõí óôç ìÝóç ôïõ ëá÷ïõñß æùíÜñé êáé óôï êåöÜëé ôïõ óõñìáôÝíéï ó÷ïéíß. 5ç åíüôçôá: (Óô. 22-28) Ç äéÜóùóç ôçò ãõíáßêáò ôïõ ÄéãåíÞ: Ï ÄéãåíÞò áíåâáßíåé óôï Üëïãü ôïõ, ôï ïðïßï ìå áóôñáðéáßá ôá÷ýôçôá Ýöôáóå óôï ãÜìï. Ç ãõíáßêá Üêïõóå ôï ÷ëéìßíôñéóìÜ ôïõ êáé ôï áíáãíþñéóå. Ï ãÜìïò ôüôå äéáêüðçêå, ç íýöç áíÝâçêå ðÜíù óôï Üëïãï êáé ïé ôñåéò ìáæß, Ýãéíáí Üöáíôïé.

38

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 39

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç åéóáãùãÞ (1-2): Åßíáé ìéá Ýêöñáóç, Ýíá ìïôßâï, ðïõ ìå ìéêñïáëëáãÝò óõíáíôéÝôáé óõ÷íÜ óôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá: «ÊÜôù óôá ñïýóéá ÷þìáôá êáé óå âáèý ëéâÜäé åêåß óðÝñíåé ï ÄéãåíÞò....». ÁíáöÝñïõìå åäþ Ýíá áíÜëïãï ðáñÜäåéãìá áðü Üëëï ôñáãïýäé: «ÊÜôïõ’ò ôçí Üóðñç ðÝôñá êáé ’ò ôï êñýï íåñü, åêåß êåßôåôáé ï ÃéÜííïò...». 2. Åéêüíá (óô. 1-2): Óôçí åéóáãùãÞ ðáñáôçñïýìå üôé õðÜñ÷åé ìéá åéêüíá áðü ôçí åéñçíéêÞ áãñïôéêÞ æùÞ. 3. Åðßèåôá (óô. 1-2): Óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò âñßóêïõìå ôñßá åðßèåôá -ñïýóéá, âáèý, þñéï. Áõôü äåí åßíáé êÜôé óõíçèéóìÝíï óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ôá ïðïßá ÷áñáêôçñßæïíôáé ãéá ôçí áðëüôçôá ôçò Ýêöñáóçò. ¸ôóé ïé ëáúêïß ôñáãïõäéóôÝò ÷ñçóéìïðïéïýóáí óõíÞèùò ïõóéáóôéêÜ êáé ñÞìáôá, åíþ óðáíéüôåñá óõíáíôþíôáé åðßèåôá. Óêïðüò ôçò óõóóþñåõóçò åäþ ôüóùí åðéèÝôùí åßíáé íá õðïãñáììéóôåß ï ðëïýôïò êáé ç äýíáìç ôïõ ÄéãåíÞ. 4. Ôï ðïõëß (óô. 4): Ôï ðïõëß ìå ôçí áíèñþðéíç ëáëéÜ, ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óáí áããåëéïöüñïò ãéá íá ìåôáöÝñåé ìéá ðïëý óçìáíôéêÞ åßäçóç, åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíï ìïôßâï óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. 5. Áíôßèåóç (óô. 12-15): Ç óõæÞôçóç ìå ôï ÄéãåíÞ ãåìßæåé ôñüìï ôá Üëïãá. Ìüíï Ýíá Üëïãï óôÝêåôáé ìå èÜññïò ìðñïóôÜ óôï áöåíôéêü ôïõ êáé ôïõ áðáíôÜ «óáí êÜëëéï ðáëéêÜñé». ÕðÜñ÷åé ëïéðüí áíôßèåóç áíÜìåóá óôç óôÜóç ôùí ðïëëþí öïâéóìÝíùí áëüãùí êáé ôïõ åíüò ãåííáßïõ. ÅðéðëÝïí, õðÜñ÷åé êáé ìéá äåýôåñç áíôßèåóç ôï ãåííáßï áõôü Üëïãï åßíáé ãÝñéêï êáé ðëçãéáóìÝíï. 6. ÐõêíÞ äñÜóç (óô. 22-28): ¸íá áêüìç ÷áñáêôçñéóôéêü óôïé÷åßï ôçò äñÜóçò åßíáé ç ìåãÜëç ôá÷ýôçôá ìå ôçí ïðïßá áêïëïõèïýí ç ìéá óêçíÞ ôçí Üëëç. Ôï Üëïãï ðçãáßíåé óôçí åêêëçóßá, áñðÜæïõí ôç ãõíáßêá êáé ãßíïíôáé Üöáíôïé, êé üëá áõôÜ ãßíïíôáé ìå ôá÷ýôçôá áóôñáðéáßá. ¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá êÜíïõí ôç äñÜóç ðõêíÞ êáé ôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò ãïñãÞ. 7. Êñßíïíôáò óõíïëéêÜ ôï ôñáãïýäé ðáñáôçñïýìå üôé êõñéáñ÷åß ç áöÞãçóç, ç ïðïßá üìùò äéáêüðôåôáé óõ÷íÜ áðü ôéò ïìéëßåò ôùí ðñïóþðùí óå ðñþôï ðñüóùðï. ¸ôóé ç åíáëëáãÞ áöÞãçóçò êáé äéáëüãïõ äßíåé óôï ôñáãïýäé æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá. 8. Ï óôß÷ïò: åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá, åßíáé äçëáäÞ ï óõíçèéóìÝíïò óôß÷ïò ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí. 39

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 40

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ðïéá óôïé÷åßá ôïõ ôñáãïõäéïý áðåéêïíßæïõí ôç æùÞ ôùí áêñéôþí, üðùò ôç ãíùñßæïõìå áðü ôéò éóôïñéêÝò ìáò ãíþóåéò; ÁðÜíôçóç: (óô. 2) «óðÝñíåé ï ÄéãåíÞò ìå ô’ þñéïí ôïõ æåõãÜñé»: Åäþ áðåéêïíßæåôáé ç áãñïôéêÞ æùÞ ôùí áêñéôþí, ïé ïðïßïé, üðùò Þäç ãíùñßæïõìå Þôáí ãáéïêôÞìïíåò öåïõäÜñ÷åò. (óô. 5) «âñå ÄéãåíÞ, ìá ôçí êáëÞ óïõ êëÝøáí»: Ç æùÞ ôùí áêñéôþí Þôáí ãåìÜôç ìå êéíäýíïõò. Áõôïß äåí åß÷áí ó÷Ýóç ìüíï ìå ôïõò åîùôåñéêïýò å÷èñïýò ðïõ áðåéëïýóáí ôá óýíïñá ôïõ êñÜôïõò. ÕðÞñ÷áí êáé åóùôåñéêïß å÷èñïß ðïõ áðåéëïýóáí ôçí ðñïóùðéêÞ áóöÜëåéá ôùí áêñéôþí. (óô. 10, 18) «áñãõñïêëåßäéá..., áñãõñÞ ëåãÝíç»: Ç ýðáñîç ôüóùí áóçìÝíéùí áíôéêåéìÝíùí Ý÷åé óêïðü íá ôïíßóåé ôïí ðëïýôï ôùí áêñéôþí, ïé ïðïßïé êáôåß÷áí õøçëÞ êïéíùíéêÞ èÝóç. ¼ðùò Ý÷ïõìå Þäç áíáöÝñåé, ïé áêñßôåò áíÞêáí óôçí ôïðéêÞ öåïõäáñ÷ßá, Þôáí ãáéïêôÞìïíåò êáé ç ïéêïíïìéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç Þôáí ðïëý éó÷õñÞ. (óô. 11) «ôïõò ìáýñïõò åíåñþôá». Ç ýðáñîç ðïëëþí áëüãùí Ý÷åé óêïðü íá ôïíßóåé äýï ðñÜãìáôá. Ðñþôïí, äåß÷íïõí, üðùò êáé ôá áóçìÝíéá áíôéêåßìåíá, ôïí ðëïýôï êáé ôç äýíáìç ôùí áêñéôþí. êáé äåýôåñïí, ôá Üëïãá óõíäÝïíôáé ìå ôç óôñáôéùôéêÞ éäéüôçôÜ ôïõò. 2ç: Ðïéïé óôß÷ïé ðñïâÜëëïõí ôïí çñùéêü ÷áñáêôÞñá ôïõ ôñáãïõäéïý; ÁðÜíôçóç: Ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá åß÷áí çñùéêü ÷áñáêôÞñá. Óêïðüò ôïõò äçëáäÞ Þôáí íá åîõìíÞóïõí ôá êáôïñèþìáôá ìåãÜëùí çñþùí. Ï çñùéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ôñáãïõäéïý öáßíåôáé óôïõò óôß÷ïõò. 6-7: ï áêñßôáò äåí âéÜæåôáé íá ðÜåé ðßóù ôçí êáëÞ ôïõ, äåß÷íïíôáò Ýôóé ìåãÜëç áõôïðåðïßèçóç. 12-13: ôá Üëïãá ôñüìáîáí, üôáí áíôßêñõóáí ôïí Þñùá. 22: ìéá âéôóéÜ åßíáé áñêåôÞ ãéá íá öôÜóåé ôï Üëïãï óôï ãÜìï. 27-28: ìå ôçí ßäéá áóôñáðéáßá ôá÷ýôçôá ï ÄéãåíÞò áðïìáêñýíèçêå áðü ôçí åêêëçóßá. 3ç: Ðïéá êßíçôñá æùïãïíïýí ôç äýíáìç ôïõ ãÝñéêïõ áëüãïõ, þóôå íá áíáëÜâåé ôüóï äýóêïëç ðñÜîç êáé ðïéïõò äåóìïýò ôïíßæïõí éäéáßôåñá; (Ç áðÜíôçóç íá âáóéóôåß óôïõò áíôßóôïé÷ïõò åêöñáóôéêïýò ôñüðïõò ôïõ êåéìÝíïõ). 40

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 41

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ÁðÜíôçóç: Ôç äýíáìç ôïõ ãÝñéêïõ áëüãïõ ôçí æùïãïíïýí êßíçôñá óõíáéóèçìáôéêÜ êáé çèéêÜ. Åäþ öáßíåôáé ï óôåíüò äåóìüò êáé ç áãÜðç ðïõ õðÜñ÷åé áíÜìåóá óôïí Üíèñùðï êáé ôï æþï. Ç ðåñéðïßçóç ôïõ áëüãïõ áðü ôç ãõíáßêá ôïõ ÄéãåíÞ ôçí «êõñÜ êáëÞ» åßíáé éäéáßôåñç· áõôÞ ôï «êñõöïôÜéæå áö’ ô’ áêñéâü êñéèÜñé» êáé ôï «êñïõöïðüôéæå ìåò ó’ áñãõñÞ ëåãÝíç». Ôï Üëïãï áíáãíùñßæåé ôçí éäéáßôåñç áãÜðç êáé öñïíôßäá áðü ôç ãõíáßêá êáé èÝëåé íá ôçí áíôáðïäþóåé. Íéþèåé åõãíùìïóýíç êáé åßíáé óõíáéóèçìáôéêÜ äåìÝíï ìå ôï áöåíôéêü ôïõ. 4ç: ÎÝñïõìå üôé ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá áíÞêïõí óôá áöçãçìáôéêÜ Üóìáôá êáé ìïéÜæïõí ìå ìéêñÜ Ýðç (åðýëëéá) ìå ôç äéáöïñÜ üìùò üôé ç åîÝëéîç ôïõò åßíáé ãïñãÞ, ãßíåôáé ìå Üëìáôá. Ìðïñåßôå íá áíáãíùñßóåôå ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ åßäïõò óôï ôñáãïýäé; ÁðÜíôçóç: — Ï áöçãçìáôéêüò ÷áñáêôÞñáò. Ï ðïéçôÞò áöçãåßôáé óå ôñßôï ðñüóùðï ãåãïíüôá êáé êáôáóôÜóåéò. Áõôü ãßíåôáé óôïõò óôß÷ïõò 1-4, 9-15, 22-23, 26-28. — Ï åðéêüò ÷áñáêôÞñáò: ôï ðïßçìá áíáöÝñåôáé óå êáôïñèþìáôá åíüò ìåãÜëïõ Þñùá, üðùò åßíáé åäþ ï ÄéãåíÞò. — ÃïñãÞ åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò: ÐñÜãìáôé, ç åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò åßíáé ðïëý ãñÞãïñç. ÓõíïðôéêÞ êáé óýíôïìç åßíáé ç ìåôÜâáóç ôçò åßäçóçò ôçò áñðáãÞò ôçò ãõíáßêáò óôï ÄéãåíÞ· ãßíåôáé áðü Ýíá ðïõëÜêé êáé ìå ëßãá ëüãéá (óô. 4-5). Óå Ýíá óôß÷ï (6) ìüíï áíáããÝëëåôáé ç ìåôÜâáóç ôïõ ÄéãåíÞ óôï óôÜâëï. Ìå äýï óôß÷ïõò ðåñéãñÜöåôáé ï ôñüìïò ðïõ Ýíéùóáí ôá Üëïãá üôáí áíôßêñõóáí ôïí Þñùá. Ðïëý óýíôïìá, åðßóçò, ðñáãìáôïðïéåßôáé ç ìåôÜâáóç óôçí åêêëçóßá (óô. 22), üðùò ôÝëïò, åßíáé áóôñáðéáßá ç áíÜêôçóç ôçò ãõíáßêáò ôïõ ÄéãåíÞ êáé ç áðïìÜêñõíóÞ ôïõò. ÓõíïëéêÜ ëïéðüí âëÝðïõìå íá åêôõëßóóåôáé ç õðüèåóç ìå ñõèìïýò ãïñãïýò êé áõôü ðåôõ÷áßíåôáé ÷Üñç óôá ëéôÜ åêöñáóôéêÜ ìÝóá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðïéïò åßíáé ï ñüëïò ôïõ ðïõëéïý óôï ôñáãïýäé; 2ç: «Áí ôçí åêëÝøáíå å÷ôÝò, íá ðá íá ôçí ãõñåýù,/ áí ôçí Ýêëåøáí óÞìåñá íá êÜìù ôç óðïñéÜ ìïõ». Ôé äçëþíïõí ôá ëüãéá áõôÜ ôïõ ÄéãåíÞ; 3ç: Ãéáôß ôï Üëïãï äåß÷íåé ðñïèõìßá íá âïçèÞóåé ôï ÄéãåíÞ;

41

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 42

O

ÃÉÏÓ

ÔÇÓ

×ÇÑÁÓ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óêïðüò ôïõ ôñáãïõäéïý áõôïý åßíáé íá äåßîåé ôç ìåãÜëç áíäñåßá êáé ôç äýíáìç ôùí áêñéôþí êáé, áðü áõôÞ ôçí Üðïøç, óõíäÝåôáé ìå Üëëá ôñáãïýäéá, üðùò ôïõ ìéêñïý âëá÷üðïõëïõ êáé, åðßóçò, ôùí ãéùí ôïõ Áíäñüíéêïõ. Ç ðáñáëëáãÞ áõôÞ äçìéïõñãÞèçêå óôçí ÊñÞôç êáôÜ ôá ôåëåõôáßá âõæáíôéíÜ ÷ñüíéá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Êáèþò ï ãéïò ôçò ÷Þñáò Ýôñùãå, Ýñ÷åôáé ç ìÜíá ôïõ êáé ôïõ áíáããÝëåé üôé Ýñ÷ïíôáé å÷èñïß. Ï íÝïò ôçò æçôÜ íá ôïõò ìåôñÞóåé -áí åßíáé ìüíï äõï-ôñåéò ÷éëéÜäåò, äåí âñßóêåé ëüãù áíçóõ÷ßáò, áí üìùò åßíáé ðåñéóóüôåñïé, ôüôå íá ôïõ åôïéìÜóïõí ôï Üëïãï. Áöïý ç ìÜíá ôïõò ìÝôñçóå, áíÝöåñå üôé ïé å÷èñïß åßíáé áìÝôñçôïé. Ôüôå ï ãéïò æÞôçóå íá ôïõ åôïéìÜóïõí ôï Üëïãï êáé ôá üðëá, ãéá íá âãåé íá ðïëåìÞóåé. Ðñéí îåêéíÞóåé, ï Áêñßôáò ìßëçóå óôï Üëïãü ôïõ êáé ôïõ õðïó÷Ýèçêå ðùò, áí ôïí ãëõôþóåé êáé ôþñá, üðùò êáé óôï ðáñåëèüí, èá ôï ãåìßóåé ìå áìÝôñçôá óôïëßäéá êáé êïóìÞìáôá. Áöïý ëïéðüí ï ãéïò óêüôùóå áìÝôñçôïõò å÷èñïýò, Ýìåéíå ìüíï ï Ðïëõôñß÷çëïò. Ãéá íá óôáìáôÞóåé ôï öïíéêü ôïõ Ýñãï, ÷ñåéÜóôçêå íá åðÝìâåé Üããåëüò áðü ôïí ïõñáíü.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 42

åãåýåíôï: Ýôñùãå (ðáñáô. ôïõ ñ. ãåýïìáé = ôñþãù). ôÜâëá: ôñáðÝæé. áðïý: ðïõ. áóçìïêïõêëùìÝíç: óêåðáóìÝíç, äçëáäÞ ãåìÜôç, ìå áóÞìé. îáãêñéãåìÝíç: åîáãñéùìÝíç, ïñãéóìÝíç. åßíéáé: åßíáé. ôï ìáýñï: ôï Üëïãï. ôóïé: ôïõò. êáëïãéãëéþóåôå: óåëþóôå ðñïóåêôéêÜ, âÜëôå êáëÜ ôï óáìÜñé.

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 43

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

10. Êáëïãéãëþíù: åöáñìüæù êáëÜ ôéò ßãêëåò, äçëáäÞ ôá ëïõñéÜ ðïõ óößããïõí ôï óáìÜñé. 11. áãéïêùíóôáíôéíÜôï: ìå ÷áñáãìÝíç ðÜíù ôçí åéêüíá ôïõ Áãßïõ Êùíóôáíôßíïõ 12. áíåìïêõêëïðüäç: ãñÞãïñå (óýíèåôç ëÝîç áðü ôéò ëÝîåéò Üíåìïò, êýêëïò êáé ðüäé). 13. öïõñôßíåò: öïõñôïýíåò, ðñïâëÞìáôá, äõóêïëßåò. 14. óêÜëåò: áíáâïëÝáò. 15. Ýìðá: åðßèåóç, Ýöïäïò. 16. Ýâãá: ï ãõñéóìüò. 17. Ðïëõôñß÷çëïò: óå Üëëá ôñáãïýäéá ôïí óõíáíôÜìå ìå ôá ïíüìáôá ÐáñáôñÜ÷çëïò, ÂáñõôñÜ÷çëïò Þ ÌáõñïôñÜ÷çëïò. Ôï ðñüóùðï áõôü ðñïåñ÷üôáí áðü ôçí ìåãÜëç ïéêïãÝíåéá ôùí ÖùêÜäùí êáé Ýæçóå ôï â´ ìéóü ôïõ 10ïõ áéþíá. 18. ìïõãêßóôç: óçêþèçêå ìåãÜëç âïõÞ, óáí ìïõãêñçôü. 19. óþíåé óå ìðëéü: öôÜíåé ðéá, óôáìÜôá, áñêåôÜ. 20. ÷Þñïò õãéüò: ãéå ôçò ÷Þñáò. 21. èá âïõëÞóåé: èá âïõëéÜîåé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ôá ðëïýôç ôùí áêñéôþí: Óôï ôñáãïýäé áõôü õðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá ðïõ äåß÷íïõí ðïéá Þôáí ç êïéíùíéêÞ èÝóç êáé ç äýíáìç ôùí áêñéôþí. Ï ãéïò ôçò ÷Þñáò Ýôñùãå ìå ÷ñõóÜ ðçñïýíéá êáé óå áóçìÝíéá ðéÜôá êáé ç êüñç ðïõ ôïí õðçñåôïýóå Þôáí ãåìÜôç óôï áóÞìé. Ôá ÷ñõóáöéêÜ ôçò îáíèÞò (ôçò ãõíáßêáò ôïõ Þñùá) åßíáé ôüóá ðïëëÜ, ðïõ öôÜíïõí íá ãßíïõí óêÜëåò êáé ÷áëéíÜñéá ãéá ôï Üëïãï. Öáßíåôáé ëïéðüí üôé ïé áêñßôåò êáôåß÷áí óçìáíôéêÞ èÝóç óôçí êïéíùíéêÞ éåñáñ÷ßá ôïõ Âõæáíôßïõ. Áðïôåëïýóáí ôç óôñáôéùôéêÞ öåïõäáñ÷ßá. 2. Ç èÝóç ôçò ãõíáßêáò: Ç óýæõãïò ôïõ Áêñßôá äåí ðáßæåé êáíÝíá ñüëï óôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò. Åßíáé Ýíá âïõâü ðñüóùðï, êáé ï ðñïïñéóìüò ôçò åßíáé íá ðåñéðïéåßôáé êáé íá õðçñåôåß ôïí Üíôñá ôçò. Ðáßæåé ñüëï äéáêïóìçôéêü, áöïý åßíáé íôõìÝíç óôá ìáëÜìáôá êáé ôá êïóìÞìáôÜ ôçò Þôáí ðïëëÜ, üìùò äå ëÝåé ïýôå ìéá êïõâÝíôá êáé, öõóéêÜ, äåí ôñþåé ìáæß ìå ôïí Üíôñá ôçò. ÁõôÜ óõíÝâáéíáí óôéò êïéíùíßåò, üðïõ ç êïéíùíéêÞ èÝóç ôçò ãõíáßêáò Þôáí êáôþôåñç áð’ áõôÞ ôïõ Üíôñá. ÂÝâáéá, êÜðùò äéáöïñåôéêü ñüëï ðáßæåé ç ìçôÝñá ôïõ Þñùá. Åßíáé ðéï åíåñãçôéêÞ êáé ôï ãåãïíüò üôé åßíáé ìÜíá, ôçò äßíåé ôï äéêáßùìá íá ìéëÞóåé óôï ãéï ôçò áõóôçñÜ êáé ìå ïñãÞ, èõìßæïíôáò ôïõ ðïéï åßíáé ôï êáèÞêïí ôïõ. Ôï êýñïò ôçò 43

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 44

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

åßíáé éäéáßôåñá áíåâáóìÝíï, åðåéäÞ åßíáé ÷Þñá êáé åðåéäÞ ìüíç ôçò áíÝèñåøå ôï ðáéäß ôçò. Ç èÝóç ëïéðüí ôçò ãõíáßêáò óôéò ðáôñéáñ÷éêÝò êïéíùíßåò áíÝâáéíå, üôáí Ýëåéðå ï Üíôñáò, ï ðñáãìáôéêüò áöÝíôçò ôïõ óðéôéïý. 3. Ïé ÖñÜãêïé: ¸ôóé áðïêáëïýóáí ïé ¸ëëçíåò üëïõò ôïõò äõôéêïýò êáôáêôçôÝò êáé åðéäñïìåßò (ãéá ðåñéóóüôåñá, âëÝðå ôçí áíôßóôïé÷ç «åñþôçóç êáé áðÜíôçóç»). 4. Ôï çñùéêü ðíåýìá ôùí Áêñéôþí: Êáé ó’ áõôü ôï ôñáãïýäé, üðùò Üëëùóôå óå üëá ôá ÁêñéôéêÜ, õìíåßôáé ç ãåííáéüôçôá êáé ç äýíáìç ôùí Áêñéôþí, Ýôóé üðùò ôçí öáíôáæüôáí ï ëáüò. Êáé Þôáí ôüóï ìåãÜëïò áõôüò ï èáõìáóìüò, ðïõ ç ëáúêÞ öáíôáóßá ôïõò ðáñïõóßáæå óáí çìßèåïõò -åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ç Üñíçóç ôïõ Þñùá íá äéáêüøåé ôï öáÀ ôïõ, áí ïé å÷èñïß åßíáé «ìüíï» äýï-ôñåéò ÷éëéÜäåò. Ó’ áõôü ôï óçìåßï ãßíåôáé öáíåñü ôï óôïé÷åßï ôçò õðåñâïëÞò. Ôï ßäéï éó÷ýåé ðáñáêÜôù, üôáí ï íÝïò ìðáßíåé óôç ìÜ÷ç êáé ìå êáôáðëçêôéêÞ åõêïëßá óêïôþíåé ÷éëéÜäåò íåêñïýò (óô. 18-19). Êáé ôï áðïêïñýöùìá âñßóêåôáé óôï ôÝëïò ôïõ ôñáãïõäéïý, üðïõ, ãéá íá óôáìáôÞóåé ï ãéïò ôçò ÷Þñáò ôï öïíéêü ôïõ Ýñãï, ãéá íá êüøåé ôçí ïñìÞ ôïõ, ÷ñåéÜæåôáé íá åðÝìâåé Üããåëïò áðü ôïí ïõñáíü. Ç áíäñåßá êáé ç äýíáìç ôïõ áêñßôá Þôáí ôüóï ìåãÜëåò ðïõ ðñïêÜëåóáí áíáôáñá÷Þ óôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò, ôïí ïõñáíü êáé ôç èÜëáóóá. 5. Ï êßíäõíïò óôç æùÞ ôùí áêñéôþí: Ç ßäéá ç æùÞ ôùí áêñéôþí áðáéôïýóå áð’ áõôïýò íá åßíáé ãåííáßïé. ¸ðñåðå íá åßíáé Ýôïéìïé êÜèå óôéãìÞ, ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôïõò êéíäýíïõò. Ç åðáãñýðíçóç Þôáí óõíå÷Þò, ãéáôß ïé å÷èñïß ôçò áõôïêñáôïñßáò Þôáí ðïëëïß êáé ìðïñïýóáí íá áðåéëÞóïõí ôçí çñåìßá êáé ôçí çóõ÷ßá ôùí Âõæáíôéíþí ïðïéáäÞðïôå óôéãìÞ. Áõôü öáßíåôáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé áðü ôç óêçíÞ ôçò åéóáãùãÞò: ïé å÷èñïß Ýñ÷ïíôáé, üôáí ï áêñßôáò Ýôñùãå, åìðïäßæïíôáò ôïí Ýôóé íá ÷áñåß áêüìá êáé ôéò áðëÝò êáèçìåñéíÝò áðïëáýóåéò, üðùò åßíáé ôï öáãçôü. Ïé êßíäõíïé ëïéðüí Þôáí ìåãÜëïé êáé êáèçìåñéíïß. 6. Ïé áêñßôåò êáé ôá Üëïãá: Ç ó÷Ýóç ôùí áêñéôþí ìå ôá ÜëïãÜ ôïõò Þôáí ðïëý óôåíÞ, öéëéêÞ êáé óõíôñïöéêÞ. Ãéá ôïí áêñßôá ôï Üëïãï Þôáí ï óôåíüò ôïõ óõìðáñáóôÜôçò óôç ìÜ÷ç êáé áð’ áõôü åîáñôéüôáí ç åðéâßùóÞ ôïõ. Ãé’ áõôü âëÝðïõìå ôïí ðïëåìéóôÞ íá óõæçôÜ ìå ôï Üëïãü ôïõ êáé íá ðñïóðáèåß íá ôï êáëïðéÜóåé. Óôçí áñ÷Þ ôï ðáéíåýåé êáé ôïõ èõìßæåé ðüóåò öïñÝò ôïí Ý÷åé óþóåé óôï ðáñåëèüí. Êáôüðéí ôïõ õðüó÷åôáé ðùò, áí ôïí óþóåé êáé áõôÞ ôç öïñÜ, èá ôï ãåìßóåé ìå áìÝôñçôá ðïëýôéìá óôïëßäéá. ÓõæçôÜåé ï áêñßôáò ìå ôï Üëïãü ôïõ ëåò êáé Ý÷åé ôï æþï áíèñþðéíåò éäéüôçôåò, êáñäéÜ, íïõ êáé öéëüôéìï. Ï áêñßôáò ìéëÜåé óôï Üëïãï, üðùò êáé ï áñ÷çãüò ìéëÜ óôïõò ðïëåìéóôÝò ôïõ êáé ôïõò åìøõ÷þíåé ðñéí áðü ôç ìÜ÷ç. 44

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 45

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï ôñáãïýäé áõôü îå÷ùñßæïõìå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Ôï ãåýìá ôïõ ãéïõ ôçò ÷Þñáò (óô. 1-3): Ï ãéïò ôçò ÷Þñáò ôñþåé óå ìáñìÜñéíï ôñáðÝæé, ôá ðéñïýíéá åßíáé ÷ñõóÜ êáé ôá ðéÜôá áóçìÝíéá. Áêüìá êáé ç êüñç ðïõ ôïí õðçñåôåß åßíáé íôõìÝíç óôá ìáëÜìáôá. 2ç åíüôçôá: Ç ìÜíá áíáããÝëëåé ôïí åñ÷ïìü ôùí å÷èñþí (óô. 4-8): ¸ñ÷åôáé ç ìÜíá êáé áíáöÝñåé óôï ãéï ôçò ðùò Ý÷ïõí ðëáêþóåé ïé ÖñÜãêïé. ÁôÜñá÷ïò ï ãéïò ôçò æçôÜ íá ðÜåé íá ìåôñÞóåé ðüóïé åßíáé· áí åßíáé ìüíï äýï Þ ôñåéò ÷éëéÜäåò, èá óõíå÷ßóåé ôï öáÀ ôïõ, áí üìùò åßíáé ðéï ðïëëïß, íá ôïõ óåëþóïõí ôï Üëïãï ãéá íá ðÜåé íá ðïëåìÞóåé. 3ç åíüôçôá: Ç ðñïåôïéìáóßá ãéá ôç ìÜ÷ç (óô. 9-17): Ç ìÜíá âãÞêå, üìùò ïé å÷èñïß Þôáí ôüóï ðïëëïß ðïõ óôÜèçêå áäýíáôï íá ôïõò ìåôñÞóåé. Ôüôå ï ãéïò æÞôçóå íá ôïõ åôïéìÜóïõí ôï Üëïãï êáé íá ôïõ öÝñïõí ôï óðáèß ìå ôçí åéêüíá ôïõ Áãßïõ Êùíóôáíôßíïõ. Ôáõôü÷ñïíá ãõñíÜåé ðñïò ôï Üëïãü ôïõ êáé ôïõ õðüó÷åôáé ðùò, áí ôïí ãëõôþóåé, èá ôï ãåìßóåé ìå ÷ñõóÜ êáé áóçìÝíéá óôïëßäéá. Áêüìç êáé ôá äá÷ôõëßäéá ôçò ãõíáßêáò ôïõ, õðüó÷åôáé íá ôïõ ôá êÜíåé óêÜëåò êáé ÷áëéíÜñéá. 4ç åíüôçôá: Ç ìÜ÷ç (óô. 18-25): ÁìÝóùò ìåôÜ ï áêñßôáò ïñìÜ óôç ìÜ÷ç êáé ìÝóá óå ðïëý ëßãï ÷ñüíï óêïôþíåé ÷éëéÜäåò å÷èñïýò. Óôï ôÝëïò ðáñáëßãï íá óöÜîåé êáé ôïí Ðïëõôñß÷çëï, üìùò ôïí óôáìÜôçóå öùíÞ áããÝëïõ áðü ôïí ïõñáíü, ðïõ ôïõ Ýäùóå åíôïëÞ íá óôáìáôÞóåé, ãéáôß, áðü ðïëëÜ öïíéêÜ, ï êüóìïò èá âïõëéÜîåé, ï ïõñáíüò ôáñÜ÷ôçêå êáé ç èÜëáóóá ìïýãêñéóå.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Åéêüíá (óô. 1-3): Åäþ Ý÷ïõìå ìéá åéêüíá åéñçíéêÞò æùÞò, ìéá åéêüíá êáèçìåñéíÞò æùÞò. Ï áêñßôáò êÜèåôáé óôï ôñáðÝæé êáé ôñþåé, åíþ ôá ÷ñõóÜ êáé áóçìÝíéá áíôéêåßìåíá êÜíïõí áéóèçôü ôïí ðëïýôï êáé ôç äýíáìç. Ç ãõíáßêá ðïõ ôïí õðçñåôåß äßíåé óôçí åéêüíá êßíçóç. 2. ÄéÜëïãïò (óô. 5-17): Ôçí ðñïçãïýìåíç åéñçíéêÞ åéêüíá äéáêüðôåé ï åñ÷ïìüò ôçò ìÜíáò. Åðßóçò, äéáêüðôåôáé ç áöÞãçóç êáé îåêéíÜ ï äéÜëïãïò áíÜìåóá óôïí áêñßôá, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, êáé ôç ìÜíá ôïõ, ôïõò âïçèïýò ôïõò êáé ôï Üëïãü ôïõ, áðü ôçí Üëëç.

45

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 46

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

3. Åéêüíá (óô. 5 êáé ìåôÜ): Ç åéêüíá åäþ ìåôáâÜëëåôáé· ôéò åéñçíéêÝò áó÷ïëßåò ðïõ ðñïçãÞèçêáí, ôþñá ôéò äéáäÝ÷ïíôáé åéêüíåò ðïëåìéêÝò· âëÝðïõìå ÷éëéÜäåò öñÜãêïõò íá åðéôßèåíôáé êáé ôïí Áêñßôá íá åôïéìÜæåôáé ãéá íá ðïëåìÞóåé. 4. Áíôßèåóç (óô. 5): Ç åíáëëáãÞ åéêüíùí áðü ôçí åéñçíéêÞ êáé ðïëåìéêÞ æùÞ äçìéïõñãåß áéóèçôéêÞ áíôßèåóç, ç ïðïßá ãßíåôáé éäéáßôåñá áéóèçôÞ, üôáí ç ìÜíá ïñãéóìÝíç âñßóêåé ôï ãéï ôçò êáé ôïõ ëÝåé: «ãåýåóáé, ãéå ìïõ, ãåýåóáé êé ïé ÖñÜãêïé ó’ åðëáêþóáí». Ôçí þñá ðïõ ï íÝïò áðïëáìâÜíåé ôï öáÀ ôïõ, ïé å÷èñïß áðåéëïýí ôç ÷þñá. 5. Åðßèåôá (óô. 13): Ï áêñßôáò ÷áñáêôçñßæåé ôï Üëïãï, ôï ìáýñï ôïõ, «ãïñãïãüíáôï» êáé «áíåìïêõêëïðüäç». Ì’ áõôüí ôïí ôñüðï åêöñÜæåé ôçí ôá÷ýôçôá ôïõ áëüãïõ éäéüôçôá ðïëý ÷ñÞóéìç ôçí þñá ôçò ìÜ÷çò. Óôç ó÷Ýóç ôïõ áêñßôá ìå ôï Üëïãï õðÜñ÷åé óõíôñïöéêüôçôá êáé ôñõöåñüôçôá. 6. Ðñïóùðïðïßçóç (óô. 13-17): Ï áêñßôáò ìéëÜ óôï Üëïãü ôïõ, ëåò êáé áðåõèýíåôáé óå Üíèñùðï ìå íïõ, êáñäéÜ êáé öéëüôéìï. Ï äéÜëïãïò áõôüò ìáò öÝñíåé óôï ìõáëü ôï äéÜëïãï ôïõ êëåöôüðïõëïõ ìå ôï üðëï ôïõ áðü áíÜëïãá êëÝöôéêá ôñáãïýäéá: «ÔïõöÝêé ìïõ ðåñÞöáíï, óðáèß ðïõ ðáéíåìÝíï, ðïëëÝò öïñÝò ìå ãëýôùóåò, âüçèá êáé ôïýô’ ôçí þñá, íá ó’ áóçìþóù ìÜëáìá, íá óå óìáëôþóù áóÞìé». 7. Ôï õðåñöõóéêü óôïé÷åßï (óô. 22-25): Ôï ðïëåìéêü ìÝíïò ôïõ áêñßôá ðñïêáëåß ôáñá÷Þ óôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò êáé åðÝìâáóç áããÝëïõ áðü ôïí ïõñáíü. äñÜóç ãñÞãïñç êáé ðõ8. Ôï ôñáãïýäé Ý÷åé üëá ôá óôïé÷åßá ôçò äçìïôéêÞò ðïßçóçò -ä êíÞ, åéêüíåò æùíôáíÝò êáé ðáñáóôáôéêÝò íá äéáäÝ÷ïíôáé ç ìßá ôçí Üëëç êáé íá åíáëëÜóóïíôáé ìå ôï äéÜëïãï. Áðü óõíôáêôéêÞ Üðïøç, êõñéáñ÷åß ç ðáñáôáêôéêÞ óýíäåóç ôùí ðñïôÜóåùí (êáé âÜíåé ôï ÷åñÜêé íôïõ... êé ï ïõñáíüò... êé èÜëáóóá... êé Üããåëïò...). ÔÝëïò, ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá êáé ìå ÷þñéóìá óôçí üãäïç óõëëáâÞ. ¸ôóé ï óôß÷ïò ðáñïõóéÜæåé ôçí åîÞò ìïñöÞ: Óôß÷ïò 7: êé áí åß / íáé äýï / íá ÷áß/ñïìáé,// êé áí åß/íáé ôñåéò, / íá ðß/íù Ôïíéóìüò: õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ Áñéèìüò óõëëáâÞò: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

 á´ çìéóôß÷éï

46

 â´ çìéóôß÷éï

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 47

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Óå ðïéïõò ëüãïõò ïöåßëåôáé ï âáèýò äåóìüò ðïõ ðáñáôçñåßôáé áíÜìåóá óôïõò áêñßôåò êáé Üëïãá; ÎÝñåôå êáíÝíá áíÜëïãï ðáñÜäåéãìá áðü ôçí ïìçñéêÞ ðïßçóç; ÁðÜíôçóç: Ï ãéïò ôçò ÷Þñáò ìéëÜåé ìå ô’ Üëïãü ôïõ, óáí íá Ý÷åé ìõáëü, êáñäéÜ êáé öéëüôéìï - áõôü åîçãåßôáé áðü ôçí ðïëåìéêÞ æùÞ ðïõ Ýêáíáí ïé áêñßôåò. Áðü ôï Üëïãï åîáñôÜôáé ç æùÞ êáé ç ôéìÞ ôïõ ðïëåìéóôÞ. Ôçí þñá ôçò ìÜ÷çò, üôáí ï áêñßôáò åêôåëïýóå ôï êáèÞêïí ôïõ, ôï Üëïãï Ýðñåðå íá äåßîåé ãñçãïñÜäá êáé áíôï÷Þ, äéáöïñåôéêÜ ç æùÞ ôïõ áíáâÜôç êéíäýíåõå. Ôáõôü÷ñïíá, ç êáôï÷Þ áëüãïõ Þôáí áðüäåéîç ðëïýôïõ êáé äýíáìçò, ç óõíôÞñçóÞ ôïõ áðáéôïýóå ðïëëÜ Ýîïäá, ôá ïðïßá ìüíï Ýíáò åõêáôÜóôáôïò áñéóôïêñÜôçò ìðïñïýóå íá áíáëÜâåé. Óõíåðþò ôï Üëïãï Ýäéíå êýñïò êáé ãÝìéæå ðåñçöÜíéá ôïí éäéïêôÞôç ôïõ, áöïý Þôáí äåßãìá áíþôåñçò êïéíùíéêÞò èÝóçò. Êáé åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé óôéò áãñïôéêÝò åñãáóßåò ðñïôéìïýóáí íá ÷ñçóéìïðïéïýí Üëëá æþá, üðùò ð.÷. âüäéá êáé ü÷é Üëïãá. Ï äåóìüò ôïõ ðïëåìéóôÞ ìå ôï Üëïãü ôïõ ðáñáôçñåßôáé êáé óôçí ïìçñéêÞ ðïßçóç á) Óôçí ÉëéÜäá ï Áíôßëï÷ïò ìéëÜåé óôá ÜëïãÜ ôïõ, óáí óå áíèñþðïõò, êáé ðñïóðáèåß íá ôá öéëïôéìÞóåé, ãéá íá ôñÝîïõí êáé íá íéêÞóïõí ôá Üëïãá ôïõ ÌåíÝëáïõ óôïõò áãþíåò ðïõ ãßíïíôáé ýóôåñá áðü ôï èÜíáôï ôïõ Ðáôñüêëïõ. â) Áëëïý ðÜëé, ï Á÷éëëÝáò æçôÜ áðü ôá ÜëïãÜ ôïõ íá ôñÝîïõí ãñÞãïñá êáé íá ôïí âãÜëïõí áðü ôç ìÜ÷ç æùíôáíü, íá ìçí ôï áöÞóïõí óôá ÷Ýñéá ôïõ å÷èñïý, üðùò Ýêáíáí ìå ôïí ÐÜôñïêëï. 2ç: Ðþò äéêáéïëïãåßôáé êáôÜ ôç ãíþìç óáò ç ðáñïõóßá ôùí ÖñÜãêùí óôï áêñéôéêü áõôü ôñáãïýäé; ÁðÜíôçóç: Óôá áêñéôéêÜ áëëÜ êáé ãåíéêÜ óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ÖñÜãêïé áðïêáëïýíôáé üëïé ïé Åõñùðáßïé. ÄçëáäÞ äå ãßíåôáé äéá÷ùñéóìüò áíÜìåóá óå ÃÜëëïõò, Åíåôïýò, ÃåíïâÝæïõò ê.ëð. Áí áõôü óõíäõáóôåß ìå ôï ãåãïíüò üôé ôï ôñáãïýäé áõôü ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí ÊñÞôç, ðïõ ôçí êáôÝëáâáí ïé ÖñÜãêïé, Åíåôïß, êáôáëáâáßíïõìå ãéáôß ùò å÷èñüò åìöáíßæïíôáé åäþ ïé ÖñÜãêïé. Áõôïß Þôáí ðïõ áðåéëïýóáí ôï íçóß ôç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï ðïõ ãñÜöôçêå ôï ôñáãïýäé êé áõôïß Þôáí ïé îÝíïé êáôáêôçôÝò ôïõ. 3ç: Ôï óôïé÷åßï ôçò õðåñâïëÞò åßíáé óõíçèéóìÝíï óôçí äçìïôéêÞ ðïßçóç. Ìðïñåßôå íá âñåßôå óôï ôñáãïýäé ìå ðïéïõò åêöñáóôéêïýò ôñüðïõò äçëþíåôáé ç õðåñâïëÞ;

47

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 48

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ç õðåñâïëÞ åßíáé äéÜ÷õôç ó’ áõôü ôï ôñáãïýäé. á) Ìå åðßèåôá áöÞíåôáé íá öáíåß ï ðëïýôïò êáé ç ðïëõôÝëåéá -÷ñõóÜ ðéñïýíéá, ïëÜñãõñá ðéÜôá, áóçìïêïõêëùìÝíç êüñç- üðùò åðßóçò ìå åðßèåôá õðïäçëþíåôáé ç ãñçãïñÜäá ôïõ áëüãïõ -ãïñãïíÜôïò êáé áíåìïêõêëïðüäçò. â) Ï ìåãÜëïò áñéèìüò ôùí å÷èñþí. Ï áêñßôáò äåí äÝ÷åôáé íá äéáêüøåé ôï öáÀ ôïõ ãéá íá âãåé íá ðïëåìÞóåé, áí ïé å÷èñïß åßíáé ëéãüôåñïé áðü ôñåéò ÷éëéÜäåò (óô. 7-9). ÔåëéêÜ ïé å÷èñïß Þôáí áìÝôñçôïé, üðùò åðßóçò áìÝôñçôïé Þôáí áõôïß ðïõ Ýðåóáí íåêñïß áðü ôï óðáèß ôïõ áêñßôá (óô. 18-19). ã) Ç áíáôáñá÷Þ óôç öýóç êáé ç ðáñÝìâáóç ôïõ õðåñöõóéêïý óôïé÷åßïõ, ôïõ áããÝëïõ (óô. 22-25). Ïé ðïëëïß óêïôùìïß Ýêáíáí ôç èÜëáóóá êáé ôïí ïõñáíü íá ôáñá÷ôïýí. Ãéá íá áðïöåõ÷èïýí ìåãáëýôåñç áíáôáñá÷Þ, åìöáíßæåôáé Ýíáò Üããåëïò, ðïõ ðñïóðáèåß íá óôáìáôÞóåé ôïí áêñßôá. 4ç: ÁíÜìåóá óôá äýï áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá ôïõ âéâëßïõ ìáò õðÜñ÷ïõí áíáëïãßåò êáé ïìïéüôçôåò. Íá ðáñáëëçëßóåôå ôïõò 12 ðñþôïõò óôß÷ïõò êÜèå ôñáãïõäéïý êáé íá ðáñáôçñÞóåôå: á) ôçí áðáó÷üëçóç ôïõ Þñùá óôçí áñ÷Þ, â) ôç ìåôÜäïóç ôçò äõóÜñåóôçò åßäçóçò êáé ôïí ôñüðï ðïõ ìåôáäßäåôáé, ã) ôéò áíôéäñÜóåéò ôïõ Þñùá. Ôéò ðáñáôçñÞóåéò óáò íá ôéò åêèÝóåôå ãñáðôÜ. ÁðÜíôçóç: Óõãêñßíïíôáò ôá äýï ôñáãïýäéá ðáñáôçñïýìå üôé ðáñïõóéÜæïõí êÜðïéåò ïìïéüôçôåò êáé êÜðïéåò äéáöïñÝò. ÓõãêåêñéìÝíá: á) Ïé åéñçíéêÝò áó÷ïëßåò ôïõ Þñùá óôçí áñ÷Þ ôïõ ôñáãïõäéïý. Óôï ðñþôï ôñáãïýäé ï ÄéãåíÞò, êáëëéåñãïýóå ôç ãç, åíþ óôï äåýôåñï ï ãéïò ôçò ÷Þñáò Ýôñùãå. ¸÷ïõìå åéêüíåò Þñåìçò áãñïôéêÞò æùÞò, ìéáò æùÞò ðïõ óõìâáäßæåé ìå öéëåéñçíéêÝò äéáèÝóåéò. Ï áãñüôçò ðïõ êáëëéåñãåß ôï ÷ùñÜöé ôïõ êáé æåé ìéá Þóõ÷ç ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ äåí Ý÷åé óõíÞèùò áñðáêôéêÝò êáé åðéèåôéêÝò äéáèÝóåéò. â) Ôçí áñ÷éêÞ åéñçíéêÞ óêçíÞ äéáêüðôåé ç áíáããåëßá ìéáò äõóÜñåóôçò åßäçóçò, ç ïðïßá áíáöåñüôáí óå å÷èñïýò ðïõ áðåéëïýóáí ôç ÷þñá óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç êáé óå áíèñþðïõò ðïõ Ýêëåøáí ôç ãõíáßêá ôïõ Þñùá óôçí ðñþôç. ¸ôóé, ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí åéäÞóåùí åßíáé äéáöïñåôéêü óå êÜèå ðåñßðôùóç. ÄéáöÝñåé åðßóçò ôï ðñüóùðï ðïõ ìåôáöÝñåé ôçí åßäçóç -óôçí ìéá ðåñßðôùóç Ý÷ïõìå Ýíá ðïõëÜêé, åíþ óôçí Üëëç ôç ìçôÝñá ôïõ áêñßôá. ÐÝñá üìùò áðü ôéò äéáöïñÝò, åßíáé ãåíéêÞ ç ðáñáôÞñçóç üôé ïé áêñßôåò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá âñßóêïíôáé óå äéáñêÞ åôïéìüôçôá, Ýôóé þóôå íá áíôéìåôùðßæïõí ôïõò êéíäýíïõò, áð’ üðïõ êé áí ðñïÝñ÷ïíôáí.

48

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 49

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ã) Ç áíôßäñáóç ôùí äýï çñþùí åßíáé ðåñßðïõ ç ßäéá. Áñ÷éêÜ æçôïýí íá áðïôåëåéþóïõí ôç äïõëåéÜ ôïõò, ôç óðïñÜ Þ ôï öáÀ. Ç ëÞøç ôçò ôåëéêÞò áðüöáóçò åîáñôÜôáé áðü ôï ìÝãåèïò ôïõ êéíäýíïõ -áí Ýêëåøáí ìüëéò ôçí ßäéá ìÝñá ôç ãõíáßêá Þ áí ïé å÷èñïß åßíáé ìÝ÷ñé ôñåéò ÷éëéÜäåò, äåí õðÜñ÷åé áíÜãêç âéáóýíçò. ÔÝëïò, êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò ï Þñùáò áëëÜæåé ôçí áñ÷éêÞ ôïõ áðüöáóç êáé äñá ãñÞãïñá êáé áðïôåëåóìáôéêÜ. Ç ðñþôç ôïõ åíÝñãåéá åßíáé íá åôïéìÜóåé ôï Üëïãü ôïõ. ÓõíïëéêÜ ðÜíôùò, ç áíôßäñáóç ôùí çñþùí óêïðü Ý÷åé íá ðáñïõóéÜóåé ôç äýíáìç êáé ôïí çñùéóìü ôïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Óôïõò ôñåéò ðñþôïõò óôß÷ïõò ï Þñùáò ãåõìáôßæåé áñ÷ïíôéêÜ (á) Ðþò äéêáéïëïãåßôáé ç åõìÜñåéá ôùí áêñéôþí; (â) Ðïéá óôïé÷åßá ðñïâÜëëïõí ôïí ðëïýôï ôïõ Þñùá; 2ç: Íá ãñÜøåôå äßðëá áðü êÜèå áñéèìü ôçò ðñþôçò óôÞëçò ôï ãñÜììá ôïõ óôïé÷åßïõ ôçò äåýôåñçò óôÞëçò ðïõ áíôéóôïé÷åß ó’ áõôü: 3ç: Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí áêñéôéêþí ôñáãïõäéþí åßíáé ç çñùéêÞ ðíïÞ. Ðïéá óôïé÷åßá ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ôñáãïõäéïý ðñïâÜëëïõí áõôü ôï ÷áñáêôçñéóôéêü; 4ç: ÂÜëôå × óôï ôåôñáãùíÜêé áí íïìßæåôå üôé ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí ðáñáêÜôù ðñïôÜóåùí åßíáé óùóôü Þ ëáíèáóìÝíï.

0

49

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 50

O

AÉ×ÌÁËÙÔÏÍ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ôñáãïýäé åßíáé ðïíôéáêÞ ðáñáëëáãÞ ôïõ áêñéôéêïý ôñáãïõäéïý ôùí ãéùí ôïõ Áíäñüíéêïõ. Ç õðüèåóç Ý÷åé ùò åîÞò: Ï ãéïò ôïõ Áíäñüíéêïõ, ãåííçìÝíïò óå áé÷ìáëùóßá êáé áíáèñåììÝíïò áðü ôï Óáñáêçíü Åìßñ ÁëÞ ðïõ áé÷ìáëþôéóå ôçí Ýãêõï ìçôÝñá ôïõ, Ýöõãå, üôáí åíçëéêéþèçêå, ìå ôçí åëðßäá íá óõíáíôÞóåé ôïí ðáôÝñá ôïõ. Óôï äñüìï óõíáíôÜ ôïí ðáôÝñá ôïõ êáé ôïí áäåëöü ôïõ, ìå ôïí ïðïßï ìïíïìá÷åß. Ç ìïíïìá÷ßá ìåôáîý áäåëöþí áðïôåëåß óõíçèéóìÝíï ìïôßâï óôá áêñéôéêÜ äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï áé÷ìÜëùôïò ãéïò ôïõ Áíäñüíéêïõ áíáöÝñåé üôé, üôáí ïé Ôïýñêïé êõñßåõóáí ôçí Ðüëç, Üñ÷éóáí íá ëåçëáôïýí ôéò åêêëçóßåò áñðÜæïíôáò ôá éåñÜ óêåýç. Ìáæß ì’ áõôÜ ðÞñáí áé÷ìÜëùôç êáé ôç ìçôÝñá ôïõ ðïõ Þôáí Ýãêõïò ó’ áõôüí. Ï ßäéïò áíáôñÜöçêå áðü ôïí Åìßñ ÁëÞ ìÝóá óå áíÝóåéò êáé áãÜðç. Ï Åìßñ ÁëÞ ôïí óõìâïýëåõóå üôáí Þôáí ìéêñüò, óáí åíçëéêéùèåß íá ðÜåé óôçí Ñùìáíßá íá âñåé ôïí ðáôÝñá ôïõ ôïí Áíäñüíéêï êáé ôïí áäåëöü ôïõ Îáíôßíï. ¼ôáí ìåãÜëùóå, îåêßíçóå íá ðÜåé óôç Ñùìáíßá. Êáè’ ïäüí óõíÜíôçóå äýï Üíäñåò, ïé ïðïßïé Þôáí ï ðáôÝñáò ôïõ êáé ï áäåëöüò ôïõ. Ïé äýï íÝïé Üñ÷éóáí íá ìïíïìá÷ïýí. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìïíïìá÷ßáò ï ðáôÝñáò áíáãíþñéóå ôï ÷áìÝíï ãéï ôïõ êáé Üñ÷éóå íá ôïí ñùôÜ ãéá ôçí êáôáãùãÞ ôïõ. Åêåßíïò ôïõ åîÞãçóå ðïéïò åßíáé êáé ôüôå áðïêáëýöèçêå ï Ýíáò óôïí Üëëï. Ï ðáôÝñáò äéáôýðùóå ôçí åõ÷Þ íá óõíáíôÞóïõí å÷èñéêü óôñáôü, ðñÜãìá ðïõ ãßíåôáé. Óôç óõìðëïêÞ ïé ãéïé ôïõ Áíäñüíéêïõ íéêïýí ôï å÷èñéêü óôñÜôåõìá ôïõ ïðïßïõ áñ÷çãüò åßíáé ï Åìßñ ÁëÞò. Ï áé÷ìÜëùôïò ãéïò óþæåé ôç æùÞ ôïõ Åìßñ ÁëÞ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. åðÜôíáíå: ðáôïýóáí 2. Ýìðïäïò: Ýãêõïò 50

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 51

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

3. ðåóëÝåâåí: Ýôñåöå 4. ôáíôáíßæù: êÜíù ôï ìùñü íá ÷ïñïðçäÜ óôá ãüíáôÜ ìïõ. 5. ãßíåóáé: ìåãáëþíåéò 6. äåíÞò: èÜëáóóá (ôïõñêéêÞ ëÝîç) 7. êÜèá: êÜôù 8. íôï: ðïõ 9. åðÝíôåóåí: áðÜíôçóå, óõíÜíôçóå 10. åí: åßíáé 11. ’êé: äåí 12. ìïõóôïõíßáò: ãñïèéÝò 13. åãíÝöéîåí: îýðíçóå 14. Ýåé óå êáé ðÜãåé: «óå ðÞñå áðü êÜôù» 15. óôá: óôÜóïõ 16. ÷ôÝèá: áðüêôçóá 17. ðÜñåãêá: áíôßêñõ 18. íôïýíá: å÷ôýðçóå 19. ãïýëá: ëáéìüò 20. åèáìðïýñùóáí: èüëùóáí 21. Üöíá: Ü÷íá 22. êáëëßïí: êáëýôåñá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ôï ôñáãïýäé áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí áêñéôéêþí ôñáãïõäéþí. Ï Áíäñüíéêïò ï ïðïßïò áíáöÝñåôáé Þôáí ãíùóôüò áêñßôáò. Óôçí áñ÷Þ (óôé÷. 1-4) áíáöÝñïíôáé ïé ëåçëáóßåò ôùí Ôïýñêùí, üôáí ðïëéüñêçóáí ôçí Ðüëç. Äå óåâÜóôçêáí ïýôå ôéò åêêëçóßåò áëëÜ êáé ïýôå ôçí Ýãêõï ãõíáßêá ôïõ Áíäñüíéêïõ. ÌåôÜ ôçí Ýêöñáóç ôçò óêëçñüôçôáò ðåñéãñÜöåôáé ç áãÜðç êáé ç óôïñãÞ ìå ôçí ïðïßá ìåãÜëùóå áðü ôïí Åìßñ ÁëÞ ï ãéïò ôïõ Áíäñüíéêïõ (óôé÷. 5-10). Ï áé÷ìÜëùôïò îåêéíÜ íá âñåé ôïõò äéêïýò ôïõ. Ôïõò óõíáíôÜ (ðáôÝñá êáé áäåëöü) ó’ Ýíá óôáõñïäñüìé. Ðáñüìïéï èÝìá óõíáíôÜìå óôçí ôñáãùäßá ôïõ ÓïöïêëÞ «Ïéäßðïõò Ôýñáííïò». Åêåß ï Ïéäßðïäáò ðçãáßíïíôáò íá âñåé ôïí ðáôÝñá ôïõ óõíáíôÜ ó’ Ýíá óôáõñïäñüìé Ýíáí çëéêéùìÝíï êáé ôïí óêïôþíåé ÷ùñßò íá îÝñåé üôé åßíáé ï ðáôÝñáò ôïõ. Óôï ôñáãïýäé áõôü ôá äýï áäÝëöéá ìïíïìá÷ïýí (óôé÷. 22-25). Ïé ìïíïìá÷ßåò Þôáí óõíçèéóìÝíï öáéíüìåíï óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ åíßó÷õáí êáé êïñýöùíáí ôç äñÜóç. Ï ðáôÝñáò áíáãíùñßæåé ôï ãéï êáé äÜêñõá ÷áñÜò ðëçììõñßæïõí ôï ãéï ôïõ. ¢ëëï áãáðçìÝíï

51

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 52

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

óôïé÷åßï ôçò äçìïôéêÞò ðïßçóçò Þôáí ïé áíáãíùñßóåéò ðñïóþðùí, ðïõ ãåííïýóáí óôéò øõ÷Ýò ôùí áêñïáôþí áéóèÞìáôá áãáëëßáóçò êáé ÷áñÜò. Óôï ôåëåõôáßï ìÝñïò ðåñéãñÜöåôáé ç óêçíÞ ìÜ÷çò áíÜìåóá óôï óôñÜôåõìá ôùí Óáñáêçíþí êáé ôùí äýï áäåëöþí. Ï óôñáôüò ôïõ Åìßñ ÁëÞ íéêéÝôáé êáé ï ßäéïò óþæåôáé áðü ôïí áé÷ìÜëùôï ãéï.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé/ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò 1ç Åíüôçôá: Ï ãéïò ôïõ Áíäñüíéêïõ ìåãáëþíåé êïíôÜ óôïí Åìßñ ÁëÞ (óôé÷. 1-17). ÁíáöÝñåôáé ï ëüãïò ðïõ âñÝèçêå áé÷ìÜëùôïò ï ãéïò ôïõ Áíäñüíéêïõ êáé ôï ðùò ìåãÜëùóå áðü ôïí Åìßñ ÁëÞ. 2ç Åíüôçôá: Ç ìïíïìá÷ßá ôùí äýï áäåëöþí êáé ç áíáãíþñéóç (óôé÷. 18-43). Ôá äýï áäÝëöéá ìïíïìá÷ïýí, þóðïõ ï ãÝñïíôáò ðáôÝñáò áíáãíùñßæåé ðùò êé ï Üëëïò åßíáé ãéïò ôïõ. 3ç Åíüôçôá: Ç íßêç ôïõ å÷èñéêïý óôñáôåýìáôïò (óôé÷ 44-54). Ôá äýï áäÝëöéá áðïäåéêíýïõí ôçí áíäñåßá ôïõò íéêþíôáò ôïí å÷èñéêü óôñáôü óôï ïðïßï ôçí çãåóßá åß÷å ï Åìßñ ÁëÞ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Åéêüíåò: (óôé÷. 1-4) ïé ëåçëáóßåò ôùí Ôïýñêùí. (óôé÷. 6-10): ï áé÷ìÜëùôïò ãéïò êé ï Åìßñ ÁëÞò. (óôé÷. 22-25): ç ìïíïìá÷ßá, (óôé÷. 35-40): ç áíáãíþñéóç. (óôé÷. 45-52): ç ìÜ÷ç. 2. Ãëþóóá: Ôï áðüóðáóìá åßíáé ðïíôéáêÞ ðáñáëëáãÞ. ÅðïìÝíùò åßíáé ãñáììÝíï óôï ðïíôéáêü éäßùìá. 3. Ðñïóùðïðïßçóç (óôé÷. 16-17): «ïé Üóðñïé å÷áìÝëåíáí, ïé öÝããïé êá èá Ýñèáí/Ýäåéîáí áôüí ôçí óôñáôÞí.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Íá åðéóçìÜíåôå óôï ôñáãïýäé ôá êýñéá ôå÷íïôñïðéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ åßíáé êïéíÜ êáé óå Üëëá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. ÁðÜíôçóç: Ôï èÝìá ôçò ìïíïìá÷ßáò êáé ôçò áíáãíþñéóçò óõããåíþí áðïôåëåß ÷áñáêôçñéóôéêü ðïõ ôï óõíáíôïýìå êáé óå Üëëá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. ¢ëëï ôå÷íïôñïðéêï ÷áñáêôçñéóôéêü åßíáé ç åíáëëáãÞ áöÞãçóçò êáé äéáëüãïõ. 52

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 53

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

2ç: Ôï ôñáãïýäé áðáñôßæåôáé áðü ôñßá ìÝñç - åíüôçôåò. Ðïéá åßíáé ôá ðåñéóôáôéêÜ ðïõ áöçãåßôáé óôçí êáèåìéÜ åíüôçôá; ÁðÜíôçóç: Óôçí 1ç åíüôçôá (óôé÷. 1-17) áíáöÝñåôáé ï ëüãïò ðïõ âñÝèçêå áé÷ìÜëùôïò ï ãéïò ôïõ Áíäñüíéêïõ êáé ï ôñüðïò ðïõ ìåãÜëùóå êïíôÜ óôïí Åìßñ ÁëÞ. Óôçí 2ç åíüôçôá (óôé÷. 18-43) ôá äýï áäÝëöéá ìïíïìá÷ïýí, þóðïõ ï ðáôÝñáò (Áíäñüíéêïò) áíáãíùñßæåé óôïí áé÷ìÜëùôï ôïí Üëëï ôïõ ãéï. Óôçí 3ç åíüôçôá (óôé÷. 44-54) ôá äýï áäÝëöéá íéêïýí ôïí å÷èñéêü óôñáôü ôùí Óáñáêçíþí. Ï áé÷ìÜëùôïò óþæåé ôç æùÞ ôïõ Åìßñ ÁëÞ. 3ç: Ðïéïò åßíáé ï êþäéêáò ôùí áîéþí ðïõ äéÝðïõí ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðñïóþðùí; ÁðÜíôçóç: Ï Åìßñ ÁëÞ öñïíôßæåé ôïí áé÷ìÜëùôï ãéï êáé ôïí áíáèñÝöåé ìå áãÜðç êáé óôïñãÞ. Åßíáé üìùò åéëéêñéíÞò ìáæß ôïõ êáé ôïõ áðïêáëýðôåé ôçí êáôáãùãÞ ôïõ ðáñáêéíþíôáò ôïí íá âñåé ôïõò äéêïýò ôïõ. Ï áé÷ìÜëùôïò áíáãíùñßæåé óôï ðñüóùðï ôïõ Åìßñ ÁëÞ ôïí Üíèñùðï ðïõ ôïí ìåãÜëùóå êáé ôçí þñá ôçò ìÜ÷çò äåß÷íïíôáò ôçí åõãíùìïóýíç ôïõ ôïí óþæåé. 4ç: Ôé äçëþíåé ï ôåëåõôáßïò óôß÷ïò ôïõ ôñáãïõäéïý; ÁðÜíôçóç: Ï ôåëåõôáßïò óôß÷ïò «êÜëëéïí ’êé óêïôþóïõí óå, êé áò ëÝãíå åöïâÝèåí» äçëþíåé ôçí áíèñùðéÜ êáé ôçí åõãíùìïóýíç ôïõ áé÷ìáëþôïõ óôïí Åìßñ ÁëÞ. ÐñïôéìÜ íá ìçí ôïí óêïôþóåé êé áò äéáêéíäõíåýåé ôç öÞìç ôïõ, áò ëÝíå üôé öïâÞèçêå.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò ðåñéãñÜöåôáé ç âéáéüôçôá ôùí Ôïýñêùí; 2ç: Ðïéá åßíáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ãéïõ ôïõ Áíäñüéêïõ ðñïò ôïí Åìßñ ÁëÞ;

53

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 54

TOY ×ÁÑÏÍÔÁ - ÔÏÕ ÊÁÔÙ ÊÏÓÌÏÕ Ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ ìéëïýí ãéá ôïí ×Üñïíôá êáé ãéá ôïí ÊÜôù Êüóìï åßíáé ìéá éäéáßôåñç êáôçãïñßá ôñáãïõäéþí. ¸÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôá ìïéñïëüãéá êáé ùò ôÝôïéá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óõ÷íÜ. Ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï, ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ìéá áðÝ÷èåéá ãéá ôï ãåãïíüò ôïõ èáíÜôïõ êé áðü ìéá áãÜðç ãéá æùÞ.

/

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 55

ÃÉÁÔÉ

ÅÉÍÁÉ

ÌÁÕÑÁ

ÔÁ

ÂÏÕÍÁ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ëáúêüò ðïéçôÞò áíáñùôéÝôáé ãéáôß ôá âïõíÜ Ý÷ïõí ðÝíèïò êáé êëáßíå. ÌÞðùò Ý÷åé ðÝóåé êáôáéãßäá; Óôï åñþôçìá áõôü áðáíôÜ áñíçôéêÜ, ãéáôß ç ðñáãìáôéêÞ áéôßá åßíáé üôé ðåñíÜ ï ×Üñïíôáò ìå ôïõò ðåèáìÝíïõò. ¸÷åé ìáæß ôïõ íÝïõò, ãÝñïõò êáé ðáéäéÜ. ¼ëïé ïé íåêñïß ôïí ðáñáêáëïýí íá ðåñÜóåé áðü êÜðïéï ÷ùñéü êé áðü êñýá âñýóç, ãéá íá ðéïõí ïé ãÝñïíôåò íåñü, íá ðáßîïõí ìå ôï ëéèÜñé ïé íÝïé êáé ôá ðáéäéÜ íá ìáæÝøïõí ëïõëïýäéá. ¼ìùò ï ×Üñïíôáò áðáíôþíôáò óôá ðáñáêÜëéá, áñíéÝôáé êáé ëÝåé üôé, áí óôáìáôÞóïõí óå âñýóç, èá Ýñèïõí ïé ìáíÜäåò êáé ôá áíôñüãõíá êáé äå èá áöÞóïõí ðéá ôïõò ðåèáìÝíïõò óôá ÷Ýñéá ôïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ëéèáñßæù: ðáßæù ìå ôï ëéèÜñé, ôçí ðÝôñá. Ôï áãþíéóìá åßíáé ðïéïò èá ñßîåé ôçí ðÝôñá ðéï ìáêñéÜ. 2. áíåß: áí.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ôï èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ï èÜíáôïò: Ôï ãåãïíüò áõôü Þôáí ðÜíôá êáé èá åßíáé ãéá ôïõò áíèñþðïõò ôñáãéêü, ãéáôß áðïôåëåß Üñíçóç ôçò æùÞò. Ï èÜíáôïò ëïéðüí äå èá ðÜøåé ðïôÝ íá åßíáé Ýíá ãåãïíüò èëéâåñü êáé üëåò ïé èñçóêåßåò ðñïóðáèïýí íá áðáëýíïõí ôç èëßøç ðïõ áõôüò ðñïêáëåß. 2. Ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ: Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ïëüêëçñï ôï ðïßçìá äéáðíÝåôáé áðü ìéá áãÜðç ãéá ôç æùÞ, ìéá áãÜðç ðïõ èá õðÜñ÷åé ðÜíôá ìÝóá óôçí øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ. 3. Ç ìåôáèáíÜôéá æùÞ: Ç æùÞ ìåôÜ ôï èÜíáôï èåùñåßôáé äåäïìÝíç óôï ðïßçìá. ¼ìùò äåí ìðïñåß íá ëéãïóôÝøåé ôïí ðüíï ôïõ èáíÜôïõ, ï ïðïßïò ðáñáìÝíåé èëéâåñü ãåãïíüò, åíþ ç æùÞ åîáêïëïõèåß íá åßíáé üìïñöç. 4. Áíèñùðïìïñöéóìüò: Óôï ðïßçìá ôá âïõíÜ ðáñïõóéÜæïõí áíèñþðéíåò éäéüôçôåò, ðåíèïýí êáé êëáßíå. Ìå áíèñþðéíï ðñüóùðï åìöáíßæåôáé ï ×Üñïò: óáí êáâáëÜñçò, ðïõ ðÜíù óôç óÝëá ôïõ êáé ðßóù áðü ôï Üëïãü ôïõ Ý÷åé áñáäéáóìÝíïõò ôïõò áíèñþðïõò. Åßíáé óêëçñüò, äõíáôüò êáé Üêáñäïò. 55

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 56

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1.

2.

3.

4.

5. 6.

Ôï ðïßçìá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü äñáìáôéêüôçôá, áðëüôçôá êáé ãñÞãïñç äñÜóç. ÕðåñâïëÞ: á) Ôá âïõíÜ ðáñïõóéÜæïíôáé íá ðåíèïýí êáé íá êëáßíå, ðñÜãìá öõóéêÜ áäýíáôï. â) ÕðåñâïëÞ õðÜñ÷åé åðßóçò êáé óôçí ðßóôç üôé ìðïñåß ç áãÜðç íá íéêÞóåé áêüìç êáé ôïí ßäéï ôï èÜíáôï· áíáöÝñåôáé óõãêåêñéìÝíá üôé, áí ïé ìáíÜäåò óõíáíôÞóïõí ôá ðáéäéÜ ôïõò êé áí óìßîïõí ôá áíôñüãõíá, äå èá ìðïñåß ìåôÜ íá ôïõò ÷ùñßóåé. Áêüìç êáé ï èÜíáôïò öáßíåôáé áäýíáìïò ìðñïóôÜ óôç äýíáìç ôçò áãÜðçò. ÁõôÞ ç äýíáìç öáßíåôáé íá åßíáé ç ìüíç ðïõ ìðïñåß íá áíôéðáñáôåèåß êáé íá áðáëýíåé ôéò ôñáãéêÝò óõíÝðåéåò ôïõ èáíÜôïõ. Ôï Üóêïðï åñþôçìá: «Ìçí Üíåìïò ôá ðïëåìÜ, ìÞíá âñï÷Þ ôá äÝñíåé;». Ï ðïéçôÞò ñùôÜ ãéáôß ôá âïõíÜ åßíáé èëéììÝíá· üìùò ïé áéôéÜóåéò ðïõ öÝñíåé åßíáé ëáèåìÝíåò, ãéáôß ïýôå Üíåìïò öõóÜ ïýôå âñï÷Þ ðÝöôåé. Åéêüíåò: á) ï ×Üñïíôáò ìå ôïõò íåêñïýò óôç óÝëá ôïõ. Ç åéêüíá ìáò èõìßæåé âõæáíôéíÝò áãéïãñáößåò. â) Ôá âïõñêùìÝíá âïõíÜ. ã) Ïé íåêñïß äßðëá óå âñýóç ìå êñýï íåñü: ïé ãÝñïíôåò ðßíïõí, ïé íÝïé ðáßæïõí ôï ëéèÜñé êáé ôá ðáéäéÜ ìáæåýïõí ëïõëïýäéá. ä) Ç öáíôáóôéêÞ åéêüíá ôçò óõíÜíôçóçò ôùí íåêñþí ìå ôïõò æùíôáíïýò. Ðñïóùðïðïßçóç: á) Ôá âïõíÜ ðåíèïýí êáé èñçíïýí éäéüôçôåò áíèñþðéíåò. Áöïý êáé ôá ðåôñþäç êáé óêëçñÜ âïõíÜ ðáñïõóéÜæïõí ôÝôïéåò éäéüôçôåò, êáôáëáâáßíïõìå ðüóï ìåãÜëï åßíáé ôï ìÝãåèïò ôïõ ðüíïõ. Ï ×Üñïò ðáñïõóéÜæåôáé Ýöéððïò, ìå ôïõò íåêñïýò áñáäéáóìÝíïõò óôç óÝëá ôïõ êáé íá áêïëïõèïýí ôï Üëïãü ôïõ. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé äçìïôéêÞ, áðëÞ, ÷ùñßò ðåñéôôÜ óôïëßäéá. ÌÝôñï-óôß÷ïò: ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü êáé ï óôß÷ïò åßíáé äåêáðåíôáóýëëáâïò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ôï ôñáãïýäé áñ÷ßæåé ì’ Ýíá êïéíü ìïôßâï (ðþò ïíïìÜæåôáé;). Ôé åêöñÜæåé åäþ áõôü ôï ìïôßâï; ÁðÜíôçóç: Ôï ôñáãïýäé îåêéíÜ ìå äýï ìïôßâá. Êáôáñ÷Üò õðÜñ÷åé ðñïóùðïðïßçóç: ôá âïõíÜ ðáñïõóéÜæïíôáé íá Ý÷ïõí áíèñþðéíåò éäéüôçôåò, ðåíèïýí êáé èñçíïýí. ÕðÜñ÷åé äçëáäÞ áíèñùðïìïñöéóìüò. Áöïý ôá øçëÜ, óêëçñÜ âïõíÜ ðáñïõóéÜæïõí ôÝôïéá åõáéóèçóßá, ôï ìÝãåèïò ôïõ ðüíïõ ðáßñíåé ôåñÜóôéåò äéáóôÜóåéò. Ï ðüíïò ôïõ èáíÜôïõ, ôïõ èëéâåñüôå-

56

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 57

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ñïõ ãåãïíüôïò óôçí áíèñþðéíç æùÞ, åßíáé ìåãÜëïò êáé Üóâåóôïò. Óôçí áñ÷Þ ôïõ ðïéÞìáôïò õðÜñ÷åé åðßóçò ôï ìïôßâï ôùí Üóêïðùí åñùôçìÜôùí. Ï ðïéçôÞò ñùôÜ áí ôá âïõíÜ èñçíïýí åîáéôßáò ôùí áíÝìùí êáé ôçò âñï÷Þò. Êé áìÝóùò áðáíôÜ ðùò ç ðñáãìáôéêÞ áßôéá åßíáé üôé ðåñíÜ ï ×Üñïíôáò ìå ôïõò ðåèáìÝíïõò. Ôï ìïôßâï áõôü áðïóêïðåß óôï íá äåßîåé ôç óïâáñüôçôá ôïõ ãåãïíüôïò. 2ç: Íá ìåëåôÞóåôå ôïõò óôß÷ïõò ðïõ ìéëïýí ãéá ôï ×Üñï êáé ôç óõíïäåßá ôïõ, áðü ðïéá åìðåéñßá ðñïÝñ÷åôáé ç åéêüíá; ÁðÜíôçóç: Ï ×Üñïò, ìå ìéá èáõìÜóéá ðñïóùðïðïßçóç, ðáñïõóéÜæåôáé ùò êáâáëÜñçò ðïõ êáâáëÜ óôç óÝëá ôïõ êáé ðßóù áðü ôï Üëïãü ôïõ ôïõò íåêñïýò áíèñþðïõò. Åßíáé ìéá óêçíÞ ðïëåìéêÞ, óêçíÞ áé÷ìáëùóßáò óõíçèéóìÝíç óôá ÷ñüíéá ôïõ ìåóáßùíá. 3ç: Ôé íüçìá Ý÷åé ç ðáñÜêëçóç ãéá ôïõò íåêñïýò; ÁðÜíôçóç: ÏõóéáóôéêÜ, ïé íåêñïß æçôïýí íá äïêéìÜóïõí ãéá ôåëåõôáßá öïñÜ ôéò ÷áñÝò ôçò æùÞò. Ç äñïóéÜ ôïõ íåñïý, ôá ëïõëïýäéá, ôï ðáé÷íßäé äåí åßíáé ôßðïô’ Üëëï ðáñÜ áðëÝò êáèçìåñéíÝò ÷áñÝò. Ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ äåí ìðïñåß íá îåñéæùèåß áðü ôçí øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ. ¼ìùò ï ðüíïò åßíáé ìåãáëýôåñïò üôáí ï ×Üñïò êüâåé ôï íÞìá ôçò æùÞò êé üôáí áñíåßôáé, üðùò êÜíåé åäþ, íá äþóåé ïðïéáäÞðïôå ðáñÜôáóç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ï ×Üñïíôáò óôï ôñáãïýäé; 2ç: ÌÝóá áðü ôá ôñáãïýäéá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï ×Üñïíôá, óõíÞèùò áíáäýåôáé ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ. Áõôü ôï óôïé÷åßï ìðïñåß íá åíôïðéóôåß ôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé;

57

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 58

ÇËÉÅ

ÌÏÕ ÊÁÉ

ÔÑÉÓÇËÉÅ

ÌÏÕ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ¸íáò Üíèñùðïò èñçíåß ôï ÷áìü ôçò «ëõãåñÞò», ôçò «áêñéâïèõãáôÝñáò» êáé ñùôÜ ôïí Þëéï áí ôçí óõíÜíôçóå ðïõèåíÜ. Åêåßíïò áðáíôÜ üôé ôçí åßäå ðñï÷ôÝò óôï ðáëÜôé ôïõ ×Üñïõ. Ç êïðÝëá ðáñïõóéÜæåôáé íá õðçñåôåß ôï ×Üñï êáé íá èñçíåß ãéá ôï ÷áìü ôçò. ÊáôÜ ëÜèïò ñùôÜ ôçí êüñç ãéáôß åßíáé èëéììÝíç, áí ôçò ëåßðåé ç ìÜíá ôçò, áí ôçò ëåßðïõí ô’ áäÝëöéá ôçò. Óôéò åñùôÞóåéò áõôÝò ç êüñç áðáíôÜ áñíçôéêÜ. Óôç óõíÝ÷åéá ç êüñç ëÝåé üôé ôçò ëåßðåé ôï óðßôé ôçò êáé ï «ÁðÜíù êüóìïò», üìùò ï ×Üñïò ëÝåé üôé äåí ðñüêåéôáé íá ôá îáíáäåß, ïýôå ôï óðßôé ïýôå ôïí ðÜíù êüóìï.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 3. 5. 7.

áðÜíôçóåò: óõíÜíôçóåò. óáñÜé: ðáëÜôé. êáëíôéñßìé: ëéèüóôñùôï. ï÷: åîáéôßáò, áðü.

2. åßäçêá: åßäá. 4. ìÜéôå: ìÞôå. 6. ÷ëßâïìáé: èëßâïìáé, óôåíï÷ùñéÝìáé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ôï áìåôÜêëçôï ôïõ èáíÜôïõ: Ï èÜíáôïò åßíáé ãåãïíüò ÷ùñßò åðéóôñïöÞ, Ýíá ãåãïíüò èëéâåñü êáé ôñáãéêü. ÁõôÞ ç áëÞèåéá êñýâåôáé óôçí êáôçãïñçìáôéêÞ Üñíçóç ôïõ ×Üñïõ íá éêáíïðïéÞóåé ôçí åðéèõìßá ôçò êüñçò íá îáíáäåß ôï óðßôé ôçò êáé ôïí ðÜíù êüóìï. ¼ìùò ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ äåí ìðïñåß íá óâçóôåß áðü ôçí êáñäéÜ ôïõ áíèñþðïõ. 2. Ç ìåôáèáíÜôéá æùÞ: Èåùñåßôáé äåäïìÝíç ç ýðáñîç æùÞò ìåôÜ ôï èÜíáôï, üìùò åêåß äåí õðÜñ÷åé ôßðïôá åõ÷Üñéóôï. Ç èëßøç ôçò êüñçò åßíáé ç ßäéá ìå èëßøç ôïõ Á÷éëëÝá óôçí Ïäýóóåéá, ï ïðïßïò Ýëåãå ÷áñáêôçñéóôéêÜ: «Èá ’èåëá íá ’ìáé ÷ùñéêüò êáé íá îåíïäïõëåýù óå áöÝíôç äß÷ùò êôÞìáôá, ðïõ ‘íáé ôï ãéïò ôïõ ëßãï, ðáñÜ íá âáóéëåýù åäþ óôïõò ðåèáìÝíïõò üëïõò». Ôçí ßäéá åðéèõìßá ãéá æùÞ äåß÷íåé êáé ç êïðÝëá ôïõ ôñáãïõäéïý. 58

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 59

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé/ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò Ïé ôñåéò ðñþôïé óôß÷ïé åßíáé ëüãéá ðïõ ëÝãïíôáé áðü ôç ìÜíá óôïí áðÜíù êüóìï. Áðü ôïí óôß÷ï 4 ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò ôïõ ðïéÞìáôïò ï Þëéïò áöçãåßôáé üóá åßäå óôï ðáëÜôé ôïõ ×Üñïõ, äçëáäÞ óôïí êÜôù êüóìï.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôï ìïôßâï ôçò ìÜíáò ðïõ ñùôÜ ôï Þëéï ãéá ôçí êüñç ôçò: Ôï ìïôßâï áõôü åßíáé ãíùóôü Þäç áðü ôçí áñ÷áßá ìõèïëïãßá. ¸ôóé ç ÄÞìçôñá, üôáí Ýøá÷íå íá âñåé ôçí êüñç ôçò, ôçí Ðåñóåöüíç, ðïõ ôçí åß÷å ðÜñåé ï Ðëïýôùíáò, ï Üñ÷ïíôáò ôïõ ¢äç áðåõèýíèçêå óôïí ¹ëéï. Åêåßíïò ôçí ðëçñïöüñçóå üôé ï Ðëïýôùíáò åßíáé áõôüò ðïõ Üñðáîå ôçí êüñç ôçò, ãéá íá ôçí êÜíåé ãõíáßêá ôïõ. Ôï ìïôßâï áõôü åðáíáëáìâÜíåôáé óôï óõãêåêñéìÝíï äçìïôéêü ôñáãïýäé. 2. Ðñïóùðïðïßçóç: Ç ðñïóùðïðïßçóç óõíáíôéÝôáé åäþ óå ðåñéðôþóåéò: ùò ðñüóùðá, åìöáíßæïíôáé ï Þëéïò êáé ï ÷Üñïíôáò. 3. ÄéÜëïãïò: Óôï ôñáãïýäé áõôü õðÜñ÷ïõí äýï äéÜëïãïé á) ï äéÜëïãïò ìÜíáò êáé Þëéïõ êáé â) ï äéÜëïãïò ÷Üñïõ êáé êüñçò. ¸÷åé åíäéáöÝñïí íá ðñïóÝîïõìå üôé ï äåýôåñïò äéÜëïãïò ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí Þëéï óôç ìÜíá, äçëáäÞ åßíáé äéÜëïãïò ìÝóá óôï äéÜëïãï. 4. Ðáñïìïéþóåéò: «óá ìáñìáñÝíéá âñýóç», «óá ìÞëï ìáñáìÝíï». 5. Óýíèåôåò ëÝîåéò: «ÔñéóÞëéå», «êïìïãõñéóôÞ», «áêñéâïèõãáôÝñá», «óõ÷íïêÝñáóìá», «ìáôáâëÝðåéò». 6. Óôß÷ïò êáé ìÝôñï: Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ôé áßóèçìá åêöñÜæåé ç åñþôçóç ôçò ìÜíáò óôïí Þëéï; Ðïéåò ëÝîåéò íïìßæåôå üôé õðïâÜëëïõí ðåñéóóüôåñï áõôü ôï áßóèçìá; ÁðÜíôçóç: Ç åñþôçóç ôçò ìÜíáò åêöñÜæåé ôïí ðüíï ôçò ãéá ôï ÷áìü ôçò êüñçò ôçò. Ôï áßóèçìá áõôü õðïâÜëëåôáé ðåñéóóüôåñï áðü ôç ÷ñÞóç ôùí ëÝîåùí «ëõãåñÞ» êáé «áêñéâïèõãáôÝñá». Ç ðñþôç ôïíßæåé ôçí ïìïñöéÜ ôçò êüñçò, åíþ ç äåýôåñç ôçí áãÜðç ðïõ ôçò Ý÷åé ç ìÜíá. Êáé ïé äýï äßíïõí ìåãáëýôåñç Ýíôáóç óôï áßóèçìá ôïõ ðüíïõ. Ôï ß59

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 60

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

äéï áðïôÝëåóìá Ý÷åé, åðßóçò, ï ðáñáêëçôéêüò ôüíïò óôá ëüãéá ôçò ìÜíáò êáé ôÝëïò, ï ÷áñáêôçñéóìüò ôïõ Þëéïõ ùò «êïóìïãõñéóôÞ». Ï ôïíéóìüò ôçò ìåãáëïóýíçò ôïõ Þëéïõ êáé ôçò áðåñáíôïóýíçò ôïõ äéáóôÞìáôïò, üðïõ óõìâáßíïõí üóá áíáöÝñïíôáé óôï ðïßçìá, ôïíßæïõí, ôçí ïäýíç áðü ôï ÷áìü ôçò êüñçò, äßíïõí óôïí ðüíï ðáíáíèñþðéíåò äéáóôÜóåéò. 2ç: Áðü ðïý åßíáé ðáñìÝíç ç óêçíÞ óôï óåñÜé ôïõ ×Üñïíôá; Ôé íïìßæåôå üôé ïäÞãçóå ôç öáíôáóßá ôïõ ëáïý ó’ áõôÞ ôçí åéêüíá; ÁðÜíôçóç: Ç óêçíÞ åßíáé ðáñìÝíç áðü ôçí åðï÷Þ ôçò Ôïõñêïêñáôßáò. Ôï óåñÜé, ï ×Üñïò ðïõ èõìßæåé ôïýñêï ðáóÜ ç -êüñç- ðïõ èõìßæåé ãõíáßêá ÷áñåìéïý -üëá áõôÜ ìáò ðáñáðÝìðïõí óôçí åðï÷Þ ôçò Ôïõñêïêñáôßáò. Åäþ ï êÜôù êüóìïò ðáñïìïéÜæåôáé ìå ôç óêëáâéÜ óôïõò Ôïýñêïõò äõíÜóôåò. 3ç: Ðþò êëåßíåé ôï ôñáãïýäé êáé ðïéá åßíáé ç ôåëéêÞ åíôýðùóç ðïõ áöÞíåé; ÁðÜíôçóç: Ôï ôñáãïýäé êëåßíåé ìå äýï äéáðéóôþóåéò. Ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ äåí ìðïñåß íá îåñéæùèåß áðü ôçí êáñäéÜ êáíåíüò áíèñþðïõ, áõôÞ åßíáé ç ðñþôç áëÞèåéá. Êáé ç äåýôåñç, ç óêëçñüôåñç, åßíáé üôé ï èÜíáôïò åßíáé ãåãïíüò ÷ùñßò åðéóôñïöÞ. Êáé ùò Üñíçóç ôçò æùÞò åßíáé ãåãïíüò èëéâåñü êáé ôñáãéêü, ðïõ äåí ìðïñåß ìå ôßðïôá íá îåðåñáóôåß. Ôï óõíáßóèçìá ðïõ ìÝíåé åßíáé ç èëßøç êáé ç åíôýðùóç ðïõ äçìéïõñãåßôáé åßíáé üôé åðéóôñïöÞ áðü ôïí ÊÜôù Êüóìï äåí õðÜñ÷åé.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ãéáôß ç ìÜíá áðåõèýíåôáé óôïí Þëéï, ãéá íá ôçò ðåé ðïý âñßóêåôáé ç êüñç ôçò; 2ç: Ï äéÜëïãïò ó’ áõôü ôï ðïßçìá áóêåß ìéá óçìáíôéêÞ ëåéôïõñãßá. Ðïéá åßíáé áõôÞ êáé ôé ðáñáôçñÞóåéò Ý÷åôå íá êÜíåôå ùò ðñïò ôç ìïñöÞ ôùí åñùôïáðïêñßóåùí; 3ç: Ï ôßôëïò ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý åßíáé óõìâáôéêüò (ãé’ áõôü åßíáé ìÝóá óå áãêýëåò) êáé áðïôåëåßôáé áðü ôéò ðÝíôå ðñþôåò ëÝîåéò ôïõ ðïéÞìáôïò. ÅÜí óáò æçôïýóáí íá äþóåôå óôï ðïßçìá êÜðïéï ôßôëï ðïõ íá åêöñÜæåé ôï âáèýôåñï íüçìÜ ôïõ, ðïéïí ôßôëï èá äßíáôå; 3ç: Ãéáôß êáôÜ ôç ãíþìç óáò ç êüñç äåí ëÝåé óôïí ×Üñï üôé ôçò ëåßðïõí ïé äéêïß ôçò, áëëÜ êáôïíïìÜæåé ìüíï ôï óðßôé ôçò;

60

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 61

Ç

ËÕÃÅÑÇ

ÓÔÏÍ

ÁÄÇ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôá âïõíÜ êáé ïé êÜìðïé åßíáé êáëüôõ÷á, ãéáôß äåí îÝñïõí ôé óçìáßíåé èÜíáôïò. Ôñåéò Üíèñùðïé Þèåëáí íá âãïõí áðü ôïí ¢äç, ôçí Üíïéîç, ôï êáëïêáßñé êáé ôï öèéíüðùñï áíôßóôïé÷á. Ìéá êüñç, åðßóçò ðåèáìÝíç, ôïõò ðáñáêáëïýóå íá ôçí ðÜñïõí ìáæß ôïõò, üìùò áõôïß áñíÞèçêáí ìå ôçí áéôéïëïãßá üôé èá ôïõò áíôéëçöèåß ï ×Üñïò, ãéáôß ôá ñïý÷á ôçò êáé ôá õðïäÞìáôÜ ôçò êÜíïõí èüñõâï, êáé ôá ìáëëéÜ ôçò ëÜìðïõí. Ç êüñç äÝ÷åôáé íá âãÜëåé ôá ñïý÷á êáé íá äÝóåé ôá ìáëëéÜ ôçò. ÈÝëåé íá áíÝâåé óôïí ðÜíù êüóìï íá äåé ôá áãáðçìÝíá ôçò ðñüóùðá, ôá áäÝëöéá ôçò êáé ôá îáäÝëöéá ôçò. ¼ìùò ôá ðáëéêÜñéá ôçò áðáíôïýí üôé êáíåßò äåí ôçí èõìÜôáé: ç ìÜíá ôçò óõæçôÜ óôï äñüìï, ï ðáôÝñáò ôçò ðßíåé óôï êáðçëåéü, ôá áäÝëöéá ôçò ñß÷íïõí ôï ëéèÜñé êáé ôá îáäÝëöéá ôçò ÷ïñåýïõí. Ôüôå ç êüñç áíáóôÝíáîå, ìå áðïôÝëåóìá íá êáïýí üëá ôá óõããåíéêÜ ôçò ðñüóùðá ðïõ ôçí åß÷áí îå÷Üóåé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. êáëÜ ôï ’÷ïõíå: åßíáé ôõ÷åñÜ, åßíáé êáëüôõ÷á. 2. ðáíôÝ÷ïõíå: ðåñéìÝíïõí. 3. âïýëïíôáé: èÝëïõí. 4. ÷éíüðùñï: öèéíüðùñï. 5. öåëëïêÜëéãï: õðüäçìá ðïõ ãéá ðÜôï Ý÷åé öåëëü. 6. ÷ëßâåôáé: èëßâåôáé, óôåíï÷ùñéÝôáé. 7. ñïýãá: äñüìïò, ãåéôïíéÜ. 8. ñß÷íïõíå ôï ëéèÜñé: êÜíïõí áãþíåò ðïéïò èá ñßîåé ôï ëéèÜñé ìáêñýôåñá. 9. ç äßðëç: ï ãýñïò (ôïõ ÷ïñïý). 10. ãåíéÜ: óõããåíåßò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ: Óôï ðïßçìá áõôü ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ åêöñÜæåôáé ìå äéÜöïñïõò ôñüðïõò. Áêüìá êáé ïé íåêñïß äåí ìðïñïýí íá îå÷Üóïõí ôïí ðÜíù êüóìï

61

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 62

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

êáé ìå ôçí ðñþôç åõêáéñßá ðñïóðáèïýí íá äñáðåôåýóïõí áðü åêåß êáé íá åðéóôñÝøïõí óôç æùÞ. Ï ÊÜôù Êüóìïò ìïéÜæåé ìå öõëáêÞ êáé ï ×Üñïò åßíáé ï äåóìïöýëáêáò. 2. Ç ó÷Ýóç æùíôáíþí êáé ðåèáìÝíùí: ÅêöñÜæåôáé ç ðßóôç üôé ïé æùíôáíïß äåí ðñÝðåé íá ëçóìïíïýí ôïõò ðåèáìÝíïõò, áëëÜ ðñÝðåé íá èëßâïíôáé ãé’ áõôïýò. Áí ïé æùíôáíïß îå÷Üóïõí ôï êáèÞêïí ôïõò ðñïò ôïõò íåêñïýò, ôïõò ðåñéìÝíåé óêëçñÞ ôéìùñßá. Óýìöùíá ìå ôç ëáúêÞ áíôßëçøç, ï ðÜíù êüóìïò êé ï êÜôù êüóìïò óõíäÝïíôáé áíáðüóðáóôá êáé åðéêïéíùíïýí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôñßá ìÝñç: ôï ðñïïßìéï (óô. 1-3), ôï êýñéï ìÝñïò (óô. 422) êáé ôïí åðßëïãï (23-26). Ôï êýñéï ìÝñïò èá ìðïñïýóå íá ÷ùñéóôåß óå äýï õðïåíüôçôåò: á´ õðïåíüôçôá (óô. 4-13): Ï äéÜëïãïò ãéá ôá ñïý÷á êáé ôá ìáëëéÜ ôçò êüñçò. â´ õðïåíüôçôá (óô. 14-22): Ï äéÜëïãïò ãéá ôá óõããåíéêÜ ðñüóùðá ôçò êüñçò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ï äéÜëïãïò: Óôï ðïßçìá ÷ñçóéìïðïéåßôáé åêôåôáìÝíá ç ôå÷íéêÞ ôïõ äéáëüãïõ. ×áñáêôçñßæåôáé áðü ëéôüôçôá, åíþ ï åíåóôþôáò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôá ñÞìáôá, äßíåé ðáñáóôáôéêüôçôá êáé Ýíôáóç óå ü,ôé óõìâáßíåé. 2. Ï óôß÷ïò êáé ôï ìÝôñï: Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Óôï ôñáãïýäé õðÜñ÷åé ðñïïßìéï· ðïéï åßíáé ôï íüçìÜ ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ôï ðñïïßìéï åßíáé ïé ôñåéò ðñþôïé óôß÷ïé ôïõ ðïéÞìáôïò. Ç öýóç èåùñåßôáé áèÜíáôç, êáëüôõ÷ç, êáé ìüíï ï Üíèñùðïò öáßíåôáé íá ãíùñßæåé ôç èëéâåñÞ ìïßñá ôïõ èáíÜôïõ. Óôç öýóç õðÜñ÷åé áðëÞ äéáäï÷Þ ôùí åðï÷þí, ÷ùñßò ðïôÝ áõôÞ íá äéáêüðôåôáé áðü ôï ×Üñï. Ì’ áõôüí ôïí ôñüðï åêöñÜæåôáé ï êáûìüò ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôï èÜíáôï, ðïõ áðïôåëåß ôï áíáðüöåõêôï ôÝñìá, ôçí Üñíçóç ôçò æùÞò. 62

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 63

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

2ç: Ãéáôß ïé ôñåéò áíôñåéùìÝíïé èÝëïõí í’ áðïäñÜóïõí Üíïéîç-êáëïêáßñéöèéíüðùñï; Ôé ôïíßæåôáé ì’ áõôü ôïí ôñüðï; ÁðÜíôçóç: Óôçí áðüöáóç ôùí áíôñåéùìÝíùí öáßíåôáé êáèáñÜ ç åíáëëáãÞ ôùí åðï÷þí ôïõ ÷ñüíïõ êáé ç éäÝá ôçò áíáãÝííçóçò ôçò öýóçò. ÐñÜãìáôé, äåí áíáöÝñåôáé ï ÷åéìþíáò, êáôÜ ôïí ïðïßï ç öýóç «íåêñþíåé», áëëÜ áíáöÝñåôáé ç Üíïéîç, üôáí ç öýóç îáíáãåííéÝôáé, ôï êáëïêáßñé, ðïõ åßíáé ãåìÜôï æùíôÜíéá, êáèþò êáé ôï öèéíüðùñï, üôáí ç öýóç äßíåé áêüìá ôïõò êáñðïýò ôçò, ôá óôáöýëéá êáé ôá öñïýôá. Ç éäÝá ôçò áíáãÝííçóçò ôçò öýóçò åðåêôåßíåôáé êáé óôïõò áíèñþðïõò: êáéíïýñéïé Üíèñùðïé èá ãåííçèïýí, ãéá íá äéáéùíéóôåß Ýôóé ôï áíèñþðéíï ãÝíïò êáé, ãåíéêÜ, ç æùÞ íá èñéáìâåýóåé ðÜíù óôï èÜíáôï. 3ç: Ðþò öáíôÜæåôáé ï ðïéçôÞò ôçí êüñç óôïí ÊÜôù Êüóìï; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò öáíôÜæåôáé ôçí êüñç íá Ý÷åé ôçí ßäéá åìöÜíéóç ðïõ åß÷å, üôáí Þôáí æùíôáíÞ. ¸ôóé, ôïíßæåôáé ç ïìïñöéÜ ôçò -ç êüñç åßíáé «ëõãåñÞ» êáé Ý÷åé üìïñöá îáíèÜ ìáëëéÜ ðïõ ëÜìðïõí óôç óêïôåéíéÜ ôïõ ÊÜôù Êüóìïõ. Êé áêüìç, ðñïóÝ÷åé ôï íôýóéìü ôçò, ôá ñïý÷á ôçò êáé ôá ðáðïýôóéá ôçò. ÊáìéÜ áëëáãÞ áðü ôüôå ðïõ Þôáí æùíôáíÞ. Ç äéáöïñÜ åßíáé ìüíï óôçí åóùôåñéêÞ ôçò äéÜèåóç. Ç êüñç èëßâåôáé óôïí êÜôù êüóìï êáé ðáñáêáëåß ìå óôáõñùìÝíá ÷Ýñéá íá ôçí ðÜñïõí ìáæß ôïõò ïé áíôñåéùìÝíïé. Åßíáé ìÜëéóôá Ýôïéìç íá êáôáóôñÝøåé ôá ñïý÷á êáé ôá ðáðïýôóéá ôçò êáé íá ìáæÝøåé ôá ìáëëéÜ ôçò (ü÷é íá ôá êüøåé!). Áð’ üëá áõôÜ öáßíåôáé üôé ç æùÞ åßíáé ôï ðïëõôéìüôåñï êáé óçìáíôéêüôåñï áãáèü. 4ç: Ìå ðïéïõò ôñüðïõò äçëþíåôáé ï ðüèïò ôçò êüñçò í’ áíÝâåé óôïí ÁðÜíù Êüóìï; ÁðÜíôçóç: Ç áðüäñáóç áðü ôïí ¢äç åßíáé ç ìüíç óêÝøç ôçò êüñçò. Ãéá íá ôçí ðñáãìáôïðïéÞóåé åßíáé äéáôåèåéìÝíç íá âãÜëåé ôá ñïý÷á ôçò, íá ñßîåé ôá ðáðïýôóéá ôçò óôç öùôéÜ êáé íá ìáæÝøåé ôá ìáëëéÜ ôçò, ðïõ ëÜìðïõí. Åðßóçò, ç êüñç äåß÷íåé åíäéáöÝñïí ãéá ôá áãáðçìÝíá ôçò ðñüóùðá êáé èÝëåé íá ìÜèåé áí ôçí óêÝöôïíôáé áêüìç. Ì’ áõôïýò ôïõò ôñüðïõò äçëþíåôáé ç áãÜðç ôçò êüñçò ãéá ôç æùÞ êáé ç åðéèõìßá ôçò íá ãõñßóåé óôïí ÐÜíù Êüóìï. 5ç: Ôï ôñáãïýäé ôåëåéþíåé ìå ìéá ôïëìçñÞ ðïéçôéêÞ óýëëçøç. Íá ôçí åðéóçìÜíåôå êáé íá âñåßôå ôé åêöñÜæåé. Íá óõãêåíôñþóåôå áíÜëïãåò ðïéçôéêÝò åêöñÜóåéò áðü äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. 63

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 64

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ôï ôñáãïýäé ôåëåéþíåé ìå ìéá õðåñâïëÞ, ç ïðïßá åêöñÜæåôáé ìå êÜôé ðïõ åßíáé áäýíáôï íá óõìâåß. ÕðÜñ÷åé äçëáäÞ ôï ó÷Þìá ôïõ áäõíÜôïõ. Ï áíáóôåíáãìüò ôçò êüñçò Ýãéíå öùôéÜ ðïõ Ýêáøå üëá ôá áãáðçìÝíá ôçò ðñüóùðá. Ôï «êÜøéìï» áõôü Ý÷åé êáé ôçí Ýííïéá ôïõ «óâçóßìáôïò» áðü ôç ìíÞìç ôçò êüñçò üëùí ôùí áãáðçìÝíùí ðñïóþðùí. Ôï ó÷Þìá ôïõ áäõíÜôïõ óõíáíôéÝôáé óõ÷íÜ óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç: «Ôïõ íåêñïý áäåëöïý»: «ÊÜíåé ôï óýãíåöï Üëïãï êáé ô’ Üóôñï ÷áëéíÜñé êáé ôï öåããÜñé óõíôñïöéÜ êáé ðÜåé íá ôçò ôç öÝñåé». Ç áñðáãÞ ôçò ãõíáßêáò ôïõ ÄéãåíÞ: «Êé ï ìáýñïò åãïíÜôéóå êé áðÜíù ôïõ ôçí ðÞñå. Êé üóï íá ðïõí, ãéá äåßôå ôï! ðáßñíåé óáñÜíôá ìßëéá». Ï ãéïò ôçò ÷Þñáò: «Óôï Ýìðá ÷ßëéïõò Ýêïøå, óôï Ýâãá äýï ÷éëéÜäåò êé åéò ôï Üëëï óôñéöïãýñéóìá äåí çýñçêå íá êüøåé.... êé ï ïõñáíüò åóåßóôçêå êé ç èÜëáóóá ìïõãêßóôç êé Üããåëïò áðïý ôó’ ïõñáíïýò óÝñíåé öùíÞ ìåãÜëç». Á. Ðïëßôçò, êëÝöôéêá: «Ï ¼ëõìðïò êé ï Êßóóáâïò ôá äõï âïõíÜ ìáëþíïõí».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Íá åíôïðßóåôå ôçí áíôßèåóç ðïõ êõñéáñ÷åß óôï ôñáãïýäé. 2ç: Ôé äçëþíïõí ç èÝëçóç ôùí ôñéþí ðáëéêáñéþí «íá âãïõí áðü ôïí ¢äç» êáé ïé ðáñáêëÞóåéò ôçò êüñçò; 3ç: Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ç êüñç óôïõò óôß÷ïõò 23-26;

64

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 65

ÉÓÔÏÑÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ ÉóôïñéêÜ ëÝãïíôáé ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ Ý÷ïõí ùò èÝìá Ýíá óõãêåêñéìÝíï éóôïñéêü ãåãïíüò, åèíéêü Þ êïéíùíéêü. Ôï èÝìá ìðïñåß íá åßíáé ìéá ðïëåìéêÞ óýãêñïõóç Þ ìéá Üëùóç ðüëçò, åðéäñïìÞ ëçóôþí êáé ðåéñáôþí Þ åðáíÜóôáóç, åðéäçìßá Þ ðåßíá. ÓðÜíéá ôá ôñáãïýäéá áõôÜ áíáöÝñïíôáé óå ãåãïíüôá åõ÷Üñéóôá. Ôï ðåñéå÷üìåíï áõôü ôùí éóôïñéêþí ôñáãïõäéþí ôá åìðïäßæåé íá ëåéôïõñãÞóïõí ðïéïôéêÜ, ç öáíôáóßá ðåñéïñßæåôáé íá áíáðôõ÷èåß áðü ôá óõãêåêñéìÝíá êáé ðñáãìáôéêÜ. ¼ìùò, ðáñ’ üëá áõôÜ ôá åìðüäéá, ïñéóìÝíá ôñáãïýäéá êáôáöÝñíïõí íá ðåôý÷ïõí Ýíá øçëü óçìåßï áéóèçôéêÞò ôåëåéüôçôáò. Ôá ôñáãïýäéá áõôÜ áíáöÝñïíôáé óõíÞèùò óå ãåãïíüôá ðïõ óõíÝâçóáí ìåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò êáé ìÝ÷ñé ôçí åðáíÜóôáóç ôïõ 1821. ÄçëáäÞ áíôëïýí ôï õëéêü ôïõò áðü ãåãïíüôá ôçò åðï÷Þò ôçò Ôïõñêïêñáôßáò.

3

65

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 66

ÔÏ

ÊÑÏÕÓÏÓ

ÔÇÓ

ÁÍÔÑÉÁÍÏÕÐÏËÇÓ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ôñáãïýäé áõôü åßíáé áðü ôá ðéï ðáëéÜ éóôïñéêÜ ôñáãïýäéá, áöïý áíáöÝñåôáé óôçí Üëùóç ôçò Áíäñéáíïýðïëçò áðü ôïí ÁìïõñÜô ôï 1361. ¼ìùò áíáöÝñåôáé êáé óå ïñéóìÝíåò Üëëåò ðñüóöáôåò êáôáóôñïöÝò áðü ôïõò ÖñÜãêïõò êáé ôïõò Âïýëãáñïõò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò èñçíåß ìáæß ìå ôá ðïõëéÜ ôçí Üëùóç ôçò Áíäñéáíïýðïëçò áðü äéÜöïñïõò îÝíïõò åðéäñïìåßò. Ïé å÷èñïß êáôÝëáâáí ôçí ðüëç ôñåéò öïñÝò, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôñéþí åïñôþí: ôá ×ñéóôïýãåííá, ôçí ÊõñéáêÞ ôùí ÂáÀùí êáé ôçí ÊõñéáêÞ ôïõ ÐÜó÷á.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ôá÷éÜ: ðñùß. 3. êçñß: êåñß.

2. êñïýóïò: å÷èñéêÞ åðéäñïìÞ, ëåçëáóßá. 4. ðïëõêñïõóåìÝíç: ðïõ Ý÷åé ëåçëáôçèåß ðïëëÝò öïñÝò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Óôåñåüôõðç Ýêöñáóç: «Ô’ áçäüíéá ôçò ÁíáôïëÞò êáé ôá ðïõëéÜ ôçò Äýóçò». ÔÝôïéïõ åßäïõò åêöñÜóåéò åßíáé óõíçèéóìÝíåò óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. Ôá ðïõëéÜ åßíáé óõìâáôéêÜ ðñüóùðá ðïõ áíáëáìâÜíïõí ôçí õðï÷ñÝùóç íá ðáßîïõí êÜðïéïí óõãêåêñéìÝíï ñüëï. 2. Ôñéáäéêü ó÷Þìá (ïìïéïêÜôáñêôï): «êëáßãïõí áñãÜ / êëáßãïõí ôá÷éÜ / êëáßãïõí ôï ìåóçìÝñé». Åäþ ï óôß÷ïò åßíáé êïììÝíïò óå ôñßá ìÝñç êé åðáíáëáìâÜíåôáé ôï ñÞìá êëáßãù (êïßôáîå ôçí åñþôçóç 2).

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ôé óõãêßíçóå éäéáßôåñá ôï ëáúêü ðïéçôÞ, þóôå íá óõíèÝóåé ôï ôñáãïýäé;

66

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 67

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ÁðÜíôçóç: Áõôü ðïõ óõãêßíçóå ôïí ðïéçôÞ åßíáé ç ôñáãéêÞ ìïßñá ôçò ðüëçò, ç ïðïßá óå óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, ãíþñéóå ôñåéò å÷èñéêÝò åðéäñïìÝò. ÓðÜíéá êÜðïéá ðüëç ëåçëáôåßôáé ôüóåò ðïëëÝò öïñÝò áðü ôïõò å÷èñïýò, üðùò óõíÝâçêå óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç ìå ôçí Áíäñéáíïýðïëç. Ç ðüëç âñßóêåôáé óå ôÝôïéá ãåùãñáöéêÞ ðåñéï÷Þ ðïõ åýêïëá ãéíüôáí óôü÷ïò å÷èñéêþí åðéäñïìþí. ¹ôáí óôáõñïäñüìé ëáþí êáé ðïëéôéóìþí. 2ç: Ôé ðåôõ÷áßíåé ôï ôñáãïýäé: á) ìå ôïõò ôïðéêïýò ðñïóäéïñéóìïýò ôçò ÁíáôïëÞò êáé ôçò Äýóçò· â) ìå ôïõò ÷ñïíéêïýò ðñïóäéïñéóìïýò: áñãÜ-ôá÷éÜôï ìåóçìÝñé· ã) ìå ôçí åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò «êëáßãïõí»; ÁðÜíôçóç: á) Ïé ôïðéêïß ðñïóäéïñéóìïß Ý÷ïõí óêïðü íá ðñïóäþóïõí óôï ÷ñüíï ðáãêïóìéüôçôá, ïéêïõìåíéêüôçôá êáé íá äþóïõí ôç ìÝãéóôç Ýíôáóç óôïí ðüíï. â) Ïé ÷ñïíéêïß ðñïóäéïñéóìïß áðïóêïðïýí óôï ßäéï áðïôÝëåóìá, óôçí ìÝãéóôç Ýíôáóç ôïõ óõíáéóèÞìáôïò ôïõ ðüíïõ ãéá ôéò áðáíùôÝò ëåçëáóßåò ôçò ðüëçò. Áõôü ôï ðåôõ÷áßíïõí äßíïíôáò óôïí ðüíï äéÜñêåéá. ã) ÔÝëïò, ôï ñÞìá «êëáßãù» åðáíáëáìâÜíåôáé ãéá íá äåßîåé ðïéï åßíáé ôï êõñßáñ÷ï óõíáßóèçìá -ï èñÞíïò ãéá ôï ðÜñóéìï ôçò ðüëçò. 3ç: Ìßá áðü ôéò áëþóåéò (ôïõ 1204) Ýãéíå ôçí ìÝñá ôïõ ÐÜó÷á. Ï ðïéçôÞò üìùò ôéò ôïðïèåôåß üëåò óå ìÝñåò åïñôþí. Ãéáôß; ÁðÜíôçóç: Ìå ôïí ôñüðï áõôü ï ðïéçôÞò ôïíßæåé óå ìåãáëýôåñï áêüìç âáèìü ôç äñáìáôéêÞ ìïßñá ôçò ðüëçò. Óêïðüò ôïõ äåí åßíáé ç áðïêáôÜóôáóç ôçò éóôïñéêÞò áëÞèåéáò -ï ðïéçôÞò åíäéáöÝñåôáé ãéá ôï áéóèçôéêü áðïôÝëåóìá. Óêïðüò ôïõ åßíáé íá óõãêéíÞóåé ôïí áêñïáôÞ êáé áõôü ôï ðåôõ÷áßíåé äçìéïõñãþíôáò ìéáí áíôßèåóç áíÜìåóá óôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá êáé ôç ÷áñÜ, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, êáé ôïí ðüíï ôçò êáôáóôñïöÞò, áðü ôçí Üëëç. Ôá ðáèÞìáôá ôçò ðüëçò óõãêéíïýí ôïí êáèÝíá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Óå ðïéï éóôïñéêü ãåãïíüò áíáöÝñåôáé ôï ôñáãïýäé; 2ç: Ðïéåò áíôéäñÜóåéò ðñïêáëïýíôáé áðü ôçí Üëùóç ôçò Áäñéáíïýðïëçò;

67

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 68

ÐÁÑÈÅÍ

Ç

ÑÙÌÁÍÉÁ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü áíáöÝñåôáé óôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò áðü ôïõò Ôïýñêïõò. Åßíáé Ýíá äçìïôéêü ôñáãïýäé ãñáììÝíï óôçí ðïíôéáêÞ äéÜëåêôï. Ìå ôïí üñï «Ñùìáíßá» åííïåßôáé ç ÂõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá, äçëáäÞ ôï áíáôïëéêü Ñùìáúêü êñÜôïò (Åäþ Ý÷ïõí ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõò êáé ïé üñïé «Ñùìéïóýíç» êáé «Ñùìéüò», ïé ïðïßïé ìÝ÷ñé óÞìåñá áíáöÝñïíôáé óôçí ÅëëÜäá êáé óôïí ¸ëëçíá áíôßóôïé÷á.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ¸íá ðïõëß Þñèå áðü ôçí Ðüëç êáé äå óôáìÜôçóå ïýôå óô’ áìðÝëéá ïýôå óôá ðåñéâüëéá, áëëÜ óôáìÜôçóå óôï êÜóôñï ôïõ ¹ëéïõ. Ôßíáîå ôï Ýíá öôåñü, ðïõ Þôáí âïõôçãìÝíï óôï áßìá, ôßíáîå êáé ôï Üëëï, óôï ïðïßï êñáôïýóå Ýíá ãñáììÝíï ÷áñôß. Ôï ÷áñôß áõôü êáíåßò äåí ôï äéÜâáóå, ïýôå ï ìçôñïðïëßôçò. Ìüíï Ýíá ðáéäß ôï äéÜâáóå êáé ôáõôü÷ñïíá Ýêëáéãå, ÷ôõðïýóå ôï óôÞèïò ôïõ êáé Ýëåãå: «Áëßìïíï óå ìáò, ç Ñùìáíßá Ýðåóå!». ÁìÝóùò óôéò åêêëçóéÝò êáé ôá ìïíáóôÞñéá Üñ÷éóå ôï ìïéñïëüãé. Êé ï ¢é ÃéÜííçò ï ×ñõóüóôïìïò Ýêëáéãå êáé ÷ôõðéüôáí, ãéáôß, üðùò ëÝåé, ç Ñùìáíßá ðÝñáóå, ç Ñùìáíßá Ýðåóå óôá ÷Ýñéá îÝíùí. Ìéá öùíÞ üìùò ôïõ áðáíôÜ ðùò, áêüìç êé áí ðÝñáóå ç Ñùìáíßá, êÜôé Üëëï èá Ýñèåé óôç èÝóç ôçò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

68

êïíåýù: óôáìáôþ, ãéá íá îåêïõñáóôþ, óôáèìåýù ãéá áíÜðáõóç. óïõ: óôïõ. Çëß’ ôïí êÜóôñïí: óôïõ ¹ëéïõ ôï êÜóôñï. Ýóåéîåí: ôßíáîå. óï: óôï. âïõôåìÝíïí: âïõôçãìÝíï. áôü: áõôü. êé: äåí.

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 69

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

9. óéô’: åíþ. 10. áëß: áëßìïíï. 11. âÜé (åðéöþíçìá): ù÷! 12. ðÜñèåí: ðÜñèçêå (áðü îÝíïõò), Ýðåóå óôá ÷Ýñéá îÝíùí êáôáêôçôþí. 13. ç Ñùìáíßá: ôï ÂõæÜíôéï. 14. äåñíïêïðéÝôáé: ÷ôõðÜ ôï óôÞèïò ôïõ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ñùìáíßá (óô. 9): Ç ÂõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá áðïôåëåß ôçí ïìáëÞ ìåôåîÝëéîç ôçò ÑùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò, ç ïðïßá ðñáãìáôïðïéÞèçêå ìå ôç ìåôáöïñÜ ôçò ðñùôåýïõóáò áðü ôç Ñþìç óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç áðü ôïí áõôïêñÜôïñá Êùíóôáíôßíï ôï 220 ì.×. ¸ôóé ïé êÜôïéêïé ôïõ Âõæáíôéïõ óõíÝ÷éóáí íá ðéóôåýïõí ðùò áðïôåëïýí ôïõò óõíå÷éóôÝò ôïõ Ñùìáúêïý êñÜôïõò áêüìá êáé ìåôÜ ôçí ðôþóç ôïõ äõôéêïý ôïõ ôìÞìáôïò. Ì’ áõôüí ôïí ôñüðï äéáôçñÞèçêáí óôç óõíåßäçóç ôùí ÅëëÞíùí ïé üñïé «Ñùìéïóýíç» êáé «Ñùìéüò» ùò üñïé ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôçí åèíéêÞ ôïõò ôáõôüôçôá. 2. ÃéÜííåò ï ×ñõóüóôïìïí (óô. 11): Ðñüêåéôáé ãéá ôïí ÉùÜííç ôï ×ñõóüóôïìï (347-407 ì.×.) èåùñåßôáé êáé Ýíáò áðü ôïõò áîéïëïãüôåñïõò ðáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò êáé ôéìÜôáé ùò Ýíáò áðü ôïõò ôñåéò ÉåñÜñ÷åò. 3. Áîéïëüãçóç ôïõ ôñáãïõäéïý: Ç áîßá ôïõ ôñáãïõäéïý êáé ç ãíçóéüôçôá ôïõ èñÞíïõ ôïõ åßíáé ôÝôïéåò þóôå äåí áöÞíïõí áóõãêßíçôï êáíÝíá. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ, áðü áõôÞí ôçí Üðïøç, ç ðåñßðôùóç ôïõ Ê. ÊáâÜöç, ï ïðïßïò, åðçñåáóìÝíïò áðü ôï ôñáãïýäé ðïõ äéáâÜóáìå, Ýãñáøå ôï ðáñáêÜôù ðïßçìá.

ÐÁÑÈÅÍ ÁõôÝò ôéò ìÝñåò äéÜâáóá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ãéá ô’ Üèëá ôùí êëåöôþí êáé ôïõò ðïëÝìïõò, ðñÜãìáôá óõìðáèçôéêÜ· äéêÜ ìáò, ÃñáéêéêÜ. ÄéÜâáæá êáé ôá ðÝíèéìá ãéá ôï ÷áìü ôçò Ðüëçò «ÐÞñáí ôçí Ðüëç, ðÞñáí ôçí ðÞñáí ôçí Óáëïíßêç». Êáé ôç öùíÞ ôïõ åêåß ðïõ ïé äõï åøÝëíáí, «æåñâÜ ï âáóéëçÜò, äåîéÜ ï ðáôñéÜñ÷çò», áêïýóèçêå ê’ åßðå íá ðÜøïõí ðéá 69

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 70

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

«ðÜøôå ðáðÜäåò ôá ÷áñôéÜ êáé êëåßóôå ôá âáããÝëéá» ðÞñáí ôçí Ðüëç ðÞñáí ôçí· ðÞñáí ôçí Óáëïíßêç. ¼ìùò áð’ ô’ Üëëá ðéï ðïëý ìå Üããéîå ôï Üóìá ôï Ôñáðåæïýíôéïí ìå ôçí ðáñÜîåíÞ ôïõ ãëþóóá êáé ìå ôçí ëýðç ôùí Ãñáéêþí ôùí ìáêñõíþí åêåßíùí ðïõ ßóùò ðßóôåõáí ðùò èá óùèïýìå áêüìç. Ìá áëïßìïíïí ìïéñáßïí ðïõëß «áðáß ôçí Ðüëéí Ýñôáé» ìå ôï «öôåñïýëéí ðå ÷áñôßí ðåñéãñáììÝíïí êé ïõäÝ óôçí Üìðåëïí êïíåý’ ìçäÝ óôï ðåñéâüëé åðÞãåí êáé åêüíåøåí óôïõ êýðáñéó’ ôçí ñßæáí». Ïé áñ÷éåñåßò äåí äýíáíôáé (Þ äåí èÝëïõí) íá äéáâÜóïõí «×Ýñáò õéüò Ãéáíßêáò åí» áõôüò ôï ðáßñíåé ôï ÷áñôß, êáé ôï äéáâÜæåé êé ïëïöýñåôáé «Óéô’ áíáãíþè óéô’ áíáãêëáßã’ óßô’ áíáêñïýã ôçí êáñäßáí. Í’ áïéëëÞ åìÜò íá âÜé åìÜò ç Ñùìáíßá ðÜñèåí».

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ôñáãïýäé áõôü áðïôåëåßôáé áðü ìßá ìüíï íïçìáôéêÞ åíüôçôá, áöïý ï ÷ñüíïò êáé ï ôüðïò ðïõ äéáäñáìáôßæïíôáé ôá ãåãïíüôá äåí áëëÜæïõí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Óôï ôñáãïýäé áõôü åßíáé Ýíôïíç ç äñáìáôéêÞ Ýíôáóç êáé ï ëõñéóìüò, ìå ôïí ïðïßï ìåôáäßäåôáé ï èñÞíïò ãéá ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò.Ôá ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åäþ åßíáé ïé Ýíôïíåò åéêüíåò, ôá ëßãá ìá êáëïäïõëåìÝíá åðßèåôá êáé ï äéÜëïãïò, ï ïðïßïò åðéôåßíåé ôç äñáìáôéêÞ Ýíôáóç. 2. Ç ãëþóóá ðïõ ðïéÞìáôïò åßíáé áðëÞ êáé êáôáíïçôÞ, üìùò Ý÷åé ðïëëïýò éäéùìáôéóìïýò áðü ôçí ðïíôéáêÞ äéÜëåêôï. Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá äçëáäÞ ï ôõðéêüò óôß÷ïò ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí. ¸ôóé Ý÷ïõìå: Óôß÷ïò 1: ¸íáí / ðïõëßí / êáëüí / ðïõëßí // åâãáßí / áðü ôçí ðï / ëçí 70

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 71

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Ôïíéóìüò: Áñéèìüò óõëëáâÞò:

õ -´

3 -´

õ -´

õ -´

õ -´

2

3 4

5 6

7 8

9 10 11 12 13 14 15





1

á´ çìéóôß÷ï

õ -´

õ -´

õ

â´ çìéóôß÷éï

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Íá óõãêñßíåôå ôï ôñáãïýäé ìå Üëëá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. Ðïéá äéáöïñÜ äéáðéóôþíåôáé ùò ðñïò ôïí ôñüðï ðïõ áíáããÝëëåôáé ç èëéâåñÞ åßäçóç; ÁðÜíôçóç: Óå ó÷Ýóç ìå Üëëá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ôï ôñáãïýäé «ÐÜñèåí ç Ñùìáíßá» ðáñïõóéÜæåé ìéá ïìïéüôçôá êáé ìéá äéáöïñÜ. Ç ïìïéüôçôá åßíáé üôé åßíáé óõíçèéóìÝíï óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ç ìåôáöïñÜ ìçíõìÜôùí êáé åéäÞóåùí íá ãßíåôáé ìå ðïõëéÜ. ¸ôóé, óôï ôñáãïýäé «Ôïõ ãéïöõñéïý ôçò ¢ñôáò» ï ðñùôïìÜóôïñáò «ðéÜíåé ìçíÜåé ôçò ëõãåñÞò ìå ôï ðïõëß ô’ áçäüíé», äçëáäÞ óôÝëíåé ìÞíõìá óôç ãõíáßêá ôïõ ìå Ýíá áçäüíé. Ôáõôü÷ñïíá õðÜñ÷åé êáé ìéá äéáöïñÜ. ÓõíÞèùò, óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ôï ðïõëß ìåôáäßäåé ôï ìÞíõìá ìéëþíôáò: «ÐïõëÜêé åäéÜâç êé Ýêáôóå áíôßêñõ óôï ðïôÜìé, äåí åêåëÜçäå óáí ðïõëß, ìçäÝ óá ÷åëéäüíé, ðáñÜ åêåëÜçäå êé Ýëåãå, áíèñþðéíç ëáëßôóá». Ôï ðïõëß ëïéðüí ìéëïýóå ìå áíèñþðéíç öùíÞ. Áíôßèåôá üìùò, óôï «ÐÜñèåí ç Ñùìáíßá» ôï ðïõëß äå ìéëÜ, áëëÜ ìåôáäßäåé ôï ìÞíõìá ôçò ðôþóçò ôçò Ðüëçò ìå Ýíá ãñáììÝíï ÷áñôß. Ìå ôïí ôñüðï áõôü, ôï áðïôÝëåóìá åßíáé üôé åðéôåßíåôáé ç äñáìáôéêÞ Ýíôáóç, áöïý ôï ðïõëß, ðïõ Ý÷åé ôï Üëëï ôïõ öôåñü âïõôçãìÝíï óôï áßìá, ìïéÜæåé íá Ý÷åé ÷Üóåé ôç ìéëéÜ ôïõ, ýóôåñá áðü ôá ôüóá öïíéêÜ êáé ôéò óöáãÝò ðïõ åßäå. Ç ÜñíçóÞ ôïõ íá ðåé ïôéäÞðïôå áðü áõôÜ ðïõ åßäå óôçí Ðüëç êáôÜ ôçí ¢ëùóç ôïíßæåé ôï óõíáßóèçìá ôïõ ôñüìïõ êáé ôçò èëßøçò ãéá ôçí ìåãÜëç áðþëåéá. 2ç: Ðïéåò øõ÷éêÝò äéáèÝóåéò êõñéáñ÷ïýí óôï ôñáãïýäé êáé ðþò åêöñÜæïíôáé; ÁðÜíôçóç: Ïé øõ÷éêÝò äéáèÝóåéò ðïõ êõñéáñ÷ïýí óôï ôñáãïýäé åßíáé ç èëßøç êáé ç áðåëðéóßá ãéá ôçí ðôþóç ôçò ðüëçò. Ôá óõíáéóèÞìáôá áõôÜ åêöñÜæïíôáé ìå ðïëëïýò ôñüðïõò. Ôï ðïõëß áñíåßôáé íá ðÜåé óôá áìðÝëéá êáé ôá ðåñéâüëéá, ôï öôåñü ôïõ åßíáé âïõôçãìÝíï óôï áßìá êáé åðßóçò, áñíåßôáé íá ìéëÞóåé. Ôï ðáéäß, åíþ äéáâÜæåé, ôáõôü÷ñïíá êëáß71

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 72

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

åé êáé ÷ôõðÜ ôï óôÞèïò ôïõ. Ôï ìïéñïëüãé ãåíéêåýåôáé óôéò åêêëçóßåò êáé ôá ìïíáóôÞñéá. Êáé ôï áðïêïñýöùìá ôïõ óðáñáãìïý åßíáé üôáí áñ÷ßóåé íá êëáßåé êáé íá ÷ôõðéÝôáé áêüìç êáé ï ÉùÜííçò ï ×ñõóüóôïìïò. Óôï ôÝëïò üìùò åìöáíßæåôáé ìéá åëðßäá ðïõ áöÞíåé íá äçìéïõñãçèåß Ýíá áðñïóäéüñéóôï áßóèçìá áéóéïäïîßáò. Ðáñçãïñþíôáò ôï ×ñõóüóôïìï, ìéá öùíÞ ôïõ èõìßæåé üôé êÜðïôå èá Ýñèåé ç áíáãÝííçóç, êÜôé Üëëï èá Ýñèåé óôçí èÝóç ôçò Ñùìáíßáò. 3ç: Óå ðïéï óçìåßï êïñõöþíåôáé ç äñáìáôïðïßçóç; Ðþò ãßíåôáé áõôü; ÁðÜíôçóç: Ç äñáìáôïðïßçóç åßíáé Ýíôïíç áðü ôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò, üôáí ðëçñïöïñïýìáóôå üôé ôï ðïõëß åß÷å ôï öôåñü ôïõ âïõôçãìÝíï óôï áßìá. Åðßóçò ç óéùðÞ ôïõ äåß÷íåé ðùò êñýâåé êÜôé öïâåñü. Ï èñÞíïò ôïõ ðáéäéïý ðïõ äéáâÜæåé ôï ìÞíõìá ðñïóèÝôåé ðåñéóóüôåñç äñáìáôéêüôçôá óôï ðïßçìá. ¼ìùò ç êïñýöùóç Ýñ÷åôáé üôáí ï ÉùÜííçò ï ×ñõóüóôïìïò, ç óçìáíôéêÞ áõôÞ ìïñöÞ ôçò ïñèïäïîßáò, áñ÷ßæåé íá «êëáßåé» êáé íá «äåñíïêïðéÝôáé». Ôï äñÜìá åßíáé ôüóï ìåãÜëï, þóôå äåí áöÞíåé áóõãêßíçôïõò ïýôå ôïõò áãßïõò ôçò ÷ñéóôéáíïóýíçò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðïéïò åßíáé ï ñüëïò ôïõ ðïõëéïý óôï ôñáãïýäé; 2ç: Óôï ôñáãïýäé äéáêñßíïõìå êáé Ýíá ôüíï áéóéïäïîßáò. Íá åíôïðéóôåß êáé íá ó÷ïëéáóôåß. 3ç: Ìå ðïéá ó÷Þìáôá ëüãïõ äçëþíåôáé ï èñÞíïò ãéá ôçí êáôÜëçøç ôçò Ñùìáíßáò;

72

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

ÏÉ

Óåëßäá 73

ÓÊËÁÂÏÉ

ÔÙ

ÌÐÁÑÌÐÁÑÅÓÓÙ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ïé ÌðáñìðáñÝóïé Þôáí ðåéñáôÝò áðü ôá äõôéêÜ ðáñÜëéá ôçò ÁöñéêÞò, ïé ïðïßïé åß÷áí ãßíåé öüâçôñï ãéá ôïõò êáôïßêïõò ôùí åëëçíéêþí íçóéþí êáé ðáñáëßùí. Ç ëáúêÞ öáíôáóßá, áíôáíáêëþíôáò ôïí ôñüìï ðïõ ðñïêáëïýóáí ïé ðåéñáôÝò áõôïß, ôïõò ðáñïõóßáæå ùò öáíôáóôéêÜ ôÝñáôá ðÜíù óå Üëïãá ðïõ Üñðáæáí êáé Ýêáíáí óêëÜâïõò üóïõò óõíáíôïýóáí.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ðáñáêáëåß ôïí Þëéï, ï ïðïßïò áíáôÝëëåé êáé öùôßæåé üëç ôçí ïéêïõìÝíç, íá ìçí áíáôåßëåé óôç ÷þñá ôùí ÌðáñìðáñÝóùí, íá ìç öùôßóåé ôéò áõëÝò ôïõò. Êé áí ôý÷åé êáé áíáôåßëåé, ãñÞãïñá íá äýóåé. Ãéáôß óôç ÷þñá åêåßíç õðÜñ÷ïõí ðïëëïß óêëÜâïé, Üíèñùðïé èëéììÝíïé, ðïõ êëáßíå óõíå÷þò. Ìðïñåß ëïéðüí íá õãñáíèïýí ïé áêôßíåò ôïõ Þëéïõ áðü ôá äÜêñõá ôùí óêëÜâùí.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ôï ôá÷ý: ôï ðñùß. 2. äïýäåéò: äßíåéò. 3. ÌðáñìðáñéÜ: Ç óçìåñéíÞ Áëãåñßá, ç Ôõíçóßá êáé ôï Ìáñüêï. Åêåß æïýóáí öïâåñïß ðåéñáôÝò. 4. èá ãñáèïý: èá õãñáíèïýí, èá ìïõóêÝøïõí. 5. ðïõ: áðü.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç åðßêëçóç ôïõ ¹ëéïõ: Ç åðßêëçóç ôïõ ¹ëéïõ åßíáé óõíçèéóìÝíç óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá «¹ëéå ìïõ êáé ôñéóÞëéå ìïõ êáé êáëïñßæéêÝ ìïõ». Óôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá ç åðßêëçóç áõôÞ êáôáëáìâÜíåé üëï ôï ÷þñï -ïëüêëçñï ôï ðïßçìá åßíáé ìéá åðßêëçóç.

73

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 74

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Áíôßèåóç: Ï ðïéçôÞò ðáñáêáëÜ ôïí Þëéï íá áíáôåßëåé ó’ üëïí ôïí êüóìï åêôüò áðü ôç ÷þñá ôùí ÌðáñìðáñÝóùí. Óôéò áõëÝò áõôþí ôùí ðåéñáôþí ðáñáêáëåß ôïí Þëéï íá ìçí áíáôåßëåé. 2. ÊëçôéêÞ ðñïóöþíçóç: Óå ïëüêëçñï ôï ðïßçìá ÷ñçóéìïðïéåßôáé óõíå÷þò êëçôéêÞ ðñïóöþíçóç. Áõôü åßíáé öõóéêü, ãéáôß ôï ðïßçìá ïëüêëçñï åßíáé ìéá åðßêëçóç ôïõ Þëéïõ. 3. Åéêüíá: Éäéáßôåñá ðïéçôéêÞ åßíáé ç åéêüíá óôï ôÝëïò ôïõ ðïéÞìáôïò: Ïé üìïñöïé óêëÜâïé ðïõ èñçíïýí óôéò áõëÝò ôùí ÌðáñìðáñÝóùí. Ôá äÜêñõá ôïõò õãñáßíïõí ôéò á÷ôßíåò ôïõ Þëéïõ. Ç üìïñöç áõôÞ åéêüíá áðïôåëåß ôç äñáìáôéêÞ êïñýöùóç ôïõ ðïéÞìáôïò êáé äßíåé óôïí ðüíï ôçò óêëáâéÜò êïóìéêÞ äéÜóôáóç.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ôé ðåôõ÷áßíåé ï ëáúêüò ðïéçôÞò ìå ôçí ðáñÜêëçóç ðïõ êÜíåé óôïí Þëéï; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ðåôõ÷áßíåé ôñßá ðñÜãìáôá, ìå ôçí ðáñÜêëçóç ðïõ êÜíåé óôïí Þëéï. Äßíåé, êáôáñ÷Üò, óôïí ðüíï êïóìéêÝò äéáóôÜóåéò, áöïý ï ðüíïò ôçò óêëáâéÜò áðïêôÜ ðáíáíèñþðéíï ÷áñáêôÞñá. Åðßóçò, ôï ðïßçìá áðïêôÜ ëõñéóìü -ç åéêüíá ìå ôïõò óêëÜâïõò, ðïõ ôá äÜêñõÜ ôïõò õãñáßíïõí ôéò áêôßíåò ôïõ Þëéïõ, åßíáé ðïëý ðïéçôéêÞ. ÔÝëïò, ç óõãêßíçóç ãéá ôïí ðüíï ôùí óêëÜâùí ãßíåôáé éäéáßôåñá Ýíôïíç. 2ç: Ôï ôñáãïýäé óõìðõêíþíåé ìéá ïëüêëçñç éóôïñéêÞ åìðåéñßá ìÝóá óå Ýîé óôß÷ïõò. Íá âñåßôå: á) ðïéá åßíáé áõôÞ ç åìðåéñßá· â) ðþò êáôïñèþíåé ï ëáúêüò ðïéçôÞò íá ôçí åêöñÜóåé; ÁðÜíôçóç: á) Ç åìðåéñßá ðïõ õðÜñ÷åé óôï ðïßçìá åßíáé ç óêëáâéÜ áðü ôïõò ÌðáñìðáñÝóïõò. Ïé ðåéñáôÝò Ýñ÷ïíôáí óôá åëëçíéêÜ ðáñÜëéá êáé, áöïý ëåçëáôïýóáí ôá ðÜíôá, öåýãïíôáò Ýðáéñíáí ìáæß ôïõò áé÷ìáëþôïõò, ôïõò ïðïßïõò ÷ñçóéìïðïéïýóáí óáí óêëÜâïõò êáé åßôå ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ïé ßäéïé åßôå ôïõò ðïõëïýóáí óôá óêëáâïðÜæáñá. ÁõôÞ Þôáí ç èëéâåñÞ ìïßñá ôùí áé÷ìáëþôùí ðïõ Ýðåöôáí óôá ÷Ýñéá ôùí ÌðáñìðáñÝóùí. Ç êáôÜóôáóç áõôÞ äéáôçñÞèçêå ìÝ÷ñé êáé ôïí 19ï áéþíá! â) Ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé íá óõìðõêíþóåé ôçí åìðåéñßá áðü ôç óêëáâéÜ óôïõò ÌðáñìðáñÝóïõò ìå ìéá åéêüíá ðïéçôéêÞ. Ìå ôçí åðßêëçóç óôïí Þëéï, ðïõ öùôßæåé üëç ôçí ïéêïõìÝíç. Ôïí ðáñáêáëÜ íá ìçí öùôßæåé óôç ÷þñá ôùí ÌðáñìðáñÝóùí ãéá 74

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 75

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

íá ìçí õãñáíèïýí ïé áêôßíåò ôïõ áðü ôá äÜêñõá ôùí óêëÜâùí. Ç åéêüíá áõôÞ åßíáé ãåìÜôç ëõñéóìü.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ï ëáúêüò ðïéçôÞò, óôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá, äåí áíáöÝñåôáé Üìåóá óôéò êáêïõ÷ßåò êáé ôá âÜóáíá ôùí óêëÜâùí, áëëÜ Ýììåóá. Ìå ðïéï ôñüðï åêöñÜæåé ôï èÝìá ôïõ; 2ç: Ï ôßôëïò ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý åßíáé óõìâáôéêüò (ãé’ áõôü åßíáé óå áãêýëåò). ÅÜí óáò æçôïýóáí íá äþóåôå êÜðïéï ôßôëï ðïõ íá áíôáðïêñßíåôáé óôï âáèýôåñï íüçìÜ ôïõ, ðïéïí èá äßíáôå;

0

75

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 76

ÔÇÓ

ÄÅÓÐÙÓ

(26 ÄÅÊÅÌÂÑÉÏÕ 1803) Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ôñáãïýäé áíáöÝñåôáé óå ðñáãìáôéêü ãåãïíüò, ðïõ óõíÝâçêå ôï 1803 Ïé Óïõëéþôåò åß÷áí êëåßóåé óõìöùíßá ìå ôïí ÁëÞ ÐáóÜ íá ôïõò áöÞóåé íá öýãïõí áðü ôïí ôüðï ôïõò Ýíïðëïé êáé íá ðÜíå, üðïõ èÝëïõí. ¼ìùò áõôüò ðáñáâßáóå ôç óõìöùíßá êáé Ýóôåéëå óôñáôü ãéá íá êõíçãÞóåé ôïõò ðñüóöõãåò. Ï óôñáôüò, ðïõ ôïí áðïôåëïýóáí Ôïõñêáëâáíïß, óõíÜíôçóå Ýíá ìÝñïò áðü ôïõò Óïõëéþôåò óôï ÷ùñéü ÑéíéÜóá. Åêåß, óôïí ðýñãï ôïõ ÄçìïõëÜ, êëåßóôçêå ç ÄÝóðù, ç ãõíáßêá ôïõ ÃåùñãÜêç Ìðüôóç, êáé ðïëÝìçóå çñùéêÜ ôïõò Ôïõñêáëâáíïýò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ÐïëëÞ öáóáñßá, ðïëëÝò ôïõöåêéÝò, áêïýãïíôáé êé ï ðïéçôÞò áíáñùôéÝôáé ìÞðùò ãßíåôáé ãÜìïò êáé ÷áñÜ. ¼ìùò áìÝóùò áðáíôÜ áñíçôéêÜ êáé óõìðëçñþíåé üôé ç ÄÝóðù êáé ïé óõããåíåßò ôçò ðïëåìïýí åíÜíôéá óôïõò Áñâáíßôåò óôïí ðýñãï ôïõ ÄçìïõëÜ. Ïé Áñâáíßôåò ôçò æÞôçóáí íá ñßîåé ô’ Üñìáôá êáé íá ãßíåé óêëÜâá ôïõ ÐáóÜ êáé ôùí Áëâáíþí. ¼ìùò ç ÄÝóðù áðáíôÜ üôé, áêüìç êé áí ôï Óïýëé êáé ôçí ÊéÜöá ôá ðÞñáí ïé Ôïýñêïé, áõôÞ äåí ðñüêåéôáé ðïôÝ íá ãßíåé óêëÜâá óå áöÝíôåò Áëâáíïýò, Ìùáìåèáíïýò. ¢ñðáîå ëïéðüí Ýíá äáõëß êáé, áöïý êÜëåóå ôïõò äéêïýò ôçò áíèñþðïõò íá ìç äå÷ôïýí íá æÞóïõí óêëÜâïé ôùí Ôïýñêùí, áíáôßíáîå ôá ðõñïìá÷éêÜ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 76

á÷üò: ìåãÜëïò èüñõâïò, öáóáñßá. ìÞíá: ìÞðùò. ÷áñïêüðé: ãëÝíôé, ÷áñÜ. ÁñâáíéôéÜ: Ôïõñêáëâáíïß óôñáôéþôåò ôïõ ÁëÞ ÐáóÜ. Ãéþñãáéíá: Ôïí Üíôñá ôçò ôïí Ýëåãáí ÃéùñãÜêç Ìðüôóç.

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 77

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

6. Óïýëé: Ç ðáôñßäá ôçò ÄÝóðùò, áð’ üðïõ Ýöõãå åîüñéóôç. Ïé Óïõëéþôåò áíáãêÜóôçêáí íá åãêáôáëåßøïõí ôéò åóôßåò ôïõò êáé íá êáôáöýãïõí óôá Éüíéá íçóéÜ. Ïé áãþíåò ôïõò åíÜíôéá óôïí ÁëÞ ÐáóÜ Ýìåéíáí èñõëéêïß. 7. ËéÜðçäåò: Áëâáíïß ìùáìåèáíïß, îå÷ùñéóôÞ öõëÞ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç áãÜðç ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ï çñùéêüò èÜíáôïò. Ôï ôñáãïýäé ôï äéáðåñíÜ ç éäÝá ôçò åëåõèåñßáò. Ç ÄÝóðù, ðïõ åßíáé ç êåíôñéêÞ çñùßäá, áãáðÜ ôçí åëåõèåñßá êáé ðñïôéìÜ íá ðåèÜíåé çñùéêÜ, ðáñÜ íá æÞóåé êáé íá åßíáé óêëÜâá ôùí Ôïýñêùí êáé ôùí Áëâáíþí. Ï èÜíáôïò åßíáé ðñïôéìüôåñïò áðü ôçí áôßìùóç êáé ôç óêëáâéÜ. ¸÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá ôï ãåãïíüò ðùò áõôüí ôïí çñùéóìü êáé áõôÞí ôçí áõôïèõóßá ôá äåß÷íåé ìéá ãõíáßêá. Ìéá ãõíáßêá ðïõ åäþ áíáäåéêíýåôáé óå çñùéêÞ ìïñöÞ, Üîéï çãÝôç êáé áãùíéóôÞ. Ç óôÜóç ôçò áõôÞ, ðïõ ãåìßæåé ôïí êáèÝíá ìå èáõìáóìü, åîõøþíåé ü÷é ìüíï ôçí ßäéá, áëëÜ êáé ôï ãõíáéêåßï öýëï ãåíéêÜ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï ðïßçìá ìðïñïýìå íá îå÷ùñßóïõìå ôñßá ìÝñç: á) ÅéóáãùãÞ (óô. 1-4): Ç ðåñéãñáöÞ ôçò ìÜ÷çò áðü ôïí áöçãçôÞ. â) Êýñéï ìÝñïò (óô. 5-11): Ï äéÜëïãïò ôçò ÄÝóðùò ìå ôïõò Áñâáíßôåò. ã) Åðßëïãï (óô. 12): Ç áíáôßíáîç ôùí ðõñïìá÷éêþí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Óôï ðïßçìá õðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíá óôïé÷åßá ðïõ óõíáíôéïýíôáé óõ÷íÜ óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç: á) ¢óôï÷á åñùôÞìáôá: «ÌÞíá óå ãÜìï ñß÷íïíôáé, ìÞíá óå ÷áñïêüðé; ÏõäÝ óå ãÜìï ñß÷íïíôáé, ïõäÝ óå ÷áñïêüðé, ç ÄÝóðù êÜíåé ðüëåìï ìå íýöåò êáé ì’ áããüíéá». Ôï ó÷Þìá áõôü ðåñéëáìâÜíåé ôá åîÞò: Ðñïçãïýíôáé äýï åñùôÞìáôá ôá ïðïßá âñßóêïíôáé ìáêñõÜ áðü ôçí áëÞèåéá. Óôç óõíÝ÷åéá áêïëïõèïýí äýï áñíçôéêÝò áðá-

77

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 78

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

íôÞóåéò êáé óôï ôÝëïò ç óùóôÞ áðÜíôçóç ïëïêëçñþíåé ôï íüçìá ôùí óôß÷ùí. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ç åðáíÜëçøç ôçò ëÝîçò «ìÞíá» (ìÞðùò) óôçí åñþôçóç êáèþò êáé ç åðáíÜëçøç ôçò ëÝîçò «ïõäÝ» óôçí áñíçôéêÞ áðÜíôçóç. Åðßóçò Ý÷åé åíäéáöÝñïí íá ðñïóÝîïõìå üôé óôçí áðÜíôçóç åðáíáëáìâÜíåôáé áõôïýóéï ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò åñþôçóçò ìå åîáßñåóç ôç ëÝîç «ìÞíá», ôçí ïðïßá áíôéêáèéóôÜ ç ëÝîç ïõäÝ: «ìÞíá óå ãÜìï ñß÷íïíôáé ìÞíá óå öáãïðüôé ïõäÝ óå ãÜìï ñß÷íïíôáé ïõäÝ óå öáãïðüôé». Ç ôå÷íéêÞ ôùí Üóôï÷ùí åñùôçìÜôùí Þôáí ðïëý óõíçèéóìÝíç óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç Þäç áðü ôçí áñ÷áéüôçôá êáé ðÝñáóå êáé óôçí ðïßçóç ôïõ ÏìÞñïõ. ¸ôóé, ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá óõíáíôéïýíôáé ðïëý óõ÷íÜ óôçí ÉëéÜäá êáé ôçí Ïäýóóåéá, ìáæß ìå äéÜöïñåò Üëëåò ôå÷íéêÝò ôçò äçìïôéêÞò ðïßçóçò. â) Åéêüíåò: Ôï ðïßçìá îåêéíÜ ìå ìéá ç÷çôéêÞ åéêüíá: «Á÷üò âáñýò áêïýãåôáé ðïëëÜ ôïõöÝêéá ðÝöôïõí» Ìéá Üëëç åéêüíá óôï óôß÷ï 4 åðåîçãåß ôçí ðñþôç: «Ç ÄÝóðù êÜíåé ðüëåìï ìå íýöåò êáé ì’ áããüíéá». Êáé ôÝëïò ôïõ ðïéÞìáôïò ìéá ôñßôç åéêüíá ïðôéêÞ áõôÞ ôç öïñÜ, óõìðëçñþíåé ôçí õðüèåóç: «Äáõëß óôï ÷Ýñé -í- Üñðáîå, êüñåò êáé íýöåò êñÜæåé». Êáé ôá ôïõöÝêéá áíÜøáíå êé üëïé öùôéÜ ãåíÞêáí». ã) ÁöÞãçóç êáé äéÜëïãïò: Óôçí áñ÷Þ ôïõ ðïéÞìáôïò (óô. 1-5) ï ðïéçôÞò áöçãåßôáé üóá óõìâáßíïõí. Óôç óõíÝ÷åéá üìùò óôç èÝóç ôçò áöÞãçóçò ðáßñíåé ï äéÜëïãïò (óô. 6-9). ÔÝëïò, óôï ôÝëïò ôïõ ðïéÞìáôïò ï áöçãçôÞò-ðïéçôÞò óõíïøßæåé ôçí óõíÝ÷åéá. Ìå ôï äéÜëïãï ç õðüèåóç áðïêôÜ æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá. Ç äñáìáôéêüôçôá åßíáé éäéáßôåñá Ýíôïíç. ä) Ï ëüãïò åßíáé ðõêíüò êáé ëéôüò: Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé äå ÷ñçóéìïðïéåßôáé ïýôå Ýíá åðßèåôï, äåí õðÜñ÷åé ïýôå ìéá ðåñéôôÞ ëÝîç. å) Ï óôß÷ïò êáé ôï ìÝôñï: Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò êáé ÷ùñßæåôáé óôáèåñÜ óôçí üãäïç óõëëáâÞ.

78

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 79

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Óôï ôñáãïýäé ìáò ç åéóáãùãÞ óôï èÝìá äßíåôáé ìå ôñüðï óõíçèéóìÝíï óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. Ìðïñåßôå íá ôïí ðáñáêïëïõèÞóåôå; ÁðÜíôçóç: Ç åéóáãùãÞ åêôåßíåôáé óå ôÝóóåñéò óôß÷ïõò. Óôïí ðñþôï óôß÷ï ìå ìéá ç÷çôéêÞ åéêüíá ðëçñïöïñïýìáóôå ôé óõìâáßíåé. Óôï äåýôåñï óôß÷ï ãßíïíôáé äýï åñùôÞóåéò, ï áöçãçôÞò êÜíåé õðïèåôéêÝò óêÝøåéò ùò ðñïò ôçí áéôßá ôçò öáóáñßáò. Óôïí ôñßôï óôß÷ï öáßíåôáé ðùò ïé áñ÷éêÝò õðïèÝóåéò Þôáí ëáèåìÝíåò, ôá åñùôÞìáôá Þôáí «Üóôï÷á». ÔÝëïò, óôïí ôÝôáñôï óôß÷ï áðïêáëýðôåôáé ç ðñáãìáôéêÞ áéôßá ôçò öáóáñßáò, ç ÄÝóðù ðïëåìÜ. Ç ôå÷íéêÞ ôùí «Üóôï÷ùí åñùôçìÜôùí», üðùò ïíïìÜæåôáé, åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíç óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç. 2ç: Ç áöÞãçóç ãñÞãïñá åãêáôáëåßðåôáé êáé ìðáßíåé óôï ôñáãïýäé ï äéÜëïãïò. Ðïéï åßíáé ôï áéóèçôéêü áðïôÝëåóìá; ÁðÜíôçóç: Ôï áðïôÝëåóìá ôçò ÷ñÞóçò äéáëüãïõ åßíáé üôé ç õðüèåóç áðïêôÜ æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá. Ç äñáìáôéêüôçôá åßíáé Ýíôïíç: ï áêñïáôÞò áéóèÜíåôáé ôá ãåãïíüôá íá óõìâáßíïõí äßðëá ôïõ, ìðñïóôÜ ôïõ, ìå áðïôÝëåóìá íá ìåãáëþíåé ç áãùíßá ôïõ êáé íá áéóèÜíåôáé üôé êé áõôüò óõììåôÝ÷åé.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Óå ðüóá åðßðåäá äéáñèñþíåôáé ôï ðïéçôéêü õëéêü êáé ôé ðåñéÝ÷åé ôï êáèÝíá; 2ç: Ðïý Ýãêåéôáé ç áîßá ôïõ ðïéÞìáôïò; (á) óôï éóôïñéêü ãåãïíüò óôï ïðïßï áíáöÝñåôáé; (â) óôçí çñùéêÞ ðíïÞ ðïõ ôï ÷áñáêôçñßæåé; (ã) óôç óõãêßíçóç ðïõ ðñïêáëåß; Íá áéôéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. 3ç: Ðïéï ðñüóùðï ðñùôáãùíéóôåß óôïõò äýï ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò êáé óå ðïéïõò áðåõèýíåôáé;

79

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 80

ÔÇÓ ÐÁÑÃÁÓ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ ÌÝ÷ñé ôïí Áðñßëç ôïõ 1819 ç ÐÜñãá äåí åß÷å ãíùñßóåé ôçí ÔïõñêéêÞ óêëáâéÜ. ÐÝñáóå äéáäï÷éêÜ áðü ôá ÷Ýñéá ôùí Åíåôþí, óôïõò ÃÜëëïõò êáé óôïõò ¢ããëïõò. Ïé ôåëåõôáßïé ôçí ðïýëçóáí óôïõò Ôïýñêïõò êáé ç ðáñÜäïóÞ ôçò ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôéò 28 Áðñéëßïõ 1819. Ôï ãåãïíüò áõôü Þôáí ãéá ôïõò Ðáñãéíïýò ìéá ðñáãìáôéêÞ óõìöïñÜ. Ó’ åêåßíç ôçí éóôïñéêÞ óôéãìÞ áíáöÝñåôáé ôï ðáñáêÜôù ðïßçìá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôñßá ðïõëéÜ áðü ôçí ÐñÝâåæá Ýöôáóáí óôçí ÐÜñãá. Ôï ôñßôï, ðïõ Þôáí êáôÜìáõñï, ìéëïýóå êáé áðïêÜëõðôå ôé èá óõìâåß óôï Üìåóï ìÝëëïí. ¸ëåãå óõãêåêñéìÝíá üôé ïé Ôïýñêïé áðåéëïýí ôçí ÐÜñãá, ôçí ïðïßá äåí ôçí íßêçóáí óå ìÜ÷ç, áöïý ïé Ôïýñêïé êáé ïé ËéÜðçäåò öïâüíôïõóáí ôïõò Ðáñãéíïýò ðïëåìéóôÝò, Üíôñåò êáé ãõíáßêåò. Ïé Ôïýñêïé èá ðÜñïõí ôçí ÐÜñãá ìå ðñïäïóßá, áöïý ïé Åõñùðáßïé ôçí ðïýëçóáí, üðùò êÜðïôå åß÷å ðïõëçèåß êáé ï ×ñéóôüò. Óôç óõíÝ÷åéá ï ðïéçôÞò óõìâïõëåýåé ôïõò Ðáñãéíïýò íá öýãïõí, áöïý ðÜñïõí ôá ðáéäéÜ ôïõò, ôéò åéêüíåò êáé ôá êüêáëá ôùí ðñïãüíùí ôïõò. Åöüóïí äåí ðñïóêýíçóáí ðïôÝ Ôïýñêïõò, íá ìçí ôá ðáôÞóïõí ôþñá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÐñÝâåæá: ðüëç óôá íïôéïäõôéêÜ ôçò Çðåßñïõ. 2 ÐÜñãá: ðüëç ôçò Çðåßñïõ, âïñåéüôåñç ôçò ÐñÝâåæáò. 3. Áé-ÃéáííÜêçò: üñìïò áíáôïëéêÜ ôçò ÐÜñãáò. 4. Âåæßñçò: åííïåß ôïí ÁëÞ ÐáóÜ. 5. ËéÜðçäåò: Áëâáíïß ìïõóïõëìÜíïé. 6. Üóðñá: áóçìÝíéá íïìßóìáôá (åäþ åííïåß ãåíéêÜ ôá ÷ñÞìáôá). 7. Üóôå: áöÞóôå. 8. êéâïýñé: ìíÞìá, ôÜöïò.

80

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 81

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá «Ô’ Üóðñá ðïõëÞóáí óôï ×ñéóôü, ô’ Üóðñá ðïõëïýí êáé óÝíá». Ó’ áõôüí ôïí óôß÷ï óõìðõêíþíåôáé ôï íüçìá êáé ôï âáóéêü èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò. Ìå ôçí áíáöïñÜ ôçò ðåñßðôùóçò ôïõ ×ñéóôïý, ç âáóéêÞ éäÝá áðïêôÜ åõñýôåñï ðåñéå÷üìåíï êáé ðáíáíèñþðéíç áîßá. Ãßíåôáé áíáöïñÜ óôçí áíèñþðéíç áðëçóôßá ãåíéêÜ, ç ïðïßá åêöñÜæåôáé óõãêåêñéìÝíá ìå ôçí áãÜðç ôïõ ÷ñÞìáôïò. Ç öéëï÷ñçìáôßá ëïéðüí êáé ç áðëçóôßá Ý÷ïõí ïäçãÞóåé óôéò ìåãáëýôåñåò óõìöïñÝò. Ãéá ôá ÷ñÞìáôá ðïõëÞèçêå ï ×ñéóôüò, ï ïðïßïò áöéÝñùóå ôç æùÞ ôïõ óôçí áãÜðç ôùí áíèñþðùí. Ãéá ôá ÷ñÞìáôá ðïõëéÝôáé êáé ç ÐÜñãá áðü ôïõò åìðüñïõò ôùí åèíþí. Ç æùÞ êáé ç åëåõèåñßá ôùí áíèñþðùí Ý÷ïõí êé áõôÝò ôéò ôéìÞ ôïõò. ¸ôóé áêñéâþò üðùò óõíôåëïýíôáé êáèçìåñéíÜ ÷éëéÜäåò ìéêñÝò «áãïñáðùëçóßåò» æþùí, åëåõèåñéþí êáé óõíåéäÞóåùí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óå ôñåéò åíüôçôåò ÷ùñßæåôáé ôï ðïßçìá: Á) ÅéóáãùãÞ (óô. 1-3): Ï åñ÷ïìüò ôùí ôñéþí ðïõëéþí. â) Ç éóôïñßá ôçò ÐÜñãáò (óô. 4-11). ã) Ïé óõìâïõëÝò ó÷åôéêÜ ìå ôïí åêðáôñéóìü ôùí Ðáñãéíþí (óô. 12-160.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôá ôñßá ðïõëéÜ: «Ôñßá ðïõëéÜ áð’ ôçí ÐñÝâåæá äéáâÞêáíå óôçí ÐÜñãá, ôï ‘íá êïéôÜåé ôçí îåíéôéÜ, ô’ Üëëï ôïí Áé-ÃéáííÜêç, ôï ôñßôï ôï êáôÜìáõñï ìïéñïëïãÜåé êáé ëÝåé» Ôï ìïôßâï ôùí ôñéþí ðïõëéþí, áðü ôá ïðïßá ôï ôñßôï õðåñôåñåß óå êÜðïéá éäéüôçôá, åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíï óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç. 2. Ôï ìïéñïëüãé ôïõ ðïõëéïý (óô. 4-11): Ôï ìïéñïëüé áõôü áðïôåëåß Ýíá ôñáãïýäé ìÝóá óôï ôñáãïýäé êáé åßíáé ôáõôü÷ñïíá ýìíïò êáé èñÞíïò ãéá ôçí ÐÜñãá. 3. Áíôßèåóç: «Äåí Ýñ÷åôáé ãéá ðüëåìï, ìå ðñïäïóßá óå ðáßñíåé». Áíôßèåôåò åßíáé ïé Ýííïéåò «ðüëåìïò» êáé «ðñïäïóßá».

81

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 82

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

4. Ðáñïìïßùóç: «¸öåõãáí Ôïýñêïé óá ëáãïß ôï ðáñãéíü ôïõöÝêé». «Åß÷åò ëåâÝíôåò óáí èåñéÜ». Ç ðáñïìïßùóç ôáðåéíþíåé ôïõò Ôïýñêïõò, åíþ ç Üëëç åîõøþíåé ôïõò Ðáñãéíïýò. 5. ÕðåñâïëÞ: «ðüôñùãáí âüëéá ãéá øùìß, ìðáñïýôé ãéá ðñïóöÜãé». Ìå ôïí ôñüðï áõôü äßíåôáé Ýìöáóç óôçí áãùíéóôéêüôçôá êáé ôçí ðáëéêáñéÜ ôùí Ðáñãéíþí.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ôï ìïôßâï ôùí ôñéþí ðïõëéþí ðïõ öÝñíïõí Üããåëìá åßíáé êïéíü óå ðïëëÜ äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá (êëÝöôéêá êáé éóôïñéêÜ). Íá âñåßôå ðùò ðñïóáñìüæïíôáé ôá óôïé÷åßá ôïõ óôï ôñáãïýäé ìáò. ÁðÜíôçóç: Óôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé ôï ìïôßâï ôùí ôñéþí ðïõëéþí ðïõ öÝñíïõí Üããåëìá ðñïóáñìüæåôáé ùò åîÞò: á) Ôá ðïõëéÜ Ýñ÷ïíôáé áðü ôçí ÐñÝâåæá, ðüëç ôïõñêéêÞ. â) Ôï ðñþôï ðïõëß êïéôÜ ôçí îåíéôéÜ, üðïõ èá êáôáöýãïõí ïé Ðáñãéíïß ãéá íá ãëõôþóïõí. ã) Ôï äåýôåñï ðïõëß êïéôÜåé ôïí Áé-ÃéáííÜêç, áð’ üðïõ èá Ýñ÷ïíôáí óýíôïìá ïé Ôïýñêïé. ä) Ôï ôñßôï ðïõëß åßíáé èëéììÝíï, ìéëÜåé ìå áíèñþðéíç öùíÞ êáé ìïéñïëïãÜ. 2ç: Ôï ôñáãïýäé åêöñÜæåé, ìåôáîý ôùí Üëëùí, ìéá ïäõíçñÞ ðïëéôéêÞ åìðåéñßá· íá ôçí ðñïóäéïñßóåôå êáé íá âñåßôå ìå ðïéïõò ôñüðïõò åêöñÜæåôáé. ÁðÜíôçóç: Ç åìðåéñßá ðïõ åêöñÜæåôáé óôï ôñáãïýäé åßíáé ôï ðïýëçìá ôçò ðüëçò áðü ôïõò ¢ããëïõò óôïõò Ôïýñêïõò. Ïé ìéêñïß ëáïß åßíáé êáôáäéêáóìÝíïé íá ãßíïíôáé ðéüíéá óôç óêáêéÝñá ôùí øõ÷ñþí õðïëïãéóìþí êáé ôùí öéëïäïîéþí ôùí ìåãÜëùí. Ôï áðïôÝëåóìá åßíáé ïé åëðßäåò êáé ôá ó÷Ýäéá ôùí ìéêñþí íá èõóéÜæïíôáé ãéá ÷Üñç îÝíùí óõìöåñüíôùí. Ç åìðåéñßá áõôÞ ÷áñáêôçñßæåôáé ùò «ðñïäïóßá» ðáñüìïéá ìå ôçí ðñïäïóßá ôïõ ×ñéóôïý áðü ôïí Éïýäá. Óôï óôß÷ï 11 áíáöÝñåôáé ñçôÜ ðùò ôï ÷ñÞìá åßíáé ç áéôßá ôçò ðñïäïóßáò êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò. 3ç: Íá ðñïóäéïñßóåôå ôï öñüíçìá ðïõ åêöñÜæïõí ïé äýï ôåëåõôáßïé óôß÷ïé. Ôï öñüíçìá áõôü áíÞêåé óôïõò Ðáñãéíïýò Þ óôïí áíþíõìï ðïéçôÞ; Íá áíáðôýîåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. 82

1-01.qxd

9/21/08 2:51 PM

Óåëßäá 83

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ÁðÜíôçóç: Ôï öñüíçìá ðïõ õðÜñ÷åé óôïõò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôá åîÞò óôïé÷åßá: èñçóêåõôéêüôçôá, áãÜðç ãéá ôçí ðáôñßäá, óåâáóìüò ðñïò ôïõò ðñïãüíïõò êáé ôçí ðáñÜäïóç. ¼ëá áõôÜ ôá äéáðåñíÜ ç áãÜðç ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ç áðÝ÷èåéá ãéá ôç óêëáâéÜ. Óôïõò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ôï öéëåëåýèåñï áõôü öñüíçìá ðáñïõóéÜæåôáé íá áíÞêåé óôïí ðïéçôÞ, áöïý áõôüò ìïéÜæåé íá óõìâïõëåýåé, íá äßíåé ïäçãßåò óôïõò Ðáñãéíïýò ôé íá êÜíïõí. ¼ìùò óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ï ðïéçôÞò ôáõôßæåôáé ðëÞñùò ìå ôïí áðëü ëáü, ìå ôïõò Ðáñãéíïýò. Ôï öñüíçìá ðïõ åêöñÜæåôáé óôá ëüãéá ôïõ åßíáé ôï öñüíçìá ôùí Ðáñãéíþí, ïé ïðïßïé áãáðïýóáí ôçí åëåõèåñßá êáé ðñáãìáôïðïßçóáí üóá ðåñéãñÜöïíôáé óôïõò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò. 4ç: Óôï åéóáãùãéêü ìáò óçìåßùìá äþóáìå ôá êýñéá óôïé÷åßá áðü ôçí éóôïñßá ôçò ÐÜñãáò. Ðïéá áð’ áõôÜ äéáôçñåß ôï ôñáãïýäé êáé ãéáôß; ÁðÜíôçóç: Áðü ôçí éóôïñßá ôçò ÐÜñãáò äéáóþæïíôáé ôñßá óôïé÷åßá: á) Ç áíôßóôáóç êáôÜ ôïõ ÁëÞ ÐáóÜ (óô. 6). â) Ôï ðïýëçìá ôçò ÐÜñãáò áðü ôïõò ¢ããëïõò óôïõò Ôïýñêïõò. ã) Öåýãïíôáò ïé Ðáñãéíïß îÝèáøáí ôá êüêáëá ôùí ðñïãüíùí ôïõò êáé ôá ðÞñáí ìáæß ôïõò. (óô. 14-15).

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Íá ÷ùñßóåôå ôï ôñáãïýäé óå åíüôçôåò êáé íá ãñÜøåôå ðëáãéüôéôëïõò. 2ç: Ôé åêöñÜæåé ôï ìïéñïëüãé ôïõ ðïõëéïý; 3ç: Ãéá ðïéï ëüãï ðáñïôñýíåé ï áíþíõìïò ðïéçôÞò íá îåèÜøïõí ôá êüêáëá ôùí ðñïãüíùí; 4ç: Óôï óôß÷ï 11 «ô’ Üóðñá ðïýëçóáí ôï ×ñéóôü, ô’ Üóðñá ðïõëïýí êáé óÝíá» óå ðïéï ãåãïíüò ãßíåôáé áíáöïñÜ;

83

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:52 PM

Óåëßäá 84

ÊËÅÖÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ Ôá êëÝöôéêá ôñáãïýäéá áðïôåëïýí ôï íåüôåñï åßäïò ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí. Ïé êëÝöôåò êáé ïé áñìáôïëïß åßíáé ôá êåíôñéêÜ ðñüóùðÜ ôïõò. ¹ôáí ôá ðáëéêÜñéá åêåßíá ðïõ áñãüôåñá áðïôÝëåóáí ôïí ðõñÞíá ôïõ óôñáôïý ôçò åðáíÜóôáóçò. ¸ôóé ôá ôñáãïýäéá áõôÜ õìíïýí ôç æùÞ Þ èñçíïýí ãéá ôï èÜíáôü ôïõò. ÁíÞêïõí óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, üìùò äåí åßíáé áöçãçìáôéêÜ. ¸ôóé, åíþ óôïí ðõñÞíá ôïõò âñßóêåôáé êÜðïéï ðñáãìáôéêü ãåãïíüò, ôï ëõñéêü óôïé÷åßï åßíáé Ýíôïíï. Ç Ýêöñáóç ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áöçñçìÝíåò Ýííïéåò. Åðßóçò, ÷ñçóéìïðïéåßôáé óõ÷íÜ êáé ï äéÜëïãïò. Äå ôá ÷üñåõáí, üìùò äéáèÝôïõí ðëïýóéá ìåëùäßá.

+

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:52 PM

ÔÇÓ

Óåëßäá 85

ÍÕ×ÔÁÓ

ÏÉ

ÁÑÌÁÔÏËÏÉ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôï ôñáãïýäé áíáöÝñåôáé óôç æùÞ ôùí êëåöôþí êáé ôùí áñìáôïëþí. ¼ëç ôç íý÷ôá êïõñóåýáíå êáé ôï ðñùß êïéìüíôïõóáí êÜôù áðü ôá äÝíôñá êáé ôïõò ßóêéïõò. Ôñþãáíå øçôÜ áñíéÜ êáé óïõâëéóôÜ êñéÜñéá, åíþ ðßíáíå ãëõêü êñáóß. Ôáõôü÷ñïíá, áñ÷ßæïõí íá óõæçôïýí êáé íá ëÝíå üôé êáëÜ ôñþíå êáé ðßíïõí, üìùò ðñÝðåé íá êÜíïõí êáé êáíÝíá êáëü ãéá ôçí øõ÷Þ ôïõò. Ï êüóìïò öôéÜ÷íåé åêêëçóéÝò êáé ìïíáóôÞñéá, üìùò áõôïß ìðïñïýí íá ðÜíå íá öôéÜîïõí ôï ãåöýñé ôçò Ôñß÷áò, áð’ üðïõ èá ðåñÜóåé ï âïúâüíôáò ìå ôïõò áé÷ìáëþôïõò. Èá êüøïõí ôéò áëõóßäåò êáé èá åëåõèåñþóïõí ôïõò áé÷ìáëþôïõò, áíÜìåóÜ ôïõò êáé ôï ðáéäß ôçò ÷Þñáò, ðïõ åßíáé ìïíÜêñéâï.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Êïõñóåýù: êÜíù åðéäñïìÞ ãéá íá áðïóðÜóù ëÜöõñá. 2. Âïúâüíôáò: óôñáôéùôéêüò äéïéêçôÞò, óôñáôçãüò. 3. Ôçò Ôñß÷áò ôï ãåöýñé: üðùò ðßóôåõå ï ëáüò, ôï ãåöýñé ôçò Ôñß÷áò âñßóêåôáé óôïí ÊÜôù Êüóìï. Áðü åäþ õðïèÝôïõìå üôé óôç âÜóç ôïõ ôñáãïõäéïý áõôïý âñéóêüôáí Ýíá Üëëï, ôï ïðïßï áíáöåñüôáí óôçí áñðáãÞ áíèñþðùí áðü ôá ÷Ýñéá ôïõ ×Üñïõ. ¢ëëïé ðÜëé õðïèÝôïõí üôé ðñüêåéôáé ãéá ôï ãåöýñé ôïõ Ìüñíïõ êïíôÜ óôï Ëéäïñßêé. ÔÝëïò, õðÜñ÷åé êáé ìéá ôñßôç åêäï÷Þ -ï Êïëïêïôñþíçò õðïóôÞñéæå üôé ôï ôñáãïýäé áõôü óõíäÝåôáé ìå Ýíá äéêü ôïõ êáôüñèùìá. ¼ðùò Ýëåãå ï ßäéïò óôïí ÔåñôóÝôç, óå êÜðïéá óõãêåêñéìÝíç ðåñßóôáóç ôñáãïýäçóå óôá ðáëéêÜñéá ôïõ ìéá ðáñáëëáãÞ ôïõ ôñáãïõäéïý áõôïý. ¼ìùò Üëëåò ðáñáëëáãÝò áíáöÝñïíôáé óå Üëëïõò êëÝöôåò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Óôï ôñáãïýäé ðáñáôçñåßôáé ç áëëáãÞ óôç óõíåßäçóç ôùí êëåöôþí, ùò ðñïò ôïõò óôü÷ïõò êáé ôïõò óêïðïýò ôçò äñÜóçò ôïõò. ¸ôóé, áðü éóôïñéêÞ Üðïøç, áñ÷éêÜ ïé êëÝöôåò êáé ïé áñìáôùëïß åðÝëåãáí ôçí åëåýèåñç æùÞ óôï âïõíü, ãéá íá áðïöýãïõí ôçí êáôáðßåóç áðü ôç ìåñéÜ ôïõ äõíÜóôç óôïí êÜìðï. Áãáðïýóáí ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí 85

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 86

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

áíåîáñôçóßá. Ïé åíÝñãåéÝò ôïõò äåí åß÷áí ïýôå åèíéêü ïýôå êïéíùíéêü ÷áñáêôÞñá. Óôç óõíÝ÷åéá üìùò ðñïóôÝèçêáí óéãÜ óéãÜ êáé ôá äýï áõôÜ óôïé÷åßá. ¸ôóé ãåííÞèçêå ç åðéèõìßá íá âïçèÞóïõí ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõò óôïí êÜìðï, áðåëåõèåñþíïíôÜò ôïõò áðü ôïõò óôñáôéþôåò. Ôï «êáëü» ðïõ èÝëïõí íá êÜíïõí åßíáé ìéá ðñÜîç áëôñïõéóìïý, Ý÷åé ÷áñáêôÞñá êïéíùíéêü, áöïý áðïôåëåß åíÝñãåéá áëëçëåããýçò ðñïò ôïõò óêëÜâïõò êáé ôéò ÷Þñåò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ïé åíüôçôåò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ôñåéò: 1ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 1-3): Ç äñÜóç ôùí êåöôáñìáôïëþí. 2ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 4-6): Ôá ãëÝíôéá ôïõò. 3ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 7-14): Ïé êëÝöôåò êáé ïé áñìáôïëïß åðéèõìïýí íá êÜíïõí êÜôé «êáëü».

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Áíôßèåóç: Ðñüêåéôáé ãéá ôçí áíôéèåôéêÞ ðáñïõóßáóç ôçò íýêôáò êáé ôçò áõãÞò (óô. 1-2). 2. Åéêüíåò: Åêôüò áðü ôéò ðáñáðÜíù åéêüíåò, Ýíôïíç åßíáé êáé ç åéêüíá ôïõ ãëåíôéïý (óô. 1-3, 4-5). 3. Ó÷Þìá êáôÜ ôï íïïýìåíï («ï êüóìïò öêéÜíïõí åêêëçóßåò»): Ôï õðïêåßìåíï, «ï êüóìïò», âñßóêåôáé óå áñéèìü åíéêü, åíþ ôï ñÞìá «öêéÜíïõí» óå ðëçèõíôéêü. Ç áéôßá åßíáé üôé ôï õðïêåßìåíï åßíáé üíïìá ðåñéëçðôéêü, äçëáäÞ ç ëÝîç «êüóìïò» ðåñéÝ÷åé ðïëëÜ ðñüóùðá, ôá ïðïßá åííïïýíôáé ìå ôï ñÞìá «öêéÜíïõí».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Íá ðåñéãñÜøåôå ôç æùÞ ôùí êëåöôþí, üðùò ðáñïõóéÜæåôáé óôï ôñáãïýäé, áðü ôçí áñ÷Þ ùò ôï ôÝëïò ôïõ. ÁðÜíôçóç: Ïé êëåöôáñìáôïëïß Ýêáíáí åðéäñïìÝò ôç íý÷ôá, åíþ ôç ìÝñá îåêïõñáæüíôïõóáí êÜôù áðü ôá äÝíôñá êáé óôïõò ßóéïõò, äçëáäÞ óôï ýðáéèñï. Ôïõò Üñåóáí ôá ãëÝíôéá, Ýøçíáí áñíéÜ, óïýâëéæáí êñéÜñéá êáé Ýðéíáí ãëõêü êñáóß. Ôáõôü÷ñïíá, ùò Ýíäåéîç êïéíùíéêÞò êáé åèíéêÞò áëëçëåããýçò áðåëåõèÝñùíáí áé÷ìáëþôïõò. 86

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 87

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

2ç: Ðþò áíôéëáìâÜíïíôáé ïé êëÝöôåò ôéò åíÝñãåéÝò ôïõò, üðùò áõôÞ ôçò áðåëåõèÝñùóçò áé÷ìáëþôùí; Ìå ôé ôçí ðáñáâÜëëïõí; ÁðÜíôçóç: Ôçí áðåëåõèÝñùóç áé÷ìáëþôùí ïé êëÝöôåò ôçí áéóèÜíïíôáé ùò åíÝñãåéá áëôñïõéóôéêÞ, ìéá ðñÜîç êïéíùíéêÞò áëëçëåããýçò ãé’ áõôïýò ðïõ õðïöÝñïõí áðü ôçí êáôáðßåóç ôïõ äõíÜóôç. Ôéò åíÝñãåéåò áõôÝò ôéò ðñïâÜëëïõí ìå ôï ÷ôßóéìï ìïíáóôçñéþí êáé åêêëçóéþí, ãéá ôç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò. 3ç: Ðïéá óçìåßá ôïõ ôñáãïõäéïý ôåêìçñéþíåé ç äéÞãçóç ôïõ Êïëïêïôñþíç; ÁðÜíôçóç: Ç äéÞãçóç ôïõ Êïëïêïôñþíç ôåêìçñéþíåé ôá åîÞò óçìåßá ôïõ ôñáãïõäéïý: á) Êïëïê.: «Áðü çìÝñåò ôïõò åß÷áí åßäçóç äïóìÝíç üôé èá ðÜíå áëõóïäåìÝíïõò åêáôüí ðåíÞíôá áíèñþðïõò». Ôñáãïýäé: «ðïõ èá ðåñÜóåé ï âïúâüíôáò ìå ôïõò áëõóùìÝíïõò». â) Êïëïê.: «íá åëåõèåñþóïõìå ôïõò æùíôáíïýò.... åéò ôá äåóìÜ». ã) Êïëïê.: «ÁðÜíù ðïõ åêüøáíå ô’ áñíéÜ ôá øçìÝíá...». Ôñáãïýäé: «Åß÷áí áñíéÜ êáé øÞíáíå...». ä) Êïëïê.: «ü÷é ðïõ ìáò ïíïìÜæïõí ïé Üñ÷ïíôåò êáé ôï ãïõíáñéêü êëÝöôåò». Ôñáãïýäé: «äåí êÜíïìå êé Ýíá êáëü, êáëü ãéá ôçí øõ÷Þ ìáò». 4ç: Ôé óõìðåñÜóìáôá âãÜæïõìå áðü ôç äéÞãçóç ôïõ Êïëïêïôñþíç ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ñÞóç ôùí êëÝöôéêùí ôñáãïõäéþí; ÁðÜíôçóç: ¼ðùò áíáöÝñåé ï Êïëïêïôñþíçò, ïé óõìâïõëÝò ðïõ áðçýèõíå óôá ðáëéêÜñéá Ýãéíáí ðñÜîç êáé ìåôÜ ôñáãïýäé. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ôï ôñáãïýäé ðñïûðÞñ÷å, åíþ ï Êïëïêïôñþíçò ôï ðñïóÜñìïóå óôéò áðáéôÞóåéò ôçò óõãêåêñéìÝíçò óôéãìÞò. ¸ôóé ôá êëÝöôéêá ôñáãïýäéá ðñïóáñìüæïíôáí ãéá íá åîõðçñåôÞóïõí ôéò áíÜãêåò óõãêåêñéìÝíùí ðåñéóôÜóåùí. ¹ôáí âãáëìÝíá áðü ôç æùÞ êáé ôïõò áãþíåò ôïõ áðëïý ëáïý êáé ôùí çñþùí ôïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ç æùÞ ôùí êëåöôþí êáé áñìáôïëþí óôïõò ðÝíôå ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ ôñáãïõäéïý; 2ç: Ï ÌáêñõãéÜííçò áðïêáëåß ôïõò êëÝöôåò «ìáãéÜ ôçò ëåõôåñéÜò». Äéêáéïëïãåßôáé ï ÷áñáêôçñéóìüò áõôüò áðü ôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé;

87

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 88

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

3ç: Óôïí ðñþôï óôß÷ï ïé üñïé «áñìáôïëïß» êáé «êëÝöôåò» åßíáé ôáõôüóçìïé Þ äéáöïñïðïéïýíôáé; 4ç: Íá ãñÜøåôå äßðëá áðü êÜèå áñéèìü ôçò óôÞëçò Á ôï ãñÜììá ôçò óôÞëçò  ðïõ áíôéóôïé÷åß ó’ áõôü. Á  1) «Ôçò íý÷ôáò ïé áñìáôïëïß êáé ôçò á) ó÷Þìá êáôÜ ôï íïïýìåíï. áõãÞò ïé êëÝöôåò». 2) «... êáé ôåò áõãÝò êïéìþíôáé, â) áíáäßðëùóç ïõóéáóôéêïý. êïéìþíôáé óôá äáóÜ êëáäéÜ. 3) «êé ï Ýíáò ôïí Üëëïí Ýëåãáí, ôç ã) áíáäßðëùóç ñÞìáôïò. Ýíáò ôïí Üëëïí ëÝåé». 4) «äåí êÜíïõìå êéÝíá êáëü, êáëü ä) åðáíÜëçøç çìéóôé÷ßïõ. ãéá ôçí øõ÷Þ ìáò». 5. «ôç ï êüóìïò öôéÜíïõí åêêëçóßåò». å) áíôéèåôéêü ó÷Þìá.

)

88

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 89

ÔÙÍ ÊÏËÏÊÏÔÑÙÍÁÉÙÍ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÜ ôñáãïýäéá ðïõ åîõìíïýí ôç äñÜóç êáé ôá êáôïñèþìáôá ôùí Êïëïêïôñùíáßùí, ìéáò áðü ôéò ìåãáëýôåñåò êáé ðáëéüôåñåò ïéêïãÝíåéåò êëåöôþí. Ôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé áíáöÝñåôáé óôïõò áãþíåò ôïõ 1806, üôáí ïñéóìÝíïé êëÝöôåò, ýóôåñá áðü óèåíáñÞ áíôßóôáóç óôá ó÷Ýäéá ôùí Ôïýñêùí íá ôïõò åîïíôþóïõí, áíáãêÜóôçêáí íá äéáóêïñðéóôïýí. Ôüôå ï Èåüäùñïò Êïëïêïôñþíçò êáôÝöõãå óôç ÆÜêõíèï, üðïõ õðçñÝôçóå óôïí áããëéêü óôñáôü.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óå ìéá ðïéçôéêÞ åéêüíá ôá óðáèéÜ ôùí Êïëïêïôñùíáßùí ðáñïõóéÜæïíôáé íá ëÜìðïõí Ýôóé, üðùò ëÜìðïõí ôá ÷éüíéá óôá âïõíÜ êáé ï Þëéïò óôá ëáãêÜäéá. ËÜìðïõí åðßóçò ïé áñÜäåò ôá êïõìðéÜ êáé ôá óôïëßäéá ôïõò. Ç ðåñçöÜíéá ôùí Êïëïêïôñùíáßùí åßíáé ôüóç, ðïõ äåí êáôáäÝ÷ïíôáé íá ðáôÞóïõí ôç ãç, êé Ýôóé êáâÜëá ôñþíå, ðïëåìÜíå êáé ðÜíå óôçí åêêëçóéÜ. Ñß÷íïõí öëïõñéÜ óôçí ÐáíáãéÜ êáé óôïõò áãßïõò. ¼ìùò óôï ×ñéóôü ñß÷íïõí áóçìÝíéåò ðÜëåò êáé ôïí ðáñáêáëïýí íá ôïõò åõëïãÞóåé. Ï Èåüäùñïò Êïëïôñþíçò ìßëçóå óôï ìåôáîý óôïõò ÊëÝöôåò êáé åßðå ãéá Ýíá üíåéñï ðïõ åßäå óôïí ýðíï ôïõ. Åßäå èïëü ðïôÜìé ðïõ äåí ìðüñåóå íá ðåñÜóåé êáé áíçóý÷çóå. Ãé’ áõôü ðñïôåßíåé óôïõò óõìðïëßôåò ôïõ íá äéáóêïñðéóôïýí, íá ðÜåé ï êáèÝíáò óôïí ôüðï ôïõ. Ï ßäéïò ðÜíôùò áíáêïßíùóå üôé óêïðåýåé íá ðåñÜóåé óôç óõíÝ÷åéá óôç ÆÜêõíèï.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6.

ðÜëåò: åßäïò óðáèéïý, ðëáôý êáé êõñôü. ôóáðñÜæéá: êïóìÞìáôá ìå áëõóßäåò, ðïõ êñåìïýóáí óôï óôÞèïò óôáõñùôÜ. õðíïöáíôáóßá: üíåéñï. Ãéþñãïò: îÜäåëöïò ôïõ Èåüäùñïõ. ÍéêÞôáò: ï ãíùóôüò ÍéêçôáñÜò. ðáñáããïëÝò: ðáñáããåëéÝò. 89

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 90

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Óôï ôñáãïýäé áõôü åêöñÜæåôáé ï èáõìáóìüò ôïõ áðëïý áíèñþðïõ ãéá ôçí ïéêïãÝíåéá ôùí Êïëïêïôñùíáßùí. Ï ëáúêüò Þñùáò, ï Èåüäùñïò Êïëïêïôñþíçò êáé ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, öáíôÜæïõí äõíáôïß, ðåñÞöáíïé, ìåãáëïðñåðåßò êáé áíäñåßïé. Ç ëåâåíôéÜ ôïõ Þñùá óõíäõÜæåôáé ìå ôç èñçóêåõôéêüôçôÜ ôïõ, ï ðëïýôïò ìå ôçí ïîõäÝñêåéá êáé ôçí åõóÝâåéá. Ïé ëáúêïß Þñùåò åäþ åîéäáíéêåýïíôáé êáé ðáñïõóéÜæïíôáé ÷ùñßò ôçí ðáñáìéêñÞ áäõíáìßá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ôñáãïýäé ÷ùñßæåôáé óå äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-11: ¾ìíïò óôïõò Êïëïêïôñùíáßïõò. 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 12-20: Ôï üíåéñï êáé ïé ðñïôñïðÝò ôïõ Èåüäùñïõ Êïëïêïôñþíç.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Ôï ôñáãïýäé ìïéÜæåé íá áðïôåëåßôáé áðü äýï îå÷ùñéóôÜ ôñáãïýäéá, áöïý ôï èÝìá ôùí äýï åíïôÞôùí ôïõ åßíáé ôåëåßùò äéáöïñåôéêü. ¸ôóé óôçí ðñþôç åíüôçôá õìíåßôáé ãåíéêÜ ôï ìåãáëåßï ôçò ïéêïãÝíåéáò ôùí Êïëïêïôñùíáßùí, åíþ óôç äåýôåñç åíüôçôá åíôïðßæåôáé óôá ãåãïíüôá ôïõ 1806, üôáí ï Èåüäùñïò Êïëïêïôñþíçò áíáãêÜóôçêå íá êáôáöýãåé óôç ÆÜêõíèï. Ï óôß÷ïò êáé ôï ìÝôñï: Ï óôß÷ïò ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé äåêáðåíôáóýëëáâïò êáé ôï ìÝôñï éáìâéêü.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Óôï ôñáãïýäé äéáêñßíïíôáé êáèáñÜ äýï åíüôçôåò· íá âñåßôå ôï éäéáßôåñï ÷áñáêôÞñá êÜèå åíüôçôáò. ÁðÜíôçóç: Ç ðñþôç åíüôçôá âñßóêåôáé óôïõò óôß÷ïõò 1-11. ¸÷åé ÷áñáêôÞñá õìíçôéêü, õìíåß äçëáäÞ ôçí ïéêïãÝíåéá ôùí Êïëïêïôñùíáßùí ãåíéêÜ. Ç äåýôåñç üìùò åíüôçôá, óôïõò óôß÷ïõò 12-20, Ý÷åé ÷áñáêôÞñá áöçãçìáôéêü, áöïý áíáöÝñåôáé óå Ýíá óõãêåêñéìÝíï éóôïñéêü ãåãïíüò, ôïõò áãþíåò ôïõ 1806 êáé ôç öõãÞ ôïõ ÈïäùñÞ Êïëïêïôñþíç óôç ÆÜêõíèï.

90

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 91

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

2ç:Ç ðñþôç åíüôçôá áñ÷ßæåé ìå ìßá ðáñïìïßùóç. Íá ðñïóäéïñßóåôå ôé åêöñÜæåé. ÁðÜíôçóç: Ç ðáñïìïßùóç, ðïõ åêôåßíåôáé óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ ôñáãïõäéïý, åêöñÜæåé ôï èáõìáóìü ôïõ ëáúêïý áíèñþðïõ, ôïõ ðïéçôÞ, ãéá ôç äýíáìç êáé ôï Þèïò ôùí Êïëïêïôñùíáßùí. ¸ôóé ôá óðáèéÜ ôùí ëáúêþí çñþùí ðáñïõóéÜæïíôáé íá ëÜìðïõí, üðùò áêñéâþò ôá ÷éüíéá óôá âïõíÜ êáé ï Þëéïò óôá ëáãêÜäéá. Ôï ìåãáëåßï ôùí øçëþí ÷éïíéóìÝíùí âïõíþí êáé ôïõ Þëéïõ ðñïóäßäåôáé óôçí ðåñÞöáíç ïéêïãÝíåéá ôùí Êïëïêïôñùíáßùí. 3ç:Ðïéï ôï Þèïò ôùí Êïëïêïôñùíáßùí, üðùò ðáñïõóéÜæåôáé óôçí ðñþôç åíüôçôá; Ìå ðïéïõò ðïéçôéêïýò ôñüðïõò ðñïâÜëëåôáé; ÁðÜíôçóç: Ôï Þèïò ôùí Êïëïêïôñùíáßùí ðáñïõóéÜæåôáé ìå ìéá óåéñÜ áðü åéêüíåò. Ïé åéêüíåò áõôÝò äåß÷íïõí ôç äýíáìç êáé ôï ìåãáëåßï ôùí ëáúêþí áõôþí çñþùí. ¸ôóé åìöáíßæïíôáé ðåñÞöáíïé êáé ëåâÝíôåò -áöïý äåí êáôáäÝ÷ïíôáé íá ðáôÞóïõí óôç ãç -åßíáé ðÜíôá óå ðïëåìéêÞ åôïéìüôçôá -ðÜíôá ðÜíù óô’ Üëïãá- åßíáé åõóåâåßò êáé ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü èñçóêåõôéêüôçôá êáé ãåííáéïäùñßá. 4ç:Ðïéåò ëáúêÝò äïîáóßåò äéÝðïõí ôç æùÞ ôùí êëåöôþí óýìöùíá ìå ôç äåýôåñç åíüôçôá; ÁðÜíôçóç: Óôç äåýôåñç åíüôçôá ðáñïõóéÜæåôáé ç ðßóôç ôïõ áðëïý ëáïý óôá üíåéñá. Óýìöùíá ìå ôéò ëáúêÝò äïîáóßåò, ôá üíåéñá ìðïñïýí íá åñìçíåýóïõí ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ, ìå áðïôÝëåóìá íá ìðïñïýí åðßóçò íá åðçñåÜóïõí ôéò áðïöÜóåéò êáé ôéò åíÝñãåéåò ôïõ áíèñþðïõ óôá ìéêñÜ êáé ôá ìåãÜëá æçôÞìáôá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Óôïõò óôß÷ïõò 6-8 ïé Êïëïêïôñùíáßïé ðáñïõóéÜæïíôáé íá åßíáé óõíÝ÷åéá êáâÜëá ó’ Ýíá Üëïãï. Ôé äåß÷íåé áõôÞ ç åéêüíá; 2ç: Ôï üíåéñï ðïõ åßäå ï È. Êïëïêïôñþíçò ðþò åðáëçèåýôçêå;

91

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 92

ÔÙÍ ÊÏÍÔÏÃÉÁÍÍÁÉÙÍ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ïé Êïíôïãéáííáßïé Þôáí áìáñôùëïß óôï Ðáôñáôæßêé (ÕðÜôç) áðü ôï 1750. ÃåíÜñ÷çò ôïõò Þôáí ï ÃéáííÜêçò ÊïíôïãéÜííçò, ï ïðïßïò åß÷å äýï ãéïõò, ôïí ÊùóôáíôÞ êáé ôï ÌÞôóï. Ãéïò ôïõ ÊùóôáíôÞ Þôáí ï ÍéêïëÜêçò. Ôï 1789 ï äåñâÝíáãáò ôïõ ÁëÞ ðáóÜ, ï Ãéïõóïýö ÁñÜðçò, åêóôñÜôåõóå ìå 3.000 ôïõñêáëâáíïýò åíáíôßïí ôùí áñìáôïëþí ôçò Èåóóáëßáò êáé ôçò Ñïýìåëçò. Óå ìÜ÷ç êïíôÜ óôç ãÝöõñá ôçò ÔáôÜñíáò Åõñõôáíßáò ï ÊùóôáíôÞò óêïôþèçêå êáé ï ÍéêïëÜêçò áé÷ìáëùôßóôçêå áðü ôïõò Ôïýñêïõò. Ó’ áõôÜ ôá ãåãïíüôá áíáöÝñåôáé áõôü ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé. Ç ÊïíôïãéÜííáéíá åßíáé ç ãõíáßêá ôïõ ÊùóôáíôÞ êáé ìçôÝñá ôïõ ÍéêïëÜêç.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ìáíôáôïöüñïò áíáöÝñåé ðùò âëÝðåé ôçí ÊïíôïãéÜííáéíá íá êïéìÜôáé ìÝóá óôá ÷ñõóÜ ðáðëþìáôá êáé ôá ÷ñõóÜ ìáîéëÜñéá. ÖïâÜôáé íá ôçí îõðíçóåé. Áðïöáóßæåé íá ôçò ñßîåé ìïóêïêÜñõäá ãéá íá ôçí îõðíÞóåé ç ìõñïõäéÜ. ÐñÜãìáôé ç ìõñïõäéÜ îõðíÜ ôçí êáðåôÜíéóóá. ÑùôÜ ôá ìáíôÜôá áðü ôïí Üíôñá ôçò êáé ôï ãéü ôçò êáé ï ðïéçôÞò ôçò ëÝåé üôé ï ÊùóôáíôÞò óêïôþèçêå, åíþ ï ÍéêïëÜêçò áé÷ìáëùôßóôçêå. Ôüôå ç êáðåôÜíéóóá îåóðÜ óå èñÞíï êáé óå ìïéñïëüãé, êëáßåé ãéá ôïí Üíôñá ôçò êáé ôï ãéï ôçò, ðïõ Þôáí êõñßáñ÷ïé óôá âïõíÜ êáé óôïõò êÜìðïõò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4.

óåëôÝäåò: ìåãÜëá ìáîéëÜñéá. óêéÜæïìáé: öïâÜìáé. ìáíôÜôá: íÝá, åéäÞóåéò. ìðáúñÜêé êáé öëÜìðïõñï: óçìáßåò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Êáé áõôü ôï ôñáãïýäé áíáöÝñåôáé óå Ýíá ðñáãìáôéêü ðåñéóôáôéêü ðïõ óõíÝâçêå ëßãá ÷ñüíéá ðñéí áðü ôçí åðáíÜóôáóç ôïõ 1821. Åßíáé ç Þôôá ôùí Êïíôïãéáííáßùí áðü ôïõò 92

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 93

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

Ôïõñêáëâáíïýò. ¸ôóé óôï ôñáãïýäé áõôü óõíäõÜæïíôáé äýï óôïé÷åßá: áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ï ýìíïò ãéá ôç äýíáìç êáé ôçí ðáëéêáñéÜ ôùí êëåöôþí, êáé áðü ôçí Üëëç, ï èñÞíïò ãéá ôïí Üäéêï ÷áìü ôïõò. Ï èáõìáóìüò êáé ï ðüíïò óõíõðÜñ÷ïõí óå áõôü ôï ôñáãïýäé êáé äçìéïõñãïýí áíôéöáôéêÝò óõíáéóèçìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ôñáãïýäé áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: (óô. 1-5): Ï ìáíôáôïöüñïò îõðíÜ ôçí ÊïíôïãéÜííáéíá. 2ç åíüôçôá: (óô. 6-10): Ôá êáêÜ ìáíôÜôá. 3ç åíüôçôá: (óô. 11-15): Ï èñÞíïò ôçò êáðåôÜíéóóáò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Åéêüíá: Óôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò Ý÷ïõìå ìéá åéêüíá ôçò êáðåôÜíéóóáò, üðïõ åßíáé åõäéÜêñéôç ç äýíáìç êáé ç ðïëõôÝëåéá, ðïõ ÷áñáêôÞñéæáí ôéò éó÷õñÝò ïéêïãÝíåéåò ôùí êëåöôáñìáôïëþí. 2. Ìïíüëïãïò-äéÜëïãïò-ìïéñïëüãé: Ï ìïíüëïãïò êõñéáñ÷åß óôï ðñþôï ìÝñïò ôïõ ôñáãïõäéïý, üðïõ âëÝðïõìå ôéò ôáëáíôåýóåéò êáé ôéò áìöéâïëßåò ôïõ ìáíôáôïöüñïõ. Óôï äåýôåñï ìÝñïò ôïõ ôñáãïõäéïý áêïëïõèåß ï äéÜëïãïò ôïõ ìáíôáôïöüñïõ ìå ôçí êáðåôÜíéóóá. ÔÝëïò, óôï ôñßôï ìÝñïò ôïõ ôñáãïõäéïý õðÜñ÷åé Ýíá ìïéñïëüãé. 3. ÌåôáöïñÝò: «íá ìÜóù ìïóêïêÜñõäá, íá ôçí ðåôñïâïëÞóù», «ÐéêñÜ ìáíôÜôá», «ãëõêïñùôÜåé», «Þôáí ìðáúñÜêéá óôá âïõíÜ êáé öëÜìðïõñá óôïõò êÜìðïõò». 4. Ï óôß÷ïò êáé ôï ìÝôñï: Ï óôß÷ïò ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé äåêáðåíôáóýëëáâïò êáé ôï ìÝôñï éáìâéêü.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Óôá êëÝöôéêá ôñáãïýäéá ôá ðñüóùðá áíáöÝñïíôáé ìå ôï üíïìÜ ôïõò (ð.÷. ÍéêïëÜêçò, ÊùóôáíôÞò). Åäþ ç ãõíáßêá ôïõ ÊùóôáíôÞ ÊïíôïãéÜííç áíáöÝñåôáé (óôïí 1ï óôß÷ï) ìå ôéò éäéüôçôÝò ôçò. Ðþò åîçãåßôáé; (Ðñéí áðáíôÞóåôå íá ëÜâåôå õðüøç óáò êáé ôá ôñáãïýäéá ôçò ÄÝóðùò êáé ôçò ËÝíùò Ìðüôóáñç). ÁðÜíôçóç: ¼ëá ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ ìéëïýí ãéá ãõíáßêåò êëåöôþí áíáöÝñïíôáé óå áõôÝò 93

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 94

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ìå ôá ïíüìáôá ôùí óõæýãùí ôïõò. ¸ôóé, ç ÄÝóðù ïíïìÜæåôáé «Ãéþñãáéíá», ïé ãõíáßêåò ôùí Ëáæáßùí áíáöÝñïíôáé ùò «Ôüëéáéíá êáé «Êþóôáéíá». Ç ãõíáßêá ôïõ ËéÜêïõ åßíáé «ç ËéÜêáéíá», åíþ ç ãõíáßêá ôïõ ÊïíôïãéÜííç áíáöÝñåôáé áðëþò ùò «íýöç» êáé ùò «êáðåôÜíéóóá». Ó´áõôÝò ôéò ïíïìáóßåò áíôáíáêëÜôáé ç êáôþôåñç èÝóç ôçò ãõíáßêáò óå ó÷Ýóç ìå ôïí Üíôñá, ï ïðïßïò Þôáí ï áñ÷çãüò ôçò ïéêïãÝíåéáò. ÂÝâáéá, ç ðñáãìáôïðïßçóç êÜðïéïõ Üèëïõ åê ìÝñïõò ôçò ãõíáßêáò åß÷å ùò áðïôÝëåóìá íá áöéåñþíåôáé ó’ áõôÞí ôï ôñáãïýäé, ôï ïðïßï ôçí áíáöÝñåé êáìéÜ öïñÜ êáé ìå ôï üíïìÜ ôçò (ÄÝóðù êëð.). 2ç: Ï áããåëéïöüñïò îõðíÜåé ôçí êáðåôÜíéóóá ìå éäéüôõðï (ðïéçôéêü) ôñüðï. Ôé åêöñÜæåé; ÁðÜíôçóç: Ï áããåëéïöüñïò ñß÷íåé óôçí êáðåôÜíéóóá ìïóêïêÜñõäá ãéá íá îõðíÞóåé. Óôçí åéêüíá, ðïõ åßíáé ðïéçôéêÞ, åêöñÜæåôáé ï äéóôáãìüò ôïõ, ï óåâáóìüò ãéá ôç ãõíáßêá ôïõ êáðåôÜíéïõ êáèþò êáé ï öüâïò ãéá ôçí ðéèáíÞ Üó÷çìç áíôßäñáóÞ ôçò. 3ç: Ï Êáóïìïýëçò ÷áñáêôÞñéóå ôï ãåíÜñ÷ç ÊïíôïãéÜííç ùò «Ýíäïîï êáé ìåãáëïðñåðÞ». Ï ÷áñáêôçñéóìüò áõôüò ìðïñåß í’ áðïäïèåß óå üëç ôçí ïéêïãÝíåéá ìå âÜóç áõôü ôï ôñáãïýäé; ÁðÜíôçóç: Èá ìðïñïýóáìå íá ÷áñáêôçñßóïõìå ïëüêëçñç ôçí ïéêïãÝíåéá ôùí Êïíôïãéáííáßùí «ìåãáëïðñåðÞ» êáé «Ýíäïîç». Ôá ðáéäéÜ êáé ôá åããüíéá ôïõ ãåíÜñ÷ç ÊïíôïãéÜííç ðïëÝìçóáí ôïõò Ôïýñêïõò êáé Ýäåéîáí áíäñåßá êáé ðáëéêáñéÜ. Ôáõôü÷ñïíá, óôçí êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ åßíáé öáíåñÞ ç ðïëõôÝëåéá êáé ôï ìåãáëåßï. 4ç: Íá åîåôÜóåôå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ôåëéêÜ áíáêïéíþíåé ôï ìÞíõìá óôçí êáðåôÜíéóóá· ôé ðáñáôçñåßôå; ÁðÜíôçóç: ¾óôåñá áðü êÜðïéïõò äéóôáãìïýò êáé êÜðïéïõò öüâïõò, ï áããåëéïöüñïò áíáêïéíþíåé ôá ìáíôÜôá óôçí êáðåôÜíéóóá, ÷ùñßò íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôßðïôá ðåñéôôü êáé ÷ùñßò íá êÜíåé êáìéÜ ðñïåôïéìáóßá. Ç ðëçñïöüñçóç ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ðëçñüôçôá êáé ïéêïíïìßá, óôïé÷åßá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãéá ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðïéåò ðëçñïöïñßåò ìáò äßíïíôáé áðü ôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò ãéá ôç æùÞ ôùí Êïíôïãéáííáßùí; 2ç: Ðþò áíôéäñÜ ç êáðåôÜíéóóá óôá äõóÜñåóôá íÝá ðïõ ôçò áíáêïéíþíïíôáé;

94

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 95

ÔÏ ÅÐÏÓ

ÔÏÕ

ÄÉÃÅÍÇ ÁÊÑÉÔÁ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï Ýðïò ôïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá äåí áíÞêåé óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç. Åßíáé ëüãéï Ýñãï, ôï ðñþôï ëüãéï Ýñãï ôçò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò· üìùò ï ðïéçôÞò ôïõ ìáò åßíáé Üãíùóôïò. ÂÝâáéá, üôáí Ýãñáöå ôï Ýñãï áõôü, ï Üãíùóôïò ðïéçôÞò ðÞñå óôïé÷åßá áðü ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá, ôá ïðïßá åðåîåñãÜóôçêå, þóôå íá äçìéïõñãÞóåé áõôÞ ôçí Ýììåôñç âéïãñáößá. Ãéáôß ôï Ýðïò áõôü åßíáé Ýíá ðïëýóôé÷ï áöçãçìáôéêü ðïßçìá (ãýñù óôïõò 5.000 óôß÷ïõò), ðïõ áíáöÝñåôáé óôç æùÞ êáé ôç äñÜóç ôïõ Âáóßëåéïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá. Åßíáé Ýíá Ýììåôñï ìõèéóôüñçìá ìå äéÜöïñåò åðéäñÜóåéò: áðü ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ëüãéåò êáé åêêëçóéáóôéêÝò. ¼ìùò ôï ðñùôüôõðï, ôï áñ÷éêü êåßìåíï ôïõ Ýðïõò äåí Ý÷åé óùèåß. Ôï áðüóðáóìá ðïõ èá äéáâÜóïõìå åßíáé ìéá ðáñáëëáãÞ, êáôþôåñç ðïéïôéêÜ áðü ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, øõ÷ñÞ óôç ãëþóóá êáé óôï ýöïò. ÁëëÜ ïñéóìÝíïé ìåëåôçôÝò ðéóôåýïõí üôé ôï ðñùôüôõðï Þôáí ðïéïôéêÜ êáëýôåñï. Ôï áðüóðáóìá áõôü áíáöÝñåôáé óôï èÜíáôï ôïõ ÄéãåíÞ Áêñßôá.

[Ï èÜíáôïò ôïí ðïëåìÜ] Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôçí Ôñßôç ðïõ Þëèå ï ãéáôñüò, ôçí ßäéá ìÝñá áðïöÜóéóå íá ôïí âñåé ôïí ÄéãåíÞ êé ï èÜíáôïò. ¼,ôé êé áí êÜíåé, ï Áêñßôáò äåí ìðïñåß íá áðïöýãåé ôï èÜíáôï, ãéáôß ï ôñï÷üò ôçò æùÞò ôïõ óôáìÜôçóå êáé ôï ó÷ïéíß ôåëåßùóå. ¼ëç ç öýóç èëßâåôáé ãéá ôï èÜíáôï áõôü êáé ìüíï ïé ëçóôÝò ÷áßñïíôáé, ãéáôß èá åßíáé ðëÝïí åëåýèåñïé. Åíôùìåôáîý ï ÄéãåíÞò îáðëùìÝíïò óôï êñåâÜôé, áíáóôÝíáæå êáé Ýêëáéãå, ãéáôß ôá ìÜôéá ôïõ äåí Ýâëåðáí ðéá êáëÜ êáé ç äýíáìÞ ôïõ ÷Üèçêå. Êáé ìüëéò åßäå ôï èÜíáôï ìÝóá óôï ðáëÜôé, îÝóðáóå óå èñçíçôéêü ìïíüëïãï. Èñçíïýóå ôç ÷áìÝíç ôïõ áíäñåßá êáé ôüëìç, ôç ÷áìÝíç åîïõóßá êáé ôç äüîá ôïõ ðëïýôïõ. Êëáßåé ï ÄéãåíÞò ðïõ ç äýíáìç Ý÷åé åãêáôáëåßøåé ôá ÷Ýñéá ôïõ êáé ôá ðüäéá ôïõ, åíþ óå ëßãï êáé ç øõ÷Þ åãêáôáëåßðåé ôï óþìá, ðïõ ôï ðåñéìÝíåé ï ôÜöïò. 95

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 96

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Ôïí áðïöÜóéóå ï èÜíáôïò: ï èÜíáôïò áðïöÜóéóå íá ðÜñåé ôï ÄéãåíÞ. 2. Íá öýãåé (óô. 4): íá áðïöýãåé. 3. Ï ôñï÷üò åó÷üëáóåí: ï ôñï÷üò ôçò æùÞò óôáìÜôçóå. 4. Ôï óêïéíß åó÷üëáóåí: ï ôñï÷üò ôçò æùÞò óôáìÜôçóå. 5. ÁðåëÜôåò: ëçóôÝò. 6. Ðáíôåñðíå: áãáðçôÝ. 7. Êáé ôï ëïéüí áðü ôïõ íõí: áðü ôþñá êáé óôï åîÞò. 8. ÁíÞêåóôïò: áíåðáíüñèùôïò. 9. Äõíáóôåßá: åîïõóßá, äýíáìç. 10. ¢ñôé: ôþñá. 11. ¢èëá: êáôïñèþìáôá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Åéò äå ôçí Ôñßôçí êáé êáêÞí ôçí ðïëõðéêñáìÝíçí (óô. 1): Óýìöùíá ìå ìéá ëáúêÞ ðñüëçøç, ç Ôñßôç åßíáé ìÝñá ãñïõóïýæéêç, áðïöñÜäá, êáôÜ ôçí ïðïßá óõìâáßíïõí üëá ôá äõóÜñåóôá ãåãïíüôá, üðùò åäþ ï èÜíáôïò ôïõ ÄéãåíÞ. 2. Êáé üóá êÜìåé äåí ìðïñåß ôï èÜíáôï íá öýãåé (óô. 4): ÊåíôñéêÞ éäÝá üëïõ ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ôï áíáðüöåõêôï ôïõ èáíÜôïõ. Êáíåßò Üíèñùðïò, üóï äõíáôüò, áíäñåßïò, ôïëìçñüò Þ ðëïýóéïò êé áí åßíáé, äåí ìðïñåß íá áðïöýãåé ôï èÜíáôï, ôçí êïéíÞ ìïßñá üëùí ôùí èíçôþí. ÁõôÞ ç éäÝá ðáñïõóéÜæåôáé ìå ðïëëïýò åêöñáóôéêïýò ôñüðïõò. «äéüôé ï ôñï÷üò åó÷üëáóåí êáé ôï óêïéíß åóþèç ï èÜíáôüò ôïõ Ýãñáøåí óôïí ¢äç íá ôïí ðÜñåé ôïõò äñüìïõò ôïõ áðÝêïøå ðëÝïí íá ìçí ðåñÜóåé...». Áêüìá êé ï ÄéãåíÞò, ðïõ åß÷å ìéá äýíáìç õðåñÜíèñùðç, äåí ìðïñåß íá áðïöýãåé ôï áíáðüöåõêôï ôÝëïò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá: Ç áðüöáóç ôïõ èáíÜôïõ (óô. 1-15): Ôçí Ôñßôç ðïõ óôï ÄéãåíÞ ðÞãå ï ãéáôñüò, åêåßíç ôç ìÝñá áðïöÜóéóå êáé ï èÜíáôïò íá ðÜåé íá ôïí âñåé êáé íá ôïõ

96

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 97

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ðÜñåé ôçí øõ÷Þ. Ï ÄéãåíÞò äåí ìðïñåß íá áðïöýãåé ôï ìïéñáßï, ãéáôß ï ôñï÷üò ôçò æùÞò ôïõ óôáìÜôçóå êáé ôï ó÷ïéíß ôÝëåéùóå. Ï èÜíáôïò Ý÷åé áðïêüøåé ôïõò äñüìïõò. ¼ëç ç öýóç óõìðÜó÷åé ìáæß ìå ôïí Áêñßôá, ïé êÜìðïé ôïí êëáßíå êáé ôá âïõíÜ èñçíïýí. Ìüíï ïé ëçóôÝò ÷áßñïíôáé ðïõ ðåèáßíåé, ãéáôß ôþñá èá ìðïñïýí íá äñïõí áíåíü÷ëçôïé. Êé åêåßíïò áíáóôåíÜæåé êáé êëáßåé óôï êñåâÜôé, ãéáôß ñáãßæåé ç êáñäéÜ êáé ôá ìÜôéá ôïõ äåí Ýâëåðáí êáëÜ. Êáé ç äýíáìÞ ôïõ, ðïõ íéêïýóå äõíáôïýò êáé ëéïíôÜñéá, áôüíçóå. 2ç åíüôçôá: Ï èÜíáôïò ðçãáßíåé óôï ðáëÜôé (óô. 16-26): Ç ôåëéêÞ öÜóç ôïõ äñÜìáôïò ðáß÷ôçêå óôï ðáëÜôé, üðïõ ï èÜíáôïò ðÞãå íá âñåé ôïí ÄéãåíÞ. Åêåßíïò ôïí ãíþñéóå êáé êáôÜëáâå üôé ï èÜíáôïò åßíáé êïíôÜ. ¼ðëï äåí åß÷å êáíÝíá íá ôïí áðïöýãåé. Óôï èñÞíï ôïõ ï ÄéãåíÞò ðáñáäÝ÷åôáé üôé äåí ìðïñåß íá áðïöýãåé ôï èÜíáôï, ãéáôß ç äýíáìç Ý÷åé åãêáôáëåßøåé ôá ÷Ýñéá ôïõ ðïõ êÜðïôå Ýêáíáí êáôïñèþìáôá êáé ôá ðüäéá ôïõ ðïõ Ýôñå÷áí óôïõò äñüìïõò. Óå ëßãï êáé ç øõ÷Þ ôïõ åãêáôáëåßðåé ôï óþìá êáé ï ôÜöïò ðåñéìÝíåé íá ôïí êëåßóåé ìÝóá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: ¸÷åé åíäéáöÝñïí ôï ãåãïíüò üôé ç ãëþóóá ôïõ êåéìÝíïõ ôåßíåé ðñïò ôçí ëáúêÞ ãëþóóá ôçò åðï÷Þò åêåßíçò. ¼ìùò ç ðñïóðÜèåéá ÷ñçóéìïðïßçóçò áðëÞò ãëþóóáò Ýìåéíå áíïëïêëÞñùôç ìå áðïôÝëåóìá ç ãëþóóá ôïõ êåéìÝíïõ áõôïý íá áðïôåëåß Ýíá ðåñßåñãï êñÜìá áðü ôç ìéá óôïé÷åßùí ëáúêþí, êé áðü ôçí Üëëç óôïé÷åßùí ëïãßùí êáé åêêëçóéáóôéêþí. 2. Ï óôß÷ïò: åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá. Áõôüò åßíáé ï óôß÷ïò ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí. 3. Ðñïóùðïðïßçóç: ¸÷åé åíäéáöÝñïí ç ðñïóùðïðïßçóç ôïõ èáíÜôïõ (óô. 1617), ï ïðïßïò ðáñïõóéÜæåôáé óôï ðáëÜôé ãéá íá ðÜñåé ôç æùÞ ôïõ ÄéãåíÞ. 4. Åéêüíåò: ¸íôïíåò åßíáé ïé åéêüíåò ôïõ áðïóðÜóìáôïò, ïé ïðïßåò ðñïóðáèïýí íá ðñïóäþóïõí ôñáãéêüôçôá óôï ãåãïíüò ôïõ èáíÜôïõ ôïõ Þñùá. ¼ìùò ìåñéêÝò åßíáé ðïëý ðïìðþäåéò, ìå áðïôÝëåóìá íá êáôáíôïýí ìåëü (êïßôá ôïõò óôß÷ïõò 11-15). 5. ÌåôáöïñÝò: Óõ÷íÜ ï ëüãïò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìåôáöïñéêÜ: ôçí ðïëõðéêñáìÝíçí, ï ôñï÷üò åó÷üëáóåí, äÜêñõá ðéêñÜ, öáñìáêùìÝíá êôë. ÓõíïëéêÜ ðÜíôùò ôï ýöïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò, áíôß ãéá áðëü, êáôáëÞãåé íá åßíáé áðëïúêü. Ôï ðïßçìá ìðïñåß íá èõìßæåé ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, üìùò äåí öôÜíåé ôç äéêÞ ôïõ ëïãïôå÷íéêÞ áîßá.

97

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 98

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Íá óõãêñßíåôå ôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá ìå ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ðïõ áêïëïõèåß, êáèþò êáé ìå Üëëá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï èÜíáôï ôïõ ÄéãåíÞ êáé íá óçìåéþóåôå ôéò ðáñáôçñÞóåéò óáò. ÁðÜíôçóç: Óõãêñßíïíôáò ôï áðüóðáóìá áõôü ìå ôá áêñéôéêÜ äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ðáñáôçñïýìå üôé ðáñïõóéÜæïõí ïìïéüôçôåò áëëÜ êáé äéáöïñÝò. Ùò ðñïò ôéò ïìïéüôçôåò á) Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò êáé óôéò äýï êáôçãïñßåò êåéìÝíùí. â) Êáé óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá áíáöÝñåôáé üôé ï ÄéãåíÞò ðÝèáíå ìÝñá Ôñßôç (óô. 1). ã) ¹ôáí äéáäåäïìÝíç ç ðñïóùðïðïßçóç ôïõ èáíÜôïõ, ôïõ ×Üñïíôá. Áõôü âÝâáéá ôï óôïé÷åßï Ý÷åé ôéò ñßæåò ôïõ óôçí áñ÷áéüôçôá, üôáí õðÞñ÷å ç ðßóôç ðùò ï ×Üñùí Þ ÅñìÞò Þôáí ôï ðñüóùðï ðïõ ïäçãåß ôéò øõ÷Ýò ôïõ ¢äç, óôïí ÊÜôù Êüóìï (óô. 16-17). ä) Ç öýóç óõìðÜó÷åé êáé óõììåôÝ÷åé óôï èÜíáôï ôïõ ÄéãåíÞ, èñçíþíôáò ãéá ôïí ÷áìü ôïõ Þñùá (óô. 8). å) Ï ÄéãåíÞò ðáñïõóéÜæåôáé íá åßíáé ðïëý äõíáôüò, ó÷åäüí õðåñÜíèñùðïò (óô. 15). Ùò ðñïò ôéò äéáöïñÝò: á) Óôï «¸ðïò» âëÝðïõìå ôï ãéáôñü íá åðéóêÝðôåôáé ôï ÄéãåíÞ óôï óðßôé ôïõ. Óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá áíôßèåôá, ï ÄéãåíÞò ðáñïõóéÜæåôáé óõíÞèùò íá ðåèáßíåé ìüíïò ôïõ êáé, óðÜíéá, ìå ôïõò ößëïõò ôïõ. â) Óôï «¸ðïò» ï ÄéãåíÞò ðåèáßíåé Þñåìá óôï êñåâÜôé åíþ óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá áãùíßæåôáé ìÝ÷ñé ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ. ã) ÃåíéêÜ, óôï «¸ðïò» ï ÄéãåíÞò ðáñïõóéÜæåôáé áíèñþðéíïò -üðùò Ýíáò áðëüò Üíèñùðïò, âëÝðïíôáò ôï ÷Üñï íá ðëçóéÜæåé, áíáóôåíÜæåé êáé êëáßåé (óô. 11-12). Áíôßèåôá, óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðáñïõóéÜæåôáé Þñåìïò êáé áíäñåßïò, áãÝñù÷ïò êáé Üöïâïò ìðñïóôÜ óôï èÜíáôï. ä) Ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá åßíáé ðéï ðïéçôéêÜ, åíþ ôï ¸ðïò êáôáëÞãåé ïñéóìÝíåò öïñÝò íá åßíáé ðïëý “ðåæü”. (Áò èõìçèïýìå åäþ ôçí óêçíÞ ôïõ ãéáôñïý ðïõ Ýñ÷åôáé óôï óðßôé ôïõ ÄéãåíÞ). å) ÄéáöÝñåé êáé ç ãëþóóá: óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ, ëáúêÞ, åíþ óôï «¸ðïò» ìáæß ìå ôá ëáúêÜ óôïé÷åßá õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò åðéäñÜóåéò ôçò ëüãéáò êáé ôçò åêêëçóéáóôéêÞò ãëþóóáò.

98

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 99

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

2ç: Ðïéïé óôß÷ïé óôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá ôïõ Ýðïõò öáíåñþíïõí åðßäñáóç ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý êáé ðïéïé ëüãéåò Þ åêêëçóéáóôéêÝò åðéäñÜóåéò; ÁðÜíôçóç: 1. ÅðéäñÜóåéò áðü ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé á) «Åéò äå ôçí Ôñéôçí ôçí êáêÞí, ôçí ðïëõðéêñáìÝíçí» (óô. 1). â) «Ïé êÜìðïé ôïýôïí êëáßïõóé êáé ôá âïõíÜ èñçíïýóé» (óô. 8). Åäþ õðÜñ÷åé ðñïóùðïðïßçóç ôçò öýóçò. ã) «Ï èÜíáôïò ôïí ðïëåìåß åéò ôï ðáëÜôé ìÝóá» (óô. 16). ä) «êáé ôÜöïò óå ôïí äõíáôüí ìÝóá íá êëåßóåé èÝëåé» (óô. 26). 2) Ëüãéåò êáé åêêëçóéáóôéêÝò åðéäñÜóåéò: á) «ç ìÝñáí ôå ôïõ éáôñïý åëèüíôïò ðñïò åêåßíïí». â) «Ù ðÜíôåñðíå Âáóßëåéå». ã) êáé ôï ëïéðüí áðü ôïõ íõí üëá ïõäüëùò Ý÷åéò... ïëßãïí äå êáé ç øõ÷Þ ôïõ óþìáôïò åêöåýãåé». ¼ëïé áõôïß ïé óôß÷ïé Ý÷ïõí Ýíôïíåò ëüãéåò êáé åêêëçóéáóôéêÝò åðéäñÜóåéò. 3ç: Ôé óçìáßíåé ç ìåôáöïñéêÞ Ýêöñáóç «ï ôñï÷üò åó÷üëáóå»; Íá ëÜâåôå õðüøç êáé ôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ Åñùôüêñéôïõ. «Ôïõ êýêëïõ ôá ãõñßóìáôá... êáé ôïõ ôñï÷ïý ðïõ þñåò øçëÜ êé þñåò óôá âÜèç ðçáßíïõí». ÁðÜíôçóç: Êáé óôá äýï áðïóðÜóìáôá õðÜñ÷åé ìéá ðáñïìïßùóç. Ç æùÞ ðáñïìïéÜæåôáé ìå ôñï÷ü, äçëáäÞ ìå ñüäá -üóï ï ôñï÷üò êéíåßôáé õðïäçëþíåé ðùò ç æùÞ óõíå÷ßæåôáé, üôáí üìùò óôáìáôÞóåé, óôáìáôÜ êáé ç æùÞ. Ãéáôß ç æùÞ óçìáßíåé êßíçóç, áëëáãÞ êáé áÝíáç ìåôáâïëÞ ôùí ðñáãìÜôùí, ôùí êáôáóôÜóåùí êáé ôùí óõíáéóèçìÜôùí. Áíôßèåôá, ç áêéíçóßá êáé ç ðáèçôéêüôçôá óçìáßíåé èÜíáôï ðíåõìáôéêü -ðïõ Ýñ÷åôáé óõíÞèùò ðñþôïò -Þ öõóéêü- ðïõ áêïëïõèåß.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé óôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé ï ÄéãåíÞò; 2ç: Ðþò áíôéäñÜ ç öýóç óôï èÜíáôï ôïõ ÄéãåíÞ;

99

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 100

ÐÔÙ×ÏÄÑÏÌÉÊÁ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï óôé÷ïýñãçìá ðïõ áêïëïõèåß áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí «Ðñïäñïìéêþí» Þ «Ðôù÷ïäñïìéêþí» ðïéçìÜôùí, ôá ïðïßá ãñÜöôçêáí ôï 12ï áéþíá. Ðñüêåéôáé ãéá ôÝóóåñá ðïéÞìáôá ôá ïðïßá ïíïìÜóôçêáí Ýôóé, ãéáôß êáôÜ ìßá Üðïøç ãñÜöôçêáí áðü ôï Èåüäùñï Ðñüäñïìï, ëüãéï êáé ðñïóôáôåõüìåíï ôùí Êïìíçíþí. Ç Ýñåõíá üìùò Ýäåéîå üôé Üëëïò åßíáé ï óõããñáöÝáò ôùí óôé÷ïõñãçìÜôùí áõôþí, Üãíùóôï áêüìá ðïéïò. Ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò, ôá Ýñãá áõôÜ åßíáé óÜôéñåò êáé äéåêôñáãïõäïýí ôá âÜóáíá ôïõ áðëïý êáôïßêïõ ôçò ðüëçò. ÓõãêåêñéìÝíá, ôç ìéá öïñÜ åßíáé ï öôù÷üò óýæõãïò ðïõ ðáíôñåýôçêå ãõíáßêá ìå áñéóôïêñáôéêÞ êáôáãùãÞ êáé, ôÝëïò, óôï ôÝôáñôï ðïßçìá ôçò óåéñÜò ðáñïõóéÜæïíôáé ôá âÜóáíá åíüò ðïëýôåêíïõ ïéêïãåíåéÜñ÷ç. Ï ðñùôáãùíéóôÞò ôïõ êáèåíüò áðü ôá ôÝóóåñá áõôÜ ðïéÞìáôá áðåõèýíåôáé óôïí áõôïêñÜôïñá Þ óå êÜðïéï ìÝëïò ôçò áõôïêñáôïñéêÞò ïéêïãÝíåéáò ðáñáêáëþíôáò ãéá âïÞèåéá. Óôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá Ýíáò öôù÷üò ëüãéïò, áãáíáêôéóìÝíïò ìå ôéò äõóêïëßåò ôçò æùÞò, áðåõèýíåôáé óôïí áõôïêñÜôïñá ÌáíïõÞë Êïìíçíü êáé ðáñáäÝ÷åôáé ðùò äéÜëåîå ëÜèïò åðÜããåëìá. Ãé’ áõôü èá ðñïôåßíåé óôï ãåßôïíÜ ôïõ íá êÜíåé ôï ðáéäß ôïõ ü÷é ëüãéï, áëëÜ ôóáãêÜñç.

[ìÜèå ôï ôóáãêÜñçí ôï ðáéäßí óïõ] Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ¸íáò öôù÷üò ëüãéïò ïìïëïãåß ðùò óôï ãåßôïíÜ ôïõ äåí èá ðñïôåßíåé íá ìïñöþóåé ôï ðáéäß ôïõ, áëëÜ èá ôïõ ðåé íá ôïí êÜíåé ôóáãêÜñç, ãéáôß ï ôóáãêÜñçò ôñþåé êáé êáëïðåñíÜ êáèçìåñíÜ, ôï âëÝðåé áõôü ó’ Ýíáí Üëëï ãåßôïíÜ ôïõ, øåõäïôóáãêÜñç, ðïõ üìùò æåé êáëÜ. Ìüëéò îõðíÞóåé äßíåé óôï ðáéäß ôïõ ëåöôÜ, ãéá íá áãïñÜóåé ôõñß êáé ðáôóÜ. Êé áöïý ôñþåé êáëÜ êáé ðßíåé, ýóôåñá ðéÜíåé äïõëåéÜ. ¼ôáí üìùò öôÜóåé ç þñá ôïõ ãåýìáôïò, ðáñáôÜåé áìÝóùò ôá åñãáëåßá ôïõ êáé äßíåé åíôïëÞ óôç ãõíáßêá ôïõ íá åôïéìÜóåé ôñáðÝæé. ÆçôÜåé íá öÜåé êáé âñáóôü êáé êñáóÜôï êáé Üëëá öáãçôÜ. Ï óõããñáöÝáò ïìïëïãåß ðùò, üôáí âëÝðåé ôïí ôóáãêÜñç ãåßôïíÜ ôïõ íá óôñþíåé ôï ôñáðÝæé ãéá íá öÜåé, ôïõ ôñÝ÷ïõí ôá óÜëéá ðïôÜìé. 100

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 101

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÔéíÜ: êÜðïéïí 2 ìÜèå ôï ãñáìáôéêÜ: ìÜèå ôï ãñÜììáôá, ìüñöùóÝ ôï. 3. Áí ïõ ôïí åßðù: áí äåí ôïõ ðù. 4. ðáñáêñïõíéáñïêÝöáëïí: ôñåëü, áíüçôï. 5. ÂéïôÞí: æùÞ, äéáâßùóç, ôñüðï æùÞò. 6. Âñþóéí: öáãçôü. 7. ÁíÜðáõóéí: êáëïðÝñáóç. 8. ôçí: ôçí ïðïßá. 9. ðåôóùôÞí: ôóáãêÜñçò, ìðáëùìáôÞò. 10. ðëçí Ýíé: ðïõ üìùò åßíáé (Ýíé: åßíáé). 11. ôçí áõãÞí ðåñé÷áñáóóïìÝíçí: üôáí ÷áñÜæåé ç áõãÞ. 12. èåñìüí: æåóôü íåñü. 13. óôÜìåíïí: íüìéóìá (ìéêñÞò áîßáò). 14. ÷ïñäïêïéëßôóéá: ðáôóÜò (Ýíôåñá êáé êïéëéÝò). 15. óôáìåíáñÝáí ôõñßôóéí: ôõñß áîßáò åíüò óôÜìåíïõ. 16. ðåôóþíù: ìðáëþíù ðáðïýôóéá - åäþ ìåôáöïñéêÜ: ãåìßæù ôçí êïéëéÜ ìïõ. 17. êëþóç (êëþèù): åäþ åéñùíéêÜ: êáôáâñï÷èßæù. 18. êáí: ôïõëÜ÷éóôïí. 19. ìïõ÷ñïýôéí: ìåãÜëï ðïôÞñé. 20. åñåýãåôáé: ñåýåôáé. 21. óïõãëßí: óïõâëß. 22. óöåôëßí: êïììÜôé ãõáëéïý - ì’ áõôü ï ôóáãêÜñçò Ýîõíå ôï äÝñìá. 23. óöçêþìáôá: íåñùìÝíïé óðÜãêïé. 24. êáëáðüäé, óáíßäé, óïõãëß, óöåôëß, óöçêþìáôá: ôá õëéêÜ êáé ôá åñãáëåßá ìå ôá ïðïßá åñãáæüôáí ï ôóáãêÜñçò. 25. êáèÝò: åôïßìáóå, âÜëåé (êáèÝò ôñáðÝæéí: åôïßìáóå ôï ôñáðÝæé). 26. ìßóóïí: ðéÜôï (åííïåßôáé öáãçôü). 27. åêæåóôüí: âñáóôü. 28. ìïíüêõèñïí: öáãçôü ìáãåéñåìÝíï óôç ÷ýôñá ìå äéÜöïñá õëéêÜ. 29. ðáñáèÝóïõóé: óôñþóïõí ôï ôñáðÝæé. 30. áíáêïõìðþíåôáé: áíáóêïõìðþíåôáé. Áíáêïìðþíåôáé êáôÜ ôçò ìáãåéñßáò (åéñùíéêÜ): ðÝöôåé ìå ôá ìïýôñá óôï öáÀ (óá íá ðáëåýåé ìáæß ôïõ). 31. êéíïýí: öåýãïõí. 101

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 102

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. ÃñÜììáôá Þ ôÝ÷íç: Óôï áðüóðáóìá áõôü áíôáíáêëÜôáé ç êïéíùíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá óôï ÂõæÜíôéï êáôÜ ôïí 12ï áéþíá. Ôüôå õðÞñîå óçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ôùí «ìÝóùí» ôçò ðüëçò, äçëáäÞ ôùí åìðüñùí êáé ôùí âéïôå÷íþí. Ìáæß ì’ áõôïýò áíáðôý÷èçêáí êáé ïñéóìÝíåò ðüëåéò ðïõ åß÷áí åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ìå ôç ÄõôéêÞ Åõñþðç. ¸ôóé ëïéðüí êáôáëáâáßíïõìå ãéáôß ï óõããñáöÝáò ôïõ ðïéÞìáôïò ðñïôéìÜ ôçí ôÝ÷íç áðü ôç ìüñöùóç -ôï åðÜããåëìá ôïõ ðáðïõôóÞ Þôáí áðü ôá êåñäïöüñá ôçí åðï÷Þ åêåßíç. Áõôü ôï åñþôçìá áðáó÷ïëåß êáé óÞìåñá ôïõò íÝïõò. ¼ôáí Ýñèåé ç þñá ðïõ èá áðïöáóßóïõí ôé åðÜããåëìá èá áêïëïõèÞóïõí, ïñèþíåôáé ìðñïóôÜ ôïõò ôï äßëçììá áíÜìåóá óôç ìüñöùóç, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, êáé ôá «ðñáêôéêÜ» åðáããÝëìáôá ôá ïðïßá áðïöÝñïõí ìåãáëýôåñá ïéêïíïìéêÜ ïöÝëç êáé õðüó÷ïíôáé ðéï Üíåôç æùÞ. Êáé áíáãêÜæïíôáé ðïëý óõ÷íÜ ïé íÝïé íá ðáñáäå÷ôïýí üôé ç ìüñöùóç äåí åîáóöáëßæåé ðÜíôá ïéêïíïìêÞ Üíåóç. Áí êáé ðÝñáóáí ôüóá ÷ñüíéá áðü ôçí åðï÷Þ ðïõ ãñÜöôçêå ôï ðïßçìá, õðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíá ðñÜãìáôá ðïõ äåí Ý÷ïõí áëëÜîåé. 2. ðáéäßí áãüñéí (óô. 1): Ôï êïñßôóé äåí ðñïïñéæüôáí íá áó÷ïëçèåß ìå êÜðïéï åðÜããåëìá, ãé’ áõôü Üëëùóôå ôïõ Ýëåéðå ç ïéêïíïìéêÞ áíåîáñôçóßá. 3. êáëáðüäéí, óáíßäéí, óïõãëßí, óöåôëßí, óöçêþìáôá (óô. 19-20): Ó’ áõôÞí åäþ ôçí åéêüíá âëÝðïõìå ôá åñãáëåßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå Ýíáò ôóáãêÜñçò ôçí åðï÷Þ åêåßíç. Êáé ðáñáôçñïýìå ðùò ó÷åäüí ôá ßäéá åñãáëåßá ÷ñçóéìïðïéïýí ïé ðáðïõôóÞäåò ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ÷ùñßæåôáé óôéò ðáñáêÜôù åíüôçôåò 1ç åíüôçôá: Íá êÜíåé ôï ðáéäß ôïõ ôóáãêÜñç (óô. 1-4): Áõôü èá ðñüôåéíå ï ðïéçôÞò óôï ãåßôïíÜ ôïõ, áí áõôüò åß÷å áãüñé, êáé ü÷é íá ôïõ ìÜèåé ãñÜììáôá. Êé áí äåí ôï Ýêáíå, áò ôïí Ýëåãáí üëïé ôñåëü. 2ç åíüôçôá: Ç æùÞ ôïõ ôóáãêÜñç (óô. 5-6): Ç æùÞ áõôÞ ðåñéãñÜöåôáé åäþ ìå ôá ðéï üìïñöá ÷ñþìáôá, áöïý ï ôóáãêÜñçò Ý÷åé åîáóöáëéóìÝíá êáèçìåñéíÜ ôï öáÀ êáé ôçí êáëïðÝñáóç.

102

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 103

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

3ç åíüôçôá: Ï ãåßôïíáò (óô. 7-8): Æùíôáíü ðáñÜäåéãìá åßíáé ï ðáðïõôóÞò ôçò ãåéôïíéÜò, ï ïðïßïò äåí åßíáé êáé ôå÷íßôçò, üìùò áãïñÜæåé üëá ôá êáëÜ êáé ÷áßñåôáé ôç æùÞ ôïõ. 4ç åíüôçôá: Ôï ðñüãåõìá ôïõ ôóáãêÜñç ãåßôïíá (óô. 9-17): Ìüëéò ï ðáðïõôóÞò ôçò ãåéôïíéÜò äåé üôé ÷áñÜæåé, äßíåé åíôïëÞ óôï ðáéäß ôïõ íá âñÜóåé ôï íåñü êáé ôïõ äßíåé ãéá í’ áãïñÜóåé ðáôóÜ êáé âëÜ÷éêï ôõñß. Êé áöïý öÜåé êáëÜ, ðßíåé ôÝóóåñá-ðÝíôå ðïôÞñéá êñáóß êáé óôñþíåôáé áìÝóùò óôç äïõëåéÜ. 5ç åíüôçôá: Ôï ãåýìá ôïõ ôóáãêÜñç ãåßôïíá (óô. 18-27): ¼ôáí öôÜóåé ç þñá ôïõ ãåýìáôïò, ï ôóáãêÜñçò áöÞíåé ôá åñãáëåßá ôïõ êáé äßíåé åíôïëÞ óôç ãõíáßêá ôïõ íá óôñþóåé ôï ôñáðÝæé ìå üëá ôá êáëÜ, êáé âñáóôü êáé êñáóÜôï êáé Üëëá öáãçôÜ ôçò ÷ýôñáò, ðïõ äåí ðñÝðåé íá ðïëõêáßíå. Áöïý üë’ áõôÜ åôïéìáóôïýí, óôñþíïõí ôï ôñáðÝæé, ðëÝíïíôáé êáé êÜèïíôáé íá öÜíå. ¼ôáí ï ðïéçôÞò âëÝðåé ôï ãåßôïíÜ ôïõ íá êáôáâñï÷èßæåé ôá öáãçôÜ, äåí ìðïñåß íá óõãêñáôçèåß êáé ôïõ ôñÝ÷ïõí ôá óÜëéá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Óôï ðïßçìá áõôü âëÝðïõìå ðëÞèïò ëÝîåùí ðïõ äçëþíïõí áíôéêåßìåíá êáé óõíÞèåéåò ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôï óðßôé, ôç äïõëåéÜ êáé ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ. Ïé ðåñé ãñáöÝò áõôÝò åßíáé ñåáëéóôéêÝò êáé ëåðôïìåñåßò. 2. Óêïðüò åßíáé ç óÜôéñá êáôáóôÜóåùí ôçò åðï÷Þò ôïõ. Ãé’ áõôü ôï ëüãï êéüëáò ÷ñçóéìïðïéåß ëüãéåò åêöñÜóåéò -óôï óôü÷áóôñü ôïõ âñßóêïíôáé êÜðïéïé ëüãéïé, ðïõ æïýóáí óôï äéêü ôïõò êüóìï, áðïìáêñõóìÝíïé áðü ôéò áíÜãêåò ôçò ðñáãìáôéêÞò æùÞò. Óå áíôéóôïé÷ßá ìå áõôüí ôï óêïðü âñßóêïíôáé êáé ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá- ôï ó÷Þìá ôçò áõôïêáôçãïñßáò, ôï áõôïáíÜèåìá («áíÜèåìÜ ìå»), ç ðáñïìïßùóç («ôá óÜëéá ôñÝ÷ïõí óáí ðïôÜìé»). 3. ¸íá áêüìç ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç áóôéêÞ ôïõ ðñïÝëåõóç , ç ïðïßá ãßíåôáé áéóèçôÞ óôç ãëþóóá. Ôá ðñïäñïìéêÜ ãñÜöôçêáí óôçí ðüëç, åêöñÜæïõí ôá ðñïâëÞìáôÜ ôçò êáé áíôáíáêëïýí ôç ãëþóóá ôçò. Ç ãëþóóá áõôÞ âñßóêåôáé êïíôÜ óôç ëáúêÞ êáé, óõíåðþò, óôç íåïåëëçíéêÞ. Ôáõôü÷ñïíá üìùò äéáöÝñåé áðü ôç ãëþóóá ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí, áðü ôá ëüãéá êáé áñ÷áúêÜ óôïé÷åßá. 4. Ç ïìïéüôçôá ìå ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá öáßíåôáé êáé óôï óôß÷ï, ðïõ åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò Þ áëëéþò «ðïëéôéêüò», ÷ùñéóìÝíïò óå äýï çìéóôß÷éá ìå íïçìáôéêÞ óõììåôñßá. ðëçí Ý / íé êá / ëïøùíéóôÞò // Ýíé / êáé ÷á / ñïêüðïò Óôß÷ïò 8: Ôïíéóìüò: õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ

103

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 104

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Áñéèìüò óõëëáâÞò:

1 2

3

4

5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15

 á´ çìéóôß÷éï

 â´ çìéóôß÷éï

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: á) Áöïý ìåëåôÞóåôå ôï ëåîéëüãéï, íá îáíáäéáâÜóåôå ôï áðüóðáóìá áíôéêáèéóôþíôáò ôéò áðáñ÷áéùìÝíåò ëÝîåéò êáé åêöñÜóåéò ìå ôéò áíôßóôïé÷åò óçìåñéíÝò· áêïëïõèÞóåôå ôç óåéñÜ ðïõ óáò öáßíåôáé öõóéêüôåñç. â) Ç ãëþóóá ôùí ðñïäñïìéêþí ðïéçìÜôùí -ðáñÜ ôéò áíôéêáôáóôÜóåéò ðïõ ÷ñåéÜóôçêå íá êÜíåôå ðéï ðÜíù- èùñåßôáé üôé âñßóêåôáé ðïëý êïíôÜ óôç óçìåñéíÞ íåïåëëçíéêÞ. Ìðïñåß ôá äéêáéïëïãÞóåôå áõôÞ ôçí Üðïøç; ÁðÜíôçóç: 1á) ËÝîåéò êáé åêöñÜóåéò ôïõ áðïóðÜóìáôïò Ïé áíôßóôïé÷åò óçìåñéíÝò ãåßôïíá ôéíÜ → êÜðïéï ãåßôïíá íá ôïí åßðù üôé → ðñÝðåé íá ôïõ ðù ðáñáêñïõíéáñïêÝöáëïí ðÜíôåò → üëïé ôñåëïß êáé Üêïõóïí → Üêïõ ëïéðüí ôçí âéùôÞí ôóáãêÜñïõ → ðùò æåé Ýíáò ôóáãêÜñçò ôçí âñþóéí → ôï öáãçôü êáé áíÜðáõóéí → êáé ôçí êáëïðÝñáóç ôçí Ý÷åé êáè’ åêÜóôçí → ôçí ïðïßá Ý÷åé êáèçìåñéíÜ ðåôóùôÞí → ìðáëùìáôÞ ðëçí Ýíé → åßíáé óùóôü üôáí ãáñ ßäç → ãéáôß üôáí äåé ôçí áõãÞí ðåñé÷áñáóóïìÝíçí → íá ÷áñÜæåé ç áõãÞ óôÜìåíïí åéò ôá ÷ïñäïêïéëßôóéá → êáé âëÜ÷éêï ôõñß ìå Ýíá Üëëï íüìéóìá êáé äïò ìå íá ðñïãåýóïìáé → êáé öÝñå ìïõ íá ðñïãåõìáôßóù êáé ôüôå íá ðåôóþíù → êáé íá ãåìßóù ôçí êïéëéÜ ìïõ áöïý äå êëþóç → áöïý êáôáâñï÷èßóåé êáí ôÝóóåñá ôïí äßäùóç ãåìÜôá → ôïõ äßíïõí ôïõëÜ÷éóôïí ôÝóóåñá ãåìÜôá. åéò ôï ìïõ÷ñïýôéí → óôï ìåãÜëï ðïôÞñé

104

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 105

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

êáé ðßíåé ôá → êáé ôá ðßíåé êåñíïýí ôïí → ôïí êåñíïýí êáé ôï óïõãëßí → êáé ôï óïõâëß êáé ôï óöåôëßí → êáé ôï ãõáëß êáé ôá óöçêþìáôÜ ôïõ → êáé ôïõò êåñùìÝíïõò ôïõ óðÜããïõò êáé ëÝãåé ôçí ãõíáßêáí ôïõ → êáé ëÝåé óôç ãõíáßêá ôïõ êáèÝò ôñáðÝæéí → åôïßìáóå ôï ôñáðÝæé êáé ðñþôïí ìßóóïí ôïí åêæåóôüí → êáé ðñþôï ðéÜôï (íá åßíáé) ôï âñáóôü êáé ôñßôïí ôï ìïíïêýèñïí → êáé ôñßôï (íá åßíáé) ôï áíÜìåéêôï ðëçí âëÝðå → ìüíï ðñüóåîå áöïý äå ðáñáèÝóïõóé êáé íßøåôáé → êé üôáí ôá åôïéìÜóïõí êáé ðëõèåß êáé éäþ ôïí → êáé ôïí äù ôï ðùò áíáêïìðþíåôáé → ðùò áíáóêïõìðþíåôáé êáôÜ ôçò ìáãåéñßáò → (êáé ñß÷íåôáé) êáôÜ ðÜíù óôï öáÀ áí ïõ êéíïýí ôá óÜëéá ìïõ → áí äå ìïõ öåýãïõí ôá óÜëéá êáé ôñÝ÷ïõí ùò ðïôÜìéí → êáé ôñÝ÷ïõí óáí ðïôÜìé 1â) Ç óõããÝíåéá ôçò ãëþóóáò ôïõ Ðôù÷ïðñïäñüìïõ ìå ôç íåïåëëçíéêÞ öáßíåôáé áðü ôá ðáñáêÜôù óôïé÷åßá: 1â) ÐáñáôáêôéêÞ óýíôáîç: (áõôü åßíáé Ýíá óôïé÷åßï ÷áñáêôçñéóôéêü óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá) «êáé Üêïõóïí... êáé íá ìÜèçò... êáé áíÜðáõóéí...» (óô. 5-6). 1â) «êáé: Íá, ðáéäßí ìïõ,... áãüñáóå êáé âëÜ÷éêïí... êáé äïò ìå... êáé ôüôå íá ðåôóþóù» (óô. 11-13). 1â) Óýíôáîç ñçìÜôùí ìå áéôéáôéêÞ (êáé ü÷é äïôéêÞ, üðùò óôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ): 1) «äïò ìå» áíôß «äüò ìïé» 2) «ëÝãåé ôçí ãõíáßêá» áíôß «ëÝãåé ôç ãõíáéêß» 1) «ìÜèå ôï» (áíôß ìÜèå ôïýôï») 2) «ôïí åßðù» (áíôß ôïõ «åßðù áõôþ») 3) «ðßíåé ôá» (áíôß «ðßíåé áõôÜ») 4) «óöçêþìáôÜ ôïõ» (áíôß «óöçêþìáôá áõôïý») 1â) Ðåñéöñáóôéêïß ôýðïé ñçìÜôùí (ìå ôï «íá» êáé ôï «áò): 1) íá åéðþ, 2) íá æÞóç, 3) íá ìÜèçò, 4) áò âñÜóç. 1â) Ëåßðåé ôï Üíáñèñï áðáñÝìöáôï (óôïé÷åßï ôçò åëëçíéêÞò) 1â) Ôá ïõóéáóôéêÜ Ý÷ïõí óõíôïìåõèåß (óå ó÷Ýóç ìå ôç ìïñöÞ ðïõ åß÷áí óôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ): 1) ðáéäßí (áíôß «ðáéäßïí») 105

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 106

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2) ôõñßí (áíôß «ôõñßïí») 3) ôñáðÝæéí (áíôß «ôñáðÝæéïí») 1â) ÏñéóìÝíá ñÞìáôá Ý÷ïõí áðëïõóôåõèåß 1) ïíïìÜ÷ïõí (áíôß «ïíïìÜóïõóé») 2) áãüñáóå (áíôß «áãüñáóïí») 1â) ÐïëëÝò ëÝîåéò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ìå ôç óçìåñéíÞ ôïõò óçìáóßá «ôóáãêÜñïõ», «ðåôóùôÞ», «ôõñßôóéí», «êåñíïýí ôïí» êëð. 2ç: Íá óõãêñßíåôå ôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá ìå ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá êáé íá åðéóçìÜíåôå êáé íá óõæçôÞóåôå ôéò äéáöïñÝò ôïõò ó÷åôéêÜ á) ìå ôïí êïéíùíéêü ÷þñï, üðïõ áíáöÝñïíôáé, â) ìå ôá ðñïâëÞìáôá êáé ôá éäåþäç ðïõ ðñïâÜëëïõí. ÁðÜíôçóç: á) Ï êïéíùíéêüò ÷þñïò ôùí áêñéôéêþí ôñáãïõäéþí åßíáé äéáöïñåôéêüò áðü ôïí êïéíùíéêü ÷þñï óôá ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ ðïéÞìáôá. ¼ðùò Ý÷ïõìå Þäç äåé, ç æùÞ ôçí áêñéôþí åßíáé áãñïôéêÞ, äïýëåõáí óôï ÷ùñÜöé ìå ôï áëÝôñé êáé Ýóðåñíáí äçìçôñéáêÜ. Áíôßèåôá, ôá ðñïäñïìéêÜ ðáñïõóéÜæïõí ôç æùÞ óôç ðüëç, óôá åñãáóôÞñéá ôùí ôå÷íéôþí êáé ôùí Üëëùí áóôþí. Ï ÷þñïò üðïõ êéíïýíôáí ïé áêñßôåò Þôáí ôá âïõíÜ êáé ïé êÜìðïé ôùí óõíüñùí, åíþ ïé Þñùåò ôùí ðñïäñïìéêþí ðïéçìÜôùí æïõí êáé êéíïýíôáé óôïõò äñüìïõò êáé ôéò ãåéôïíéÝò ôçò ðüëçò. Êé áõôü äåí åßíáé ôõ÷áßï, áöïý óôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá, ïé Þñùåò Þôáí ðïëåìéóôÝò, ôáãìÝíïé íá áðïêñïýïõí ôïõò å÷èñïýò ôçò áõôïêñáôïñßáò, êáé ç æùÞ ôïõò êõëïýóå óôá óôñáôüðåäá êáé ôá öñïýñéá ìå óôñáôéùôéêÝò ðñïåôïéìáóßåò. Áíôßèåôá, óôá ðñïäñïìéêÜ ðñùôáãùíéóôïýí áðëïß áóôïß, Üíèñùðïé ôçò ðüëçò, ðïõ ç æùÞ ôïõò Þôáí ìïéñáóìÝíç áíÜìåóá óôï åñãáóôÞñé, ôçí áãïñÜ êáé ôï óðßôé. ¸ôóé ëïéðüí, óôá äýï áõôÜ åßäç, ôá áêñéôéêÜ êáé ôá ðñïäñïìéêÜ ôñáãïýäéá, âëÝðïõìå íá õðÜñ÷ïõí äýï ôåëåßùò äéáöïñåôéêïß êüóìïé. â) Óå áíôéóôïé÷ßá ìå ôá ðáñáðÜíù, åíôåëþò äéáöïñåôéêÜ åßíáé ôá ðñïâëÞìáôá êáé ôá éäåþäç ðïõ ðñïâÜëëïíôáé óôï êÜèå åßäïò. ¸ôóé, óôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá ôï ìïíáäéêü ó÷åäüí ðñüâëçìá åßíáé ç åîÜóêçóç ôçò ðïëåìéêÞò éêáíüôçôáò ôïõ Þñùá, ï ïðïßïò ðñÝðåé íá åßíáé Ýôïéìïò êÜèå óôéãìÞ, ãéá íá áðáíôÞóåé óôéò ðñïêëÞóåéò ôùí å÷èñþí. Áíôßèåôá, óôá ðñïäñïìéêÜ ðïéÞìáôá ôïõò ðñùôáãùíéóôÝò áðáó÷ïëïýí ôá ðñïâëÞìáôá ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò êáé äïõëåéÜò, ç åîáóöÜëéóç ôïõ åðéïýóéïõ êáé ç åðéâßùóç. Ôá éäåþäç ôùí áêñéôéêþí ôñáãïõäéþí åßíáé áñéóôïêñáôéêÜ: ïé áêñßôåò ðÜíù áð’ üëá Ýâáæáí ôçí ôéìÞ, ôï êáèÞêïí êáé ôçí áîéïðñÝðåéá, ç æùÞ ôïõò Ýâñéóêå åêðëÞñùóç ìüíï óôïí áãþíá êáé ôç ìÜ÷ç, üðïõ öáßíåôáé ç ãåí106

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 107

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

íáéüôçôá, ç äýíáìç êáé ç áíäñåßá ôïõ ðñáãìáôéêïý ðïëåìéóôÞ, êáé ôï ìüíï ðïõ ðñïóäïêïýóáí Þôáí Ýíá ôéìçìÝíï ôÝëïò, ðáëåýïíôáò ìå ôïí ßäéï ôï ×Üñï. Áíôßèåôá, ôá éäáíéêÜ êáé ïé áîßåò ðïõ äéáðåñíïýí ôá ðñïäñïìéêÜ ðïéÞìáôá åßíáé êáèáñÜ áóôéêÜ. Ï ëüãéïò êáé ï ôóáãêÜñçò åíäéáöÝñïíôáé ìüíï ãéá ôçí êáèçìåñéíÞ êáëïðÝñáóç êáé ôéò áðëÝò ìéêñï÷áñÝò ôçò æùÞò êáé ôï ãÝëéï, ðïõ âãáßíåé áêüìá êáé ìå ôçí áõôïôáðåßíùóç. ÉäáíéêÜ ðïõ âñßóêïíôáí ðïëý ìáêñéÜ áðü ôá áíôßóôïé÷á éäáíéêÜ ôùí Áêñéôþí, áöïý óôçí ðüëç ôï Üôïìï êáé ç áîéïðñÝðåéÜ ôïõ ÷Üíïíôáí ìÝóá óôçí áíùíõìßá ôïõ ðëÞèïõò. 3ç: Ôï ðáñáðÜíù êåßìåíï ðïéá óçìáóßá ìðïñåß íá Ý÷åé ãéá ìáò óÞìåñá; ÓõæçôÞóôå ôéò áðüøåéò óáò. ÁðÜíôçóç: Óßãïõñá, ôï êåßìåíï áõôü äåí äéáêñßíåôáé ãéá ôç ìåãÜëç ôïõ ëïãïôå÷íéêÞ áîßá. ¼ìùò ç óçìáóßá ðñïóöÝñåé óôïé÷åßá ðïõ äåß÷íïõí ôçí åîÝëéîç ôçò ãëþóóáò ìáò. Óôï ðïßçìá áõôü óõíõðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá áñ÷áúêÜ êáé íåïåëëçíéêÜ, ãåãïíüò ðïõ äéåõêïëýíåé ôç äéåýñõíóç ôçò ìåôÜâáóçò áðü ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ óôç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá. Êáé äåýôåñï, ç áîßá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ìåãÜëç ãéá ôçí éóôïñéêÞ êáé ëáïãñáöéêÞ Ýñåõíá. Åäþ âñßóêïõìå óôïé÷åßá êáé ðëçñïöïñßåò ãéá ðñïçãïýìåíá óôÜäéá ôïõ ëáúêïý âßïõ êáé ðïëéôéóìïý. ÓõãêåêñéìÝíá, âëÝðïõìå ðùò Þôáí åîïðëéóìÝíï ôï åñãáóôÞñé åíüò ôóáãêÜñç ôï 12ï áéþíá êáé ðïéåò Þôáí ïé óõíÞèåéåò ôçò êáèçìåñéíÞò äéáôñïöÞò ôùí áðëþí áíèñþðùí ôçò ðüëçò. Áðü áõôÞ ôç ðëåõñÜ ç óçìáóßá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ìåãÜëç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ãéáôß ï óôé÷ïõñãüò ðáñïôñýíåé êÜðïéïí íá êÜíåé ôï ðáéäß ôïõ ôóáãêÜñç; 2ç: Óôá ðôù÷ïðñïäñïìéêÜ ôñáãïýäéá, ÷áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç áðáñßèìçóç ôùí áãáèþí ôçò æùÞò. Ðïéá áãáèÜ áíáöÝñïíôáé óôï óõãêåêñéìÝíï óôé÷ïýñãçìá;

107

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 108

ÉÐÐÏÔÉÊÁ ÌÕÈÉÓÔÏÑÇÌÁÔÁ Ôá éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá åßíáé ðïéÞìáôá ìå ðåñéå÷üìåíï åñùôéêü êáé éððïôéêü, óôß÷ï éáìâéêü äåêáðåíôáóýëëáâï êáé ãëþóóá ðïõ ôåßíåé ðñïò ôç ëáúêÞ. ÏñéóìÝíá áðü áõôÜ áðïôåëïýí äéáóêåõÝò äõôéêþí Ýñãùí, ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé ðüóï áõîÞèçêå ç åðßäñáóç ôçò äõôéêÞò Åõñþðçò óôïí âõæáíôéíü ðïëéôéóìü ìåôÜ ôçí åðÝêôáóç ôùí ÖñÜãêùí óôçí áíáôïëÞ. Ôá éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá äçìéïõñãÞèçêáí êáôÜ ôçí ðåñßïäï áðü ôï 13ï Ýùò ôïí 15ï áéþíá. Ïé åðéäñÜóåéò óôá ìõèéóôïñÞìáôá áõôÜ åßíáé ðïéêßëåò: – öñáãêéêÝò (åñùôéóìüò, ìïíïìá÷ßåò, ðåñéðÝôåéá). – ëüãéåò (áíáëõôéêÝò ðåñéãñáöÝò ôïðßùí). – áíáôïëéêÝò (óôïé÷åßá ðáñáìõèéïý - äñÜêïé, ìÜãéóóåò êôë.). – ëáúêÝò íåïåëëçíéêÝò (åðéäñÜóåéò êáé ðáñåìâïëÝò äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí). ¸÷ïõí äéáóùèåß ðÝíôå ôÝôïéá ìõèéóôïñÞìáôá: «Ëßâéóôñïò êáé ÑïäÜìíç», «Êáëëßìá÷ïò êáé ×ñõóïññüç», «ÂÝëèáíäñïò êáé ×ñõóÜíôæá», «ÉìðÝñéïò êáé Ìáñãáñþíá», «Öëþñéïò êáé Ðëáôæéáöëþñá». Ç õðüèåóç üëùí áõôþí ôùí Ýñãùí êéíåßôáé óôï ßäéï ðñüôõðï: äýï åñùôåõìÝíïé íÝïé ÷ùñßæïõí, üìùò, ýóôåñá áðü ðïëëÝò äõóêïëßåò, êáôïñèþíïõí íá îáíáóìßîïõí. Ìå ôá Ýñãá áõôÜ ç íåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá îåðåñíÜ ôï çñùéêü ýöïò êáé ðåñéå÷üìåíï ôùí áêñéôéêþí ôñáãïõäéþí êáé óôñÝöåôáé ðñïò ôï ëõñéêü êáé ôï ñïìáíôéêü óôïé÷åßï.

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 109

ÁÃÏÕÑÏÓ ÐÏÈÏÖËÏÃÉÓÔÏÓ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï áðüóðáóìá áõôü ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ìõèéóôüñçìá Ëßâéóôñïò êáé ÑïäÜìíç, ðïõ ãñÜöôçêå ôïí 14ï áéþíá ì.×. Åßíáé ôï ðéï áíôéðñïóùðåõôéêü éððïôéêü ìõèéóôüñçìá êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ðïéçôéêÞ áßóèçóç, üìùò ôáõôü÷ñïíá, åßíáé ôï ëïãéüôåñï êáé ç ãëþóóá ôïõ ðåñéÝ÷åé ðïëëïýò áñ÷áúóìïýò. Ôçí éóôïñßá äéçãåßôáé ï Êëéôïâüò óå ìéá ößëç ôïõ. Ôçò ìéëÜåé ãéá Ýíá íÝï, ôïí Ëßâéóôñï, ðïõ Þôáí ðñßãêéðáò êáé åñùôåýôçêå ôç âáóéëïðïýëá ÑïäÜìíç. Ôç âáóéëïðïýëá üìùò ôçí Ýêëåøå ï âáóéëéÜò ôçò Áéãýðôïõ, êé Ýôóé ï Êëéôïâüò êáé ï Ëßâéóôñïò øÜ÷íïõí íá ôïí âñïõí. Óôï áðüóðáóìá ïé äýï íÝïé êáôåõèýíïíôáé ðñïò Ýíá îåíïäï÷åßï, ôï ïðïßï, üðùò ôïõò ðëçñïöüñçóå ìéá ìÜãéóóá, áíÞêåé óôç ÑïäÜìíç.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï Êëéôïâüò ðáßñíåé ôïí Ëßâéóôñï êáé öåýãïõí. Óôï äñüìï ï Ëßâéóôñïò áñ÷ßæåé íá ìïéñïëïãåß êáé íá ëÝåé ðùò üëç ç öýóç óõìðÜó÷åé ìáæß ôïõ· ôá âïõíÜ êáé ïé êÜìðïé áíáóôåíÜæïõí ãé’ áõôüí, ëÝíå ðùò ðÝñáóå áðü åêåß íÝïò ðïõ êáéãüôáí áðü ôïí ðüèï ìéáò ùñáßáò êïðÝëáò. Ôá äÜêñõá ôïõ Ëßâéóôñïõ, óýìöùíá ìå ôá ëüãéá ôïõ, ôñÝ÷ïõí ðïôÜìé, ïé óôåíáãìïß ôïõ åßíáé âñïíôÝò êáé ç ðïíåìÝíç áíÜóá ôïõ êáðíüò åðÜíù óôá âïõíÜ. ÌÜñôõñáò ôùí âáóÜíùí ôïõ ï Þëéïò êáé ôá óýííåöá ôïí ëõðïýíôáé ãéá ôïí ðüíï ôïõ. Ì’ áõôü ôïí ôñüðï, ëÝåé ï Ëßâéóôñïò, ôá âïõíÜ êáé ç Üøõ÷ç öýóç ôïí óõìðïíïýí êáé óõìðÜó÷ïõí ìáæß ôïõ. Ìüëéò ï Êëéôïâüò Üêïõóå ôï Ëßâéóôñï íá ìïéñïëïãÜ, èõìÞèçêå ôç äéêÞ ôïõ áãáðçìÝíç, ôç ÌõñôÜíç, êé Üñ÷éóå êé áõôüò ôï ìïéñïëüãé. ¸ëåãå ãéá ôá âÜóáíá ðïõ ôñáâïýóå åîáéôßáò ôçò áãÜðçò ðïõ Ýôñåöå ãéá ìéá ùñáßá êüñç. Áð’ áõôÞí ôçí áéôßá Ýöõãå áðü ôç ÷þñá ôïõ êáé îåíéôåýôçêå. Ôþñá äéçãåßôáé ðùò ïé ðüíïé ôïõ åßíáé ðïëëïß üðùò ôá äÝíôñá, ïé èëßøåéò ôïõ åßíáé ìåãÜëåò óáí ôá ëåéâÜäéá, ôá äÜêñõÜ ôïõ êõëïýí ðïôÜìé êáé ïé óôåíáãìïß ôïõ ìïéÜæïõí ìå âïõíÜ. Ïé ÷ôýðïé ôçò êáñäéÜò ôïõ åßíáé ôüóï äõíáôïß, ðïõ äåí áöÞíïõí ô’ áçäüíéá íá êåëáçäÞóïõí. Êïßôáîå ôé óõìöïñÜ, ëÝåé ôï áçäüíé, ôé ôñáâÜåé Ýíáò íÝïò ãéá ôçí áãÜðç ìéáò êüñçò -ìïéÜæåé áé÷ìÜëùôïò, îÝíïò óå îÝíïõò ôüðïõò. 109

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 110

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. çñîÜìåèá: áñ÷ßóáìå, ðÞñáìå. 2. óôñÜôá: ôáîßäé. 3. ðáñÜðëáãá: ïé ðëáãéÝò ôùí âïõíþí. 4. ôá åðáñÝäñáìá: ôá ïðïßá ðñïóðÝñáóá. 5. ôá ñÜ÷éá: ïé ñÜ÷åò ôùí âïõíþí. 6. êëåéóïýñá: óôåíÞ ëáãêáäéÜ. 7. áíôßò ìïõ: ãéá ìÝíá. 8. åäéÝâçí: ðÝñáóå. 9. óôñáôéþôçò: åõãåíÞò ôáîéäéþôçò, áñéóôïêñÜôçò ðïõ ôáîéäåýåé. (ðáñÜãùãï ôçò ëÝîçò «óôñÜôá» -äåí Ý÷åé êáìßá ó÷Ýóç ìå ôç óçìåñéíÞ óçìáóßá ôçò ëÝîçò «óôñáôéþôçò»). 10. Üãïõñïò: íÝïò. 11. ùñáéùìÝíç: ùñáßá. 12. ðïíïáíáóáóìüò: óôåíáãìüò, áíáóôåíáãìüò ðïõ äåß÷íåé ðüíï. 13. ìåô’ åêåßíïí: ìáæß ì’ åêåßíïí. 14. Ýäå: éäïý, íá. 15. êáôÜóôñáôá: óôï äñüìï. 16. ëïãéóìüò: óêÝøç, èýìçóç. 17. åóôñßããéæå: èñçíïýóå. 18. ìõñéüëéèïò: ðïëý èëéììÝíïò. 19. ôá ãïíéêÜ ôïõ: ïé ãïíåßò ôïõ. 20. åê ôá äéêÜ ôïõ: áðü ôç ÷þñá ôïõ. 21. çãåßôáé: íïìßæåé, èåùñåß. 22. âñïíôïáíáóôåíáãìïß: äõíáôïß óôåíáãìïß. 23. êáñäéïöùíïêñáôïýóéí: åìðïäßæïõí ôç öùíÞ ôçò êáñäéÜò. 24. ôçí ðÜó÷åé: ôçí ïðïßá õðïöÝñåé. 25. öïõäïýëá: êüñç. 26. Ýíé: åßíáé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Óôï áðüóðáóìá áõôü öáßíåôáé êáèáñÜ ç åðßäñáóç ôçò äçìïôéêÞò ðïßçóçò. Êé áõôü äåí åßíáé ôõ÷áßï. ¼ôáí ï Üãíùóôïò óå ìáò ðïéçôÞò ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò Ýãñáøå áõôü ôï áðüóðáóìá, åß÷å õðüøç ôïõ Ýíá äçìïôéêü ôñáãïýäé ôçò åðï÷Þò ôïõ, ôï ïðïßï ìÜ-

110

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 111

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ëéóôá ôï ÷ñçóéìïðïßçóå, ðáñåìâÜëëïíôÜò ôï óôï äéêü ôïõ ðïßçìá. Ôï äçìïôéêü áõôü ôñáãïýäé åßíáé ôï åîÞò: «¢ãùñïò ìõñéïöëüãéóôïò, îÝíïò åê ôá äéêÜ ôïõ, ôïí åêáôáâáóÜíéóå êüñçò ùñáßáò áãÜðç, Ýöõãåí åê ôçí ÷þñáí ôïõ êáé áðü ôá ãïíéêÜ ôïõ, êáé åéò îÝíïí ôüðïí ðåñðáôåß êáé áé÷ìÜëùôïò äéáâáßíåé. Ðüíïõò ôïõ êëáßïõí ôá äÝíôñá, èëßøåò ôïõ ôá ëéâÜäéá. Êáé ðïôáìïß ôá äÜêñõá ôïõ, âïõíÜ ôïõò óôåíáãìïýò ôïõ. Áçäüíéí åéò ôçí óôñÜôáí ôïõ íá êéëáäÞ íá ëÝãåé êáé ïé ðüíïé ôçò êáñäßáò ôïõ êáé ïé áíáóôåíáãìïß ôïõ óéãßæïõí ôï íá ìç ëáëåß êáñäéüöùíïí êñáôïýóé». Áí ôï óõãêñßíïõìå ôï éððïôéêü ìõèéóôüñçìá ôïõ Ëßâéóôñïõ êáôáëáâáßíïõìå áìÝóùò ðùò ï óõããñáöÝáò ôïõ áíôÝãñáøå áõôïýóéï ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé óôïõò óôß÷ïõò 19-27. Ôáõôü÷ñïíá Ýêáíå ïñéóìÝíåò áëëáãÝò ðñïò ôï ÷åéñüôåñï: á) Ôïðïèåôþíôáò ëüãéåò ëÝîåéò óôç èÝóç ëáúêþí («çãåßôáé» áíôß «êáëïýí», «ôáò ëéâáäßáò» áíôß «ôá ëéâÜäéá») â) Ôïíßæïíôáò áêüìç ðåñéóóüôåñï ôï õðåñâïëéêü óôïé÷åßï («êôýðïé» áíôß «ðüíïé», «âñïíôïáíáóôåíáãìïß» áíôß «áíáóôåíáãìïß» ã) Ï õðåñâïëéêüò ôüíïò åíéó÷ýåôáé áêüìç ðåñéóóüôåñï ìå ôçí ðáñïìïßùóç: «ðüíïõò ôïõ çãåßôáé ôá äåíôñÜ... âïõíÜ ôïõò óôåíáãìïýò ôïõ» (óô. 23-24). ¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá äåí õðÞñ÷áí óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé êáé ëåéôïõñãïýí êáôÜ âÜóç áñíçôéêÜ. ¼ìùò óôïé÷åßá áðü ôï ðáñáðÜíù äçìïôéêü ôñáãïýäé ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò ôïõ «ìõèéóôïñÞìáôïò» êáé óôï ðñþôï, ìÝñïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò (óô. 7-14). ÓõíïëéêÜ ðÜíôùò, åßíáé îåêÜèáñï üôé ôï ìõèéóôüñçìá áðü Üðïøç áéóèçôéêÞ åßíáé êáôþôåñï áðü ôï áíôßóôïé÷ï äçìïôéêü ôñáãïýäé. Óôï «ìõèéóôüñçìá» ï èñÞíïò ôùí äýï íÝùí äåí ðåßèåé, ãéáôß ï Üãíùóôïò óå ìáò óõããñáöÝáò äåí åß÷å ôï ôáëÝíôï êáé ôç ãíþóç, þóôå íá ðñïóåããßóåé ôï áéóèçôéêü áðïôÝëåóìá ðïõ ðåôõ÷áßíåé ìå Üíåóç ï ëáúêüò ðïéçôÞò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ÷ùñßæåôáé óôéò ðáñáêÜôù åíüôçôåò 1ç åíüôçôá: Ôï ìïéñïëüãé ôïõ Ëßâéóôñïõ (óô. 1-14): Óôï äñüìï ðñïò ôï îåíïäï÷åßï ï Ëßâéóôñïò ðåñéãñÜöåé ðùò ç öýóç óõìðÜó÷åé ìáæß ôïõ êáé êáôáëáâáßíåé ôïí ìåãÜëï ðüíï ôïõ.

111

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 112

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: Ôï ìïéñïëüãé ôïõ Êëéôïâïý (óô. 15-29): ¼ôáí ï Êëéôïâüò áêïýåé ôï ößëï ôïõ, èõìÜôáé êáé áõôüò ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ÌõñôÜíç êáé áñ÷ßæåé íá ìïéñïëïãÜ. ÐåñéãñÜöåé ôç ìåãÜëç èëßøç ôïõ ößëïõ ôïõ êáé ôïõò áíáóôåíáãìïýò ôïõ, ðïõ óôáìáôïýí ôï êåëÜçäçìá ôùí áçäïíéþí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Óêïðüò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ðåñéãñáöÞ ôùí âáóÜíùí êáé ôïõ øõ÷éêïý ðüíïõ äýï åñùôåõìÝíùí íÝùí. Áõôü ðåôõ÷áßíåôáé ìå ôç ÷ñÞóç ðïëëþí åêöñáóôéêþí ìÝóùí, ôá ïðïßá üìùò äçìéïõñãïýí ôçí åíôýðùóç üôé ôï ðïßçìá åßíáé öïñôùìÝíï ìå ðïëëÜ «óôïëßäéá». ¸ôóé ôï áðïôÝëåóìá åßíáé áíôßèåôï áðü ôï áíáìåíüìåíï· ï ðüíïò ôùí íÝùí öáßíåôáé õðåñâïëéêüò, ó÷åäüí áóôåßïò. 2. Ãëþóóá: Ôï áðüóðáóìá áõôü åßíáé ãñáììÝíï óå ìéá ãëþóóá ðïõ Ý÷åé óôïé÷åßá ëüãéá, áëëÜ êáé óôïé÷åßá ôçò äçìïôéêÞò. ¸ôóé áñ÷áúêïß ôýðïé üðùò «çñîÜìåèá», «Þñîáôï», âñßóêïíôáé ìáæß ìå ëáúêÝò ëÝîåéò, üðùò «ðÜó÷ïõí», «êÜìðïé êáé ìõñéüèëéâïò». Ç ìåßîç áíïìïéüìïñöùí óôïé÷åßùí üìùò äåí åßíáé åðéôõ÷çìÝíç. 3. Åéêüíåò: ÁíáóôåíÜæïõí ôá âïõíÜ... êáé áíôßò ìïõ áíáóôåíÜæïõí» êôë. Ïé åéêüíåò åßíáé ðïëëÝò êáé óå ïñéóìÝíá óçìåßá ðåôõ÷áßíïõí Ýíá èåôéêü áðïôÝëåóìá «ôá óýííåöá åóðåðÜæáí ôïí, ôïõò ðüíïõò ôïõ åëõðïýíôï». 4. Ðáñïìïéþóåéò: Åßíáé êáé áõôÝò ðïëëÝò. «Ôá äÜêñõá ôïõ åß÷åí ðïôáìïýò, âñïíôÜò ôïõò óôåíáãìïýò ôïõ» «Ðüíïõò ôïõ çãåßôáé ôá äÝíôñá, èëßøåéò ôáò ëéâáäßáò, êáé ðïôáìïýò ôá äÜêñõá ôïõ, âïõíÜ ôïõò óôåíáãìïýò ôïõ». ¼ìùò ç ÷ñÞóç áõôþí ôùí ðáñïìïéþóåùí ïäçãåß óå áíåðéèýìçôá áéóèçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá -õðÜñ÷åé ó’ áõôÝò ôüóç õðåñâïëÞ, ðïõ ôï óýíïëï öáßíåôáé áóôåßï. 5. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: Êõñéáñ÷ïýí óå üëï ôï áðüóðáóìá, üìùò ç õðåñâïëéêÞ ÷ñÞóç ôïõò öÝñíåé, üðùò êáé ìå ôéò ðáñïìïéþóåéò, áñíçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá. (êïßôá óôß÷ïõò: 3-7, 11-12, 25-29).

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ãéáôß èñçíïýí ïé äýï íÝïé; ÁðÜíôçóç: Ç áéôßá ôïõ èñÞíïõ ôùí äýï íÝùí åßíáé ôá âÜóáíá ôçò áãÜðçò. Ï Ëßâéóôñïò Ý÷åé ÷Üóåé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ, áöïý ôçí Üñðáîå ï âáóéëéÜò ôçò Áéãýðôïõ Âåñäåñß÷ïò. Ãé’

112

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 113

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

áõôü ôþñá èñçíåß êáé ðåñéãñÜöåé ðùò, óôï èñÞíï ôïõ áõôü, ôïõ óõìðáñáóôÝêåôáé ïëüêëçñç ç Üøõ÷ç öýóç. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, êáé ï Êëéôïâüò, ï ïðïßïò Ý÷åé áíáãêáóôåß íá îåíéôåõôåß, ÷Üíïíôáò Ýôóé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ, êëáßåé êáé ïäýñåôáé, ãåãïíüò ðïõ êÜíåé áêüìç êáé ôá áçäüíéá íá óôáìáôïýí ôï êåëÜäçìÜ ôïõò. 2ç: Ï óôé÷ïõñãüò êÜíåé ÷ñÞóç ïñéóìÝíùí åêöñáóôéêþí ìÝóùí, êõñßùò ôçò õðåñâïëÞò êáé ôùí óýíèåôùí ëÝîåùí. Íïìßæåôå üôé áðïôåëïýí èåôéêÜ Þ áñíçôéêÜ óôïé÷åßá ôïõ ðïéÞìáôïò; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. ÁðÜíôçóç: Óå Üëëá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá ç ÷ñçóéìïðïßçóç ôçò «õðåñâïëÞò» Ý÷åé èåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá, áöïý äßíåé Ýìöáóç êáé äçìéïõñãåß ôï êáôÜëëçëï ãéá ôï óõããñáöÝá êëßìá. ¼ìùò óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ÷ñçóéìïðïßçóçò ôçò õðåñâïëÞò åßíáé ôá áíôßèåôá áðü ôá åðéäéùêüìåíá, ãéáôß áõôü ôï åêöñáóôéêü ìÝóï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ðïëý óõ÷íÜ êáé Ýôóé äçìéïõñãåßôáé ç åíôýðùóç üôé åßíáé ðåñéôôü. Åðßóçò, ïé õðåñâïëÝò ðïõ õðÜñ÷ïõí äåí åßíáé åðéôõ÷çìÝíåò, ãåãïíüò ðïõ ñß÷íåé ôçí êáëëéôå÷íéêÞ áîßá ôïõ ðïéÞìáôïò. Ãéá íá äßíïõí ôá äéÜöïñá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ôá ðïèïýìåíá áðïôåëÝóìáôá, ÷ñåéÜæåôáé ãíþóç êáé ôáëÝíôï. Ôá ßäéá éó÷ýïõí êáé ãéá ôéò óýíèåôåò ëÝîåéò. ÏñéóìÝíåò áð’ áõôÝò åßíáé áíáãêáßåò êáé ãåíéêÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óõ÷íÜ óôçí ðïßçóç (ìïéñïëüãé, Üøõ÷á, óõìöïñÜ êëð.). ¢ëëåò üìùò äåí åßíáé áíáãêáßåò, áëëÜ ðåñéÝ÷ïõí Ýíá óôïé÷åßï õðåñâïëÞò êáé ãé’ áõôü åßíáé ðåñéôôÝò. Êáé êÜôé ðåñéóóüôåñï -ëåéôïõñãïýí áñíçôéêÜ äßíïíôáò óôï ðïßçìá ýöïò êùìéêïôñáãéêü (âñïíôïóôåíáãìïß, êáñäéïöùíïêñáôïýóéí). Ï õðåñâïëéêüò óôüìöïò äßíåé áñíçôéêÜ áéóèçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá. 3ç: Óáò ðåßèïõí ïé èñÞíïé ôùí íÝùí; (Íá óõíå÷ßóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò êáé ìå ôçí ðñïçãïýìåíç áðÜíôçóç). ÁðÜíôçóç: Óôç ëïãïôå÷íßá óõíáíôéÝôáé óõ÷íÜ ôï ìåãÜëï ðÜèïò. Êáé åßíáé ðïëëïß ïé ëïãïôÝ÷íåò ðïõ Ý÷ïõí õìíÞóåé ôïí Ýñùôá êáé ôá âÜóáíá ðïõ áõôüò öÝñíåé óôïõò åñùôåõìÝíïõò. ¼ìùò åßíáé Üëëï áõôü êáé Üëëï ôï ýöïò áõôïý ôïõ ðïéÞìáôïò. Åäþ ç ÷ñçóéìïðïßçóç ôçò õðåñâïëÞò ùò åêöñáóôéêïý ìÝóïõ öáßíåôáé ðïëý óõ÷íÜ ðåñéôôÞ. Êáé ôá óýíèåôá åðßèåôá ðïõ ðåñéãñÜöïõí ôá áéóèÞìáôá ôùí íÝùí íá ãåëïéïðïéïýí. Ïé èñÞíïé ôùí äýï íÝùí äåí ðåßèïõí· áíôßèåôá ðñïêáëïýí ôï åéñùíéêü ÷áìüãåëï ôïõ áíáãíþóôç. 4ç: Ðïéá ãëùóóéêÜ öáéíüìåíá (ãñáììáôéêÜ êáé óõíôáêôéêÜ) äéáöïñïðïéïýí ôç ãëþóóá ôïõ áðïóðÜóìáôïò áðü ôç óçìåñéíÞ; Íá óçìåéþóåôå ôá ðéï ÷áñáêôçñéóôéêÜ. 113

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 114

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: á) ãñáììáôéêÜ öáéíüìåíá Ç óõëëáâéêÞ êáé ÷ñïíéêÞ áýîçóç óôïõò ðáñåëèïíôéêïýò ÷ñüíïõò: çñîÜìåèá, Þñîáôï, åðáñÝäñáìá, åäéÝâçí, åóêÝðáæáí, åëõðïýíôï, åêáôáâáóÜíéóå. Ïé êáôáëÞîåéò ôùí ñçìÜôùí: ìïéñéïëïãÜôáé, âñïíôïýóé, óõìðïíïýóéí, êáñäéïöùíïêñáôïýóéí. Ç êëßóç ôùí ïõóéáóôéêþí êáé ïé êáôáëÞîåéò ôïõò: óôñÜôáí, ðüèïí, âñïíôÜò, ðïíïáíáóáóìüí, Þëéï, ìÜñôõñá, ëéâáäßáò. Ïé áíôùíõìßåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé: ôïéïýôïõò, åìÝí, åìÝíáí, ôçí (=ôçí ïðïßá). ÐñïèÝóåéò, óýíäåóìïé êáé åðéññÞìáôá ìå áñ÷áßá ðñïÝëåõóç: äéá, åéò, ìåôÜ (= ìáæß), ùò (= üôáí), åê, ïýôùò. Äéáöïñåôéêüò ôïíéóìüò: áêüìç (áíôß «áêüìç), äåíôñÜ (áíôß «äÝíôñá»). ËÝîåéò ðïõ óÞìåñá äåí ÷ñçóéìïðïéïýíôáé: åðáñÝäñáìá (=ðñïóðÝñáóìá), Üãïõñïò (= íÝïò), çãåßôáé (= íïìßæåé), Ýíé (= åßíáé), öïõäïýëá (= êüñç), Ýäå (= íá, éäïý), áíôßò ìïõ (= ãéá ìÝíá). â) óõíôáêôéêÜ öáéíüìåíá åðáßñíù ôïí (áíôß «ôïí ðáßñíù»). åóêåðÜæáí ôïí (áíôß «ôïí åóêÝðáæáí»). áíôßò ìïõ (áíôß ãéá ìÝíá - ÷ñÞóç Üëëçò ðôþóçò). åìÝíá Þëèå ëïãéóìüò (= ìïõ Þñèå ëïãéóìüò - ÷ñÞóç Üëëçò ðôþóçò). Ôï óõìðÝñáóìá åßíáé üôé äåí õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò óõíôáêôéêÝò äéáöïñÝò áíÜìåóá óôï êåßìåíï êáé ôç óçìåñéíÞ ãëþóóá. Ïé äéáöïñÝò åíôïðßæïíôáé ðåñéóóüôåñá óôá ãñáììáôéêÜ öáéíüìåíá. 5ç: Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý ìðïñåßôå íá âñåßôå óôï áðüóðáóìá; ÁðÜíôçóç: Ôï áðüóðáóìá áõôü ðáñïõóéÜæåé ðïëëÝò ïìïéüôçôåò ìå ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ïõ åßíáé ïé åîÞò: á) Ï éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïòóôß÷ïò: Óôß÷ïò 3: Áíá / óôåíÜ / æïõí ôá âïõíÜ, // ðÜó÷ïõí / äé’ åìåí / ïé êÜìðïé Ôïíéóìüò: õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ Áñéèìüò óõëëáâÞò: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

114





á´ çìéóôß÷éï

â´ çìéóôß÷éï

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 115

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

â) Ï áíèñùðïìïñöéóìüò, ðïõ êÜíåé äõíáôÞ ôç óõììåôï÷Þ ôçò öýóçò óôá âÜóáíá ôùí ðáëéêáñéþí: «ÁíáóôåíÜæïõí ôá âïõíÜ, ðÜó÷ïõí äé åìÝí ïé êÜìðïé, èñçíïýóé ôá ðáñÜðëáãá, âñïíôïýóé ôá ëéâÜäéá· ËÝãïõí: ..................................» «ôïí Þëéïí åß÷å ìÜñôõñáí êáé åéò ôüðïõò ìåô’ åêåßíïí, ôá óýííåñá åóêåðÜæáí ôïí, ôïõò ðüíïõò ôïõ åëõðïýíôï». ÕðÜñ÷åé åðßóçò ç ðåñßðôùóç ôïõ áçäïíéïý, ôï ïðïßï ÷ñçóéìïðïéåßôáé åõñÝùò óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá êáé ôï ïðïßï ðáñïõóéÜæåôáé íá Ý÷åé áíèñþðéíåò éäéüôçôåò, ìéëÜ, ìåôáöÝñåé ìçíýìáôá êëð. ã) Ç õðåñâïëÞ, ùò åêöñáóôéêü ìÝóï: (óô. 9) «Ôá äÜêñõá ôïõ åß÷åí ðïôáìïýí, âñïíôÜò ôïõò óôåíáãìïýò ôïõ êáðíüí åðÜíù åéò ôá âïõíÜ ôïí ðïíïáíáóáóìüí ôïõ» ä) Ïé ðïëëÝò åéêüíåò áðü ôç öýóç. å) ËÝîåéò ÷áñáêôçñéóôéêÝò ãéá ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá: ðáñÜðëáãá, ñÜ÷éá, êëåéóïýñåò, ðïíåìÝíïò, Üãïõñïò, ìõñéüèëéâïò êëð. óô) ÊïéíÞ åßíáé ç áíôßëçøç ðùò ï ðüíïò ôïõ æùíôáíïý ëüãù ÷ùñéóìïý åßíáé ìåãÜëïò. Åßíáé äýóêïëï íá ðáñçãïñçèåß êÜðïéïò ðïõ ÷þñéóå áðü áãáðçìÝíï ôïõ ðñüóùðï. Èõìüìáóôå ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ðïõ ëÝåé: «Ôçí îåíéôåéÜ, ôçí ïñöáíéÜ, ôçí ðßêñá, ôçí áãÜðç, ôá ôÝóóáñá ôá æýãéáóáí, âáñýôåñá åßí’ ôá îÝíá».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Íá óõãêñßíåôå ôï ìïéñïëüãé ôïõ Ëßâéóôñïõ ìå Üëëåò ðåñéðôþóåéò ìïéñïëïãéïý áðü ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ ìÝ÷ñé ôþñá ìåëåôÞóáôå. 2ç: Ôï áðüóðáóìá áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí éððïôéêþí ìõèéóôïñçìÜôùí. Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ åíôïðßæåôå ðïõ ôï äéêáéïëïãïýí;

115

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 116

×ÑÏÍÉÊÏ Ãåþñãéïò ÖñáíôæÞò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ êáé ôï Ýñãï ôïõ ¼ôáí ôï 1453 ïé Ôïýñêïé êáôÝëáâáí ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, õðÞñîáí ïñéóìÝíïé éóôïñéêïß, ãéá ôçí áêñßâåéá ÷ñïíéêïãñÜöïé, ïé ïðïßïé ðñïóðÜèçóáí íá áðáèáíáôßóïõí ìå ôçí ðÝíá ôïõò ôï êïñõöáßï üóï êáé èëéâåñü áõôü ãåãïíüò. Óôïõò éóôïñéêïýò ôçò ¢ëùóçò, üðùò åßíáé áõôïß ãíùóôïß, óõãêáôáëÝãïíôáé ïé Äïýêáò, Êñéôüâïõëïò, ×áëêïêïíäýëçò, üðùò åðßóçò êáé ï Ãåþñãéïò ÖñáíôæÞò Þ ÓöñáíôæÞò (1401-1480). Ï ôåëåõôáßïò Þôáí âõæáíôéíüò áîéùìáôïý÷ïò áðü áñ÷ïíôéêÞ ãåíéÜ êáé êáôåß÷å õøçëÜ áîéþìáôá óôçí áõëÞ ôùí ôåëåõôáßùí Ðáëáéïëüãùí. Áðü ôá 16 ôïõ ÷ñüíéá Þôáí óôçí õðçñåóßá ôïõ áõôïêñÜôïñá ÌáíïõÞë Â’ êáé áñãüôåñá óõíäÝèçêå ìå ôïí Êùíóôáíôßíï Ðáëáéïëüãï, ôïí ïðïßï õðçñÝôçóå ìÝ÷ñé ôçí ¢ëùóç. ÌåôÜ ôçí ¢ëùóç êáôÝöõãå óôçí Ðåëïðüííçóï êáé, üôáí Ýöôáóáí êé åêåß ïé Ôïýñêïé, ðÞãå óôçí ÊÝñêõñá. Åêåß, óå ìéá áðü ôéò ëßãåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäïò ðïõ äåí Ýðåóáí óôá ÷Ýñéá ôùí Ôïýñêùí, Ýãéíå ìïíá÷üò êáé áó÷ïëÞèçêå ìå ôç óõããñáöÞ ôïõ «×ñïíéêïý». ÐÝèáíå ãýñù óôï 1478.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï «×ñïíéêü» ôïõ ÖñáíôæÞ äéáóþèçêå óå äýï ìïñöÝò, ôç Majus êáé ôç Minus, äçëáäÞ ôçí åêôåíÝóôåñç êáé ôç óõíôïìüôåñç. Ó’ áõôü äéçãåßôáé ôá ãåãïíüôá ðïõ óõíÝâçóáí áðü ôï 1258 ùò ôï 1476. Ï ÖñáíôæÞò äéáöÝñåé áðü ôïõò Üëëïõò éóôïñéêïýò ôçò ¢ëùóçò óå ðïëëÜ óçìåßá. Êáôáñ÷Üò, õðÞñîå ï ìïíáäéêüò áõôüðôçò ìÜñôõñáò ôïõ èëéâåñïý áõôïý ãåãïíüôïò, ðïõ óçìáßíåé ðùò ôï Ýñãï ôïõ áðïôåëåß ôç âáóéêüôåñç éóôïñéêÞ ðçãÞ Üíôëçóçò ðëçñïöïñéþí ãéá ôçí ¢ëùóç. Ïé Üëëïé éóôïñéêïß, ãéá ôç óõããñáöÞ ôïõ Ýñãïõ ôïõò óôçñß÷èçêáí ðåñéóóüôåñï óå ðëçñïöïñßåò ôñßôùí. Áêüìç, äéáðñáãìáôåýïíôáé êõñßùò Üëëá ãåãïíüôá, ï ×áëêïêïíäýëçò ôá ãåãïíüôá ôçò ÂáëêáíéêÞò, ï Äïýêáò ôéò åîåëßîåéò óôéò ÖñáãêéêÝò êôÞóåéò ôçò Ì. Áóßáò êáé ôçò ËÝóâïõ. ÔÝëïò, ï Êñéôüâïõëïò äéáêñßíåôáé áðü Ýíá ðíåýìá óõìâéâáóìïý ìå ôï íÝï êáôáêôçôÞ, ôïõò Ôïýñêïõò. Ï ÖñáíôæÞò, óáí áõôïêñáôïñéêüò õðÜëëçëïò ðïõ Þôáí, áðç÷åß ðåñéóóüôåñï ôéò áðüøåéò ôçò áõôïêñáôïñéêÞò áõëÞò. Ìéóïýóå ôïõò Ôïýñêïõò, åîáéôßáò ôùí ïðïßùí Ý÷áóå Üëëùóôå ôá äýï ôïõ ðáéäéÜ, êáé Þôáí öáíáôéêüò áíèåíùôéêüò, äçëáäÞ äåí Þèåëå ôçí Ýíùóç ôçò Ïñèüäïîçò ìå ôçí ÊáèïëéêÞ Åêêëçóßá. Ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí åêôåíÝóôåñç ìïñöÞ ôïõ ×ñïíéêïý, ôç Majus, ôçò ïðïßáò ç ãíçóéüôçôá áìöéóâçôåßôáé.

116

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Á´

Óåëßäá 117

[Ï ëüãïò ôïõ ÌùÜìåè ´]

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ìéëþíôáò ðñïò ôïõò óôñáôéþôåò ôïõ, ï ÌùÜìåè ðñïóðáèåß íá ôïõò åìøõ÷þóåé ëÝãïíôáò ðùò, áí êÜðïéïò êáôÜ ôï ãñáöôü ôïõ óêïôùèåß, èá ðÜåé óôïí ðáñÜäåéóï, üðïõ èá ôñþåé êáé èá ðßíåé ìå ôï ÌùÜìåè. Åêåß èá Ý÷åé üëåò ôéò õëéêÝò áðïëáýóåéò, ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ êáé ëïõôñÜ. Áðü ôçí Üëëç ðÜëé, üóïé æÞóïõí êáé íéêÞóïõí, èá ðáßñíïõí éóüâéá ìéóèü äéðëÜóéï áðü ôï ìéóèü ðïõ Ýðáéñíáí ìÝ÷ñé ôüôå. Êé ü,ôé áñðÜîåé ï êáèÝíáò, ÷ñõóáöéêÜ, ñïý÷á Þ áé÷ìáëþôïõò, èá ôïõ áíÞêïõí.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Óôá ëüãéá ôïõ ÌùÜìåè äéáöáßíåôáé ìéá êáèáñÜ õëéóôéêÞ íïïôñïðßá, ç íïïôñïðßá ðïõ åíäéáöÝñåôáé ìïíÜ÷á ãéá «ü,ôé öÜìå êé ü,ôé ðéïýìå». Åßíáé ôñüðïò æùÞò êáé óêÝøçò äéá÷ñïíéêüò êáé äåí ó÷åôßæåôáé áðïêëåéóôéêÜ ìå ôç ÌùáìåèáíéêÞ èñçóêåßá. Ó÷åôéêÜ ìå áõôÞí üìùò Ý÷ïõìå íá ðáñáôçñÞóïõìå üôé ç áíôßëçøÞ ôçò ãéá ôç ìåôÜ èÜíáôï æùÞ Þôáí êáé åßíáé õëéóôéêÞ. ÄçëáäÞ ïé ìïõóïõëìÜíïé öáíôÜæïíôáé ôç æùÞ óôïí ïõñáíü ãåìÜôç ìå õëéêÝò áðïëáýóåéò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: (Êáé áí áðü ìáò óêïôùèïýí ìåñéêïß.... áõôÜ èá Ý÷åé áðü ôï Èåü). Ï ÌùÜìåè áíáöÝñåé ôéò õëéêÝò áðïëáýóåéò ðïõ èá Ý÷åé óôïí ðáñÜäåéóï üðïéïò óêïôùèåß. 2ç åíüôçôá: (Åäþ ðÜëé áðü ìÝíá... íá óáò åíï÷ëÞóåé óå ôßðïôå). Ï ÌùÜìåè áíáöÝñåé ôçí áìïéâÞ êáé ôá ëÜöõñá ðïõ èá êåñäßóïõí üóïé æÞóïõí êáé êáôáöÝñïõí íá êáôáëÜâïõí ôçí Ðüëç.

117

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 118

´

[Ï ëüãïò ôïõ

Êùíóôáíôßíïõ Ðáëáéïëüãïõ] Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ÌðñïóôÜ óôïí ôïõñêéêü êßíäõíï êáé ôç óôéãìÞ ðïõ ï å÷èñüò åôïéìáæüôáí ãéá ôçí áðïöáóéóôéêÞ Ýöïäï, ãéá íá êáôáëÜâåé ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, ï áõôïêñÜôïñáò êáëåß ôïõò ðïëåìéóôÝò ôïõ íá áíôéóôáèïýí ðáëéêáñßóéá êáé íá õðåñáóðéóôïýí ìå üëåò ôïõò ôéò äõíÜìåéò ôç «âáóßëéóóá ôùí ðüëåùí». ÔÝóóåñá åßíáé ôá ðñÜãìáôá, ãéá ôá ïðïßá áîßæåé êáíåßò íá ðåèÜíåé: ç ðßóôç, ç ðáôñßäá, ï âáóéëéÜò êáé ïé óõããåíåßò êáé ößëïé. Êé áí ï Èåüò ãéá ôéò áìáñôßåò ôïõò ðáñá÷ùñÞóåé ôç íßêç óôïõò Ôïýñêïõò, óõíå÷ßæåé ï Êùíóôáíôßíïò, ðÜíù áð’ üëá áîßæåé íá ðïëåìÜ êáíåßò ãéá ôçí ðßóôç ôïõ ×ñéóôïý, ðïõ åßíáé ôï êõñéüôåñï, ãéáôß äåí õðÜñ÷åé êáíÝíá üöåëïò, áí êåñäßóåé êáíåßò ôïí êüóìï üëï êáé ÷Üóåé ôçí øõ÷Þ ôïõ. Èá ÷Üóïõí, áêüìç, ôçí ðáôñßäá êáé ôçí ëåõôåñéÜ. Ôñßôï, èá ÷áèåß ç âáóéëåßá êáé ôÝëïò, èá óôåñçèïýí ôá ðáéäéÜ, ôéò ãõíáßêåò êáé ôïõò óõããåíåßò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Êùíóôáíôßíïò Ðáëáéïëüãïò: Ðñüêåéôáé ãéá ôïí ôåëåõôáßï áõôïêñÜôïñá ôïõ Âõæáíôßïõ. Ç âáóéëåßá ôïõ êñÜôçóå ëßãï, áðü ôï 1448 ìÝ÷ñé ôçí ¢ëùóç (29 ÌáÀïõ 1453). Óêïôþèçêå ðïëåìþíôáò ôïõò Ôïýñêïõò, üôáí áõôïß êáôÜöåñáí íá åéóâÜëïõí óôçí Ðüëç. Óôéò ðáñáäüóåéò êáé ôïõò èñýëïõò ôïõ ëáïý ìáò Ýìåéíå ùò ï «ìáñìáñùìÝíïò âáóéëéÜò», ðïõ êÜðïôå èá îáíáæùíôáíÝøåé êáé èá áðåëåõèåñþóåé ôçí Ðüëç áðü ôïõò å÷èñïýò ôçò ðßóôçò ìáò». 2. Ï å÷èñüò ôçò ðßóôçò ìáò: Ðñüêåéôáé ãéá ôï ÌùÜìåè Â’ ôïí êáôáêôçôÞ Þ ÐïñèçôÞ. ¹ôáí áõôüò ðïõ êáôÜöåñå íá êáôáëÜâåé ôçí Ðüëç. ÂÝâáéá, åäþ ìå ôç ëÝîç «å÷èñüò» åííïïýíôáé êáé üëïé ïé Ôïýñêïé ðïõ ðïëéïñêïýóáí ôçí Ðüëç. 3. Áí êåñäßóåé êáíåßò ôïí êüóìï üëï êáé ÷Üóåé ôçí øõ÷Þ ôïõ, ðïéï åßíáé ôï üöåëïò; Ôá ëüãéá áõôÜ åßíáé ðáñìÝíá áðü ôï ÊáôÜ Ìáôèáßïí ÅõáããÝëéï. Åäþ ðåñéêëåßåôáé ìéá öéëïóïößá, ìéá óôÜóç æùÞ: üðùò õðïóôÞñéæå ï ×ñéóôüò, ôá õëéêÜ

118

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 119

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

êÝñäç äåí Ý÷ïõí êáìéÜ óçìáóßá ìðñïóôÜ óôïí êßíäõíï ôçò áðþëåéáò ôçò «øõ÷Þò». Ôá ðëïýôç êáé ç åîïõóßá äåí ìðïñïýí íá âïçèÞóïõí ôïí Üíèñùðï, áí áõôüò «íåêñùèåß» øõ÷éêÜ, çèéêÜ êáé ðíåõìáôéêÜ. 4. Ñé÷íüìáóôå óôïí êßíäõíï ãéá ôçí ðßóôç ìáò ôçí áãßá, ôçí ïðïßá ï ×ñéóôüò ìáò ÷Üñéóå ìå ôï äéêü ôïõ áßìá· êáé áõôü åßíáé ôï êõñéüôåñï áð’ üëá. Óôçí øçëüôåñç èÝóç ôçò êëßìáêáò ôùí áîéþí ôïðïèåôåß ï Êùíóôáíôßíïò ôç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç. ÁõôÞ ç áíôßëçøç åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ãéá ôï ÂõæÜíôéï áëëÜ êáé ãåíéêÜ ãéá ôï Ìåóáéùíéêü êüóìï. Ôüôå ç èñçóêåõôéêÞ óõíåßäçóç Þôáí éó÷õñüôåñç áðü ôçí åèíéêÞ. Ïé êïéíÝò èñçóêåõôéêÝò áíôéëÞøåéò Ýíùíáí ìÝóá óå Ýíá åíéáßï êñÜôïò ôéò ðéï äéáöïñåôéêÝò åèíüôçôåò, Ñùìáßïõò, ¸ëëçíåò, Âïýëãáñïõò êëð. Ôï ìüíï ðïõ åß÷å óçìáóßá Þôáí ç êïéíÞ ðßóôç, åíþ üëåò ïé Üëëåò åèíéêÝò äéáöïñÝò ðáñáìåñßæïíôáí, èåùñïýíôáí áóÞìáíôåò. Áíôßèåôá, óôá íåþôåñá ÷ñüíéá ç åèíéêÞ óõíåßäçóç åíéó÷ýèçêå óçìáíôéêÜ, ãåãïíüò ðïõ ïäÞãçóå óôç äçìéïõñãßá êáé ôçí åðéêñÜôçóç ôùí åèíéêþí êñáôþí, üðùò áõôÜ åßíáé äéáìïñöùìÝíá óÞìåñá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Äýï åßíáé ïé åíüôçôåò ôïõ áðïóðÜóìáôïò: 1ç åíüôçôá: (êáé óåéò... óáí áíÞìåñï ëéïíôÜñé). Ï Êùíóôáíôßíïò ðåñéãñÜöåé ôçí êñéóéìüôçôá ôçò êáôÜóôáóçò. 2ç åíüôçôá: (Ãé’ áõôü ëÝãù... êáé ôïõò óõããåíåßò ìáò) ï âáóéëéÜò ðñïôñÝðåé ôïõò ðïëåìéóôÝò ôïõ íá áãùíéóôïýí ãéá ôÝóóåñá éäáíéêÜ: ðßóôç, ðáôñßäá, âáóéëéÜò, ïéêïãÝíåéá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ðþò ðñïóðáèåß ï ÌùÜìåè íá åãêáñäéþóåé ôïõò ðïëåìéóôÝò ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ï ÌùÜìåè ðñïóðáèåß íá åãêáñäéþóåé ôïõò ðïëåìéóôÝò ôïõ õðïó÷üìåíïò õëéêÝò áðïëáâÝò. Ó’ áõôïýò ðïõ èá ðåèÜíïõí õðüó÷åôáé öáãïðüôéá óôïí ðáñÜäåéóï ðáñÝá ìå ôïí ÌùÜìåè, ôïí ðñïöÞôç, êé áêüìç õðüó÷åôáé ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ êáé ìéá æùÞ ðáñáäåéóÝíéá óå ëïõôñÜ êáé óå ôüðïõò «÷ëïåñïýò». Áðü ôçí Üëëç ðÜëé, ï ÌùÜìåè õðüó÷åôáé óôïõò æùíôáíïýò äéðëÜóéï ìéóèü ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò ôçò æùÞò ôïõò êáé Üöèïíá ëÜöõñá, ÷ñõóÜöéá êáé ñïý÷á êé áé÷ìáëþôïõò, üóïõò áñðÜîåé ï êáèÝíáò, áò ôïõò êñáôÞóåé óêëÜâïõò ôïõ. ¼ëá áõôÜ ôá áãáèÜ åßíáé õëéêÜ. 119

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 120

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç: Ôé ðñïâÜëëåé ï ¸ëëçíáò áõôïêñÜôïñáò ùò êáèÞêïíôá ãéá ôá ïðïßá ðñÝðåé íá áãùíßæïíôáé ïé ¸ëëçíåò; Ôé ðáñáôçñåßôå áðü ôç óýãêñéóç; ÁðÜíôçóç: Ôá êáèÞêïíôá ãéá ôá ïðïßá ðñÝðåé íá áãùíßæïíôáé ïé ¸ëëçíåò åßíáé ç ðßóôç, ç ðáôñßäá, ï âáóéëéÜò êáé ç ïéêïãÝíåéá. Áõôü õðïóôçñßæåé ï áõôïêñÜôïñáò êáé ôïíßæåé üôé ç áðþëåéá ôçò ðßóôçò èá óçìáßíåé áðþëåéá ôçò «øõ÷Þò» ðïõ åßíáé ôï ìåãáëýôåñï êáêü. Ç õðïäïýëùóç ôçò ðáôñßäáò èá óçìáôïäïôÞóåé ôç óôÝñçóç ôçò åëåõèåñßáò, åíþ ôï ãêñÝìéóìá ôçò âáóéëåßáò èá ïäçãÞóåé óôçí ôõñáííßá. ÔÝëïò, ç Þôôá èá óôåñÞóåé üëïõò áðü ôá áãáðçìÝíá ðñüóùðá, ôïõò óõããåíåßò êáé ôïõò ößëïõò. Ðáñáôçñïýìå üôé ï Êùíóôáíôßíïò êáëåß ôïõò ðïëåìéóôÝò ôïõ íá áãùíéóôïýí ãéá éäáíéêÜ ðåñéóóüôåñï ðíåõìáôéêÜ, ãéá áîßåò çèéêÝò. Áíôßèåôá, ï ÌùÜìåè êáëïýóå ôïõò äéêïýò ôïõ íá ðïëåìÞóïõí ãéá õëéêÜ ïöÝëç, îõðíïýóå ìÝóá ôïõò äéáèÝóåéò áñðáêôéêÝò êáé ëçóôñéêÝò. Ç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôïõò äýï ëüãïõò åßíáé ðñïöáíÞò. 3ç: Ðïõ ïöåßëåôáé ç äéáöïñÜ óôéò ðñïôñïðÝò; ÁðÜíôçóç: Ç äéáöïñÜ óôïõò ëüãïõò ôùí äýï áíäñþí ïöåßëåôáé êáô’ áñ÷Þí óôç äéáöïñåôéêÞ èñçóêåßá. Ï Ìùáìåèáíéóìüò åõíïåß ðåñéóóüôåñï ôéò õëéêÝò áðïëáýóåéò êáé õðüó÷åôáé ìéá ìåôÜ èÜíáôï æùÞ ãåìÜôç áðü áõôÝò. Áíôßèåôá ï ×ñéóôéáíéóìüò åõíüçóå ðåñéóóüôåñï ôéò ðíåõìáôéêÝò êáé çèéêÝò áîßåò, ôçí áãÜðç êáé ôçí óõìðüíïéá, ôçí áëëçëåããýç êáé ôçí ôáðåéíïöñïóýíç. Êé áò ìçí îå÷íÜìå üôé óôç äéÜñêåéá ôïõ Ìåóáßùíá ç èñçóêåõôéêÞ óõíåßäçóç Þôáí ðïëý éó÷õñÞ. ¸íáò áêüìç ðáñÜãïíôáò ðïõ Ýðáéîå óçìáíôéêü ñüëï Þôáí ç äéáöïñåôéêÞ éóôïñéêÞ ðáñÜäïóç ôïõ êÜèå ëáïý. Ïé ¸ëëçíåò Þôáí Ýíáò ëáüò ìå ìåãÜëï ðáñÜäïóç, ç ïðïßá óõìðåñéëÜìâáíå ðëÞèïò ðíåõìáôéêþí êáé çèéêþí åðéôåõãìÜôùí, ðïõ êÜëõðôáí üëç ôç ìáêñÜ äéÜñêåéá ôçò éóôïñéêÞò ôïõò äéáäñïìÞò. Áíôßèåôá, ïé Ôïýñêïé Þôáí Ýíáò ëáüò ðïõ ðñùôïåìöáíéæüôáí óôï éóôïñéêü ðáñáóêÞíéï, Ýíáò ëáüò ðïõ ìüëéò ðñéí áðü ëßãï åß÷å âãåé áðü ôï ðñùôüãïíï óôÜäéï, ìå áðïôÝëåóìá íá ìçí Ý÷åé íá ðáñïõóéÜóåé êáíÝíá áîéüëïãï ðíåõìáôéêü Þ çèéêü åðßôåõãìá. Ç äéáöïñÜ ëïéðüí óôçí éóôïñéêÞ ðáñÜäïóç ôùí äýï ëáþí åßíáé ï äåýôåñïò ðáñÜãïíôáò ðïõ åñìçíåýåé ôéò äéáöïñÝò óôïõò ëüãïõò ôùí çãåôþí ôïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: ÁðáñéèìÞóôå ôé õðüó÷åôáé ôï ÊïñÜíé, êáôÜ ôïí ÖñáíôæÞ, óå üóïõò ðåèáßíïõí óå éåñü ðüëåìï; 120

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 121

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

2ç: Ãéá ðïéá éäáíéêÜ áîßæåé ãéá ôïí Êùíóôáíôßíï Ðáëáéïëüãï íá ðåèÜíïõí ïé õðåñáóðéóôÝò ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò; 3ç: Óõìðëçñþóôå ìå ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá ëÝîåéò ôá êåíÜ ðïõ õðÜñ÷ïõí óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò (ïé áðáíôÞóåéò âñßóêïíôáé óôï êåßìåíï). (á) Ï Ê. Ðáëáéïëüãïò ÷áñáêôçñßæåé ôïí ÌùÜìåè ùò ........................ (â) Ï Ê. Ðáëáéïëüãïò ðáñïìïéÜæåé ôïí å÷èñü ìå ............................. (ã) Ï Ê. Ðáëáéïëüãïò ÷áñáêôçñßæåé ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ùò ..................... (ä) Ï Ê. Ðáëáéïëüãïò ÷áñáêôçñßæåé ôç âáóéëåßá ôïõ ùò ....................

+

121

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 122

ÈÑÇÍÏÉ Ç Üëùóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò áðü ôïõò Ôïýñêïõò Þôáí Ýíá ïäõíçñü ãéá ôïí åëëçíéêü ëáü ãåãïíüò ìå ôñáãéêÝò óõíÝðåéåò ãéá ôï ðáñüí êáé ôï ìÝëëïí ôïõ. Êáé, üðùò Þôáí öõóéêü, åß÷å ôçí áíôáíÜêëáóÞ ôïõ êáé óôç ðïßçóç, ëáúêÞ êáé ëüãéá, ç ïðïßá èñÞíçóå ôçí ìåãÜëç áðþëåéá, áëëÜ ôáõôü÷ñïíá ôñáãïýäçóå ôéò åëðßäåò ãéá ôï ìÝëëïí, ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç, ôçí áðïôßíáîç ôïõ æõãïý ôçò äïõëåßáò. Ôá ðïéÞìáôá áõôÜ, ïé èñÞíïé ãéá ôçí Üëùóç åìöáíßóôçêáí Üëëá áìÝóùò ìåôÜ áðü ôçí ðôþóç ôçò Ðüëçò êáé Üëëá áñãüôåñá. Ç óçìáóßá ôïõò äåí åßíáé ôüóï ëïãïôå÷íéêÞ, äå äéáêñßíïíôáé ãéá ôçí áéóèçôéêÞ ôïõò ðïéüôçôá, üóï ãéá ôçí éóôïñéêÞ, áöïý ðáñïõóéÜæïõí óôïé÷åßá, ðëçñïöïñßåò áëëÜ êáé êñßóåéò ìå ìåãÜëï åíäéáöÝñïí. Áðü ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï ãåãïíüò ôçò ¢ëùóçò îå÷ùñßæåé ôï «Óçìáßíåé ï Èåüò, óçìáßíåé ç ãç...».

+

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 123

TÏ AÍÁÊÁËÇÌÁ ÔÇÓ ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÕÐÏËÇÓ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü ãñÜöôçêå ôáõôü÷ñïíá ìå ôá ãåãïíüôá ôá ïðïßá áíáöÝñåé êáé áðïôåëåß áðü 118 äåêáðåíôáóýëëáâïõò óôß÷ïõò. Ï ðïéçôÞò ôïõ ìáò åßíáé Üãíùóôïò êáé, óýìöùíá ìå ôïí ÊñéáñÜ, Þôáí Êýðñéïò. ÁíáöÝñåôáé óôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò áðü ôïõò Ôïýñêïõò êáé ôçí ðåñéãñÜöåé ìå ôñüðï áðëü êáé óõãêéíçôéêü. ÁíáöÝñåé, åêôüò áðü ôá âÜóáíá ôùí ÅëëÞíùí, êáé ôéò ôåëåõôáßåò óôéãìÝò ôïõ áõôïêñÜôïñá Êùíóôáíôßíïõ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óôïõò Ñùìéïýò Ýðåóå ìåãÜëïò èñÞíïò êáé ëýðç, ãéáôß Ý÷áóáí ôçí Üãéá Ðüëç, ôï êáý÷çìÜ ôïõò. Ðþò üìùò Þñèáí ôá íÝá; ¸íá êáñÜâé ðïõ åñ÷üôáí áðü ôá ìÝñç ôçò ÔåíÝäïõ óõíÜíôçóå Üëëï êáñÜâé êáé ôïõ ìåôÝäùóå ôá ãåãïíüôá. ÁíÜöåñå üôé Ýñ÷åôáé áðü ôçí Ðüëç, ðïõ ôçí Ý÷åé êÜøåé áóôñáðÞ, êáé äåí êïõâáëÜåé êáíÝíá öïñôßï, ìüíï öÝñíåé êáêÜ ìáíôÜôá ãéá ôïõò ÷ñéóôéáíïýò. Óôç óõíÝ÷åéá ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôïí Þëéï êáé ôïõ æçôÜ íá öÝããåé ó’ üëï ôïí êüóìï, üìùò ü÷é óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, ðïõ ðñéí Þôáí öçìéóìÝíç, åíþ ôþñá Ý÷åé ìåôáôñáðåß óå Ôïõñêüðïëç. Íá ìç óôÝëíåé åêåß ôéò áêôßíåò ôïõ, ãéá íá ìç âëÝðïõí ïé Ôïýñêïé êáé íá ìç êÜíïõí áíïìßåò. Ãéáôß êÜíïõí óôÜâëïõò ôéò åêêëçóßåò, êáßíå ôéò åéêüíåò, ó÷ßæïõí êáé êáôáðáôïýí ôá åõáããÝëéá, ôóáêßæïõí ôïõò óôáõñïýò, êáßíå ôá ëåßøáíá ôùí áãßùí êáé óôá Üãéá äéóêïðüôçñá ðßíïõí êñáóß.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

áíáêÜëçìá: èñÞíïò (óôçí Êýðñï ôï ñÞìá áíáêáëéÝìáé = èñçíþ). áðáñáìýèçôï: áðáñçãüñçôïò. ôïéò Ñùìáßïéò: Ñùìáßïé åäþ åßíáé ïé ¸ëëçíåò (Ñùìéïß). áðáíôï÷Þ: åëðßäá. êÜôåñãï: êáñÜâé, ðëïßï. 123

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 124

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

6. õðáíôþ: óõíáíôþ. 7. ðüèåí: áðü ðïõ; 8. áê: áðü. 9. áóôñáðï÷Üëáæç: óõìöïñÜ (áóôñáðÞ + ÷áëÜæé). 10. ãïìÜñé: öïñôßï ðëïßïõ. 11. áíåìïæÜëçí: (ìåô.) ôáñá÷Þ. 12. áìÝ: áëëÜ. 13. äïëùìÝíá: äüëéá, Üó÷çìá. 14. Ýêôåéíå: óôåßëå. 15. öïõìéóìÝíç: öçìéóìÝíç. 16. íá ðïßóïõ: íá êÜíïõí. 17. ëéèÜñéá: ðïëýôéìïé ëßèïé. 18. åõêüóìçóéò: ôá óôïëßäéá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôá äýï áðïóðÜóìáôá ðïõ õðÜñ÷ïõí åäþ, áðïôåëïýí ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Ï èñÞíïò ãéá ôçí ðôþóç ôçò Ðüëçò (óô. 1-4). Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåé ôï ãåãïíüò ôçò Üëùóçò êáé ðåñéãñÜöåé ôïí ðüíï ðïõ ðñïêÜëåóå óôïõò Ñùìéïýò. 2ç åíüôçôá: Ôï ìÞíõìá ðïõ Ýöåñå ôï êáñÜâé (óô. 5-13): Ôï ìÞíõìá ôï Ýöåñå êáñÜâé ðïõ Þñèå áðü ôçí ÔÝíåäï êáé óõíÜíôçóå Üëëï êáñÜâé. Ôïõ åßðå ãéá ôçí ìåãÜëç ôñáãùäßá êáé áíÝöåñå üôé äåí Ý÷åé êáíÝíá öïñôßï, áëëÜ Ý÷åé êáêÜ ìáíôÜôá ãéá ôïõò ÷ñéóôéáíïýò. 3ç åíüôçôá: ÐáñÜêëçóç ðñïò ôïí ¹ëéï (óô. 14-27): Ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôïí Þëéï êáé ôïí ðáñáêáëÜ íá ìçí óôÝëíåé ðéá ôéò áêôßíåò ôïõ óôçí Ðüëç, þóôå íá ìçí âëÝðïõí ïé Ôïýñêïé êáé íá ìçí êÜíïõí ôéò áóåâåßò ôïõò ðñÜîåéò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ ¸íá âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ï óõíáéóèçìáôéêüò ôüíïò, ï ïðïßïò áðïäßäåé üëï ôï ìÝãåèïò ôïõ ðüíïõ ðïõ ðñïêÜëåóå ç ìåãÜëç óõìöïñÜ ôçò ¢ëùóçò ôçò Ðüëçò áðü ôïõò Ôïýñêïõò. Á. Ôá åêöñáóôéêÜ ôïõ ìÝóá åßíáé áõôÜ ðïõ óõíáíôéïýíôáé êáé óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. 124

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 125

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

1) ÅðáíÜëçøç: ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ëÝîåéò ìå ôçí ßäéá Þ ðáñüìïéá óçìáóßá ìå óêïðü íá åêöñáóôåß, üóï ãßíåôáé ðéï Ýíôïíá, ï ìåãÜëïò ðüíïò. «ÈñÞíïò êëáõèìüò êáé ïäõñìüò êáé óôåíáãìüò êáé ëýðç, / èëßøéò áðáñáìýèçôïò Ýðåóåí ôïéò Ñùìáßïéò». 2) Ðñïóùðïðïßçóç: 1) Ôá êáñÜâéá ðïõ óõíïìéëïýí, 2) ï Þëéïò ðïõ áêïýåé ôçí ðáñÜêëçóç ôïõ ðïéçôÞ. 3) ÌåôáöïñÝò: 1) Å÷Üóáóéí ôïí óðßôéí ôïõò, 2) âáñý óêüôïò, 3) Üíïìá óêõëéÜ, 3) áóôñáðïêáìÝíç Ðüëç ê.ëð. 4) Åðßèåôá: 1) áðáñáìýèçôïò, 2) áóôñáðïêáìÝíç... Â. Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé áðëÞ êáé ðåñéÝ÷åé ðïéêßëá óôïé÷åßá êáé ôýðïõò áðü ôç äçìïôéêÞ êáé ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ, ôýðïõò âõæáíôéíïýò áëëÜ êáé éäéùìáôéóìïýò êõðñéáêïýò. á) äçìïôéêÜ óôïé÷åßá: óôåíáãìüò, èÜññïò, êáý÷çìá, óôá ìÝñç ôçò ÔåíÝäïõ, áóôñáðïêáìÝíçí... â) áñ÷áßåò ëÝîåéò êáé ôýðïé: èëßøéò áðáñáìýèçôïò, ôïéò Ñùìáßïéò, Ðüëéí, ôéò, ðüèåí, åõêüóìçóéí... ã) ëüãéïé âõæáíôéíïß ôýðïé: ôï óðßôéí, êáñÜâéí, ãïìÜñéí... ä) éäéùìáôéêïß ôýðïé: Ýñêïìáé (= Ýñ÷ïìáé), áðÝ (= áðü), áê (= áðü), áìÝ (= ðáñÜ ìüíï). Ôï óõíïëéêü áðïôÝëåóìá ðÜíôùò åßíáé èåôéêü êáé ç ãëþóóá ôïõ áðïóðÜóìáôïò äéáêñßíåôáé áðü ãëáöõñüôçôá. Ã. Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò ÷ùñßò ïìïéïêáôáëÞîßá. ¼ìùò ï óôß÷ïò ÷ùñßæåôáé óôçí üãäïç óõëëáâÞ êáé õðÜñ÷åé éóïìåôñßá ôùí äýï çìéóôé÷ßùí. èñÞíïò / êëáõèìüò / êáé ï / äõñìüò // êáé óôå / íáãìüò êáé ëý/ðç Óôß÷ïò 1: Ôïíéóìüò: õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ Áñéèìüò óõëëáâÞò: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

 á´ çìéóôß÷éï

 â´ çìéóôß÷éï

Ôï öáéíüìåíï, äçëáäÞ éóïìåôñßá ôùí çìéóôé÷ßùí, ðáñáôçñåßôáé êáé óå Üëëïõò óôß÷ïõò, üðùò: (óô. 8) ÊáñÜâéí ðüèåí Ýñêåóáé * êáé ðüèåí êáôåâáßíåéò (óô. 14) ¹ëéå ìïõ, áíÜôåéëå ðáíôïý, * ó’ ïýëïí ôïí êüóìï öÝããå. Ï éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò óôß÷ïò, üðùò åðßóçò êáé ç éóïìåôñßá ôùí äýï çìéóôé÷ßùí åßíáé óôïé÷åßá ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí êáé ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá.

125

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 126

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ãéá ðïéá áðþëåéá èñçíåß ï ðïéçôÞò éäéáßôåñá; ÁðÜíôçóç: Óôï èñÞíï ôïõ ðïéçôÞ ðáñáôçñïýìå üôé õðÜñ÷åé Ýìöáóç óôï ñüëï ôçò Ðüëçò óáí êÝíôñïõ ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý. ×áñáêôçñßæåôáé «áãßá», êáý÷çìá êáé åëðßäá üëùí ôùí ÷ñéóôéáíþí, üëùí ôùí «Ñùìáßùí». Ôï ìáíôÜôï ôçò Üëùóçò åßíáé êáêü ãéá üëïõò ôïõò ÷ñéóôéáíïýò, ðéêñü ãéá ôç ÷ñéóôéáíïóýíç. ÅîÜëëïõ óôï äåýôåñï áðüóðáóìá ï ðïéçôÞò äßíåé Ýìöáóç óôçí ðñïóâïëÞ áðü ôïõò «Üðéóôïõò» ôùí óõìâüëùí ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ðßóôçò. Ãßíåôáé áíáöïñÜ óôçí êáôáóôñïöÞ ôùí åêêëçóéþí, ôùí åéêüíùí, ôùí åõáããåëßùí, ôùí óôáõñþí, ôùí áãßùí ëåéøÜíùí êáé ôùí äéóêïðüôçñùí. Äåí áíáöÝñïíôáé ðïõèåíÜ Üëëïõ åßäïõò õëéêÝò æçìéÝò. Ëåò êáé ôïí ðïéçôÞ ôïí åíäéáöÝñåé áðïêëåéóôéêÜ ç áðþëåéá ôçò Ðüëçò ùò êÝíôñïõ ôçò ÷ñéóôéáíïóýíçò êáé ç ðñïóâïëÞ ôùí óõìâüëùí ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ðßóôçò. 2ç: Ðïéåò ïìïéüôçôåò ìå ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðáñáôçñåßôå óôï ðïßçìá; ÁðÜíôçóç: Ïé ïìïéüôçôåò ìå ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá åßíáé ðïëëÝò. á) Ï óôß÷ïò, ðïõ åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò. â) Ç åðáíÜëçøç ëÝîåùí ìå ôçí ßäéá ðåñßðïõ óçìáóßá (èñÞíïò, êëáõèìüò, ïäõñìüò, óôåíáãìüò, ëýðç - óô. 1). ã) Ç éóïìåôñßá ôùí äýï çìéóôé÷ßùí. Óõ÷íÜ óôï äåýôåñï çìéóôß÷éï åðáíáëáìâÜíåôáé ôï ßäéï áêñéâþò íüçìá ìå ôï ðñþôï (ÊáñÜâéí ðüèåí Ýñêåóáé * êáé ðüèåí êáôåâáßíåéò - óô. 8). ä) Ïé ðñïóùðïðïéÞóåéò Üøõ÷ùí áíôéêåéìÝíùí, üðùò åäþ ôïõ Þëéïõ êáé ôùí êáñáâéþí ðïõ óõíïìéëïýí. å) Ôï ëåîéëüãéï, ôï ïðïßï Ý÷åé ðïëëÜ óôïé÷åßá ôçò äçìïôéêÞò, üðùò åðßóçò êáé ôçò êõðñéáêÞò äéáëÝêôïõ. óô) Ôï áðëü ýöïò, ðïõ áðïäßäåé ìå êáèáñüôçôá ôçí ïäýíç ðïõ ðñïêÜëåóå óôïõò ÷ñéóôéáíïýò ôï ãåãïíüò ôçò Üëùóçò ôçò Ðüëçò. ¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá äåß÷íïõí ðüóï Ý÷åé åðçñåáóôåß ï ðïéçôÞò áðü ôç äçìïôéêÞ ðïßçóç ôçò åðï÷Þò ôïõ. 3ç: Íá ìåëåôÞóåôå ôçí áíôßèåóç óôïõò óôß÷ïõò «¹ëéå ìïõ íá öÝããåéò». Ôé åêöñÜæåé;

126

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 127

ÐÑÙÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (10ïò áé. - 1453)

ÁðÜíôçóç: Ç áíôßèåóç åíôïðßæåôáé áíÜìåóá óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, êáé óôïõò õðüëïéðïõò, áðü ôçí Üëëç. Óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò ï ðïéçôÞò êáëåß ôïí Þëéï íá öÝããåé ó’ üëï ôïí êüóìï, åíþ óôïõò õðüëïéðïõò ôïí ðáñáêáëåß íá ìç öÝããåé óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, þóôå íá ìç âëÝðïõí ïé Ôïýñêïé êáé íá ìçí êÜíïõí ôéò áíïìßåò ôïõò. Ç ðáñÜêëçóç ôïõ ðïéçôÞ åêöñÜæåé ôçí áãáíÜêôçóç, ôïí áðïôñïðéáóìü êáé ôç öñßêç ãéá ôá åãêëÞìáôá ðïõ äéÝðñáîáí ïé âÜñâáñïé êáé Üðéóôïé êáôáêôçôÝò. ¸ôóé åñìçíåýåôáé áðü øõ÷ïëïãéêÞ Üðïøç. ¼ìùò õðÜñ÷åé êáé ìéá éäåïëïãéêÞ åîÞãçóç. Ï Þëéïò, åêôüò áðü Ýíá öõóéêü óþìá, åßíáé êáé óýìâïëï ôçò äéêáéïóýíçò («ôçò äéêáéïóýíçò Þëéå íïçôÝ», Ýãñáøå ï ðïéçôÞò ÏäõóóÝáò Åëýôçò). Ç ðáñÜêëçóç ðñïò ôïí Þëéï éóïäõíáìåß ìå áãùíéþäåò áßôçìá ãéá áðüäïóç äéêáéïóýíçò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ç Êùíóôáíôéíïýðïëç óôï áðüóðáóìá; 2ç: Ç ðáñÜêëçóç óôïí Þëéï íá ìç öÝããåé óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ðþò äéêáéïëïãåßôáé; ÄéáâÜóôå êáé ôï ôñáãïýäé «Ïé ÓêëÜâïé ôù ìðáñìðáñÝóóù». óåë. 44).

0

127

01-2Neo.qxd

9/21/08 2:53 PM

Óåëßäá 128

protosel.qxd

22/9/2008

4:29

Page 12

Ä ÅÕÔÅÑÇ Ð Å Ñ É Ï Ä Ï Ó (1453 – 1669)

• Êáôáëüãéá • ÊõðñéáêÜ • ÌðåñãáäÞò • ÉùÜííçò ÁíäñÝáò Ôñþéëïò • Ãéþñãïò ×ïñôÜôóçò • ÂéôóÝíôæïò ÊïñíÜñïò

protes.qxd

22/9/2008

5:54

Page 2

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:58 PM

Óåëßäá 131

ÊÁÔÁËÏÃÉÁ Ôá Êáôáëüãéá Þ Åñùôïðáßãíéá åßíáé åñùôéêÜ ðïéÞìáôá ðïõ ãñÜöôçêáí óôá ìÝóá ôïõ 15ïõ ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 16ïõ áéþíá óôç Ñüäï, ðïõ åêåßíç ôçí åðï÷Þ ôçí åß÷áí óôçí êáôï÷Þ ôïõò ïé ÖñÜãêïé. Êáôáëüãé(í) óôá ÷ñüíéá ôïõ Âõæáíôßïõ ëåãüôáí ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ðïõ åß÷å ùò èÝìá ôïí Ýñùôá. ¼ìùò áõôÜ ôá óõãêåêñéìÝíá ðïéÞìáôá äåí åßíáé äçìïôéêÜ, áðëþò âñßóêïíôáé êïíôÜ óôç äçìïôéêÞ ðïßçóç.

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:58 PM

Óåëßäá 132

ÁÍ ÇÎÅÕÑÁ ÊÕÑÁÔÓÁ ÌÏÕ Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï åñùôåõìÝíïò íÝïò ìéëÜ óôçí ãõíáßêá ðïõ áãáðÜ êáé ôçò ëÝåé ðùò, áí Þîåñå ðüôå èá âãåé áðü ôï óðßôé ôçò êáé áðü ðïý èá ðåñÜóåé, èá öýôåõå óôç óôñÜôá ôçò ìçëéÝò, êõäùíéÝò êáé Üëëá ëïõëïýäéá êáé äÝíôñá, Ýôóé þóôå íá ìçí ôçí ðéÜíåé ï Þëéïò. Êé áêüìç, ïé äñüìïé èá ìïó÷ïâïëïýóáí, åíþ ôá äÝíôñá èá åìðüäéæáí ôïí Þëéï íá ìç ìáõñßóåé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ. Óôç óõíÝ÷åéá, ç íÝá áðåõèýíåôáé óôïí áãáðçìÝíï ôçò êáé ôïõ ëÝåé üôé ç êáñäéÜ ôçò ôïí èÝëåé íá åßíáé ðïëý êáëüò, ëõãåñüò êáé øçëüò óá âÝñãá. Ôïí óêÝöôåôáé óõíÝ÷åéá, ëåò êáé ôçò Ý÷åé êÜíåé ìÜãéá, áöïý ç áãÜðç, óá ëïõëïýäé, ìðÞêå êáé ñßæùóå óôçí êáñäéÜ ôçò. Ïé ãåßôïíåò óõìâïýëåõóáí ôç íÝá íá îå÷Üóåé ôïí áãáðçìÝíï ôçò, üìùò áõôÞ, áêüìç êáé áí ôçí âáóáíßóïõí, äåí ðñüêåéôáé íá áðáñíçèåß ôçí áãÜðç ôïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÊõñÜôóá: ôüôå ç ëÝîç áõôÞ óÞìáéíå «áñ÷üíôéóóá». Äåí åß÷å ôç óçìåñéíÞ áñíçôéêÞ óçìáóßá. 2. åëéêéÜ: ðáñÜóôçìá, ïìïñöéÜ. 3. áöÝíôçò: êýñéïò, Üñ÷ïíôáò. ÁíáöÝñåôáé óôïí ðáôÝñá êáé óôï óýæõãï êáé äåß÷íåé ôçí åîïõóßá ðïõ åß÷å áõôüò ìÝóá óôï óðßôé. 4. ôåôñáëýãéóôïò: ëõãåñüò ðïëý. 5. âåñãáíåëåìÝíïò: øçëüò êáé ëõãåñüò óáí âÝñãá. 6. åóÝâçí: ìðÞêå (áðü ôï «åéóÝâçí»). 7. ðïëëÜ áãáðÞóáôå: ðïëý åðéèõìÞóáôå.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ôï èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò: Åßíáé ï Ýñùôáò, ç áãÜðç, êáé áíáðôýóóåôáé ìå ðïëëÞ åõáéóèçóßá êáé ôñõöåñüôçôá. ÐåñéãñÜöåôáé ðùò ôï âáèý êáé åõãåíéêü áõôü óõíáßóèçìá êáôáêôÜ ïëüêëçñç ôçí øõ÷Þ ôïõ åñùôåõìÝíïõ áíèñþðïõ êáé ôïí ïäçãåß óå ðñÜîåéò öñïíôßäáò ãéá ôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï. Ï íÝïò áéóèÜíåôáé ôçí áíÜãêç íá ðñïóôáôåýóåé ìå êÜèå ôñüðï ôçí áãáðçìÝíç ôïõ, áêüìç êé áðü ôïí Þëéï, êáé íá ôçò 132

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 133

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

êÜíåé ôç æùÞ üóï ãßíåôáé ðéï åõ÷Üñéóôç. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ÷áñáêôçñéóôéêü óôïé÷åßï óôïí Ýñùôá åßíáé ç åîéäáíßêåõóç ôïõ áãáðçìÝíïõ ðñïóþðïõ. Ç íÝá öáíôÜæåôáé ôïí íÝï êáëü, øçëü êáé ëõãåñü, ßóùò ðéï ùñáßï êáé ðéï êáëü áð’ ü,ôé åßíáé ðñáãìáôéêüôçôá. Áõôü ôï êÜíåé ï êáèÝíáò ãéá ôïí Üíèñùðï ðïõ áãáðÜ, ðñéí ç æùÞ öèåßñåé ôéò ó÷Ýóåéò ôïõò êáé ÷áèåß üëç áõôÞ ç «ìáãåßá» ôçò áãÜðçò. ÔÝëïò, ç áãÜðç ãåìßæåé ôçí êáñäéÜ ôïõ áíèñþðïõ ìå åõãåíéêÜ óõíáéóèÞìáôá, üðùò åßíáé ç äéÜèåóç íá èõóéáóôåß ãéá ÷Üñç ôïõ áãáðçìÝíïõ ðñïóþðïõ. ÁõôÞí ôçí áõôïèõóßá ìðïñåß íá ôç íéþóåé ìüíï áõôüò ðïõ ìðïñåß íá äßíåé, åíþ áõôüò ðïõ îÝñåé ìüíï íá ðáßñíåé äå èá íéþóåé ðïôÝ ôÝôïéá óõíáéóèÞìáôá. 2. Ï Ýñùôáò ôïõ íÝïõ óå óýãêñéóç ìå ôïí Ýñùôá ôçò íÝáò: Ðáñáôçñïýìå üôé ï Ýñùôáò ôïõ íÝïõ åßíáé åíåñãçôéêüò. Ï íÝïò áéóèÜíåôáé ôçí áíÜãêç íá êÜíåé êÜôé ãéá íá ðñïóôáôåýóåé ôç ãõíáßêá ôùí ïíåßñùí ôïõ êáé íá ôçò êÜíåé ôç æùÞ ðéï åõ÷Üñéóôç. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ç íÝá óõìðåñéöÝñåôáé óôïí Ýñùôá ðåñéóóüôåñï ðáèçôéêÜ. ÁéóèÜíåôáé ìáãåìÝíç, áé÷ìáëùôéóìÝíç, áðü ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôçò, ðïõ ôçí Ý÷ïõí êáôáêëýóåé, üðùò áêñéâþò Ýíá ëïõëïýäé ñéæþíåé óå ìéá ÷ïýöôá ÷þìá. Ôáõôü÷ñïíá åßíáé Ýôïéìç íá äçëþóåé õðïôáãÞ óôïí «áöÝíôç» ôçò êáñäéÜò ôçò. ÁõôÝò ïé äéáöïñÝò åñìçíåýïíôáé ìå ôç äéáöïñåôéêÞ èÝóç ðïõ åß÷áí ïé Üíôñåò êáé ïé ãõíáßêåò óôçí êïéíùíßá åêåßíçò ôçò åðï÷Þò. Åßíáé ãíùóôü üôé ç ãõíáßêá âñéóêüôáí êÜôù áðü ôçí åîïõóßá ôïõ Üíôñá-áöÝíôç. 3. Áîéïëüãçóç ôïõ ðïéÞìáôïò: Ôï ðïßçìá áõôü öáíåñþíåé åðéäñÜóåéò, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý, êé áðü ôçí Üëëç, ôïõ ðíåýìáôïò ôçò ÁíáãÝííçóçò. ¼ðùò óõíÝâçêå êáé óôçí Åõñþðç, ç ðïßçóç åãêáôáëåßðåé ôï èåïëïãéêü ðíåýìá ðïõ ðñïóáíáôïëßæåôáé óôïí Üíèñùðï êáé ôç æùÞ. Ôï èÝìá ôïõ Ýñùôá êõñéáñ÷åß. Ï ðñïóùðéêüò ôüíïò ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôá êáôáëüãéá ìáò öÝñíïõí óôï ìõáëü ôá óïíÝôá ôïõ ÐåôñÜñ÷ç.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Åäþ Ý÷ïõìå äýï ìåãÜëåò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 1-8): Ï Ýñùôáò ôïõ íÝïõ: Ï íÝïò äåß÷íåé ôá ôñõöåñÜ ôïõ áéóèÞìáôá ãéá ôçí áãáðçìÝíç ôïõ. ÁíáöÝñåé ðùò, áí Þîåñå ðüôå èá Ýâãáéíå óôï äñüìï ç áãáðçìÝíç ôïõ, èá öýôåõå ðáíôïý äÝíôñá êáé ëïõëïýäéá, Ýôóé þóôå íá ìç ìáõñßæåé êáé íá ìïó÷ïâïëÜ ï ôüðïò. 2ç åíüôçôá: (Óôß÷ïé 9-21): Ï Ýñùôáò ôçò íÝáò: Åäþ ìðïñïýìå íá ÷ùñßóïõìå äýï õðïåíüôçôåò.

133

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 134

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Õðïåíüôçôá á´ (óôß÷ïé 9-14): Ç íÝá ëÝåé ðùò ìïéÜæåé ìå ìáãåìÝíç êáé óêÝöôåôáé óõíå÷þò ôïí áãáðçìÝíï ôçò. Êáé áêüìç, ç áãÜðç ôçò ãé’ áõôüí ìïéÜæåé ìå ëïõëïýäé ðïõ ñßæùóå ìåó’ ôçí êáñäéÜ ôçò. Õðïåíüôçôá â´ (óôß÷ïé 15-21): Ç íÝá áíáöÝñåé ôçí ðáñÝìâáóç ôùí ãåéôüíùí, ðïõ ôçò åßðáí íá ôïí îå÷Üóåé. ¼ìùò áõôÞ äçëþíåé üôé äåí ðñüêåéôáé íá ãßíåé êÜôé ôÝôïéï, áêüìç êé áí ôçí âáóáíßóïõí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ï õðïèåôéêüò ëüãïò: Ðáñáôçñïýìå ðùò ôá ëüãéá ôïõ íÝïõ áðïôåëïýí õðïèåôéêü ëüãï. Ç õðüèåóç, ðïõ áíáðôýóóåôáé óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò, éóïäõíáìåß ìå åõ÷Þ: üôáí ï íÝïò ëÝåé «áí Þîåõñá», åííïåß «ìáêÜñé íá Þîåõñá». 2. Åéêüíåò: Óôá ëüãéá ôïõ íÝïõ õðÜñ÷ïõí ìéá óåéñÜ áðü åéêüíåò ðáñìÝíåò áðü ôç öýóç. Åßíáé Ýíôïíá áéóèçôÞ ç áãÜðç ôçò öýóçò, áãÜðç ÷áñáêôçñéóôéêÞ ãéá ôçí åëëçíéêÞ ðïßçóç áðü ôçí áñ÷áéüôçôá ìÝ÷ñé óÞìåñá. 3. Åðßèåôá: ôåôñáëýãéóôå, âåñãáíáëåìÝíïò. 4. ÌåôáöïñéêÝò åéêüíåò: «íïìßæù ìÜãéá ì’ Ýêáíåò êáé ðÜíôá óå èõìïýìáé. Ðïý ì’ åýñå, ðïý ì’ åêüëëçóåí ç ðåñéóóÞ óïõ áãÜðç, ÅóÝâçí êé åôõëß÷ôçêåí óôá öýëëá ôçò êáñäéÜò ìïõ, åóÝâçí êé åñéæþèçí êé åãÝìéóåí ôá öýëëá». Ç åñùôåõìÝíç íÝá ìïéÜæåé ìáãåìÝíç êáé ç áãÜðç ðïõ ãÝìéóå ôçí êáñäéÜ ôçò «êïëëÜåé» óáí áññþóôéá. ¼ìùò ç åéêüíá ðïõ êõñéáñ÷åß ó’ áõôïýò ôïõò óôß÷ïõò åßíáé ç ðáñïõóßáóç ôçò áãÜðçò ìå ôç ìïñöÞ áíáññé÷çôéêïý öõôïý, ðïõ ÷þèçêå ìÝóá óôçí êáñäéÜ ôçò íÝáò ñßæùóå, ôõëß÷ôçêå êáé ôçí ãÝìéóå öýëëá. 5. Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò: åßíáé áðëÞ, ìïéÜæåé ìå ôç ãëþóóá ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí (ïé äéáöïñÝò åßíáé áóÞìáíôåò). Áðü ôá ôñáãïýäéá áõôÜ Üëëùóôå Ý÷åé åðçñåáóôåß ðïëý ôï ðïßçìá. 6. Ï óôß÷ïò: åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá. Óôß÷ïò 12: Ðïý ì’ å / ýñå, ðïõ / ì’ åêü / ëëçóåí / ç ðå / ñéóóÞ / óïõ áãÜ/ðç; Ôïíéóìüò: õ - õ - õ õ õ - õ - õ - õ Áñéèìüò óõëëáâÞò: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

 á´ çìéóôß÷éï

134

 â´ çìéóôß÷éï

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 135

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ôé ðåñéâÜëëïí äçìéïõñãåß ìå ôç öáíôáóßá ôïõ ï åñùôåõìÝíïò íÝïò ãéá ôçí êüñç; Ôé èÝëåé íá ôïíßóåé éäéáßôåñá; ÁðÜíôçóç: Ôï ðåñéâÜëëïí ðïõ äçìéïõñãåß ï íÝïò åßíáé åéäõëëéáêü, üëï äÝíôñá, ðïõ ñß÷íïõí ðñïóôáôåõôéêÜ ôçí ðá÷éÜ óêéÜ ôïõò ðÜíù óôçí êüñç, êáé Üíèç, ðïõ êÜíïõí íá åõùäéÜæåé ç óôñÜôá áð’ üðïõ ðåñíÜ. Åßíáé ìéá ùñáßá åéêüíá öõóéêÞò ïìïñöéÜò, ðïõ óêïðü Ý÷åé íá ôïíßóåé ôçí ïìïñöéÜ ôçò ßäéáò ôçò êïðÝëáò. ¼ëç ç öñïíôßäá ôïõ íÝïõ Ý÷åé óêïðü íá ðñïóôáôÝøåé ôçí áãáðçìÝíç áðü ôïí Þëéï, ðïõ èá ìðïñïýóå íá ôçí ìáõñßóåé ÷áëþíôáò Ýôóé ôï üìïñöï ðáñÜóôçìÜ ôçò. Áò èõìçèïýìå üôé êáé óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá üìïñöç èåùñïýóáí ôç ãõíáßêá ðïõ äåí ôçí åß÷å ìáõñßóåé ï Þëéïò, äçëáäÞ ôç ãõíáßêá ðïõ äåí åß÷å ðÜíù ôçò óçìÜäéá ôïõ áãþíá ãéá ôï êáèçìåñéíü øùìß, óçìÜäéá ôçò óêëçñÞò åñãáóßáò óôá ÷ùñÜöéá. 2ç: Óôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò âñßóêïõìå áñêåôÜ õðïêïñéóôéêÜ (íá ôá óçìåéþóåôå)· ôé äçëþíåé ç ðáñïõóßá ôïõò åäþ; ÁðÜíôçóç: Ôá õðïêïñéóôéêÜ åäþ ðáñïõóéÜæïõí ôá ðñÜãìáôá êáé ôïõò áíèñþðïõò ìå ìÝãåèïò ìéêñüôåñï áðü ôï ðñáãìáôéêü. Ôï áðïôÝëåóìá åßíáé üôé äçìéïõñãåßôáé Ýíá áßóèçìá ôñõöåñüôçôáò, ôï ïðïßï äéáðåñíÜ ôá ëüãéá ôïõ íÝïõ. Ôá õðïêïñéóôéêÜ áõôÜ åßíáé ôá åîÞò: êõñÜôóá, áñ÷ïíôïðïýëåò, êõäùíßôóåò, íåñáôæïýëåò. 3ç: Íá ó÷ïëéÜóåôå ôçí áíôßèåóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ç êüñç: ôáðåéíÞ êáñäïõëá ìïõ -áöÝíôç· ôé èÝëåé íá äçëþóåé; ÁðÜíôçóç: Ç áíôßèåóç áõôÞ äåß÷íåé ôç óõíáéóèçìáôéêÞ õðïôáãÞ óôïí ìåëëïíôéêü áöÝíôç, óýæõãü ôçò. Óôçí ßäéá ôáéñéÜæåé ç «ôáðåéíïöñïóýíç», åíþ óôïí «áöÝíôç» ôçò ç êõñéáñ÷ßá. ÁõôÞ ç õðïôáãÞ åîçãåßôáé ìå äýï ôñüðïõò. Êáôáñ÷Üò, óõìâáßíåé óõ÷íÜ, Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ ðéÜíåôáé óôá äß÷ôõá ôïõ Ýñùôá, íá èÝëåé íá ôáõôéóôåß áðüëõôá ìå ôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï, ÷Üíïíôáò áêüìç êáé ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ç õðïôáãÞ áõôÞ åîçãåßôáé êáé áðü ôçí êïéíùíéêÞ èÝóç ôçò ãõíáßêáò ôçí åðï÷Þ ðïõ ãñÜöôçêå ôï ðïßçìá. Ç óùóôÞ ãõíáßêá Ýðñåðå íá äÝ÷åôáé õðïìïíåôéêÜ êáé êáñôåñéêÜ ôçí êõñéáñ÷éêÞ åîïõóßá ôïõ Üíôñá-áöÝíôç ôçò.

135

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 136

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

4ç: Ðþò åêöñÜæåé ç êüñç ôá áéóèÞìáôÜ ôçò ãéá ôï íÝï óôïõò óôß÷ïõò 9-12; ÁðÜíôçóç: Áñ÷éêÜ, ç êüñç äçëþíåé êáñôåñéêÜ ôçí õðïôáãÞ ôçò óôïí áãáðçìÝíï ôçò, ðïõ, Ý÷ïíôáò êáôáêôÞóåé ôçí êáñäéÜ ôçò, Ý÷åé ãßíåé áöÝíôçò ôçò. Óôç óõíÝ÷åéá áðïäßäåé ôï ìåãÜëï Ýñùôá ðïõ íéþèåé óå õðåñöõóéêÞ êáé åîùëïãéêÞ ðáñÝìâáóç· ðéóôåýåé üôé ôçò Ý÷ïõí êÜíåé ìÜãéá. ¢ëëùóôå êÜèå åñùôåõìÝíïò Üíèñùðïò ìïéÜæåé ìå ìáãåìÝíï, ìå ôñåëü Þ ìå Üññùóôï. ÔÝëïò, ç êüñç äåß÷íåé ôçí áðïñßá êáé ôçí êáôÜðëçîç ðïõ íéþèåé. ÁíáñùôéÝôáé ðùò Ýöôáóå óôï óçìåßï íá «êïëëÞóåé» áõôüí ôïí Ýñùôá, ðïõ ìïéÜæåé ìå áññþóôéá ðïõ ôçí êáôáôñþåé. 5ç: Ðïý áðïäßäåé ôéò óõìâïõëÝò ôùí ãåéôüíùí ç êüñç; Ðéóôåýåôå üôé Ý÷åé ïðùóäÞðïôå äßêéï; ÁðÜíôçóç: Ç êüñç ðéóôåýåé üôé ïé ãåßôïíåò, ðïõ ôç óõìâïõëåýïõí íá ëçóìïíÞóåé ôïí áãáðçìÝíï ôçò, õðïêéíïýíôáé áðü ôç æÞëåéá, ôçí êáêßá êáé ôï öèüíï. ÈÝëïõí íá äéáëýóïõí ôçí ó÷Ýóç áõôÞ. ¼ìùò äåí ìðïñïýìå íá ðïýìå ìå óéãïõñéÜ áí ç êüñç Ý÷åé äßêéï, ãéáôß åßíáé äõíáôüí íá Ý÷åé ôõöëùèåß áðü ôïí ÝñùôÜ ôçò. Ï Ýñùôáò ôõöëþíåé óõ÷íÜ ôïõò áíèñþðïõò êáé äåí ôïõò áöÞíåé íá äïõí ôçí áëÞèåéá êáôÜìáôá. Ôüôå, üðïéïò åíáíôéþíåôáé óôçí áãÜðç, ìïéÜæåé êáêüò êáé öèïíåñüò. Ï Üíèñùðïò ðïõ êõñéáñ÷åßôáé áðü äõíáôÜ óõíáéóèÞìáôá áãÜðçò äåí ìðïñåß íá áêïýóåé êáé íá êáôáëÜâåé ôç öùíÞ ôçò ëïãéêÞò. Åßíáé ðéèáíü êÜôé ðáñüìïéï íá óõìâáßíåé êáé åäþ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò äçëþíåôáé ç áãÜðç ôïõ íÝïõ ãéá ôçí êüñç êáé ðþò ôçò êüñçò ãéá ôï íÝï; 2ç: Ðþò áíôéäñÜ ç êüñç óôéò óõìâïõëÝò ôùí ãåéôüíùí;

136

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 137

ÊÕÐÑÉÁÊÁ Ïé óõíèÞêåò óôéò ïðïßåò áíáðôý÷èçêå ç êõðñéáêÞ ëïãïôå÷íßá åßíáé ëßãï äéáöïñåôéêÝò óå ó÷Ýóç ìå ôçí õðüëïéðç ÅëëÜäá. ¸ôóé, åíþ ïé Ôïýñêïé åß÷áí Þäç óôçí êáôï÷Þ ôïõò ïëüêëçñç ó÷åäüí ôçí ÅëëÜäá, ç Êýðñïò âñéóêüôáí óôçí êáôï÷Þ áñ÷éêÜ ôùí ÖñÜãêùí éððïôþí êáé êáôüðéí ôùí Åíåôþí. Áõôü åß÷å èåôéêÞ åðßäñáóç óôçí åîÝëéîç ôçò ëïãïôå÷íßáò ôïõ íçóéïý, áöïý ïé êÜôïéêïß ôïõ åß÷áí ôç äõíáôüôçôá íá ãíùñßóïõí ôçí åõñùðáúêÞ ÁíáãÝííçóç êáé ôïí áíèñùðéóìü. ¸ãéíáí ãíùóôÜ ôá ïíüìáôá ôùí êïñõöáßùí ëïãïôå÷íþí ôçò åðï÷Þò, ôïõ ÄÜíôç, ôïõ ÂïêêÜêéïõ êáé ôïõ ÐåôñÜñ÷ç. ÅéäéêÜ ï ôåëåõôáßïò Üóêçóå Ýíôïíç åðßäñáóç óôçí ÊõðñéáêÞ ðïßçóç. Áðü ôçí ðåñßïäï ôçò Åíåôïêñáôßáò, ðïõ êñÜôçóå ìÝ÷ñé ôï 1571, üôáí ïé Ôïýñêïé êáôÝëáâáí ôï íçóß, ðñïÝñ÷åôáé ìéá óåéñÜ áðü ëõñéêÜ ðïéÞìáôá, ãñáììÝíá óôçí êõðñéáêÞ äéÜëåêôï. Ó’ áõôÜ âëÝðïõìå Ýíôïíç ôçí åðéññïÞ ôçò ðïßçóçò ôïõ ÐåôñÜñ÷ç áëëÜ êáé ôçò ÁíáãÝííçóçò ãåíéêÜ. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ç ìïñöÞ áêïëïõèåß ôá éôáëéêÜ ðñüôõðá ôçò åðï÷Þò· Ý÷ïõìå óïíÝôá, ôåñôóßíåò, ï÷ôÜâåò êáé ãåíéêÜ ôå÷íéêÝò ÷áñáêôçñéóôéêÝò ôçò éôáëéêÞò ÁíáãÝííçóçò.

0

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 138

ÐÁÃÙ... Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Êïíôåýåé ç þñá êáé ï êáéñüò, êõñÜ ìïõ, ðïõ ðñÝðåé íá öýãù áðü êïíôÜ óïõ, üìùò áöÞíù åäþ óôïõò ïñéóìïýò óïõ üëï ôïí åáõôü ìïõ, ÜããåëÝ ìïõ. Ìçí áðïñåßò ðùò ìðïñþ, èåÜ ìïõ, öåýãïíôáò í’ áöÞóù ôïí åáõôü ìïõ ó’ åóÝíá: öåýãù, áëëÜ, üðïõ êé áí ðÜù, óáí äéêüò óïõ ðïõ åßìáé, ìÝíïõí ìáæß óïõ ïé óêÝøåéò ìïõ. Öåýãù, êé áí Ýíéùóåò ðïôÝ ìÝóá óïõ ðÜèïò áãÜðçò, öýëáãå ôçí êáñäéÜ ìïõ, ãéáôß ôï óþìá ìïõ ìðïñåß íá ìç óå áíôéêñßóåé îáíÜ. Êé áí ðåé üôé áãÜðçóá ðïôÝ Üëëç, åêôüò áðü åóÝíá, ðåò ôïõ áðü ìÝñïõò ìïõ: ÷ùñßò ôçí êáñäéÜ ôïõ, ðùò Þôáí äõíáôü íá áãáðÞóåé;

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ìÝëëåé íá ìéóÝøù: ðñüêåéôáé íá öýãù. 2. áðü îáõôüí óïõ: áðü êïíôÜ óïõ. 3. äá: åäþ. 4. ôïí åìáõôüí ìïõ: ôïí åáõôü ìïõ. 5. ìçäÝ áðïñåßò: ìç áðïñåßò. 6. ãïéïí äéêüò óïõ: óáí äéêüò óïõ ðïõ åßìáé. 7. ôá ðíåýìáôÜ ìïõ: ïé óêÝøåéò ìïõ. 8. âëÝðå ôçí êáñäéÜì ìïõ: öýëáãå ôçí êáñäéÜ ìïõ. 9. âéãëßóåé: áíôéêñßóåé. 10. ðå á÷ ôçí ìåñéÜì ìïõ: ðåò áðü ìÝñïõò ìïõ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. ¸ñùôáò: Ç âáóéêÞ éäÝá, ðïõ äéáðåñíÜ üëï ôï ðïßçìá, åßíáé üôé ï ðñáãìáôéêüò Ýñùôáò Ý÷åé ôÝôïéá äýíáìç, þóôå ìðïñåß íá êñáôÞóåé åíùìÝíïõò äýï áíèñþðïõò, áêüìç êé áí ç æùÞ ôïõò áíáãêÜæåé íá ÷ùñßóïõí óùìáôéêÜ, áí äçëáäÞ ï Ýíáò áíáãêáóôåß íá áðïõóéÜóåé ãéá ìéêñü Þ ìåãÜëï äéÜóôçìá. ¼ôáí Ýíáò Üíèñùðïò á138

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 139

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

ãáðÜåé, ðñïóöÝñåé ôçí êáñäéÜ ôïõ óôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï êáé ç óêÝøç ôïõ åßíáé äéáñêþò ìüíï ó’ áõôü. Ç êáñäéÜ êáé ç óêÝøç åßíáé ç ðñïóöïñÜ ôïõ åñùôåõìÝíïõ óôï óýíôñïöü ôïõ. Ôï óþìá äåí ðáßæåé êáíÝíá ñüëï. 2. Ç ôñéáäéêÞ õðüóôáóç ôïõ áíèñþðïõ: Åßíáé ãíùóôüò ï äéá÷ùñéóìüò ôçò ïíôüôçôáò ôïõ áíèñþðïõ óå ôñßá ìÝñç: óþìá, øõ÷Þ êáé íïõò. Áðü ôïí ÐëÜôùíá Þäç õðÞñ÷å ç ôÜóç õðïôßìçóçò ôïõ óþìáôïò. ¼ðùò ðßóôåõå ï áñ÷áßïò áõôüò öéëüóïöïò, ï íïõò ìïéÜæåé ìå çíßï÷ï, ï ïðïßïò ïäçãåß äýï êáèáñüáéìá áëëÜ áíüçôá Üëïãá, ôá Ýíóôéêôá êáé ôá óõíáéóèÞìáôá. Ï íïõò ëïéðüí, ôï ëïãéêü, ðáßæåé êõñßáñ÷ï ñüëï, åíþ ôá Ýíóôéêôá êáé ôï óþìá äåõôåñåýïíôá. Óôï ßäéï ðíåýìá êéíåßôáé êáé ôï êõðñéáêü áõôü ðïßçìá. Ï ðïéçôÞò õðïóôçñßæåé üôé, ãéá íá õðÜñîåé Ýíáò Ýñùôáò äåí åßíáé áíáãêáßï íá âñßóêïíôáé êïíôÜ ïé Üíèñùðïé, äçëáäÞ ôá óþìáôÜ ôïõò, ç õëéêÞ ôïõò õðüóôáóç. Ï Ýñùôáò ìðïñåß íá õðÜñîåé áêüìç êé áí ôïõò ÷ùñßæåé ìåãÜëç áðüóôáóç, öôÜíåé íá õðÜñ÷åé áíÜìåóÜ ôïõò øõ÷éêüò êáé ðíåõìáôéêüò äåóìüò. Áíôßèåôá üìùò ìå ôá ðáñáðÜíù, ç ëáúêÞ óïößá õðïóôçñßæåé üôé «ìÜôéá ðïõ äå âëÝðïíôáé, ãñÞãïñá ëçóìïíéïýíôáé». Êáé ðñÜãìáôé, óÞìåñá ðéóôåýïõìå üôé óôïí Ýñùôá ÷ñåéÜæïíôáé êáé ôá ôñßá: ôï óþìá, ôï óõíáßóèçìá êáé ç óêÝøç. ÄéáöïñåôéêÜ ï Ýñùôáò äåí ìðïñåß íá äéáôçñçèåß êáé íá áíáðôõ÷èåß. Êé áêüìç, ðéóôåýïõìå üôé ï Üíèñùðïò ðñÝðåé íá öñïíôßæåé íá äéáôçñåß ìéá éóïññïðßá áíÜìåóá óôï óþìá, ôçí øõ÷Þ (ôï óõíáßóèçìá) êáé ôï íïõ ôïõ. Áíôßèåôá ìå ôïí ÐëÜôùíá, ðéóôåýïõìå üôé ïé ôñåéò áõôÝò ðëåõñÝò ôçò áíèñþðéíçò õðüóôáóçò ðñÝðåé íá Ý÷ïõí éóüôéìç ìåôá÷åßñéóç êáé ôçí ßäéá óçìáóßá óå ìéá éóïññïðçìÝíç ðñïóùðéêüôçôá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áõôü åßíáé óïíÝôï êáé áðïôåëåßôáé áðü 4 óôñïöÝò, äýï ôåôñÜóôé÷åò êáé äýï ôñßóôé÷åò. 1ç óôñïöÞ: ï åñùôåõìÝíïò íÝïò áíáããÝëåé óôçí áãáðçìÝíç ôïõ ôçí áðüöáóÞ ôïõ íá öýãåé ôáîßäé êáé óõìðëçñþíåé üôé áöÞíåé óôá ÷Ýñéá ôçò, ôïí åáõôü ôïõ. 2ç óôñïöÞ: ôçò åîçãåß üôé, áí êáé öåýãåé, ï íïõò ôïõ êáé ç êáñäéÜ ôïõ ìÝíïõí ðßóù, ìáæß ôçò. 3ç óôñïöÞ: áíáöÝñåé ôï öüâï ôïõ, ìÞðùò äåí îáíáóõíáíôçèïýí. Êáé óôçí ôåëåõôáßá ï íÝïò ðáñáããÝëíåé óôçí áãáðçìÝíç ôïõ, óå üóïõò ðïõí üôé ôïí îÝ÷áóå, íá áðáíôÜ ðùò áõôü åßíáé áäýíáôï, áöïý ç êáñäéÜ ôïõ âñßóêåôáé óôá ÷Ýñéá ôçò.

139

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 140

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÁíôéèÝóåéò: á) íá ìéóÝøù - áöÞíù, â) ìéóåýãïíôá - í’ áöÞóù, ã) ðÜãù - ìÝíïõóéí, ä) âëÝðåé ôçí êáñäéÜ ìïõ - ðáò êáé ôï óþìáí ðéïí äåí âéãëßóå, å) ìå äß÷ùò ôçí êáñäéÜí - ðùò í’ áãáðÞóåé; 2. ÐñïóöùíÞóåéò: áããÝëéóóÜ ìïõ, èåÜ ìïõ, êõñÜ ìïõ. Ïé ðñïóöùíÞóåéò áõôÝò Ý÷ïõí ìéá äüóç õðåñâïëÞò, ðïõ óêïðü Ý÷åé íá äåßîåé óå üëç ôïõ ôçí Ýêôáóç êáé ôçí Ýíôáóç ôïí Ýñùôá, ôï ðÜèïò ðïõ Ý÷åé êõñéÝøåé ôçí øõ÷Þ ôïõ íÝïõ. 3. ÑçôïñéêÞ åñþôçóç: ìå äß÷ùò ôçí êáñäßáí, ðþò í’ áãáðÞóåé; Ç åñþôçóç áõôÞ éóïäõíáìåß ìå Üñíçóç -áöïý äåí Ý÷åé ôçí êáñäéÜ ôïõ, äåí ìðïñåß íá áãáðÞóåé. 4. Ôï ðïßçìá Ý÷åé ôç ìïñöÞ óïíÝôïõ, ìéá ìïñöÞ ðïõ, üðùò åßðáìå ðáñáðÜíù, Þôáí ðïëý äçìïöéëÞò óôá ÷ñüíéá ôçò ÁíáãÝííçóçò. Åßíáé, ãéá ðáñÜäåéãìá ðáóßãíùóôá ôá èáõìÜóéá óïíÝôá ôïõ ÐåôñÜñ÷ç. Ôï ðïßçìá åßíáé äåêáôåôñÜóôé÷ï êáé ÷ùñßæåôáé óå äýï ôåôñÜóôé÷åò êáé äýï ôñßóôé÷åò óôñïöÝò (1ç êáé 2ç, 3ç êáé 4ç áíôßóôïé÷á). Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò åíôåêáóóýëëáâïò. Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé óôáõñùôÞ óôéò ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò (áââá), óôéò ôñßóôé÷åò üìùò ´÷åé ôç ìïñöÞ ãâä. Ç âáóéêÞ éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò âñßóêåôáé óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ êáé ìÜëéóôá óôïí ôåëåõôáßï óôß÷ï (ìå äß÷ùò ôçí êáñäéÜí, ðþò í’ áãáðÞóåé;), êÜôé ðïõ åßíáé óõíçèéóìÝíï óôá óïíÝôá. Ç äõóêïëßá ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðïéçôéêïý åßäïõò åßíáé üôé áðáéôåß áõóôçñÞ ðåéèáñ÷ßá óå óõãêåêñéìÝíïõò êáíüíåò, ðïõ äéÝðïõí ôï ëüãï êáé ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá. Ôá êõðñéáêÜ óïíÝôá åßíáé ôá ðñþôá ðïõ åìöáíßæïíôáé óôçí íåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá êáé äåß÷íïõí, üðùò Ý÷ïõìå Þäç ðåé, ðüóï ç åõñùðáúêÞ ÁíáãÝííçóç êáé éäéáßôåñá ç ðïßçóç ôïõ ÐåôñÜñ÷ç åðÝäñáóå óôçí åëëçíéêÞ óêÝøç. Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç äçìïôéêÞ óôç ìïñöÞ ôçò êõðñéáêÞò äéáëÝêôïõ.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Íá ðáñáâÜëåôå êÜèå óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò ìå ôçí áðüäïóÞ ôçò óôçí êïéíÞ íåïåëëçíéêÞ, åðéóçìáßíïíôáò ôéò áíôéóôïé÷ßåò ôùí ëÝîåùí Þ ôùí öñÜóåùí. ¸ðåéôá íá îáíáäéáâÜóåôå óéùðçñÜ ôï ðïßçìá. ÁðÜíôçóç: á) Êïíôåýãåé - êïíôåýåé â) íá ìéóÝøù áðü îáõôüí óïõ - íá öýãù áðü êïíôÜ óïõ ã) áöÞíù äá óôïí ïñéóìüí óïõ - áöÞíù åäþ óôïõò ïñéóìïýò óïõ

140

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 141

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

ä) ôïí åìáõôüí ìïõ - ôïí åáõôü ìïõ å) áããÝëéóóÜ ìïõ - ÜããåëÝ ìïõ óô) ÌçäÝ áðïñåßò - êáé ìçí áðïñåßò æ) ìéóåýãïíôá - öåýãïíôáò. ç) åìÝí ó’ áõôüí óïõ - ôï åáõôü ìïõ ó’ åóÝíá è) ìéóåýãù - öåýãù é) áìì’ üðïõ ðÜãù - áëëÜ üðïõ êé áí ðÜù éá) ãïéïí äéêüò óïõ - óá äéêüò óïõ [ðïõ åßìáé] éâ) ìÝíïõóéí ìåôÜ óåí - ìÝíïõí ìáæß óïõ éã) ôá ðíåýìáôÜ ìïõ - ïé óêÝøåéò ìïõ éä) ÐÜãù - öåýãù éå) êé áí Ýíùóåò ðïôÝ ó’ åóÝíáí - êé áí êÜðïôå Ýíéùóåò ìÝóá óïõ éóô) âëÝðåé ôçí êáñäéÜì ìïõ - öýëáãå ôçí êáñäéÜ ìïõ éæ) ðáò êáé ôï óùìáí - ãéáôß ßóùò ôï óþìá ìïõ éç) ðéïí äå óå âéâëßóåé - äå èá ìðïñïýóå íá óå áíôéêñßóåé ðéá éè) êé Üëëçí ðáñÜ óÝíáí - êÜðïéáí Üëëç åêôüò áðü óÝíá. éç) ðå á÷ ôçí ìåñéÜ ìïõ - ðåò ôïõ áðü ìÝñïõò ìïõ. 2ç: Ðïéåò åßíáé ïé äéáâåâáéþóåéò ðïõ äßíåé ï ðïéçôÞò óôçí áãáðçìÝíç ôïõ; ÁðÜíôçóç: ÊáôÜ ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ, ï ðïéçôÞò, ðïõ óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç åßíáé êáé ï åñùôåõìÝíïò íÝïò, äéáâåâáéþíåé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ üôé: á) ôçí áãáðÜ ôüóï ðïëý, þóôå ôçí èåùñåß «êõñÜ» ôïõ, «èåÜ» ôïõ êáé «Üããåëü» ôïõ, â) áöÞíåé óôïõò ïñéóìïýò ôçò üëï ôïõ ôïí åáõôü, ã) áöïý åßíáé äéêüò ôçò, ïé óêÝøåéò ôïõ ìÝíïõí ìáæß ôçò, ä) ôçò áöÞíåé ôçí êáñäéÜ ôïõ êáé å) äåí åßíáé äõíáôü í’ áãáðÞóåé Üëëç. 3ç: Ï ôåëåõôáßïò óôß÷ïò âãáßíåé ì’ Ýíá ÷áñéôùìÝíï óõëëïãéóôéêü ôñüðï. Ìðïñåßôå íá ôïí äéáðéóôþóåôå; ÁðÜíôçóç: Ï íÝïò äéáâåâáéþíåé áñ÷éêÜ ôçí áãáðçìÝíç ôïõ üôé öåýãïíôáò áöÞíåé óôá ÷Ýñéá ôçò ïëüêëçñï ôïí åáõôü ôïõ. Óôç óõíÝ÷åéá ôï åîåéäéêåýåé ëÝãïíôáò üôé áöÞíåé óôá ÷Ýñéá ôçò ôéò óêÝøåéò êáé ôçí êáñäéÜ ôïõ. Êé áí ôçò ðåé êáíåßò üôé áãÜðçóå Üëëç, ç áðÜíôçóç åßíáé åýêïëç: áõôü åßíáé áäýíáôï, ãéáôß, üðùò åß÷å ðåé ï íÝïò ðñïçãïõìÝíùò, ç êáñäéÜ ôïõ âñßóêåôáé óôá ÷Ýñéá ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ. Äåí ìðïñåß íá áãáðÞóåé Üëëç, ãéáôß ç áãÜðç Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôçí êáñäéÜ. Êáé ôçí êáñäéÜ ôïõ äåí ôçí ïñßæåé. 4ç: Ôï ðïßçìá Ý÷åé ôç ìïñöÞ ôïõ óïíÝôïõ· íá åðéóçìÜíåôå ôá ìïñöïëïãéêÜ 141

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 142

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôïõ ãíùñßóìáôá. Ôá ãíùñßóìáôá áõôÜ ôá óõíáíôïýìå ôþñá ãéá ðñþôç öïñÜ óôç íåïåëëçíéêÞ ðïßçóç (ôï åßäïò ôïõ óôß÷ïõ, ôçí ïìïéïêáôáëçîßá, ôç ìïñöÞ ôïõ óïíÝôïõ). Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá ïäçãïýìáóôå áð’ áõôÞí ôçí äéáðßóôùóç ùò ðñïò ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõò; ÁðÜíôçóç: Ôá ìïñöïëïãéêÜ ãíùñßóìáôá ôïõ óïíÝôïõ êáé, åéäéêüôåñá, ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ôá åîÞò: ôï ðïßçìá åßíáé äåêáôåôñÜóôé÷ï êáé Ý÷åé äýï ôåôñÜóôé÷åò êáé äýï ôñßóôé÷åò óôñïöÝò: ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò åíôåêáóýëëáâïò· õðÜñ÷åé ïìïéïêáôáëçîßá (óôáõñùôÞ óôéò ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò, åíþ óôéò ôñßóôé÷åò ìå ôç ìïñöÞ ãâä)· ôï íüçìá âñßóêåôáé óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ êáé ìÜëéóôá óôïí ôåëåõôáßï óôß÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò. Ôï óïíÝôï Ý÷åé ðñïÝëåõóç éôáëéêÞ, åßíáé Üëëùóôå ãíùóôÜ ôá óïíÝôá ôïõ ÐåôñÜñ÷ç. Áõôü öáíåñþíåé üôé ç êõðñéáêÞ ëïãïôå÷íßá äå÷üôáí åðéäñÜóåéò áðü ôçí Éôáëßá, ôçí ÁíáãÝííçóç êáé ôïí ÐåôñÜñ÷ç. 5ç: Ôá êõðñéáêÜ ðïéÞìáôá åßíáé ãñáììÝíá óôçí êõðñéáêÞ äéÜëåêôï. Ðïéåò Üëëåò äéáëÝêôïõò ôçò íåïåëëçíéêÞò ãëþóóáò îÝñåôå; ÁðÜíôçóç: ÄéÜëåêôïò åßíáé ôï ãëùóóéêü éäßùìá ðïõ ìéëéÝôáé óå êÜðïéïí óõãêåêñéìÝíï ôüðï êáé ðáñïõóéÜæåé ïñéóìÝíåò äéáöïñÝò óå ó÷Ýóç ìå ôç ãëþóóá áð’ ôçí ïðïßá ðñïÝñ÷åôáé. Åêôüò áðü ôçí êõðñéáêÞ äéÜëåêôï, óôç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá óõíáíôïýìå áêüìç ôçí ðïíôéáêÞ, ôçí ôóáêùíéêÞ êáé ôç äéÜëåêôï ôùí åëëçíüöùíùí êáôïßêùí ôçò Íüôéáò Éôáëßáò. Ïé äéÜëåêôïé áõôïß Ý÷ïõí äéáöïñÝò óå ó÷Ýóç ìå ôçí êïéíÞ ãëþóóá, ïé ïðïßåò ïöåßëïíôáé óôéò éäéïìïñößåò ôçò åîÝëéîÞò ôïõò êáé óôç äéáôÞñçóç óôïé÷åßùí ðéï ðáëéþí áðü ôçí êïéíÞ íåïåëëçíéêÞ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò áðïêáëåß ï ðïéçôÞò ôçí áãáðçìÝíç ôïõ êáé ôé åêöñÜæïõí áõôÝò ïé ðñïóöùíÞóåéò; 2ç: Ðïéá óõíáéóèÞìáôá íïìßæåôå üôé ãåííïýí óôçí êüñç ôá ëüãéá ôïõ ðïéçôÞ;

142

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 143

O

ÁÐÏÊÏÐÏÓ ÌðåñãáäÞò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ï «Áðüêïðïò» ôïõ êñçôéêïý óõããñáöÝá ÌðåñãáäÞ ãñÜöôçêå óôá ôÝëç ôïõ 15ïõ áéþíá, óôç äéÜñêåéá ôçò Åíåôïêñáôßáò. Ôõðþèçêå óôç Âåíåôßá ôï 1519, áñãüôåñá üìùò îáíáôõðþèçêå ðïëëÝò öïñÝò êáé óýíôïìá Ýãéíå ðïëý ãíùóôüò. Ãéá ôï óõããñáöÝá ôïõ öçìéóìÝíïõ áõôïý Ýñãïõ äåí îÝñïõìå ôßðïôå áðïëýôùò, üìùò, áð’ ü,ôé öáßíåôáé, ðñÝðåé íá êáôáãüôáí áðü ôï ÑÝèõìíï, üðïõ ôï åðþíõìï «ÌðåñãïõäÞò» Þôáí ðïëý óõíçèéóìÝíï ôüôå. Ôï èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò ðïõ áðïôåëåßôáé áðü 490 óôß÷ïõò, åßíáé ç êÜèïäïò ôïõ ðïéçôÞ óôïí ¢äç. Ôï èÝìá áõôü ôï óõíáíôÜìå ãéá ðñþôç öïñÜ óôïí ¼ìçñï - ï ÏäõóóÝáò êáôÝâçêå óôïí ¢äç, üðïõ óõíÜíôçóå ôïí ìÜíôç Ôåéñåóßá, áëëÜ êáé Üëëá áãáðçôÜ êáé ìõèéêÜ ðñüóùðá. Áñãüôåñá ç êÜèïäïò óôïí ¢äç óõíáíôéÝìáé êáé óôï Âéñãßëéï êáé óôï ÄÜíôç. Ï ÌðåñãáäÞò ëïéðüí ÷åéñßæåôáé Ýíá èÝìá ðáëéü, áëëÜ ìå ôñüðï êáéíïýñéï. Ïíåéñåýôçêå üôé áíÝâçêå ó’ Ýíá äÝíôñï - ðïõ óõìâïëßæåé ôï äÝíôñï ôçò æùÞò - üðïõ öþëéáæå ìåëßóóé. ¹èåëå íá ðÜñåé ôï ìÝëé, üìùò ôï êëáäß Ýóðáóå êáé ï ðïéçôÞò Ýðåóå óôï áíïé÷ôü óôüìá åíüò äñÜêïíôá - ðïõ óõìâïëßæåé ôïí ¢äç. Ì’ áõôüí ôïí ôñüðï âñÝèçêå æùíôáíüò óôïí ÊÜôù Êüóìï, üðïõ ôïí ôñéãõñßæïõí ïé íåêñïß êáé áñ÷ßæïõí ôéò åñùôÞóåéò ãéá ôïí áðÜíù êüóìï. Ñùôïýí áí ôïõò èõìïýíôáé ïé æùíôáíïß. Ï ðïéçôÞò åðéìÝíåé óôï èÝìá ôçò ëÞèçò ôùí íåêñþí. ÈÜíáôïò äåí åßíáé ôüóï ç äéÜëõóç ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò, üóï åßíáé ç áðïõóßá áðü ôç æùÞ êáé ç ëÞèç åê ìÝñïõò ôùí æùíôáíþí. Ì’ áõôüí ëïéðüí ôïí ôñüðï ï ðïéçôÞò âñßóêåé åõêáéñßá íá ðáñïõóéÜóåé ôç æùÞ, ôç ìáôáéüôçôá êáé ôçí ðáñïäéêüôçôá ôùí áíèñþðéíùí ðñïóðáèåéþí êáé åðéäéþîåùí.

143

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 144

[ÅéðÝ ìáò áí êñáôåß ïõñáíüò] Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Äýï óêéÝò íåêñþí óõíáíôïýí ôïí ðïéçôÞ êé áñ÷ßæïõí íá ôïí ñùôïýí ãéá ôïí ÁðÜíù Êüóìï. Ñùôïýí áí õðÜñ÷åé áêüìç. ÈÝëïõí íá ìÜèïõí ãéá ôá öõóéêÜ öáéíüìåíá êáé ãéá ôï Ãáëáîßá, ãéá ôïõò êÞðïõò êáé ôá ðïõëéÜ, ãéá ôá âïõíÜ êáé ôá ëáãêÜäéá. ¢ëëåò åñùôÞóåéò åßíáé ãéá ô’ Üóôñá ô’ ïõñáíïý êáé ôïí áõãåñéíü, ãéá ôïõò ðáðÜäåò êáé ôá ðáéäéÜ, èÝëïõí íá ìÜèïõí áí ãßíïíôáé ãÜìïé êáé ÷áñÝò. ÁëëÜ áõôü ðïõ ôïõò åíäéáöÝñåé ðåñéóóüôåñï åßíáé áí ôïõò èõìïýíôáé ïé æùíôáíïß. Ìüëéò üìùò ïé íåêñïß Üêïõóáí áðü ôïí ðïéçôÞ üôé ïé æùíôáíïß äåí ôïõò èõìïýíôáé, óôáìÜôçóáí ôéò åñùôÞóåéò, áíáóôÝíáîáí êé Üñ÷éóáí Ýíá ìïéñïëüãé. Êé åíþ ôñáãïõäïýóáí, Ýêëáéãáí. Åý÷ïíôáí íá Ýóðáæå ç ðëÜêá ôïõ ôÜöïõ, íá óêüñðéæå ôï ÷þìá êáé íá áíáóôáßíïíôáí. ÈÝëïõí íá äïõí, üôáí äéáäïèåß üôé íåêñïß óçêþèçêáí áðü ôïõò ôÜöïõò ôïõò, ðïéïò èá âãåé íá ôïõò óõíáíôÞóåé êáé ðïéïò èá ôïõò äå÷ôåß óôï óðßôé ôïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. êñáôåß ï ïõñáíüò: õðÜñ÷åé ï ïõñáíüò. 2. óõííåöéÜ: óõííåöéÜæåé. 3. ÉïñäÜíçò: ï Ãáëáîßáò. 4. áíÝ: áí. 5. á÷ïýóéí: áíôç÷ïýí. 6. áõãåñéíüò áóôÝñáò: ô’ Üóôñï ôçò áõãÞò (ç Áöñïäßôç). 7. ãÝñíïõíôáé: óçêþíïíôáé (ãÝñíïìáé: åãåßñïìáé). 8. Üöôïõóé: áíÜâïõí. 9. íá: Üñáãå íá; (ìå åñùôçìáôéêÞ óçìáóßá). 10. ðáñáôñáãïõäïýóé: óéãïôñáãïõäïýí. 11. ðáñÜôáîç: äéáóêÝäáóç. 12. ôïí: ôïí ïðïßï, ðïõ. 13. ôåò: ôéò ïðïßåò, ðïõ. 14. áðåßôéò: áöïý. 144

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 145

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

åóýíôõ÷á: ìßëçóá. åðïßêáí: Ýêáíáí. ó÷Þìá: óçìÜäé, Ýêöñáóç. ôï ñùôÜí: ôï íá ñùôïýí, ôéò åñùôÞóåéò. ïêÜôé: êÜðïéï. êáôáëüãéí: ôñáãïýäé. áèéâïëÞí: ëüãï. åí: åéíáé. ôï: áõôü ðïõ. ïõê åöõñïýóáí: äå óôÝñåõáí. íá ñÜãçí: ìáêÜñé íá Ýóðáæå. ôï ðëáêß: ç ðëÜêá ôïõ ôÜöïõ. íá äéÜãåéñåí: íá åðÝóôñåöå, íá îáíáãýñéæå. íá óôñÜöçí ç åëéêéÜ ìáò: íá îáíáãýñéæå ç êïñìïóôáóéÜ ìáò. íá ðåñðáôïýìáí: íá ðåñðáôïýóáìå. íá óþóáóéí: íá Ýóùíáí, íá Ýöôáíáí. ôá æáãÜñéá: ôá óêõëéÜ (êõíçãåôéêÜ). íá äüèçí ëüãïò: íá áíáããåëëüôáí. ïé ëåßðïíôåò: áõôïß ðïõ ëåßðïõí, ïé íåêñïß. íá ’äïõìåí ôéò íá îÝâçêåí: íá âëÝðáìå ðïéïò èá Ýâãáéíå.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Óôá áðïóðÜóìáôá áõôÜ õðÜñ÷åé ìéá ðáíáíèñþðéíç éäÝá: ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ êáé ôï ìßóïò ãéá ôï èÜíáôï. ¼óï äýóêïëç êé áí ãßíåôáé êáìéÜ öïñÜ, ç æùÞ åßíáé ðÜíôá ðñïôéìüôåñç êáé äå èá ðÜøåé ðïôÝ ï Üíèñùðïò íá ôçí áãáðÜ. Áíôßèåôá, ï èÜíáôïò, óáí Üñíçóç ôçò áíèñþðéíçò ýðáñîçò, åßíáé êáé èá ìåßíåé ðÜíôá Ýíá ðïëý èëéâåñü ãåãïíüò. Ï èÜíáôïò åßíáé ç ìïéñáßá áíáßñåóç üëùí ôùí ïíåßñùí êáé üëùí ôùí ðñïóðáèåéþí ôïõ áíèñþðïõ. ÁõôÝò ïé éäÝåò óõíáíôéïýíôáé óõ÷íÜ óôç ëïãïôå÷íßá, óôçí Ïäýóóåéá, óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá êëð. Ï Óïëùìüò ëÝåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ: «ÃëõêéÜ ç æùÞ êé ï èÜíáôïò ìáõñßëá». Êáé óôïí Áðüêïðï åêöñÜæåôáé ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ. Ïé íåêñïß ìå ôéò åñùôÞóåéò ôïõò äåí êÜíïõí ôßðïôá Üëëï ðáñÜ íá õìíïýí ôç æùÞ, ôçí ïìïñöéÜ êáé ôéò ÷áñÝò ôçò. Êáé óôï ôÝëïò ìå ôéò åõ÷Ýò ôïõò äéáôõðþíïõí ôçí åðéèõìßá íá ìðïñïýóáí íá ãõñíïýóáí ðßóù. Ôï ðïßçìá åßíáé Ýíáò ýìíïò óôç æùÞ.

145

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 146

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôá áðïóðÜóìáôá áõôÜ áðïôåëïýí äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: (óô. 1-17) Ïé åñùôÞóåéò ôùí íåêñþí: Ôéò åñùôÞóåéò áõôÝò ìðïñïýìå íá ôéò ÷ùñßóïõìå óå ôñåéò êáôçãïñßåò: åßíáé á) åñùôÞóåéò ãéá ôç öýóç, â) ãéá ôç èñçóêåõôéêÞ êáé ôçí êïéíùíéêÞ æùÞ êáé ã) åñùôÞóåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò ó÷Ýóåéò æùíôáíþí ìå ôïõò ðåèáìÝíïõò. 2ç åíüôçôá: (óô. 18-33) Ôï ìïéñïëüãé ôùí íåêñþí: ÅêöñÜæåé ôç íïóôáëãßá ôùí íåêñþí ãéá ôïí ÁðÜíù Êüóìï. Èá Þèåëáí íá ãýñéæáí ðßóù, ãéá íá äïõí ðïéïé ôïõò èõìïýíôáé áêüìç.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Óôï ðñþôï áðüóðáóìá õðÜñ÷åé åíáëëáãÞ åõèåßùí êáé ðëÜãéùí åñùôÞóåùí, ìÝóù ôùí ïðïßùí ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôçí áãÜðç ãéá ôç æùÞ. 2. Åéêüíåò: Ìéá ãñÞãïñç áêïëïõèßá ðïëëþí åéêüíùí ôçò æùÞò Ý÷åé ôïí ßäéï óêïðü. ÕðÜñ÷ïõí åéêüíåò ïðôéêÝò (ðåñéãñÜöåôáé ï ïõñáíüò, ç öýóç, ï Ýñùôáò) êáé áêïõóôéêÝò (ðïõëéÜ êåëáçäïýí, ëáãêÜäéá áíôç÷ïýí, óçìáßíïõí ïé åêêëçóßåò íÝïé óéãïôñáãïõäïýí). ¼ìùò óôç ÷áñÜ ôçò æùÞò óõììåôÝ÷ïõí êáé ïé Üëëåò áéóèÞóåéò (ìõñßæïõí ôá âïõíÜ, ôá ëéâÜäéá åßíáé äñïóåñÜ êé ï áÝñáò öõóÜ ãëõêüò. Ôï ðñþôï áðüóðáóìá åßíáé Ýíá üìïñöï ôñáãïýäé ôçò æùÞò. 3. Êáé óôï äåýôåñï áðüóðáóìá êõñéáñ÷ïýí ïé åéêüíåò. Áñ÷éêÜ ç áíÜóôáóç ôùí íåêñþí (óô. 24-27), åéêüíá êõíçãéïý (óô. 28-29) êáé ç åéêüíá ôçò õðïäï÷Þò (óô. 28-33).

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Óôïí 1ï óôß÷ï ôïõ á’ áðïóðÜóìáôïò äéáôõðþíåôáé óõíïðôéêÜ ôï åñþôçìá ôùí íåêñþí. Íá ÷ùñßóåôå óå ïìÜäåò ôá åðéìÝñïõò åñùôÞìáôá ðïõ áêïëïõèïýí êáé íá ðåßôå ðïõ áíáöÝñåôáé ôï êáèÝíá. ÁðÜíôçóç: Èá ìðïñïýóáìå íá ÷ùñßóïõìå ôá åðéìÝñïõò åñùôÞìáôá óå ôñåéò ïìÜäåò: á) åñùôÞìáôá ôçò öýóçò, â) ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò êáé ã) ôçò áíÜìíçóçò. á) Óôá åñùôÞìáôá ôçò öýóçò ïé íåêñïß æçôïýí íá ìÜèïõí ãéá ôá öõóéêÜ öáéíüìåíá êáé ôéò ïìïñöéÝò ôçò ãçò. ÑùôÜíå ãéá ôïí ïõñáíü êáé ôç âñï÷Þ, ãéá ôïõò êÞðïõò êáé ôá ðïõëéÜ, ôá âïõíÜ 146

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 147

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

êáé ôá ëáãêÜäéá. â) Óôá åñùôÞìáôá ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò æçôïýí íá ìÜèïõí ãéá ôç èñçóêåõôéêÞ áãùãÞ, ãéá ôá ðáéäéÜ êáé ôïõò íÝïõò, ãéá ôïõò åñùôåõìÝíïõò ðïõ óéãïôñáãïõäïýí ôçí áõãÞ. Ñùôïýí áí ãßíïíôáé ãÜìïé êáé ÷áñÝò. ã) ÔÝëïò, ôï åñþôçìá ðïõ åíäéáöÝñåé êõñßùò ôïõò íåêñïýò åßíáé áí ôïõò èõìïýíôáé áêüìç ïé æùíôáíïß. 2ç: Ôá ëüãéá êáé óôá äýï áðïóðÜóìáôá ëÝãïíôáé óôïí ¢äç áðü íåêñïýò, áíáöÝñïíôáé üìùò óôïí ÅðÜíù Êüóìï. Ôé êáôïñèþíåé íá åêöñÜóåé ï ðïéçôÞò ì’ áõôüí ôïí ôñüðï; ÁðÜíôçóç: Ïé åñùôÞóåéò ôùí íåêñþí äåß÷íïõí ôç íïóôáëãßá ôïõò ãéá ôïí ÅðÜíù Êüóìï. ¼ðùò êÜèå Üíèñùðïò, Ýôóé êé áõôïß êáôáëáâáßíïõí ôçí áîßá ôçò æùÞò êé áéóèÜíïíôáé ãé’ áõôÞí ìéá äõíáôÞ áãÜðç. ºóùò ìÜëéóôá ðåñéóóüôåñï êé áðü ôïõò æùíôáíïýò. Ï èÜíáôïò èá ìïéÜæåé ðÜíôá ìå «áôÝëåéùôï ôñáãïýäé» êáé ç æùÞ èá «âáñáßíåé ðéüôåñï óôç æõãáñéÜ». Ôï ðïßçìá åßíáé Ýíáò ýìíïò óôç æùÞ êáé óôéò ÷áñÝò ôçò. 3ç: Ðþò èá Þèåëáí íá åðéóôñÝøïõí óôá óðßôéá ôïõò ïé íåêñïß; Íá ðåñéãñÜøåôå ôçí ó÷åôéêÞ óêçíÞ êáé ìå âÜóç ôéò ëåðôïìÝñåéÝò ôçò íá ðñïóäéïñßóåôå ôçí ðåñßïäï ôçò Éóôïñßáò üðïõ ìáò ìåôáöÝñåé. ÁðÜíôçóç: Ïé íåêñïß èÝëïõí íá åðéóôñÝøïõí óôá óðßôéá ôïõò óáí íá åðéóôñÝöïõí áðü êõíÞãé: êáâÜëá óô’ ÜëïãÜ ôïõò êáé âáóôþíôáò êõíçãåôéêÜ ãåñÜêéá. Ìáæß ôïõò èá Ý÷ïõí êõíçãåôéêÜ óêõëéÜ. Ç óêçíÞ áõôÞ ìáò ãõñßæåé óôá ÷ñüíéá ôïõ Ìåóáßùíá, üôáí áõôïý ôïõ åßäïõò ïé áó÷ïëßåò Þôáí óõíçèéóìÝíåò ãéá ôïõò áñéóôïêñÜôåò. 4ç: Åñãáóßá ãéá ôï óðßôé: Íá óõãêñßíåôå ôá áðïóðÜóìáôÜ ìáò ìå ôïõò óôß÷ïõò ôïõ Ïì. ë. 493-497 (ìåôÜöñáóç Óßäåñç) êáé ìå ôï ðáñáêÜôù äçìïôéêü ôñáãïýäé ùò ðñïò ôï ðíåýìá ðïõ åêöñÜæïõí· íá äéáôõðþóåôå ãñáðôþò ôéò ðáñáôçñÞóåéò óáò. ÁðÜíôçóç: Êáé óôá ôñßá áðïóðÜóìáôá õðÜñ÷åé ç ßäéá êýñéá éäÝá: ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ êáé ç áðïóôñïöÞ ãéá ôï èÜíáôï. Óôçí Ïäýóóåéá ï Á÷éëëÝáò ëÝåé ðüóï ìåôÜíïéùóå ðïõ åðåäßùîå ôï èÜíáôü ôïõ. ÐÝèáíå ãéá ôçí ôéìÞ, èÝëïíôáò íá åêäéêçèåß ãéá ôï ößëï ôïõ, üìùò åêåß, óôïí ÊÜôù Êüóìï, êáôÜëáâå ðùò ç æùÞ áîßæåé ðåñéóóüôåñï áðü ôç äüîá êáé ôá ðëïýôç. Óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé åêöñÜæåôáé ç ßäéá óêÝøç. Óôï íåêñü äßíåôáé ç óõìâïõëÞ, óôïí ¢äç ðïõ èá ðÜåé, íá ìç ìéëÞóåé óôïõò Üëëïõò íåêñïýò ãéá ôéò ïìïñöéÝò ôçò æùÞò, ãéáôß õðÜñ÷åé öüâïò ìÞðùò ôïõò óôåíï÷ùñÞóåé áêüìç ðåñéóóüôåñï. 147

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 148

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ êáé ôï ìßóïò ãéá ôï èÜíáôï õðÜñ÷åé êáé óôá áðïóðÜóìáôá áðü ôïí Áðüêïðï.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò ðáñïõóéÜæïíôáé ïé íåêñïß áðü ôéò ñùôÞóåéò ðïõ êÜíïõí óôï áðüóðáóìá; 2ç: Ôé åêöñÜæåé ôï ìïéñïëüãé ôùí íåêñþí; 3ç: Ðïý ïöåßëåôáé ç ðßêñá ôùí íåêñþí;

/

148

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 149

×ÏÑÉÊÏ ÁÐÏ

ÔÏ

ÑÏÄÏËÉÍÏ ÉùÜííçò ÁíäñÝáò Ôñþéëïò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôçí áêìÞ ôçò êñçôéêÞò ëïãïôå÷íßáò áíÞêåé êáé ôï Ýñãï «Âáóéëåýò ï Ñïäïëßíïò». ÓõããñáöÝáò ôïõ Þôáí ï ÉùÜííçò ÁíäñÝáò Ôñþéëïò áðü ôï ÑÝèõìíï. Ôõðþèçêå óôç Âåíåôßá ôï 1647. Ç õðüèåóç ôïõ åßíáé ìéá éóôïñßá áãÜðçò. Ï âáóéëéÜò ôçò ÌÝìöçò Ñïäïëßíïò æçôÜ óå ãÜìï ôçí Áñåôïýóá, êüñç ôïõ âáóéëéÜ ôçò Êáñ÷çäüíáò, ãéá ëïãáñéáóìü ôïõ Ôñùóßëïõ, âáóéëéÜ ôçò Ðåñóßáò. ¼ìùò ï Ñïäïëßíïò äåí áíáöÝñåé ôï üíïìá ôïõ Ôñùóßëïõ, ãéáôß, áí ôï áðïêÜëõðôå, ï âáóéëéÜò ôçò Êáñ÷çäüíáò äå èá Ýäéíå ôçí êüñç ôïõ. ¸ôóé äçìéïõñãåßôáé ç åíôýðùóç ðùò ãáìðñüò èá åßíáé Ñïäïëßíïò. Óôçí ðïñåßá ôá ðñÜãìáôá ðåñéðëÝêïíôáé. Ï Ñïäïëßíïò áñ÷ßæåé íá íïéþèåé äõíáôÞ áãÜðç ãéá ôçí Áñåôïýóá êáé äå èÝëåé íá ôç äþóåé óôï ößëï ôïõ Ôñùóßëï. Ôï áðïôÝëåóìá ôùí ðñïóùðéêþí óõãêñïýóåùí åßíáé ôñáãéêü, üëïé ïé Þñùåò áõôïêôïíïýí. Áðü ôï Ýñãï áõôü ðñïÝñ÷ïíôáé ôá äýï ðáñáêÜôù ÷ïñéêÜ.

×ïñéêü ôçò à ~ ðñÜîçò Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôï ðïßçìá åßíáé Ýíáò ýìíïò óôç Ãíþóç, ðïõ åäþ åìöáíßæåôáé ðñïóùðïðïéçìÝíç. Êõñéáñ÷åß óôïí Ïõñáíü êáé ôï öùò ôçò êõâåñíÜ üëç ôçí ðëÜóç. ÕðïôÜóóåé ôç öýóç êáé ôï ìÝëëïí, äïõëåýåé ãé’ áõôÞí. Ôï öùò ôçò Ãíþóçò áðïêáëýðôåé êáèåôß êáëü, áõôü ôï öùò äå äýåé ðïôÝ, ÷áñßæåé óôç æùÞ áèáíáóßá êáé ôï æçëåýåé ï ßäéïò ï Þëéïò. Áõôü ôï öùò ÷áñßæåé ôçí ðñáãìáôéêÞ äüîá, êé üðïéïò ôï áêïëïõèåß äå öïâÜôáé ôçò ôý÷çò ôá ãõñßóìáôá. Áíôßèåôá, üóïé äåí ðïèïýí ôç ãíþóç êáé æïõí óôï óêïôÜäé ôçò áìÜèåéáò, óêïíôÜöôïõí óõíå÷þò ìå áðïôÝëåóìá íá ðÝöôïõí óôá âÜñáèñá êáé íá ôóáêßæïíôáé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. êõñéåýãåé: êõñéáñ÷åß. 149

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 150

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2. ôï öùò ôóç: ôï öùò ôçò (ôçò Ãíþóçò ðñïóùðïðïéçìÝíçò). 3. åéò ôçí õðïôáãÞ ôóç óôÝê’ ç öýóç: ç öýóç õðïôÜóóåôáé óôç Ãíþóç. 4. êé áõôÞíçò ôï Ìåëëïýìåíï äïõëåýãåé: ôï ÌÝëëïí õðçñåôåß ôç ãíþóç. 5. åñìçíåýãåé: öáíåñþíåé, áðïêáëýðôåé. 6. áðïý: ðïõ, ôï ïðïßï. 7. ðïôÝ äåí êÜìíåé äýóç: äå äýåé ðïôÝ. 8. ôïõ æçëåýãåé: ôï æçëåýåé. 9. Üøåõôåò: áëçèéíÝò, ü÷é øåýôéêåò. 10. ÁãíùóéÜ: ÁìÜèåéá (åðßóçò ðñïóùðïðïéçìÝíç). 11. ôóé áìðïäßæåé: ôïõò åìðïäßæåé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ç Ãíþóç êáé ç óçìáóßá ôçò óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ. Ôï ðïßçìá áõôü ãñÜöôçêå óå ìéá éóôïñéêÞ ðåñßïäï êáôÜ ôçí ïðïßá ç óçìáóßá ôçò ãíþóçò óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ áõîáíüôáí. ¹ôáí ôüôå ðïõ Üñ÷éæå íá ãåííéÝôáé ç óýã÷ñïíç ÅðéóôÞìç, ç ÉáôñéêÞ, ç ÖõóéêÞ êôë. Ï Üíèñùðïò, áðáëëáãìÝíïò áðü ôá äåóìÜ ôïõ èåïêñáôéêïý ìåóáßùíá, íïéþèåé ôï ðíåýìá ôïõ åëåýèåñï íá êéíçèåß êáé íá áíïßîåé íÝïõò äñüìïõò, õðïôÜóóïíôáò ôç öýóç óôéò åðéèõìßåò ôïõ. Ç ãíþóç êÜíåé ôïí Üíèñùðï êõñßáñ÷ï ôçò Öýóçò, ôçò ãçò êáé ôïõ ïõñáíïý. Ç ãíþóç ïäçãåß óôï ÌÝëëïí. Ôï öùò ôçò åßíáé áèÜíáôï. ¼ðïéïò ôï áêïëïõèåß áðïêôÜ áëçèéíÞ äüîá êáé äå öïâÜôáé ôá ãõñßóìáôá ôçò ôý÷çò. Áíôßèåôá, üóïé æïõí óôï óêïôÜäé ôçò ÁìÜèåéáò, ïäçãïýíôáé óôçí êáôáóôñïöÞ, áöïý ç óêÝøç ôïõò åßíáé áé÷ìÜëùôç ôùí ðñïëÞøåùí êáé ôùí äåéóéäáéìïíéþí. Ôçí ßäéá ðåñßðïõ ðåñßïäï ï ÖñÜíóéò ÌðÝéêïí åß÷å åêöñÜóåé ðáñüìïéåò áíôéëÞøåéò. ¼ðùò Ýëåãå ÷áñáêôçñéóôéêÜ, «ç ãíþóç åßíáé äýíáìç».

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá, ðïõ, üðùò ðñïáíáöÝñáìå, áðïôåëåß Ýíáí ýìíï óôç Ãíþóç, Ý÷åé ôç ìïñöÞ óïíÝôïõ. ÅðéãñáììáôéêÜ, ôï ðåñéå÷üìåíï Ý÷åé ôçí åîÞò äüìçóç: 1ç óôñïöÞ: Ç äýíáìç êáé ôï ìåãáëåßï ôçò Ãíþóçò. 2ç óôñïöÞ: Ôï áèÜíáôï öùò ôçò Ãíþóçò. 3ç óôñïöÞ: ¼óïé áêïëïõèïýí ôï öùò ôçò Ãíþóçò äå öïâïýíôáé. 150

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 151

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

4ç óôñïöÞ: ¼óïõò æïõí óôï óêïôÜäé ôçò ÁìÜèåéáò ôïõò ðåñéìÝíïõí óõìöïñÝò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Åéêüíåò: Óôçí áñ÷Þ ôïõ ðïéÞìáôïò õðÜñ÷åé ìéá ìåãáëüðñåðç åéêüíá, ç ïðïßá åêôåßíåôáé óôéò ôñåéò ðñþôåò óôñïöÝò. Åßíáé ç åéêüíá ôçò Ãíþóçò, ç ïðïßá êõñéáñ÷åß óå Ãç êáé Ïõñáíü. Ôï öùò ôçò ìå ôéò áêôßíåò ðïõ óôÝëíåé ðáíôïý, åßíáé ôï êõñßáñ÷ï óôïé÷åßï óôï ðïßçìá áõôü êáé õðïãñáììßæåé Ýíôïíá ôéò éäÝåò ôïõ. 2. ÌåôáöïñÝò: «ç Ãíþóç êõñéåýãåé», «ôï öùò ôçò êõâåñíÜ», «ðáó’ áãáèü åñìçíåýãåé», «êÜìíåé áèÜíáôï ôç æÞóç», «ï Þëéïò ôï æçëåýãåé». 3. Áíôßèåóç: «Åôïýôï äüîåò Üøåõôåò ÷áñßæåé... óêïíôÜöôïõóé êé åéò âÜñáèñá ãëõóôñïýóé». Áðü ôç ìéá ìåñéÜ, üóïé áêïëïõèïýí ôï öùò ôçò ãíþóçò äå öïâïýíôáé ôßðïôå, åíþ, áðü ôçí Üëëç, áõôïýò ðïõ æïõí óôï óêïôÜäé ôçò áìÜèåéáò ôïõò ðåñéìÝíïõí áìÝôñçôïé êßíäõíïé. Ç áíôßèåóç ðåôõ÷áßíåôáé åäþ ìå äýï áíôßèåôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ åéêüíåò, ç ìéá èåôéêÞ êáé ç Üëëç áñíçôéêÞ. Óôïõò äýï áíôéèåôéêïýò ðüëïõò âñßóêïíôáé ôï öùò êáé ôï óêïôÜäé, ï ïõñáíüò êáé ôá âÜñáèñá, ç ãíþóç êáé ç áìÜèåéá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Óå ðïéåò Ýííïéåò áíôéðáñáôßèåôáé óôï ðïßçìá ç ãíþóç êáé ðïéá åßíáé ç óçìáóßá ôçò êÜèå áíôéðáñÜèåóçò. ÁðÜíôçóç: Óôï ðïßçìá áõôü ç ãíþóç áíôéðáñáôßèåôáé óå äéÜöïñåò Ýííïéåò, óôç öýóç, óôï Ìåëëïýìåíï, óôçí ôý÷ç êáé óôçí ÁãíùóéÜ. á) Óôç öýóç: ç áíôéðáñÜèåóç Ý÷åé óêïðü íá ðáñïõóéÜóåé ôïí Üíèñùðï ùò íéêçôÞ ôçò öýóçò, ôçò Ãçò êáé ôïõ Ïõñáíïý. â) Óôï Ìåëëïýìåíï: ÷Üñç óôç Ãíþóç ï Üíèñùðïò Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá ðñïäéáãñÜøåé êáé íá ðñïåôïéìÜóåé ôï ìÝëëïí ôïõ. ã) Óôçí ôý÷ç: áöïý ç ãíþóç åßíáé äýíáìç, ç ôý÷ç êáé ïé áðüôïìåò áëëáãÝò ôçò äå öïâßæïõí ðéá ôïí Üíèñùðï, ï ïðïßïò åßíáé ðéá êýñéïò ôçò æùÞò ôïõ. ä) Óôçí ÁãíùóéÜ: ç ãíþóç åßíáé öùò, åíþ ç Üãíïéá óêïôÜäé. Ç ðñþôç äßíåé óôïí Üíèñùðï óéãïõñéÜ, åíþ ç äåýôåñç ôïí ãåìßæåé áíáóöÜëåéá êáé ôïí áöÞíåé áðñïóôÜôåõôï óôïõò êéíäýíïõò ðïõ ôïí ðåñéâÜëëïõí. 2ç: ¸÷åôå ôç ãíþìç üôé ôï ðïßçìá åêöñÜæåé ôï ðíåýìá ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé ðþò; Ãéá ôçí áðÜíôçóÞ óáò íá ëÜâåôå õðüøç á) ôá ãíùóôÜ áðü ôçí éóôï151

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 152

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ñßá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ìåóáßùíá êáé ôçò áíáãÝííçóçò êáé â) ôç ÷ñïíïëïãßá ðïõ ãñÜöôçêå ôï êåßìåíï. ÁðÜíôçóç: Êáé âÝâáéá ôï ðïßçìá åêöñÜæåé ôï ðíåýìá ôçò åðï÷Þò ôïõ. Áõôü öáßíåôáé áðü ôçí ðßóôç ðïõ ôï ÷áñáêôçñßæåé óôç äýíáìç ôçò Ãíþóçò. Óôç äéÜñêåéá ôïõ Ìåóáßùíá ç ãíþóç äåí ìðïñïýóå íá áíáðôõ÷èåß, ÷Üñç óå ïñéóìÝíïõò áíáóôáëôéêïýò ðáñÜãïíôåò. Áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ïé öåïõäÜñ÷åò, ïé ïðïßïé äåí Ýäåé÷íáí åíäéáöÝñïí ãéá ïôéäÞðïôå «äå ÷ùñïýóå óôï óôïìÜ÷é ôïõò», êé áðü ôçí Üëëç, ç åêêëçóßá, ç ïðïßá áðáãüñåõå ôç åëåýèåñç åðéóôçìïíéêÞ Ýñåõíá. Ï Ãáëéëáßïò, êÜôù áðü ôéò áðåéëÝò ôçò ÉåñÜò ÅîÝôáóçò, áíáãêÜóôçêå íá áðïêçñýîåé ôç èåùñßá üôé ç Ãç åßíáé óôñïããõëÞ. Ïé áõèåíôßåò óôÝêïíôáí åìðüäéï óôçí åëåýèåñç áíÜðôõîç ôçò óêÝøçò. ¾óôåñá áêïëïýèçóå ç ÁíáãÝííçóç. ¸íá íÝï ðíåýìá äéáäüèçêå óôçí Åõñþðç, ôï ðíåýìá ôïõ áíèñùðéóìïý, óýìöùíá ìå ôï ïðïßï ôï êÝíôñï ôçò óêÝøçò êáé ôçò ôÝ÷íçò åßíáé ï Üíèñùðïò êáé ï êüóìïò ôïõ. Ï Üíèñùðïò åßíáé ôï ìÝôñï óå êÜèå ôïìÝá ôçò æùÞò. Ïé áõèåíôßåò, ðïõ óôÝêïíôáí åìðüäéï óôçí áíèñþðéíç óêÝøç, áðïññßöèçêáí êáé áõôü ìå ôç óåéñÜ ôïõ ïäÞãçóå óå ìéá ðñùôüãíùñç áíÜðôõîç ôçò óêÝøçò, ôçò åðéóôÞìçò, Ýäùóå óôïí Üíèñùðï ôç äõíáôüôçôá íá õðïôÜîåé ôç öýóç ìå ôéò ìç÷áíÝò ôïõ. Ôþñá ðéá ìðïñïýóå íá áéóèÜíåôáé êýñéïò ïëüêëçñçò ôçò Ãçò, êáèþò êáé ï êýñéïò ôçò æùÞò ôïõ. (¹ ôïõëÜ÷éóôïí Ýôóé íüìéæå!). Áðü áõôü ôï ðíåýìá öÜéíåôáé åðçñåáóìÝíï ôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá, ôï ïðïßï ãñÜöôçêå êáôÜ ôï 1647, üôáí ï áðüç÷ïò ôçò ÁíáãÝííçóçò Þôáí áêüìç áéóèçôüò êáé ç êáéíïýñéá ÅðéóôÞìç ìüëéò ãåííéüôáí. ¸ôóé åñìçíåýåôáé ç ìåãÜëç (õðåñâïëéêÞ ßóùò) åìðéóôïóýíç óôç Ãíþóç. 3ç: Ðïéïò åßíáé ï éäéáßôåñïò ôüíïò ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôï ðïßçìá; ÁðÜíôçóç: Ôï ðïßçìá ÷áñáêôçñßæåé Ýíáò ôüíïò áéóéïäïîßáò êáé ðåñçöÜíéáò. Áéóéïäïîßáò ðïõ óôçñßæåôáé óôçí ðåðïßèçóç üôé ç ãíþóç ìðïñåß íá ëýóåé üëá ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ áíèñþðïõ êáé íá ôïí ìåôáâÜëëåé óå Ýíá ìéêñü Èåü. Êáé ðåñçöÜíéáò ðïõ óôçñßæåôáé óôçí åìðéóôïóýíç óôïí áíèñþðéíï íïõ, ï ïðïßïò ìðïñåß íá ëýóåé üëá ôá ðñïâëÞìáôá ôçò óêÝøçò êáé íá êåñäßóåé ôç äüîá, ÷áñßæïíôáò óôç æùÞ ôïõ áóöÜëåéá êáé óéãïõñéÜ. 4ç: Íá åðéóçìÜíåôå ôá ìïñöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðïéÞìáôïò. Ôï ðïßçìá Ý÷åé ôç ìïñöÞ óïíÝôïõ. Áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñéò óôñïöÝò, äýï ôåôñÜ-

152

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 153

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

óôé÷åò êáé äýï ôñßóôé÷åò. ¸ôóé ï óõíïëéêüò áñéèìüò ôùí óôß÷ùí åßíáé äåêáôÝóóåñéò. Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò åíôåêáóýëëáâïò. Óôß÷ïò 9: Åôïý / ôï äü / îåò Ü / øåõôåò ÷áñß / æåé Ôïíéóìüò: õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ Áñéèìüò óõëëáâÞò: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11





á´ çìéóôß÷éï â´ çìéóôß÷éï Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé óôáõñùôÞ (áââá) óôéò äýï ðñþôåò óôñïöÝò, åíþ óôéò åðüìåíåò äýï áêïëïõèåß óôï ó÷Þìá ãäã-äãä.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ç ãíþóç óôçí ðñþôç óôñïöÞ; 2ç: Ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ ÷ïñéêïý êáôáëáìâÜíåé ç ãíþóç. Ðþò åîçãåßôå áðü ôïí ýìíï óôç ãíþóç ëáìâÜíïíôáò õðüøç êáé ôç ÷ñïíïëïãßá ðïõ ôõðþèçêå ôï Ýñãï ôïõ ôï 1647; 3ç: Ðïéá áíôßèåóç åðéóçìáßíåôáé óôï ÷ïñéêü; 4ç: Ôï áðüóðáóìá åßíáé Ýíá ÷ïñéêü. Ìå âÜóç ôéò ãíþóåéò óáò áðü ôç äñáìáôéêÞ ðïßçóç íá åîçãÞóåôå ôé åßíáé ôï ÷ïñéêü êáé ðïéïò ï ñüëïò ôïõ óôçí ôñáãùäßá.

153

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 154

ÊÁÔÆÏÕÑÌÐÏÓ Ãåþñãéïò ×ïñôÜôóçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Ãåþñãéïò ×ïñôÜôóçò êáôáãüôáí áðü ôï ÑÝèõìíï. ÃåííÞèçêå óôá ìÝóá ôïõ 16ïõ áéþíá êáé ðÝèáíå ôï 1610. ¸ëáâå óðïõäáßá ìüñöùóç - ãíþñéæå êáëÜ ôç ëáôéíéêÞ êáé ôçí éôáëéêÞ ëïãïôå÷íßá êáé ôï èÝáôñï. Ï ×ïñôÜôóçò õðÞñîå óýã÷ñïíïò ôïõ êïñõöáßïõ ¢ããëïõ óõããñáöÝá Óáßîðçñ, áëëÜ êáé ôïõ ìåãÜëïõ êñçôéêïý æùãñÜöïõ ÄïìÞíéêïõ Èåïôïêüðïõëïõ (Åë ÃêñÝêï).

Ôï Ýñãï ôïõ ÅðçñåáóìÝíïò áðü ôï éôáëéêü èÝáôñï, ï ×ïñôÜôóçò Ýãñáøå ôçí ôñáãùäßá «Åñùößëç», ôçí êùìùäßá «Êáôæïýñìðïò» êáé ôï ðïéìåíéêü äñÜìá «Ðáíþñéá» (ðáëéüôåñá Þôáí ãíùóôü ùò «ÃÞðáñçò». Ôï äõíáôü ðïéçôéêü ôáëÝíôï ôïõ óõããñáöÝá ôïý åðÝôñåøå íá ìç ìéìçèåß äïõëéêÜ ôá éôáëéêÜ ðñüôõðÜ ôïõ, áëëÜ íá äþóåé óôá Ýñãá ôïõ Ýíá ÷áñáêôÞñá áõèåíôéêüôçôáò êáé ðñùôïôõðßáò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï êñçôéêü èÝáôñï êáôÝ÷åé óçìáíôéêÞ èÝóç óôç íåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá êáé ï «Êáôæïýñìðïò» åßíáé äéêáéùìáôéêÜ Ýíá áðü ôá êïñõöáßá äåßãìáôÜ ôïõ. Ðñüêåéôáé ãéá êùìùäßá êáé ãñÜöôçêå óôï ôÝëïò ôïõ 16ïõ áéþíá áðü ôï Ãåþñãéï ×áñôÜôóç. Ç åðßäñáóç ôïõ ðíåýìáôïò ôçò ÁíáãÝííçóçò åßíáé åìöáíÞò, êáèþò Ý÷åé äå÷ôåß åðéäñÜóåéò ôçò éôáëéêÞò êùìùäßáò, ç ïðïßá åðßóçò áíèïýóå åêåßíç ôçí ðåñßïäï. Ç õðüèåóç ôïõ Ýñãïõ åßíáé áðëÞ. ÕðÜñ÷ïõí äýï íÝïé, ï Íéêïëüò êáé ç ÊáóóÜíäñá, ïé ïðïßïé áãáðéïýíôáé. ¼ìùò ç øõ÷ïìÜíá ôçò êïðÝëáò, ç ÐïõëéóÝíá, èÝëåé íá ôçí ðáíôñÝøåé ìå ôïí ðëïýóéï ãÝñï ÁñÝíç, áöïý ôï ìüíï ðïõ ôçí åíäéáöÝñåé åßíáé ôá ÷ñÞìáôÜ ôïõ. ÔåëéêÜ üìùò ç êïðÝëá áðïäåéêíýåôáé êüñç ôïõ ãÝñïõ, ðïõ ôçí åß÷áí áñðÜîåé êÜðïôå ïé Ôïýñêïé. ¸ôóé ôï ôÝëïò åßíáé áßóéï, ïé äýï åñùôåõìÝíïé íÝïé ðáíôñåýïíôáé. Ç áîßá ôçò êùìùäßáò äå öáßíåôáé ôüóï óôçí õðüèåóç, áëëÜ âñßóêåôáé óå Üëëá óôïé÷åßá. Ç êùìùäßá áîßæåé ãéá ôá êùìéêÜ ôçò åõñÞìáôá, ôïõò êùìéêïýò ôýðïõò áíèñþ154

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 155

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

ðùí, ôéò êùìéêÝò êáôáóôÜóåéò ðïõ ðåñéãñÜöåé êáé ôç ãñÞãïñç äñÜóç. ÁëëÜ êáé óôá ôå÷íéêÜ óçìåßá ç êùìùäßá Ý÷åé íá åðéäåßîåé êáëÜ óôïé÷åßá, Ý÷åé ãëþóóá ñÝïõóá êáé óôß÷ï ðñïóåãìÝíï. Óôç óêçíÞ ðïõ áêïëïõèåß õðÜñ÷ïõí äýï ðñüóùðá. Ï Ýíáò åßíáé ï ÊïõóôïõëéÝñçò, ðïëõëïãÜò êáé êáõ÷çóéÜñçò óôñáôéùôéêüò, ðïõ ôïõ áñÝóåé íá åêèåéÜæåé ôá êáôïñèþìáôÜ ôïõ, ôá ïðïßá üìùò åßíáé ðáñáöïõóêùìÝíá, áöïý, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, äåí åßíáé ôßðïôå Üëëï Ýíáò äåéëüò êáé áðüëåìïò Üíèñùðïò. Ï ÊïõóôïõëéÝñçò ìáò èõìßæåé ðáñüìïéïõò ôýðïõ áðü ôç ÍÝá ÁôôéêÞ Êùìùäßá ôçò áñ÷áéüôçôáò. Ìáò èõìßæåé åðßóçò ôïí «Miles gloriosus», äçëáäÞ ôïí êáõ÷çóéÜñç óôñáôéùôéêü, ôïõ Ëáôßíïõ êùìéêïý ðïéçôÞ Ðëáýôïõ. Ôï äåýôåñï ðñüóùðï, ï Êáôæïýñìðïò, åßíáé ï õðçñÝôçò ôïõ óôñáôéùôéêïý, Ýíáò ôýðïò áóôåßïò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ÊïõóôïõëéÝñçò êáëåß ôïí Êáôæïýñìðï íá ðïëåìÞóïõí êáé íá äïîáóôïýí. Äåß÷íåé åíèïõóéáóìÝíïò, üôáí óêÝöôåôáé ôá ôáìðïýñëá, ôéò ìðïìðÜñäåò, ôéò óçìáßåò êáé ôïí Þ÷ï ôùí áñêåâïýæéùí, åíþ ãýñù, óôïí êÜìðï, èá êõëéïýíôáé ðôþìáôá áíèñþðùí. Áðáíôþíôáò ï Êáôæïýñìðïò äåß÷íåé öïâéóìÝíïò áðü ôçí ðåñéãñáöÞ ôüóùí öñé÷ôþí ðïëåìéêþí óêçíþí. Áñíåßôáé êáôçãïñçìáôéêÜ, ãéáôß öïâÜôáé ìÞðùò óêïôùèåß. ËÝåé óôï óõíïìéëçôÞ ôïõ íá ðÜåé ï ßäéïò íá ðïëåìÞóåé êé áò êåñäßóåé üëç ôç äüîá. Ï ÊïõóôïõëéÝñçò áðáíôÜ ðåñéöñïíçôéêÜ, ÷áñáêôçñßæïíôÜò ôïí äåéëü, ßäéï âÜôñá÷ï ðïõ áñíåßôáé íá âãåé áðü ôéò ëÜóðåò. Áñ÷ßæåé íá ðáéíåýåôáé êáé íá áíáöÝñåé ôá êáôïñèþìáôá ðïõ èá ìðïñïýóå íá ðñáãìáôïðïéÞóåé. ¼ðùò ëÝåé, ôï óðáèß ôïõ èá ìðïñïýóå íá öÜåé ðïëëÝò êáñäéÝò ðáóÜäùí. Ï éó÷õñéóìüò áõôüò ðñïêáëåß ôçí áöåëÞ áðïñßá ôïõ Êáôæïýñìðïõ áí ôñþíå êáé ôá óðáèéÜ. ËÝåé ðùò Ýôóé åîçãåßôáé ôï ãåãïíüò üôé ôï óðáèß ôïõ Ýöáãå ôç èÞêç, óôçí ïðïßá êñÝìåôáé äéáñêþò Ü÷ñçóôï, êáé ôþñá ðÜåé íá ôïõ öÜåé êáé ôá ðáðïýôóéá. ÐÜíôùò, áí ôï áöåíôéêü ôïõ äå÷ôåß åðßèåóç, äçëþíåé ðùò èá ôïõ äþóåé áìÝóùò êáé ôï äéêü ôïõ óðáèß, ãéáôß áõôüò ìðïñåß íá ðïëåìÜ ìå äýï óðáèéÜ. Ôüôå ï ÊïõóôïõëéÝñçò æçôÜ áðü ôïí õðçñÝôç ôïõ íá âãÜëåé ôï óðáèß ôïõ, ãéá íá ôïõ ìÜèåé íá ôï ÷ñçóéìïðïéåß óôç ìÜ÷ç. Ï Êáôæïýñìðïò üìùò ôñïìïêñáôçìÝíïò íïìßæåé üôé èá ôïí îåêïéëéÜóåé, üôé èá ôïí óêïôþóåé. Ï ÊïõóôïõëéÝñçò, èÝëïíôáò íá ôïõ ìÜèåé íá ðïëåìÜ óáí ëéïíôÜñé ôïõ äåß÷íåé ðþò íá êéíåß ôï óðáèß ôïõ êáé ôï óþìá ôïõ. Êáèþò üìùò ï Êáôæïýñìðïò ðñïóðáèåß íá ìÜèåé, ÷ôõðÜ ôï áöåíôéêü ôïõ óôï ðüäé, ìå ôï

155

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 156

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

óðáèß. Âïãêþíôáò áðü ôïí ðüíï, ï ÊáóôïõëéÝñçò äçëþíåé üôé äåí ðñüêåéôáé íá ôïõ îáíáêÜíåé ìÜèçìá. Ãéáôß, áí êáé äåí êüðçêå, ðüíåóå üìùò ðïëý. Äåí Ýðñåðå íá ðñïóðáèÞóåé íá ìÜèåé óå Ýíá «âïõâÜëé», üðùò ï Êáôæïýñìðïò, íá ÷åéñßæåôáé ôï óðáèß.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ìåôÜ ìÝíá: ìáæß ìå ìÝíá. 2. ôÜóóù óïõ: óïõ õðüó÷ïìáé. 3. ãñéêïýóé: áêïýí· ãñéêþ· áêïýù. 4. ëïõìðÜñäåò: ìðïìðÜñäá· üðëï ðïõ Ýìïéáæå ìå êáíüíé êé Ýñé÷íå âüìâåò Þ ðÝôñåò. 5. áñßöíçôåò áñêïõìðïõæéÝò: áíáñßèìçôåò ôïõöåêéÝò· ôï áñêïõìðïýæé Þôáí åßäïò ðõñïâüëïõ üðëïõ, ðñüäñïìïò ôïõ ôïõöåêéïý. 6. íá ñÜóóåé: íá ïñìÞóåé. 7. ðÜíôåóìç: ìÞðùò. 8. ðÜíôåò: ìÞðùò. 9. ìéôóü: ìéêñü. 10. æéìéü: áìÝóùò. 11. ðïýñé: üìùò. 12. Ýðáñ: ðÜñå. 13. ìáãÜñé: ìáêÜñé. 14. ìáëéÝò: ìÜ÷åò, ðïëÝìïõò. 15. áôý÷ïõëá: äýóôõ÷å. 16. ìðïèñáêüò: âÜôñá÷ïò. 17. ï÷ ôá ðçëÜ: áðü ôéò ëÜóðåò. 18. óïëäÜäïõò: óôñáôéþôåò. 19. ôóáïýóçäåò: áîéùìáôéêïýò. 20. ôñþóéíå: ôñþíå. 22. öçêÜñé: èçêÜñé, ç èÞêç. 23. äå óå âáóôÜñ: äå óå âáóôÜ, äåí áíôÝ÷åé. 24. ç øç óïõ: ç øõ÷Þ óïõ. 25. óêñéìßäá: îéöïìá÷ßá. 26. ñåóáëôÜñù: åðéôßèåìáé, ïñìþ. 27. êáëÜ ’÷ù ãíùñéóìÝíá: Ý÷ù êáôáëÜâåé êáëÜ. 28. åäåðÜ: åêåß. 29. íá ìå ìáíßóåéò: íá ìå åîïñãßóåéò.

156

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 157

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.

åóôïß÷éóá: áðü ôï óôïé÷ßæù: õðçñåôþ ùò äïýëïò. åð’ áó’ åäÜ: Üóå ìå ôþñá. îåóðÜèùóå: âãÜëå ôï óðáèß óïõ. á ì’ áóóáëôÜñåé: áí ìïõ åðéôåèåß, áí ìïõ ïñìÞóåé. êïìðáíßá: ïìÜäá. ðëéÜ íôÜíï: ðåñéóóüôåñç æçìéÜ. áöéäÜñïìáé: åìðéóôåýïìáé. ðüíôá: áé÷ìÞ. âÜñäéá: óôÜóç. ìáíôñÝôï: åðéèåôéêÞ êßíçóç ìå ôï óðáèß. áò êáëÜñåé: áò ÷áëáñþóåé. ñïâÝñóï: ÷ôýðçìá ìå ôï óðáèß. ðïýñé ðëéá ïìðñüò óïõ ’äùêá ôï ìáíôÜôï: üìùò ðéï ðñéí óå åéäïðïßçóá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Óôï áðüóðáóìá áõôü ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé íá äçìéïõñãÞóåé êùìéêÝò êáôáóôÜóåéò êáé íá ðñïêáëÝóåé ãÝëéï, ìÝóù ôçò ýðáñîçò äýï áíèñþðéíùí ôýðùí ôåëåßùò áíôßèåôùí ìåôáîý ôïõò. ÁíÜìåóá óôá äýï áõôÜ ðñüóùðá äçìéïõñãåßôáé áíôßèåóç, ç ïðïßá óôçñßæåôáé óôï ÷áñáêôÞñá ôïõò. Áðü ôç ìéá ìåñéÜ âëÝðïõìå ôïí öáöëáôÜ êáé êáõ÷çóéÜñç áîéùìáôéêü êáé áðü ôçí Üëëç ôï öïâéôóéÜñç õðçñÝôç ôïõ. Áðü ôçí áíôßèåóç áõôÞ ï áîéùìáôéêüò ãåëïéïðïéåßôáé. Ç ãåëïéïðïßçóç ôïõ êáõ÷çóéÜñç áíèñþðïõ åßíáé ï ôåëéêüò óêïðüò ôïõ ðïéçôÞ. Ï ×áñôÜôæçò êÜíåé äéá÷ùñéóìü áíÜìåóá óôçí åðéöÜíåéá êáé ôçí ïõóßá, áêñéâþò, üðùò êáé ï áñ÷áßïò Áñ÷ßëï÷ïò ôñáãïõäïýóå: Óôñáôçãü øçëü äå èÝëù, ðïõ í’ áíïßãåé ôüóá óêÝëç, íá ’÷åé êôÝíéóìá ôçò þñáò, îïýñéóìá êáé ìõñùäéÜ. ÊÜëëéá íá í’ êïíôüò ãéá ìÝíá, óôñáâïêÜíçò üóï èÝëåé, ìá óôá ðüäéá ôïõ íá óôÝêåé Üóåéóôïò, üëï êáñäéÜ. Ï ÊïõóôïõëéÝñçò åßíáé ôýðïò åðéöáíåéáêüò. ËÝåé ðïëëÜ, åßíáé öáöëáôÜò, ðñïóðáèþíôáò íá äåßîåé üôé ôÜ÷á åßíáé ãåííáßïò, åíþ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, áí äïýìå êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá, êáôáëáâáßíïõìå ðùò ôá ëüãéá ôïõ åßíáé êïýöéá. ÂÝâáéá, ï ßäéïò ðéóôåýåé áêñÜäáíôá óôç ìåãáëïóýíç ôïõ, üìùò óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí Ý÷åé êáñäéÜ, åßíáé «ðáëéêÜñé ôçò öáêÞò». Ï Êáôæïýñìðïò åßíáé ï ôýðïò ôïõ õðçñÝôç, ðïõ äåí ìðïñåß ðáñÜ íá õðáêïýåé óôá êáðñßôóéá ôïõ áöåíôéêïý ôïõ. Åßíáé ðñüóùðï áóôåßï êáé ãé’ áõôü ðåñéóóüôåñï áíèñþðéíï êáé óõìðáèÝò. ÐáñáäÝ÷åôáé ôç äåéëßá ôïõ, üìùò, óå óýãêñéóç ìå ôéò êáõ÷çóéÝò 157

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 158

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôïõ ÊïõóôïõëéÝñç, öáßíåôáé áðëþò ðéï ñåáëéóôÞò êáé Ýîõðíïò. Ìå ôç ëåðôÞ åéñùíåßá ðïõ õðÜñ÷åé óôá ëüãéá ôïõ, ìïéÜæåé íá êïëáêåýåé ôï áöåíôéêü ôïõ -ðïõ äåß÷íåé íá åõ÷áñéóôéÝôáé- üìùò, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, áðïêáëýðôåé ðüóï áíüçôïò åßíáé: ÊÏÕ: Áì’ ßíôá èåò ìå ôï óðáèß êé Ýñ÷åóáé ìåôÜ ìÝíá; ÊÁ. ¢ìá óå ñåóáëôÜñïõóé, íá óïõ ôï äþóù åóÝíá, ãéáôß êáëëéÜ ìðïñåßò åóý íá âáóôÜò, ü÷é Ýíá· åãþ ðùò åßóáé äõíáôüò êáëÜ ’÷ù ãíùñéóìÝíá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü äýï åíüôçôåò. 1ç åíüôçôá: (óô. 1-40) ÊÜëåóìá óå ìÜ÷ç: ï ÊïõóôïõëéÝñçò êáëåß ôïí Êáôæïýñìðï íá ðÜíå ìáæß óôïí ðüëåìï êáé íá äïîáóôïýí. Äåß÷íåé íá åíèïõóéÜæåôáé ìå åéêüíåò ìÜ÷çò. ¼ìùò ï Êáôæïýñìðïò áñíåßôáé êáôçãïñçìáôéêÜ, ãéáôß öïâÜôáé ãéá ôç æùÞ ôïõ. 2ç åíüôçôá: (óô. 41-64) ÌÜèçìá îéöïìá÷ßáò: Ï ÊïõóôïõëéÝñçò ðñïóðáèåß íá ìÜèåé óôïí Êáôæïýñìðï îéöïìá÷ßá. Ôïõ äåß÷íåé ìåñéêÝò êéíÞóåéò, üìùò ï Êáôæïýñìðïò êÜíåé ìéá áðüôïìç êßíçóç ìå ôï óðáèß êáé ÷ôõðÜ ôï áöåíôéêü ôïõ óôï ðüäé. Âïããþíôáò áðü ôïõò ðüíïõò, ï ÊïõóôïõëéÝñçò äçëþíåé ðùò äå èá îáíáðñïóðáèÞóåé íá ôïõ ìÜèåé îéöïìá÷ßá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôï ðñþôï ðïõ ìáò åíôõðùóéÜæåé óôï Ýñãï ôïõ ×ïñôÜôóç åßíáé ç æùíôÜíéá ôùí ÷áñáêôÞñùí êáèþò åðßóçò êáé ç öõóéêüôçôá ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõò êáé ôùí êáôáóôÜóåùí ðïõ äçìéïõñãïýíôáé. Ðáñ’ üëç ôçí åðßäñáóç ôçò éôáëéêÞò ëïãïôå÷íßáò, õðÜñ÷åé åäþ ìéá ãíçóéüôçôá. Ç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðñïóþðùí åßíáé öõóéêÞ, ç äñÜóç ãñÞãïñç êáé ç áßóèçóç ôïõ áóôåßïõ ãíÞóéá. Êé üë’ áõôÜ ðáßñíïõí óÜñêá êáé ïóôÜ ÷Üñç óå ìéá ãëþóóá ðçãáßá, åðßóçò öõóéêÞ. 2. Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá æåõãáñùôÞ (ááââ). Ìéá Üíåóç ÷áñáêôçñßæåé ôçí ôÝ÷íç ôïõ ×ïñôÜôóç ðïõ öáßíåôáé éäéáßôåñá óôçí åõêïëßá ìå ôçí ïðïßá ìðïñåß ï ßäéïò óôß÷ïò íá ìïéñÜæåôáé äýï êáé ôñåéò öïñÝò.

158

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 159

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ

1ç: Óå ðïéá óçìåßá ôçò áíÜãíùóçò ôïõ êåéìÝíïõ óáò Ýêáíå ï ðïéçôÞò íá ãåëÜóåôå; ÁðÜíôçóç: Óôï êåßìåíï áõôü ôï óôïé÷åßï ôïõ áóôåßïõ õðÜñ÷åé óå ðïëëÜ óçìåßá. á) (óô. 3-10): Ï ôñüðïò ðïõ ï ÊïõóôïõëéÝñçò ìéëÜ ãéá ôïí ðüëåìï ôïí ãåëïéïðïéåß. ÌéëÜ ãéá ÷Ýñéá êáé ðüäéá ðåôáìÝíá áñéóôåñÜ êáé äåîéÜ, óá íá ðñüêåéôáé ãéá êÜôé åíôåëþò öõóéêü. ¸ôóé üìùò äåß÷íåé ðüóï ëßãç ó÷Ýóç Ý÷åé ìå ôïí ðüëåìï, ðùò üëá áõôÜ åßíáé ãåííÞìáôá ôçò öáíôáóßáò ôïõ. â) (óô. 11-20): Åßíáé áóôåßïò ï ôñüðïò ðïõ ï Êáôæïýñìðïò ðáñáäÝ÷åôáé ðüóï ôïí öïâßæåé ï ðüëåìïò êáé ðüóï äåí ôïí åíäéáöÝñïõí ïýôå ïé ôéìÝò ïýôå ïé äüîåò. Ôï ìüíï ðïõ èÝëåé åßíáé íá æÞóåé. ã) (óô. 21-26): Ï õðåñâïëéêüò ôüíïò óôá ëüãéá ôïõ ÊïõóôïõëéÝñç öáíåñþíåé ðùò üóá ëÝåé åßíáé ëüãéá ôïõ áÝñá: «ó’ Ýíá öïõóÜôï ìïíá÷üò, ôñáêüóïõò íá îåóêßóù». Áêüìç, åßíáé áóôåßåò ïé åêöñÜóåéò, üðùò «íá äéþîù óá ãáúäÜñïõò» êáé «ôïõ ÓïõëôÜíïõ ôïõ ÌååìÝô ôá ãÝíéá í’ áðïóðÜóù». ä) (óô. 29-33): Åäþ õðÜñ÷åé ëïãïðáß÷íéï. Ï ÊïõóôïõëéÝñçò åß÷å ðåé üôé èÝëåé íá «÷ïñôÜóåé ôï óðáèß ôïõ» óêïôþíïíôáò å÷èñïýò. Ôç öñÜóç áõôÞ ï Êáôæïýñìðïò ôçí êáôáëáâáßíåé êõñéïëåêôéêÜ, üôé äçëáäÞ ôá óðáèéÜ ôñþíå, êé Ýôóé åîçãåß ðþò ôï óðáèß ôïõ «Ýöáãå» ôï èçêÜñé óôï ïðïßï êñÝìåôáé êáé ôþñá ôïõ «ôñþåé» êáé ôá ðáðïýôóéá. å) (óô. 36-40): Áñ÷éêÜ ï Êáôæïýñìðïò ëÝåé óôïí ÊïõóôïõëéÝñç, áí êÜôé óõìâåß, íá óôçñé÷ôåß ðÜíù ôïõ «Ý÷å óå ìÝíá ïëðßäá»). Êé áìÝóùò ðñï÷ùñÜ ðñïò ôï ìÝñïò ôïõ ìå ôï óðáèß óôá ÷Ýñéá. Ï ÊïõóôïõëéÝñçò îáöíéÜæåôáé, üìùò áìÝóùò ìåôÜ ï Êáôæïýñìðïò óõìðëçñþíåé ðùò, áí êÜôé óõìâåß, èá ôïõ äþóåé áìÝóùò êáé ôï äéêü ôïõ óðáèß, ãéáôß åßíáé äõíáôüò êáé ìðïñåß íá ðïëåìÜ ôáõôü÷ñïíá ìå äýï óðáèéÜ. óô) (óô. 41-52): Åßíáé áóôåßï ôï ðþò, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ï ÊïõóôïõëéÝñçò ðñïóðáèåß íá ðåßóåé ôïí õðçñÝôç ôïõ íá âãÜëåé ôï óðáèß ôïõ ãéá íá ôïõ ìÜèåé íá îéöïìá÷ßá, åíþ, áðü ôçí Üëëç ï Êáôæïýñìðïò, öïâéóìÝíïò, ðñïóðáèåß ìå êÜèå ôñüðï íá îåöýãåé áðü ôá ÷Ýñéá ôïõ áöåíôéêïý ôïõ. æ) (óô. 53-64): Ï ÊïõóôïõëéÝñçò ðáñáäßäåé ìáèÞìáôá. Ï Êáôæïýñìðïò ôïí êïéôÜæåé Ýíôñïìïò, êáé üôáí óå ìéá óôéãìÞ ðñïóðáèåß íá åðáíáëÜâåé áõôÜ ðïõ åßäå, ÷ôõðÜ ìå äýíáìç ôï ðüäé ôïõ áöåíôéêïý ôïõ. ÁõôÜ ðïõ ëÝåé óôç óõíÝ÷åéá ï ÊïõóôïõëéÝñçò åßíáé ðïëý áóôåßá: âñßæåé -«óêýëå», «âïõâÜëé». Áðü ôçí Üëëç ï Êáôæïýñìðïò ëÝåé ìå á-

159

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 160

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

öïðëéóôéêÞ åéëéêñßíåéá ðùò åß÷å ðñïåéäïðïéÞóåé ãéá ôéò óõíÝðåéåò- «Ðïýñé ðëéá ïìðñüò óïõ ’äùêá ôï ìáíôÜôï»- áëëÜ åéóáêïýóôçêå. 2ç: Ðþò öáíôÜæåóôå ôïõò çèïðïéïýò ðïõ èá õðïäýïíôáí ôïõò ñüëïõò ó’ áõôÞ ôç óêçíÞ; (ýöïò, óôÜóç, êéíÞóåéò, öùíÞ êôë.). ÁðÜíôçóç: Öáíôáæüìáóôå ôïí ÊïõóôïõëéÝñç êïñäùìÝíï êáé ìå ýöïò ðñïóðïéçôÜ ìåãáëüðñåðï. Ç åìöÜíéóÞ ôïõ åßíáé ðñïóåãìÝíç, üðùò Üëëùóôå áñìüæåé óå Ýíáí óôñáôéùôéêü, êáé åßíáé óôïëéóìÝíïò. Öïõóêþíåé óáí ðáãüíé êáé ç öùíÞ ôïõ åßíáé äõíáôÞ, ôÝôïéá ðïõ íá ôáéñéÜæåé óå Ýíáí «ôïõñêïöÜãï». Ïé êéíÞóåéò ôïõ åßíáé áñãÝò êáé ãåìÜôåò áõôáñÝóêåéá êáé êáìÜñé. Áíôßèåôá, ï Êáôæïýñìðïò èá ðñÝðåé íá åßíáé êÜðùò êïíôüò, áöïý ôï óðáèß ôïõ öôÜíåé ìÝ÷ñé ôï ðáðïýôóé. ¸íá åëáöñý óêýøéìï êáèþò êáé ç Ýêöñáóç ôïõ ðñïóþðïõ ôïõ öáíåñþíïõí ôï öüâï ðïõ áéóèÜíåôáé üôáí áêïýåé ôï áöåíôéêü ôïõ í’ áóôñÜöôåé êáé íá âñïíôÜ. ÌéëÜåé óéãÜ êáé ÷ùñßò êïìðáóìïýò, áöïý äåí Ý÷åé áíÜãêç íá äåßîåé üôé «åßíáé êÜðïéïò». Ïé êéíÞóåéò ôïõ åßíáé ìåôñçìÝíåò êáé öõóéêÝò. 3ç: Íá åðéóçìÜíåôå áðü ôç óêçíÞ áõôÞ ôá ãíùñßóìáôá ôïõ êáõ÷çóéÜñç óôñáôéùôéêïý êáé íá ðáñáëÜâåôå ìå ôá áíôßóôïé÷á ãíùñßóìáôá ôïõ ôýðïõ ðïõ ìáò äßíåé ï Ðëáýôïò óôï áðüóðáóìÜ ôïõ. ÁðÜíôçóç: Ôá ãíùñßóìáôÜ ôïõ êáõ÷çóéÜñç óôñáôéùôéêïý åßíáé êïéíÜ êáé óôá äýï êåßìåíá. ËÝåé ìåãÜëá ëüãéá ãéá ôïí åáõôü ôïõ. Ëüãéá ðïõ äåí áíôáðïêñßíïíôáé óôçí áëÞèåéá. Åßíáé Þñùáò êáé ãåííáßïò óôéò öáíôáóéþóåéò ôïõ. Áíáæçôåß íßêåò êáé ðïëÝìïõò óôá üíåéñÜ ôïõ. Åßíáé õðåñüðôçò êáé ðåñéöñïíåß ôïõò Üëëïõò áíèñþðïõò. Ï êáõ÷çóéÜñçò óôñáôéùôéêüò åßíáé áõôüò ðïõ «öïõóêþíåé» ôéò åðáããåëìáôéêÝò ôïõ éäéüôçôåò -óõãêåêñéìÝíá, ôç ãåííáéüôçôá- óôï Ýðáêñï, óå ôÝôïéï âáèìü, þóôå íá ãßíåôáé ãåëïßïò. Åßíáé ùñáßï ðñÜãìá íá åßóáé ãåííáßïò, üìùò öáßíåôáé ãåëïßïò, üôáí áõôïðáñïõóéÜæåóáé ùò «åðáããåëìáôßáò ãåííáßïò», ðïõ óáí åóÝíá äåí õðÜñ÷åé Üëëïò. Ôï ßäéï, öõóéêÜ, éó÷ýåé óå êÜèå åðÜããåëìá. 4ç: Íá ãñÜøåôå Ýíá êåßìåíï ìå èÝìá ãåíéêÜ ôïí ôýðï ôïõ êáõ÷çóéÜñç êáé ôïõ êïìðáóôÞ. ÁðÜíôçóç:

160

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 161

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

Ôï êåßìåíï ðñÝðåé íá óôçñé÷ôåß óôá ðáñáêÜôù óôïé÷åßá. á) Ïñéóìüò: Êáõ÷çóéÜñçò êáé êïìðáóôÞò åßíáé ï Üíèñùðïò ðïõ áñÝóêåôáé íá ìéëÜ ðïëý ãéá ôïí åáõôü ôïõ êáé íá åêèåéÜæåé ôéò õðïôéèÝìåíåò éêáíüôçôÝò ôïõ êáé ôçí õðïôéèÝìåíç áîßá ôïõ. Åðéäéþêåé ðÜíôá íá äåß÷íåé ìå êÜèå ôñüðï ôçí áíùôåñüôçôÜ ôïõ óå ó÷Ýóç ìå ôïõò Üëëïõò áíèñþðïõò. â) Ï åóùôåñéêüò ôïõ êüóìïò: Ï êáõ÷çóéÜñçò óõìðåñéöÝñåôáé êáô’ áõôüí ôïí ôñüðï, ãéáôß, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, äåí ðéóôåýåé óôïí åáõôü ôïõ, ôïõ ëåßðåé ç áõôïåêôßìçóç. ÊáôÜ âÜèïò êáôáëáâáßíåé üôé ç áîßá ôïõ åßíáé áíýðáñêôç êáé ïé éêáíüôçôÝò ôïõ øÝìá. Ôï âáèýôåñï êßíçôñï ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ åßíáé ï áññùóôçìÝíïò ôïõ åãùéóìüò êáé ç ìåãáëïìáíßá ôïõ. ã) ÅîùôåñéêÜ ãíùñßóìáôá: Ï êáõ÷çóéÜñçò Ý÷åé ýöïò õðåñïðôéêü êáé óôá ëüãéá ôïõ êõñéáñ÷åß ï óôüìöïò. Ôï ðïìðþäåò ýöïò ðïõ óõíäõÜæåôáé ìå ìéá äéÜèåóç íá ôáðåéíþóåé áõôïýò ðïõ âñßóêïíôáé ãýñù ôïõ, Ýôóé þóôå íá áðïäåß÷íåé óõíå÷þò ôçí õðïôéèÝìåíç áíùôåñüôçôÜ ôïõ. ¸íáò ôÝôïéïò Üíèñùðïò Ý÷åé áíÜãêç íá ðåñéâÜëëåôáé áðü êüëáêåò. ä) Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ: Ï ßäéïò áäõíáôåß íá êáôáëÜâåé ôïí êüóìï. Åßíáé áíôéðáèÞò êáé ãßíåôáé óôü÷ïò ôçò êñéôéêÞò ôïõ ðåñéâÜëëïíôüò ôïõ, ôçí ïðïßá üìùò äåí ìðïñåß íá êáôáíïÞóåé. Ôï áðïôÝëåóìá åßíáé, áêüìá êáé áí Ý÷åé ãýñù ôïõ ðïëëïýò áíèñþðïõò, üôé åßíáé ôñïìáêôéêÜ ìüíïò êáé áäýíáìïò. å) Ï áíôßèåôïò ôýðïò áíèñþðïõ: Áíôßèåôïò áðü ôïí êáõ÷çóéÜñç åßíáé ï óåìíüò Üíèñùðïò, ðïõ äåí ìéëÜåé ðïëý ãéá ôïí åáõôü ôïõ. Åßíáé ï ìåôñéüöñùí êáé ï áðëüò Üíèñùðïò, ðïõ ðéóôåýåé ðùò ôá ìåãÜëá ëüãéá äåí äßíïõí áîßá. Áõôü ðïõ äßíåé áîßá óôïí Üíèñùðï åßíáé ôá êáëÜ Ýñãá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Óå ðïéåò åíüôçôåò ÷ùñßæåôáé ôï áðüóðáóìá; Íá äþóåôå ôßôëï óå êÜèå ìéá. 2ç: Íá ÷áñáêôçñßóåôå ôïõò äýï ðñùôáãùíéóôÝò. 3ç: Ðïéïò åßíáé ï óêïðüò ôçò êñçôéêÞò êùìùäßáò êáé ðþò áõôüò åðéôõã÷Üíåôáé óôï áðüóðáóìá;

161

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 162

ÅÑÙÖÉËÇ Ãåþñãéïò ×ïñôÜôóçò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôïí Ãåþñãéï ×ïñôÜôóç áíÞêåé êáé ç óçìáíôéêüôåñç ôñáãùäßá ôçò êñçôéêÞò ëïãïôå÷íßáò, ç «Åñùößëç». ÃñÜöôçêå ãýñù óôá 1600, üìùò åßäå ôï öùò ôçò äçìïóéüôçôáò ìüíï ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ðïéçôÞ, ôï 1637, üôáí ôõðþèçêå óôç Âåíåôßá. (Óôçí ÊñÞôç óõíå÷éæüôáí áêüìç ç ðåñßïäïò ôçò Åíåôïêñáôßáò). Áð’ ü,ôé îÝñïõìå, ôï Ýñãï Þôáí äçìïöéëÝò êáé ãé’ áõôü ðáß÷ôçêå ðïëëÝò öïñÝò óôá êñçôéêÜ èÝáôñá åêåßíçò ôçò ðåñéüäïõ. ÊáôÜ ôç óõããñáöÞ ôïõ Ýñãïõ, ï ×ïñôÜôóçò åðçñåÜóôçêå áðü ôï éôáëéêü Ýñãï Orbecche ôïõ Ôæéáíìðáôßóôá ÔæéñÜëíôé. ¼ìùò ï ×ïñôÜôóçò äïýëåøå äçìéïõñãéêÜ êáé Ýâáëå óôçí õðüèåóç ôç äéêÞ ôïõ óöñáãßäá. ¸ôóé ëéãüóôåøå ôéò áéìáôçñÝò óêçíÝò êáé åîåõãÝíéóå ôïõò ÞñùÝò ôïõ äßíïíôÜò ôïõò ðåñéóóüôåñï Þèïò. Ùò ðñïò ôçí ôå÷íéêÞ, ôá äéáëïãéêÜ ìÝñç ôçò Åñùößëçò åßíáé ãñáììÝíá óå óôß÷ïõò äåêáðåíôáóýëëáâïõò ìå ïìïéïêáôáëçîßá æåõãáñùôÞ. Áíôßèåôá, ôá ÷ïñéêÜ åßíáé ãñáììÝíá óå ôåñôóßíåò (óôé÷ïõñãéêü ó÷Þìá ðáñìÝíï áðü ôçí Éôáëßá). Ôá ÉíôåñìÝäéá - óêçíÝò ðïõ ðáñåìâÜëëïíôáé áíÜìåóá óôéò ðñÜîåéò ôïõ Ýñãïõ, Üó÷åôåò ìå ôçí õðüèåóÞ ôïõ- åßíáé ðáñìÝíá êáé äéáóêåõáóìÝíá áðü ôï Ýñãï ôïõ ÔïõñêïõÜôï ÔÜóï «ÅëåõèåñùìÝíç ÉåñïõóáëÞì». Ç õðüèåóç äéáäñáìáôßæåôáé ôõðéêÜ óôçí Áßãõðôï, üìùò ôá ðñüóùðá Ý÷ïõí ïíüìáôá åëëçíéêÜ êáé ç èñçóêåßá ôïõò åßíáé ôï áñ÷áßï åëëçíéêü äùäåêÜèåï. Ï Öéëüãïíïò, âáóéëéÜò ôçò ÌÝìöéäáò, áíÝâçêå óôï èñüíï óêïôþíïíôáò ôïí áäåëöü ôïõ. Ï ÐáíÜñåôïò, ãéïò óêïôùìÝíïõ âáóéëéÜ ðïõ ìåãáëþíåé óôçí áõëÞ ôïõ, åñùôåýåôáé ôçí êüñç ôïõ Öéëüãïíïõ, ôçí Åñùößëç, êáé ôçí ðáíôñåýåôáé êñõöÜ. ¼ôáí ï âáóéëéÜò ôï ìáèáßíåé êÜíåé êÜôé öñé÷ôü: óêïôþíåé ôï íÝï êáé óôÝëíåé ôçí êáñäéÜ ôïõ äþñï óôçí êüñç ôïõ. ÁõôÞ áõôïêôïíåß áìÝóùò. Ôüôå ï ÷ïñüò ðïõ áðïôåëåßôáé áðü êïðÝëåò, õðçñÝôñéÝò ôçò, åîåãåßñåôáé êáé óêïôþíåé ôï Öéëüãïíï. Ôï öÜíôáóìá ôïõ äïëïöïíçìÝíïõ áäåëöïý ôïõ ðáñïõóéÜæåôáé, ãéá íá äçëþóåé ôçí éêáíïðïßçóÞ ôïõ ãéá ôçí ôéìùñßá ôïõ Öéëüãïíïõ.

162

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 163

ÐñÜîç à ´ - ÓêçíÞ Å ´ ×ïñüò Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôï áðüóðáóìá áíáöÝñåôáé óôéò äõóôõ÷ßåò ðïõ öÝñíåé ìáæß ôïõ ôï ÷ñÞìá. Ï ðïéçôÞò êáôáäéêÜæåé ôçí áðëçóôßá, ôçí á÷ïñôáãéÜ ôïõ ðëïýôïõ, êáé ôçí ðåßíá ôçò äüîáò êé áíáñùôéÝôáé ðüóïé Üíèñùðïé Ý÷áóáí ôç æùÞ ôïõò åîáéôßáò ôïõò! Ðüóïé ðüëåìïé Ý÷ïõí ãßíåé êáé ãßíïíôáé êáèçìåñéíÜ óôçí ïéêïõìÝíç! Åý÷åôáé íá ãéíüôáí íá âïõëéÜîïõí óôïí ¢äç, ãéá íá ìçí îáíáðáéäÝøïõí êáíÝíá Üíèñùðï. Ðéóôåýåé ðùò áðü êåé ôá Ý÷åé óôåßëåé êÜðïéïò äáßìïíáò, ãéá íá öáñìáêþíïõí ôç æùÞ ôùí áíèñþðùí. Ãéáôß ôï ÷ñÞìá êáé ç äüîá óâÞíïõí ôá óõíáéóèÞìáôá óõìðÜèåéáò ðñïò ôï óõíÜíèñùðï, ôç äéêáéïóýíç áëëÜ êáé êÜèåôé üìïñöï. Óôïí ïõñáíü äåí Ý÷ïõí êáìéÜ èÝóç êé åîáéôßáò ôïõò ïé Üíèñùðïé äåí ìðïñïýí íá âñïõí îåêïýñáóç. Ôá áäÝëöéá ðïëåìïýí ìåôáîý ôïõò, ïé öéëßåò óâÞíïõí êáé ôá ðáéäéÜ ìéóïýí ôïõò ãïíåßò ôïõò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

áêñéâéÜ: õðåñâïëéêÞ áîßá. ìáëéÝò: ìÜ÷åò. óõíáöïñÜ óáò: åîáéôßáò óáò. áò âïõëÞóåé: áò âïõëéÜîåé, áò âõèéóôåß. ðëéïí: ðéá. áôõ÷ßá: äõóôõ÷ßá. óáò Ý÷åé ðÝøåé: óáò Ý÷åé óôåßëåé. ìåôÜ óáò: ìå óáò. ôïí êýñçí ôïõò: ôïí ðáôÝñá ôïõò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Óôï áðüóðáóìá áõôü ï ðïéçôÞò êáôáäéêÜæåé ôçí áðëçóôßá êáé ôïí åãùéóìü, ðïõ åêäçëþíåôáé óáí áãÜðç ãéá ôï ÷ñÞìá êáé ôç äüîá. Åßíáé ðÜèç ðïõ Ý÷ïõí óáí áðïôÝëå163

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 164

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

óìá èáíÜôïõò, Ýñéäåò êáé ðïëÝìïõò. Ï ðïéçôÞò ôá ðáñïõóéÜæåé óáí óôïé÷åßá ôçò êüëáóçò ðïõ óêïðü Ý÷ïõí íá äçëçôçñéÜóïõí ôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ êáé ôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò. Ôá ðÜèç áõôÜ äåí ìðïñïýí íá óõíõðÜñ÷ïõí óôçí øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ ìå åõãåíéêÜ óõíáéóèÞìáôá, üðùò ç åõóðëá÷íßá, ç åðéäßùîç ôçò äéêáéïóýíçò êáé ç åðéèõìßá ãéá ôï êáëü êáé ôï üìïñöï. Ôá ëüãéá áõôÜ ìáò èõìßæïõí ôá ëüãéá ôïõ Éçóïý, üôé «Äåí åßíáé äõíáôü íá õðçñåôåß êáíåßò ôáõôü÷ñïíá äýï êõñßïõò, ôï Èåü êáé ôï ×ñÞìá». ¸íáò áðü ôïõò äýï èá õðï÷ùñÞóåé. Ç áíèñùðéÜ äåí ìðïñåß íá óõíõðÜñ÷åé ìå ôïí åãùéóìü êáé ôçí áðëçóôßá. ¸ôóé, æéæÜíéá äåí áöÞíïõí ôïõò áíèñþðïõò íá æÞóïõí åõôõ÷éóìÝíïé ôç æùÞ ôïõò: ïé óõãêñïýóåéò êáé ôï ìßóïò óâÞíïõí ôçí áäåëöéêÞ áãÜðç, ôç öéëßá, äçëçôçñéÜæïõí áêüìç êáé ôéò ó÷Ýóåéò ôùí ãïíéþí ìå ôá ðáéäéÜ ôïõò. Ç áðëçóôßá êáé ï åãùéóìüò, ðïõ åêäçëþíåôáé óáí áêüñåóôç öéëïäïîßá, åßíáé ïé áéôßåò üëùí ôùí äåéíþí ðïõ âáóáíßæïõí ôïõò áíèñþðïõò. ÁõôÞ åßíáé ç êåíôñéêÞ éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò. Ðáñüìïéåò éäÝåò äåí åßíáé Üãíùóôåò óôçí áñ÷áßá ÅëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá êáé öéëïóïößá. ¸ôóé ï Óüëùí õðïóôÞñéæå üôé: «Ðïëëïß êáêïß ðëïõôßæïõíå êé Üëëïé êáëïß, öôù÷ïß, íáé ìå ôïí ðëïýôï åãþ ôçí áñåôÞ ðïôÝò äåí ôçí áëëÜæù». Ëßãï áñãüôåñá ï ÓïöïêëÞò Ýëåãå óôçí «Áíôéãüíç»: «ÊáíÝíáò ôüóï êáêüò èåóìüò äå âëÜóôçóå óôïõò áíèñþðïõò óáí ôï ÷ñÞìá· áõôü êáé ðüëåéò êõñéåýåé, áõôü êáé áíèñþðïõò îåóðéôþíåé, áõôü äáóêáëåýåé êáé äéáóôñÝöåé ôéò äßêáéåò ãíþìåò ôùí áíèñþðùí, ðñïò áéó÷ñÝò ðñÜîåéò íá óôñÝöïíôáé· êáé êÜèå áíüóéï Ýñãï íá ãíùñßæïõí». Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ï ÐëÜôùí õðïóôÞñéæå ðùò: «¼óï ôéìïýí óå ìéá ðïëéôåßá ôá ðëïýôç êáé ôïõò ðëïýóéïõò, ç áñåôÞ êáé ïé êáëïß Üíèñùðïé äåí èá ÷ïõí ðÝñáóç». Ãé’ áõôü ðñüôåéíå óôïõò Üñ÷ïíôåò ôçò éäáíéêÞò ôïõ ðïëéôåßáò íá ìçí áöÞóïõí íá ìðïõí ðïôÝ ìÝóá êáé íá ôçí õðïíïìåýóïõí ïé äýï åðéêßíäõíïé å÷èñïß ôçò, ï ðëïýôïò êáé ç öôþ÷éá. Óôï ßäéï ðíåýìá ï ÉóïêñÜôçò óõìâïýëåõå ôï ÍéêïêëÝá: «Êáëýôåñá í’ áöÞóåéò óôá ðáéäéÜ óïõ êáëü üíïìá, ðáñÜ ìåãÜëá ðëïýôç. Ãéáôß ôá ÷ñÞìáôá ÷Üíïíôáé, åíþ ç õðüëçøç ìÝíåé áèÜíáôç êáé ìå ôçí õðüëçøç ìðïñåß êáíåßò íá âñßóêåé ÷ñÞìáôá, åíþ ìå ôá ÷ñÞìáôá äåí ìðïñåß í’ áãïñÜóåé õðüëçøç». Ôá ðëïýôç êáé ç áíèñùðéÜ åßíáé Ýííïéåò áëëçëïóõãêñïõüìåíåò. Ãé’ áõôü ï Ðßíäáñïò ðñïôéìïýóå óôç èÝóç ôïõò ôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò êáé ôç öéëßá: «Ðëïýôç ðïëëÜ óôï óðßôé ìïõ êñõììÝíá äåí ôá èÝëù· ìïõ öôÜíïõí íá êáëïðåñíþ êáé íá âïçèþ ôïõò ößëïõò». 164

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 165

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôçí þñá ðïõ ï Öéëüãïíïò êáõ÷éÝôáé ãéá ôéò éêáíüôçôÝò ôïõ, ðïõ ôïí Ýöåñáí óôï âáóéëéêü áîßùìá êáé ôï öÜíôáóìá ôïõ äïëïöïíçìÝíïõ áäåëöïý ôïõ îåêéíÜ ôç äéáäéêáóßá ôçò ôéìùñßáò, åêåßíç ôç óôéãìÞ ï ÷ïñüò áñ÷ßæåé áõôü ôï ÷ïñéêü. 1. (á´ åîÜóôé÷ï). Ç áðëçóôßá áéôßá ðïëëþí äåéíþí: Ç á÷ïñôáãéÜ ôïõ ðëïýôïõ êáé ç ðåßíá ôçò äüîáò ãßíïíôáé êáèçìåñéíÜ áéôßá ãéá óêïôùìïýò, ðïëÝìïõò êé Ýñéäåò. 2. (â´ åîÜóôé÷ï). ¸ñãï äáéìüíùí: Ï ðïéçôÞò åý÷åôáé íá âïõëéÜîïõí óôïí ¢äç, ãéáôß, üðùò öáßíåôáé, áðü åêåß êÜðïéïò äáßìïíáò ôá Ýóôåéëå, ôï ÷ñÞìá êáé ôç äüîá, ãéá íá ôõñáííïýí ôïõò áíèñþðïõò. 3. (óôß÷ïé 13-15). ¸ííïéåò áíôßèåôåò ìå êÜèå áíèñùðéÜ: Ç áãÜðç ãéá ôï ÷ñÞìá êáé ôç äüîá óâÞíåé áðü ôçí øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ êÜèå åõóðëá÷íßá ãéá ôï óõíÜíèñùðï, êÜèå áßóèçìá äéêáéïóýíçò êáé ãåíéêÜ êáèåôß êáëü êáé ùñáßï. 4. (ôåëåõôáßï åîÜóôé÷ï). Äåí Ý÷ïõí èÝóç ïýôå óôïí ïõñáíü ïýôå óôç ãç: Ï ïõñáíüò åßíáé êëåéóôüò ãéá ôï ÷ñÞìá êáé ôç äüîá, êáé óôç ãç ïé Üíèñùðïé äåí ìðïñïýí íá âñïõí áíÜðáõóç åîáéôßáò ôïõò. Ô’ áäÝëöéá ðïëåìïýí ìåôáîý ôïõò, ïé ößëïé áðáñíéïýíôáé ôéò öéëßåò ôïõò êáé ôá ðáéäéÜ ìéóïýí ôïõò ãïíåßò ôïõò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Á. Ï ðïéçôÞò ìéëÜåé ãéá èÝìáôá óïâáñÜ, ðïõ Ý÷ïõí áðáó÷ïëÞóåé ðïëëïýò ëïãïôÝ÷íåò, óõããñáöåßò êáé öéëïóüöïõò. ¼ìùò ï ôñüðïò ðïõ ôá ðñáãìáôåýåôáé åßíáé ôÝôïéïò, þóôå ôï ðïßçìá íá äéáôçñåß ôï ëõñéóìü êáé ôç óõãêßíçóç. Ôá ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß åßíáé ôá åîÞò: 1. ÌåôáöïñÝò: ôïõ ðëïýôïõ á÷ïñôáãéÜ, ôçò äüîáò ðåßíá. 2. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: Ç áðëçóôßá êáé ç öéëïäïîßá ðñïóùðïðïéïýíôáé -êÜðïéïò äáßìïíáò Ý÷åé óôåßëåé áõôÜ ôá ðÜèç óôç ãç, ãéá íá öáñìáêþóåé ôç æùÞ ôùí áíèñþðùí. Ó’ áõôÝò áðåõèýíïíôáé ôá ñÞìáôá «ìéóÜôå», «êñáôåßôå», «èùñåßôå». ÐñïóùðïðïéçìÝíç åìöáíßæåôáé åðßóçò ç äéêáéïóýíç, ç ïðïßá ìÝíåé åîüñéóôç, êáé ïé ïõñáíïß ìÝíïõí «óöáëéóìÝíïé». ¸ôóé ïé Üøõ÷åò Ýííïéåò áðïêôïýí óÜñêá êáé ïóôÜ êáé äñïõí óáí Üíèñùðïé, äßíïíôáò Ýôóé æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá óå áöçñçìÝíåò êáé äõóêïëïíüçôåò Ýííïéåò. Â. Ï óôß÷ïò: åßíáé åíôåêáóýëëáâïò éáìâéêüò êáé êÜèå ôñåéò óôß÷ïé áðïôåëïýí ìéá ìéêñÞ

165

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 166

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

õðïåíüôçôá. ÁõôÞ åßíáé ç ôå÷íéêÞ ôçò ôåñôóßíáò. Ç ïìïéïêáôáëçîßá Ý÷åé ôçí åîÞò ìïñöÞ: áâá, âãâ, äåä,... Ó’ áõôü ôï óçìåßï öáßíåôáé ç åðßäñáóç ôçò éôáëéêÞò ðïßçóçò. Áò èõìçèïýìå ìüíï üôé ç Èåßá Êùìùäßá ôïõ ÄÜíôç åßíáé ãñáììÝíç óå ôåñôóßíåò. Ã. ÊÜðïéïé êñçôéêïß éäéùìáôéóìïß óôç ÷ñÞóç ôçò ãëþóóáò äåí ôçí åìðïäßæïõí íá åßíáé öõóéêÞ êáé æùíôáíÞ. Ìáò åßíáé êáôáíïçôÞ, ðáñÜ ôá ôåôñáêüóéá ÷ñüíéá ðïõ ìáò ÷ùñßæïõí áðü ôç óõããñáöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ôé åííïåß ï ðïéçôÞò ìå ôïõò óôß÷ïõò «ãéáôß... íá öáñìáêÝøåé;» ÁðÜíôçóç: Ìå ôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ï ðïéçôÞò åííïåß üôé ç á÷ïñôáãéÜ ôïõ ðëïýôïõ, ç ðåßíá ôçò äüîáò êáé ç áêñéâéÜ ôïõ ÷ñõóáöéïý åßíáé óôïé÷åßá ôçò êüëáóçò, ôïõ ¢äç. Áðü êåé ôá Ýóôåéëå êÜðïéïò äáßìïíáò ìå óêïðü íá äçëçôçñéÜóåé ôç æùÞ ôùí áíèñþðùí êáé íá ôçí êáôáóôñÝøåé. ÁõôÝò åßíáé ïé óõíÝðåéåò ôçò áðëçóôßáò êáé ôçò õðÝñìåôñçò öéëïäïîßáò óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ. 2ç: Íá âñåßôå ôá äåéíÜ ðïõ, êáôÜ ôïí ðïéçôÞ, ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí «á÷ïñôáãéÜ» ôïõ ðëïýôïõ êáé ôçí ðåßíá ôçò äüîáò êáé íá áéôéïëïãÞóåôå áõôÝò ôéò ó÷Ýóåéò. ÁðÜíôçóç: Ôá äåéíÜ ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí áðëçóôßá êáé ôçí õðÝñìåôñç öéëïäïîßá åßíáé ôá åîÞò: á) Óêïôùìïß: ï Üíèñùðïò ãßíåôáé ôüóï áäßóôáêôïò, þóôå äå äéóôÜæåé íá èÝóåé óå êßíäõíï ôç æùÞ ôïõ, áëëÜ áêüìç êáé ôç æùÞ Üëëùí áíèñþðùí. â) ¢äéêïé ðüëåìïé: Ïé éó÷õñïß, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõò íá ðñïùèÞóïõí ôá óõìöÝñïíôÜ ôïõò, îåêéíïýí ðïëÝìïõò, ðïõ Ý÷ïõí óáí áðïôÝëåóìá åêáôüìâåò èõìÜôùí. ã) ¸ñéäåò êáé äéáìÜ÷åò: Ïé ðëåïíÝêôåò êáé öéëüäïîïé Üíèñùðïé ôá èÝëïõí üëá äéêÜ ôïõò êáé ðñïóðáèïýí íá áðïêôÞóïõí ÷ñÞìáôá êáé äüîá, ÷ùñßò íá äéóôÜæïõí íá Ýñèïõí óå óýãêñïõóç ìå Üëëïõò áíèñþðïõò. ä) ÓâÞíïõí Ýííïéåò ôçò áíèñþðéíçò áëëçëåããýçò, ôçò äéêáéïóýíçò êáé ôçí áãÜðç ôïõ ùñáßïõ: Ï Üðëçóôïò êáé ï åãùéóôÞò äåí åíäéáöÝñåôáé ðïôÝ ãéá ôïí óõíÜíèñùðü ôïõ, ç Ýííïéá ôçò äéêáéïóýíçò ôïõ öáßíåôáé áóôåßá êáé ôï êÜëëïò ôïí áöÞíåé áäéÜöïñï. Ôï áðïôÝëåóìá åßíáé ç êïéíùíéêÞ æùÞ íá ìåôáôñÝðåôáé óå æïýãêëá. å) Ïé Üíèñùðïé äå âñßóêïõí áíÜðáõóç: Óôéò êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò êõñéáñ÷åß ï á-

166

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 167

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

íôáãùíéóìüò, ÷ùñßò êáíÝíá ðåñéïñéóìü êáé ÷ùñßò êáìéÜ çèéêÞ áñ÷Þ. óô) ÁäåëöéêÝò óõãêñïýóåéò: Äåí åßíáé ëßãåò ïé ðåñéðôþóåéò ðïõ ôá óõìöÝñïíôá Ý÷ïõí ïäçãÞóåé óå óýãêñïõóç áêüìá êáé áäÝëöéá. æ) Ç öéëßá óâÞíåé: Ç áðëçóôßá êáé ï åãùéóìüò åðéäñïýí óôçí áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò ìå áðïôÝëåóìá íá ôéò äéáëýïõí. ¸ôóé ðñáãìáôéêÞ öéëßá äåí ìðïñåß íá õðÜñîåé. ç) Ôá ðáéäéÜ ìéóïýí ôïõò ãïíåßò: Åßíáé óõ÷íü ôï öáéíüìåíï êáôÜ ôï ïðïßï ôá ðáéäéÜ ÷ñçóéìïðïéïýí ôïõò ãïíåßò ãéá íá éêáíïðïéÞóïõí ôá äéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá êáé ôï äéêü ôïõò åãùéóìü. 3ç: Ç áðëçóôßá ôïõ ðëïýôïõ êáé ç ðåßíá ôçò äüîáò åßíáé áíèñþðéíá ðÜèç. Ðþò áéóèçôïðïéïýíôáé ìÝóá óôï ðïßçìá; ÁðÜíôçóç: Ç áðëçóôßá ôïõ ðëïýôïõ êáé ç õðÝñìåôñç öéëïäïîßá åßíáé áíèñþðéíá ðÜèç, Ýííïéåò áöçñçìÝíåò. ¼ìùò ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé íá ôéò ðáñïõóéÜóåé ïëïæþíôáíåò ìðñïóôÜ ìáò ðñïóùðïðïéþíôáò áõôÝò, áëëÜ åðßóçò êé Üëëåò áöçñçìÝíåò Ýííïéåò, üðùò åßíáé ç äéêáéïóýíç. Ç öéëïäïîßá, ç áðëçóôßá êáé ç äéêáéïóýíç ðáñïõóéÜæïíôáé ìðñïóôÜ ìáò óáí ðñüóùðá ðïõ äñïõí, Ý÷ïõí óõíáéóèÞìáôá êáé óêÝøåéò. 4ç: Ôï ÷ïñéêü åßíáé ãñáììÝíï óå «ôåñôóßíåò». Íá âñåßôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò. ÁðÜíôçóç: Ôåñôóßíá óôá éôáëéêÜ óçìáßíåé ôñßóôé÷ï. Ïëüêëçñï ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôñßóôé÷á. Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò åíôåêáóýëëáâïò êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá Ý÷åé ôç ìïñöÞ áâá, âãâ, äåä êëð.... Ç ôåñôóßíá åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò éôáëéêÞò ðïßçóçò, áðü ôçí ïðïßá åðçñåÜóôçêå ï ðïéçôÞò. Áò èõìçèïýìå üôé êáé ï ÄÜíôçò Ýãñáøå ôç Èåßá Êùìùäßá ôïõ óå ôåñôóßíåò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Íá äþóåôå Ýíáí ôßôëï óôï áðüóðáóìá ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ. 2ç: Ãéáôß ï ðïéçôÞò æçôÜ íá ìåßíïõí ãéá ðÜíôá óôïí ¢äç ç åðéèõìßá ãéá ðëïõôéóìü êáé ç õðÝñìåôñç öéëïäïîßá; 3ç: Ðþò äçìéïõñãÞèçêáí êáôÜ ôïí ðïéçôÞ áõôÜ ôá ðÜèç; 4ç: ×áñáêôçñéóôéêü ôïõ ÷ïñéêïý åßíáé ç ðñïóùðïðïßçóç ôùí áöçñçìÝíùí åííïéþí: ôçò ðëåïíåîßáò êáé ôçò öéëïäïîßáò. Ôé åðéôõã÷Üíåé ì’ áõôü ï ðïéçôÞò;

167

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 168

Ç ÈÕÓÉÁ ÔÏÕ ÁÂÑÁÁÌ ÂéôóÝíôæïò ÊïñíÜñïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÂéôóÝíôæïò ÊïñíÜñïò, ç æùÞ êáé ç ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ, áðïôåëïýí ìÝ÷ñé áõôÞ ôç óôéãìÞ ðñáãìáôéêü áßíéãìá. Ôá ìüíá óôïé÷åßá ãéá ôá ïðïßá åßìáóôå óßãïõñïé åßíáé áõôÜ ðïõ ìáò äßíåé ï ßäéïò ãéá ôïí åáõôü ôïõ óôïí åðßëïãï ôïõ «Åñùôüêñéôïõ». ÁíáöÝñåé ëïéðüí åêåß üôé ãåííÞèçêå êáé ìåãÜëùóå óôç Óçôåßá ôçò ÊñÞôçò êáé ðáíôñåýôçêå óôï ÇñÜêëåéï. Áðü Üëëåò ðçãÝò öôÜíïõìå óôï óõìðÝñáóìá üôé ãåííÞèçêå ôï 1553 êáé ðÝèáíå ôï 1613. Ó÷åôéêÜ ìå ôçí åèíéêÞ ôïõ ðñïÝëåõóç, õðÜñ÷ïõí äýï áíôéêñïõüìåíåò áðüøåéò. ÊÜðïéïé ìåëåôçôÝò õðïóôçñßæïõí üôé ï ÂéôóÝíôæïò ÊïñíÜñïò ðñïåñ÷üôáí áðü ôçí ïéêïãÝíåéá ôùí ÊïñíÜñùí, ãíùóôþí Âåíåôþí áñ÷üíôùí, åíþ Üëëïé éó÷õñßæïíôáé üôé Þôáí ¸ëëçíáò.

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï ÂéôóÝíôæïò ÊïñíÜñïò èåùñåßôáé ùò ï óçìáíôéêüôåñïò åêðñüóùðïò ôçò ÊñçôéêÞò ëïãïôå÷íßáò ôçò ÁíáãÝííçóçò. ¸ñãá ôïõ åßíáé ç «Èõóßá ôïõ ÁâñáÜì» êáé ï ãíùóôüôáôïò «Åñùôüêñéôïò». Ðáñ’ üëç ôçí åðßäñáóç ðïõ äÝ÷ôçêå áðü ôçí éôáëéêÞ ëïãïôå÷íßá, ï óõããñáöÝáò êáôÜöåñå íá äþóåé óôá Ýñãá ôïõ ôç äéêÞ ôïõ äçìéïõñãéêÞ ðíïÞ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ç «Èõóßá ôïõ ÁâñáÜì» åèåùñåßôï íåáíéêü Ýñãï ôïõ ÂéôóÝíôæïõ ÊïñíÜñïõ, ï ïðïßïò êáôáãüôáí áðü ôçí ÊñÞôç. ¼ðùò óõíÝâçêå êáé ìå üëïõò ôïõò Üëëïõò êñçôéêïýò ëïãïôÝ÷íåò ôçò ðåñéüäïõ ôçò Åíåôïêñáôßáò, óôï Ýñãï ôïõ âñßóêïõìå åðßäñáóç ôçò éôáëéêÞò ëïãïôå÷íßáò. ¸ôóé ç «Èõóßá», ðïõ åßíáé èñçóêåõôéêü äñÜìá, öáíåñþíåé åðßäñáóç ôïõ Ýñãïõ «ÉóáÜê» ôïõ Éôáëïý ëïãïôÝ÷íç Ëïõßôæé Ãêñüôï. ¼ìùò ï ÊïñíÜñïò êáôÜöåñå íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá Ýñãï ðïëý áíþôåñï áðü ôï éôáëéêü ðñüôõðü ôïõ. ÐïëëÜ åîùôåñéêÜ óôïé÷åßá ôçò «Èõóßáò» ôç äéáöïñïðïéïýí áðü Ýíá ôõðéêü èåáôñéêü Ýñãï. Äåí õðÜñ÷åé ç äéáßñåóç óå ðñÜîåéò êáé óêçíÝò, ï ÷þñïò êáé ï ÷ñüíïò ðáßñ168

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 169

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

íïõí Üëëåò äéáóôÜóåéò êáé ï ÷ïñüò êáôáñãåßôáé. ¼ìùò ôï ðëåïíÝêôçìÜ ôïõ åßíáé üôé äéáêñßíåôáé ãéá ôç äñáìáôéêüôçôÜ ôïõ êáé ãéá ôç æùíôáíÞ ðáñïõóßáóç ôïõ áíèñþðéíïõ ðüíïõ. Áõôü ðïõ åíäéáöÝñåé ôïí ðïéçôÞ äåí åßíáé ç èñçóêåõôéêÞ óõãêßíçóç, áëëÜ åßíáé ç äéáãñáöÞ ôçò øõ÷ïóýíèåóçò ôùí ðñïóþðùí, ôïõ ðáéäéïý, ôïí ðáôÝñá êáé ôçò ìÜíáò, êáèþò êáé ôùí óõíáéóèçìáôéêþí ôïõò äåóìþí. Ç õðüèåóç ôïõ Ýñãïõ åßíáé óõíïðôéêÜ ç áêüëïõèç. ¼ðùò åßíáé ãíùóôü, ãéá íá äïêéìÜóåé ï Èåüò ôçí ðßóôç ôïõ ÁâñáÜì, ôïõ Ýäùóå åíôïëÞ íá èõóéÜóåé ôï ãéü ôïõ, ôïí ÉóáÜê. ¼ìùò ôç óôéãìÞ ðïõ ç èõóßá Þôáí Ýôïéìç íá îåêéíÞóåé, Ýíáò Üããåëïò åìöáíßæåôáé óôïí ÁâñáÜì êáé ôïõ ëÝåé üôé äå ÷ñåéÜæåôáé íá èõóéÜóåé ôï ãéï ôïõ, ãéáôß ç ðßóôç ôïõ äïêéìÜóôçêå. Óôç èÝóç ôïõ ÉóáÜê, ï ÁâñáÜì èõóéÜæåé Ýíá êñéÜñé. Êé áìÝóùò ìåôÜ, ðáôÝñáò êáé ãéïò öåýãïõí áðü ôï âïõíü êáé ðáßñíïõí ôï äñüìï ôçò åðéóôñïöÞò óôï óðßôé. Óôï äñüìï ï ÁâñáÜì óôÝëíåé Ýíá äïýëï ôïõ, ôïí ÓéìðÜí, íá ôñÝîåé ãñÞãïñá íá áíáããåßëåé óôç ãõíáßêá ôïõ, ôç ÓÜññá, ôç ÷áñïýìåíç åßäçóç. Åêôåëþíôáò ôçí åíôïëÞ ï ÓéìðÜí óõíáíôÜ ôçí ¢íôá. Áðü áõôü ôï óçìåßï îåêéíÜ ôï áêüëïõèï áðüóðáóìá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ÓéìðÜí óõíáíôÜ óôï äñüìï ôçí ¢íôá, ðïõ ç ÓÜññá ôçí åß÷å óôåßëåé óôï âïõíü, ãéá íá ìÜèåé ôé Ý÷åé ãßíåé. Ï ÓéìðÜí îáöíéÜæåôáé êáé ñùôÜ ìÞðùò Ý÷åé óõìâåß êÜôé êáêü óôç ÓÜññá. Ôáõôü÷ñïíá, áíáããÝëëåé ðùò öÝñíåé Ýíá ÷áñïýìåíï ìáíôÜôï, ôç óùôçñßá ôïõ ÉóáÜê. Ç ¢íôá åõ÷áñéóôåß ôï Èåü ãéá ôçí åõóðëá÷íßá ðïõ Ýäåéîå êáé óõìðëçñþíåé ðùò ðÞãáíå óôïí ÁâñáÜì ãéá íá ôïõ ðåé üôé ï ðüíïò ôçò ÓÜññáò ôçí ïäçãåß óôï èÜíáôï. Ç ¢íôá ñùôÜ íá ìÜèåé ëåðôïìÝñåéåò, üìùò ï ÓéìðÜí âéÜæåôáé, áöïý, üðùò ëÝåé, äåí ðñÝðåé íá áñãÞóåé íá ðÜåé ôá êáëÜ íÝá. Óôï ìåôáîý ç ÓÜññá, ðïõ âñßóêåôáé óôï óðßôé ôçò, æçôÜ áðü ôçí õðçñÝôñéÜ ôçò, ôçí ÔáìÜñ, íá ôçí âïçèÞóåé íá êÜôóåé Ýîù áðü ôï óðßôé, ãéá íá êïéôÜ ôï äñüìï. Ç äéáßóèçóç ôçò ôçò ëÝåé ðùò óýíôïìá èá áêïýóåé êáëÜ ìáíôÜôá. Ç ÔáìÜñ áêïýåé ìéá öùíÞ êáé âëÝðåé êÜðïéïí íá Ýñ÷åôáé ðñïò ôï ìÝñïò ôïõò. ÂëÝðïõí ôïí ÓéìðÜí íá ðëçóéÜæåé êáé ðéï ðßóù áêïëïõèåß ï ÉóáÜê. Óýíôïìá ï ÓéìðÜí öôÜíåé êáé áíáããÝëåé ôï ÷áñìüóõíï ìÞíõìá ôçò óùôçñßáò ôïõ ÉóáÜê. ×áñïýìåíç ç ÓÜññá äïîÜæåé ôï Èåü, ðïõ ôïõò ëõðÞèçêå. Ìç ìðïñþíôáò íá ðåñéìÝíåé Üëëï, óçêþíåôáé êáé ðçãáßíåé ðñïò ôï ìÝñïò ôïõ ÉóáÜê. ¼ôáí ìÜíá êáé ãéïò óõíáíôéïýíôáé, ï ÉóáÜê ðáñáðïíéÝôáé, ãéáôß ç ìÜíá ôïõ äåí ôïí áãêáëéÜæåé êáé äåí ôïí 169

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 170

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

÷áúäåýåé. Ç ÓÜññá ôïõ áðáíôÜ ðùò ðñÝðåé ðñþôá íá åõ÷áñéóôÞóåé ôï Èåü, ðïõ ôïí ãëßôùóå.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ìáíôÜôï: åßäçóç. 2. åðÝøáóéí: Ýóôåéëáí (ðÝìðù = óôÝëíù). 3. áíéðüëðéóôá: áíÝëðéóôá, áðñïóäüêçôá. 4. áéöíßäéá: îáöíéêÜ. 5. óôçí ýóôåñç áíáðíéÜí: óôçí ôåëåõôáßá áíáðíïÞ, ðåèáßíåé. 6. åéíôÜ: ôé. 7. íá ì’ áöïõêñáóôåßò: íá ì’ áêïýóåéò. 8. ðïñðÜôåé: ðåñðÜôá. 9. ðáñáèåóìéÜ: áíáâïëÞ, êáèõóôÝñçóç. 10. íþìï: þìï. 11. íá óõíôçñþ: íá âëÝðù, íá ðáñáôçñþ. 12. áíÝ: áí. 13. óôñáôåýãåé: Ýñ÷åôáé. 14. äáìÜêé: ëßãï. 15. ãñéêþ: áêïýù. 16. ãëáêÜ: ôñÝ÷åé. 17. åßíôá öùíéÜæåé: ôé öùíÜæåé. 18. óõíôñïöéÜæåé: óõíïäåýåé, áêïëïõèåß. 19. áðüêôõðïò: ÷ôýðïò. 20. åðÜ: åäþ. 21. ðïýñé: ãé’ áõôü. 22. ðñßêá: ðßêñá. 23. íá ðñåìáæùêôïý: íá ìáæåõôïýí (áðü ôï ðñåìáæþíïìáé). 24. ïìÜäé: ìáæß. 25. í’ áðïäåêôïý: íá õðïäå÷ôïýí. 26. ôï êáíÜñéêï: ôï ÷áúäåìÝíï. 27. Ýäå: íá. 28. ãñéíéáóìÝíïí: êáôóïýöéêï, óêõèñùðü. 29. Þðáøåò: óôáìÜôçóåò. 30. Þãéáíåò: ãéÜôñåøåò. 31. ïê ôï äåíôñü: áðü ôï äÝíôñï. 32. í’ áíéìÝíù: íá ðåñéìÝíù, íá áíáìÝíù.

170

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 171

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

33. 34. 35. 36.

í’ áðáíôÞîù: íá óõíáíôÞóù. ç øç ìïõ: ç øõ÷Þ ìïõ. äå ìå êáíáêßæåéò: äå ìå ÷áúäåýåéò. ðñé íá óå ðåñéëáìðáóôþ: ðñïôïý óå áãêáëéÜóù.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ï ÷áñáêôÞñáò êáé ôï èÝìá ôïõ Ýñãïõ: Ôï Ýñãï äéáðíÝåôáé áðü ìéá Ýíôïíç èñçóêåõôéêüôçôá, ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ åßíáé êáèáñÜ èñçóêåõôéêüò. ÂÝâáéá, äåí ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áðëü ðïßçìá, áëëÜ ãéá Ýíá ðïéçôéêü èñçóêåõôéêü äñÜìá, Þôáí äçëáäÞ ðñïïñéóìÝíï íá ðáé÷ôåß óôï èÝáôñï. Êåíôñéêü ôïõ èÝìá åßíáé ç äýíáìç êáé ç åõóðëá÷íßá ôïõ Èåïý, ï ïðïßïò, áöïý äïêéìÜæåé ôçí ðßóôç ôïõ ÁâñáÜì, ÷áñßæåé ôç æùÞ óôï ãéï ôïõ, ôïí ÉóáÜê. Ãýñù áð’ áõôÞí ôçí õðüèåóç, ôïí êåíôñéêü Üîïíá, ðåñéóôñÝöïíôáé ïé ðñáãìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò êáé ï óõíáéóèçìáôéêüò öïñôéóìüò, ðïõ, ÷Üñç óôéò ëïãïôå÷íéêÝò éêáíüôçôåò ôïõ ÊïñíÜñïõ, ìåôáôñÝðåôáé óå ìéá áîéüëïãç Ýíôáóç. 2. Ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí ðñïóþðùí: Ïé õðçñÝôåò åìöáíßæïíôáé ÷áñïýìåíïé ýóôåñá áðü ôç óùôçñßá ôïõ ÉóáÜê, åíþ ç ÔáìÜñ óõìðáñáóôÝêåôáé óôç ÓÜññá. Ç ÓÜññá áãùíéÜ ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ ãéïõ ôçò êáé óõíÜìá äéáéóèÜíåôáé üôé èá áêïýåé êÜôé êáëü. Ç áíáêïýöéóç, ç ÷áñÜ êáé ç áãáëëßáóç ðïõ áéóèÜíåôáé, üôáí ìáèáßíåé ôï ÷áñìüóõíï ìáíôÜôï, óõíäõÜæåôáé ìå ôç âáèéÜ ðßóôç óôï Èåü êáé ôçí åõãíùìïóýíç ðïõ áéóèÜíåôáé. ÔÝëïò, ï ÉóáÜê, åõôõ÷éóìÝíïò ðïõ ôïí ãëßôùóå, ðáñáðïíéÝôáé ðïõ äåí ôïí áãêáëéÜæåé ç ìçôÝñá ôïõ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áõôü èá ìðïñïýóå íá ÷ùñéóôåß óå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: (¢íôá, ðïéá ôý÷ç... äå èÝëïõóé ðáñáèåóìéÜ ðïôÝ êáëÜ ìáíôÜôá). Ç óõíÜíôçóç ôïõ ÓéìðÜí ìå ôçí ¢íôá: Ï ÓéìðÜí, ðïõ åßíáé óôáëìÝíïò áðü ôïí ÁâñáÜì, óõíáíôÜ óôï äñüìï ôçí ¢íôá êáé ôçò ëÝåé ôçí åõ÷Üñéóôç åßäçóç. ÁìÝóùò üìùò ôçí áöÞíåé, ãéá íá öôÜóåé ãñÞãïñá óôç ÓÜññá. 2ç åíüôçôá: (ÂïçèÜôå ìïõ... êé åßíôá ìáíôÜôï íá ’ñ÷åôáé ï äïýëïò íá ìïõ äþóåé;): Ç óõæÞôçóç ôçò ÓÜññáò ìå ôçí ÔáìÜñ: Ç ÓÜññá êÜèåôáé êïíôÜ óôï äñüìï ìáæß ìå ôçí ÔáìÜñ êáé ðåñéìÝíåé ìÞðùò Ýñèïõí åõ÷Üñéóôá ìáíôÜôá. Ôüôå âëÝðïõí ôïí Óßìðáí íá Ýñ÷åôáé êáé ðéï ðßóù ôïí ÉóáÜê íá áêïëïõèåß.

171

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 172

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

3ç åíüôçôá: (ÊåñÜ, ôá óõ÷áñßêéá ìïõ... êñÜôåé ìå, êé áðïý ôç ÷áñÜ, ãñéêþí êé øç ìïõ âãáßíåé). Ï ÓéìðÜí óõíáíôÜ ôç ÓÜññá: Ï ÓéìðÜí ðëçóéÜæåé êáé ëÝåé óôç ÓÜññá ôçí ÷áñïýìåíç åßäçóç. Ç ÓÜñá åõôõ÷éóìÝíç äïîÜæåé ôï Èåü. 4ç åíüôçôá: (ÌÜíá ì’, åðÜ í’ ôï ôÝêíï óïõ... èá ðá íá ‘öêáñéóôÞóù). Ç óõíÜíôçóç ÉóáÜê êáé ÓÜññáò: Ï ãéïò ðáñáðïíéÝôáé óôç ìÜíá ôïõ üôé äåí ôïí áãêáëéÜæåé. Ç ìÜíá üìùò ëÝåé ðùò ðñÝðåé ðñþôá íá åõ÷áñéóôÞóåé ôï ÈÅÏ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç êáôÜñãçóç èåáôñéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí: Ðáëéüôåñá èåùñÞèçêå áôÝëåéá ôïõ Ýñãïõ ôï ãåãïíüò üôé áðü áõôü ëåßðïõí ïé ðñÜîåéò êáé ïé óêçíÝò, äå ãßíåôáé äéá÷ùñéóìüò ôïõ ÷þñïõ êáé ôïõ ÷ñüíïõ êáé ëåßðåé ï ÷ïñüò. Ìå äýï ëüãéá, ëåßðïõí ôá åîùôåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ åíüò èåáôñéêïý Ýñãïõ. ÓÞìåñá, ÷Üñç óôï óýã÷ñïíï èÝáôñï, èåùñïýìå üôé ôá åîùôåñéêÜ óôïé÷åßá äåí Ý÷ïõí óçìáóßá ãéá Ýíá Ýñãï êáé äßíïõìå ìåãáëýôåñç âáñýôçôá óôï ðåñéå÷üìåíï êáé óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ. 2. Ç ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò, ìå ôç æùíôÜíéá êáé ôçí ðáñáóôáôéêüôçôÜ ôçò, èõìßæåé ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé. 2. «ÁöÞíù óå êáé äåí ìðïñåßò, áðüìåéíå óôçí óôñÜôá 2. äå èÝëïõóé ðáñáèåóìéÜ ðïôÝ êáëÜ ìáíôÜôá». 2. Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ, äçìïôéêÞ, êáé ðåñéÝ÷åé óôïé÷åßá ôïõ êñçôéêïý ãëùóóéêïý éäéþìáôïò (äáìÜêé, ãñéêþ, ãëáêÜ, ìáíôÜôá, åðÜ, ðïýñé, ïìÜäé êôë.). 3. Ï óôß÷ïò: Åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò, äçëáäÞ ï óôß÷ïò ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý. 2. Óôß÷ïò: äå èå / ëïõí / ðáñá / èåóìéÜ / ðïôÝ / êáëÜ / ìáíôÜ / ôá 2. Ôïíéóìüò: õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ -´ õ 2. Áñéèìüò 2. óõëëáâÞò: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15





á´ çìéóôß÷éï â´ çìéóôß÷éï 4. ÅñùôÞóåéò: Ïé åñùôÞóåéò ðïõ áðåõèýíïõí ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ ìåôáîý ôïõò åêöñÜæïõí áðïñßá êáé Ýêðëçîç, üìùò Ý÷ïõí óáí áðïôÝëåóìá íá ôïíßæåôáé ç äñáìáôéêÞ Ýíôáóç ôïõ Ýñãïõ: 2. «ÃñéêÜò, êõñÜ ìïõ, ùóÜ öùíÞ ðïõ áíôéëáëåß óôç âñýóç; Èùñåßò åêåßíï ïðïý 2. ãëáêÜ êïíôÜ óôï êõðáñßóóé; 2. ..................................................................... 172

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 173

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

2. Êé åßíôá ìáíôÜôï íá ´ñ÷åôáé ï äïýëïò íá ìïõ äþóåé». 5. ¢óôï÷ï åñþôçìá: «Ç ÓÜññá ôÜ÷’ áðüèáíå êé Þñèåò íá ðåéò ìáíôÜôï;». Ï ÓéìðÜí áðïñåß ðïõ âëÝðåé ôçí ¢íôá óôï äñüìï êáé ôç ñùôÜ ìÞðùò ðçãáßíåé íá ðåé óôïí ÁâñáÜì üôé ðÝèáíå ç ÓÜññá. ÎÝñïõìå üìùò ðüóï ðÝöôåé Ýîù. 6. ÌåôáöïñÝò: á) åßíáé ðßêñá êáé ÷ïëÞ ç üøç óïõ ãåìÜôç. â) óôïí ðüëåìü üðïõ åìðÞêáóé óÞìåñïí åíßêçóá. ã) óá äáìÜêé áëÜöñùóç ãñéêþ óôá óùèéêÜ ìïõ. ä) êáé óáí áÝñá êáé äñïóÜ ôñéãýñïõ óôçí êáñäéÜ ìïõ. å) ôï ãñéíéáóìÝíïí üñïò (åäþ ç ÓÜññá áðïäßäåé óôï üñïò ôç äéêÞ ôçò óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç, ôç äéêÞ ôçò èëßøç). 7. Åéêüíåò: Ïé æùçñÝò åéêüíåò ðïõ õðÜñ÷ïõí Ý÷ïõí êé áõôÝò ÷áñáêôÞñá ìåôáöïñéêü: á) Êáé êÜìðïò ïðïý ãßíçêå ôï ãñéíéáóìÝíïí üñïò. â) áíÜóôçóÝí ôï ï Èåüò áðïý ôóç ãçò ôïí ðÜôï. ã) êé áðïý ôïí Üäç Ýñ÷ïìáé êáé æùíôáíü ì’ åöÝñá. 8. ÁíôéèÝóåéò: ¼ëï ôï áðüóðáóìá ôï äéáðåñíÜ óáí êüêêéíç êëùóôÞ ìéá âáóéêÞ áíôßèåóç, ôï ðÝñáóìá áðü ôç äõóôõ÷ßá óôçí åõôõ÷ßá: 2. «Êáé ðïýñé üëá ôá êëÜçìáôá, ôá âÜóáíá êé ç ðßêñá, 2. üëá ÷áñÝò, üëá äñïóÝò óÞìåñïí åãåíÞêá».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ðþò ðñïåôïéìÜæåé ï ðïéçôÞò øõ÷ïëïãéêÜ ôç ÓÜññá ãéá ôç óõíÜíôçóç; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ðñïåôïéìÜæåé ôç ÓÜññá êëéìáêùôÜ. Óôçí áñ÷Þ Ý÷åé ìéá ðñïáßóèçóç üôé êÜôé êáëü èá áêïýóåé êáé êÜèåôáé íá ðáñáôçñåß ôï äñüìï. Ì’ áõôüí ôïí ôñüðï ðñïåôïéìÜæåôáé óõíáéóèçìáôéêÜ. Êáôüðéí, âëÝðåé ôïí ÓéìðÜí íá ðëçóéÜæåé êáé êáôáëáâáßíåé üôé Ýñ÷åôáé íá ôçò öÝñåé êÜðïéá êáëÞ åßäçóç - ôçò ëÝåé Üëëùóôå êáé ç ÔáìÜñ. ¸ôóé ëïéðüí ç ÓÜññá ðñïåôïéìÜæåôáé êáé íïçôéêÜ. ÔÝëïò, öôÜíåé ï ÓéìðÜí êáé öÝñíåé ôï åõ÷Üñéóôï ìáíôÜôï. 2ç: Ðþò êëéìáêþíïíôáé ïé áíôéäñÜóåéò ôçò; ÁðÜíôçóç: ¼ôáí ç ÓÜññá âëÝðåé ôïí ÓéìðÜí íá ðëçóéÜæåé áðü ìáêñéÜ, íéþèåé ôçí áãùíßá ôçò íá êïñõöþíåôáé. ¹ôáí Üëëùóôå ðñïåôïéìáóìÝíç íá áêïýóåé êÜðïéá êáëÜ ìáíôÜôá. ¼ôáí ï ÓéìðÜí Ýñ÷åôáé êáé ëÝåé ôá íÝá, ç ÓÜññá îå÷åéëßæåé áðü ÷áñÜ êáé äïîÜæåé ôï

173

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 174

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Èåü ãéá ôçí åõôõ÷ßá ðïõ ôçò ÷Üñéóå. ÌéëÜ ôñõöåñÜ, ãéá ôï ðáéäß ôçò êáé ôáõôü÷ñïíá öïâÜôáé ìÞðùò ç øõ÷Þ ôçò äåí áíôÝîåé ôç ìåãÜëç ÷áñÜ. 3ç: ÓõììåôÝ÷ïõí øõ÷éêÜ ïé äïýëïé óôá ãåãïíüôá; ÁðÜíôçóç: Ç óõììåôï÷Þ ôùí äïýëùí óôá ãåãïíüôá åßíáé ïëüøõ÷ç. Áõôü ãßíåôáé öáíåñü óôï ðþò óõìðåñéöÝñåôáé êáé óôï ðþò ìéëïýí. Ï ÓéìðÜí áíáããÝëëåé ìå ÷áñÜ ôï åõ÷Üñéóôï íÝï óôçí ¢íôá êáé óôç ÓÜññá, åßíáé åíèïõóéáóìÝíïò êáé âéÜæåôáé íá öôÜóåé üóï ãßíåôáé ðéï ãñÞãïñá. Ç ¢íôá íïéÜæåôáé êáé áãùíéÜ, üôáí óõíáíôÜ ôïí ÓéìðÜí· üôáí üìùò ìáèáßíåé ôï íÝï, íéþèåé áíáêïýöéóç. Ç ÔáìÜñ óõìðáñáóôÝêåôáé ìå áöïóßùóç óôéò äýóêïëåò óôéãìÝò ôçò ÓÜññáò. Áð’ üëá áõôÜ öáßíåôáé üôé ïé äïýëïé óõììåôÝ÷ïõí øõ÷éêÜ óôá ãåãïíüôá. Ïé ÷áñáêôÞñåò áêüìç êáé ôùí äåõôåñåõüíôùí ðñïóþðùí äéáãñÜöïíôáé ïëïêëçñùìÝíá áðü ôïí ðïéçôÞ. 4ç: Ìðïñåß ôï áðüóðáóìá ôïõ âéâëßïõ ìáò íá áðïôåëÝóåé ìéá ÷ùñéóôÞ óêçíÞ ôïõ äñÜìáôïò; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí ÜðïøÞ óáò. ÁðÜíôçóç: Ôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá äåí ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé ìéá ÷ùñéóôÞ óêçíÞ ôïõ äñÜìáôïò, ãéá ðïëëïýò ëüãïõò. ÓõíïðôéêÜ, ìéá èåáôñéêÞ óêçíÞ äéáêñßíåôáé ãéá ôçí åíüôçôá ôüðïõ êáé ÷ñüíïõ, ó’ áõôÞí óõììåôÝ÷ïõí ïñéóìÝíá ðñüóùðá. Ôá ãåãïíüôá üìùò ôïõ áðïóðÜóìáôïò äéáäñáìáôßæïíôáé óå äýï äéáöïñåôéêïýò ôüðïõò, óôïí ôüðï ôçò óõíÜíôçóçò ôïõ ÓéìðÜí êáé ôçò ¢íôáò êáé óôï óðßôé ôçò ÓÜññáò. Åðßóçò ôá ôñßá äéáöïñåôéêÜ ãåãïíüôá, ïé ôñåéò óõíáíôÞóåéò, äéáäñáìáôßæïíôáé ôñåéò äéáöïñåôéêÝò ÷ñïíéêÝò óôéãìÝò. Êáé ôÝëïò, ôá ðñüóùðá ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óå áõôÜ, óõíå÷þò áëëÜæïõí· óôçí áñ÷Þ âëÝðïõìå äýï äïýëïõò íá óõæçôïýí, ìåôÜ âëÝðïõìå ôç ÓÜññá ìå ôçí ÔáìÜñ, óôç óõíÝ÷åéá Ýñ÷åôáé ï Óßìðáí êáé óôï ôÝëïò Ýñ÷åôáé êáé ï ÉóáÜê. ÄçëáäÞ ôá ðñüóùðá ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óôá ãåãïíüôá áëëÜæïõí ôÝóóåñéò öïñÝò. ÊÜôé ôÝôïéï äåí ìðïñåß íá ãßíåé óôï èÝáôñï, üðïõ óå êÜèå óêçíÞ óõììåôÝ÷ïõí ïñéóìÝíá êÜèå öïñÜ ðñüóùðá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Óôï ðïßçìá êõñéáñ÷åß Ýíá áßóèçìá âáèéÜò èñçóêåõôéêüôçôáò. Íá åíôïðßóåôå óå ðïéïõò óôß÷ïõò åêöñÜæåôáé. 2ç: Ðþò ðáñïõóéÜæïíôáé ïé äïýëïé óôï áðüóðáóìá; 3ç: Ðïéá óôïé÷åßá ôïõ ðïéÞìáôïò ìáò èõìßæïõí äçìïôéêü ôñáãïýäé; 174

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 175

ÅÑÙÔÏÊÑÉÔÏÓ ÂéôóÝíôæïò ÊïñíÜñïò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ï Åñùôüêñéôïò, êïñõöáßï Ýñãï ôçò êñçôéêÞò ëïãïôå÷íßáò åßíáé Ýíá áöçãçìáôéêü ðïßçìá, Ýíá Ýììåôñï ìõèéóôüñçìá. Óå ðÜíù áðü 10.000 óôß÷ïõò ìéëÜ ãéá ôçí áãÜðç äýï íÝùí, ôïõ Åñùôüêñéôïõ êáé ôçò Áñåôïýóáò, ãéá ôá âÜóáíá êáé ôéò ðåñéðÝôåéåò ðïõ ðÝñáóáí ìÝ÷ñé íá ðáíôñåõôïýí. Ôï ðïßçìá áõôü ìéëÜ ãéá ôïí ðüëåìï êáé ôçí áãÜðç, ãéá ôç öéëßá. Ï ôüðïò ðïõ äéáäñáìáôßæïíôáé ôá ãåãïíüôá åßíáé ôõðéêÜ ç áñ÷áßá ÁèÞíá. ¼ìùò, óôçí ïõóßá, ðåñéãñÜöåôáé ü÷é üðùò ðñáãìáôéêÜ Þôáí, áëëÜ üðùò ôçí Þèåëå ï ðïéçôÞò, óáí ôüðïò ðáñáìõèÝíéïò, óõìâáôéêüò, áíýðáñêôïò. Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ðÝíôå ìÝñç: Óôï 1ï ìÝñïò âëÝðïõìå ðþò ãåííéÝôáé ç áãÜðç ôùí äýï íÝùí. Óôï 2ï ìÝñïò ðñáãìáôïðïéåßôáé ç êïíôáñïìá÷ßá ðïõ ïñãáíþíåé ï ÇñáêëÞò, ï ðáôÝñáò ôçò Áñåôïýóáò. Óôï 2ï ìÝñïò óõíáíôéïýíôáé ïé äýï åñùôåõìÝíïé íÝïé êáé áíáêïéíþíïõí óôï âáóéëéÜ ôçí åðéèõìßá ôïõò íá ðáíôñåõôïýí. Ï âáóéëéÜò åîïñãéóìÝíïò åîïñßæåé ôï íÝï. ÈÝëåé íá ðáíôñÝøåé ôçí êüñç ôïõ ìå ôïí ðñßãêéðá ôïõ Âõæáíôßïõ, üìùò áõôÞ áñíåßôáé êáé ãé’ áõôü ôçí êëåßíåé óôç öõëáêÞ. Ðüëåìïò îåóðÜ áíÜìåóá óôïí ÇñáêëÞ êáé óôïí âáóéëéÜ ôùí ÂëÜ÷ùí. Ôüôå ï Åñùôüêñéôïò, ìåôáìöéåóìÝíïò óå Óáñáêçíü, óþæåé ôïí ÇñáêëÞ. Óôï 5ï ìÝñïò ï ÇñáêëÞò ÷áñßæåé ôï ìéóü ôïõ âáóßëåéï óôïí Üãíùóôï óùôÞñá ôïõ· üìùò áõôüò äå äÝ÷åôáé êáé æçôÜ óå ãÜìï ôçí Áñåôïýóá. Ï âáóéëéÜò äÝ÷åôáé, üìùò ç íÝá áñíåßôáé ìÝ÷ñé ôç óôéãìÞ ðïõ ìáèáßíåé üôé ï Üãíùóôïò äåí åßíáé Üëëïò áðü ôïí Åñùôüêñéôï.

175

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 176

á) [Ìïíïìá÷ßá Êñçôéêïý êáé Êáñáìáíßôç] ( ìÝñïò, óôß÷ïé 1047 - 1150) Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ïé êïíôáñïìá÷ßåò óõíäÝïíôáé ìå ôï éððïôéêü ðíåýìá, ðïõ Þôáí áêüìç æùíôáíü óôç äõôéêÞ Åõñþðç êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò ÁíáãÝííçóçò. ÊÜôù áðü ôçí åðßäñáóç áõôïý ôïõ ðíåýìáôïò, åßíáé öõóéêü ðïõ âëÝðïõìå íá ãßíïíôáé óõ÷íÜ óôïí Åñùôüêñéôï êïíôáñïìá÷ßåò êáé ìïíïìá÷ßåò. Ôçí óõãêåêñéìÝíç óôéãìÞ ç êáôÜóôáóç Ý÷åé ùò åîÞò. Ï ÇñáêëÞò, ï ðáôÝñáò ôçò Áñåôïýóáò, ãéá íá äéáóêåäÜóåé ôçí êüñç ôïõ, äéïñãáíþíåé áãþíá êïíôáñïìá÷ßáò (ãéüóôñá). Óôç äéÜñêåéá áõôþí ôùí áãþíùí ïé Ýöéððïé íÝïé ðñïóðáèïýóáí íá ñßîïõí áðü ôï Üëïãü ôïõ ôïí áíôßðáëï ÷ôõðþíôáò ôïí ì’ Ýíá ìáêñý êïíôÜñé, ðïõ äåí åß÷å óôçí Üêñç áé÷ìÞ! Óôïõò áãþíåò ðÞñáí ìÝñïò ðïëëïß íÝïé ìå âáóéëéêÞ êáôáãùãÞ. ÁíÜìåóÜ ôïõò Þôáí ï Óðéèüëéïíôáò, áðü ôçí Êáñáìáíßá ôçò ÌéêñÜò Áóßáò, êáé ï ×áñßäçìïò, áðü ôçí ÊñÞôç. Ïé äýï íÝïé ìéóïýíôáé, ãé’ áõôü æçôïýí áðü ôï âáóéëéÜ íá ìïíïìá÷Þóïõí ìå ôá óðáèéÜ ôïõò ìÝ÷ñé èáíÜôïõ. ÁõôÞ ôç óêçíÞ ðåñéãñÜöåé åäþ ï ðïéçôÞò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Áñ÷ßæåé ç ìïíïìá÷ßá, Ýíáò áãþíáò ìÝ÷ñé èáíÜôïõ. Ï Êáñáìáíßôçò åßíáé ðéï äõíáôüò, áëëÜ ï Êñçôéêüò åßíáé ðåñéóóüôåñï ôå÷íßôçò. ÊáôáöÝñíåé íá áðïêñïýåé ìå ôï óðáèß êáé ôçí áóðßäá ôïõ ôá ÷ôõðÞìáôá ôïõ Êáñáìáíßôç. Ï ×áñßäçìïò Ý÷åé õðïìïíÞ êáé ãíþóç, îÝñåé íá êÜíåé ìåëåôçìÝíåò êéíÞóåéò êáé ôá ÷ôõðÞìáôÜ ôïõ äåí ðçãáßíïõí ÷áìÝíá. ÊáôáöÝñíåé íá ôñáõìáôßóåé ôïí Óðéèüëéïíôá äõï öïñÝò, ìéá óôï ðüäé åëáöñÜ êáé ìéá óôï óôÞèïò óïâáñüôåñá. ÅîáãñéùìÝíïò ôüôå ï Êáñáìáíßôçò åðéôßèåôáé óôïí Êñçôéêü ì’ üëåò ôïõò ôéò äõíÜìåéò. Ðñïóðáèåß íá ôïí ÷ôõðÞóåé óôï êåöÜëé, üìùò áõôüò óçêþíåé ôçí áóðßäá, ç ïðïßá êüâåôáé óôá äýï êáé ôï ÷Ýñé ôïõ ×áñßäçìïõ ôñáõìáôßæåôáé. Óôç óõíÝ÷åéá ç óýãêñïõóç ãßíåôáé óþìá ìå óþìá. Ï Êñçôéêüò êáôáöåýãåé óå ôÝ÷íáóìá: ðñïóðïéåßôáé üôé èá ÷ôõðÞóåé ôïí áíôßðáëü ôïõò óôá ðüäéá, áõôüò ÷áìçëþíåé ôá üðëá ãéá íá ðñïöõëá÷ôåß êáé ôüôå ï ×áñßäçìïò, ìå ìéá ãñÞãïñç êßíçóç, âõèßæåé ôï îßöïò óôï ëáéìü ôïõ Êáñáìáíßôç. 176

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 177

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ïðïý: üðïéïò. 2. æÜëï: âÞìá. 3. áíßìåíå: ðåñßìåíå. 4. áíÜäéá ôïõ: áíôßêñõ ôïõ, áðÝíáíôß ôïõ. 5. äé÷ùóôÜò: äß÷ùò, ÷ùñßò. 6. ðáñáèåóìéÜ: êáèõóôÝñçóç, ÷ñïíïôñéâÞ, áíáâïëÞ. 7. óêïõôÜñéá: áóðßäåò. 8. ìáëéÜ: ìÜ÷ç, ðüëåìïò, ôóáêùìüò. 9. üíôå: üôáí. 10. áñÜóóåé: ïñìÜ. 11. ðëéáò ôÝ÷íçò êáé ðëéáò ìáóôïñéÜò: ðåñéóóüôåñçò ôÝ÷íçò êáé ìáóôïñéÜò. 12. óõíôçñÜ: ðáñáôçñåß ðñïóåêôéêÜ. 13. îáìþíåé: óçìáäåýåé. 14. åîþöåõãå ôóé êïðáíéÝò: îÝöåõãå ôá ÷ôõðÞìáôá. 15. ãéáãÝñíåé: ãõñßæåé, åðéóôñÝöåé. 16. ðñß÷ïõ: ðñïôïý. 17. Ýôïíá: ôÝôïéá. 18. áäïíôéÜ: äïíôéÜ. 19. äéÜöïñïí: êÝñäïò, üöåëïò. 20. ôï ìåñß: ï ìçñüò. 21. äáìÜêé: ëéãÜêé. 22. ðïýñé: âÝâáéá, üìùò. 23. Ýôïéáò ëïãÞò ìáíßæåé: Ýôóé ïñãßæåôáé. 24. ó’ ôó’ áíåìéêÝò ôïõ Ãåíáñéïý: óôéò èýåëëåò ôïõ ÃåíÜñç. 25. åèþñåé: Ýâëåðå, èùñïýóå. 26. ãäéêéùèåß: íá åêäéêçèåß. 27. ìïõãêáëéóìáôéÜí: ìïõãêñçôü. 28. ðáôÜñé: åîÝäñá. 29. åîÜìùóå: åß÷å óêïðü. 30. åâëÝðçóå: ðñïöýëáîå. 31. ìüäï: ôñüðï. 32. âïõëÞí: áðüöáóç, óêÝøç. 33. Þìðùèå: Ýóðñùîå, áðþèçóå. 177

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 178

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

34. 35. 36. 37. 38. 39.

÷Üìáé: ÷Üìù. ìïõëþíåé: ÷áìçëþíåé. íá êáôáôÜîåé: íá çóõ÷Üóåé. ãñõëþíåé: ãïõñëþíåé (ôá ìÜôéá). êëÜçì’ áíáäáêñõþíåé: êëáßåé ìå äÜêñõá. êáé ìïõãêñéóìüí ïìÜäé: ìáæß ìå ìïõãêñçôü.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ôï éððïôéêü ðíåýìá: Óôï ðïßçìá åßíáé äéÜ÷õôï ôï éððïôéêü ðíåýìá, ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé åðßäñáóç áðü ôç ÄõôéêÞ Åõñþðç. ÐñÜãìáôé, ï ðïéçôÞò Ý÷åé åðçñåáóôåß áðü ôï ðíåýìá ôùí éððïôþí, ãé áõôü êåíôñéêÞ èÝóç óôï Ýñãï Ý÷ïõí ïé ðñÜîåéò áíäñåßáò êáé ãåííáéüôçôáò, ç ðáëéêáñéÜ. ÁõôÞ åßíáé ðïõ êåñäßæåé ôï èáõìáóìü ôùí èåáôþí. Ãé’ áõôü ïé áíôßðáëïé ðáñïìïéÜæïíôáé ìå ëéïíôÜñéá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: (óôß÷ïé 1-30): Áñ÷ßæåé ç ìïíïìá÷ßá: Ïé äýï íÝïé ðïëåìïýí óáí ëéïíôÜñéá, ï Êáñáìáíßôçò åßíáé ðéï äõíáôüò, åíþ ï Êñçôéêüò óôçñßæåôáé óôçí ôå÷íéêÞ ôïõ. 2ç åíüôçôá: (óôß÷ïé 31-53): Ç ôå÷íéêÞ ôïõ Êñçôéêïý: ×Üñç óôçí õðïìïíÞ ôïõ êáé ôá ìåëåôçìÝíá ÷ôõðÞìáôá, ï Êñçôéêüò ôñáõìáôßæåé ôïí Óðéèüëéïíôá óôï ðüäé êáé óôï óôÞèïò. 3ç åíüôçôá: (óôß÷ïé 53-82): Ç áíôåðßèåóç ôïõ Êáñáìáíßôç: Ï Êáñáìáíßôçò áíôåðéôßèåôáé, êüâåé óôá äýï ôçí áóðßäá ôïõ Êñçôéêïý êáé ôïí ôñáõìáôßæåé óôï ÷Ýñé. 4ç åíüôçôá: (óôß÷ïé 83-104): Ôï ôÝ÷íáóìá êáé ç íßêç ôïõ Êñçôéêïý: Ï Êñçôéêüò ðñïóðïéåßôáé üôé èá ÷ôõðÞóåé ôïí áíôßðáëï óôá ðüäéá, áëëÜ ôåëéêÜ ôïõ âõèßæåé ôï îßöïò óôï ëáéìü, óêïôþíïíôÜò ôïí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÁöÞãçóç: ï ðïéçôÞò áöçãåßôáé ôç ìïíïìá÷ßá ôùí äýï ðáëéêáñéþí. 2. Åéêüíåò: ôï áðüóðáóìá åßíáé ãåìÜôï ìå ïëïæþíôáíåò åéêüíåò. 3. Ðáñïìïéþóåéò: Ïé ðáñïìïéþóåéò åßíáé äýï åéäþí: ìéêñÝò (ð.÷. ùóÜí áúôüò) êáé ìåãÜëåò, ïé ïðïßåò èõìßæïõí ôï ãñÜøéìï ôïõ ÏìÞñïõ: á) Óá äõï ëïíôÜñéá.... ôïýôï ïé

178

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 179

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

4. 5. 6. 7.

äõï (óô. 9-14) êáé â) ÌçäÝ ðïôÝ ôï ðÝëáãïò... óáí Þêáìå ï Óðéèéüëéïíôáò (óô. 57-61). ÁíôéèÝóåéò: óýñíåôáé ðßóù, ðçáßíåé ïìðñüò, æåñâÜ äåîÜ ãéáãÝñíåé íá êñïýãåé êáé íá öåýãåé. Ãëþóóá: Ï ÓåöÝñçò Ýãñáøå ãéá ôïí Åñùôüêñéôï üôé Ý÷åé ôçí «ôåëåéüôåñá ïñãáíùìÝíç ãëþóóá ðïõ Üêïõóå ï ìåóáéùíéêüò êáé ï íåüôåñïò åëëçíéóìüò». Óôß÷ïò: Éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò. Ïìïéïêáôáëçîßá: æåõãáñùôÞ.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ï áãþíáò áñ÷ßæåé ìå ìéá ðáñïìïßùóç: ðïéïò åßíáé ï ñüëïò ôçò ìÝóá óôï áðüóðáóìá; ÁðÜíôçóç: Ç ðáñïìïßùóç âñßóêåôáé óôïõò óôß÷ïõò 9-14. Ìå áõôÞí ï ðïéçôÞò èÝëåé íá ôïíßóåé, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ôç äýíáìç êáé ôï ðÜèïò ôùí äýï ìïíïìÜ÷ùí. Êé áðü ôçí Üëëç, èÝëåé íá ôïíþóåé ôï åíäéáöÝñïí ôùí áíáãíùóôþí. 2ç Íá âñåßôå ôéò ðáñïìïéþóåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôïí Êáñáìáíßôç· ðïéï éäéáßôåñï ãíþñéóìá ðáñïõóéÜæïõí êáé ãéáôß; ÁðÜíôçóç: Ïé ðáñïìïéþóåéò áõôÝò åßíáé: ùóÜí ëéïíôÜñé, äñÜêïíôáò ìïéÜæåé, óáí ôï èåñéü, Þðåóå êÜôù ôï èåñéü (ìåôáöïñÜ). ¼ëåò ðáñïìïéÜæïõí ôïí Êáñáìáíßôç ìå Üãñéï èçñßï. Ï ðïéçôÞò èÝëåé íá äåßîåé ôç äýíáìÞ ôïõ êáé ôáõôü÷ñïíá íá ôïí ðáñïõóéÜóåé «Üãñéï», ÷ùñßò ôÝ÷íç, ÷ùñßò ìõáëü. Ãé’ áõôü Üëëùóôå åßíáé êáôáäéêáóìÝíïò íá ÷Üóåé ôç ìÜ÷ç. 3ç Ðïéåò åßíáé ïé éäéüôçôåò ðïõ áíôéðáñáâÜëëïíôáé ìÝóá óôï áðüóðáóìá êáé óå ðïéá äßíåé ôç íßêç ï ðïéçôÞò. ÁðÜíôçóç: Ïé éäéüôçôåò áõôÝò åßíáé ç äýíáìç êáé ç ôÝ÷íç. Ï Êáñáìáíßôçò Ý÷åé ìåãáëýôåñç äýíáìç, åíþ ï Êñçôéêüò Ý÷åé ðåñéóóüôåñç ôÝ÷íç, ðåñéóóüôåñï ìõáëü. «ÐïëëÜ ìåãÜëç äýíáìçí Ý÷åé ï Êáñáìáíßôçò ðëéáò ôÝ÷íçò êáé ðëéáò ìáóôïñéÜò åßíáé ôï ðáéäß ôçò ÊñÞôçò». Óôï ôÝëïò ç ôÝ÷íç, ôï ðíåýìá, èá íéêÞóåé ôçí äýíáìç, äçëáäÞ ôçí ýëç. 4ç Ìå ôç ìïíïìá÷ßá áõôÞ ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé Ýììåóá ôá ðñïóùðéêÜ ôïõ áéóèÞìáôá; Íá ôåêìçñéþóåôå ôçí ÜðïøÞ óáò. 179

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 180

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôá ðñïóùðéêÜ ôïõ óõíáéóèÞìáôá, áöïý åßíáé öáíåñü üôé õðïóôçñßæåé ôïí Êñçôéêü. Óôç óýãêñïõóç ôïõ Êñçôéêïý ìå ôïí Êáñáìáíßôç êñýâåôáé ç óýãêñïõóç ôçò ÊñÞôçò ìå ôçí ÔïõñêéÜ. Ï Êñçôéêüò ðáñïõóéÜæåôáé «óáí áúôüò», åßíáé ãñÞãïñïò «óáí áóôñáðÞ», óôá Üñìáôá «ôå÷íßôçò» êáé õðåñÝ÷åé óôï ìõáëü. ×áñáêôçñßæåôáé ãéïò «ðáéíåìÝíïò», «ôéìçìÝíç ÷Ýñá» êëð. Áíôßèåôá ãéá ôïí Êáñáìáíßôç äåí âñßóêåôáé óôïí ðïéçôÞ ïýôå ìéá ëÝîç óõìðÜèåéáò. Ï èÜíáôüò ôïõ ëåò êáé ôïõ äßíåé ÷áñÜ: «åðÞãå ç Üãñéá ôïõ øõ÷Þ óôï ìáõñéóìÝíïí ¢äç». Áêüìá êáé ïé èåáôÝò ÷áßñïíôáé, üôáí âëÝðïõí íá ôñÝ÷åé ôï áßìá ôïõ: «áñ÷ßóáóé êé å÷áßñïõíôáò åêåßíïé ïé ðïëëïß ïðïý ôñÝìá».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ìå ðïéåò ðáñïìïéþóåéò äßíïíôáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí äýï áãùíéæïìÝíùí; 2ç Ç ìïíïìá÷ßá ôùí äýï áíôñþí ðïéåò áíÜëïãåò óêçíÝò óáò èõìßæåé; 3ç Ôé óõìâïëßæåé ç íßêç ôïõ Êñçôéêïý ×áñßäçìïõ;

@

180

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 181

â) [¹ñèåí ç þñá êé ï êáéñüò] ÂéôóÝíôæïò ÊïñíÜñïò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï áðüóðáóìá åßíáé áðü ôï Å ìÝñïò ôïõ Ýñãïõ. Ï Åñùôüêñéôïò õðïâÜëëåé ôçí Áñåôïýóá óå ìéá ôåëåõôáßá äïêéìáóßá, ðñéí ôçò áðïêáëýøåé ðïéïò åßíáé.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç ìÝñá ôçò áíáãíþñéóçò ôùí äýï íÝùí Ýöôáóå. Åßíáé ìéá ìÝñá îå÷ùñéóôÞ, ïëü÷áñç, ç öýóç îåöáíôþíåé, üëá ôá óôïé÷åßá ôçò, ôá öõôÜ êáé ôá æþá, ìïéÜæïõí íá óõììåôÝ÷ïõí óå Ýíá ðáíçãýñé ÷áñÜò. Óôï ìåôáîý, óôç öõëáêÞ ðïõ âñßóêåôáé ç Áñåôïýóá, äýï ðïõëéÜ ìðáßíïõí, ðåôïýí ðÜíù áðü ôï êåöÜëé ôçò êáé öåýãïõí. Ç íÝíá ôçò, ç Öñïóýíç, ôï èåùñåß áõôü ùò óçìÜäé ãÜìïõ. Óõìâïõëåýåé ôçí Áñåôïýóá íá óôáìáôÞóåé íá ðåñéìÝíåé ôïí Åñùôüêñéôï êáé íá êÜíåé áõôü ðïõ èÝëåé ï ðáôÝñáò ôçò, äçëáäÞ íá ðáíôñåõôåß ôïí îÝíï ðïõ ãëßôùóå ôç ÷þñá áðü ôïõò å÷èñïýò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÷þíù: êñýâù. 2. åãñéêÜôï: áêïõãüôáí. 3. Ýóìéîåò: óõíáíôÞóåéò. 4. íÝöáëá: óýííåöá. 5. ðñéêáìÝíï: ðéêñáìÝíï. 6. íÝíá: ôñïöüò, âÜãéá. 7. ãõíáßêá ôïõ êáéñïý ôçò: çëéêéùìÝíç. 8. ïìÜäé: ìáæß. 9. ôï ðéÜíù: ôï èåùñþ. 10. áíéìÝíù: ðåñéìÝíù. 11. êýñçò: ðáôÝñáò. 12. óôá èÝëåé: ó’ áõôÜ ðïõ èÝëåé.

181

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 182

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

13. 14. 15. 16. 17.

èåëçìáôÝøåéò: íá õðáêïýóåéò. áíçìðüñåôá: áäýíáôá. áíÝ äéáâïý: êé áí ðåñÜóïõí. óêüëáóå: âãÜëå, äéþîå. óêüëáóå ôï ëïãéóìü ôïí Ý÷åéò: Üëëáîå ìõáëÜ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. ¾ìíïò óôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò (óôß÷ïé: 3-24): Ç öýóç ðåñéãñÜöåôáé áðü ôïí ðïéçôÞ ìå êÜèå ëåðôïìÝñåéá. Åßíáé Ýíá ðñáãìáôéêü ðáíçãýñé, ðïõ ìáò ãåìßæåé ìå áéóèÞìáôá ÷áñÜò, åõöïñßáò, áãáëëßáóçò êáé áéóéïäïîßáò. Ç öýóç óõììåôÝ÷åé óôç ÷áñÜ ôùí äýï íÝùí êáé, êáôÜ êÜðïéï ôñüðï, ôçí ðñïáíáããÝëëåé. ÓÞìåñá èá óõíáíôçèïýí ï Åñùôüêñéôïò êáé ç Áñåôïýóá. 2. Ç óýãêñïõóç ëïãéêÞò êáé óõíáéóèÞìáôïò: Ïé ìåãáëýôåñïé óå çëéêßá êáèïäçãïýíôáé ðåñéóóüôåñï áðü ôç ëïãéêÞ, åíþ ïé íåüôåñïé áðü ôï óõíáßóèçìá. Ç ëïãéêÞ õðáãïñåýåé ôçí õðïôáãÞ óôçí áíÜãêç, åíþ ôï óõíáßóèçìá äå óõìâéâÜæåôáé. Ç Áñåôïýóá, üðùò Üëëùóôå ãåíéêÜ ç íåïëáßá, õðáêïýåé óôï ðÜèïò êáé äå óõìâéâÜæåôáé. 3. Ôá ìáãéêÜ óçìÜäéá: Ôï ðÝôáãìá ôùí ðïõëéþí ðÜíù áðü ôï êåöÜëé ôçò Áñåôïýóáò åßíáé, êáôÜ ôçí Üðïøç ôçò Öñïóýíçò, óçìÜäé ãÜìïõ. Áõôü ìáò èõìßæåé áñ÷áßåò äïîáóßåò, óýìöùíá ìå ôéò ïðïßåò óôç öýóç âñßóêïõìå óçìÜäéá ðïõ öáíåñþíïõí ôï ìÝëëïí. ÓÞìåñá ç ðñüïäïò ôçò åðéóôÞìçò ìáò Ý÷åé áðáëëÜîåé áðü áõôÝò ôéò áíôéëÞøåéò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Åäþ õðÜñ÷ïõí äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: (óôß÷ïé 1-24): Ç öýóç îåöáíôþíåé: Óôï îåöÜíôùìá óõììåôÝ÷ïõí üëá ôá öõóéêÜ óôïé÷åßá, ôá ðïõëéÜ êáé ôá öõôÜ. 2ç åíüôçôá: (óôß÷ïé 25-52): Ôï ðÝôáãìá ôùí ðïõëéþí êáé ïé óõìâïõëÝò ôçò Öñïóýíçò: Äýï ðïõëéÜ ðåôïýí ðÜíù áðü ôï êåöÜëé ôçò Áñåôïýóáò. Ç Öñïóýíç ôçí óõìâïõëåýåé íá ðáíôñåõôåß ôïí îÝíï.

182

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 183

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Óôçí ðñþôç åíüôçôá êõñéáñ÷åß ìéá õðÝñï÷ç ðåñéãñáöÞ ôçò öýóçò, åíþ óôç äåýôåñç ç áöÞãçóç. 2. Áíôßèåóç: õðÜñ÷åé áíôßèåóç áíÜìåóá óôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, êáé ôç óêïôåéíÞ öõëáêÞ, áðü ôçí Üëëç. 3. Ðñïóùðïðïßçóç: ¼ëá ôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò åìöáíßæïíôáé ðñïóùðïðïéçìÝíá, Ý÷ïõí éäéüôçôåò ðïõ ôáéñéÜæïõí óå æùíôáíÜ üíôá, óå áíèñþðïõò. Áõôü öáßíåôáé áðü ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá. á) åöÜíç ïëü÷áñç ç áõãÞ. â) áðü ôó’ áãêÜëåò ô’ ïõñáíïý. ã) ãëõêýò âïññÜò åöýóá. ä) ç èÜëáóóá åêïéìÜôï. å) ïëü÷áñç êáé ëáìðõñÞ ç ìÝñá îçìåñþíåé. óô) åãÝëáí ç áíáôïëÞ. æ) ç äýóç êáìáñþíåé. ç) ï Þëéïò ôåò áêôßíåò ôïõ... óôïëßæåé. è) ôï ðéêñáìÝíï áçäüíé. é) áìÝ ðåôÜ ðáóß÷áñï. éá) ãåëïýí ôóç ÷þñáò ôá óôåíÜ. éâ) ïé óôñÜôåò êáìáñþíïõí. 4. Åéêüíåò: ¼ëï ôï áðüóðáóìá, áðü ôï óôß÷ï 3 Ýùò ôï óôß÷ï 24, åßíáé ãåìÜôï ìå åéêüíåò ÷áñÜò, ðáñìÝíåò áðü ôç öýóç. 5. Óôß÷ïò: éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò. 6. Ïìïéïêáôáëçîßá: æåõãáñùôÞ.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç ÌåôÜ áðü ôï áðüóðáóìá ðïõ äéáâÜóáôå èá áêïëïõèÞóåé ç áíáãíþñéóç ôïõ Åñùôüêñéôïõ áðü ôçí Áñåôïýóá. Ðþò åôïéìÜæåôáé ôï ãåãïíüò áõôü óôïõò óôß÷ïõò 3-30; ÁðÜíôçóç: Ôï ãåãïíüò ôçò áíáãíþñéóçò ðñïåôïéìÜæåôáé ìå äéÜöïñïõò ôñüðïõò: á) Áðü ôá ëüãéá ôïõ ðïéçôÞ óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò. â) Ç öýóç ìå ôï îåöÜíôùìÜ ôçò óõììåôÝ÷åé êáé ðñïáíáããÝëåé ôï ÷áñìüóõíï ãåãïíüò. ã) Ôá ðïõëéÜ ðïõ ðÝôáîáí ðÜíù áðü ôï

183

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 184

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

êåöÜëé ôçò Áñåôïýóáò åßíáé óçìÜäé ÷áñÜò, óçìÜäé ãÜìïõ. 2ç Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé âáóéêÜ óå äýï ìÝñç. Óôï ðñþôï êõñéáñ÷åß Ýíá áßóèçìá áéóéïäïîßáò êáé åõöïñßáò. Íá ôï ðáñáêïëïõèÞóåôå óôç äéáäï÷Þ ôùí åéêüíùí ôçò öýóçò êáé íá åðéóçìÜíåôå ðþò äéï÷åôåýåôáé ó’ áõôÝò. ÁðÜíôçóç: Ç ïìïñöéÜ êáé ç åõöïñßá ðïõ õðÜñ÷åé óôç öýóç ãåìßæåé êé åìÜò ìå Ýíá áßóèçìá ÷áñÜò êáé áéóéïäïîßáò. Ôï âïñéáäÜêé öõóïýóå ãëõêÜ, ïé áêñïãéáëéÝò Ýëáìðáí, ç èÜëáóóá çóý÷áæå, ç áíáôïëÞ ãåëïýóå, ç äýóç êáìÜñùíå, ï Þëéïò óôüëéæå ôéò áêôßíåò ôïõ, ôá ðïõëéÜ ãëõêïêåëáçäïýóáí êáé öéëéüíôïõóáí, ôá óýííåöá Ýëáìðáí, ôï áçäüíé ðåôïýóå ðáóß÷áñï, ôá óôåíÜ ôçò ÷þñáò ãåëïýóáí. ¼ëåò áõôÝò ïé åéêüíåò åßíáé åéêüíåò ÷áñÜò êáé ìáò ãåìßæïõí ìå Ýíá áßóèçìá åõöïñßáò êáé áéóéïäïîßáò. 3ç Ïé óõìâïõëÝò ôçò Öñïóýíçò ôé áéóèÞìáôá åêöñÜæïõí; ÁðÜíôçóç: Ç Öñïóýíç åíäéáöÝñåôáé ãéá ôçí Áñåôïýóá êáé öñïíôßæåé ãé’ áõôÞí. ÈÝëïíôáò íá ôç âïçèÞóåé, ôçí ðñïôñÝðåé íá ðáíôñåõôåß ôïí îÝíï. ¼óá óõìâïõëåýåé ôçí Áñåôïýóá íá êÜíåé, äåí åßíáé ôßðïôå Üëëï ðáñÜ ç öùíÞ ôçò ëïãéêÞò. Óáí þñéìç ãõíáßêá, æçôÜ áðü ôçí Áñåôïýóá íá õðïôá÷ôåß óôéò åðéèõìßåò ôïõ ðáôÝñá ôçò êáé íá ìçí ðåñéìÝíåé ðéá ôïí Åñùôüêñéôï. Õðïêéíåßôáé áðü ôï áßóèçìá ôçò áãÜðçò. 4ç Óôï äåýôåñï ìÝñïò åðßêåíôñï åßíáé ç íÝíá. Íá âñåßôå ðïéåò ëáúêÝò áíôéëÞøåéò õðïëáíèÜíïõí óôá ëüãéá ôçò. ÁðÜíôçóç: Ïé ëáúêÝò áíôéëÞøåéò ðïõ êñýâïíôáé óôá ëüãéá ôçò íÝíáò åßíáé ïé åîÞò: á) Ç áíôßëçøç üôé ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá ìáíôåýåé ôï ìÝëëïí ðáñáôçñþíôáò ôá öõóéêÜ öáéíüìåíá êáé óçìÜäéá. ÐÜíù ó’ áõôÞí ôçí áíôßëçøç åß÷å áíáðôõ÷èåß Þäç áðü ôçí áñ÷áéüôçôá ç ìáíôéêÞ ôÝ÷íç. â) Ç áíôßëçøç üôé ôï óçìáíôéêüôåñï ãåãïíüò ãéá ìéá íÝá êïðÝëá åßíáé ï ãÜìïò. ã) Ç áíôßëçøç üôé ôá ðáéäéÜ ðñÝðåé íá õðïôÜóóïíôáé óôéò åðéèõìßåò ôùí ãïíéþí ôïõò. Ç Üðïøç áõôÞ åßíáé ðáôñéáñ÷éêÞ. ä) Ç áíôßëçøç üôé ï Üíèñùðïò äåí ðñÝðåé íá åðéäéþêåé íá ðåôý÷åé ðñÜãìáôá áêáôüñèùôá, áëëÜ íá ðåñéïñßæåôáé ó’ áõôÜ ðïõ Ý÷åé êáé åßíáé åýêïëï íá ðåôý÷åé.

184

02-2Neo.qxd

9/21/08 2:59 PM

Óåëßäá 185

ÄÅÕÔÅÑÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1453 – 1669)

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óå ðïéï ìÝñïò ôïõ «Åñùôüêñéôïõ» áíÞêåé ôï åîåôæüìåíï áðüóðáóìá; 2ç Óôïõò óôß÷ïõò 3-24 ï ðïéçôÞò ðåñéãñÜöåé ôç Öýóç. á) Óå ðïéá ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ ôçí ðåñéãñÜöåé êáé ðïéá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ÷ñçóéìïðïéåß. â) Ãéáôß åðåêôåßíåôáé ï ðïéçôÞò óå ôüóï ëåðôïìåñåéáêÞ ðåñéãñáöÞ ôçò Öýóçò; 3ç Ðþò åñìçíåýåé ç íÝíá ôï ðÝôáãìá ôùí ðïõëéþí ìÝóá óôç öõëáêÞ; Ðïéåò áðüøåéò ôçò åðï÷Þò åêöñÜæåé; 4ç Ìå ðïéá åðé÷åßñçìáôá ðñïóðáèåß ç íÝíá íá ðåßóåé ôçí Áñåôïýóá íá äå÷ôåß ôï ãÜìï ìå ôïí îÝíï óùóôÞñá ôçò ðáôñßäáò ôçò; 5ç Äßðëá óå êÜèå öñÜóç âÜëôå Ýíá Ó, áí ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò åßíáé óùóôü Þ Ë, áí åßíáé ëáíèáóìÝíï. á) Ïé äýï ðñþôïé óôß÷ïé ðñïåôïéìÜæïõí ôçí áðïêÜëõøç ôçò ôáõôüôçôáò ôïõ Åñùôüêñéôïõ. â) Ç íÝíá ãíùñßæåé üôé ï îÝíïò åßíáé ï Åñùôüêñéôïò. ã) Ç áéóéüäïîç ðåñéãñáöÞò ôçò Öýóçò ðñïáíáããÝëëåé ôçí åðéêåßìåíç åõôõ÷ßá ôùí çñþùí. ä) Ç íÝíá åêöñÜæåé ðñùôïðïñéáêÝò ãéá ôçí åðï÷Þ áðüøåéò. óô) Ôï Ýñãï «Åñùôüêñéôïò» åßíáé ôñáãùäßá.

@

185

protosel.qxd

22/9/2008

4:32

Page 13

Ô Ñ É Ô Ç Ð Å Ñ É Ï Ä Ï Ó (1669 – 1830)

• ËáúêÝò áöçãÞóåéò • ¢íèç Åõëáâåßáò • ÅêêëçóéáóôéêÞ ÑçôïñéêÞ • Íåïåëëçíéêüò Äéáöùôéóìüò • Ðñüäñïìïé • Áðïìíçìïíåýìáôá

protes.qxd

22/9/2008

5:54

Page 2

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 189

ÖÕËËÁÄÁ

ÔÏÕ

ÌÅÃÁËÅÎÁÍÄÑÏÕ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ç ÄéÞãçóéò ôïõ ÁëåîÜíäñïõ ôïõ Ìáêåäüíïò åßíáé Ýììåôñç äéáóêåõÞ, ðïõ Ýãéíå ôï 1388, óå áñ÷áßá ãëþóóá ôïõ åëëëçíéóôéêïý ìõèéóôïñÞìáôïò ôïõ Øåõäï-ÊáëëéóèÝíç. Ôï 1529 áêïëïýèçóå ìéá ðåæÞ äéáóêåõÞ óôç äçìïôéêÞ ôçò Ýììåôñçò ðáñáëëáãÞò. Êáé ôÝëïò, ôï 1680 êõêëïöüñçóå ìéá ôñßôç ðåæÞ äéáóêåõÞ ôçò ÖõëëÜäáò ôïõ ÌåãáëÝîáíäñïõ, ðïõ åßíáé êáé ç ôåëåõôáßá. ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò óôïé÷åßá åßíáé ôï äçìïôéêüôåñï ýöïò êáé ç ãëþóóá. Êõêëïöüñçóå óå öôçíÝò ëáúêÝò åêäüóåéò ùò ôéò ìÝñåò ìáò êáé Ýãéíå åîáéñåôéêÜ áãáðçôü ëáúêü áíÜãíùóìá. ÁíáöÝñåôáé óôéò ðéï áîéïèáýìáóôåò äéçãÞóåéò ãýñù áðü ôç æùÞ ôïõ ÁëåîÜíäñïõ êáé óôá êáôïñèþìáôÜ ôïõ, ôá ïðïßá ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôïí êüóìï ôïõ ìýèïõ. Ôï áðïôÝëåóìá ëïéðüí åßíáé ï ÁëÝîáíäñïò ôçò öõëëÜäáò íá ìçí Ý÷åé êáìéÜ ó÷Ýóç ìå ôïí ðñáãìáôéêü ÁëÝîáíäñï ôçò éóôïñßáò. Åßíáé ðåñéóóüôåñï Ýíá ðñüóùðï ôïõ ìýèïõ, üðùò áêñéâþò ôïí æùíôÜíåøå ï ëáüò óôçí ðëïýóéá öáíôáóßá ôïõ.

Ðåñß ôùí ôüðùí ôïõ óêüôïõò Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ÁëÝîáíäñïò êáé ï óôñáôüò ôïõ êáôåâáßíïõí óôïõò ôüðïõò ôïõ óêüôïõò. Áñ÷éêÜ âãáßíåé áðü ôç ãç ôùí ÌáêÜñùí êáé óõíáíôÜ Ýíá öáñÜããé, üðïõ äßíåé åíôïëÞ íá öôéÜîïõí ãåöýñé, ãéá íá ðåñÜóåé ï óôñáôüò ôïõ. ÌåôÜ áðü ìåñéêÝò ìÝñåò öôÜíïõí óôç óêïôåéíÞ ãç êáé ðÜíù óå èçëõêÜ Üëïãá ðñï÷þñçóáí êáé ðÞñáí ÷þìá. ¼ôáí âãÞêáí óôï öùò, åßäáí üôé ôï ÷þìá áõôü Þôáí ÷ñõóÜöé. Óôç óõíÝ÷åéá óõíÜíôçóáí ôïõò áëïãáíèñþðïõò, ðïõ Þôáí ìéóïß Üíèñùðïé êáé ìéóïß Üëïãá. 1200 óêüôùóáí, åíþ ïé 6.000 áé÷ìÜëùôïé øüöçóáí, üôáí âãÞêáí óôï öùò. ¾óôåñá Ýöôáóáí óôçí Çëéïýðïëç, üðïõ ï ÁëÝîáíäñïò Ýìáèå ôá ó÷åôéêÜ ìå ôï èÜíáôü ôïõ. Óôç óõíÝ÷åéá óõíÜíôçóáí áíèñþðïõò ìå Ýíá ðüäé êáé ïõñÜ ðñïâÜôïõ, ïé ïðïßïé åß÷áí íüóôéìï êñÝáò, óôï óþìá ôïõò õðÞñ÷áí ðïëýôéìåò ðÝôñåò êáé ôï äÝñìá ôïõò Þôáí ðïëý óêëçñü. 189

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 190

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. üíôáò: üôáí. 2. ç ãç ôùí ÌáêÜñùí: Ç Çëýóéá, üðïõ, óýìöùíá ìå ôïí ¼ìçñï, æïýóáí ôá ðáéäéÜ ôùí èåþí êáé ôùí çñþùí. 3. ðáò åéò: ï êáèÝíáò. 4. ôïí èåüí: ï ÁëÝîáíäñïò åìöáíßæåôáé íá ðéóôåýåé óå Ýíá èåü. 5. áé áíáñÜéäåò: ïé íåñÜéäåò. 6. Çëéïýðïëéò: áñ÷áßá ðüëç ôçò Áéãýðôïõ. 7. ðåôæß: ðåôóß. 8. ï ðÜñäïò: ç ëåïðÜñäáëç. 9. æáãÜñéá: êõíçãåôéêÜ óêõëéÜ. 10. óêÜöïò: êïõöÜñé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç âáóéêÞ éäÝá ôïõ áðïóðÜóìáôïò: Åßíáé ç ìåãÜëç äýíáìç ôïõ ÁëåîÜíäñïõ, ï ïðïßïò óôç ëáúêÞ öáíôáóßá ðáßñíåé õðåñöõóéêÝò äéáóôÜóåéò. Åßíáé äýíáìç õëéêÞ, ðíåõìáôéêÞ êáé øõ÷éêÞ. ÍéêÜ üëïõò ôïõò áíôéðÜëïõò, âñßóêåé ðÜíôá äéÝîïäï áð’ üëåò ôéò äõóêïëßåò, ÷Üñç óôï ìõáëü ôïõ, êáé ôÝëïò, óõã÷ùñåß ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ äåß÷íïíôáò Ýôóé ãåííáéïøõ÷ßá. 2. «Ï Üíèñùðïò áðü ôçí ãëþóóáí ôïõ ÷Üíåé ôï êåöÜëé ôïõ»: (Ãíùìéêü). Ï Üíèñùðïò ðïõ äåí ðñïóÝ÷åé ôé ëÝåé, áñãÜ Þ ãñÞãïñá èá ðëçñþóåé ôçí áìõáëéÜ ôïõ. Ãéáôß ï öáöëáôÜò êáé ðïëõëïãÜò óõíÞèùò ÷Üíåé êÜèå áßóèçóç ôïõ ìÝôñïõ êáé ëÝåé ðïëëÝò áíïçóßåò ðïõ óýíôïìá èá ôïõ äçìéïõñãÞóïõí ðñïâëÞìáôá. 3. Ôï ÷ñõóÜöé êáé ïé ðïëýôéìïé ëßèïé: Ôï ÷ñõóÜöé êáé ïé ðïëýôéìïé ëßèïé ìå ôçí áìýèçôç áîßá åðéäñïýóáí ðÜíù óôïõò áðëïúêïýò áíáãíþóôåò, ãéá ôïõò ïðïßïõò ðñïïñéæüôáí ôï âéâëßï. Ç öõëëÜäá Þôáí Ýíá ëáúêü áíÜãíùóìá êáé áðåõèõíüôáí óå áíèñþðïõò öôù÷ïýò êáé áãñÜììáôïõò. ¼óá Üêïõãáí ãéá ôá áìýèçôá ðëïýôç ôïõ ÁëåîÜíäñïõ, ôïõò åíåñãïðïéïýóáí ôç öáíôáóßá êáé ôïõò Ýêáíáí íá ïíåéñïðïëïýí. ¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá, ìáæß ìå ïñéóìÝíá Üëëá, åßíáé áðëþò óôïé÷åßá ðáñáìõèéêÜ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ïé åíüôçôåò åäþ åßíáé ïêôþ: 190

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 191

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

1ç åíüôçôá: ÌåôÜ çìÝñåò äÝêá... ãçò ôùí ÌáêÜñùí: ï ÁëÝîáíäñïò âãáßíåé áðü ôç ãç ôùí ÌáêÜñùí. 2ç åíüôçôá: ¾óôåñïí äå... åðÞñáí ðåñéóóüí: Ç êÜèïäïò óôç óêïôåéíÞ ãç. 3ç åíüôçôá: Êáé áð’ áõôïý... ôïí êüðïí ôïí ðïëýí: Ç ðñþôç ìáãéêÞ ëßìíç, ôï æùíôÜíåìá ôùí øáñéþí. 4ç åíüôçôá: Êáé áð’ áõôïý... ùóáí öáíÜñé: Ç äåýôåñç ìáãéêÞ ëßìíç, ôï øÜñé ìå ôçí ðÝôñá. 5ç åíüôçôá: Êáé áð’ åêåß... ôçí óÞìåñïí: Ç ôñßôç ëßìíç, ïé üìïñöåò ãõíáßêåò. 6ç åíüôçôá: Êáé áð’ áõôïý... áðüèáíïí üëïé: Ïé áëïãÜíèñùðïé êáé ï èÜíáôüò ôïõò. 7ç åíüôçôá: ÌåôÜ äå... åëõðÞèç ðïëëÜ: Ï ÁëÝîáíäñïò óôçí Çëéïýðïëç. 8ç åíüôçôá: Êáé áð’ áõôïý... ðåôåéíÜ êáé ôåôñÜðïäá: Ïé ìïíïðüäáñïé Üíèñùðïé.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Óßãïõñá ç ÖõëëÜäá äå óõíáãùíßæåôáé ôá êáëýôåñá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá, üìùò Ý÷åé ðïëëÜ óôïé÷åßá ðïõ êÜíïõí ôï äéÜâáóìá ôçò åõ÷Üñéóôï. ÁõôÜ åßíáé ç ëáúêÞ ãëþóóá, ôï õðåñöõóéêü óôïé÷åßï -ðïõ åßíáé ðáñìÝíï áðü ôïí êüóìï ôùí ðáñáìõèéþí- êáèþò êáé ç óõã÷þíåõóç ôùí ìýèùí äéáöüñùí ëáþí.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá óõó÷åôßóåôå ôá ìõèïëïãéêÜ óôïé÷åßá ôïõ áðïóðÜóìáôïò ìå ãíùóôïýò óáò ìýèïõò. ÁðÜíôçóç: á) Ôï åðåéóüäéï ôïõ ÁëÝîáíäñïõ êáé ôïõ øáñéïý ìáò èõìßæåé ôç óýãêñïõóç ôïõ Áãßïõ Ãåùñãßïõ ìå ôï äñÜêï. â) Ôï ðïëýôéìï ðåôñÜäé ðïõ âñÝèçêå óôçí êïéëéÜ ôïõ øáñéïý öÝñíåé óôï ìõáëü ìáò Ýíáí áíÜëïãï ìýèï ðïõ áíáöÝñåé ï Çñüäïôïò óå ó÷Ýóç ìå ôïí ÐïëõêñÜôç. ã) Ïé ãõíáßêåò ðïõ ôñáãïõäïýóáí ìáãåõôéêÜ ìáò ðáñáðÝìðïõí óôéò ÏìçñéêÝò ÓåéñÞíåò. ä) Ïé áëïãÜíèñùðïé ìáò èõìßæïõí, öõóéêÜ, ôïõò êåíôáýñïõò, ïé ïðïßïé åß÷áí Ýñèåé óå óýãêñïõóç ìå ôïí ÇñáêëÞ. ¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá åßíáé ðáñìÝíá áðü ôïí êüóìï ôïõ ðáñáìõèéïý. 2ç Óôç öõëëÜäá ôïõ ÌåãáëÝîáíäñïõ óõíáíôïýìå ìåñéêÜ áðü ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ëáúêÞò áöÞãçóçò. Íá ôá åðéóçìÜíåôå. 191

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 192

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíäÝïõí ôç öõëëÜäá ìå Üëëá ðáñüìïéá êåßìåíá åßíáé ôá åîÞò: á) Ïé óêçíÝò åíáëëÜóóïíôáé ãñÞãïñá, ãéá íá ìçí êïõñÜæïõí. â) Ï ðñùôáãùíéóôÞò ðáñïõóéÜæåôáé íá Ý÷åé õðåñöõóéêÝò äéáóôÜóåéò êáé íá ðñáãìáôïðïéåß äýóêïëïõò Üèëïõò. ¼ðùò êáé óôá ðáñáìýèéá, ï êáëüò Þñùáò ðáñïõóéÜæåôáé íá íéêÜåé ðÜíôá ôïõò êáêïýò. ã) Ç ãëþóóá åßíáé ëáúêÞ, äéáíèéóìÝíç ìå óôïé÷åßá áñ÷áßá êáé åêêëçóéáóôéêÜ. Ç óýíôáîç åßíáé áðëÞ (ãßíåôáé ìå ôï «êáé»). ä) ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÜ óôïé÷åßá ðáñìÝíá áðü ôïí êüóìï ôùí ðáñáìõèéþí êáé ôùí áñ÷áßùí ìýèùí: ôï ÷þìá ðïõ Þôáí ÷ñõóÜöé, ôá ðïõëéÜ ìå ôï áíèñþðéíï ðñüóùðï êáé ôçí öùíÞ, ôá øÜñéá ðïõ æùíôÜíåøáí, ç óýãêñïõóç ìå ôï ìåãÜëï øÜñé, ðïõ åß÷å ôçí ðÝôñá, ïé ãõíáßêåò ìå ôï ìáãåõôéêü ôñáãïýäé, ïé áëïãÜíèñùðïé, ïé ìïíïðüäáñïé Üíèñùðïé, ðïõ åß÷áí ïõñÜ ðñïâÜôïõ. ¼ëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá åßíáé ðáñáìõèéêÜ, äçëáäÞ óõíáíôéïýíôáé óôïí êüóìï ôùí ìýèùí êáé ôùí ðáñáìõèéþí. Áðü ôá ðáñáìýèéá åðçñåÜóôçêå êáé ï óõããñáöÝáò ôçò ÖõëëÜäáò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïý ïöåßëåôáé, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ç áíáöïñÜ ìõèïëïãéêþí óôïé÷åßùí óôï áðüóðáóìá ðïõ äéáâÜóáôå; 2ç Ðïéï éóôïñéêü óôïé÷åßï åíôïðßæåôå óôï áðüóðáóìá;

@

192

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 193

×ÑÏÍÉÊÏ

ÔÏÕ

ÃÁËÁÎÉÄÉÏÕ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ ÐáñÜëëçëá ìå ôçí éóôïñéïãñáößá, óôï ÂõæÜíôéï åß÷å áíáðôõ÷èåß êáé ç ÷ñïíïãñáößá. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò Þôáí ôá åîÞò: á) Ï ÷ñïíïãñÜöïò ðñïóðáèïýóå íá ðáñïõóéÜóåé óõíïðôéêÜ ôçí ðáãêüóìéá éóôïñßá, óõíÞèùò áðü ôüôå ðïõ ï Èåüò äçìéïýñãçóå ôïí êüóìï â) ¢ëëåò öïñÝò ðÜëé ðáñïõóßáæå ôçí éóôïñßá åíüò ìüíï ôýðïõ ã) Óôï êåßìåíï óõìðåñéëáìâÜíïíôáí êáé öáíôáóôéêÝò äéçãÞóåéò, ðïõ ìðïñïýóáí íá êéíÞóïõí ôï åíäéáöÝñïí ôùí áðëþí áíèñþðùí. ä) Ç ãëþóóá ôïõ êåéìÝíïõ Þôáí áðëÞ. å) Áðåõèõíüôáí óôïõò áðëïýò áíèñþðïõò, óõíÞèùò áãñÜììáôïõò, êáé Þôáí ðïëý äçìïöéëÞ ëáúêÜ áíáãíþóìáôá. ÊÜôé áíÜëïãï ìå ôéò âõæáíôéíÝò ÷ñïíïãñáößåò åßíáé êáé ôá ×ñïíéêÜ ðïõ óõíáíôïýìå óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò. ¸÷ïõí óçìáóßá éóôïñéêÞ, áöïý ìéëïýí ãéá óçìáíôéêÜ ãåãïíüôá, áëëÜ êáé ëïãïôå÷íéêÞ. Ôï ×ñïíéêü ôïõ Ãáëáîéäéïý ôï Ýãñáøå êÜðïéïò Åõèýìéïò, éåñïìüíá÷ïò áðü ôç ÌïíÞ ôïõ ÓùôÞñïò, êïíôÜ óôï Ãáëáîßäé. Ôï ÷åéñüãñáöï âñÝèçêå óôá åñåßðéá ôïõ ìïíáóôçñéïý ôïõ óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá. ÃñÜöôçêå êáôÜ ôï 1703 êáé ìéëÜåé ãéá ôçí éóôïñßá ôïõ Ãáëáîéäéïý áðü ôï 10ï áéþíá ìÝ÷ñé ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ áðü ðåéñáôÝò ôï 1600 êáé ôçí åðáíßäñõóÞ ôïõ ôï 1670.

[Ç êáôáóôñïöÞ ôïõ Ãáëáîéäéïý] 1660 ì.×. Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï êïõñóÜñïò Íôïõñáôæßìðåçò åîïõóéÜæåé ìå ôçí Üäåéá ôïõ ÓïõëôÜíïõ («ìå öåñìÜíé») ôïí êüëðï ôïõ Ãáëáîéäéïý. Ôá ðëïßá ðñÝðåé íá äåß÷íïõí ôçí õðïôáãÞ ôïõò «ìå óéíéÜëï êáé êáíïíéÝò». ¼ôáí üìùò äýï ðëïßá äåí ÷áéñÝôçóáí, ï êïõñóÜñïò æÞôçóå áðü ôçí ðüëç ôñåéò ÷éëéÜäåò âåíÝôéêá. Ïé êÜôïéêïé áñíÞèçêáí êáé ï áðåóôáëìÝíïò ôïõò, ï êáðåôÜí ÈïäùñÞò ÌðáñìðáäÞìïò, êáôÜöåñå íá ãëõôþóåé áðü ôá ÷Ýñéá ôïõ. Ôüôå ï Íôïõñáôæßìðåçò êáíïíéïâïëåß ôçí ðüëç, áëëÜ ïé êÜôïéêïé ìå ôá êáíüíéá ôïõò ôïí ôñÝðïõí óå öõãÞ. 193

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 194

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

¸íá ìÞíá áñãüôåñá, ôçí ÊõñéáêÞ ôïõ ÐÜó÷á, ï êïõñóÜñïò åðéóôñÝöåé êáé ðñáãìáôïðïéåß ìåãÜëç óöáãÞ. Ãéá íá ãëõôþóïõí, ïé åðéæþíôåò êÜôïéêïé ôçò ðüëçò êáôÝöõãáí óôá âïõíÜ, üðïõ Ýìåéíáí äåêáôñßá ÷ñüíéá. Åêåß åßäáí ôïí ¢ãéï ÉùÜííç ôïí Ðñüäñïìï, ï ïðïßïò ôïõò ðëçñïöüñçóå üôé ï êïõñóÜñïò äå æåé ðéá êáé ôïõò óõìâïýëåøå íá ãõñßóïõí óôçí ðüëç ôïõò. ¸ôóé îáíá÷ôßóôçêå ôï Ãáëáîßäé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ¸ðá÷ôïò: ç Íáýðáêôïò. 2. áõèåíôåßá: äéïßêçóç. 3. ôïõ êüñöïõ: ôïõ êüëðïõ. 4. ìå öåñìÜíé âáóéëéêü: ìå Üäåéá ôïõ ÓïõëôÜíïõ. 5. ãáëéüôá: ôýðïò ðëïßïõ ìå ðáíéÜ. 6. áðïêñéóÜñçò: áðåóôáëìÝíïò. 7. áöñüíôå: ðñïóâïëÞ. 8. âåíÝôéêá: åííïåßôáé öëïõñéÜ, íïìßóìáôá ôçò Âåíåôßáò. 9. Ýóôïíôáò: åðåéäÞ óêÝöôçêå. 10. íôåóêåñÝò: Ýããñáöï. 11. ëÜíôæá: âÜñêá. 12. óôáíéêþò: ìå ôç âßá. 13. Üóðñï: íüìéóìá ôïýñêéêï. 14. ðáëéïìïõñôÜôç: ðáëéïìùáìåèáíÝ. 15. ôüðé: âëÞìá üðëïõ. 16. ôæéìðé÷áíÝò: ðõñéôéäáðïèÞêç. 17. íá ãëýóåé: íá ãëéôþóåé. 18. ðñÝæá: ëÜöõñï. 19. ãïõí: ëïéðüí. 20. üíôáò: åíþ Þôáí. 21. áìÜ÷ïìáé: ðïëåìþ. 22. áðü ðñùß óýíôá÷á: áðü íùñßò ôï ðñùß. 23. ìðëïêÜñù: ðåñéêõêëþíù. 24. äéáõèÝíôåõáí: ðñïóôÜôåõáí. 25. ôï üñôéíï: ç äéáôáãÞ, ç ïäçãßá. 26. ïñìÞíåøç: óõìâïõëÞ.

194

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 195

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç èåßá ðñüíïéá: Ç åðÝìâáóç ôïõ èåúêïý óôïé÷åéïõ ãßíåôáé ìÝóù ôïõ Ðñïäñüìïõ, ï ïðïßïò ðñïôñÝðåé ôïõò Ãáëáîéäéþôåò íá ãõñßóïõí ðßóù óôçí ðáôñßäá ôïõò. ÕðÜñ÷åé Ýíá èåúêü ó÷Ýäéï êáé ìéá èåúêÞ âïýëçóç, áíþôåñç áð’ ôéò áíèñþðéíåò åðéèõìßåò. Ôï èåúêü óôïé÷åßï åßíáé áíþôåñï êáé áðü ôç äýíáìç ôïõ ÓïõëôÜíïõ êáé ôïõ äéïéêçôÞ ôïõ. Ï Íôïõñáôæßìðåçò êáôÝóôñåøå ôçí ðüëç, åíþ ï Èåüò áðïöÜóéóå íá îáíá÷ôéóôåß. Ç èåúêÞ âïýëçóç ãßíåôáé ãíùóôÞ ìå ôñüðï èáõìáôïõñãü. 2. Ôá ðñüóùðá: Áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ï Íôïõñáôæßìðåçò åìöáíßæåôáé áëáæïíéêüò, ýðïõëïò êáé Üãñéïò. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ïé Ãáëáîéäéþôåò õðåñÞöáíïé, ãåííáßïé êáé áîéïðñåðåßò. Ïé ðñÜîåéò ôïõ Íôïõñáôæßìðåç ìáò ðñïêáëïýí áðïôñïðéáóìü êáé ïñãÞ, åíþ áéóèáíüìáóôå óõìðÜèåéá ãéá ôéò óõìöïñÝò ôùí Ãáëáîéäéùôþí êáé èáõìáóìü ãéá ôï ãåííáßï ôïõò öñüíçìá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Åêåßíïõò ôïõò ÷ñüíïõò... ÷ôõðÜôå, ìùñÝ ðáéäéÜ, ôïõò ðáëéïìïõñôÜñçäåò»: Ðñéí áðü ôçí êáôáóôñïöÞ. 2ç åíüôçôá: «ÁõôÜ, ðïõ áöçãÜìáé... êáé åóêüôùóå ðÝíôå êïõñóÜñïõò»: Ç êáôáóôñïöÞ ôïõ Ãáëáîéäéïý. 3ç åíüôçôá: «¸óôïíôáò êáé íá ãßíåé... ïëïöÜíåñá»: Ç öõãÞ êáé ç åðáíßäñõóç ôïõ Ãáëáîéäéïý.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ãéáôß ï óõããñáöÝáò èåùñåß áíáãêáßï íá äéçãçèåß ðþò óêïôþèçêå ï êáðåôÜí ÈïäùñÞò; ÁðÜíôçóç: Ï êáðåôÜí ÈïäùñÞò óêïôþíåôáé óå áôý÷çìá êáé ü÷é áðü ôïõò å÷èñïýò. ¹ôáí ï êåíôñéêüò Þñùáò ôïõ áðïóðÜóìáôïò êáé ï áíáãíþóôçò èá áéóèáíüôáí áãùíßá êáé èá Þèåëå íá ìÜèåé ôç ìïßñá ôïõ. Ìå ôçí áíáöïñÜ óôï èÜíáôü ôïõ ôï äéÞãçìá ãßíåôáé ðéï

195

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 196

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ðñïóéôü, ðéï áíèñþðéíï, áöïý äåí áíáöÝñåôáé óôç ìïßñá áíþíõìùí áíèñþðùí, áëëÜ åîõìíåß ôéò ðñÜîåéò óõãêåêñéìÝíùí, åðþíõìùí çñþùí. Ôï åðéêü êáé ôï çñùéêü óôïé÷åßï åßíáé Ýíôïíï. Êáé ç äéÞãçóç áðïêôÜ ðåñéóóüôåñï åíäéáöÝñïí. 2ç Ðþò åñìçíåýåé ï ÷ñïíéêïãñÜöïò ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ Ãáëáîéäéïý; Ôé åßäïõò êñéôÞñéá ÷ñçóéìïðïéåß; ÁðÜíôçóç: Ï Åõèýìéïò, ï éåñïìüíá÷ïò, ðéóôåýåé üôé ï êïõñóÜñïò Ýêáíå ü,ôé Ýêáíå «ìå åíÝñãåéá ôïõ äéáâüëïõ, ðïõ ðÜíôá áìÜ÷åôáé, ôïõò ÷ñéóôéáíïýò». Ï ðåéñáôÞò áõôüò «Þôáíå ï ßäéïò ï ÓáôáíÜò, Ý÷ïíôáò ìïýôñá áíèñþðéíá». ÄÝçóç ÷ñåéáæüôáí ãéá íá öýãåé «áðü ôç ÷þñá ôï äáéìüíéï». Ôüôå áêïýóôçêå «ìéá âñïíôÞ áðü ôïí êÜôïõ êüóìï» êáé «ôñßá äáéìüíéá åðÝóáóé óôç èÜëáóóá êáé åðíéãÞêáóé». ÔÝôïéá åñìçíåßá ôùí ãåãïíüôùí Þôáí ðïëý óõíçèéóìÝíç óôá ÷ñüíéá ôïõ Ìåóáßùíá. Äáßìïíåò êáé Üãéïé âñéóêüíôïõóáí ðßóù áðü ôá óçìáíôéêÜ áëëÜ êáé ôá áóÞìáíôá ãåãïíüôá ôçò êïéíùíéêÞò áëëÜ êáé ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò. Óôç äéáìÜ÷ç õðåñöõóéêþí äõíÜìåùí áíáæçôéïýíôáí, ôá áßôéá ôùí êáôáóôñïöþí áëëÜ êáé ôùí åõíïúêþí ãåãïíüôùí. Ôá êñéôÞñéá ôïõ ÷ñïíéêïãñÜöïõ åßíáé êáèáñÜ èñçóêåõôéêÜ, èåïëïãéêÜ. 3ç Áí äåí îÝñåôå ôßðïôá ãéá ôï óõããñáöÝá, èá ìðïñïýóáôå ìå âÜóç ôï êåßìåíï íá ðñïóäéïñßóåôå á) ôçí éäéüôçôÜ ôïõ êáé â) ôï ìïñöùôéêü ôïõ åðßðåäï; Íá áíáðôýîåôå ôéò áðüøåéò óáò êáé íá ôéò ôåêìçñéþóåôå. ÁðÜíôçóç: Ç Ýíôïíç èñçóêåõôéêüôçôá ôïõ êåéìÝíïõ ìáò ïäçãåß óôç óêÝøç üôé ï óõããñáöÝáò ôïõ åßíáé Üíèñùðïò èñçóêåõüìåíïò. Ðáíôïý ÷ñçóéìïðïéåß èåïëïãéêÜ êñéôÞñéá, ãéá íá åñìçíåýóåé ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá. ¼ìùò Ýíáò áðëüò ÷ñéóôéáíüò äå èá åß÷å ïýôå ôç ìüñöùóç ïýôå êáé ôüóï Ýíôïíç èñçóêåõôéêüôçôá, þóôå íá óõããñÜøåé Ýíá êåßìåíï óáí êé áõôü. Áðü ôçí Üëëç îÝñïõìå ðùò ôá ìïíáóôÞñéá Þôáí ãéá Ýíá ìåãÜëï äéÜóôçìá ðíåõìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ Åëëçíéóìïý, áöïý Ýëåéðáí ôá áíÜëïãá êïóìéêÜ ìïñöùôéêÜ éäñýìáôá. Óôá ìïíáóôÞñéá õðÞñ÷áí ïé ðçãÝò, ãéá íá ãñáöåß Ýíá ÷ñïíéêü, êáé ïé ìïíá÷ïß åß÷áí ôï ÷ñüíï íá áó÷ïëçèïýí ìå ôç óõããñáöÞ. ¼ëåò áõôÝò ïé óêÝøåéò ìáò ïäçãïýí óôï óõìðÝñáóìá üôé ï óõããñáöÝáò ôïõ ÷ñïíéêïý äåí Þôáí Üëëïò áðü Ýíáí ìïíá÷ü. 4ç Ïé ìåëåôçôÝò áíáãíùñßæïõí áöçãçìáôéêÝò éêáíüôçôåò óôï óõããñáöÝá ìáò· ìðïñåßôå íá ôåêìçñéþóåôå áõôÞ ôçí Üðïøç ìå âÜóç ôï êåßìåíï; ÁðÜíôçóç:

196

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 197

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

ÐñÜãìáôé, ôï êåßìåíï äéáêñßíåôáé ãéá ôç æùíôÜíéá ôïõ. Ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá åßíáé ëéôÜ, üìùò åýóôï÷á. Ïé ëÝîåéò åßíáé óùóôÜ äéáëåãìÝíåò êáé äåí äçìéïõñãåßôáé ç áßóèçóç ôïõ ðåñéôôïý, üðùò óõìâáßíåé óå ìïñöùìÝíïõò, õðïôßèåôáé, áíèñþðïõò ðïõ ôá êåßìåíÜ ôïõò öáßíïíôáé åðéôçäåõìÝíá êáé øåýôéêá. Éäéáßôåñá æùíôáíÝò åßíáé ïé åéêüíåò ôïõ êåéìÝíïõ. ÐáñÜäåéãìá áðïôåëåß ç óêçíÞ ôçò óõíÜíôçóçò ôïõ êáðåôÜí ÈïäùñÞ êáé ôïõ Íôïõñáôæßìðåç. ÅíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé êáé ç ôåëåõôáßá åéêüíá, ï îïñêéóìüò ôùí äáéìïíéêþí êáé ï Üãéïò ðïõ ðåñðáôÜ óôç èÜëáóóá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Íá âñåßôå ôéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò ôïõ áðïóðÜóìáôïò êáé íá ãñÜøåôå óå ôé áíáöÝñåôáé ç êáèåìéÜ. 2ç Óôï áðüóðáóìá ãßíåôáé áíáöïñÜ óå äýï èáýìáôá. Íá ôá åíôïðßóåôå. 3ç Ðþò ÷áñáêôçñßæåôå ôïí êáðåôÜí ÈïäùñÞ;

@

197

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 198

ÁÍÈÇ ÅÕËÁÂÅÉÁÓ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï 1498 éäñýèçêå óôç Âåíåôßá áðü ¸ëëçíåò ôçò åêåß ðáñïéêßáò, ç ÅëëçíéêÞ Áäåëöüôçôá. ÁõôÞ ßäñõóå ôï íáü ôïõ Áãßïõ Ãåùñãßïõ, ó÷ïëåßá êáé åðé÷ïñÞãçóå ôçí Ýêäïóç åëëçíéêþí âéâëßùí. Óôç Âåíåôßá éäñýèçêå åðßóçò ôï 1665 ç Öëáããßíåéïò Ó÷ïëÞ, üðïõ óðïýäáæáí íÝïé áðü ôçí õðüäïõëç ÅëëÜäá áëëÜ êáé ôï åîùôåñéêü. ÌáèçôÝò ôçò Ó÷ïëÞò ôýðùóáí ôï 1708 ôá «¢íèç ôçò Åõëáâßáò», ìéá óõëëïãÞ ðïéçìÜôùí óôá åëëçíéêÜ, óôá éôáëéêÜ êáé óôá ëáôéíéêÜ. Ôá ðïéÞìáôá áõôÜ åßíáé áöéåñùìÝíá óôçí êïßìçóç ôçò Èåïôüêïõ («Åéò ôçí ÌåôÜóôáóéí ôçò ÐáíÜãíïõ»). ¸íá áðü ôá ôÝóóåñá, ãñáììÝíï óôá åëëçíéêÜ, åßíáé êáé ôï óïíÝôï ôïõ Öñáãêßóêïõ ÊïëïìðÞ.

Åéò ôçí ÌåôÜóôáóéí ôçò ÐÁÍÁÃÍÏÕ Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ÂëÝðïíôáò ç Ãç ôçí Ðáíáãßá, ç ïðïßá, üôáí ðÝèáíå ìåôáöÝñèçêå óôïí ïõñáíü ðÜíù óå ÷ñõóÜ öôåñÜ ÁããÝëùí, ôçò öþíáîå áíáóôåíÜæïíôáò êáé ìå ìÜôéá ðéêñáìÝíá: «Ìáñßá, ðþò èá ìðïñÝóïõìå íá æÞóïõìå ìüíïé, ÷ùñßò åóÝíá; Óôïí ðüëåìï ïé íéêçôÝò óÝñíïõí ðßóù áðü ôï Üñìá ôïõò ôïõò íéêçìÝíïõò. Áöïý ëïéðüí ìáò Ý÷åéò íéêÞóåé, óáí óêëÜâïé óïõ ðïõ åßìáóôå üëïé ïé Üíèñùðïé, äÝóå ìáò óôï Üñìá óïõ êáé ïäÞãçóÝ ìáò ìáæß óïõ óôïí ïõñáíü».

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

ç ìåôÜóôáóéò ôçò ÐáíÜãíïõ: ç Êïßìçóç ôçò Èåïôüêïõ. ðïëåìéêüò íüìïò: ðïëåìéêÞ óõíÞèåéá. ðïêåéìÝíïõò: óêëÜâïõò, áé÷ìáëþôïõò. ôõ÷áßíåé: óõìâáßíåé. ãëõêéÜ: ãëõêÜ (åäþ åßíáé åðßññçìá).

198

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 199

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç ðñïóùðïðïßçóç ôçò Ãçò: Ç Ãç åìöáíßæåôáé íá Ý÷åé éäéüôçôåò áíèñþðéíåò. ¸ôóé ðáßñíåé ôï ëüãï êáé áðåõèýíåôáé óôç Ðáíáãßá. ÁíáóôåíÜæåé êáé ôá ìÜôéá ôçò åßíáé «ðéêñáìÝíá». 2. ÌåôáöïñÜ: «ðéêñáìÝíá ìÜôéá». 3. Óôß÷ïò: éáìâéêüò åíôåêáóýëëáâïò. 4. Ïìïéïêáôáëçîßá: Ç ïìïéïêáôáëçîßá áêïëïõèåß óôï ó÷Þìá:\ áââá-áââá-ãäã-äãä. Ç ïìïéïêáôáëçîßá áõôÞ Þôáí ÷áñáêôçñéóôéêÞ ãéá ôá óïíÝôá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ç ðáñÜóôáóç ôçò Èåïôüêïõ óôï óïíÝôï ôïõ ÊïëïìðÞ åßíáé äéáöïñåôéêÞ áðü ôéò âõæáíôéíÝò áðåéêïíßóåéò ôçò. Ìðïñåßôå íá âñåßôå ôç äéáöïñÜ; ÁðÜíôçóç: Óôéò âõæáíôéíÝò áðåéêïíßóåéò ôçò Êïßìçóçò, ç Èåïôüêïò ðáñïõóéÜæåôáé íåêñÞ êáé ãýñù ôçò õðÜñ÷ïõí Üíèñùðïé. ¢ããåëïé ðáñáäßäïõí ôçí øõ÷Þ ôçò, ðïõ ðáñïõóéÜæåôáé ùò ìéêñü êïñßôóé, íôõìÝíï êáëïãñéÜ -óôï ×ñéóôü. Óôï óïíÝôï ôïõ ÊïëïìðÞ üìùò ç Ðáíáãßá ðáñïõóéÜæåôáé ðÜíù óå ëáìðñü Üñìá, íá ðåôÜ ðÜíù óå öôåñÜ ÁããÝëùí, ÷ñõóùìÝíá. Åðßóçò ðáñïõóéÜæåôáé íá Ý÷åé ìáæåìÝíá ðÜíù ôçò «üëá ôá êÜëëç». Ç åéêüíá ôïõ ÊïëïìðÞ äåí Ý÷åé ôïí áóêçôéóìü êáé ôï ðíåõìáôéêü óôïé÷åßï ôùí âõæáíôéíþí áðåéêïíßóåùí. Ï ôïíéóìüò ôïõ õëéêïý óôïé÷åßïõ äåß÷íåé åðßäñáóç ôçò éôáëéêÞò ÁíáãÝííçóçò êáé ôå÷íïôñïðßáò. 2ç Ðïéïò åßíáé ï «íüìïò» ðïõ áíáöÝñåôáé óôçí ôñßôç ìïñöÞ êáé ðïéïé ôïí êáèéÝñùóáí; ÁðÜíôçóç: Ï «íüìïò», äçëáäÞ ôï ðïëåìéêü Ýèéìï, äåí åßíáé Üëëï áðü ôïõò «ñùìáúêïýò èñéÜìâïõò». Ôïí êáèéÝñùóáí ëïéðüí ïé Ñùìáßïé óôñáôçãïß êáé áõôïêñÜôïñåò ïé ïðïßïé, áöïý ãýñéæáí áðü ôéò ðïëåìéêÝò áíáìåôñÞóåéò, ðåñíïýóáí ìÝóá áðü ôçí ðüëç óå ðïìðÞ êáé óÝñíïíôáò ðßóù áðü ôï Üñìá ôïõò áé÷ìáëþôïõò ðïëÝìïõ. Ç ðïìðÞ êáôÝëçãå óôï Êáðéôþëéï, üðïõ ôåëïýóáí èõóßá. 3ç Ðïéåò åðéäñÜóåéò ðáñáôçñåßôå óôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ ðïéÞìáôïò êáé ðþò ôéò äéêáéïëïãåßôå; Íá óôçñßîåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò óôéò äýï ðñïçãïýìåíåò áðáíôÞóåéò. 199

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 200

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ïé åðéäñÜóåéò óôï ðïßçìá åßíáé äýï åéäþí. Êáôáñ÷Üò, ç åéêüíá ôçò Êïßìçóéò ôçò Èåïôüêïõ öÝñíåé óôï ìõáëü ìáò åðéäñÜóåéò áðü ôçí ÉôáëéêÞ ðáñÜäïóç ôçò ÁíáãÝííçóçò -åäþ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêüò ï ôïíéóìüò ôïõ õëéêïý óôïé÷åßïõ óå âÜñïò ôïõ ðíåõìáôéêïý. Åðßóçò, ç åéêüíá ôïõ Üñìáôïò ðïõ óÝñíåé ôïõò áíèñþðïõò èõìßæåé ñùìáúêü èñßáìâï, óôç äéÜñêåéá ôïõ ïðïßïõ ï íéêçôÞò óôñáôçãüò Ýóåñíå ðßóù áðü ôï Üñìá ôïõ ôïõò áé÷ìáëþôïõò. Áðü ôçí Éôáëßá êáé ôçí áñ÷áßá Ñþìç Ý÷åé åðçñåáóôåß ï ÊïëïìðÞò êé ü÷é áðü ôçí åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç. 4ç ÎÝñïõìå üôé ôï êýñéï íüçìá ôïõ óïíÝôïõ õðÜñ÷åé óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ: íá åðéóçìÜíåôå óôï óïíÝôï ôïõ Öñ. ÊïëïìðÞ: á) ôï êýñéï íüçìÜ ôïõ êáé â) ôïí åêöñáóôéêü ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áðïäßäåôáé. ÁðÜíôçóç: á) Óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ ï ÷ñéóôéáíüò äçëþíåé ðùò åðéèõìåß íá ìåôáöåñèåß êé áõôüò áðü ôç ãç óôïí ïõñáíü êáé íá áðïëáýóåé ôç ìÝëëïõóá æùÞ. â) Ôï íüçìá áõôü åêöñÜæåôáé ìå ìéá ìåôáöïñÜ. Ïé Üíèñùðïé öáíôÜæïíôáé ôïí åáõôü ôïõò äåìÝíïõò ðßóù áðü ôï Üñìá ôçò Ðáíáãßáò, áêñéâþò üðùò ïé áé÷ìÜëùôïé Þôáí äåìÝíïé ðßóù áðü ôï Üñìá ôïõ íéêçôÞ Ñùìáßïõ óôñáôçãïý.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ç Êïßìçóç ôçò Èåïôüêïõ óôï óïíÝôï; 2ç Ôé æçôïýí ç Ãç êáé ïé Üíèñùðïé áðü ôçí Ðáíáãßá; 3ç Ðïéá åßíáé ôá óôïé÷åßá ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôï ðïßçìá ùò óïíÝôï;

200

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 201

ÄÉÄÁ×ÁÉ Çëßáò ÌçíéÜôçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Çëßáò ÌçíéÜôçò ãåííÞèçêå ôï 1669 óôï Ëçîïýñé ôçò Êåöáëëçíßáò êáé ðÝèáíå ôï 1714 óå çëéêßá ìüëéò 45 åôþí. Ï ðáôÝñáò ôïõ, ðïõ Þîåñå ôçí áîßá ôçò ìüñöùóçò, öñüíôéóå íá ôïí óôåßëåé óôçí Âåíåôßá ãéá íá óðïõäÜóåé óôï Öëáããéíéáíü Åëëçíïìïõóåßï. Ìüëéò áðïöïßôçóå, óôá åßêïóß ôïõ ÷ñüíéá, Üñ÷éóå íá äéäÜóêåé óáí êáèçãçôÞò êáé íá êçñýôôåé óôïí ïñèüäïîï íáü ôçò åëëçíéêÞò ðáñïéêßáò ôçò Âåíåôßáò. Áñãüôåñá ãýñéóå óôá ÅðôÜíçóá, üðïõ óõíÝ÷éóå íá äéäÜóêåé êáé íá êçñýôôåé. Óôç óõíÝ÷åéá áêïëïõèåß ìéá ðåñßïäïò ôáîéäéþí êáé ðåñéïäéþí: ôïí âñßóêïõìå óôç Âåíåôßá, óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé óôéò ðáñáäïõíÜâéåò çãåìïíßåò. ÁíÝëáâå äéðëùìáôéêÞ áðïóôïëÞ óôïí áõóôñéáêü áõôïêñÜôïñá êáé äßäáîå óôçí Ðáôñéáñ÷éêÞ Áêáäçìßá. ÖôÜíåé ìÝ÷ñé ôçí Ðåëïðüííçóï, ç ïðïßá âñéóêüôáí ôüôå óôá ÷Ýñéá ôùí Âåíåôþí. Ôï 1711 ãßíåôáé åðßóêïðïò Êáëáâñýôùí êáé Êåñêßíçò, üìùò ìåôÜ áðü ëßãï ðåèáßíåé.

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï óõããñáöéêü Ýñãï ôïõ ÌçíéÜôç äåí Ý÷åé äéáóùèåß. ¸íá ìéêñü ìüíï ìÝñïò ôùí ïìéëéþí ôïõ Ý÷åé óõãêåíôñùèåß êáé Ý÷åé åêäïèåß ìå ôïí ôßôëï «Äéäá÷Ýò».

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï Ýñãï «Äéäá÷áß» ôïõ Çëßá ÌçíéÜôç îå÷ùñßæåé ãéá äéÜöïñïõò ëüãïõò. Ãéá ôç èåïëïãéêÞ ìüñöùóç ôïõ óõããñáöÝá, áëëÜ åðßóçò, ãéá ôçí ñçôïñéêÞ ôïõ ôÝ÷íç. Ï ÌçíéÜôçò ìðïñåß íá ðñïóáñìüæåé ôï ýöïò ôïõ ëüãïõ ôïõ áíÜëïãá ìå ôçí ðåñßóôáóç. Áðü ôéò «Äéäá÷Ýò» ðñïÝñ÷åôáé ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá ïìéëßáò ìå èÝìá ôïí öèüíï.

201

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 202

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ðåñß öèüíïõ Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï öèïíåñüò Üíèñùðïò Ý÷åé ðïëý äõíáôÞ üñáóç. Ôßðïôå äåí îåöåýãåé áðü ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ, áöïý äåí õðÜñ÷åé Üíèñùðïò ÷ùñßò áäõíáìßåò. ÁõôÝò ÷ôõðÜ ï öèüíïò, áëëÜ ü÷é ìüíï. ÂëÝðåé êáé ðñÜãìáôá ðïõ äåí õðÜñ÷ïõí, ìå áðïôÝëåóìá íá êÜíåé ôïí öèïíåñü Üíèñùðï äõï öïñÝò ôõöëü. Ï öèüíïò êáôáäéêÜæåôáé, ãéáôß ïäçãåß óôçí áëëçëïåîüíôùóç. Áõôü äåß÷íåé ôï éóôïñéêü ðáñåëèüí ôïõ ëáïý ìáò áëëÜ êáé ôï ðáñüí ôïõ. Ï äé÷áóìüò ó’ Ýíá ëáü ùöåëåß ôïõò å÷èñïýò ôïõ. Ãéáôß Üëëï åßíáé ïé äéáöïñÝò áíôéëÞøåùí êáé Üëëï ç ðáèéáóìÝíç ðïëåìéêÞ ìéáò ìåñßäáò åíáíôßïí ìéáò Üëëç. Ìðïñïýìå íá ùöåëçèïýìå ìüíï áí õðÜñ÷åé áíÜìåóÜ ìáò ãáëÞíç, áëëçëïêáôáíüçóç êáé êáëïóýíç.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ïé óõíÝðåéåò ôïõ öèüíïõ: Ïé óõíÝðåéåò ôïõ öèüíïõ åßíáé óçìáíôéêÝò ãéá ôá Üôïìá êáé ôéò êïéíùíßåò. Óôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò åìöáíßæïíôáé ðñïâëÞìáôá êáé áíôéðáñáèÝóåéò, êáèþò ï öèïíåñüò Üíèñùðïò ðñïóðáèåß íá ÷ôõðÞóåé ôïí Üëëï óå áäõíáìßåò õðáñêôÝò Þ áíýðáñêôåò. ÐñïâëÞìáôá üìùò åìöáíßæïíôáé êáé óå êïéíùíéêü åðßðåäï, áöïý åíéó÷ýåôáé ôï áíôáãùíéóôéêü ðíåýìá, åîáöáíßæåôáé ï äéÜëïãïò êáé ç óõíåñãáóßá êáé ôÝëïò, ðñïåôïéìÜæåôáé ôï Ýäáöïò ãéá ôçí åìöÜíéóç êïéíùíéêþí óõãêñïýóåùí. ÁõôÜ ôá ðñïâëÞìáôá ôá åêìåôáëëåýïíôáé ïé å÷èñïß ãéá íá áðïêïìßóïõí ïöÝëç.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï êåßìåíï ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óôéò åîÞò åíüôçôåò 1ç åíüôçôá: «ÅñùôÞèç...äéá íá ìç âëÝðïõóé»: ÁíÝêäïôï ìå Ýíá óïöü.

202

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 203

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

2ç åíüôçôá: «Êñýøïõ...åßíáé äéðëÜ ôõöëüò»: Ï öèüíïò ÷ôõðÜ áäõíáìßåò õðáñêôÝò êáé áíýðáñêôåò. 3ç åíüôçôá: «Åãþ åßðá... ðñïò ôçí çìåôÝñáí áðþëåéáí»: Ï öèüíïò ïäçãåß óôçí áëëçëïåîüíôùóç. 4ç åíüôçôá: «Ìá äéá ôïí Èåüí... èõãáôÝñåò áëëïöýëùí»: Ï öèüíïò ùöåëåß ìüíï ôïõò å÷èñïýò ìáò. 5ç åíüôçôá: «Áäåëöïß...êáé íá ëÝãåôáé ÷ñéóôéáíüò»: Ç ëýóç âñßóêåôáé óôç ãáëÞíç, ôçí áëëçëïêáôáíüçóç êáé ôçí êáëïóýíç.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç ¼ðùò ôïíßæåôáé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá, âáóéêüò óôü÷ïò ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ ÌçíéÜôç åßíáé ç çèéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôùí áíèñþðùí êáé ç ðñïêïðÞ ôïõ ÃÝíïõò. Äéáöáßíåôáé áõôüò ï óôü÷ïò óôï áðüóðáóìá ðïõ äéáâÜóáôå; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. ÁðÜíôçóç: ÐñÜãìáôé, ç çèéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ áíèñþðïõ êáé ç ðñïêïðÞ ôïõ ÃÝíïõò áðïôåëïýí ôï äéðëü óôü÷ï ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ ÌçíéÜôç. ÄçëáäÞ, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, åíäéáöÝñåôáé ãéá ôç âåëôßùóç ôïõ áíèñþðïõ, ãéá ôçí åîÜëåéøç ôïõ öèüíïõ áðü ôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò. Áðü ôçí Üëëç üìùò, ï óõããñáöÝáò åíäéáöÝñåôáé êáé ãéá ôçí åîÜëåéøç ôùí êïéíùíéêþí óõãêñïýóåùí óôéò ïðïßåò ïäçãåß ï öèüíïò. Êáôáëáâáßíåé ôé äåéíÜ Ý÷åé ðñïêáëÝóåé êáé ðñïêáëåß áêüìç ç äé÷üíïéá óôïõò ¸ëëçíåò, áöïý ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ åìöáíßæïíôáé, ôá åêìåôáëëåýïíôáé ïé å÷èñïß. 2ç ¼óá áíáãñÜöïíôáé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá ãéá ôï ýöïò êáé ôçí ãëþóóá ôïõ Çë. ÌçíéÜôç éó÷ýïõí êáé ãéá ôï áðüóðáóìá ðïõ äéáâÜóáôå; ÁðÜíôçóç: Íáé, éó÷ýïõí. Ç ãëþóóá ôïõ ÌçíéÜôç åßíáé áðëÞ. Áí êáé ðáñïõóéÜæåé êÜðïéá ðáëéüôåñá ãëùóóéêÜ óôïé÷åßá, üìùò áðïôåëåß Ýíá áîéüëïãï äåßãìá åêêëçóéáóôéêÞò ñçôïñåßáò óå áðëÞ äçìïôéêÞ. Ôáõôü÷ñïíá, äåí ìðïñïýìå íá ðïýìå ôï ßäéï ãéá ôï ýöïò ôïõ ÌçíéÜôç, ôï ïðïßï åßíáé ðïëýðëïêï êáé êáëïäïõëåìÝíï. Áëëïý åßíáé ìåãáëïðñåðÝò, áëëïý ðáèçôéêü, Üëëïôå Þñåìï êáé Üëëïôå êïõâåíôéáóôü. Ôï ýöïò ôïõ ðñïóáñìüæåôáé óôï ðåñéå÷üìåíï êáé óôçí ðåñßóôáóç êáé áðïäßäåé óùóôÜ áõôÜ ðïõ èÝëåé íá ôïíßóåé ï óõããñáöÝáò.

203

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 204

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

3ç Ïé áñ÷áßïé ñÞôïñåò åß÷áí ùò óêïðü ôïõò íá ðåßóïõí ôïõò áêñïáôÝò ôïõò. Ôïí ßäéï, öõóéêÜ, óêïðü Ý÷åé êáé ï ÌçíéÜôçò. Ï Âáó. ÔáôÜêçò ãñÜöåé ó÷åôéêÜ: «Áíôß íá êáèïäçãÞóåé ôç óêÝøç ôïõ áêñïáôÞ êáé áðü ôçí íïçôéêÞ ðïñåßá íá êáôáëÞîåé óôçí ðåéèþ, ðñïôéìÜ óõ÷íÜ íá ôïí óõíáñðÜóåé, íá ôï ôïí ãïçôåýóåé, íá ôïí óõãêéíÞóåé. Åßíáé âÝâáéá êáé ôïýôç ðåéèþ, ôç öôÜíåé üìùò êáíåßò ìå ôï øõ÷éêü ðÜèïò, ü÷é ìå ôç íïçôéêÞ ðïñåßá». Éó÷ýïõí áõôÝò ïé ðáñáôçñÞóåéò ãéá ôï êåßìåíï ôïõ ÌçíéÜôç; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò; ÁðÜíôçóç: Ïé áñ÷áßïé ñÞôïñåò ðñïóðáèïýí íá ðåßóïõí ôïõò áêñïáôÝò ôïõò ìå ôç âïÞèåéá ôïõ íïõ. ×ñçóéìïðïéïýí åðé÷åéñÞìáôá ëïãéêÜ êõñßùò êáé êáôÜöåñíáí íá öôÜóïõí ôçí ôÝ÷íç áõôÞ óå õøçëü óçìåßï ôåëåéüôçôáò. ¼ìùò ï ÌçíéÜôçò áêïëïõèåß Üëëï äñüìï. Äå äçìéïõñãåß íïçôéêÜ ó÷Þìáôá, áëëÜ áíôßèåôá ðñïóðáèåß íá óõãêéíÞóåé ôïí áêñïáôÞ. Äåí áðåõèýíåôáé ôüóï óôï íïõ, üóï óôçí êáñäéÜ. ¸ôóé êáôáöåýãåé óõ÷íÜ óôçí áõèåíôßá ôïõ Åõáããåëßïõ, ôïõ áðïóôüëïõ Ðáýëïõ êáé ôçò ÐáëáéÜò ÄéáèÞêçò, áöïý ôÝôïéïõ åßäïõò åðé÷åéñÞìáôá ãßíïíôáé êáôáíïçôÜ êáé åðéäñïýí óôïí áðëü ëáü. Ï áãñÜììáôïò Üíèñùðïò ôçò åðï÷Þò åêåßíçò äåí ìðïñïýóå íá êáôáíïÞóåé ôç ëïãéêÞ åðé÷åéñçìáôïëïãßá åííïéþí êáé èåùñéþí. Ó’ áõôü ôï áêñïáôÞñéï Þôáí ðñïóáñìïóìÝíç ç äéäáóêáëßá êáé ç åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôïõ ÌçíéÜôç. Ç äéáöïñÜ áðü ôçí áñ÷áßá ñçôïñåßá åßíáé åõäéÜêñéôç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéï åßíáé ôï èÝìá ôçò äéäá÷Þò; 2ç Ðïý áðïäßäåé ï ñÞôïñáò ôçí áöÜíéóç ôïõ ìåãáëåßïõ ôïõ ÃÝíïõò;

204

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 205

ÁÐÏ ÔÉÓ

ÄÉÄÁ×ÅÓ ÊïóìÜò Áéôùëüò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÊïóìÜò ï Áéôùëüò ãåííÞèçêå óôï ÌÝãá ÄÝíôñï ôçò Áéôùëßáò. Óôçí ðáôñßäá ôïõ Ýìáèå ôá ðñþôá ôïõ ãñÜììáôá. Ôï 1750 ðÞãå óôï ¢ãéï ¼ñïò, üðïõ ÷åéñïôïíÞèçêå éåñïìüíá÷ïò êáé ïëïêëÞñùóå ôéò óðïõäÝò ôïõ óôçí ÁèùíéÜäá Ó÷ïëÞ. Åêåß äéäÜ÷èçêå ËïãéêÞ êáé åß÷å ôçí ôý÷ç íá Ý÷åé äÜóêáëï ìéá ìåãÜëç ìïñöÞ ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý, ôïí ÅõãÝíéï Âïýëãáñç. Ôï 1760 ï ÊïóìÜò ï Áéôùëüò áðïóðÜ ôçí Üäåéá ôïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò íá êçñýôôåé óôçí ÇðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá êáé ôá íçóéÜ. Ôï 1770 èáíáôþèçêå áðü ôïõò Ôïýñêïõò êïíôÜ óôï ÌðåñÜôé.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï ÊïóìÜò ï Áéôùëüò åßíáé ï Üíèñùðïò ðïõ Üíïéîå ðñáêôéêÜ ôï äñüìï ãéá ôïí Åëëçíéêü Äéáöùôéóìü. Áðü ôï 1759 Ýùò ôï 1779 ðåñéüäåõóå óôç ÈñÜêç. Ôç ÓôåñåÜ, ôç Ìáêåäïíßá, ôçí ¹ðåéñï, ôçí Áëâáíßá êáé ôá ÅðôÜíçóá. Óêïðüò ôïõ Þôáí ï öùôéóìüò ôïõ ÃÝíïõò êáé ìÝóï ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôïõ ç ßäñõóç ó÷ïëåßùí. ºäñõóå 200 «êïéíÜ» (äçìïôéêÜ) ó÷ïëåßá êáé 10 «åëëçíéêÜ» (ãõìíÜóéá). Ðñïóðáèþíôáò íá óôçñßîåé ôïõò ÷ñéóôéáíïýò óôçí ðßóôç ôïõò, ÷ñçóéìïðïßçóå óôá êçñýãìáôÜ ôïõ-ðïõ Ýãéíáí ãíùóôÜ ìå ôçí ïíïìáóßá «Äéäá÷Ýò» -ãëþóóá êáé ýöïò áðëü. ÁõôÞ Þôáí Üëëùóôå ç áéôßá ôçò ìåãÜëçò áðÞ÷çóçò ðïõ åß÷å ç äéäáóêáëßá ôïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá åßíáé áðü ôá êçñýãìáôá ôïõ ÊïóìÜ ôïõ Áéôùëïý, ôéò «Äéäá÷Ýò», ïé ïðïßåò ìáò ìåôáöÝñïõí ôç äýíáìç ôïõ ëüãïõ ôïõ.

205

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 206

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1) Óôï ðñþôï áðüóðáóìá ï ÊïóìÜò áðåõèýíåôáé óôïõò ÷ñéóôéáíïýò ôçò ÐÜñãáò êáé ôïõò ëÝåé üôé ïé ðïëëÝò åêêëçóßåò äåí óõíôåëïýí óôç äéáôÞñçóç ôçò ðßóôçò, ôçí ïðïßá èåìåëßùóáí óïöïß Üíèñùðïé êáé ü÷é áãñÜììáôïé. ¼ìùò ôþñá åîáéôßáò ôçò äïõëåéÜò ôÝôïéïé óïöïß äåí õðÜñ÷ïõí, ìå áðïôÝëåóìá íá êéíäõíåýåé ç ðßóôç íá åîáöáíéóôåß. Ïé ÷ñéóôéáíïß êéíäõíåýïõí, üðùò êéíäõíåýåé Ýíá êïðÜäé ÷ùñßò âïóêü. Ç ðßóôç êáé ç åëåõèåñßá áðáéôïýí íá öôéá÷ôåß óôçí ÐÜñãá ó÷ïëåßï. 2) Óôï Üëëï áðüóðáóìá ï ÊïóìÜò ðáñáêéíåß ôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ íá äéáôçñÞóïõí ôç ãëþóóá êáé ôç èñçóêåßá ôïõò, ôá ðéï óçìáíôéêÜ óôïé÷åßá ðïõ êñáôïýí ôï ÃÝíïò æùíôáíü. Ï ëáüò äåí ðñÝðåé íá áðåëðßæåôáé, ãéáôß ï Èåüò èá óôåßëåé ôç ìÝñá ôçò óùôçñßáò êáé èá ôïõò áðáëëÜîåé áðü ôçí åëååéíÞ êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá âñßóêïíôáé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

õðü ôùí ôå: êáé áðü ôïõò. ðåðáéäåõìÝíïò: ìïñöùìÝíïò áñêïýíôùò: éêáíïðïéçôéêÜ. äåéíþí: öïâåñþí, äõóÜñåóôùí, åéóß: åßíáé Þôéò åóôß: ç ïðïßá åßíáé. äé’ ïõ: ìå ôï ïðïßï. öáéäñßíç: ãéá íá ãåìßóåé ÷áñÜ. åí ôç ïðïßá: óôçí ïðïßá

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Åßíáé ïëïöÜíåñïò ï ÷ùñéóìüò ôïõ áðïóðÜóìáôïò áðü ôéò äéäá÷Ýò óå äýï ôìÞìáôá: 1ç åíüôçôá: Ç áíÜãêç ôçò ßäñõóçò ó÷ïëåßïõ êáé ç áíáãêáéüôçôá ôçò ìüñöùóçò. 2ç åíüôçôá: Ç áíÜãêç äéáôÞñçóçò ôçò èñçóêåßáò êáé ôçò ãëþóóáò.

206

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 207

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ÊïóìÜ åßíáé áðëÞ. Äåí ðñïóðáèïýóå íá åíôõðùóéÜóåé ôïõò áêñïáôÝò ôïõ. ¼ìùò, óôá áðïóðÜóìáôá ðïõ Ý÷ïõìå, áõôü äå öáßíåôáé, ãéáôß Ý÷ïõí ìåôáöåñèåß óôçí êáèáñåýïõóá ìå áðïôÝëåóìá íá ìçí åßíáé åìöáíÞò ç ãëþóóá óôçí ïðïßá ãéíüôáí ôï êÞñõãìá áðü ôïí ÊïóìÜ. 2. Ðáñïìïßùóç: Ï áðëüò ëáüò ðáñïìïéÜæåôáé ìå êïðÜäé æþùí, ðïõ Ý÷ïõí áíÜãêç áðü âïóêü ðïõ èá ôïõò åîáóöáëßæåé ôçí êáôÜëëçëç ôñïöÞ êáé èá ôá ðñïóôáôåýåé áðü ôá èçñßá êáé ôïõò êëÝöôåò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéá öñÜóç ôïõ ðñþôïõ áðïóðÜóìáôïò óõíïøßæåé ôç èñçóêåõôéêÞ êáé åèíéêÞ äéäáóêáëßá ôïõ ÊïóìÜ ôïõ Áéôùëïý; ÁðÜíôçóç: Ç öñÜóç åßíáé ç åîÞò: «Ðñïò äéáöýëáîéí ôçò ðßóôåùò êáé åëåõèåñßáí ôçò ðáôñßäáò, öñïíôßóáôå íá óõóôÞóçôå áíõðåñèÝôùò ó÷ïëåßïí åëëçíéêüí». Ç ßäñõóç ó÷ïëåßïõ èá âïçèÞóåé ôïõò ÷ñéóôéáíïýò íá äéáôçñÞóïõí ôçí ðßóôéí êáé ôçí åëåõèåñßá. Ç ßäñõóç ó÷ïëåßùí Þôáí ç ðñùôáñ÷éêÞ öñïíôßäá êáé ï ôåëéêüò óêïðüò ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ ÊïóìÜ. 2ç Ðïéá óçìåßá ôùí áðïóðáóìÜôùí äåß÷íïõí üôé åíôÜóóåôáé óôçí êßíçóç ôïõ íåïåëëçíéêïý äéáöùôéóìïý; ÁðÜíôçóç: Ï ÊïóìÜò ôïíßæåé óôïõò ÷ñéóôéáíïýò ôç óçìáóßá ôïõ «öùôéóìïý õðü ôùí ôå ðáëáéþí êáé íÝùí Ãñáöþí». Ôçí ðßóôç ôçí óôçñßæïõí «ïé óïöïß êáé ïé ðåðáéäåõìÝíïé». Ç èñçóêåßá ðçãáßíåé ìáæß ìå ôçí «åëåõèåñßá». ÔÝëïò, «ðñïò äéáöýëáîéí ôçò ðßóôçò êáé åëåõèåñßáí ôçò ðáôñßäïò, öñïíôßóáôå íá óõóôÞóçôå áíõðåñèÝôùò ó÷ïëåßïí åëëçíéêüí». Ïé áðüøåéò êáèþò êáé ïé óõìâïõëÝò ôïõ ÊïóìÜ åíôÜóóïíôáé óôá ðëáßóéá ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý, ôïõ êéíÞìáôïò åêåßíïõ ðïõ ôüíéóå ôç óçìáóßá ôçò ðáéäåßáò êáé ôï ñüëï ôçò óôç äéáìüñöùóç ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò ôïõ Åëëçíéóìïý. Êé áêüìç, ï Äéáöùôéóìüò Þôáí åêåßíïò ðïõ õðïãñÜììéóå üôé ç ðáéäåßá èá ïäçãÞóåé ôï ÃÝíïò óôçí êáôÜêôçóç ôçò åëåõèåñßáò ôïõ. 3ç Áíôáðïêñßíåôáé ôï êÞñõãìÜ ôïõ óôéò éóôïñéêÝò áíÜãêåò ôçò åðï÷Þò; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí ÜðïøÞ óáò.

207

03-1ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:01 PM

Óåëßäá 208

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ôçí åðï÷Þ ðïõ Ýæçóå ï ÊïóìÜò óõíÝâáéíáí óôçí Åõñþðç óçìáíôéêÝò áëëáãÝò. ¹ôáí ìéá åðï÷Þ áíÜðôõîçò ôùí ãñáììÜôùí êáé ôùí åðéóôçìþí. ¸íáò Üíåìïò åëåõèåñßáò Ýðíåå ðáíôïý. ¹ôáí ëïéðüí öõóéêü áõôüò ï Üíåìïò, ç êáéíïýñéá ðíïÞ åëåõèåñßáò, íá öôÜóåé ìÝ÷ñé êáé ôçí ÅëëÜäá. Ïé ðéï öùôéóìÝíïé áðü ôïõò ¸ëëçíåò êáôáíüçóáí ôç óçìáóßá ôçò ðáéäåßáò êáé ôï ðüóï ìðïñïýóå áõôÞ íá áöõðíßóåé ôïõò ¸ëëçíåò êáé íá ôïõò ïäçãÞóåé óôçí äéåêäßêçóç ôçò åëåõèåñßáò ôïõò. Ï ÊïóìÜò Þôáí áðü ôïõò ðñþôïõò áíèñþðïõò óå áõôüí ôïí áãþíá. ÁöéÝñùóå üëåò ôéò äõíÜìåéò ôïõò óôçí ðñïóðÜèåéá íá áöõðíéóôïýí ïé ¸ëëçíåò, ðñïóðÜèåéá ðïõ ýóôåñá áðü ìåñéêÝò äåêáåôßåò ïäÞãçóå óôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ åäÜöïõò ãéá ôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç. 4ç Ï Óïëùìüò åß÷å ðåé: «ÌÞãáñéò (=ìÞðùò) Ý÷ù Üëëï óôï íïõ ìïõ ðÝñéî (=åêôüò) åëåõèåñßá êáé ãëþóóá;»: Íá óõó÷åôßóåôå áõôÞ ôç öñÜóç ìå áíÜëïãá ÷ùñßá ìå ôá áðïóðÜóìáôá ôïõ ÊïóìÜ ôïõ Áéôùëïý. ÁðÜíôçóç: Óôï ðñþôï áðüóðáóìá áíáöÝñåôáé: «ðùò äýíáôáé íá äéáôçñçèåß áâëáâÝò ôï Ýèíïò ìáò êáôÜ ôå ôçí èñçóêåßáí êáé åëåõèåñßáí, ïðüôáí ï éåñüò êëÞñïò áãíïÞ êáôÜ äõóôõ÷ßáí ôùí áãßùí Ãñáöþí ôçí åîÞãçóéí;» Åßíáé öáíåñü üôé ç åëåõèåñßá Ý÷åé ùò ðñïûðüèåóç ôç ìüñöùóç ôïõ ëáïý êáé ôùí ðíåõìáôéêþí ôïõ ïäçãþí. Óôï äåýôåñï üìùò áðüóðáóìá ï ÊïóìÜò áíáöÝñåé ìå óáöÞíåéá: «äéáôçñÞóáôå... ôçí èñçóêåßáí êáé ôçí ãëþóóáí ôùí ðáôÝñùí, äéüôé áìöüôåñá ôáýôá ÷áñáêôçñßæïõí ôç öéëôÜôçí çìþí ðáôñßäá êáé Üíåõ ôïýôùí ôï Ýèíïò çìþí êáôáóôñÝöåôáé». Ç ãëþóóá ëïéðüí áðïôåëåß âáóéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá ôç äéáöýëáîç ôçò ðáôñßäáò êáé ôçò åëåõèåñßáò. Ïé áðüøåéò ôïõ Óïëùìïý ôáõôßæïíôáé ðëÞñùò ìå ôéò áðüøåéò ôïõ ÊïóìÜ ôïõ Áéôùëïý. Óôç óõíåßäçóç êáé ôùí äýï ç åëåõèåñßá êáé ç ãëþóóá åßíáé Ýííïéåò ôáõôüóçìåò, áöïý ç ìéá áðïôåëåß ðñïûðüèåóç ôçò ýðáñîçò ôçò Üëëçò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá åßíáé ç ðñïôñïðÞ ôïõ Ê. Áéôùëïý ðñïò ôïõò ×ñéóôéáíïýò; 2ç Âáóéêü ãíþñéóìá ôùí «Äéäá÷þí» ôïõ ÊïóìÜ ôïõ Áéôùëïý Þôáí ç áðëüôçôá. Íá åíôïðßóåôå óôï êåßìåíï ôá óôïé÷åßá ðïõ äéêáéïëïãïýí áõôÞ ôç èÝóç.

208

protosel.qxd

22/9/2008

4:33

Page 18

NÅOÅËËÇÍÉÊÏÓ ÄÉÁÖÙÔÉÓÌÏÓ

protes.qxd

22/9/2008

5:54

Page 2

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

ÁÐÏ

ÔÇ

Óåëßäá 211

×ÑÅÉÁ ÍÁ ÏÄÇÃÏÕÌÁÓÔÅ ÅÉÓ ÔÁ ÁÍÁÃÊÁÉÁ ÄçìÞôñéïò ÊáôáñôæÞò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÄçìÞôñéïò ÊáôáñôæÞò, ï ÖùôéÜäçò, ãåííÞèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ôï 1730 êáé ðÝèáíå óôï ÂïõêïõñÝóôé ôï 1807. Ðñïåñ÷üôáí áðü ôï áñéóôïêñáôéêü öáíáñéþôéêï ðåñéâÜëëïí. Óôáäéïäñüìçóå óôéò ðáñáäïõíÜâéåò çãåìïíßåò êáé Ýöôáóå ìÝ÷ñé ôï áîßùìá ôïõ ÌåãÜëïõ ËïãïèÝôç ôçò Âëá÷ßáò. Ï ãÜìïò ôïõ ìå ìéá ðëïýóéá ÑïõìÜíá ïäÞãçóå óôïí åêñïõìáíéóìü ôïõ: Üëëáîå ôï åðþíõìü ôïõ (ÖùôéÜäçò), ãéá íá ðÜñåé ôï åðþíõìï ôçò ãõíáßêáò ôïõ (ÊáôáñôæÞò).

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï óõããñáöéêü Ýñãï ôïõ ÊáôáñôæÞ áðïôåëåßôáé áðü ðñùôüôõðá Ýñãá êáé ìåôáöñÜóåéò ãáëëéêþí âéâëßùí. ÌåãÜëï ìÝñïò ôïõ åßíáé áöéåñùìÝíï óôçí õðåñÜóðéóç ôçò «öõóéêÞò» ëáúêÞò ãëþóóáò. Ï ÊáôáñôæÞò áíÞêåé óôïõò êïñõöáßïõò åêðñïóþðïõò ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý êáé áöéÝñùóå êüðïõò êáé ðñïóðÜèåéåò óôçí áíáâÜèìéóç ôçò ðáéäåßáò ôùí ÅëëÞíùí. ¸âëåðå ôçí êáèõóôÝñçóç ôçò íåïåëëçíéêÞò ðáéäåßáò óå óýãêñéóç ìå ôçí åõñùðáúêÞ êáé ðßóôåõå üôé ïöåßëïíôáí óôï ãåãïíüò üôé ïé íÝïé áó÷ïëïýíôáé ðïëý ìå ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ãëþóóá, ìå áðïôÝëåóìá íá ðáñáìåëïýí ôç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá, ôç äçìïôéêÞ Þ «öõóéêÞ» ãëþóóá ôïõ ëáïý. Ãé’ áõôü ôï ëüãï, ìåãÜëï ìÝñïò ôùí ðñïóðáèåéþí ôïõ Þôáí áöéåñùìÝíï óôçí õðåñÜóðéóç ôçò «öõóéêÞò» ãëþóóáò ôïõ ëáïý.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá áðü ôï äïêßìéï «ÓõìâïõëÞ óôïõò íÝïõò ðùò íá ùöåëïýíôáé êáé íá ìç âëÜðôïíôáé áð’ ôá âéâëßá ôá öñÜãêéêá êáé ôá ôïýñêéêá êáé ðïéá íá’ íáé ç êáèáõôü ôïõò óðïõäÞ» ï ÊáôáñôæÞò ìéìåßôáé ðáñüìïéá ìåëÝôç ôïõ ÌåãÜëïõ Âáóéëåßïõ. 211

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 212

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç óùóôÞ óêÝøç áðïôåëåß ôçí «áñåôÞ ôùí áñåôþí». Ç öñüíçóç ðñÝðåé íá äéÝðåé ôçí ðáéäåßá ôùí íÝùí êáé áõôÞ õðáãïñåýåé íá ãíùñßæïõìå êáëÜ ôç ãëþóóá ìáò, Áêüìç, ðñÝðåé íá äéáâÜæïõìå êáé íá ìåëåôïýìå ôá áñ÷áßá åëëçíéêÜ ãéá íá ðëïõôßæïõìå ôç íåïåëëçíéêÞ ìáò ãëþóóá. Ôá áñ÷áßá åëëçíéêÜ äåí åßíáé áõôïóêïðüò. Åðßóçò, åßíáé áíáãêáßï íá åíäéáöåñèïýí ïé íÝïé ãéá ôéò óýã÷ñïíåò åðéóôÞìåò, ôéò ïðïßåò äåí èá âñïõí óôá áñ÷áßá åëëçíéêÜ êåßìåíá. Ãé’ áõôü åßíáé áíáãêáßï íá ìÜèïõí êÜðïéá åõñùðáúêÞ ãëþóóá, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá åßíáé ôá ãáëëéêÜ. ¸ôóé ôï êÝñäïò èá åßíáé äéðëü, áöïý ìÝóù ôçò Åõñþðçò ïé ¸ëëçíåò êáé èá ãíùñßóïõí êáëýôåñá ôçí áñ÷áßá ôïõò ðáñÜäïóç êáé èá Ýñèïõí óå åðáöÞ ìå ôéò óýã÷ñïíåò åõñùðáúêÝò åðéóôÞìåò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. áðü ôç ÷ñåßá ðü÷ïõìå: áðü ôï ôé ÷ñåéáæüìáóôå. 2. ïéêåéüôåñá: ðéï ôáéñéáóôÜ 3. ùóÜí ïðïý: áöïý íá. 4. ðÝìå: ðåò ìïõ. 5. åëåõèåñéüôçôá: ãåííáéïäùñßá. 6. üèåí: Ýôóé ëïéðüí. 7. ðñïóäéïñéóìÝíç: ìå óõãêåêñéìÝíï ÷áñáêôÞñá, þóôå íá áíôáðïêñßíåôáé óôï... 8. óõíôõ÷áßíïõìå: ìéëÜìå ìåôáîý ìáò. 9. Ýôæé: Ýôóé 10. ãëþóóá: ðñïöïñéêÜ. 11. êïíôýëé: ãñáðôÜ. 12. ðåðïëéôåõüìåíá: ðïëéôéóìÝíá. 13. ãéá ôáõôÞíá: ãé’ áõôÞí, ãéá ÷Üñç ôçò. 14. ôá åëëçíéêÜ: ôá áñ÷áßá åëëçíéêÜ. 15. êïíôÜ: áíÜìåóá 16. ôá ðáôåñéêÜ ìáò âéâëßá: ôá óõããñÜììáôá ôùí åêêëçóéáóôéêþí ðáôÝñùí. 17. ï Ýóôé: ðïõ óçìáßíåé. 18. ÷þñéá ÷þñéá: îå÷ùñéóôÜ (êÜèå êëÜäï ôçò åðéóôÞìçò). 19. óõìðåöõñìÝíåò: áîå÷þñéóôåò.

212

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 213

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

ç èýñáèåí: ç êïóìéêÞ. ôåò ìåãÜëåò ôïõ öáìåëéÝò: ôéò óõããåíåßò ôïõ äéáéñÝóåéò. óôá öñÜãêéêá: óôéò åõñùðáúêÝò ãëþóóåò. ðëçí: ùóôüóï. ðñïóÝôé: ôá óýã÷ñïíá. ôá ðáñüíôá: ôá óýã÷ñïíá. íá Ý÷ïõìå åßäçóç: íá ãíùñßæïõìå ïðùóïýí: ëßãï ðïëý.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñá ìÝñç. 1ç åíüôçôá: «Ùò åäþ... Ýèíç êáé ôüðïõò.»: Ç öñüíçóç èá ìáò äåßîåé ðïéá åßíáé ç óùóôÞ ðáéäåßá ãéá ôïõò ¸ëëçíåò. 2ç åíüôçôá: «Ëïéðüí... ãéá ôáõôÞíá»: Ç êáëëéÝñãåéá ôçò íåïåëëçíéêÞò ãëþóóáò êáé ç óçìáóßá ôçò. 3ç åíüôçôá: «ÊáôÜ äåýôåñï ëüãï...öõôÜ êáé ïñõêôÜ»: ìå ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ äå èá ãíùñßóïõìå ôç óýã÷ñïíç åðéóôÞìç. 4ç åíüôçôá: «¼èåí... åðÜããåëìÜ ìáò»: Ç ãíþóç êÜðïéáò åõñùðáúêÞò ãëþóóáò èá ìáò öÝñåé óå åðáöÞ ìå ôçí åðéóôÞìç.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç êáëëéÝñãåéá ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò ôïõ Åëëçíéóìïý: Ç êáëëéÝñãåéá ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò Þôáí ï êåíôñéêüò óêïðüò ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý. Ç Ýííïéá ôïõ «ãÝíïõò» êáé ôïõ «Ýèíïõò» áðïêôÜ óéãÜ óéãÜ ìåãáëýôåñç âáñýôçôá áðü ôçí Ýííïéá «÷ñéóôéáíüò». Ïé ¸ëëçíåò áñ÷ßæïõí íá óõíåéäçôïðïéïýí üôé áðïôåëïýí åèíéêÞ ïíôüôçôá êáé áéóèÜíïíôáé ãé’ áõôü ðåñÞöáíïé. ÁõôÜ ôá áéóèÞìáôá åêöñÜæïíôáé êáé óôï Ýñãï ôïõ ÊáôáñôæÞ. 2. Ï ÊáôáñôæÞò ãéá ôç ãëþóóá: Ç ðñïóöïñÜ ôïõ óõããñáöÝá óôï ãëùóóéêü æÞôçìá åßíáé óçìáíôéêüôáôç. ¹ôáí áðü áõôïýò ðïõ ìéëïýóáí ìå ðÜèïò ãéá ôá ðñïôåñÞìáôá êáé ôéò ÷Üñåò ôçò «öõóéêÞò» ãëþóóáò ôïõ ëáïý. Ãé’ áõôüí ôï ëüãï ðßóôåõå üôé ç æùíôáíÞ áõôÞ ãëþóóá èá ðñÝðåé íá êáëëéåñãçèåß óõóôçìáôéêÜ, þóôå íá ðñïùèçèåß ìå áõôüí ôïí ôñüðï ç ðáéäåßá ôïõ ÃÝíïõò. ÁõôÞ Þôáí ç áéôßá ðïõ ï 213

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 214

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÊáôáñôæÞò Þñèå óå óýãêñïõóç ìå ôïõò áñ÷áúóôÝò. Åðßóçò, åðéóçìáßíåé üôé ç åêìÜèçóç ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò äåí åßíáé áõôïóêïðüò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ðïéá óçìáóßá áðïäßäåé óôç öñüíçóç ï ÊáôáñôæÞò êáé ðþò äéêáéïëïãåß ôç óçìáóßá áõôÞ; ÁðÜíôçóç: Ï ÊáôáñôæÞò ðáñïõóéÜæåé ôç öñüíçóç óáí ìéá Ýííïéá ðïõ óõíäÝåôáé ìå êÜèå áñåôÞ. Ìáæß ôçò óõíäÝåôáé ôï èÜññïò êáé ç óùöñïóýíç. Áêüìç, êáé óôá ðñáêôéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò æùÞò ôïõ áíèñþðïõ, ç öñüíçóç ðáßæåé ðñùôáñ÷éêü ñüëï. Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç ç öñüíçóç õðïäåéêíýåé ðïéï ðñÝðåé íá åßíáé ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ï ðñïóáíáôïëéóìüò ôçò ðáéäåßáò. ¸ôóé ç öñüíçóç óçìáßíåé ôïí «êïéíü íïõ», ôçí «êïéíÞ ëïãéêÞ». 2ç: Ðïéåò ãëþóóåò óõìâïõëåýåé íá ìáèáßíïõí ïé íÝïé êáé ãéá ðïéïõò ëüãïõò èåùñåß áíáãêáßá ôçí åêìÜèçóÞ ôïõò; ÁðÜíôçóç: Ï ÊáôáñôæÞò óõìâïõëåýåé ôïõò íÝïõò íá ìáèáßíïõí ôñåéò ãëþóóåò, ôç íåïåëëçíéêÞ, ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ êáé ìéá åõñùðáúêÞ-êáôÜ ðñïôßìçóç ôá ãáëëéêÜ. Ç åêìÜèçóç ôçò íÝáò åëëçíéêÞò ãëþóóáò åßíáé âáóéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá ôç ìüñöùóç åíüò íåïÝëëçíá. Ìå ôç ìåëÝôç ôùí áñ÷áßùí ïé íÝïé ìðïñïýí íá äéäá÷ôïýí ðïëëÜ ðñÜãìáôá êáé íá áðïêïìßóïõí ðïëëÝò ãíþóåéò. ¼ìùò áõôÞ ç ìåëÝôç äåí ðñÝðåé íá åßíáé áõôïóêïðüò· ç åêìÜèçóç ôùí áñ÷áßùí äåí áíôáðïêñßíåôáé óôçí ðñüïäï ôùí óõã÷ñüíùí åðéóôçìþí. Ôá áñ÷áßá ôá ìáèáßíïõìå ãéá íá ðëïõôßæïõìå ôç ãëþóóá ìáò. ÔÝëïò, ç åõñùðáúêÞ ãëþóóá ÷ñåéÜæåôáé, ãéá íá Ýñèïõí ïé íÝïé óå åðáöÞ ìå ôéò óýã÷ñïíåò åðéóôÞìåò. 3ç: Ï ÊáôáñôæÞò ðñïôåßíåé, óýìöùíá ìå ôéò áíôéëÞøåéò ôïõ Äéáöùôéóìïý, ôçí áíáíÝùóç ôçò ðáéäåßáò óôï ðåñéå÷üìåíï êáé óôï ðíåýìá ôçò. Óå ðïéá ÷ùñßá öáßíåôáé áõôü; ÁðÜíôçóç: Ï ÊáôáñôæÞò áðïêáëýðôåé ôçí «áóêÞìéá ôçò óðïõäÞò». ¼ìùò «ç óðïõäÞ ðñÝðåé íá ãßíåôáé áõôïóêïðüò: «íá áíáãéãíþóêïõìå ôá åëëçíéêÜ ãéá ôç ãëþóóá ìáò, ôá ñùìáúêÜ, êé ü÷é ãéá ôá åëëçíéêÜ ðÜëå». Óôçí ðáéäåßá ôùí íÝùí ðñïÝ÷åé ç åêìÜèçóç êáé ç ìå-

214

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 215

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

ëÝôç ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí: «ðñÝðåé ðñþôá íá îÝñïõìå ôïí êüóìï êáé ôá äéÜöïñá ìÝñç ôïõ, êé åêåßíá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ôïí Üíèñùðï...ôá æþá, ôá öõôÜ êáé ïñõêôÜ». ×ñåéÜæåôáé ðñïóáíáôïëéóìüò ôçò ðáéäåßáò óôç ìÜèçóç ôçò Åõñþðçò, ãéáôß «óôá åëëçíéêÜ... ëåßð’ ç óõíÝ÷åéá ôçò éóôïñßáò êáé ç ðñüïäïò óôéò Üëëåò åðéóôÞìåò êáé ôÝ÷íåò».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðþò éåñáñ÷åß ï Ä. ÊáôáñôæÞò ôç ãíþóç ôçò ãëþóóáò ìáò; 2ç: Óå ðïéï óçìåßï åíôïðßæåôå ôçí åðßäñáóç ôïõ ãáëëéêïý äéáöùôéóìïý;

@

215

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 216

Ç ÅÐÁÍÁÓÔÁÔÉÊÇ ÐÑÏÊÇÑÕÎÇ ÑÞãáò ÂåëåóôéíëÞò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÑÞãáò ãåííÞèçêå ôï 1757 óôï Âåëåóôßíï (áñ÷áßåò ÖåñÝò) ôçò Èåóóáëßáò. Ôá ðñþôá ãñÜììáôá ôá Ýìáèå óôç ÆáãïñÜ. Áñãüôåñá ðÞãå óôçí Ðüëç, üðïõ ìðÞêå óôï öáíáñéþôéêï ðåñéâÜëëïí. Óôáäéïäñüìçóå ùò «ãñáììáôéêüò» óå äéÜöïñïõò Üñ÷ïíôåò. Áðü êåé âñÝèçêå óôç Âëá÷ßá êáé áñãüôåñá ðñáãìáôïðïßçóå äýï ôáîßäéá óôç ÂéÝííç (1790 êáé 1796). Óôç ÂéÝííç ï ÑÞãáò Þñèå óå åðáöÞ ìå ôçí åëëçíéêÞ ðáñïéêßá, ç ïðïßá ôüôå áíèïýóå êáé ôïõ äüèçêå ç åõêáéñßá íá ôõðþóåé ôá âéâëßá êáé ôïõò ÷Üñôåò ôïõ. Ç öéëïìÜèåéÜ ôïõ Þôáí ôÝôïéá, þóôå äéÜâáæå êÜèå åßäïõò âéâëßï, åðéóôçìïíéêü Þ ëïãïôå÷íéêü óôéò ôñåéò åõñùðáúêÝò ãëþóóåò ðïõ Þîåñå, éôáëéêÜ, ãáëëéêÜ êáé ãåñìáíéêÜ. ÌåãÜëç åðßäñáóç Üóêçóáí åðÜíù ôïõ ôá ìçíýìáôá ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò, ãåãïíüò ðïõ ôïí Ýêáíå íá áíáðôýîåé åðáíáóôáôéêÞ äñÜóç. ¼ìùò áõôü ôïõ óôïß÷éóå. Ôï 1798 óõíåëÞöèçêå áðü ôéò áõóôñéáêÝò áñ÷Ýò, ïé ïðïßåò ôïí ðáñÝäùóáí óôïõò Ôïýñêïõò. Èáíáôþèçêå ìÝóá óôï êåëß ôïõ óå öõëáêÞ ôïõ Âåëéãñáäßïõ.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï ÑÞãáò, ìáæß ìå ôïí ÊïñáÞ, áðïôåëåß êïñõöáßá ìïñöÞ ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý. Ôï üíåéñü ôïõ Þôáí ìéá åðáíÜóôáóç üëùí ôùí õðüäïõëùí ÷ñéóôéáíéêþí ðëçèõóìþí ðïõ õðÝöåñáí áðü ôçí êáôáðßåóç ôïõ óïõëôÜíïõ. Ç åðáíÜóôáóç èá ïäçãïýóå óôç äçìéïõñãßá ìéáò ÅëëçíéêÞò Äçìïêñáôßáò ðïõ èá åêôåéíüôáí óå ïëüêëçñç ôçí ÂáëêáíéêÞ. Õðü ôçí åðßäñáóç ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò êáé ôùí êåéìÝíùí ôçò, Ýãñáøå ôç «ÍÝá ÐïëéôéêÞ Äéïßêçóç», óôçí ïðïßá óõìðåñéÝëáâå ìéá åðáíáóôáôéêÞ ðñïêÞñõîç, Ýíá Óýíôáãìá (ãéá ôç ìåëëïíôéêÞ ÅëëçíéêÞ Äçìïêñáôßá), ôá Äßêáéá ôïõ Áíèñþðïõ êáé, ôÝëïò, ôï ãíùóôü Èïýñéï. ¢ëëá Ýñãá ôïõ ÑÞãá åßíáé: á) Ôï «ÖõóéêÞò áðÜíèéóìá»

216

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 217

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

â) Ôï «Ó÷ïëåßï ôùí íôåëéêÜôùí åñáóôþí», áðïôåëïýìåíï áðü 6 äéçãÞìáôá. ã) Ç «ÍÝá ×Üñôá ôçò Âëá÷ßáò». ä) Ç «ÃåíéêÞ ÷Üñôá ôçò Ìïëäáâßáò». å) Ç «×Üñôá ôçò ÅëëÜäáò», ç ïðïßá áðïôåëåß ðñáãìáôéêü éóôïñéêü ìíçìåßï ãéá ôçí ÅëëÜäá ôïõ ôÝëïõò ôïõ 18ïõ áéþíá. óô) Ï «ÍÝïò ÁíÜ÷áñóéò». Æ) Ï «Çèéêüò Ôñßðïõò», ðïõ ðåñéÝ÷åé ôñßá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá äéáöüñùí óõããñáöÝùí.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá åßíáé ç åðáíáóôáôéêÞ ðñïêÞñõîç ôïõ ÑÞãá ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôï Ýñãï «ÍÝá Äéïßêçóç». Ìå ôçí ðñïêÞñõîç ï ÑÞãáò êáëåß ôïõò ×ñéóôéáíïýò õðçêüïõò ôïõ ÓïõëôÜíïõ íá åðáíáóôáôÞóïõí.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ÑÞãáò åêöñÜæåé ôïí áðïôñïðéáóìü ôïõ ãéá ôçí ôïõñêéêÞ óêëáâéÜ. Ôçí åîïõóßá ôïõ ÓïõëôÜíïõ ôçí èåùñåß ôõñáííéêÞ. ÁõôÞ ïäçãåß ôïõò ¸ëëçíåò íá îåíéôåõôïýí. Ôá åãêëÞìáôá ôùí Ôïýñêùí ôá åðéâåâáéþíïõí ï Ïõñáíüò, ï ¹ëéïò êáé ç Ãç. Ïé ¸ëëçíåò áíáãêÜóôçêáí íá ïðëéóôïýí êáé íá äéáêçñýîïõí óå üëïõò ôïõò áíèñþðïõò ôá äéêáéþìáôÜ ôïõò, ðïõ ôïõò Ý÷ïõí äïèåß áðü ôïí ßäéï ôï Èåü. Óêïðüò ôïõ ÑÞãá åßíáé ôï ãêñÝìéóìá ôïõ öïâåñïý Äåóðïôéóìïý êáé ç åãêáèßäñõóç ðñáãìáôéêÞò «Åëåõèåñßáò». Ïé íïìïèÝôåò êáé ïé äéêáóôÝò ðñÝðåé íá îÝñïõí ðïéï åßíáé ôï ÷ñÝïò ôïõò áðÝíáíôé óôï ëáü, ãé’ áõôü åßíáé áðáñáßôçôç ìéá äéáêÞñõîç ôùí «äéêáßùí ôïõ áíèñþðïõ».

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Ñïýìåëç: ôï åõñùðáúêü ôìÞìá ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò. Ìåóïãåßïõò íÞóïõò: ôá åëëçíéêÜ íçóéÜ. Âëá÷ïìðïãäáíßá: Ç Âëá÷ßá êáé ç Ìïëäáâßá. âäåëõñüôáôïò: ðïëý óêëçñüò, öïâåñüò. îÝíá âáóßëåéá: ôéò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò. ×ñéóôéáíïß êáé Ôïýñêïé: üëïõò ôïõò áöïñÜ ç áðïôßíáîç ôïõ ôõñÜííïõ. áíèñùðüôçôá: áíèñùðéÜ.

217

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 218

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

8. ôá õðïóôáôéêÜ: ç ðåñéïõóßá. 9. áðáíèñùðüôçôá: áðáíèñùðéÜ. 10. öïíïêôïíßá: äïëïöïíßá. 11. áðñïóùðüëçðôïò: áíôéêåéìåíéêüò. 12. ðïëÝìéïò: å÷èñüò. 13. áãëþóóùò: ÷ùñßò ãëþóóá. 14. åíáíäñéæüìåíïò: áõôüò ðïõ ãßíåôáé Üíäñáò. 15. åììáíþò: ìå ìáíßá. 16. Üìùìá: áãíÜ, Üøïãá. 17. ïìïèõìáäüí: ìå êïéíÞ âïýëçóç. 18. üììá: ìÜôé. 19. ïõôéäáíüò: ôéðïôÝíéïò. 20. óéãïõñüôçôá: áóöÜëåéá. 21. êñéôÞò: äéêáóôÞò. 22. äõóáðüöåõêôïí: áíáðüöåõêôï.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. ï ðüèïò ôçò åëåõèåñßáò êáé ôï ìßóïò ãéá ôçí ôõñáííßá: Ï ðüèïò ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ôï ìßóïò ãéá ôï ôõñáííéêü êáèåóôþò ôïõ ÓïõëôÜíïõ åßíáé ôá êõñßáñ÷á óõíáéóèÞìáôá êáé ïé âáóéêÝò éäÝåò ôçò ðñïêÞñõîçò. Ï ÑÞãáò êéíåßôáé ìÝóá óôï ðíåýìá ôïõ öéëåëåõèåñéóìïý êáé ôïõ äçìïêñáôéóìïý ôçò åðï÷Þò ôçò ÁìåñéêáíéêÞò êáé ôçò ÃáëëéêÞò åðáíÜóôáóçò. Ôüôå ðïõ óå üëç ôçí Åõñþðç êáé ôçí ÁìåñéêÞ åß÷áí äéáäïèåß ïé éäÝåò ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò äçìïêñáôßáò, éäÝåò áñêåôÝò ãéá íá ÷áñáêôçñéóôåß êÜðïéïò «áíáôñåðôéêü óôïé÷åßï». Êáé ðñÜãìáôé, ï ÑÞãáò ðßóôåõå óôç äçìïêñáôéêÞ áñ÷Þ, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá üëåò ïé åîïõóßåò ðçãÜæïõí áðü ôï ëáü êáé üôé ï ëáüò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá åðáíáóôáôÞóåé, üôáí ôá äéêáéþìáôÜ ôïõ êáôáðáôïýíôáé. ÁõôÝò ïé äçìïêñáôéêÝò áñ÷Ýò áðïêôïýí óôï ÑÞãá Ýíá äéáöïñåôéêü ðåñéå÷üìåíï· áõôüò ðïõ ðñÝðåé íá åðáíáóôáôÞóåé åßíáé ï åëëçíéêüò ëáüò, ï ïðïßïò êáôáðéÝæåôáé áðü Ýíá îÝíï äõíÜóôç, ôï ÓïõëôÜíï. ¸ôóé óôçí ðñïêÞñõîç ôïõ ÑÞãá ïé öéëåëåýèåñåò êáé äçìïêñáôéêÝò áñ÷Ýò äéáðëÝêïíôáé ìå ôéò åèíéêïáðåëåõèåñùôéêÝò óå ìéá áäéÜóðáóôç åíüôçôá.

218

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 219

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Äýï åíüôçôåò áðïôåëïýí ôï êåßìåíï áõôü: 1ç åíüôçôá: «Ï ëáüò...åðÜíù åéò ôçí ãçí». Ç áðïãïçôåõôéêÞ êáôÜóôáóç ôùí ÅëëÞíùí. 2ç åíüôçôá: «¼èåí, äéá íá çìðïñïýí...ôïõ âáóéëåßïõ». Ç äéáôÞñçóç ôçò åëåõèåñßáò ôùí áíèñþðùí êáé ôùí ðïëéôþí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ÑÞãá åßíáé áðëÞ, äçìïôéêÞ. Ôï êåßìåíï äåí åßíáé ëïãïôå÷íéêü. Åßíáé ðïëéôéêü êáé Ýðñåðå íá ãßíåé êáôáíïçôü áðü ôïí áðëü êüóìï óôïí ïðïßï áðåõèõíüôáí. 2. ÌåôáöïñÝò: «Åíïðëßæïíôáò åììáíþò ôïõò âñá÷ßïíÜò ôïõ ìå ôá Üñìáôá ôçò åêäéêÞóåùò», «íá åãåßñç áíäñåßùò ôïí êáôáâåâáñçìÝíïí ôñÜ÷çëüí ôïõ», «åêôéíÜæïíôåò áíäñéêþò ôïí ïõôéäáíüí æõãüí». 3. Ðáñïìïßùóç: «ùóÜí ëáìðñüí êáèñÝðôçí».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ï ëáüò... ×ñéóôéáíïß êáé Ôïýñêïé... Íá âñåßôå óôï êåßìåíï ôçí êýñéá ðñüôáóç, üðïõ ç ðñïçãïýìåíç Ýêöñáóç áíáöÝñåôáé: ÁðÜíôçóç: Ç êýñéá ðñüôáóç óôçí ïðïßá áíáöÝñåôáé ç ðñïçãïýìåíç Ýêöñáóç åßíáé ç åîÞò: «áðïöÜóéóåí, åíáäñéæüìåíïò ìßáí öïñÜí êáé åíïðëßæïíôáò åììáíþò ôïõ âñá÷ßïíÜò ôïõ ìå ôá Üñìáôá ôçò åêäéêÞóåùò êáé ôçò áðåëðéóßáò». Ìå áõôÜ ôá ëüãéá ï ÑÞãáò ðáñïõóéÜæåé ôçí áðüöáóç ôùí ÅëëÞíùí, áëëÜ êáé üëùí ôùí ÷ñéóôéáíþí êáé ôùí Ôïýñêùí, íá áãùíéóôïýí ãéá ôçí åëåõèåñßá áðü ôçí ôõñáííéêÞ åîïõóßá ôïõ ÓïõëôÜíïõ. 2ç: Íá ãñÜøåôå ðåñéëçðôéêÜ ôï íüçìá ôïõ êåéìÝíïõ. ÁðÜíôçóç: (Ãéá ôç íïçìáôéêÞ áðüäïóç ôçò ðñïêÞñõîçò êïßôáîå ðáñáðÜíù).

219

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 220

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

3ç: Ðïéá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ öáíåñþíïõí ôï ó÷Ýäéï ôïõ ÑÞãá; Ðñïôïý áðáíôÞóåôå óõìâïõëåõôåßôå ôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá. ÁðÜíôçóç: Ôá ó÷Ýäéá ôïõ ÑÞãá Þôáí, áðü ôç ìéá ìåñéÜ, ç áðåëåõèÝñùóç ôùí ÅëëÞíùí êáé üëùí ôùí õðüäïõëùí ëáþí áðü ôçí ôïõñêéêÞ óêëáâéÜ êáé, áðü ôçí Üëëç, ç äçìéïõñãßá ìéáò äçìïêñáôéêÞò êñáôéêÞò åîïõóßáò. Ôá óçìåßá óôá ïðïßá öáßíåôáé áõôü åßíáé ôá åîÞò: (Ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç): «Ï ëáüò, ï áðüãïíïò ôùí ÅëëÞíùí... êáé üëïé üóïé óôåíÜæïõí õðü ôçí äõóöïñùôÜôçí ôõñáííßáí... ÷ùñßò êáíÝíá îå÷ùñéóìü èñçóêåßáò áðåöÜóéóåí... íá áôåíßóç... íá åãåßñç... íá åêâïÞóç». (Ãéá ôç äçìïêñáôßá): «¼èåí, äéá íá ... åõäáéìïíßáí ôùí ðïëéôþí». 4ç: ¸íá åðéóôçìïíéêü êåßìåíï, åêôüò áðü ôéò éäÝåò, åêöñÜæåé Ýíôïíï ðÜèïò êáé ìåôáäßäåé ðáëìü. Ðþò åêöñÜæåôáé áõôü ôï ðÜèïò óôï êåßìåíï ôïõ ÑÞãá; ÁðÜíôçóç: Ôï ðÜèïò åßíáé âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü óôçí ðñïêÞñõîç ôïõ ÑÞãá. Ï óõããñáöÝáò äå ëÝåé ìéóüëïãá, áëëÜ åêöñÜæåé åëåýèåñá ü,ôé Ý÷åé óôï ìõáëü ôïõ, ÷ùñßò íá öïâÜôáé ôéò óõíÝðåéåò, ïé ïðïßåò Þôáí ôñáãéêÝò, áöïý Ý÷áóå ôç æùÞ ôïõ. Ç åëåõèåñßá ôçò Ýêöñáóçò óõìðïñåýåôáé ìáæß ìå ôçí áðëÞ ãëþóóá. Ï ÑÞãáò áðåõèõíüôáí óôï ëáü, ãé’ áõôü ìéëïýóå óôç ãëþóóá ôïõ. Ôï ýöïò ôïõ åßíáé áðëü, áëëÜ ôáõôü÷ñïíá åßíáé ðñïóáñìïóìÝíï óôéò áíÜãêåò ôïõ êåéìÝíïõ: «üëïé üóïé óôåíÜæïõí õðü ôç äõóöïñùôÜôçí ôõñáííßáí...» -ïé ìåôáöïñÝò êáé ôá åðßèåôá åßíáé åðéëåãìÝíá Ýôóé, þóôå íá ìåôáäßäïõí ôçí åðáíáóôáôéêÞ öëüãá ðïõ Þèåëå íá ìåôáäþóåé óôïõò áíáãíþóôåò ôïõ ï ìÜñôõñáò åëåõèåñßáò, ï ÑÞãáò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðïéá åßíáé ôá èÝìáôá ðïõ êõñéáñ÷ïýí óôçí åðáíáóôáôéêÞ ðñïêÞñõîç ôïõ ÑÞãá; 2ç: Ðïý óôï÷åýåé ï ÑÞãáò ìå ôçí åðßêëçóç óôïí Ïõñáíü, ôïí ¹ëéï êáé ôç Ãç;

220

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 221

ÅËËÇÍÉÊÇ ÍÏÌÁÑ×ÉÁ Áíþíõìïò

Ôï âéâëßï «ÅëëçíéêÞ Íïìáñ÷ßá» ãñÜöôçêå óôéò áñ÷Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá êáé äçìïóéåýôçêå ôï 1806 óôçí Éôáëßá. Ï óõããñáöÝáò ôïõ Þèåëå íá ðáñáìåßíåé áíþíõìïò, êé áõôü åîçãåßôáé áðü ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ Ýñãïõ. ÓõãêåêñéìÝíá, âáóéêÝò éäÝåò ôïõ åßíáé ç áãÜðç ðñïò ôçí åëåõèåñßá êáé ôï ìßóïò ãéá ôçí ôõñáííßá. Ç «Íïìáñ÷ßá» åßíáé ôï êáèåóôþò åëåõèåñßáò üðïõ Üñ÷åé ï íüìïò, ï ïðïßïò åßíáé áíþôåñïò áðü ôïõò êõâåñíÞôåò êáé ôï ëáü. ¼ôáí üìùò Ýíáò Üñ÷ïíôáò ôïðïèåôåß ôïí åáõôü ôïõ ðÜíù áðü ôï íüìï, ôüôå ôï ðïëßôåõìá ãßíåôáé äåóðïôéêü, ôõñáííéêü. ÐáñÜëëçëá ìå ôçí êåíôñéêÞ áõôÞ éäÝá ï óõããñáöÝáò åîåôÜæåé êáé Üëëá æçôÞìáôá, üðùò åßíáé åäþ ç åöåýñåóç ôùí ÷ñçìÜôùí êáé ïé áñíçôéêÝò ôçò óõíÝðåéåò óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ.

+

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 222

Ç åöåýñåóéò ôùí ÷ñçìÜôùí Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Èá ìðïñïýóå ßóùò êÜðïéïò íá õðïóôçñßîåé ðùò ôá ÷ñÞìáôá åß÷áí èåôéêÞ åðßäñáóç óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ. ¼ìùò êÜðïéïò Üëëïò èá ìðïñïýóå íá áðáíôÞóåé üôé ç åöåýñåóç ôùí ÷ñçìÜôùí Ýêáíå ôïí Üíèñùðï å÷èñü ôçò öýóçò êáé ôïõ åáõôïý ôïõ. Ìáæß ôïõò Þñèå ç ðïëõôÝëåéá, êé áêüìç, ï ðëïýôïò êáé ç öôþ÷åéá. Ç ðëåéïøçößá ôùí áíèñþðùí åñãÜæåôáé ãéá íá ðëïõôßæïõí ïé ëßãïé. Ï Üíèñùðïò Ý÷åé ãßíåé äïýëïò ôïõ ÷ñÞìáôïò. ÌÞðùò äéåõêïëýíèçêáí ïé áíôáëëáãÝò; ¼ìùò ïé Üíèñùðïé éêáíïðïéïýóáí ôéò áíÜãêåò ôïõò êáé ÷ùñßò ôï ÷ñÞìá. Áõôü Þôáí ç áéôßá ôçò õðïäïýëùóçò ôçò ÅëëÜäáò. ÁëëÜ êáé ç äéêáéïóýíç äåí áóêåß óùóôÜ ôï Ýñãï ôçò, áöïý ï ðëïýóéïò ìÝíåé áôéìþñçôïò êáé ï öôù÷üò åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá åñãÜæåôáé óõíå÷þò êáé íá êáêïðåñíÜ. Ìå äõï ëüãéá, ôï ÷ñÞìá åßíáé ç áéôßá ôçò ýðáñîçò êïéíùíéêÞò áíéóüôçôáò êáé üëùí ôùí êáêþí ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü áõôÞí.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ïé áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò ôçò åöåýñåóçò ôùí ÷ñçìÜôùí: Ôï áðüóðáóìá áðü ôçí ÅëëçíéêÞ Íïìáñ÷ßá áðïôåëåß äñéìý êáôçãïñçôÞñéï êáôÜ ôùí ÷ñçìÜôùí. ÁõôÜ ðñïêáëïýí ôçí êïéíùíéêÞ áíéóüôçôá, äçìéïõñãþíôáò ðëïýóéïõò êáé öôù÷ïýò. Áêïëïõèåß ç åêìåôÜëëåõóç ôïõ áíèñþðïõ áðü ôï óõíÜíèñùðü ôïõ êáé ç õðïäïýëùóç ôïõ áíèñþðïõ, ï ïðïßïò åîåõôåëßæåôáé êáé ÷Üíåé ôçí åëåõèåñßá ôïõ. Ôáõôü÷ñïíá, ôï ÷ñÞìá äéáöèåßñåé ôá áíèñþðéíá Þèç êáé ïé áîßåò ìÝíïõí êåíÝò ðåñéå÷ïìÝíïõ. Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé üôé ôï ÷ñÞìá èá ðñÝðåé íá êáôáñãçèåß, ãéáôß öÝñíåé óôïõò áíèñþðïõò ìüíï äåéíÜ. Ïé áðüøåéò ôïõò ìáò èõìßæïõí ôéò áðüøåéò ðïõ äéáôýðùóå ï Ñïõóü ãéá ôï ßäéï æÞôçìá. ÓõãêåêñéìÝíá, ðßóôåõå ï ãÜëëïò äéáöùôéóôÞò üôé ç åìöÜíéóç ôïõ ÷ñÞìáôïò êáé ôçò éäéïêôçóßáò Ýêáíå ôïõò áíèñþðïõò åãùéóôÝò êáé Üðëçóôïõò. ÃåíéêÜ, õðïóôÞñéæå üôé ï ðïëéôéóìüò äéÝöèåéñå ôïõò áíèñþðïõò, ãé’ áõôü ðñüôåéíå ùò ìüíç ëýóç ôçí åðéóôñïöÞ óôçí áðëüôçôá ôçò æùÞò êïíôÜ óôç öýóç. 222

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 223

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

2. Ï öéëåëåõèåñéóìüò êáé ï äçìïêñáôéóìüò ôïõ Áíùíýìïõ: Ï óõããñáöÝáò óõììåñßæåôáé óå ðïëëÜ æçôÞìáôá áðüøåéò ðáñüìïéåò ìå ôïõ ÑÞãá. ¸ôóé áãáðÜ ôçí åëåõèåñßá êáé åíáíôéþíåôáé óå êÜèå ìïñöÞ ôõñáííßáò, õðåñáóðßæåôáé ôç äéêáéïóýíç êáé ôçí éóüôçôá êáé êáôáäéêÜæåé ôçí åêìåôÜëëåõóç êáé ôçí õðïäïýëùóç ôïõ áíèñþðïõ áðü ôïí Üíèñùðï. Ïé áðüøåéò ôïõ óôçñßæïíôáé óôçí áãÜðç ãéá ôïí Üíèñùðï êáé ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü Ýíá ðÜèïò êáé ìéá ïñìÞ, ÷áñáêôçñéóôéêÞ ãéá ôïí áéþíá ôïõ äéáöùôéóìïý.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï êåßìåíï áðïôåëåßôáé áðü ðÝíôå åíüôçôåò 1ç åíüôçôá: «Áò õðïèÝóùìåí... äéáëüãïõò ôùí». Ðñïïßìéï. Ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåé ôï èÝìá: ôá ÷ñÞìáôá êáé ï êïéíùíéêüò ôïõò ñüëïò, êáèþò åðßóçò êáé ôç ìÝèïäï ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéÞóåé: ôï äéÜëïãï áíÜìåóá óå äýï öáíôáóôéêïýò óõíïìéëçôÝò. 2ç åíüôçôá: «Ï ðñþôïò... ÷ñçóôïçèÞ». Ôá åðé÷åéñÞìáôá õðÝñ ôùí ÷ñçìÜôùí. 3ç åíüôçôá: «Ï Üëëïò âÝâáéá... èÝëïíôáò êáé ìç èÝëïíôáò»: Ôá åðé÷åéñÞìáôá åíáíôßïí ôçò åöåýñåóçò ôïõ ÷ñÞìáôïò. 4ç åíüôçôá: «Ïðïßá åßíáé ç êáëïóýíç... íá äéøÞ êáé íá ðåéíÜ»: ÁðÜíôçóç óôï åðé÷åßñçìá üôé ôï ÷ñÞìá äéåõêïëýíåé ôéò óõíáëëáãÝò. ÅðéðëÝïí áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò ôçò åöåýñåóçò áõôÞò. 5ç åíüôçôá: «ðïéá åßíáé ç áéôßá... öåõ!»: Åðßëïãïò. Ï ÷ñõóüò ùò ðñüîåíïò ðïëëþí óõìöïñþí óôïõò áíèñþðïõò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÄéÜëïãïò: Ôï áðüóðáóìá îåêéíÜ ùò äéÜëïãïò áíÜìåóá óå äýï öáíôáóôéêïýò óõíïìéëçôÝò. 2. ÑçôïñéêÝò åñùôÞóåéò: Óå ðïëëÜ óçìåßá õðÜñ÷ïõí åñùôÞóåéò, ôéò ïðïßåò ï óõããñáöÝáò äéáôõðþíåé, ü÷é ãéá íá ìÜèåé êÜôé, áëëÜ ãéá íá äþóåé ìåãáëýôåñç Ýìöáóç óôéò éäÝåò ðïõ èÝëåé íá õðïóôçñßîåé: «Äåí ðùëåßôáé ßóùò ç äéêáéïóýíç äéá ôïõ ÷ñõóïý;» Ï óõããñáöÝáò åßíáé óßãïõñïò üôé äéêáéïóýíç ðïõëéÝôáé ó’ áõôïýò ðïõ äéáèÝôïõí ÷ñÞìáôá. 3. ÁíôéèÝóåéò: «äåí åß÷áí ßóùò üëáò ôáò áñåôÜò-ìçí Ý÷ïíôáò êáíÝíá åëÜôôùìá:» «Äéáôß íá âëÝðùìåí Ýíáí Üíèñùðïí íá ïñßæåé Üëëïõò-êáé äÝêá Üíèñùðïé íá ôñÝ÷ïõí üðéóèåí». 223

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 224

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

4. Ðáñïìïßùóç: «ùóÜí íá Þôáí áõôïß ÷ïßñïé êáé áõôüò ÷ïéñïâïóêüò». 5. ÌåôáöïñÝò: «÷ñõóïýò áñéèìïýò», «ôñßôïí ãÝíïò ôùí ðëïõóßùí êáé ôï ôÝôáñôïí ôùí ðôù÷þí». 6. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé áðëÞ êáé êáôáíïçôÞ, ðïëý êïíôÜ óôç ãëþóóá ôïõ áðëïý ëáïý. ¼ìùò äéáôçñåß êÜðïéïõò ôýðïõò ëüãéïõò êáé åêêëçóéáóôéêïýò, ç óýíèåóç ôùí ïðïßùí äßíåé óôï êåßìåíï Ýíá ýöïò ðñïóùðéêü, ãíÞóéï.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ìå ðïéï ôñüðï (ìå ðïéá ìÝèïäï) óõæçôÜåé ôï èÝìá ôïõ ï óõããñáöÝáò; ÁðÜíôçóç: Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ôç äéáëïãéêÞ ìÝèïäï. Äõï öáíôáóôéêïß óõíïìéëçôÝò ðáñïõóéÜæïõí ôéò áðüøåéò ôïõò ðÜíù óôï æÞôçìá ôùí ÷ñçìÜôùí· ï Ýíáò ðáñïõóéÜæåé ôá ðëåïíåêôÞìáôÜ ôïõò, åíþ ï Üëëïò ðáñïõóéÜæåé ôá ìåéïíåêôÞìáôÜ ôïõò. Óôç ðïñåßá ôïõ öáíôáóôéêïý áõôïý äéáëüãïõ åðéêñáôåß áõôüò ðïõ êáôáêñßíåé ôá ÷ñÞìáôá êáé ôïíßæåé ôéò áñíçôéêÝò ôïõò óõíÝðåéåò ãéá ôçí êïéíùíéêÞ æùÞ. ÁõôÞ ç ìÝèïäïò, ç äéáëïãéêÞ, ðñïóäßäåé óôï êåßìåíï æùíôÜíéá. 2ç: Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ðïëëÝò åñùôÞóåéò. Ôé åßäïõò åñùôÞóåéò åßíáé áõôÝò êáé ðïéá ç óçìáóßá ôïõò ãéá ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ; ÁðÜíôçóç: Ïé åñùôÞóåéò ðïõ äéáôõðþíåé ï óõããñáöÝáò åßíáé ñçôïñéêÝò. ÄçëáäÞ åßíáé åñùôÞóåéò ãéá ôéò ïðïßåò äåí ðåñéìÝíåé êáìéÜ áðÜíôçóç, áöïý ï óõããñáöÝáò îÝñåé êáëÜ ôçí áðÜíôçóç. Ïé åñùôÞóåéò áõôÝò ìïéÜæïõí ðåñéóóüôåñï ìå êáôáöáôéêÝò ðñïôÜóåéò êáé äßíïõí óôï êåßìåíï æùíôÜíéá êáé äýíáìç. 3ç: Ìå âÜóç ôï êåßìåíï ðïõ äéáâÜóáôå (áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá) ðïéá åßíáé êáôÜ ôç ãíþìç óáò ôá ðëåïíåêôÞìáôá êáé ðïéá ôá ìåéïíåêôÞìáôá ôùí ÷ñçìÜôùí; ÁðÜíôçóç: Ôá ðëåïíåêôÞìáôá: – Ôá ÷ñÞìáôá äéåõêïëýíïõí ôéò åìðïñéêÝò óõíáëëáãÝò. – Ç áðüêôçóÞ ôïõò åßíáé Ýíá êßíçôñï ãéá íá åñãáóôåß ï Üíèñùðïò ðáñáãùãéêüôåñá êáé áðïôåëåóìáôéêüôåñá. Ôá ìåéïíåêôÞìáôá: – Ï Üíèñùðïò Ýãéíå åãùéóôÞò êáé ðëåïíÝêôçò. – Åìöáíßóôçêå ç öéëáñãõñßá êáé ç ðïëõôÝëåéá.

224

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 225

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

– Áêïëïõèåß ç êïéíùíéêÞ áíéóüôçôá, õðÜñ÷ïõí ðëïýóéïé êáé öôù÷ïß. – Ó’ áõôü ôï Ýäáöïò åìöáíßæåôáé ç åêìåôÜëëåõóç êáé ç õðïäïýëùóç ôïõ áíèñþðïõ. Ôá Þèç öèåßñïíôáé êáé ïé çèéêÝò êáé ðíåõìáôéêÝò áîßåò ðåñéöñïíïýíôáé. 4ç: Åñãáóßá. Íá áðïäþóåôå ôï ðáñáðÜíù êåßìåíï ðåñéëçðôéêÜ (óå 10-12 ãñáììÝò). Êáôüðéí íá äéáëÝîåôå ìéá éäÝá (üðïéá èÝëåôå) êáé íá ôçí áíáðôýîåôå. ÁðÜíôçóç: á) ÐåñéëçðôéêÞ áðüäïóç (êïßôá ôç íïçìáôéêÞ áðüäïóç). â) «Ç åöåýñåóéò ôùí ÷ñçìÜôùí êáôÝóôçóåí ôïõò áíèñþðïõò å÷èñïýò ôçò öýóåùò êáé ôïõ åáõôïý ôïõò» ÓÞìåñá, ðåñéóóüôåñï áðü ïðïéáäÞðïôå Üëëç ðåñßïäï ôçò áíèñþðéíçò éóôïñßáò, ìðïñïýìå íá âåâáéþóïõìå ðüóï å÷èñéêÝò Ý÷ïõí ãßíåé ïé ó÷Ýóåéò ôïõ áíèñþðïõ ìå ôç öýóç åîáéôßáò ôçò áíèñþðéíçò áðëçóôßáò. Åðéäéþêïíôáò ôï ìÝãéóôï êÝñäïò, ï Üíèñùðïò åðåìâáßíåé óôç öýóç êáé ôçí êáôáóôñÝöåé. Ôá äÜóç êáôáóôñÝöïíôáé ãéá íá ðïõëçèïýí ùò ïéêüðåäá, ôá ðïôÜìéá êáé ïé ëßìíåò ìïëýíïíôáé ãéá íá ÷ôéóôïýí åñãïóôÜóéá êáé Ýñãá, ôá ïðïßá áðïôåëïýí äÞèåí äåßãìá ðñïüäïõ. ÁëëÜ êáé ïé óõíèÞêåò æùÞò óôéò ìåãáëïõðüëåéò åßíáé áíÜîéåò ãéá ôï áíèñþðéíï åßäïò êáé äåí áíôáðïêñßíïíôáé óôéò áíÜãêåò ôïõ. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, êõíçãþíôáò ôï êÝñäïò ï Üíèñùðïò áðïîåíþíåôáé áðü ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõ êáé áðü ôïí ßäéï ôïõ ôïí åáõôü. Ïé ó÷Ýóåéò ìå ôïõò Üëëïõò áíèñþðïõò ãßíïíôáé ó÷Ýóåéò åêìåôÜëëåõóçò, ìå áðïôÝëåóìá íá ïîýíïíôáé ïé êïéíùíéêÝò áíôéèÝóåéò êáé ï áíôáãùíéóìüò. ¼ìùò ï Üíèñùðïò áðïîåíþíåôáé êáé áðü ôïí åáõôü ôïõ, áöïý ðáñáìåëåß ôçí ïëüðëåõñç óùìáôéêÞ, ðíåõìáôéêÞ êáé øõ÷éêÞ ôïõ áíÜðôõîç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ôï êåßìåíï áõôü áðïôåëåß Ýììåóç äéáìáñôõñßá óôçí êïéíùíéêÞ áäéêßá ôùí áñ÷þí ôïõ 19ïõ áéþíá. Ðïéá óôïé÷åßá ðñïóöÝñåé ôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ùò ðñïò áõôü ôï èÝìá; 2ç: Ìå ðïéá åðé÷åéñÞìáôá èá ôåêìçñßùíå ï ðñþôïò õðïèåôéêüò ïìéëçôÞò ôïõ áðïóðÜóìáôïò ôçí ÜðïøÞ ôïõ ãéá ôç óðïõäáéüôçôá ôçò åöåýñåóçò ôùí ÷ñçìÜôùí;

225

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 226

Ç ÊÇÄÅÉÁ

ÔÏÕ

ÂÏËÔÁÉÑÏÕ ÁäáìÜíôéïò ÊïñáÞò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÁäáìÜíôéïò ÊïñáÞò ãåííÞèçêå ôï 1748 óôç Óìýñíç. ÐáôÝñáò ôïõ Þôáí ï ÉùÜííçò ÊïñáÞò êáé ìçôÝñá ôïõ ç ÈùìáÀäá Ñõóßïõ. Ôá ðñþôá ãñÜììáôá ôá Ýìáèå óôçí ÅõáããåëéêÞ ó÷ïëÞ ôçò Óìýñíçò, åíþ áñãüôåñá, ôï 1782, ðÞãå óôï ÌïìðåëéÝ ôçò Ãáëëßáò, üðïõ óðïýäáóå ãéáôñüò. Áðü ôï 1788 ï ÊïñáÞò æåé óôï Ðáñßóé, üðïõ Ýíá ÷ñüíï áñãüôåñá èá îåóðÜóåé ç ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç. ÅíèïõóéáóìÝíïò áðü ôçí ðïëéôéêÞ ìåôáâïëÞ óôç Ãáëëßá, áðïöáóßæåé íá ìçí îáíáæÞóåé ìå ôõñÜííïõò. ¸ôóé èá ìåßíåé óôï Ðáñßóé ìÝ÷ñé ôï èÜíáôü ôïõ ôï 1833.

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï Ýñãï ôïõ ÊïñáÞ åßíáé ðïëýðëåõñï. ¸ãñáøå: á) Ôçí «ÁäåëöéêÞ äéäáóêáëßá», óôçí ïðïßá õðåñáóðßæåôáé ôéò éäÝåò ôçò åëåõèåñßáò. â) Ôï «¢óìá ðïëåìéóôÞñéïí». ã) Ôï «ÓÜëðéóìá ðïëåìéóôÞñéïí». ä) Ìå äéêÞ ôïõ öñïíôßäá ðñáãìáôïðïéïýíôáé ïé åêäüóåéò ôùí Áñ÷áßùí ÅëëÞíùí ÓõããñáöÝùí, ïé ïðïßåò ôïí êáèéÝñùóáí ùò öéëüëïãï ìå äéåèíÝò êýñïò. Óôéò åêäüóåéò ôùí áñ÷áßùí êåéìÝíùí ï ÊïñáÞò âñßóêåé ôçí åõêáéñßá íá ðáñáèÝóåé ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ áðüøåéò óôá ðñïëåãüìåíá êÜèå ôüìïõ, ôá ïðïßá ïíüìáæå «Áõôïó÷Ýäéïõò óôï÷áóìïýò».

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óçìáíôéêü ìÝñïò ôïõ Ýñãïõ ôïõ ÊïñáÞ åßíáé ïé åðéóôïëÝò ðïõ Ýóôåëíå áðü ôçí ìáêñéíÞ Ãáëëßá, üðïõ äéÝìåíå, óå ößëïýò ôïõ ðïõ êáôïéêïýóáí óôçí õðüäïõëç ÅëëÜäá. Ç åðéóôïëÞ ðïõ èá äïýìå ðáñáêÜôù, óôçí ïðïßá ðåñéãñÜöåé ôç ìåôáöïñÜ ôùí ëåéøÜíùí ôïõ Âïëôáßñïõ óôï Ðáñßóé, áðåõèõíüôáí óôïí ößëï ôïõ ÄçìÞôñéï Ëþôï, ðñùôï226

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 227

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

øÜëôç óôç Óìýñíç. Ðáñüìïéåò åðéóôïëÝò ï ÊïñáÞò ôïõ Ýóôåëíå ðïëëÝò. ÌÝóá ó’ áõôÝò êáôáãñÜöïíôáé ðïëëÜ óçìáíôéêÜ ãåãïíüôá ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò. Ç åðéóôïëÞ áõôÞ ãñÜöåôáé óôéò 15 Íïåìâñßïõ 1791.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ¼ôáí ï Âïëôáßñïò ðÝèáíå, ïé êëçñéêïß äåí åðÝôñåøáí íá ôáöåß óôï Ðáñßóé, ãéáôß ôïí èåùñïýóáí «áóåâÞ». ¼ôáí üìùò îÝóðáóå ç ÃáëëéêÞ åðáíÜóôáóç, ç íÝá åîïõóßá áðïöÜóéóå íá ìåôáöÝñåé ôá ïóôÜ ôïõ óôï Ðáñßóé, ãéá íá äåßîåé Ýôóé ôçí åêôßìçóç êáé ôï óåâáóìü ðñïò ôï ðñüóùðü ôïõ. Ôá ïóôÜ ìåôáöÝñèçêáí áñ÷éêÜ óôç Âáóôßëç, üðïõ ï Âïëôáßñïò åß÷å ðáëáéüôåñá öõëáêéóôåß Åêåß Ýìåéíáí üëç ôç íý÷ôá êáé ôçí åðüìåíç ìÝñá ìåôáöÝñèçêáí áðü ëáìðñÞ Üìáîá ìå äþäåêá Üóðñá Üëïãá. ÐÜíù óôçí Üìáîá õðÞñ÷áí åðéãñáöÝò ìå ëüãéá ôïõ ßäéïõ ôïõ Âïëôáßñïõ êáé äõï áãÜëìáôÜ ôïõ. Åðßóçò, óå ìéá âéâëéïèÞêç âñéóêüíôïõóáí üëá ôá óõããñÜììáôÜ ôïõ. ÌïõóéêÝò êáé Ýíá ìåãÜëï ðëÞèïò êüóìïõ áêïëïõèïýóáí ôçí ðïìðÞ, ç ïðïßá Ýöôáóå óôçí åêêëçóßá ôá ìåóÜíõ÷ôá. Ï ÊïñáÞò ðáñáêïëïýèçóå ôçí ðïìðÞ áðü ôï ðáñÜèõñï ôïõ óðéôéïý ôïõ. Áõôü ðïõ ôïí åíôõðùóßáóå ðåñéóóüôåñï Þôáí ç ôéìÞ ðïõ ãéíüôáí óôï Ýñãï êáé óôá âéâëßá ôïõ ìåãÜëïõ ÃÜëëïõ óïöïý. Êáé ïëïêëçñþíåé ôéò óêÝøåéò ôïõ ìå ôçí ðáñáôÞñçóç üôé ç ôïõñêéêÞ ôõñáííßá äåí Ý÷åé åðéôñÝøåé óôçí ÅëëÜäá íá ôéìÞóåé ìå ôïí ßäéï ôñüðï ôïõò óïöïýò ôçò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. åóõã÷þñçóå: åðÝôñåøå. 2. ëåýãá: ìÝôñï ìÞêïõò. 3. äåêÜôç Éïõëßïõ: ç åðéóôïëÞ ãñÜöôçêå óôéò 10 Éïõëßïõ 1791. 4. Âáóôßëçí: ç öõëáêÞ ôçò Âáóôßëçò, óýìâïëï ôçò áðïëõôáñ÷ßáò. 5. Ñïõóóü: åêðñüóùðïò ôïõ Äéáöùôéóìïý, èåìåëéùôÞò ôçò äçìïêñáôéêÞò óêÝøçò. 6. Ìéñáâþ: ñÞôïñáò, Ýíáò áðü ôïõò çãÝôåò ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò. 7. óðïõäáßïé: ëüãéïé. 8. ÐÜñèéïé: ï ÊïñáÞò åííïåß ôïõò ÐÝñóåò Þ ãåíéêÜ ôïõò ÁóéÜôåò. 9. Åëáìßôåò: åííïåß ôïõò åâñáßïõò. 10. ìéáò ôñáãùäßáò: åííïåß ôï Ýñãï ôïõ ÓïöïêëÞ «Áíôéãüíç».

227

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 228

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. «Ï Üíèñùðïò ãåííéÝôáé åëåýèåñïò êáé êáôÜ óõíÝðåéá ðñÝðåé ìüíïò ôïõ íá êõâåñíÜåé êáé íá êáôåõèýíåé ôïí åáõôü ôïõ». Ç åëåõèåñßá Þôáí âáóéêü ðüèïò êáé åðéäßùîç ôçò åðï÷Þò ôïõ Äéáöùôéóìïý. Ï öéëåëåõèåñéóìüò óôü÷åõå óôçí áðáëëáãÞ ôïõ áíèñþðïõ áðü äéÜöïñïõò åîùôåñéêïýò ðáñÜãïíôåò ðïõ ðåñéïñßæïõí ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ êáé ôçí Ýêöñáóç ôçò ãíþìçò. 2. Ï Üíèñùðïò Ý÷åé ôç äýíáìç êáé ôï äéêáßùìá íá ôéìùñåß ôïõò ôõñÜííïõò ôïõ. Ï äåóðïôéóìüò êáé ç áðïëõôáñ÷ßá åßíáé ðïëéôéóôéêÜ êáèåóôþôá ðïõ äåí ôáéñéÜæïõí óôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá. Ãé’ áõôü ï Üíèñùðïò äéáôçñåß ôï äéêáßùìá íá åðáíáóôáôÞóåé åíáíôßïí ôïõò êáé íá êåñäßóåé ôçí åëåõèåñßá ôïõ. Ç äéäáóêáëßá ôïõ Âïëôáßñïõ Üíïéîå ôï äñüìï ãéá ôç ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï Ýñãï ÷ùñßæåôáé óå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «ºóùò Þêïõóáò... ôïõ ëåéøÜíïõ ôïõ åéò ôï Ðáñßóéïí»: Ðñïïßìéï. Ç ðñïúóôïñßá ôçò õðüèåóçò êáé ç áðüöáóç ãéá ìåôáöïñÜ ôùí ëåéøÜíùí áðü ôïí ôÜöï ôïõò óôï Ðáñßóé. 2ç åíüôçôá: «ÕðÞñ÷áí ëïéðüí... äÝóìéïí ç ôõñáííßá»: Ç ìåôáöïñÜ êáé ðáñáìïíÞ ôùí ëåéøÜíùí óôç Âáóôßëç. 3ç åíüôçôá: «Ôï ðñùß ëïéðüí... åéò ôçí åêêëçóßáí ôï ìåóïíýêôéïí». Ç ìåôáöïñÜ ôùí ïóôþí ôçí åðüìåíç ìÝñá. Ç Üìáîá êáé ç ðåñéãñáöÞ ôçò ðïìðÞò. 4ç åíüôçôá: «¼ëá áõôÜ ôá åßäïí... ôçí ÅëëÜäá». ÓêÝøåéò ôïõ ÊïñáÞ óå ó÷Ýóç ìå ôï ãåãïíüò ôçò ôáöÞò ôïõ Âïëôáßñïõ. Êáôáäßêç ôçò ôïõñêéêÞò ôõñáííßáò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç ãëþóóá ôïõ ÊïñáÞ: Óôá ðëáßóéá ôçò íåïåëëçíéêÞò óêÝøçò åß÷áí äéáìïñöùèåß êáôÜ ôï 18ï áéþíá äýï ôÜóåéò· ç ìéá õðïóôÞñéæå ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò, åíþ ç Üëëç ôçò áñ÷áÀæïõóáò. Ï ÊïñáÞò Þèåëå íá áêïëïõèÞóåé ôç «ìÝóç ïäü». ¼ðùò õðïóôÞñéæå, ïé ìïñöùìÝíïé Üíèñùðïé äåí ðñÝðåé íá åßíáé «ìÞôå ôýñáííïé ôùí ÷õäáßùí ìÞôå äïýëïé ôçò ÷õäáéüôçôáò áõôþí». ¸ôóé ðñïóðÜèçóå íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá äéêü ôïõ ãëùóóéêü éäßùìá, ôï ïðïßï, üðùò âëÝðïõìå, Ý÷åé óôç

228

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 229

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

âÜóç ôïõ ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá, ôçí ïðïßá üìùò ðñïóðáèåß íá ðáñïõóéÜóåé óå âåëôéùìÝíç ìïñöÞ. Áðü áõôÞ ôçí Üðïøç, ï ÊïñáÞò åßíáé ðéï êïíôÜ óôïõò õðïóôçñéêôÝò ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò êáé áíÞêåé áíáìöéóâÞôçôá óôï ðñïïäåõôéêü ôìÞìá ôçò åëëçíéêÞò äéáíüçóçò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ðïéá åëáôÞñéá ðáñáêßíçóáí ôïí êáèïëéêü êëÞñï ôïõ Ðáñéóéïý íá áðáãïñåýóåé ôç ôáöÞ ôïõ Âïëôáßñïõ; ÁðÜíôçóç: Ïé êáèïëéêïß êáëüãåñïé áðïöÜíèçêáí üôé ï Âïëôáßñïò Þôáí «áóåâÝóôáôïò Üíèñùðïò». ¼ìùò ï ÷áñáêôçñéóìüò áõôüò äåí áíôáðïêñéíüôáí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Óôç óêÝøç êáé óôç æùÞ åêåßíçò ôçò åðï÷Þò êõñéáñ÷ïýóå ï öáíáôéóìüò êáé ç ìéóáëëïäïîßá, ðïõ äåí Üöçíáí ôïõò áíèñþðïõò íá êñßíïõí îåêÜèáñá êáé íá áíÝ÷ïíôáé ôç äéáöïñåôéêÞ Üðïøç. ÁõôÜ ãéá ôá ïðïßá ï Âïëôáßñïò ðïëÝìçóå ìå ðÜèïò Þôáí ç áíåîéèñçóêßá êáé ç ðíåõìáôéêÞ áíåêôéêüôçôá. 2ç: Ôé óõãêßíçóå ôïí ÊïñáÞ áðü ôçí êçäåßá ôïõ Âïëôáßñïõ êáé ãéáôß; ÁðÜíôçóç: Áõôü ðïõ óõãêßíçóå éäéáßôåñá ôïí ÊïñáÞ Þôáí ç ôéìÞ ðïõ Ýãéíå óôï Ýñãï ôïõ Âïëôáßñïõ. ÐÜíù óôçí Üìáîá õðÞñ÷å ìéá ìéêñÞ âéâëéïèÞêç, óôçí ïðïßá õðÞñ÷áí óå åâäïìÞíôá ÷ñõóüäåôïõò ôüìïõò üëá ôá óõããñÜììáôá ôïõ ãÜëëïõ äéáöùôéóôÞ. ÁõôÞ ç åéêüíá èýìéóå óôïí ÊïñáÞ ôïí ôñüðï ðïõ ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ôéìïýóáí ôïõò óïöïýò. 3ç: Íá óõæçôÞóåôå ôçí Üðïøç ðïõ õðïóôçñßæåé ï ÊïñáÞò óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï. ÁðÜíôçóç: Ï óåâáóìüò ðïõ Ýäåéîáí ïé ÃÜëëïé óôï Ýñãï ôïõ Âïëôáßñïõ èýìéóå óôïí ÊïñáÞ ôïí áíÜëïãï óåâáóìü ðïõ Ýäåé÷íáí ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò óôïõò óïöïýò áíèñþðïõò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ï ÓïöïêëÞò. Ï ôñüðïò ðïõ Ýíáò ëáüò áíôéìåôùðßæåé ôïõò óïöïýò áíèñþðïõò áðïôåëåß óïâáñü äåßêôç ðïëéôéóìïý. ¸ôóé, óôçí õðüäïõëç ÅëëÜäá, ïé óïöïß êáé ôï Ýñãï ôïõò äåí âñßóêïõí áíáãíþñéóç êáé áéôßá åßíáé ç ôïõñêéêÞ ôõñáííßá. ¸íá ôõñáííéêü êáèåóôþò äå óÝâåôáé ôïõò áíèñþðïõò ôùí ãñáììÜôùí êáé ôçò óêÝøçò, ãéáôß ôï Ýñãï ôïõò êáé ôéò ðñïïäåõôéêÝò éäÝåò ôïõò ôéò èåùñåß å÷èñéêÝò. 4ç: Ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôçí åðéóôïëÞ ùò éóôïñéêÞ ðçãÞ ãéá ôçí

229

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 230

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

åðï÷Þ; Óå ôé üìùò äéáöÝñåé áðü ìéá éóôïñéêÞ Ýêèåóç åíüò ãåãïíüôïò; ÁðÜíôçóç: á) Êáé âÝâáéá, ìðïñåß ç åðéóôïëÞ ôïõ ÊïñáÞ íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò éóôïñéêÞ ðçãÞ, áöïý ìáò ðáñÝ÷åé Ýíá ðëÞèïò ðëçñïöïñßåò ãéá ôá ãåãïíüôá ôçò ôáöÞò êáé ôçò ìåôáöïñÜò ôùí ïóôþí ôïõ Âïëôáßñïõ. Ç ðåñéãñáöÞ åßíáé ëåðôïìåñåéáêÞ. â) ¼ìùò ç åðéóôïëÞ ôïõ ÊïñáÞ äéáöÝñåé áðü ìéá éóôïñéêÞ Ýêèåóç ôïõ ãåãïíüôïò. Ç äåýôåñç åßíáé áðñüóùðç-ï óõããñáöÝáò äåí áíáöÝñåôáé óôïí åáõôü ôïõ-êáé áíôéêåéìåíéêÞ-ëåßðïõí ïé óõíáéóèçìáôéóìïß êáé êÜèå Üëëï óôïé÷åßï ðïõ äåí Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôï èÝìá. ¼ìùò ç åðéóôïëÞ ôïõ ÊïñáÞ åßíáé ãåìÜôç óõíáéóèçìáôéóìü êáé óõãêßíçóç. ÐáñïõóéÜæïíôáò ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ, ï óõããñáöÝáò óõììåôÝ÷åé êáé áõôüò óå üóá óõìâáßíïõí ãýñù ôïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðïéï êáôÜ ôç ãíþìç óáò åßíáé ôï êßíçôñï ãéá ôçí åðéóôïëÞ ôïõ ÊïñáÞ; 2ç: Ðþò óõíäÝåôáé ç êçäåßá ôïõ Âïëôáßñïõ ìå ôçí áãáíÜêôçóç ðïõ íéþèåé ï ÊïñáÞò ãéá ôïõò Ôïýñêïõò;

+

230

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 231

ÁÄÅËÖÉÊÇ ÄÉÄÁÓÊÁËÉÁ ÁäáìÜíôéïò ÊïñáÞò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï 1798 êõêëïöüñçóå Ýíá öõëëÜäéï ìå ôçí ïíïìáóßá «ÐáôñéêÞ Äéäáóêáëßá», ï óõããñáöÝáò ôïõ ïðïßïõ ðñïôßìçóå íá ìåßíåé áíþíõìïò. ÏñéóìÝíïé õðïóôÞñéîáí ðùò áõôüò Þôáí ï ÐáôñéÜñ÷çò Éåñïóïëýìùí, áëëÜ ï ßäéïò ôï áñíÞèçêå. Óôï öõëëÜäéï áõôü, ç ôïõñêéêÞ ôõñáííßá ÷áñáêôçñéæüôáí êáèåóôþò óôáëìÝíï áðü ôï Èåü êáé ï áãþíáò ãéá ôçí åëåõèåñßá Ýñãï ôïõ äéáâüëïõ. Ôï öõëëÜäéï áõôü, üðùò Þôáí öõóéêü, ðñïêÜëåóå ôçí ïñãÞ üëùí ôùí ÅëëÞíùí ðáôñéùôþí. Ó’ áõôÜ ôá ðëáßóéá ï ÊïñáÞò, åðéèõìþíôáò íá áðáíôÞóåé óôï êÞñõãìá åèåëïäïõëßáò, Ýãñáøå Ýíá áðáíôçôéêü öõëëÜäéï ìå ôßôëï «ÁäåëöéêÞ äéäáóêáëßá». Ó’ áõôü õðåñáóðßóôçêå ôéò éäÝåò ôçò åëåõèåñßáò êáé êáôáäßêáóå ôï ôõñáííéêü êáèåóôþò ôïõ Ôïýñêïõ ÓïõëôÜíïõ. Ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôçí «ÁäåëöéêÞ Äéäáóêáëßá».

[¼óïé ðñïÀóôáóèå ôùí Ãñáéêþí...] Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ÊïñáÞò áíáöÝñåé üôé äéÜâáóå «ôçí ÐáôñéêÞ Äéäáóêáëßá», üôáí âñéóêüôáí óôç Ñþìç, êáé äçëþíåé üôé, üðùò ðéóôåýåé, åßíáé øåõäåðßãñáöç. Ï óõããñáöÝáò ôçò õìíåß ôçí ôõñáííßá ôùí Ôïýñêùí êáé ðñïóðáèåß íá ðåßóåé ôïõò ¸ëëçíåò íá õðïôÜóóïíôáé óå áõôÞ ìå åõ÷áñßóôçóç. ÁõôÝò ïé éäÝåò êáé áõôü ôï óýããñáììÜ ï ÊïñáÞò ôï ÷áñáêôçñßæåé «ìùñü». Ôï ìßóïò åíÜíôéá ó’ üëïõò ôïõò ôõñÜííïõò åßíáé ñéæùìÝíï óôéò êáñäéÝò üëùí ôùí áíèñþðùí êáé üëùí ôùí ÅëëÞíùí. Ï ÊïñáÞò ðéóôåýåé ðùò ç óõíÝ÷éóç ôçò ôïõñêéêÞò äïõëåßáò ïöåßëåôáé óôçí «æçëïôõðßá» ôùí çãåìüíùí ôçò Åõñþðçò, ïé ïðïßïé âïçèïýí ìå êÜèå ôñüðï ôïí ÓïõëôÜíï. ÐáñÜäåéãìá áðïôåëåß ç ðáñÜäïóç ôïõ ÑÞãá óôá ÷Ýñéá ôïõ êáé åðôÜ óõíôñüöùí ôïõ, ãéá íá èáíáôùèïýí êáé íá ãßíïõí Ýôóé ìÜñôõñåò ôçò åëåõèåñßáò. ¼ìùò ôï áßìá ôùí áãùíéóôþí äå èá êÜìøåé ôï öñüíçìá ôùí

231

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 232

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÅëëÞíùí, áëëÜ áíôßèåôá, èá ôïõò öïõíôþóåé ôçí åðéèõìßá íá åêäéêçèïýí. ¼ëïé ïé ¸ëëçíåò ðñÝðåé íá èõìïýíôáé üóá õðïöÝñïõí áðü ôïõò Ôïýñêïõò êáé íá ìçí áöÞóïõí íá óâÞóåé óôçí êáñäéÜ ôïõò ç áãÜðç ôçò åëåõèåñßáò êáé ôï ìßóïò êáôÜ ôçò ôõñáííßáò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. áãêáëÜ: ìïëïíüôé. 2. óðïõäÜæù: ðñïóðáèþ. 3. êïëïâÜò: ðåñéêïììÝíåò. 4. ôçò Ãåñìáíßáò ï áõôïêñÜôùñ: ôçò Áõóôñßáò êáé, ãéá ôçí áêñßâåéá, ôçò Áãßáò ÑùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò ôïõ Ãåñìáíéêïý Ýèíïõò. 5. êáí: ôïõëÜ÷éóôïí. 6. ïêôþ Ãñáéêïýò: åííïåß ôï ÑÞãá êáé ôïõò óõíôñüöïõò ôïõ. 7. áñìüäéá: êáôÜëëçëá. 8. åê÷Ýåôáé: ÷ýíåôáé 9. áïßäéìïò: áåßìíçóôïò, áèÜíáôïò. 10. ðáñïîýíåé: èá ðáñáêéíÞóåé. 11. íåùóôß: ðñüóöáôá. 12. íÞóïõò: áíáöÝñåôáé óôá ÅðôÜíçóá, ðïõ ôï 1797 ôá ðÞñáí ïé ÃÜëëïé. 13. äéÜðõñïò: èåñìüò, öëïãåñüò. 14. «ù ðáßäåò ÅëëÞíùí...»: Åìðñüò, ãåííáßá ðáéäéÜ ôùí ÅëëÞíùí, åëåõèåñþóôå ôçí ðáôñßäá, åëåõèåñþóôå êáé ôá ðáéäéÜ, ôéò ãõíáßêåò, ôá éåñÜ ôùí èåþí êáé ôïõò ôÜöïõò ôùí ðñïãüíùí ãéá üë’ áõôÜ åßíáé ðïõ ðïëåìÜôå ôþñá. 15. õðåñï÷éêáß åðùíõìßáé: äéáêåêñéìÝíïé ôßôëïé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ï ÊïñáÞò êáé ï Äéáöùôéóìüò: Åßíáé öáíåñÞ ç åðßäñáóç ôïõ Åõñùðáúêïý Äéáöùôéóìïý êáé ôïõ ðíåýìáôïò ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò óôç óêÝøç êáé óôéò éäÝåò ôïõ ÊïñáÞ. Åßíáé åìöáíÞò ç áãÜðç ôïõ ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ç áðÝ÷èåéÜ ôïõ ãéá ôçí ôõñáííßá êáé ôïõò ôõñÜííïõò. ¹ôáí ç åðï÷Þ ðïõ ïé ëáïß ìå ôïí áãþíá ôïõò êÝñäéæáí ôéò åëåõèåñßåò ôïõò. Ó’ áõôÜ ôá ðëáßóéá ï ÊïñáÞò ðßóôåõå ðùò êáé ïé ¸ëëçíåò ìå ôï äéêü ôïõò áãþíá èá êÝñäéæáí ôçí äéêÞ ôïõò åëåõèåñßá êáé áíåîáñôçóßá. Ãé’ áõôü ôéìïýóå ôïõò áãùíéóôÝò, üðùò ôï ÑÞãáò, ðïõ Ýäùóáí áêüìá êáé ôç æùÞ ôïõò ãéá íá öùôßóïõí ôïí Åëëçíéêü ëáü. Áð’ áõôÞí ôçí ðñïóðÜèåéá êáíåßò äåí Ýðñåðå íá ëåßøåé. 232

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 233

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

2. Ï ñüëïò ôùí çãåôþí ôùí ÅëëÞíùí: Ï ÊïñáÞò äßíåé ìåãÜëç óçìáóßá óôï ñüëï ðïõ ìðïñïýí íá ðáßîïõí áõôïß ðïõ êáèïäçãïýí ôïí Åëëçíéêü ëáü, åßôå åßíáé ëáúêïß åßôå êëçñéêïß. Ðéóôåýåé üôé ïé çãÝôåò ðñÝðåé íá åßíáé ðñáãìáôéêïß ðïéìÝíåò ðïõ èá êáèïäçãïýí, ü÷é ìå ôç âßá áëëÜ Ý÷ïíôáò åîáóöáëßóåé ôç óõíáßíåóç êáé ôç óõãêáôÜèåóç ôïõ ðïéìíßïõ ôïõò, ôïõ áðëïý ëáïý. Ç Ýêöñáóç ëïéðüí ôçò ëáúêÞò âïýëçóçò áðïôåëåß âáóéêÞ áñ÷Þ êáé äéáêõâÝñíçóç ôïõ ëáïý. Ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï áõôÞò ôçò äéáêõâÝñíçóçò ï ÊïñáÞò ðéóôåýåé üôé ðñÝðåé íá äéÝðåôáé áðü ôï ðíåýìá ôçò äéêáéïóýíçò êáé ôçò éóüôçôáò, âáóéêþí áñ÷þí ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò. ÔÝëïò, ïé çãÝôåò ðñÝðåé íá öñïíôßæïõí ãéá ôç ìüñöùóç ôïõ ëáïý, þóôå íá áðáëëá÷èåß áðü ôéò äåéóéäáéìïíßåò. Ç áìÜèåéá åßíáé ôï êáôÜëëçëï Ýäáöïò ãéá íá áíáðôõ÷èïýí ïé äåéóéäáéìïíßåò. Êé áêüìá, ïé çãÝôåò ôùí ÅëëÞíùí ðñÝðåé íá ôïõò ðñïóôáôåýïõí áðü ôéò ðáñáíïìßåò êáé ôéò âéáéüôçôåò ôçò åîïõóßáò ôïõ ÓïõëôÜíïõ. ÁõôÝò åßíáé ïé ïäçãßåò êáé ïé åèíéêÝò åðéôáãÝò ôïõ ÊïñáÞ ðñïò áõôïýò ðïõ âñßóêïíôáé åðéêåöáëÞò ôùí õðüäïõëùí ÅëëÞíùí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ðÝíôå åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Åéò ôçí Ñþìçí... ôïõ ×ñéóôïý ôçí Åêêëçóßáí». Ôï èÝìá ôïõ öõëëáäßïõ êáé ç óôÜóç ôïõ ÊïñáÞ-ôï èåùñåß øåõäåðßãñáöï. 2ç åíüôçôá: «Õðåñáóðßæåé... óÝâáò áóðáæüìåèá»: ÐåñéëçðôéêÞ áðüäïóç ôçò «ÐáôñéêÞò äéäáóêáëßáò». 3ç åíüôçôá: «ÁíÜãêç ëïéðüí... õðÝñ ðÜíôùí áãþí». Ôá åìðüäéá ôùí Åõñùðáßùí çãåìüíùí óôçí ðñïóðÜèåéá áðåëåõèÝñùóçò ôçò ÅëëÜäáò. 4ç åíüôçôá: «ÄÝîáé ëïéðüí... õðÝñ ðÜíôùí áãþí». ÐñïôñïðÞ ðñïò ôïõò ¸ëëçíåò íá äéáôçñÞóïõí Üóâåóôç ôçí áãÜðç ôçò åëåõèåñßáò êáé ôï ìßóïò êáôÜ ôçò äïõëåéÜò. 5ç åíüôçôá: «êáé ôáýôá ìåí... ôçò ôïõñêéêÞò ðáñáíïìßáò». ÐñïôñïðÞ ðñïò ôïõò áñ÷çãïýò ôùí ÅëëÞíùí íá ãßíïõí «öùò» êáé «áëÜôé» ãéá ôï ðïßìíéü ôïõò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÌïñöÞ äïêéìßïõ: Ôï öõëëÜäéï ôïõ ÊïñáÞ Ý÷åé ìïñöÞ äïêéìßïõ. ¸ôóé áðïôåëåßôáé áðü ôá åîÞò ìÝñç: á) ÅéóáãùãÞ-ðáñïõóßáóç ôïõ èÝìáôïò, â) Áíáßñåóç ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ôçò ÐáôñéêÞò Äéäáóêáëßáò ã) Ïé áéôßåò ôçò óõíÝ÷éóçò ôçò õðïäïý233

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 234

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ëùóçò ôùí ÅëëÞíùí ä) ÐñïôñïðÞ ðñïò üëïõò ôïõò ¸ëëçíåò å) ÐñïôñïðÞ ðñïò ôïõò çãÝôåò ôùí ÅëëÞíùí. 2. Ç ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ÊïñáÞ óõìöùíåß ìå ôéò áðüøåéò ôïõ ãéá ôç «ìÝóç ïäü». ¸ôóé, åíþ âñßóêåôáé êïíôÜ óôç ëáúêÞ ãëþóóá, ðñïóðáèåß íá ôçí «åîõøþóåé» ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôýðïõò êáé ìïñöÝò ðïõ ôáéñéÜæïõí óôçí ëüãéá êáé ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ãëþóóá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ðïéï åßíáé ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ÐáôñéêÞò Äéäáóêáëßáò êáé ìå ðïéá åðé÷åéñÞìáôá ôï áíáêáôáóêåõÜæåé ï ÊïñáÞò; ÁðÜíôçóç: Áðü ôï öõëëÜäéï ôïõ ÊïñáÞ ìáèáßíïõìå üôé ç ðáôñéêÞ äéäáóêáëßá, ðïõ ôüóï ôïí óôåíï÷þñçóå, Ý÷åé ôï åîÞò ðåñéå÷üìåíï: Ðñþôïí, õðåñáóðéæüôáí êáé äéêáéïëïãïýóå ôçí ôïõñêéêÞ ôõñáííßá. Äåýôåñï, èñçíïýóå ôçí êáôÜñãçóç êáé ôï ðåñéïñéóìü ôçò ðáðéêÞò åîïõóßáò. Ôñßôï, ðñïóðáèïýóå íá ðåßóåé ôïõò ¸ëëçíåò üôé ðñÝðåé íá õðïôÜóóïíôáé óôïí Ôïýñêï ôýñáííï êáé üôé áõôü èåìåëéþíåôáé óôéò ßäéåò ôéò èåßåò ÃñáöÝò. Ç ÐáôñéêÞ Äéäáóêáëßá Þôáí Ýíá öõëëÜäéï ðïõ êÞñõôôå ôçí åèåëïäïõëßá. Ï ÊïñáÞò áíáóêåõÜæåé áõôÜ ôá åðé÷åéñÞìáôá ìå ôïí åîÞò ôñüðï: Ðñþôï, áíáöÝñåé üôé ïé ìáñôõñßåò áðü ôéò ãñáöÝò åßíáé äéáóôñåâëùìÝíåò êáé áêñùôçñéáóìÝíåò. Äåýôåñï, ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ öõëëáäßïõ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç êáé ðñïò ôç ëïãéêÞ áëëÜ êáé ðñïò ôç èñçóêåßá. Ôñßôï, ôï öõëëÜäéï åßíáé «øåõäåðßãñáöï», äçëáäÞ äåí Ý÷åé ãñáöåß áðü ôïí ÐáôñéÜñ÷ç ðïõ áíáöÝñåôáé óôïí ôßôëï ôïõ.

2ç: Ðïéïò êõñßùò ëüãïò ïäçãåß ôïí ÊïñáÞ íá áíáêáôáóêåõÜóåé ôï ýðïðôï öõëëÜäéï; ÁðÜíôçóç: Áñ÷éêÜ ï ÊïñáÞò äåß÷íåé íá öïâÜôáé ôçí åðéññïÞ ôïõ öõëëáäßïõ óôá ìõáëÜ ôùí ÅëëÞíùí. Èá ìðïñïýóå íá ôïõò êÜíåé íá õðáêïýóïõí ôõöëÜ êÜèå ðáñÜëïãç åíôïëÞ åíüò âßáéïõ Üñ÷ïíôá, ôïõ ÓïõëôÜíïõ. ¼ìùò ï ÊïñáÞò áðïìáêñýíåé áìÝóùò áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç äçëþíïíôáò ðåñéóóüôåñï ôçí åðéèõìßá ðáñÜ ôç óéãïõñéÜ ôïõ üôé ïé ¸ëëçíåò äåí ðñÝðåé íá öïâïýíôáé êáìßá «âëÜâç» áðü ôï «ìùñü» áõôü óýããñáììá. ÁìÝóùò ìåôÜ óõìðëçñþíåé üôé ï êýñéïò ëüãïò ðïõ ôïí Ýêáíå íá áíáêáôáóêåõÜóåé ôï öõëëÜäéï åßíáé ç áñíçôéêÞ åðßäñáóç ðïõ èá ìðïñïýóå áõôü íá Ý÷åé óôá ìõáëÜ ôùí Åõñùðáßùí.

234

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 235

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

ÄçëáäÞ èá ìðïñïýóáí ïé Åõñùðáßïé íá ðéóôÝøïõí üôé ïé ¸ëëçíåò èÝëïõí íá åßíáé äïýëïé êáé íá õðïôÜóóïíôáé ïéêåéïèåëþò óôçí ÔïõñêéêÞ ôõñáííßá. ÊÜôé ôÝôïéï èá Þôáí êáôáóôñåðôéêü ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ Åëëçíéóìïý. 3ç: Ôé óõìðåñáßíåôå ãéá ôï ñüëï ðïõ äéáäñáìÜôéóå ï ÊïñáÞò óôéò åëëçíéêÝò õðïèÝóåéò ðñéí êáé ìåôÜ ôçí ÅðáíÜóôáóç; ÁðÜíôçóç: Ìå ôéò åíÝñãåéåò êáé ôç äñÜóç ôïõ ï ÊïñáÞò ðñïåôïßìáóå ôï Ýäáöïò ãéá ôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç. Ï ñüëïò ôïõ Þôáí äéáöùôéóôéêüò êáé ðñïðáñáóêåõáóôéêüò. Ãéá íá ðÜñïõí ôá üðëá óôá ÷Ýñéá ïé ¸ëëçíåò, Ýðñåðå ðñþôá íá åôïéìáóôïýí éäåïëïãéêÜ êáé çèéêÜ. ×ñåéáæüôáí íá êáëëéåñãçèåß ç åèíéêÞ ôïõò óõíåßäçóç, íá áãáðÞóïõí ôçí åëåõèåñßá êáé ôç äéêáéïóýíç êáé íá ìéóÞóïõí ôçí îÝíç ôõñáííßá êáé ãåíéêÜ üëïõò ôïõò ôõñÜííïõò. Áõôü ôï Ýñãï, ôçí ðíåõìáôéêÞ êáé çèéêÞ ðñïåôïéìáóßá, áíÝëáâå íá öÝñåé óå ðÝñáò ï ÊïñáÞò ìáæß ìå üëïõò ôïõò ðíåõìáôéêïýò çãÝôåò ôùí ÅëëÞíùí. ¸ôóé, ðñéí ðÜñïõí ôá üðëá óôá ÷Ýñéá, ïé ¸ëëçíåò Þôáí ìÜñôõñåò ìéá Üëëçò åðáíÜóôáóçò ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôï ìõáëü ôïõò. ÐáñÜëëçëá, ï ñüëïò ôïõ ÊïñáÞ åßíáé óõìâïõëåõôéêüò êáé êáèïäçãçôéêüò. Áðåõèýíåôáé ðñïò ôïõò çãÝôåò ôùí ÅëëÞíùí êáé ôïõò ðñïôñÝðåé íá êáèïäçãïýí óýìöùíá ìå ôéò áñ÷Ýò ôçò éóüôçôáò êáé ôçò äéêáéïóýíçò, ðñïóôáôåýïíôáò ôï «ðïßìíéüí ôïõò áðü ôéò áõèáéñåóßåò ôçò ôõñáííéêÞò åîïõóßáò ôïõ ôïýñêïõ ÓïõëôÜíïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ãéáôß ï ÊïñáÞò ÷áñáêôçñßæåé ôçí ÐáôñéêÞ Äéäáóêáëßá «ìùñüí óýããñáììá;» 2ç: Ðþò áðåõèýíåôáé ï óõããñáöÝáò óôïõò ¸ëëçíåò êáé ðïéá ðñïôñïðÞ åêöñÜæåé; 3ç: Ï ÊïñáÞò ðñïôñÝðåé üóïõò Ý÷ïõí ôçí åîïõóßá, óôá ÷Ýñéá ôïõò íá ãßíïõí öùò êáé Üëáò. Ôé åðéäéþêåé ì’ áõôü;

235

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 236

ÅÐÉÓÔÏËÇ ÓÔÏÍ ÁÈÁÍÁÓÉÏ ØÁËÉÄÁ ÉùÜííçò ÂçëáñÜò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÉùÜííçò ÂçëáñÜò ãåííÞèçêå óôá Êýèçñá ôï 1771. ¸îé ÷ñïíþí Þñèå óôá ÃéÜííåíá, ðïõ Þôáí ç ðáôñßäá ôùí ãïíéþí ôïõ. Åêåß Ýìáèå ôá ðñþôá ôïõ ãñÜììáôá. Ôï 1794 ðÞãå óôçí ÐÜäïâá ôçò Éôáëßá ãéá íá óðïõäÜóåé éáôñéêÞ. ÐáñÜëëçëá Ýìáèå äýï îÝíåò ãëþóóåò, éôáëéêÜ êáé ãáëëéêÜ. Ôï 1800 ï ÂçëáñÜò ãõñíÜ óôá ÃéÜííåíá, üðïõ åñãÜæåôáé ùò ãéáôñüò êáé, ôáõôü÷ñïíá, Ýñ÷åôáé óå åðáöÞ ìå ôïí ÁèáíÜóéï Øáëßäá. ÌåôÜ ôçí Ýíáñîç ôçò åðáíÜóôáóçò ôïõ ÁëÞ ÐáóÜ åíáíôßïí ôïõ ÓïõëôÜíïõ, ï ÂçëáñÜò ðçãáßíåé óôá Æáãïñï÷þñéá. Åêåß óõëëÝãåé ÷ñÞìáôá ãéá ôïí áãþíá ðïõ îåêßíçóå ôï 1821 êáé ïäÞãçóå óôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ÅëëÜäáò áðü ôïõò Ôïýñêïõò. Ôáõôü÷ñïíá, óôÝëíåé ôï ãéï ôïõ ÓôÝöáíï íá ðïëåìÞóåé óôï Ìåóïëüããé. ¼ìùò ï ÂçëáñÜò äåí áîéþèçêå íá æÞóåé ôçí íéêçöüñá Ýêâáóç ôçò ÅðáíÜóôáóçò. Ôï 1823 Üöçóå ôçí ôåëåõôáßá ôïõ ðíïÞ óôï ÷ùñéü ÔóåðÝëïâïí ôïõ Æáãïñßïõ.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï ÂçëáñÜò áíÞêå óôïõò åêðñïóþðïõò ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý ðïõ õðåñáóðßóôçêáí ìå ðÜèïò ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá. Áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí ðïßçóç. Ôáõôü÷ñïíá, Ýãñáøå ôï âéâëßï «ÑïìÝçêç ãëüóá», ôï ïðïßï åßíáé ìéá óõëëïãÞ åðéóôïëþí. Ìéá áðü áõôÝò ôéò åðéóôïëÝò ôçí áðåõèýíåé óôïí ÁèáíÜóéï Øáëßäá, äéáöùôéóôÞ êáé õðÝñìá÷ï êáé áõôüí ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ç ðáñáêÜôù åðéóôïëÞ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï Ýñãï «ÑïìÝçêç ãëüóá». Ó’ áõôÞí ï óõããñáöÝáò âñßóêåé ôçí åõêáéñßá íá õðåñáóðßóåé ôç ãëþóóá ðïõ ìéëïýóå ï áðëüò ëáüò.

236

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 237

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï óõããñáöÝáò äçëþíåé üôé äå äßíåé óçìáóßá óôïõò äÞèåí ìïñöùìÝíïõò, ðïõ êáôçãïñïýí ôïõò ïðáäïýò ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò. Ç ïìïñöéÜ ôçò ãëþóóáò äå âñßóêåôáé óôéò êáôáëÞîåéò -éïò êáé -éïí, áëëÜ óôç óõíôïìßá êáé óôçí êáèáñüôçôá ôçò Ýêöñáóçò êáé ôçò óêÝøçò. ÁõôÜ ôá óôïé÷åßá õðÞñ÷áí óôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ãëþóóá, ç ïðïßá üìùò óÞìåñá ìïéÜæåé ìå ãñéÜ ðïõ Ý÷åé ÷Üóåé ôçí ïìïñöéÜ ôçò. Áíôßèåôá ç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá Ý÷åé öõóéêÞ ïìïñöéÜ, ç ïðïßá ÷ñåéÜæåôáé íá êáëëéåñãçèåß. Ç åðáöÞ ôùí áñ÷áúóôþí ìå ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ãëþóóá åßíáé åðéöáíåéáêÞ êáé, åðéðëÝïí, åßíáé áäýíáôï íá ôçí îáíáæùíôáíÝøïõí. ÊÜôé ôÝôïéï äåí åß÷áí êÜíåé ðïôÝ ïé áñ÷áßïé -ï ÄçìïóèÝíçò êáé ïé Üëëïé ìïñöùìÝíïé ðñüãïíïß ìáò ðïõ ìéëïýóáí óôç ãëþóóá ðïõ êáôáëÜâáéíáí ïé áêñïáôÝò ôïõò. Ç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá ìðïñåß íá äáíåéóôåß ôá óôïëßäéá ôçò áñ÷áßáò, ðñïóáñìüæïíôÜò ôá óôéò óýã÷ñïíåò áðáéôÞóåéò. Ìðïñåß, áêüìç, íá ðÜñåé ôïí ðëïýóéï èçóáõñü ôùí áñ÷áßùí ëÝîåùí êáé íá äáíåéóôåß ëÝîåéò áðü îÝíåò ãëþóóåò. ¼ðïõ áõôÜ äåí åßíáé áñêåôÜ, íÝåò ëÝîåéò ìðïñïýí íá äçìéïõñãçèïýí. Ç äýíáìç êáé ï ðëïýôïò ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò åßíáé ìåãÜëïé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. óïöïëïãéüôáôïò: ìïñöùìÝíïò Üíèñùðïò. 2. óõãêïéíùíÞóù: ìåôáäþóù, åðéêïéíùíÞóù. 3. ðëéá: ðéá. 4. ÃñáéêéêÞ: ëáúêÞ ãëþóóá. 5. ÅëëçíéêÞ: áñ÷áßá åëëçíéêÞ. 6. ÌáêáñïíéóôÜäåò: áõôïß ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí áñ÷áßåò ëÝîåéò êáé ìåãÜëåò ðåñéüäïõò. 7. ËÜóêáñçò: ìåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò ðÞãå óôç Äýóç êáé Ýãñáøå ìéá «ÃñáììáôéêÞ» óå ãëþóóá áñ÷áÀæïõóá. 8. ÃáæÞò: (¢íèéìïò): ïðáäüò ôçò ìÝóçò ïäïý ôïõ ÊïñáÞ. 9. ¸ëëçíåò: áñ÷áßïé ¸ëëçíåò. 10. êïñáêßóôéêá: áêáôáëáâßóôéêá. ¸ôóé ïíüìáæáí ïé áíôßðáëïé ôïõ ÊïñáÞ ôç ãëþóóá ôïõ. 10. Ðñáãìáôïãíþìùí: ó÷ïëáóôéêüò (áõôüò ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôïõò ðáðýñïõò). 12. áðåéêÜæù: êáôáëáâáßíù.

237

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 238

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

Áíá÷þñçóç: ç «Êýñïõ ÁíÜâáóç» ôïõ Îåíïöþíôá. Ýôæé: Ýôóé. ìïéÜæåé: ôáéñéÜæåé. ðéÜíåé: ôáéñéÜæåé, ïìïñöáßíåé. ëïãéÜæù: íïìßæù. ôùñåóíÞ: ôùñéíÞ. óéìüôåñá: ðéï êïíôÜ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ôï ãëùóóéêü æÞôçìá: Ïé åêðñüóùðïé ôïõ íåïåëëçíéêïý äéáöùôéóìïý, üðùò ï ÂçëáñÜò, Þñèáí óå óýãêñïõóç ìå ôïõò óõíôçñçôéêïýò äéáíïïýìåíïõò. Ôï áíôéêåßìåíï ôçò äéáöùíßáò Þôáí ðïéá ãëþóóá Ýðñåðå íá êáëëéåñãçèåß óôá ðëáßóéá ôçò ðáéäåßáò ôùí íÝùí áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá óôç óêÝøç êáé óôá ãñÜììáôá· ç áñ÷áßá åëëçíéêÞ Þ ç ëáúêÞ ãëþóóá ôçò åðï÷Þò åêåßíçò. Ôï ðñùôïãåíÝò áõôü ðñüâëçìá áêïëïõèïýóå Ýíá äåýôåñï, ðïéá èá Þôáí ç óôÜóç ôùí ÅëëÞíùí áðÝíáíôé óôçí êáôáëõôéêÞ åðßäñáóç ôùí ÅõñùðáúêÞò óêÝøçò. Ïé ðñïïäåõôéêïß ëüãéïé ôïõ Äéáöùôéóìïý Þèåëáí ãëþóóá ëáúêÞ êáé ðáéäåßá ðñïóáíáôïëéóìÝíç ðñïò ôçí ÅõñùðáúêÞ óêÝøç êáé åðéóôÞìç, åíþ ïé óõíôçñçôéêïß åðéèõìïýóáí ãëþóóá áñ÷áÀæïõóá êáé öïâïýìåíïé ôçí åðßäñáóç ôçò Åõñþðçò, ôüíéæáí üôé ç åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç ìðïñåß íá ëýóåé ôï ðñüâëçìá ôçò ðáéäåßáò ôùí ÅëëÞíùí. Ï ÂçëáñÜò áíÞêå óôïõò ðñïïäåõôéêïýò äéáíïïýìåíïõò. 2. Ãëþóóá êáé åëåõèåñßá: Ôï æÞôçìá ôçò ãëþóóáò óõíäåüôáí ìå ôï æÞôçìá ôçò áðåëåõèÝñùóçò ôçò ÅëëÜäáò. Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ôçò åëåõèåñßáò Þôáí ç äéÜäïóç ôùí öéëåëåýèåñùí éäåþí, ïé ïðïßåò Ýðñåðå íá ãßíïõí êôÞìá ôïõ áðëïý ëáïý. Ìüíï ôüôå áõôüò èá Þôáí Ýôïéìïò íá äéåêäéêÞóåé ôçí áíåîáñôçóßá ôïõ. Êáé ç ðñïåôïéìáóßá ôïõ ëáïý ìðïñïýóå íá ãßíåé ìÝóù ôçò ðáéäåßáò, ç ïðïßá èá ïäçãïýóå ôï ÃÝíïò óôï öùôéóìü êáé óôçí áðáëëáãÞ áðü ôéò ðñïëÞøåéò êáé ôéò äåéóéäáéìïíßåò. ¼ìùò ãéá íá áðïäþóåé ç õðüèåóç ôçò Ðáéäåßáò ÷ñåéáæüôáí íá ãßíåôáé ç äéäáóêáëßá óå ãëþóóá ëáúêÞ êáôáíïçôÞ áðü ôï ëáü. Ìüíï ìå áõôÞ ôçí ðñïûðüèåóç ìðïñïýóå íá ðñáãìáôïðïéçèåß ï öùôéóìüò ôïõ ÃÝíïõò, ï ïðïßïò èá ïäçãïýóå óôçí êáëëéÝñãåéá ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò êáé óôçí åèíéêÞ áðïêáôÜóôáóç.

238

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 239

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ïé åíüôçôåò óôçí åðéóôïëÞ ôïõ ÂçëáñÜ åßíáé ðÝíôå: 1ç åíüôçôá: «Óïöïëïãéüôáôå... ôïõ ýøïõò ôçò»: Ç öõóéêÞ ïìïñöéÜ ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò. 2ç åíüôçôá: «Áõôïß ïé áåñüìõáëïé... ôá óõããñÜììáôÜ ôïõ». Ïé áñ÷áúóôÝò äåí êáôáëáâáßíïõí êáé äåí îÝñïõí ôçí áñ÷áßá ãëþóóá. 3ç åíüôçôá: «ÊáëÜ ößëå... ìå ëéãüôåñç äõóêïëßá». Ç ëáúêÞ ãëþóóá ìðïñåß íá áíôáðïêñéèåß óôéò áíÜãêåò ôùí åðéóôçìþí êáé ôùí ôå÷íþí. 4ç åíüôçôá: «Ç ÅëëçíéêÞ ãëþóóá... ôùí ìáêáñïíéóôÜäùí»: Ìå äÜíåéá áðü îÝíåò ãëþóóåò êáé ìå ôç äçìéïõñãßá íÝùí ëÝîåùí èá ëõèåß ôï ðñüâëçìá ôïõ ëåîéëïãéêïý ðëïýôïõ. 5ç åíüôçôá: «Ðñïöáóßæïíôáé... áðü óéìüôåñá»: Ï ðëïýôïò ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Öáíôáóôéêüò äéÜëïãïò: Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ôçí ôå÷íéêÞ ôïõ öáíôáóôéêïý äéáëüãïõ: áíáöÝñåé ôá åðé÷åéñÞìáôá ôùí áíôéðÜëùí ôïõ, óôá ïðïßá áðáíôÜ áìÝóùò êáé äéåîïäéêÜ. 2. Ðáñïìïßùóç: á) Ç áñ÷áßá ãëþóóá ðáñïìïéÜæåôáé ìå ãñéÜ æáñùìÝíç. â) Ç íÝá ÅëëçíéêÞ ãëþóóá ðáñïìïéÜæåôáé ìå êïðÝëá íÝá êáé üìïñöç. ã) Ï äáíåéóìüò ëÝîåùí ðáñïìïéÜæåôáé ìå ôï äáíåéóìü ñïý÷ùí ôçò êüñçò áðü ôçí ìçôÝñá ôçò. 3. ¾öïò: Ôï ýöïò ôïõ ÂçëáñÜ åßíáé éäéáßôåñá åéñùíéêü êáé óáñêáóôéêü. Åðéôßèåôáé ìå éäéáßôåñç äñéìýôçôá óôïõò áñ÷áúóôÝò êáé áðïêáëýðôåé ôç óáèñüôçôá ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ôïõò. 4. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ÂçëáñÜ åßíáé, âÝâáéá, ç ëáúêÞ ãëþóóá åêåßíçò ôçò åðï÷Þò, ç ãëþóóá ðïõ êáôáëÜâáéíå êáé ìéëïýóå ï áðëüò ëáüò óôçí ðüëç êáé óôï ÷ùñéü.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Ðïéá åßíáé ç âáóéêÞ èÝóç êáé ï óêïðüò ôïõ óõããñáöÝá óôçí åðéóôïëÞ; ÁðÜíôçóç: Óôçí åðéóôïëÞ áõôÞ ï óõããñáöÝáò ôïíßæåé ôçí áîßá ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò êáé ðáñïõóéÜæåé ôá ðëåïíåêôÞìáôÜ ôçò êáé ôïí ðëïýôï ôçò. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, êáôáäéêÜæåé

239

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 240

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôïõò áñ÷áúóôÝò, ïé ïðïßïé ðåñéöñïíïýóáí ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé èåùñïýóáí Üîéá ëüãïõ ìüíï ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ. Ïé óõíôçñçôéêïß áõôïß äéáíïïýìåíïé äåí îÝñïõí êáé äåí êáôáëáâáßíïõí ôçí áîßá ïýôå ôçò áñ÷áßáò ïýôå ôçò äçìïôéêÞò. 2ç: Íá õðïãñáììßóåôå ôá åðé÷åéñÞìáôá ôùí áíôéðÜëùí ôçò ìçôñéêÞò ãëþóóáò êáé ôá áíôåðé÷åéñÞìáôá ôïõ óõããñáöÝá. ÁðÜíôçóç: Ïé áíôßðáëïé ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò õðïóôÞñéæáí üôé ç äçìïôéêÞ: á) äåí Ý÷åé åõãÝíåéá, â) ãßíåôáé êáëýôåñç, üôáí ðëçóéÜæåé ðñïò ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ, ã) äåí ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß óôéò åðéóôÞìåò êáé ãåíéêÜ óôá ãñÜììáôá êáé ôéò ôÝ÷íåò. Áðáíôþíôáò ï ÂçëáñÜò õðïóôÞñéæå üôé: á) Ç åõãÝíåéá êáé ç ïìïñöéÜ ìéáò ãëþóóáò äåí åîáñôÜôáé áðü ôéò êáôáëÞîåéò, áëëÜ áðü ôçí óõíôïìßá, ôç óáöÞíåéá, ôçí êáèáñüôçôá êáé ôç ÷Üñç ôçò, â) Ç ëáúêÞ ãëþóóá åßíáé üìïñöç êáé áí êáëëéåñãçèåß, èá âåëôéùèåß ðåñéóóüôåñï. Ç áñ÷áßá åëëçíéêÞ ìïéÜæåé ìå æáñùìÝíç ãñéÜ, åíþ ç íÝá åëëçíéêÞ ìå üìïñöç êüñç ðïõ ÷ñåéÜæåôáé íá äáíåéóôåß ôá óôïëßäéá ôçò ìÜíáò ôçò. ã) Áí ç íåïåëëçíéêÞ äåí ìðïñïýóå íá ÷ñçóéìïðïéçèåß óôéò åðéóôÞìåò êáé óôá ãñÜììáôá ôüôå êáìßá ãëþóóá äå èá ìðïñïýóå íá ôï êÜíåé. Ïé åëëåßøåéò ôçò ìðïñïýí íá êáëõöèïýí ìå äÜíåéá áðü ôçí áñ÷áßá êáé áðü Üëëåò îÝíåò, ìå óêïðü íá äçìéïõñãçèïýí íÝåò ëÝîåéò. 3ç: Ìå âÜóç ôçí êáôÜôáîç ôùí åðé÷åéñçìÜôùí êáé ôùí áíôåðé÷åéñçìÜôùí íá äåßîåôå ôï ïñãáíùôéêü ó÷Ýäéï ðïõ áêïëïýèçóå ï óõããñáöÝáò óôçí åðéóôïëÞ ôïõ. ÁðÜíôçóç: ÐñïóðáèÞóôå íá ôï äþóåôå óå ìïñöÞ ó÷åäéáãñÜììáôïò. Ï ÂçëáñÜò áíáðôýóóïíôáò ôá åðé÷åéñÞìáôÜ ôïõ áêïëïõèåß ôï ðáñáêÜôù ïñãáíùôéêü ó÷Ýäéï. á) Ç öõóéêÞ ïìïñöéÜ ôçò íåïåëëçíéêÞò ãëþóóáò. â) Ç áíéêáíüôçôá ôùí áñ÷áúóôþí íá êáôáíïÞóïõí ôçí áñ÷áßá ìáò ãëþóóá. ã) Ç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß óôéò åðéóôÞìåò êáé óôá ãñÜììáôá. ä) Ðñþôç ðñïûðüèåóç: ôá äÜíåéá áðü ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ. å) Äåýôåñç ðñïûðüèåóç: ôá äÜíåéá áðü ôéò îÝíåò ãëþóóåò. óô) Ï ðëïýôïò ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò åßíáé ìåãÜëïò.

240

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 241

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

4ç: Ìå ðïéïõò ôñüðïõò êáôïñèþíåé ï óõããñáöÝáò íá åêöñÜóåé ðéï ðåéóôéêÜ êáé ðéï ðáñáóôáôéêÜ ôá åðéìÝñïõò åðé÷åéñÞìáôÜ ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ï ÂçëáñÜò åêöñÜæåé ôéò áðüøåéò ôïõ êáé ôá åðé÷åéñÞìáôÜ ôïõ ìå ðïëëÜ åêöñáóôéêÜ ìÝóá, á) Ðáñïìïéþóåéò: ç áñ÷áßá ãëþóóá ðáñïìïéÜæåôáé ìå ãñéÜ, ç íÝá ìå üìïñöç êïðÝëá êáé ï äáíåéóìüò ëÝîåùí ìå äáíåéóìü ñïý÷ùí. â) ¼ëá ôá ðáñáðÜíù áðïôåëïýí åðßóçò ðïëý ðáñáóôáôéêÝò êáé æùíôáíÝò åéêüíåò. ã) Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé åéñùíéêü êáé äçêôéêü. Ï óõããñáöÝáò êáôáöÝñåôáé ìå ôüëìç åíÜíôéá óôïõò áñ÷áúóôÝò. ä) ÔÝëïò, ôï êåßìåíï Ý÷åé ìïñöÞ äéáëïãéêÞ-ðñïçãïýíôáé ôá åðé÷åéñÞìáôá ôùí áñ÷áúóôþí êáé áêïëïõèåß êáôÜññéøÞ ôïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Ðïéá åßíáé ç Üðïøç ôïõ É. ÂçëáñÜ ãéá ôç íåïåëëçíéêÞ ëáúêÞ ãëþóóá; 2ç: Ãéáôß ç Üðïøç üôé ç ëáúêÞ ãëþóóá äåí åßíáé ðëïýóéá åßíáé ëáíèáóìÝíç;

+

241

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 242

ÅÑÙÔÏÓ ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁÔÁ Áãíþóôïõ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï âéâëßï «¸ñùôïò áðïôåëÝóìáôá», ï óõããñáöÝáò ôïõ ïðïßïõ ìáò åßíáé Üãíùóôïò ôõðþèçêå óôç ÂéÝííç ôï 1792. Ãéá ôï óõããñáöÝá ôïõ Ý÷ïõí ãßíåé äéÜöïñåò õðïèÝóåéò· Üëëïé ëÝíå üôé Þôáí ï ÁèáíÜóéïò Øáëßäáò, Üëëïé ï ÑÞãáò Þ Üëëïé äéáíïïýìåíïé ôçò åðï÷Þò åêåßíçò. Óôï Ýñãï õðÜñ÷ïõí ôñåéò çèéêïåñùôéêÝò éóôïñßåò ãéá ôçí áãÜðç äýï íÝùí, ïé ïðïßïé óôï ôÝëïò ðáíôñåýïíôáé. Ç óçìáóßá ôùí éóôïñéêþí áõôþí åßíáé ìåãÜëç, áöïý èåùñïýíôáé ùò ôá ðñþôá äéçãÞìáôá óôç íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá. Ôï áðüóðáóìá «Ç Åëåíßôóá» ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ôÝëïò ôçò ðñþôçò éóôïñßáò.

[Ç Åëåíßôóá] Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç Åëåíßôóá, åñùôåõìÝíç ìå ôï ÃéùñãÜêç, Þôáí êëåéóìÝíç óôïí åáõôü ôçò êáé üëïé ôçí èåùñïýóáí Üññùóôç. Äåí ìéëïýóå ïýôå Ýôñùãå ôßðïôá. Ïé ãïíåßò ôçò ôç ñùôïýóáí óõíÝ÷åéá êáé ðñïóðáèïýóáí íá êáôáëÜâïõí ôé ôçò óõìâáßíåé, üìùò ìÜôáéá. Ãéá íá ìçí ôçí åíï÷ëïýí Üëëï, ç Åëåíßôóá áðïöÜóéóå íá óõìðåñéöåñèåß öõóéïëïãéêÜ, áëëÜ ôçò Þôáí äýóêïëï, ãéáôß ôï ðñüóùðü ôçò öáíÝñùíå ôçí øõ÷éêÞ ôçò ôáñá÷Þ. Ôçí Üëëç ìÝñá ïé ðáôÝñåò ôïõ ÃéùñãÜêç êáé ôçò Åëåíßôóáò óõíáíôÞèçêáí êáé ï ðñþôïò áíáêïßíùóå ôçí åðéèõìßá ôïõ ãéïõ ôïõ íá ðáíôñåõôåß ôçí Åëåíßôóá. Ïé ãïíåßò ôçò Åëåíßôóáò ñþôçóáí ôçí êüñç ôïõò áí èÝëåé íá ðáíôñåõôåß ôï ÃéùñãÜêç êáé åêåßíç, ãåìÜôç åíèïõóéáóìü, äÝ÷ôçêå. Ïé äýï ðáôÝñåò îáíáóõíáíôÞèçêáí êáé óõìöþíçóáí íá áññáâùíéÜóïõí êáé íá ðáíôñÝøïõí ôá ðáéäéÜ ôïõò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ôïßíõí: ëïéðüí. 2. ôæåëåìðÞò: Üñ÷ïíôáò, êýñéïò, áöÝíôçò.

242

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 243

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

3. üèåí: ãé’ áõôü. 4. äéáöüñùò: äéáöïñåôéêÜ. 5. ßóùò äåí çìðïñåßò ôßðïôåò;: ìÞðùò åßóáé áäéÜèåôç Þ Üññùóôç; 6. ôé óå çêïëïýèçóå: ôé óïõ óõíÝâç. 7. óáñßêé: ìáíôßëá, êÜëõììá ôïõ êåöáëéïý, óêïõöß. 8. êáôÜ ôï åéèéóìÝíï ôçò: üðùò óõíÞèéæå. 9. áíôáìþíù: óõíáíôþ. 10. ìÝôùñá: áóôåßá. 11. ôïõ óðéôéïý: ôïõ óðéôéïý. 12. óôÝñãù: äÝ÷ïìáé, åßìáé óýìöùíïò, åßíáé åõ÷áñéóôçìÝíïò. 13. åêÜôåñïò: ï êáèÝíáò áðü ôïõò äýï. 14. äáéìüíéïò: õðÝñï÷ïò, èáõìÜóéïò. 15. êáôçöÞò: óêåöôéêüò, óêõèñùðüò. 16. áîéÝñáóôï: áîéáãÜðçôï.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ôï èÝìá ôïõ Ýñùôá êáé ôïõ ãÜìïõ: Ï Ýñùôáò êáé ï ãÜìïò Þôáí èÝìá ðïëý óõíçèéóìÝíï óôá ðñþôá äéçãÞìáôá ðïõ ãñÜöôçêáí êáé ôõðþèçêáí óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá. ÓõãêåêñéìÝíá, êáé óôï «Ó÷ïëåßï ôùí íôåëéêÜôùí åñáóôþí», ôï ïðïßï åß÷å ìåôáöñÜóåé ï ÑÞãáò, ôï èÝìá Þôáí ï Ýñùôáò, ï ïðïßïò ðÜíôá êáôÝëçãå óôï ãÜìï. ¸ôóé, áðü Üðïøç ðåñéå÷ïìÝíïõ, ôá ðñþôá áõôÜ äéçãÞìáôá Þôáí êÜðùò áöåëÞ, ÐñÝðåé íá óçìåéþóïõìå üôé ôï áíáãíùóôéêü êïéíü óôï ïðïßï áðåõèõíüôáí Þôáí ç öáíáñéþôéêç êïéíùíßá ôïõ ôÝëïõò ôïõ ÉÇ´ áéþíá. 2. Ôï åõôõ÷Ýò ôÝëïò ôçò éóôïñßáò: ÐñÝðåé íá ðáñáôçñÞóïõìå üôé üëåò áõôÝò ïé éóôïñßåò Ý÷ïõí åõôõ÷Ýò ôÝëïò, ôï ïðïßï ãÝìéæå ìå áéóèÞìáôá éêáíïðïßçóçò êáé áíáêïýöéóçò ôïõ áíáãíþóôç. Ï ôåëåõôáßïò Ýíïéùèå íá óõìðÜó÷åé ìå ôïõò Þñùåò ôïõ Ýñãïõ êáé ãé’ áõôü Þèåëå ôï ôÝëïò íá åßíáé áßóéï.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò. 1ç åíüôçôá: «Áò áöÞóïõìå...êáé áëëïéïýìåíïí ðñüóùðüí ôçò»: Ç Åëåíßôóá êëåßíåôáé óôïí åáõôü ôçò. 243

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 244

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: «Ôï ðñÜãìá ëïéðüí...êáôçöÝò êáé óéùðçëüí»: Ç óõíÜíôçóç ôùí ãïíéþí. Ç Åëåíßôóá äÝ÷åôáé íá ðáíôñåõôåß ôïí ÃéùñãÜêç. 3ç åíüôçôá: «Ôçí Üëëç ëïéðüí ìÝñá... óôåöáíþìáôá»: Ç ôåëéêÞ áðüöáóç.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç áöÞãçóç: Ç áöÞãçóç ãßíåôáé óå ôñßôï ðñüóùðï êáé åíáëëÜóóåôáé ìå åõèåßåò åñùôÞóåéò. ¸ôóé åõèýò êáé ðëÜãéïò ëüãïò ðëÝêïíôáé óýìöùíá ìå ôï ðñüôõðï ôùí ëáúêþí áöçãÞóåùí, óôéò ïðïßåò âñßóêåôáé êïíôÜ ôï áðüóðáóìá, üðùò Üëëùóôå êáé üëá ôá äéçãÞìáôá ôïõ Ýñãïõ. 2. Ç ãëþóóá: âñßóêåôáé êïíôÜ óôç ëáúêÞ, üìùò ðåñéÝ÷åé ôýðïõò ïé ïðïßïé ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáí óôï öáíáñéþôéêï ðåñéâÜëëïí. ÔÝôïéïé ôýðïé åßíáé åêöñÜóåéò üðùò «ðåò ìå», «ôçí Ýëåãå», «íá ôç âñÜóïõí», «óå ëåßðåé» ê.ëð. Ðáñüìïéåò åêöñÜóåéò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áêüìç êáé óÞìåñá óôçí âüñåéá ÅëëÜäá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç: Óôï ðñþôï ìÝñïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò ï óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé ôç óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç ôçò Åëåíßôóáò. Ðïéåò åêäçëþóåéò öáíåñþíïõí ôçí êáôÜóôáóç áõôÞ; ÁðÜíôçóç: Ï Ýñùôáò ôçò Åëåíßôóáò êáé ç óõíáéóèçìáôéêÞ ôçò êáôÜóôáóç öáíåñþíïíôáé áðü ôéò åîÞò åêäçëþóåéò: ¹ôáí ôüóï óôåíï÷ùñçìÝíç ðïõ Ýäéíå ôçí åíôýðùóç üôé Þôáí Üññùóôç. Äåí åß÷å üñåîç íá öÜåé ôßðïôá. Åß÷å êëåéóôåß óôïí åáõôü ôçò êáé óôéò óêÝøåéò ôçò. Äå ìéëïýóå óå êáíÝíá, ãéá íá ôïõ åîçãÞóåé ôé óõìâáßíåé. ÔÝëïò, ç ôáñá÷Þ ôçò êáèñåöôéæüôáí óôéò åêöñÜóåéò ôïõ ðñïóþðïõ ôçò. 2ç: Íá åðéóçìÜíåôå óôï êåßìåíï óôïé÷åßá ðïõ öáíåñþíïõí: á) Ôï êïéíùíéêü ðëáßóéï ìÝóá óôï ïðïßï îåôõëßãåôáé ç éóôïñßá. â) ôï Þèïò ôùí ðñïóþðùí ðïõ ìåôÝ÷ïõí, ã) ôïí çèéêü ÷áñáêôÞñá ôçò éóôïñßáò. ÁðÜíôçóç: á) Ôï ðåñéâÜëëïí åäþ åßíáé áóôéêü-áõôü öáíåñþíåé ç ëÝîç «ôæåëåìðÞäåò» ðïõ õðïäÞëùíå óôïõò ìåãáëïíïéêïêõñáßïõò. ÕðÜñ÷åé ïéêïíïìéêÞ Üíåóç êáé áðïõóßá ðñïâëçìáôéóìïý. â) ¼ëá ôá ðñüóùðá åßíáé «èåôéêÜ». Ç íôñïðáëÞ êüñç äåí ôïëìÜ íá áðïêáëýøåé ôïí åñùôÜ ôçò, åíþ ïé óôïñãéêïß ãïíåßò åíäéáöÝñïíôáé íá âïçèÞóïõí ôï ðáéäß ôïõò.

244

03-2Neo.qxd

9/21/08 3:03 PM

Óåëßäá 245

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

ã) Ç çèéêÞ ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ôõðéêÞ êáé óýìöùíç ìå ôéò êáèéåñùìÝíåò áíôéëÞøåéò ôçò åðï÷Þò. Ôá ðáéäéÜ åßíáé õðÜêïõá, ïé ãïíåßò óôïñãéêïß, ç ïéêïãÝíåéá ðáñáäïóéáêÞ êáé ï Ýñùôáò äéêáéþíåôáé çèéêÜ ìå ôï ãÜìï. 2ç: Ïé éóôïñßåò ôïõ âéâëßïõ «¸ñùôïò ÁðïôÝëåóìá» üðùò êáé åêåßíåò ôïõ ãáëëéêïý «Ó÷ïëåßïõ ÍôåëéêÜôùí Åñáóôþí» áíÞêïõí óôï åëáöñü öéëïëïãéêü åßäïò êáé ÷ñçóßìåõáí ùò ëáúêÜ áíáãíþóìáôá. Íïìßæåôå üôé ç åìöÜíéóç ôÝôïéùí âéâëßùí óõíôåëïýóå óôçí ðáéäåßá ôùí õðüäïõëùí ÅëëÞíùí; Íá óôçñßîåôå ìå åðé÷åéñÞìáôá ôç èåôéêÞ Þ áñíçôéêÞ áðÜíôçóÞ óáò. ÁðÜíôçóç: Áí êñßíïõìå ôá âéâëßá áõôÜ ìå ôá óçìåñéíÜ êñéôÞñéá, èá ëÝãáìå üôé äåí áíôáðïêñßíïíôáé óôéò áíÜãêåò ôçò ðáéäåßáò ôùí íÝùí, ãéáôß: á) ç çèéêÞ ôïõò åßíáé ôõðéêÞ, â) ðáñïõóéÜæïõí ôçí æùÞ åýêïëç, ã) äåí Ý÷ïõí ïðïéïíäÞðïôå ðñïâëçìáôéóìü ãéá ïðïéïäÞðïôå æÞôçìá. ¼ìùò, áí ôá åîåôÜæáìå óôá ðëáßóéá ôçò åðï÷Þò ðïõ ãñÜöôçêáí, èá ìðïñïýóáìå íá ôïõò áðïäþóïõìå êÜðïéá èåôéêÞ óõìâïëÞ óôçí ðáéäåßá ôùí íÝùí, ãéáôß: á) Ýöåñáí ôï âéâëßï óå åðáöÞ ìå Ýíá ðëáôý áíáãíùóôéêü êïéíü, â) ôá èÝìáôá ðïõ Ýèéãáí, Þôáí «áðáãïñåõìÝíá», óõíåðþò áõôÜ ôá áíáãíþóìáôá èá ìðïñïýóáí íá èåùñçèïýí «ôïëìçñÜ» ãéá ôçí çèéêÞ åêåßíçò ôçò åðï÷Þò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç: Íá ÷ùñßóåéò ôï áðüóðáóìá óå åíüôçôåò êáé íá äþóåéò ôßôëï óå êÜèå ìßá. 2ç: Ïé éóôïñßåò ôïõ âéâëßïõ ¸ñùôïò áðïôåëÝóìáôá ÷ñçóßìåõáí ùò ëáúêÜ áíáãíþóìáôá, üðùò êáé åêåßíåò ôïõ ãáëëéêïý «Ó÷ïëåßïõ ôùí íôåëéêÜôùí åñáóôþí». Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôþí ôùí éóôïñéþí;

245

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 246

ÓÁÍ ÐÅÔÁËÏÕÄÁ ÓÔÇ ÖÙÔÉÁ ÉùÜííçò ÂçëáñÜò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ êáé ôï Ýñãï ôïõ Óôïé÷åßá ãéá ôç âéïãñáößá êáé ôï Ýñãï ôïõ ÉùÜííç ÂçëáñÜ èá âñåéò óôçí «ÅðéóôïëÞ óôï ÁèáíÜóéï Øáëßäá» óåëßäá 236.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ï ÂçëáñÜò êáé ï ×ñéóôüðïõëïò óõãêáôáëÝãïíôáé óôïõò ðñïäñüìïõò ôçò íåïåëëçíéêÞò ðïßçóçò. Ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ åßíáé ãåìÜôá ëõñéóìü êáé ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ìåßùóç ôçò öáíáñéþôéêçò åðßäñáóçò, üðùò áõôÞ öáßíåôáé óå Üëëá ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá. Óôï Ýñãï ôïõ äéáêñßíïõìå äýï êõñßùò åðéäñÜóåéò: á) áðü ôçí áñêáäéêÞ ðïßçóç, ôçí ïðïßá ãíþñéóå óôçí Éôáëßá êáé â) áðü ôç äçìïôéêÞ ìáò ðïßçóç. Êõñéáñ÷åß ôï èÝìá ôïõ Ýñùôá, ôï ïðïßï ðáñïõóéÜæåôáé ìå ìéá äéÜèåóç ñïìáíôéêÞ êáé, åðßóçò, ç óÜôéñá. Óôá óáôéñéêÜ ôïõ ðïéÞìáôá ðÝôõ÷å íá ðáñïõóéÜóåé ïëïêëçñùìÝíïõò ôýðïõò áíèñþðùí. Ôá ðáñáêÜôù ðïéÞìáôá áðïôåëïýí äåßãìáôá ôùí äýï áõôþí ôýðùí-ôï ðñþôï åßíáé åñùôéêü êáé ôï äåýôåñï óáôéñéêü.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò, ìéëþíôáò óå äåýôåñï ðñüóùðï, äçëþíåé Ýêèáìâïò áðü ôçí ïìïñöéÜ ôçò ãõíáßêáò. ÌïéÜæåé ìå ðåôáëïýäá ðïõ ãõñíÜ ãýñù áðü ôï öùò êáé, ðáñüëï ðïõ êáßãåôáé, äåí ìðïñåß íá áðïìáêñõíèåß. Ôï ßäéï Ý÷åé ðÜèåé êáé ï ðïéçôÞò, ðïõ åßíáé ìáãåìÝíïò áðü ôï êïñìß ôçò ãõíáßêáò. Ç öýóç ôçò Ýäùóå ðëïýóéá ïìïñöéÜ. Ôá ðïõëéÜ ôçò Ýäùóáí ôç öùíÞ, ïé êñßíïé ôç äñïóéÜ. Ôá ìÜãïõëÜ ôçò ìïéÜæïõí ìå ôñéáíôÜöõëëá, ôá ÷åßëéá åßíáé ïìïñöüôåñá áð’ ôï êïñÜëëé. Ôá öñýäéá ðëçãþíïõí ôéò êáñäéÝò ôùí áíäñþí, åíþ ôá ìÜôéá ôçò êëÝâïõí ôçí êáñäéÜ.

246

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 247

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6.

ï÷: áðü. óéìÜ: êïíôÜ. áôÞ óïõ: ç ßäéá, ìüíç óïõ. ïðþ÷åé: ðïõ Ý÷åé ïëüâïëï: ðëïýóéï. ÷ëùñáñéÜ: äñïóéÜ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ôï êýñéï èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ï èáõìáóìüò ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôçí ïìïñöéÜ ôçò ãõíáßêáò. Ç ãõíáßêá åßíáé åäþ ôï áðüìáêñï áíôéêåßìåíï ôïõ ðüèïõ, ôï ïðïßï ï ðïéçôÞò ìÝíåé ìáãåìÝíïò íá èáõìÜæåé. Ôïíßæåé ôçí åîùôåñéêÞ ïìïñöéÜ ôïõ êïñìéïý ôçò, áëëÜ êáé êÜèå ãùíéÜ ôïõ óþìáôüò ôçò. Óôá ëüãéá ôïõ åßíáé äéÜ÷õôïò ï èáõìáóìüò áëëÜ êáé ï ëõñéóìüò ôùí åéêüíùí êáé ôùí ëÝîåùí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü äýï óêçíÝò. Óôçí ðñþôç óêçíÞ ðáñïõóéÜæåé ãåíéêÜ ôçí óõíïëéêÞ ïìïñöéÜ ôçò ãõíáßêáò, åíþ óôç äåýôåñç áíáëýåé ìßá ìßá ôéò ïìïñöéÝò ôçò. ¸ôóé Ý÷ïõìå: 1ç óêçíÞ: «Óáí ðåôáëïýäá...íá ìéëÞóåé» 2ç óêçíÞ: «Ô´ áçäüíé... ï êáèñÝðôçò»

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ðáñïìïßùóç: á) Óôïõò ôÝóóåñéò ðñþôïõò óôß÷ïõò ç ðáñïìïßùóç ôïõ Üíôñá ðïõ ãõñíÜåé ãýñù áðü ôçí ãõíáßêá ìå ðåôáëïýäá ðïõ ðåôÜ ãýñù áðü ôçí öùôéÜ äåß÷íåé ìå ðáñáóôáôéêüôçôá ôç ìáãåßá ðïõ áóêåß ç ãõíáßêá ðÜíù óôïí Üíôñá. â) Ç ïìïñöéÜ ôçò ãõíáßêáò ðáñïìïéÜæåôáé ìå ðñïßêá. 2. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: Óôï ðïßçìá ïé ðñïóùðïðïéÞóåéò åßíáé åíäéáöÝñïõóåò· ôá ðïõëéÜ êáé ïé êñßíïé ìïéÜæïõí íá Ý÷ïõí áíèñþðéíåò éäéüôçôåò êáé íá äßíïõí ôçí ïìïñöéÜ ôïõò óôç ãõíáßêá. 3. Ç ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé äçìïôéêÞ, ìéá ãëþóóá æùíôáíÞ êáé êáë247

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 248

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ëéåñãçìÝíç óå ôÝôïéï âáèìü, þóôå íá ìðïñåß íá áíôáðïêñéèåß óôéò áðïêôÞóåéò ôçò ëõñéêÞò ðïßçóçò ôïõ ÂçëáñÜ. Ìéáò ðïßçóçò ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü õøçëü âáèìü áéóèçôéêÞò ôåëåéüôçôáò. 4. Ï óôß÷ïò êáé ôï ìÝôñï: óôß÷ïò åßíáé äåêáðåíôáóýëëáâïò êáé ôï ìÝôñï éáìâéêü. Óôß÷ïò 1 óáí ðå/ôáëïý/äá óôç/ öùôéÜ/ ó’ åóÝ/íá ãý/ñåò öÝ/ñíù Ôïíéóìüò: õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ Áñ. óõëëáâÞò 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 5. Ïìïéïêáôáëçîßá: Ç ïìïéïêáôáëçîßá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé æåõãáñùôÞ.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôé óáò èõìßæïõí ðåñéóóüôåñï áðü ôç äçìïôéêÞ ìáò ðáñÜäïóç ç êáôÜ äßóôé÷á æåõãáñùôÞ ïìïéïêáôáëçîßá êáé åêöñáóôéêïß ôñüðïé ôïõ ðïéÞìáôïò; ÁðÜíôçóç: Åßíáé ðïëëÜ ôá óôïé÷åßá ðïõ ìáò èõìßæïõí ôç äçìïôéêÞ ðïßçóç. Åßíáé ï äåêáðåíôáóýëëáâïò óôß÷ïò êáé ôï éáìâéêü ìÝôñï, ç ðáñïìïßùóç ìå ôç ðåôáëïýäá, ðïõ åßíáé ðáñìÝíç áðü ôç öýóç, êáé ïé ðñïóùðïðïéÞóåéò ôùí ðïõëéþí êáé ôùí ëïõëïõäéþí. ¼ëá áõôÜ, ìáæß öõóéêÜ ìå ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá, ìáò èõìßæïõí Ýíôïíá ôç äçìïôéêÞ ðïßçóç. Ç ðáñáóôáôéêÞ ðáñïõóßáóç ôçò öýóçò óõíõðÜñ÷åé ìå ôá ëéôÜ åêöñáóôéêÜ ìÝóá äçëáäÞ ôá êïóìçôéêÜ åðßèåôá, åíþ êõñéáñ÷åß ôï ñÞìá êáé ôï ïõóéáóôéêü. 2ç Ìðïñïýìå íá õðïóôçñßîïõìå ôçí Üðïøç üôé ï ÂçëáñÜò, áêïëïõèþíôáò ôçí ðïßçóç ôçò åðï÷Þò ôïõ, åîéäáíéêåýåé ôç ãõíáßêá; ÁðÜíôçóç: Ï ÂçëáñÜò äåí åîéäáíéêåýåé ôç ãõíáßêá, áëëÜ áðåõèýíåé Ýíáí ýìíï óôçí éäáíéêÞ ãõíáßêá. ¸ôóé, üðùò ãéá êÜèå Üíôñá, öáíôÜæåé ç éäáíéêÞ, ç áãáðçìÝíç ãõíáßêá. Ï ýìíïò áõôüò, óõíäåäåìÝíïò ìå ìéá ðáñÜëëçëç ðáñïõóßáóç ôçò ïìïñöéÜò ôçò öýóçò, äå äåß÷íåé êáèüëïõ õðåñâïëéêüò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéåò åðéäñÜóåéò áðü ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé åíôïðßæåôå óôï ðïßçìá; 2ç Ðïéá åßíáé ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíéóôïýí ôçí ïìïñöéÜ ôçò ãõíáßêáò;

248

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 249

ÃÉÁÔÑÉÊÇ ÐÁÑÇÃÏÑÉÁ ÉùÜííçò ÂçëáñÜò

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ¸íáò ãéáôñüò Ýñ÷åôáé óôï óðßôé åíüò âáñéÜ áññþóôïõ, äßðëá óôïí ïðïßï âñßóêåôáé ç ãõíáßêá ôïõ êáé êëáßåé. Ï Üññùóôïò ëÝåé üôé ðëçóéÜæåé óôï èÜíáôï, áëëÜ ï ãéáôñüò ôïí êáèçóõ÷Üæåé ëÝãïíôÜò ôïõ íá ìçí ôïí óêÝöôåôáé. ¼ìùò ï Üññùóôïò åðéìÝíåé üôé äåí ìðïñåß ïýôå íá ìéëÞóåé ïýôå íá öÜåé ïýôå íá êïéìçèåß. Ôüôå ï ãéáôñüò ôïõ áðáíôÜ üôé ôá ßäéá Ýëåãáí êáé ï ðáôÝñáò ôïõ, ï èåßïò ôïõ êáé ï áäåëöüò ôïõ, ïé ïðïßïé åßíáé Þäç ðåèáìÝíïé. Ìå ôï æïõìß ðïõ Ýöáãå ðñéí áðü äýï ìÝñåò äå èá ðñÝðåé íá öïâÜôáé ôßðïôá. ÁêïýãïíôÜò ôá áõôÜ ç ãõíáßêá âÜæåé ôá êëÜìáôá êáé ëÝåé üôé êáôÜëáâå ðùò ï ãéáôñüò áõôüò, ðïõ Ý÷åé èÜøåé ïëüêëçñç ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõò, åßíáé áäýíáôï íá ãëéôþóåé ôïí Üíôñá ôçò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ðáßñåé: ðáßñíåé. 2. óå ôïýôï: óôï ìåôáîý, åêåßíç ôç óôéãìÞ. 3. ðÜíù: ðçãáßíù. 4. íá ãëýóù: íá ãëéôþóåé. 5. áãêáëÜ: ðáñüëï ðïõ, áí êáé. 6. ÷áìïâáóôéÝóáé: Ý÷åéò áêüìç äõíÜìåéò. 7. áãñïéêÜò: áêïýò. 8. ðáíôÝ÷ù: Ý÷ù èÜññïò. 9. öáìåëéÜ: ïéêïãÝíåéá 10. ìáñêáñßóåé: ôïõò Ý÷åé äåé íá ðåèáßíïõí. 11. åõôõ÷Þóåé: èá ðåôý÷åé.

249

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 250

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ï óêïðüò ôïõ ÂçëáñÜ åßíáé íá óáôéñßóåé ôçí êáêÞ åêôÝëåóç ôïõ êáèÞêïíôïò áðü ôï ãéáôñü áëëÜ êáé ôçí åõðéóôßá ôïõ áóèåíÞ. 1. Ï ãéáôñüò: Åßíáé óáöþò êáôþôåñïò ôùí ðåñéóôÜóåùí, ïé ãíþóåéò ôïõ åßíáé öôù÷Ýò, ïé éáôñéêÝò ôïõ óõìâïõëÝò äåß÷íïõí ôçí áíéêáíüôçôÜ ôïõ. Ìå ôçí áíåõèõíüôçôá ðïõ ôïí ÷áñáêôçñßæåé ïäÞãçóå óôï èÜíáôï ïëüêëçñç ôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ áññþóôïõ. 2. Ï áóèåíÞò: Åßíáé åõêïëüðéóôïò, áöïý äåí êáôáëáâáßíåé ôßðïôá áðü ôçí áíéêáíüôçôá ôïõ ãéáôñïý. Åßíáé, üðùò üëïé ïé áóèåíåßò óôéò ìÝñåò ìáò. Äåß÷íïõí áðüëõôç åìðéóôïóýíç óôá ëüãéá ôïõ ãéáôñïý êáé åßíáé Ýôïéìïé íá êÜíïõí ü,ôé ôïõò ðåé. 3. Ç ãõíáßêá: Åßíáé ôï ìüíï ðñüóùðï ðïõ äåß÷íåé êáèáñüôçôá óêÝøçò êáé õðåõèõíüôçôá. Ìüíï áõôÞ êáôáëáâáßíåé ðüóï áíåýèõíïò åßíáé ï ãéáôñüò, ßóùò ãéáôß, óáí ãõíáßêá, åíäéáöÝñåôáé êáé öñïíôßæåé äéáñêþò ãéá ôá õðüëïéðá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìéá åíüôçôá, üìùò èá ìðïñïýóáìå íá îå÷ùñßóïõìå ôá åîÞò ìÝñç: 1. ÅéóáãùãÞ: «Âïãêïìá÷ïýóåí... óôï ðëåõñü ôïõ». 2. Êýñéï ìÝñïò: «Óå ôïýôï ìðáßíåé... íá ñïýöçóåò ùóôüóï». Ï åñ÷ïìüò êáé ç ðáñÝìâáóç ôïõ ãéáôñïý. 3. Åðßëïãïò: «ÁõôÜ...ó’ åóÝíá èá åõôõ÷Þóåé»; Ï èñÞíïò ôçò ãõíáßêáò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÄéÜëïãïò: Ôï ðïßçìá áõôü Ý÷åé ìïñöÞ äéáëüãïõ. Ôá ôñßá ðñüóùðá ðïõ ëáìâÜíïõí ìÝñïò ó’ áõôüí åßíáé ï áóèåíÞò, ï ãéáôñüò êáé ç óýæõãïò ôïõ áóèåíïýò. 2. Ç ãëþóóá: ¼ðùò êáé óôï ðñïçãïýìåíï ðïßçìá, ç ãëþóóá ôïõ ÂçëáñÜ åßíáé ìéá áñêåôÜ êáëëéåñãçìÝíç äçìïôéêÞ. 3. Ï óôß÷ïò êáé ôï ìÝôñï: Ï óôß÷ïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ï÷ôáóýëëáâïò Þ åöôáóýëëáâïò êáé ôï ìÝôñï éáìâéêü. ÓôñïöÞ 1ç Óôß÷ïò 1ïò Âïããï/ìá ÷ïý/óåí á/óôåíÞò Ôïíéóìüò: õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ Áñéèìüò óõëëáâÞò: 1 2 3 4 5 6 7 8 250

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 251

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

ÓôñïöÞ 1ç Óôß÷ïò 2ïò: êáôÜ/êïéôïò / óôçí êëß/íç Ôïíéóìüò õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ –´ õ Áñéèìüò óõëëáâÞò 1 2 3 4 5 6 7 Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ï ðñþôïò óôß÷ïò êÜèå óôñïöÞò åßíáé ï÷ôáóýëëáâïò, åíþ ïé õðüëïéðïé äýï åöôáóýëëáâïé. 4. Ïìïéïêáôáëçîßá: Ïìïéïêáôáëçêôïýí æåõãáñùôÜ ï äåýôåñïò êáé ï ôñßôïò óôß÷ïò êÜèå óôñïöÞò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôï óáôéñéêü óôïé÷åßï óôï äåýôåñï ðïßçìá óõóóùñåýåôáé ðñïò ôï ôÝëïò. Íá ôï åðéóçìÜíåôå êáé íá êñßíåôå áí åßíáé áíáðÜíôå÷ï Þ ðñïåôïéìÜæåôáé åðáñêþò. ÁðÜíôçóç: Ôï óáôéñéêü óôïé÷åßï óõóóùñåýïíôáé óôá ëüãéá ôçò ãõíáßêáò, ðïõ âñßóêïíôáé óôï ôÝëïò ôïõ ðïéÞìáôïò. ÁðïãïçôåõìÝíç ç ãõíáßêá, ðïõ ÷Üíåé ôï óýæõãü ôçò, âÜæåé ôá êëÜìáôá. ¼ìùò áõôüò ï åðßëïãïò Ý÷åé ðñïåôïéìáóôåß êáôÜëëçëá ìå ôï äéÜëïãï ôïõ ãéáôñïý êáé ôïõ áóèåíÞ, áðü ôïí ïðïßï ãßíåôáé ãíùóôü ðùò ï óõãêåêñéìÝíïò ãéáôñüò Ý÷åé ïäçãÞóåé óôïí ôÜöï ïëüêëçñç ôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ áññþóôïõ. 2ç Íïìßæåôå üôé ìéá ôÝôïéá óÜôéñá ìðïñåß íá åðéâéþóåé êáé óÞìåñá; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. ÁðÜíôçóç: Ç óÜôéñá ôïõ ÂçëáñÜ åßíáé æùíôáíÞ êáé åðßêáéñç áêüìá êáé óÞìåñá. Ôï «äõíáôü» ôïõ óçìåßï åßíáé ç ïëïêëçñùìÝíç êáé åðéôõ÷çìÝíç ðáñïõóßáóç áíèñþðéíùí ÷áñáêôÞñùí, ïé ïðïßïé åìöáíßæïíôáé ìðñïóôÜ ìáò ïëïæþíôáíïé êáé ðåéóôéêïß. Ï êïìðïãéáííßôçò ãéáôñüò, ï åõêïëüðéóôïò áóèåíÞò êáé ç Ýîõðíç óýæõãïò åßíáé ôýðïé äéá÷ñïíéêïß, ôïõò óõíáíôÜìå êáèçìåñéíÜ, áêüìç êáé óôéò ìÝñåò ìáò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ï Üññùóôïò êáé ðþò ï ãéáôñüò óôï ðïßçìá; 2ç Ðþò áíôéäñÜ ç ãõíáßêá ôïõ áññþóôïõ óôá ëüãéá ôïõ ãéáôñïý;

251

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 252

ÖÁÃÏÐÏÔÉ ÁèáíÜóéïò ×ñéóôüðïõëïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÁèáíÜóéïò ×ñéóôüðïõëïò ãåííÞèçêå óôçí ÊáóôïñéÜ ôï 1772. Ìéêñüò ðÞãå óôï ÂïõêïõñÝóôé, üðïõ öïßôçóå óôçí åêåß åëëçíéêÞ ó÷ïëÞ. ÓõíÝ÷éóå ôéò óðïõäÝò ôïõ óôç Âïýäá ôçò Ïõããáñßáò êáé óôçí ÐÜíôïâá ôçò Éôáëßáò. Ãõñßæïíôáò óôï ÂïõêïõñÝóôé ìðÞêå óôçí áõëÞ ôïõ çãåìüíá ôçò Âëá÷ßáò ÁëÝîáíäñïõ Ìïõñïýæç êáé áñãüôåñá ôïõ ÉùÜííç ÊáñáôæÜ. Ï ×ñéóôüðïõëïò ìõÞèçêå óôç ÖéëéêÞ Åôáéñåßá ôï 1819. Ôï 1836 åðéóêÝöèçêå ôçí åëåýèåñç ÅëëÜäá, üìùò ç õðïäï÷Þ ðïõ ôïõ Ýãéíå äåí Þôáí áõôÞ ðïõ ðåñßìåíå, ãé’ áõôü îáíáãýñéóå óôéò Çãåìïíßåò. Óôï Óéìðßíé ôçò Ôñáíóõëâáíßáò Ýæçóå ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ, äçëáäÞ ìÝ÷ñé ôï 1847, ðïõ ðÝèáíå.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï ÁèáíÜóéïò ×ñéóôüðïõëïò Þôáí ðñïóùðéêüôçôá ðïëýðëåõñç. Áó÷ïëÞèçêå ìå ôç íïìéêÞ, ôçí éáôñéêÞ, ôç öéëïóïößá, ôç öéëïëïãßá, ôçí ðïßçóç, ôç öõóéêÞ, ôç ìïõóéêÞ êáé ôçí ðïëéôéêÞ. Ç ðïßçóÞ ôïõ ðåñéÝ÷åé ýìíïõò óôï ÂÜê÷ï êáé óôïí Ýñùôá. Ôï Ýñãï ôïõ åíôÜóóåôáé óôçí êßíçóç ôïõ Áíáêñåïíôéóìïý, ðïõ Þôáí ðáñáêëÜäé ôïõ Áñêáäéóìïý. Áðü ôçí ðïßçóç ôïõ ×ñéóôüðïõëïõ ëåßðåé ôï ðÜèïò, üìùò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ÷Üñç êáé ëåðôüôçôá. Óôá Ýñãá ôïõ óõìðåñéëáìâÜíåôáé: á) Ôï çñùéêü äñÜìá «Á÷éëëåýò», â) ç «ÃñáììáôéêÞ ôçò ÁéïëïäùñéêÞò», ã) Ç ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ «ËõñéêÜ», ä) ôá «ÐïëéôéêÜ óïößóìáôá» êáé å) ôá «ÐïëéôéêÜ ðáñÜëëçëá».

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðáñáêÜôù ðïßçìá ðåñéÝ÷åôáé óôç óõëëïãÞ «ËõñéêÜ», ç ïðïßá åêäüèçêå óôç ÂéÝííç ôï 1811. Ôï ðåñéå÷üìåíü ôçò åßíáé ç áíÝìåëç æùÞ, ôï êñáóß êáé ï Ýñùôáò. 252

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 253

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò áíáããÝëëåé ôïí åñ÷ïìü ôïõ ôñýãïõ, ôç ãéïñôÞ ôïõ Öèéíïðþñïõ óôçí ïðïßá óõììåôÝ÷åé üëç ç ïéêïõìÝíç. Áðáñáßôçôï óõìðëÞñùìá ôçò ãéïñôáóôéêÞò áôìüóöáéñáò åßíáé êáé ï Þ÷ïò ôçò öëïãÝñáò. Ï ðïéçôÞò êáëåß ôïõò ôñõãçôÝò íá ðÜñïõí ìÝñïò óôç ÷áñÜ. Áöïý âÜëïõí ôï êñáóß óôç âñýóç, ãéá íá ôï ðÜñïõí äñïóåñü, ï ðïéçôÞò ðñïôñÝðåé ôïõò ößëïõò ôïõ íá êÜôóïõí êÜôù áðü ôá äÝíôñá, óôïí ßóêéï, íá ðéïõí êáé íá öÜíå ôï øçôü áñíß. Ôüôå èá åßíáé Ýôïéìïé ãéá ôïí ôñýãï. Óôï ìåôáîý, áõôïß ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óôï ãëÝíôé ðßíïõí ìÝ÷ñé íá íïéþóïõí ôï êåöÜëé ôïõò íá æáëßæåôáé. Êé ýóôåñá, îáðëùìÝíïé áíÜìåóá óôá ÷üñôá ôùí áãñþí, áêïýí ôá ðïõëéÜ íá êåëáçäïýí êé áñ÷ßæïõí ôï óöýñéãìá, ìÝ÷ñé íá íõóôÜîïõí.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6.

âïÀæåé: áíôéëáëåß áðü ôñáãïýäéá êáé öùíÝò. ùò ôïí ðÜôï: ìÝ÷ñé ôïí ôåëåõôáßï. öôÝñç: èÜìíïò Üãñéïò. ôå÷íéêÜ: ìå ôÝ÷íç, Ýôóé üðùò ðñÝðåé. âáèìçäüí: óéãÜ óéãÜ. êïñäþóåé: íá æáëéóôåß.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ êáé ôç öýóç Óôá ðïéÞìáôá ôïõ ×ñéóôüðïõëïõ äéáêñßíïõìå ôçí ýðáñîç áãÜðçò ãéá ôç æùÞ êáé ãéá êÜèå áðëÞ åêäÞëùóÞ ôçò. Åäþ åßíáé Ýíá ãëÝíôé ðïõ ãßíåôáé ìå áöïñìÞ ôïí åñ÷ïìü ôçò åðï÷Þò ôïõ ôñýãïõ. Ïé áðëÝò êáèçìåñéíÝò ÷áñÝò, ôï ðéïôü êáé ôï öáÀ, åßíáé áñêåôÝò ãéá íá äþóïõí óôïí Üíèñùðï ôçí åõôõ÷ßá. Ôáõôü÷ñïíá, åßíáé öáíåñÞ ç áãÜðç ãéá ôç öýóç êáé ôç öõóéêÞ æùÞ, ìéá áãÜðç ðïõ ìïéÜæåé ìáêñéíÞ ãéá ôïõò êáôïßêïõò ôùí óçìåñéíþí ìåãáëïõðüëåùí.

253

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 254

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò. 1ç åíüôçôá: (1ç óôñïöÞ): Ï ðïéçôÞò êáëùóïñßæåé ôïí ôñýãï. 2ç åíüôçôá: (2ç êáé 3ç óôñïöÞ): Ïäçãßåò ãéá ôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ ôñáðåæéïý êáé ôïõ ãëåíôéïý. 3ç åíüôçôá: (4ç êáé 5ç óôñïöÞ): ôï ãëÝíôé.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ðñïóùðïðïßçóç: Ï ôñýãïò åìöáíßæåôáé íá ðñïâáßíåé, óá íá Ý÷åé äçëáäÞ áíèñþðéíåò éäéüôçôåò. ¼ðïõ ðåñíÜ ÷áñßæåé ôç æùÞ. 2. Åéêüíåò: Ïé åéêüíåò óôï ðïßçìá åßíáé æùíôáíÝò. Êõñéáñ÷ïýí ïé åéêüíåò ôçò öýóçò, ôá äÝíôñá, ïé ðçãÝò êáé ôá ëïõëïýäéá. Åðßóçò, õðÜñ÷ïõí åéêüíåò ãëåíôéïý, ôï êñáóß, ôï ðéïôü, ç ðáñÝá êáé ç ãëõêéÜ íýóôá ðïõ Ýñ÷åôáé ýóôåñá áðü ôï ãëÝíôé. 3. Ç ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé äçìïôéêÞ, ìéá ãëþóóá óôñùôÞ êáé åýðëáóôç, éêáíÞ íá ìåôáäþóåé ôï ëõñéóìü êáé õðÜñ÷åé äéÜ÷õôïò ðáíôïý. 4. Ôï ìÝôñï êáé ï óôß÷ïò: Ôï ìÝôñï ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ôñï÷áúêü êáé ï óôß÷ïò ï÷ôáóýëëáâïò. 5. Ïìïéïêáôáëçîßá: Ç ïìïéïêáôáëçîßá áêïëïõèåß ôï ó÷Þìá ááâããâ. ÄçëáäÞ åßíáé æåõãáñùôÞ óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò (áá) êáé óôáõñùôÞ óôïõò õðüëïéðïõò ôÝóóåñéò (âããâ).

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Áöïý äéáâÜóôå ôá åéóáãùãéêÜ óçìåéþìáôá, íá åðéóçìÜíåôå ôá óôïé÷åßá ðïõ áíôáðïêñßíïíôáé óôï ðïßçìá «öáãïðüôé». ÁðÜíôçóç: Åßíáé Ýíôïíç ç ðáñïõóßá âáê÷éêþí óôïé÷åßùí óôï ðïßçìá áõôü, óôï ïðïßï õìíåßôáé ôï êñáóß êáé ôï ãëÝíôé ìå ôçí åõêáéñßá ôïõ ôñýãïõ. Åßíáé ðáñïýóá ç ÷Üñç êáé ç ëåðôüôçôá ìå ôçí ïðïßá ðáñïõóéÜæåôáé ôï èÝìá êáé ç ÷áñÜ ôïõ ãëåíôéïý êáé ôçò ðáñÝáò. ¸ôóé ç åíôýðùóç ðïõ äçìéïõñãåßôáé åßíáé åõ÷Üñéóôç.

254

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 255

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

2ç á) Ðïéá ãëþóóá ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò; â) ¸÷ïõí ïé óôß÷ïé ôïõ ñõèìü áíôßóôïé÷ï ìå ôï ðíåýìá ôçò ðïßçóçò ôïõ; ÁðÜíôçóç: á) Ç ãëþóóá ôïõ ×ñéóôüðïõëïõ åßíáé óôñùôÞ äçìïôéêÞ, ãåìÜôç ëõñéóìü. ÂÝâáéá, èá ðñÝðåé íá ðáñáôçñÞóïõìå üôé, óå óýãêñéóç ìå ôç ãëþóóá ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý, öáßíåôáé íá õóôåñåß. Ç ëáúêÞ ãëþóóá, üðùò åß÷å äéáìïñöùèåß óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, ìå ôá óýíèåôÜ ôçò, ôéò äõíáôÝò åéêüíåò êáé ôç ëáúêÞ øõ÷Þ, åßíáé ðïëý ðéï ïëïêëçñùìÝíç êáé æùíôáíÞ áð’ üôé ðáñïõóéÜæåôáé åäþ. Óôçí ðïßçóç ôïõ ×ñéóôüðïõëïõ Ý÷ïõìå íá êÜíïõìå ìå ìéá ãëþóóá «ôïõ óáëïíéïý», áöïý ï ðïéçôÞò äåí ÷ñçóéìïðïßçóå ôïí ðëïýôï ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý. â) Ôï ìÝôñï ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ôñï÷áúêü êáé åêöñÜæåé ôç ÷áñïýìåíç äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ. Åðßóçò, ï óôß÷ïò åßíáé ï÷ôáóýëëáâïò êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá Ý÷åé ôç ìïñöÞ ááâããâ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò ôïí ôñýãï; 2ç Ðïéá óôïé÷åßá äéêáéïëïãïýí ôï ÷áñáêôçñéóìü ôïõ ðïéÞìáôïò ùò ëõñéêü;

+

255

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 256

ÁÐÏÌÍÇÌÏÍÅÕÌÁÔÁ

Ôá áðïìíçìïíåýìáôá, öéëïëïãéêü åßäïò ãíùóôü áðü ôçí áñ÷áéüôçôá, åßíáé ãåãïíüôá ôá ïðïßá áõôüò ðïõ ôá äéçãåßôáé ôá Ýæçóå Üìåóá, Þôáí áõôüðôçò ìÜñôõñáò. Ôá ãåãïíüôá êáé ôá áðïìíçìïíåýìáôá Þôáí óõíÞèùò ðïëéôéêÜ Þ ðïëåìéêÜ, ãé’ áõôü ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò éóôïñéêÞ ðçãÞ Ôáõôü÷ñïíá, ìðïñåß íá èåùñçèïýí ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá, áí ï óõããñáöÝáò ôùí áðïìíçìïíåõìÜôùí äéáèÝôåé ôáëÝíôï êáé áí ç áöÞãçóç, ôùí ãåãïíüôùí ãßíåôáé ìå äýíáìç êáé æùíôÜíéá. Áðïìíçìïíåýìáôá Ýãñáøáí ðïëëïß áãùíéóôÝò ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôïõ 1821. Ôéò ðñïóùðéêÝò áöçãÞóåéò ïñéóìÝíùí áãùíéóôþí -áíÜìåóÜ ôïõò êáé ôïõ Êïëïêïôñþíç- ôéò êáôÝãñáøå ï Ãåþñãéïò ÔåñôóÝôçò.

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 257

×ÑÏÍÉÊÏ ÔÇÓ ÓÊËÁÂÙÌÅÍÇÓ ÁÈÇÍÁÓ ÐáíáãÞò ÓêïõæÝò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÐáíáãÞò ÓêïõæÝò (1777-1847) Þôáí ðëïýóéïò Ýìðïñïò áðü ôçí ÁèÞíá. Óôç äéÜñêåéá ôçò åðáíÜóôáóçò ðïëÝìçóå óôçí Áêñüðïëç êáé äéáêñßèçêå ãéá ôçí ðñïóöïñÜ ôïõ óôïí áãþíá ãéá ôçí åëåõèåñßá. ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç ßäñõóå ôçí «ÔñÜðåæá ÓêïõæÝ», ôçí ðñþôç ôñÜðåæá ôçò åëåýèåñçò ÅëëÜäáò. Ôáõôü÷ñïíá, áãïñÜæïíôáò ìåãÜëá êôÞìáôá ðïõ áíÞêáí ðñïçãïõìÝíùò óå Ôïýñêïõò, ç ïéêïãÝíåéá ÓêïõæÝ Ýãéíå ìéá áðü ôéò ðëïõóéüôåñåò ôçò ÁèÞíáò.

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï 1841 Ýãñáøå ôï «×ñïíéêü ôçò óêëáâùìÝíçò ÁèÞíáò», óôï ïðïßï áíáöÝñåôáé óôá âÜóáíá ôùí Áèçíáßùí, üôáí äéïéêçôÞò Þôáí ï Ôïýñêïò áãÜò ×áôæÞ ÁëÞò. Ì’ áõôüí ôïí ôñüðï Þèåëå íá êáôáäéêÜóåé ôï ôõñáííéêü êáèåóôþò, ðïõ Ýöåñå ôüóá äåéíÜ óôïõò õðüäïõëïõò ¸ëëçíåò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá âñßóêïíôáé óôï «×ñïíéêü ôçò óêëáâùìÝíçò ÁèÞíáò». Ôá ãåãïíüôá ðïõ äéçãåßôáé ôï ðñþôï áðüóðáóìá ðñáãìáôïðïéÞèçêáí ôï 1788, üôáí ï ×áôæÞò ÁëÞò öõëÜêéóå ðëÞèïò Áèçíáßùí. Ôï äåýôåñï áíáöÝñåôáé óôç äñáðÝôåõóç ôïõ óõããñáöÝá êáé ôïõ ðáôÝñá ôïõ êáé óôç öõãÞ óôç ×áëêßäá ôï 1791.

257

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 258

Ïé öõëáêÝò Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç êáôáðßåóç ôùí êáôïßêùí ôçò ÁèÞíáò áðü ôïí äéïéêçôÞ ×áôæÞ-ÁëÞ åßíáé Ýíôïíç êáé ïé öõëáêÝò ãåìßæïõí ìå Üíôñåò êáé ãõíáßêåò. Ó’ áõôÝò ç áêáèáñóßá Þôáí áöüñçôç, ìå áðïôÝëåóìá ìåñéêïß íá äçëçôçñéÜæïíôáé êáé íá ðåèáßíïõí. Ôïõò öõëáêéóìÝíïõò ôïõò âáóÜíéæáí, ôïõò ñÜâäéæáí êáé ôïõò Ýäåíáí. Ïé ãõíáßêåò õðÝöåñáí éäéáßôåñá, ãéáôß, áí äåí Ýâñéóêáí ôïí Üíôñá, ôéìùñïýóáí óôç èÝóç ôïõò áõôÝò. Ï èÜíáôïò ôçò ìçôÝñáò ôïõ ÓêïõæÝ, ç ðáíïýêëá, ç áñðáãÞ ôïõ ëáäéïý êáé Üãñéá öïñïëïãßá -üëá áõôÜ ìáæß ëýãéóáí ïéêïíïìéêÜ ôçí ïéêïãÝíåéá. Ïé ×ñéóôéáíïß ÷ñÞìáôá äåí åß÷áí êáé ôá ÷ùñÜöéá ôïõò ôá ðïõëïýóáí óôïõò Ïèùìáíïýò. Ï ðáôÝñáò êáé ï ãéïò ÓêïõæÝò öõëáêéæüíôïõóáí åíáëëÜî êáé óôï óðßôé ôïõò äåí åß÷áí ìåßíåé ðñÜãìáôá áîßáò. ÅðéðëÝïí, Ýíáò Ôïýñêïò ãåßôïíáò ôïõò Ýêëåøå ü,ôé âñÞêå óôï óðßôé, üôáí üëïé ïé ÷ñéóôéáíïß åß÷áí åãêáôáëåßøåé ôçí ðüëç, óôç äéÜñêåéá ôçò åðéäçìßáò. Óôï ìåôáîý ï åíôåêÜ÷ñïíïò ãéïò ÓêïõæÝò óõíÝ÷éæå íá åßíáé öõëáêéóìÝíïò, áöïý ï ðáôÝñáò ôïõ äåí ìðïñïýóå íá âñåé ÷ñÞìáôá ðïõ ÷ñåéÜæïíôáí, ãéá íá ôïí âãÜëïõí Ýîù. ÔåëéêÜ, ðáôÝñáò êáé ãéïò ðïýëçóáí Ýíá ÷ôÞìá ìå åëáéüäåíôñá, ãéá íá áðåëåõèåñùèåß ï ìéêñüò. Êé üôáí áõôüò âãÞêå áðü ôçí öõëáêÞ, áíáãêÜóôçêå íá åãêáôáëåßøåé ôï ó÷ïëåßï, ãéá íá äïõëÝøåé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Ýâáëå: Ï ×áôæÞ ÁëÞò. 2. äüóéìï: öüñïò. 3. ãñüóé: áóçìÝíéï ôïõñêéêü íüìéóìá. 4. îÝóôé: ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôùí õãñþí ðñïúüíôùí. 5. åéäÝ: äéáöïñåôéêÜ, åéäÜëëùò. 6. ïëïßóôéá: ôá ôåëåõôáßá ôïõò. 7. öÜëáããáò: üñãáíï ðïõ Ýóöéããå ôá ðüäéá (ãéá âáóáíéóìü). 8. Þôáí åéò ÷ñÝïò: õðï÷ñåþíïíôáí. 9. ðñéêü: ðéêñü (áíáãñáììáôéóìüò). 10. åîï÷Üò: ðåñß÷ùñá. 11. ñåýìáôá: ñåìáôéÝò.

258

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 259

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

ôï èáíáôéêü: ç åðéäçìßá ðáíïýêëáò. óåñìáãÞ: áñ÷éêü êåöÜëáéï. êáôÜóôé÷ï: öïñïëïãéêüò êáôÜëïãïò/öüñïò. áìáíÜôé: õðïèÞêç, åããýçóç. ðáñáôéìÞò: üóï üóï ãéá ëßãá ÷ñÞìáôá. Þôïí ìåéíåóìÝíïé: åß÷áí ðáñáìåßíåé. íôåñâßóçò: èñçóêåõôéêüò ôßôëïò ôùí Ìùáìåèáíþí. ÷áñÜôæé: êåöáëéêüò öüñïò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ç ìüñöùóç êáé ôï ó÷ïëåßï óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò: Ìáò êÜíåé åíôýðùóç ôï ãåãïíüò üôé áêüìá êáé óôá ÷ñüíéá ôçò ðéï ìáýñçò óêëáâéÜò ïé Üíèñùðïé Þîåñáí íá åêôéìïýí ôç óçìáóßá ôçò ìüñöùóçò. Áêüìá êé üôáí áíôéìåôþðéæáí ôéò ìåãáëýôåñåò ïéêïíïìéêÝò äõó÷Ýñåéåò, Ýóôåëíáí ôá ðáéäéÜ ôïõò óôïõò äáóêÜëïõò. Ç ðáéäåßá ôïõ õðüäïõëïõ åëëçíéóìïý ðñïüäåõå ìÝóá áðü ìýñéåò äõóêïëßåò êáé åìðüäéá êáé ïäÞãçóå óéãÜ óéãÜ óôçí áöýðíéóç ôçò åèíéêÞò ôïõ óõíåßäçóçò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá: «Åõèýò... ãõíáßêåò»: Öïñïëüãçóç êáé öõëÜêéóç. 2ç åíüôçôá: «¹ôáí ïé Üíôñåò... ïìéëÞóåé»: Ïé öõëáêÝò. 3ç åíüôçôá: «Áí ôïõ åðÞãáéíáí... ðïèáìÝíïé»: Ïé áíèõãéåéíÝò óõíèÞêåò. 4ç åíüôçôá: «Åéò ôçí áíôñßêéá... öõëáêéóìÝíùí»: Âáóáíéóìïß áíôñþí. 5ç åíüôçôá: «Ðáñïìïßùò... ïé Ôïýñêïé»: Âáóáíéóìïß ãõíáéêþí. 6ç åíüôçôá: «Ïé ãõíáßêåò... ÁíáôïëÞ»: ×Þñåò êáé ãõíáßêåò öõãÜäùí. 7ç åíüôçôá: «Ôüôå ï ðáôÞñ... ôõñáííßáò»: Öôþ÷åéá êáé öõëÜêéóç ôïõ ðáôÝñá. 8ç åíüôçôá: «¹âãåí... ðáñáôéìÞò»: Ï ãéïò ÓêïõæÝò óôç öõëáêÞ 9ç åíüôçôá: «Ï ðáôÞñ... Ýñçìç»: ÏéêïíïìéêÞ áäõíáìßá 10ç åíüôçôá: «Ìüíïí... ÷áëêùìáôéêü»: Ç åðéäçìßá. 11ç åíüôçôá: «Åãþ Ýìåéíá ... ïé Üíèñùðïé»: Ï ãéïò ÓêïõæÝò áíõðïìïíåß. 12ç åíüôçôá: «Ìïõ ëÝãåé... îåöõëáêéóôþ»: Ôï ðïýëçìá ôïõ ÷ùñáöéïý. 13ç åíüôçôá: «Êáé Ýôóé... ÷áñÜôæé ìïõ»: Ç äéáêïðÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ.

259

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 260

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç ôå÷íéêÞ ôïõ êåéìÝíïõ: Ç ôå÷íéêÞ ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß óôï êåßìåíï áõôü ï ÓêïõæÝò åßíáé áðëÞ, ßóùò ìÜëéóôá íá ìðïñïýóå íá ÷áñáêôçñéóôåß áðëïúêÞ. ÐÜíôùò ï óõããñáöÝáò ðñáãìáôïðïßçóå äéÜöïñåò äïêéìÝò, ðñïóðáèþíôáò íá äçìéïõñãÞóåé ôïí ðñïóùðéêü ôïõ ôñüðï ãñáöÞò. Êáé áõôü áðü ìüíï ôïõ åßíáé èåôéêü. 2. Ç ãëþóóá: Ï ÓêïõæÝò ãñÜöåé óôçí áðëÞ ãëþóóá ôçò åðï÷Þò ôïõ, ôç ãëþóóá ðïõ ìéëïýóå êáé êáôáëÜâáéíå ï ëáüò. Ôáõôü÷ñïíá, óõíáíôÜìå åäþ êé åêåß ëüãéåò ëÝîåéò, ïé ïðïßåò äåí áíáéñïýí ôï óôïé÷åßï ôçò ãíçóéüôçôáò ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôï êåßìåíï.

@

260

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 261

Óôç ×áëêßäá ðñüóöõãåò Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Åíþ ï ðáôÝñáò ÓêïõæÝò âñéóêüôáí óôç öõëáêÞ åîáéôßáò íÝùí öüñùí, áðïöáóßæïõí íá îåðïõëÞóïõí ÷ùñÜöé êáé êéíçôÜ, ãéá íá ðëçñþóïõí êáé íá ãëéôþóïõí. ÊñõöÜ öåýãïõí ãéá ôç ×áëêßäá ì’ Ýíá ìüíï ãÜéäáñï, ï ïðïßïò ìå äõóêïëßá óÞêùíå ôá ñïý÷á êáé ôá ëéãïóôÜ ôïõò õðÜñ÷ïíôá. Ôá ëåöôÜ Þôáí åîÞíôá ìüëéò ðáñÜäåò. ÖôÜíïíôáò óôç ×áëêßäá óõíÜíôçóáí êÜðïéïõò óõìðáôñéþôåò ôïõò êáé óõíåñãÜóôçêáí ìå Ýíáí áðü áõôïýò êáé Ýöôéá÷íáí óáðïýíé. Áñãüôåñá ï ðáôÝñáò ÓêïõæÝò áðïöÜóéóå íá ìåôáêéíçèïýí óôá ÂáóéëéêÜ ôçò ×áëêßäáò, üðïõ Ýäùóå ôï ãéï ôïõ óå êÜðïéïí ðáðïõôóÞ, ãéá íá ìÜèåé ôçí ôÝ÷íç. ¼ìùò ç ìåôá÷åßñéóç áðü ôç ìåñéÜ ôïõ ôå÷íßôç Þôáí êáêÞ êáé, åðéðëÝïí, ôï ðáéäß Þôáí äéáñêþò ðåéíáóìÝíï. ¾óôåñá áðü ëßãï êáéñü åðéäçìßá ðáíþëçò ÷ôýðçóå ôï êïíôéíü ÷ùñéü Ößëá. ÏñéóìÝíïé öïâÞèçêáí üôé èá åìöáíéóôïýí âñõêüëáêåò, ãé’ áõôü îÝèáâáí ôïõò ðåèáìÝíïõò êáé ôïõò Ýêáéãáí ìå ðõñáêôùìÝíá óßäåñá óôçí êáñäéÜ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ¢ãéï ÄçìÞôñéï Êõñßôæç: ôïðïèåóßá êïíôÜ óôç âïñéíÞ ðýëç ôçò ÁèÞíáò. 2. ÷áëêþìáôá: ÷Üëêéíá óêåýç êïõæßíáò. 3. ðüñôá ôùí Áãßùí Áðïóôüëùí: ç âïñéíÞ ðýëç ôçò ðüëçò. 4. ïíôñïìßäá: êïõâÝñôá ÷ïíôñÞ êáé ìÜëëéíç. 5. ðáñåìâñüò: ðéï ðñéí. 6. åêïíÝøáìå: äéáíõ÷ôåñÝøáìå. 7. åóõíôñüöåøå: óõíåñãÜóôçêå. 8. äïóßìáôïò: öïñïëïãßáò. 9. ó÷åäüí åðéèõìïýóá: ôñüìáîá íá... 10. èáíáôéêü: ç ðáíïýêëá. 11. ôï åäéÜëáâáí: ôï èåþñçóáí. 12. âïõñäüëáêåò: âñõêüëáêåò.

261

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 262

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ç ðßóôç óôïõò âñõêüëáêåò Ç ðßóôç üôé ï íåêñüò ìðïñåß íá âñõêïëáêéÜóåé åßíáé áñ÷áéüôáôç. Ïé ðñïëÞøåéò áõôÝò ïäÞãçóáí ôïõò áíèñþðïõò óå åíÝñãåéåò ðáñÜëïãåò -îÝèáâáí ôïõò íåêñïýò êáé ôïõò Ýêáéãáí ôçí êáñäéÜ. Ïé åíÝñãåéåò áõôÝò åíôÜóóïíôáé óôá ðëáßóéá ôïõ ìáãéêïý ôñüðïõ óêÝøçò, ï ïðïßïò åßíáé åíôåëþò áíôßèåôïò ìå ôïí åðéóôçìïíéêü ôñüðï óêÝøçò. Ç ðáéäåßá Þôáí áõôÞ ðïõ áðáëëÜóóåé ôïõò áíèñþðïõò áðü ôÝôïéïõ åßäïõò ðñïëÞøåéò êáé äåéóéäáéìïíßåò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ï óõããñáöÝáò èßãåé ðïëëÜ æçôÞìáôá ìå óýíôïìï ôñüðï. ¸ôóé èá ìðïñïýóáìå íá äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ç ôõñáííßá... åîåöõëáêßóôç»: Ôï ðïýëçìá ôïõ ÷ùñáöéïý êáé ç áðïöõëÜêéóç ôïõ ðáôÝñá. 2ç åíüôçôá: «ÔÝëïò... ÓåðôÝìâñéïí»: Ç äéáöõãÞ áðü ôçí ÁèÞíá. 3ç åíüôçôá: «ÅôñáâÞîáìå... ôñýðéï»: Óôç ×áëêßäá ðÜìöôù÷ïé. 4ç åíüôçôá: «Åéò ×áëêßäá... åðáñçãüñçóáí»: Ïé óõìðáôñéþôåò âïçèïýí. 5ç åíüôçôá: «ÅêïíÝøáìå... Ðåñéóóüôåñï»: Óõíåñãáóßá. 6ç åíüôçôá: «Åéò ×áëêßäá... Ýðñáôôáí»: Ç óõìðåñéöïñÜ ôùí Ôïýñêùí. 7ç åíüôçôá: «ÂëÝðïíôáò... êïíôÜ ôïõ»: Ï ãéïò ÓêïõæÝò åñãÜæåôáé. 8ç åíüôçôá: «Åéò ôá 1791... êáñäéÜ»: Ðáíïýêëá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéá åßíáé ôá äåéíÜ ðïõ êáôáôñÝ÷ïõí ôïõò áíèñþðïõò óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò, üðùò ðñïêýðôïõí áðü ôï êåßìåíü ìáò; ÁðÜíôçóç: Ç êáôáðßåóç Þôáí Ýíôïíç êáé åêöñáæüôáí ìå ôç óõíå÷Þ åðéôÞñçóç ôùí áíèñþðùí êáé ìå ôçí åðéâïëÞ áâÜóôá÷ôùí öüñùí. Ïé Ôïýñêïé êõñßáñ÷ïé ìåôá÷åéñéæüíôïõóáí ùìÞ âßá, öõëÜêéæáí êáé âáóÜíéæáí ÷ùñßò ëüãï Üíôñåò êáé ãõíáßêåò. ¼ëá áõôÜ åß÷áí ùò áðïôÝëåóìá íá áíáãêÜæïíôáé ïé Üíèñùðïé íá öåýãïõí áðü ôá óðßôéá ôïõò, öõãÜäåò

262

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 263

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

óå îÝíç ãç. Êáé óá íá ìçí Ýöôáíáí üëá áõôÜ, ðñïóôÝèçêå êáé ç åðéäçìéêÞ áóèÝíåéá, ç ïðïßá ðñïêáëïýóå ðïëëïýò èáíÜôïõò. Ç áäõíáìßá ôùí áíèñþðùí íá áíôéìåôùðßóïõí ôï ðñüâëçìá äçìéïýñãçóå ôï êáôÜëëçëï Ýäáöïò ãéá íá áíáðôõ÷èïýí ïé ðñïëÞøåéò êáé ïé äåéóéäáéìïíßåò. 2ç ¼ðùò åßðáìå óôçí åéóáãùãÞ, ï óõããñáöÝáò äåí Þôáí ìïñöùìÝíïò· ôé íïìßæåôå üôé ôïí þèçóå íá äéçãçèåß üóá ìáò äéçãåßôáé óôï ÷ñïíéêü ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ï óõããñáöÝáò ïëïöÜíåñá èÝëåé íá éóôïñÞóåé ôç æùÞ ôïõ, ãéáôß ìÝóá áðü áõôÞ áðïêáëýðôåôáé ç êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá æïýóáí ïé õðüäïõëïé ¸ëëçíåò óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò. Ï ÓêïõæÝò, üðùò Üëëùóôå êáé üëïé ïé áãùíéóôÝò ôçò ÅðáíÜóôáóçò, Ýæçóáí óå êáéñïýò óõãêëïíéóôéêïýò êáé äéêáéïëïãçìÝíá ðßóôåøáí üôé üóá Ýæçóáí êáé üóá Ýêáíáí, åß÷áí áîßá äéá÷ñïíéêÞ êáé åíäéÝöåñáí ôïõò ìåôáãåíÝóôåñïõò. 3ç Íá åðéóçìÜíåôå óôï êåßìåíï éäéüôõðåò åêöñÜóåéò, ðïõ óÞìåñá äå ÷ñçóéìïðïéïýíôáé. ÁðÜíôçóç: Óôá êåßìåíá ôïõ ÓêïõæÝ óõíáíôÜìå ðïëëÝò ôïõñêéêÝò ëÝîåéò, ïé ïðïßåò óÞìåñá äå ÷ñçóéìïðïéïýíôáé, üðùò ç «óåñìáãÞ» êáé ï «íôåñâßóçò». ÕðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá ëüãéá, üðùò: «ôáò ðüñôáò», «ï ðáôÞñ», ôï «äéóÜêéïí» ê.ëð. ÕðÜñ÷ïõí óðÜíéïé ôýðïé ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò, üðùò: «ìåéíåóìÝíïé» êáé «Þôáí öåõãÜôïé». Ðáñ’ üëåò áõôÝò ôéò éäéïìïñößåò ôçò ãëþóóáò ôïõ ÓêïõæÝ, áõôÞ ðáñáìÝíåé æùíôáíÞ êáé äçìéïõñãåß Ýíá ïëïêëçñùìÝíï áéóèçôéêü áðïôÝëåóìá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ç ïéêïãÝíåéá ôïõ ÓêïõæÝ öåýãåé áðü ôçí ÁèÞíá êáé åãêáèßóôáôáé óôç ×áëêßäá. Ðïéá êáôÜóôáóç âñßóêåé åêåß; 2ç Óôá Áðïìíçìïíåýìáôá õðÜñ÷åé êáé ôï ëïãïôå÷íéêü óôïé÷åßï. Áí ï áöçãçìáôïãñÜöïò äéáèÝôåé áöçãçìáôéêÞ éêáíüôçôá êé áí äßíåé óôï ëüãï ôïõ äýíáìç êáé æùíôÜíéá, ç áöÞãçóç ãßíåôáé ëïãïôå÷íéêü Ýñãï. Óýìöùíá ìå ôá ðáñáðÜíù ðþò èá ÷áñáêôçñßæáôå ôï ÷ñïíéêü ôçò óêëáâùìÝíçò ÁèÞíáò;

263

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 264

ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÁ ÅÍÈÕÌÇÌÁÔÁ Íéêüëáïò Êáóïìïýëçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Íéêüëáïò Êáóïìïýëçò ãåííÞèçêå óôç ÊïæÜíç ôï 1795 êáé ðÝèáíå ôï 1872. ¸æçóå ôçí åðáíÜóôáóç ôïõ 1821 êáé ðÞñå ìÝñïò óå ðïëëÝò ìÜ÷åò. ÏñãÜíùóå ôçí åðáíÜóôáóç óôïí ¼ëõìðï, óõíÝ÷éóå ôïí áãþíá óôï Ìåóïëüããé êáé ðÞñå ìÝñïò óôçí çñùéêÞ Ýîïäï ôùí áãùíéóôþí ôïõ. ÌåôÜ ôçí ëÞîç ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôïõ äüèçêå áðü ôïí Êáðïäßóôñéá ôï áîßùìá ôïõ «åêáôüíôáñ÷ïõ», ðïõ Þôáí äåõôåñåýïõóáò óçìáóßáò.

Ôï Ýñãï ôïõ Óáí ìïñöùìÝíïò ðïõ Þôáí, ï Êáóïìïýëçò åíäéáöÝñèçêå áðü ðïëý íùñßò íá ãñÜøåé ôá áðïìíçìïíåýìáôÜ ôïõ êáé üóá Ýæçóå óôç äéÜñêåéá ôïõ áãþíá. ¢ñ÷éóå ôç óõããñáöÞ ôï 1832 êáé ôçí ïëïêëÞñùóÞ ôïõ 1841. Ôï Ýñãï åêäüèçêå ðïëý áñãüôåñá, ôï 1940, ìå ôßôëï «ÅíèõìÞìáôá ÓôñáôéùôéêÜ ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôùí ÅëëÞíùí 1821-1833».

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï áðüóðáóìá ðïõ áíáöÝñåôáé óôçí ðïëéïñêßá ôïõ Ìåóïëïããßïõ, ðáñïõóéÜæåé éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí, áí ðÜñïõìå õðüøç ìáò üôé ï Êáóïìïýëçò Þôáí Ýíáò áðü ôïõò õðåñáóðéóôÝò ôçò ðüëçò. ÐáñáêÜôù Ý÷ïõìå êÜðïéåò óêçíÝò áðü ôçí çñùéêÞ Ýîïäï ôùí õðåñáóðéóôþí ôçò ðüëçò.

264

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 265

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

[ÓêçíÝò áðü ôçí Ýîïäï] Íéêüëáïò Êáóïìïýëçò

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ãßíåôáé ï ôåëåõôáßïò Ýëåã÷ïò ðñéí áðü ôçí Ýîïäï. Óôïõò áãùíéóôÝò åðéêñáôåß åõèõìßá. Ï ðáëéüò áãùíéóôÞò, åîáóèåíçìÝíïò, ìåôáâéâÜæåé ôçí áñìáôùóéÜ ôïõ óôïí êëçñïíüìï ôùí áãþíùí ôïõ. Óôï ìåôáîý áõôïß ðïõ ìÝíïõí êáé áõôïß ðïõ öåýãïõí áðï÷áéñåôéïýíôáé. Ï ÊáøÜëçò ðåñéìÝíåé áôÜñá÷ïò ôçí óôéãìÞ ôïõ ïëïêáõôþìáôïò. Ïé ïéêïãÝíåéåò âñßóêïíôáé óõãêåíôñùìÝíåò êáé ðïëëÝò ãõíáßêåò åßíáé íôõìÝíåò óáí Üíôñåò. Ï Êáóïìïýëçò óõãêåíôñþíåé êÜðïéïõò Üíôñåò êáé ãåìßæïõí ìå óôñþìáôá ôï áõëÜêé óôï óçìåßï ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéïýóå ôï ðëÞèïò ãéá ôçí Ýîïäï. Ç ÓåëÞíç êñýâåé ôï öùò ôçò, âïçèþíôáò Ýôóé ôïõò áãùíéóôÝò. Áðü Ýîù ï ÉìðñáÞì ñß÷íåé êÜðïéåò ïìïâñïíôßåò, ðïõ åßíáé üìùò Üêáéñåò êáé êÜíïõí ôïõò áãùíéóôÝò íá êñõöïãåëïýí. Óôï ìåôáîý ç ÓåëÞíç öùôßæåé ðÜëé ôçí ðåñéï÷Þ. ÕðÜñ÷åé áêüìç ç åëðßäá üôé èá öôÜóåé âïÞèåéá áðü ôç èÜëáóóá, üìùò äåí åêðëçñþèçêå. Ôüôå ïé áãùíéóôÝò ïñìïýí ðñïò ôïõò å÷èñéêïýò ðñïìá÷þíåò, ìå áðïôÝëåóìá ïé Ôïýñêïé íá óáóôßóïõí.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. äÜìðéá: ðñïìá÷þíáò. 2. èá ðáßñíåé ç ñÜ÷ç ôïõ áÝñá: üôáí èá êåßôåóáé íåêñüò. 3. áäýíáôïí Þ þóôå íá óùèÞ: áäýíáôï íá óùèåß. 4. ãñ.: ãñüóéá. 5. åîåæþèç: îåæþóôçêå. 6. ïßôéíåò: ïé ïðïßïé. 7. äåí áãáíÜêôçæåí: äåí áãáíáêôïýóå. 8. ôïí ñßæïí: ôïõò ðñüðïäåò. 9. åäéåõèýíïíôï: êáôåõèýíïíôáí. 10. ðñïóäéïñéóèåßóáí: ðñïêáèïñéóìÝíá. 265

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 266

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

åâéÜóèçí êáé ôçí Ýðáéóá: ãñÞãïñá ôçí ÷ôýðçóá. ìå âßáí: âéáóôéêÜ. äéøþíôåò: áíõðïìïíþíôáò. äåí åðÞñáìåí: äåí öñïíôßóáìå. êáôÜ óõãêáéñßáí: êáôÜ óýìðôùóç. åéò ôï ãåëÝêé: ùò ôçí ôåëåõôáßá ëåðôïìÝñåéá. öëïêÜôá: êÜðá ìå êñüóóéá ãýñù ãýñù. óåÀæçò: éððïêüìïò. ôáò âáèìßäáò: ôá óêáëéÜ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ôï öñüíçìá ôùí áãùíéóôþí Åßíáé åíôõðùóéáêü ôï ðùò ïé áãùíéóôÝò äåí Ý÷áóáí ôçí øõ÷ñáéìßá ôïõò ìÝ÷ñé ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ. ÌÝóá ó’ áõôÝò ôéò óõíèÞêåò ïé íåüôåñïé Þôáí Üîéïé óõíå÷éóôÝò ôùí ìåãáëõôÝñùí. Ï êáèÝíáò áéóèáíüôáí ôï ÷ñÝïò ôïõ êáé âñéóêüôáí óôç èÝóç ðïõ ôïõ åß÷å ïñéóôåß, áêüìç êáé áí áõôü ïäçãïýóå óôï èÜíáôï. Ïé ãõíáßêåò Þôáí Ýôïéìåò íá ðïëåìÞóïõí óáí Üíôñåò. Ó’ áõôÝò ôéò óõíèÞêåò ç äåéëßá éóïäõíáìïýóå ìå ðñïäïóßá êáé Þôáí áðáñáßôçôç ç áðüëõôç øõ÷ñáéìßá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï áðüóðáóìá õðÜñ÷ïõí ïé ðáñáêÜôù åíüôçôåò. 1ç åíüôçôá: «Ðåñéöåñüìåíïò... ç ñÜ÷ç ôïõ áÝñáí»: Ç åôïéìüôçôá ôùí áãùíéóôþí. 2ç åíüôçôá: «ÁíÝêäïôïí... ôçí öõãÞí óáò»: ¸íáò áãùíéóôÞò ìåãÜëçò çëéêßáò ÷áñßæåé ôá ÜñìáôÜ ôïõ óå íåüôåñï. 3ç åíüôçôá: «Åêåß Þôáí... èá áðåôÜ»: Äåí õðÜñ÷åé öüâïò. 4ç åíüôçôá: «Åéò áõôÞí ôçí óôéãìÞí... ôïõò Üíäñáò»: Ïé Üìá÷ïé. 5ç åíüôçôá: «ÁíÝêäïôïí... êáèþò êáé çìåßò»: Ç äåéëßá ôçò ãõíáßêáò. 6ç åíüôçôá: «ÖèÜóáò åéò ôï êáëýâé... êáé áëëïý ðçãÝò»: Ïé ôåëåõôáßåò åíÝñãåéåò. 7ç åíüôçôá: «Åõñéóêüìåíïé... Þôáí øåýìá»: Áñ÷ßæåé ç Ýîïäïò. 8ç åíüôçôá: «ðåñéìåßíáíôåò... Üäéêá»: ÊáìéÜ åíßó÷õóç áðü ôç óôåñéÜ. Ïé Ôïýñêïé ôá ÷Üíïõí.

266

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 267

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1.

ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: Ï óõããñáöÝáò äåí åíäéáöÝñèçêå íá êáëëéåñãÞóåé êáíÝíá åêöñáóôéêü ìÝóï, ïýôå ðáñïìïéþóåéò ïýôå ìåôáöïñÝò óõíáíôÜìå óôï áðüóðáóìá áõôü. ¼ìùò, ðáñ’ üëåò ôéò åëëåßøåéò ôï êåßìåíï åßíáé æùíôáíü ÷Üñç óôéò ðáñáóôáôéêÝò ðåñéãñáöÝò êáé ôçí áßóèçóç ôçò ðëçñüôçôáò, ðïõ êáôáöÝñíåé íá ìáò ìåôáäþóåé.

2. Ç ãëþóóá: ÐñïóèÝôïíôáò óôç ãëþóóá ôïõ ëüãéá óôïé÷åßá, ï Êáóïìïýëçò ôçí Ýêáíå ÷áëáñÞ êáé Üôïíç. ¼ðùò ðáñáôçñåß ï ÄçìáñÜò, «÷Üëáóå ôç ãëþóóá ôïõ ãéá íá ôçí êÜíåé ðéï åîåõãåíéóìÝíç».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá âñåßôå ôéò ðéï ÷áñáêôçñéóôéêÝò óêçíÝò ôïõ áðïóðÜóìáôïò. Íïìßæåôå üôé ï óõããñáöÝáò ôéò ðáñïõóéÜæåé, åðåéäÞ áðëþò õðÝðåóáí óôçí áíôßëçøÞ ôïõ, Þ ôéò åðéëÝãåé áðü ðïëëÝò Üëëåò, åðåéäÞ ç êáèåìéÜ ôïõò áðïäßäåé êÜðïéï éäéáßôåñï ðíåýìá êáé ðïéï; ÁðÜíôçóç: Ïé óêçíÝò ðïõ åðéëÝãåé ï óõããñáöÝáò ãéá íá ðáñïõóéÜóåé, Ý÷ïõí óêïðü íá åêöñÜóïõí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ðíåýìá. Êáé ôï ðíåýìá áõôü åßíáé ç äéÜèåóç ãéá áíôßóôáóç, ãéá áãþíá ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò. ¼ëïé åßíáé Ýôïéìïé íá ðïëåìÞóïõí êáé, áí áõôü åßíáé áíáãêáßï, íá èõóéÜóïõí ôç æùÞ ôïõò. Óå áíôßèåóç ìå áõôü ôï çñùéêü ðíåýìá âñßóêïíôáí ëßãïé, ïé ïðïßïé üìùò ôéìùñÞèçêáí ÷ùñßò ïßêôï. Áðü áõôÞ ôçí Üðïøç, ïé ðéï ÷áñáêôçñéóôéêÝò óêçíÝò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç óêçíÞ ðïõ ï ðáëáßìá÷ïò áãùíéóôÞò ìåôáâéâÜæåé ôçí áñìáôùóéÜ ôïõ óôï íåüôåñï, åêåßíç ðïõ ï ÊáøÜëçò äçëþíåé Ýôïéìïò íá èõóéáóôåß êáé, ôÝëïò, ç óêçíÞ óôçí ïðïßá ç ãõíáßêá ðïõ äåßëéáóå ôéìùñåßôáé áðü ôïí Êáóïìïýëç. 2ç Ðþò áíôéìåôùðßæïõí ôï ãåãïíüò ôçò Åîüäïõ ôá äéÜöïñá ðñüóùðá ðïõ óõíáíôÜìå óôçí áöÞãçóç; ÁðÜíôçóç: Ï áðëüò ðïëåìéóôÞò äå ÷Üíåé ôï êÝöé ôïõ ïýôå áõôÞ ôçí ýóôáôç óôéãìÞ. Ï ðáëáßìá÷ïò áñìáôïëüò ìåôáâéâÜæåé ôá üðëá ôïõ óôï íåüôåñï. Ï ÊáðåôÜí ÓôáñõÜñçò ðïèïýóå Ýíá ôéìçìÝíï ôÝëïò. Ï Íüôçò Ìðüôóáñçò áéóèáíüôáí ðüíï ãéá ôéò èõóßåò êáé Ýäåé÷íå åíåñãçôéêüôçôá, óáí ðñáãìáôéêüò çãÝôçò. Ï ÊáøÜëçò Þôáí Ýôïéìïò íá èõóéá-

267

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 268

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

óôåß. Ç ãõíáßêá äåßëéáóå êáé ç óôÜóç ôçò áõôÞ éóïäõíáìïýóå ìå ðñïäïóßá. ÔÝëïò, ï Êáóïìïýëçò, áêïýñáóôïò êáé åíåñãçôéêüò, ìÝíåé óôéò ðñþôåò ãñáììÝò ôïõ áãþíá êáé ôïõ ÷ñÝïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéï éóôïñéêü ãåãïíüò åßíáé ôï èÝìá ôïõ áðïóðÜóìáôïò; 2ç Ðþò ÷áñáêôçñßæåôå ôá ðñüóùðá ôá ïðïßá äñïõí óôï áðüóðáóìá;

8

268

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 269

ÄÉÇÃÇÓÉÓ ÓÕÌÂÁÍÔÙÍ Èåüäùñïò Êïëïêïôñþíçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Èåüäùñïò Êïëïêïôñþíçò ãåííÞèçêå óôï Ñáìïâïýíé ôçò Ìåóóçíßáò ôï 1770. Áðü ìéêñüò Ýæçóå óáí êëÝöôçò êáé, êáôáäéùêüìåíïò áðü ôïõò Ôïýñêïõò, ðÞãå óôçí ÆÜêõíèï. Ôï 1810 êáôáôÜ÷ôçêå óôïí áããëéêü óôñáôü êáé Ýëáâå ôï âáèìü ôïõ ôáãìáôÜñ÷ç. Óôç äéÜñêåéá ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôïõ 1821, ìéá óåéñÜ íßêåò óõíäÝïíôáé ìå ôï üíïìÜ ôïõ: ç íßêç óôï ÂáëôÝôóé, ç êáôÜëçøç ôçò Ôñßðïëçò êáé ôçò Áêñïêïñßíèïõ, ç óõíôñéâÞ ôçò óôñáôéÜò ôïõ ÄñÜìáëç óôá ÄåñâåíÜêéá. ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç ï Êïëïêïôñþíçò Þñèå óå óýãêñïõóç ìå ôçí áíôéâáóéëåßá ôùí Âáõáñþí, ïé ïðïßïé ôïí êáôáäßêáóáí óå èÜíáôï, ÷ùñßò üìùò íá ôïëìÞóïõí íá êÜíïõí ðñÜîç ôçí ðïéíÞ. ¸ôóé, ôï 1936, ðÞñå ÷Üñç. Ï Êïëïêïôñþíçò ðÝèáíå ôï 1843.

Ôï Ýñãï ôïõ Ïé õðçñåóßåò ôïõ Èåüäùñïõ Êïëïêïôñþíç óôçí åðáíÜóôáóç åßíáé ãíùóôÝò êáé ç ðåßñá ôïõ ôåñÜóôéá êáé áíõðïëüãéóôçò áîßáò. ¼ìùò ï áãùíéóôÞò áõôüò Þôáí áãñÜììáôïò ãé’ áõôü ôá áðïìíçìïíåýìáôÜ ôïõ äåí ôá Ýãñáöå ï ßäéïò, áëëÜ ôá õðáãüñåõå óôï Ãåþñãéï ÔåñôóÝôç, ðïéçôÞ êáé äéêáóôéêü áðü ôá ÅðôÜíçóá. Ç áöÞãçóç áõôÞ åêäüèçêå ôï 1851 ìå ôßôëï «ÄéÞãçóéò óõìâÜíôùí ôçò ÅëëçíéêÞò ÖõëÞò áðü ôá 1770 Ýùò ôá 1836. Õðáãüñåõóå Èåüäùñïò Êùíóôáíôßíïõ Êïëïêïôñþíçò».

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï áðüóðáóìá ðïõ õðÜñ÷åé ðáñáêÜôù áíáöÝñåôáé óôç ìÜ÷ç óôï ÂáëôÝôóé. Áðïôåëåß ìéá óçìáíôéêüôáôç ðçãÞ ðïõ ìáò ãíùóôïðïéåß, ìå ëåðôïìÝñåéåò ôá ãåãïíüôá êáé ôçí êáôÜóôáóç åêåßíåò ôéò ìÝñåò.

269

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 270

[Ç ìÜ÷ç óôï ÂáëôÝôóé] Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï Êïëïêïôñþíçò åéäïðïßçóå ôïõò Üëëïõò íá Ýñèïõí êáé íá êáôáëÜâïõí ôï ÂáëôÝôóé. ¹ñèáí ïé Ìáõñïìé÷áëáßïé, ïé Üíôñåò ôïõ ÌçôñïðÝôñïâá, 1200 ÌåóóÞíéïé êáé ïé Üíôñåò ôïõ Ðáðáôóþíç. Ï Êïëïêïôñþíçò ôïõò ðñüôåéíå íá öôéÜîïõí ôáìðïýñéá óôçí åêêëçóßá êáé óôá äõï âïõíÜ ãýñù áðü ôï ÷ùñéü. Åêåßíïò èá ðñïóðáèïýóå íá êõêëþóåé ôïõò Ôïýñêïõò. ¸ôóé êé Ýãéíå. ¼ôáí Ýöôáóáí ïé Ôïýñêïé, Ýóðåõóå êáé ï Êïëïêïôñþíçò ìå 800 Üíôñåò. Áêïëïýèçóå ç ìÜ÷ç. Åíþ 5.000 Ôïýñêïé ðïëéïñêïýóáí ôïõò ¸ëëçíåò óôï ÂáëôÝôóé, ï Êïëïêïôñþíçò ÷ôõðÜ ôïõò å÷èñïýò áðü ôá íþôá. Ôáõôü÷ñïíá, áíåöïäéÜæåé ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò. Ç ìÜ÷ç êñÜôçóå üëç ôç íý÷ôá. Óôï ôÝëïò, ðñïóðáèþíôáò íá õðï÷ùñÞóïõí ïé Ôïýñêïé ðåñéêõêëþèçêáí áðü ôïõò ¸ëëçíåò. Ç Þôôá ôïõò Þôáí ìåãÜëç. Óôï ìåôáîý Þñèå êáé ï ÍéêçôáñÜò, áëëÜ êáèõóôåñçìÝíá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÌðåúæáíôÝò: Ìáõñïìé÷Üëçò 2. Ðåôñïâáßïé: Ïé ðïëåìéóôÝò ôïõ ÌçôñïðÝôñïâá. 3. ôáìðïýñé: ï÷õñü. 4. ÊáôáñÜ÷éá: êïñõöïãñáììÝò. 5. ìåíôÜôé: âïÞèåéá, åíßó÷õóç. 6. äéáöåíôåýù: ðñïóôáôåýù , õðåñáóðßæù. 7. êå÷áúÜò: ï Ôïýñêïò äéïéêçôÞò ôçò Ôñßðïëçò (ôßôëïò). 8. Âïóôßôóá: ôï Áßãéï. 9. ïñäß: óôñáôüðåäï. 10. Ýíôåóáí íá åßìáé: Ýôõ÷å íá åßìáé. 11. ìðáúñÜêéá: óçìáßåò· åäþ åííïåß ïìÜäåò ðïëåìéóôþí. 12. åóôåíï÷ùñÞèç: áíáãêÜóôçêå. 13. åðåßêáóá: êáôÜëáâá 14. ôïõò ìÜóáìå ìðëáóôñß: ôïõò êëåßóáìå üëïõò ìáæß. 15. ìïíïìåñéÜæù: áðïìïíþíù. 270

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 271

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ç ìÜ÷ç óôï ÂáëôÝôóé êáé ôï Ýñãï ôïõ Êïëïêïôñþíç Ôï êåßìåíï áðïôåëåß ìéá ëåðôïìåñåéáêÞ êáé Ýãêõñç ðåñéãñáöÞ ôçò ìÜ÷çò óôï ÂáëôÝôóé. ¸ôóé ïé ¸ëëçíåò, ÷Üñç óôçí áãùíéóôéêüôçôÜ ôïõò êáé ÷Üñç óôéò óôñáôéùôéêÝò éêáíüôçôåò ôïõ Èåüäùñïõ Êïëïêïôñþíç, êáôÜöåñáí íá ðåôý÷ïõí ìéá ìåãÜëç íßêç. Áðü áõôÞ ôçí Üðïøç, ôï êåßìåíï áðïôåëåß óçìáíôéêÞ éóôïñéêÞ ðçãÞ, áöïý ôç ìÜ÷ç ôçí ðåñéãñÜöåé ôï óçìáíôéêüôåñï ðñüóùðï ðïõ óõììåôåß÷å óå áõôÞí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï êåßìåíï ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Óå äÝêá çìÝñåò... Ýöôáóåí êáé çìåßò». Ç ðñïåôïéìáóßá ôçò ìÜ÷çò. 2ç åíüôçôá: «¢íïéîå ï ðüëåìïò... èá ôïí Ýðáéñíå»: Ç ìÜ÷ç. 3ç åíüôçôá: «Ï ÑïõìðÞò... ïñäß ðëÝïí»: Ç íßêç ôùí ÅëëÞíùí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Ëéôüôçôá êáé æùíôÜíéá Ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé öôù÷Ü. Äå ãßíåôáé êáìßá ðñïóðÜèåéá íá öáíåß ôï êåßìåíï ëïãïôå÷íéêü. Áõôü üìùò áðïôåëåß ôáõôü÷ñïíá óçìáíôéêü ðëåïíÝêôçìá: ôï âÜñïò äßíåôáé óôçí áöÞãçóç, ç ïðïßá, áðü ôçí Üëëç ôç ìåñéÜ, åßíáé ëéôÞ êáé áðëÞ, åíþ, áðü ôçí Üëëç, åßíáé ïëïæþíôáíç êáé ìáò ìåôáöÝñåé ôï êëßìá êáé ôçí êáôÜóôáóç ôïõ ÷þñïõ êáé ôùí áíèñþðùí óôç äéÜñêåéá ôçò ìÜ÷çò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Áðü ðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ äéáêñßíïíôáé éäéáßôåñá ïé çãåôéêÝò éêáíüôçôåò ôïõ Êïëïêïôñþíç; ÁðÜíôçóç: Óå ðïëëÜ óçìåßá öáßíåôáé ï ðñùôáãùíéóôéêüò ñüëïò ôïõ Êïëïêïôñþíç óå áõôÞ ôç ìÜ÷ç. - Ó’ áõôüí áíÞêå ç éäÝá ôçò ìÜ÷çò êáé ç åðéëïãÞ ôïõ ôüðïõ («íá Ýëèåôå íá ðéÜóïõìå ôï ÂáëôÝôóé».) -Ï Êïëïêïôñþíçò ïñãÜíùóå ôï ó÷Ýäéï êáé åß÷å ôçí áñ÷çãßá ôùí ÅëëÞíùí.

271

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 272

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

-Óôç äéÜñêåéá ôçò ìÜ÷çò Ýäåéîå åðéìïíÞ êáé áõôïðåðïßèçóç («åóåßò êëåéóèåßôå... ëáéìü ìïõ»). -¸äåéîå Ýíôïíç êéíçôéêüôçôá êáé ðÞãáéíå áðü ìÝñïò óå ìÝñïò («åêïéìïýìïõí åéò ôï ÂáëôÝôóé, åãåõìÜôéæá åéò ôçí ÐéÜíá êáé åäåßðíáãá åéò ôï ×ñõóïâßôóé»). - Ï Êïëïêïôñþíçò îå÷þñéæå ãéá ôçí åîõðíÜäá ôïõ êáé ôçí ðñùôïâïõëßá ôïõ. («Æùíôáíïýò èá óáò ðéÜóù, åãþ åßìáé ï Êïëïêïôñþíçò»). Ìå ôïí ôñüðï áõôü ðÝôõ÷å, ü÷é ìüíï íá áíåöïäéÜóåé ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò óôï ÂáëôÝôóé ¸ëëçíåò, áëëÜ êáé íá êåñäßóåé óôï ôÝëïò ôç ìÜ÷ç. 2ç Ðïéá åéêüíá ðáñïõóéÜæåé ï ðüëåìïò ó’ áõôÞ ôçí åðï÷Þ êáé éäéáßôåñá ó’ áõôÞ ôç öÜóç ôïõ áãþíá; ÁðÜíôçóç: Ó’ áõôÞ ôçí åðï÷Þ êáé ó’ áõôÞ ôç öÜóç ï áãþíáò ðáñïõóéÜæåé áíïäéêÞ ðïñåßá. Ôá ìÝóá ðïõ åß÷áí óôç äéÜèåóÞ ôïõò ïé ¸ëëçíåò Þôáí öôù÷Ü êáé, óå óýãêñéóç ìå ôá óçìåñéíÜ, ðñùôüãïíá. ¼ìùò ïé áãùíéóôÝò åß÷áí åíèïõóéáóìü êáé äýíáìç øõ÷éêÞ. Ó’ áõôÝò ôéò óõíèÞêåò Ýðáéæå ìåãÜëï ñüëï ç ðñïóùðéêÞ áíäñåßá êáé åîõðíÜäá. ÍéêçôÞò áðü ôç ìÜ÷ç Ýâãáéíå áõôüò ðïõ äéáêñéíüôáí ãé’ áõôÜ áêñéâþò ôá óôïé÷åßá ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ. 3ç ÎÝñïõìå üôé ôá Áðïìíçìïíåýìáôá ôïõ Êïëïêïôñþíç ãñÜöôçêáí áðü ôïí ÔåñôóÝôç. ¸÷åôå ôç ãíþìç üôé ï ÔåñôóÝôçò äéÝóùóå ôïí ðñïöïñéêü ëüãï ôïõ Êïëïêïôñþíç; ÁðÜíôçóç: Ï ÔåñôóÝôçò óåâÜóôçêå ôï ëüãï ôïõ Êïëïêïôñþíç. Áõôü öáßíåôáé áðü ôï ëåîéëüãéï, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ëÝîåéò áðëÝò, üðùò ôéò ÷ñçóéìïðïéåß Ýíáò Üíèñùðïò ôïõ ëáïý. Öáßíåôáé áðü ôç óõíïëéêÞ óýíôáîç êáé ôç äïìÞ ôïõ êåéìÝíïõ, ðïõ åßíáé ðïëý êïíôÜ óôïí ðñïöïñéêü ëüãï, ÷ùñßò ðåñéôôÜ óôïëßäéá êáé öôéáóéäþìáôá. ÃåíéêÜ, ôï êåßìåíï ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áðëüôçôá êáé áðü Ýëëåéøç ëïãïôå÷íéêÞò åðåîåñãáóßáò, óôïé÷åßá ðïõ ôïõ ÷áñßæïõí ôç óöñáãßäá ôçò ãíçóéüôçôáò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Íá ÷ùñßóåôå ôï áðüóðáóìá óå åíüôçôåò äßíïíôáò ôßôëï óôçí êÜèå ìßá. 2ç «Åêåßíïò ï ðüëåìïò åóôÜèç ç åõôõ÷ßá ôçò Ðáôñßäïò». Íá ó÷ïëéáóôåß ç öñÜóç áõôÞ ôïõ Êïëïêïôñþíç 272

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 273

ÁÐÏÌÍÇÌÏÍÅÕÌÁÔÁ ÌáêñõãéÜííçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÌáêñõãéÜííçò (1779-1864), óôñáôçãüò ôçò ÅðáíÜóôáóçò, êáôáãüôáí áðü öôù÷Þ ïéêïãÝíåéá ãåùñãþí êáé âïóêþí. Åñãáæüôáí áðü ôá åöôÜ ôïõ ÷ñüíéá óáí åðéóôÜôçò. ¼ôáí îåêßíçóå ç ÅðáíÜóôáóç, Þôáí ìÝëïò ôçò ÖéëéêÞò Åôáéñåßáò êáé ðÞñå ìÝñïò óå ðïëëÝò ìÜ÷åò, üðïõ äéáêñßèçêå ãéá ôçí áíäñåßá ôïõ. ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ÅëëÜäáò áãùíßóôçêå åíÜíôéá óôçí áðïëõôáñ÷ßá ôïõ ¼èùíá êáé Þôáí áðü ôïõò ðñùôáãùíéóôÝò ôïõ êéíÞìáôïò ôçò 3çò Óåðôåìâñßïõ 1843, ðïõ æçôïýóå Óýíôáãìá.

Ôï Ýñãï ôïõ Ëüãù ôçò öôþ÷éáò ôïõ ï ÌáêñõãéÜííçò Ýìåéíå áãñÜììáôïò. ¸ìáèå íá ãñÜöåé êáé íá äéáâÜæåé óå ìåãÜëç çëéêßá, ãéáôß äåí ìðïñïýóå íá õðïöÝñåé íá âëÝðåé «ôï Üäéêï íá ðíßãåé ôï äßêéïí». ¼ìùò, ðáñÜ ôï ðñï÷ùñçìÝíï ôçò çëéêßáò ôïõ, ôï ãñÜøéìï óôÜèçêå ãéá ôï ÌáêñõãéÜííç áðïêÜëõøç. ¸ôóé ôá ÁðïìíçìïíåýìáôÜ ôïõ èåùñÞèçêáí óçìáíôéêü ìíçìåßï ôçò íåüôåñçò ëïãïôå÷íßáò ìáò. Ï óõããñáöÝáò êÝñäéóå ôçí åêôßìçóç ðïëëþí, áíÜìåóá óôïõò ïðïßïõò Þôáí êáé ï ÓåöÝñçò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôï êåßìåíï áõôü, ðïõ áðïôåëåß áðüóðáóìá áðü ôá «ÁðïìíçìïíåýìáôÜ» ôïõ, ï ÌáêñõãéÜííçò ðáñïõóéÜæåé ôéò ðïëéôéêÝò ôïõ áðüøåéò. ÁöïñìÞ óôÜèçêáí ôá åðåéóüäéá ôïõ Éáíïõáñßïõ 1833, ëßãåò ìÝñåò ðñéí Ýñèåé óôçí ÅëëÜäá ï ¼èùíáò. Ôüôå ãáëëéêÜ óôñáôåýìáôá åðéôÝèçêáí êáé áöüðëéóáí ¸ëëçíåò áãùíéóôÝò.

273

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 274

[ÔÝôïé’ áñåôÞ Ý÷ïõí, ôÝôïéá öþôá ìáò äßíïõí] ÌáêñõãéÜííçò

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç

Ïé ðïëåìéóôÝò ôçò ÅðáíÜóôáóçò áãùíßóôçêáí ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõò, ÷ùñßò íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí äüëï êáé áðÜôç êáé ÷ùñßò íá æçôïýí ôßðïôå ãéá ôïí åáõôü ôïõò, ðáñÜ ìüíï ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ÅëëÜäáò. Ôá êáôÜöåñáí, üìùò ôþñá êÜðïéïé ðñïóðáèïýí íá ðñïêáëÝóïõí óôçí ÅëëÜäá æçìéÜ. Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò Ýäùóáí óôçí áíèñùðüôçôá ôï öùò ôçò áëÞèåéáò êáé ôçò áñåôÞò. Áõôïß ïé ðñüãïíïé âëÝðïõí áðü ôïí ¢äç ôï êáôÜíôçìá ôçò ðáôñßäáò ôïõò êáé óôåíï÷ùñéïýíôáé. Êé üóï ãéá ôïõò Åõñùðáßïõò, ôïõò «ìáèçôÝò» ôùí áñ÷áßùí, ôé öþôá äßíïõí áõôïß óôïõò ¸ëëçíåò; Ïé íåïÝëëçíåò, ìå ôá öôù÷Ü ìÝóá ðïõ åß÷áí, êáôÜöåñáí íá íéêÞóïõí ôï ÓïõëôÜíï. Èá ôï ðåôý÷áéíáí ðïëý íùñßôåñá, áëëÜ ôïõò åìðüäéæáí ïé ñáäéïõñãßåò êáé ïé äïëïðëïêßåò ôùí Åõñùðáßùí, ïé ïðïßïé áêüìç êáé ôþñá åìðïäßæïõí ôçí ÅëëÜäá íá ïñèïðïäÞóåé. ÁõôÞ åßíáé ç çèéêÞ ðïéüôçôá ôùí Åõñùðáßùí, êáôáëÞãåé ï ÌáêñõãéÜííçò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

ìåñéêÞ ðáôñßäá: éäéáßôåñç ðáôñßäá. ÷Üíïíôáò áõôåßíïé: üôáí ÷Üèçêáí áõôïß. ôÞñáãáí: êïéôïýóáí, åíäéáöåñüíôïõóáí. ãýìíùóáí: áðÜëáóóáí, êáèÜñéæáí. ìÜóêáñá: ìÜóêá, ðñïóùðåßï. Ãêñáí Óéíéüñå: ï ÓïõëôÜíïò. Ýóêéáæå: öüâéæå. ÷áñÜôóé: êåöáëéêü öüñïò.

274

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 275

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

9. áíôåíÝñãåéåò: äüëéåò êáé å÷èñéêÝò åíÝñãåéåò. 10. Íôüêéíò, ÑïõãÜí, ÊáôáêÜæçò: áíôéðñÝóâåéò ôùí «ìåãÜëùí äõíÜìåùí», ïé ïðïßïé áíáìåß÷èçêáí óôá åóùôåñéêÜ ôçò ÅëëÜäáò êáé äçìéïýñãçóáí ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ï ðáôñéùôéóìüò ôïõ ÌáêñõãéÜííç Óôï êåßìåíï áõôü åßíáé åìöáíÞò ç áãÜðç ôïõ ÌáêñõãéÜííç ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ. ÔéìÜ ôïõò áãùíéóôÝò ðïõ èõóéÜóôçêáí ãéá ôçí åëåõèåñßá ôçò ìå áíéäéïôÝëåéá êáé çñùéóìü. Óå êÜôé ôÝôïéåò óôéãìÝò ç áðëçóôßá êáé ï åãùéóìüò õðï÷ùñïýí, ãéá íá äþóïõí ôç èÝóç ôïõò óå ðéï åõãåíéêÜ óõíáéóèÞìáôá êáé áîßåò. Ôáõôü÷ñïíá, ï ÌáêñõãéÜííçò ðïíÜ, üôáí âëÝðåé ôç óçìåñéíÞ êáôÜíôéá ôçò ÅëëÜäáò, ç ïðïßá, åíþ áðåëåõèåñþèçêå áðü ôïí Ôïýñêï äõíÜóôç, Ý÷åé íá áíôéìåôùðßóåé ôéò ñáäéïõñãßåò ôùí Åõñùðáßùí. Áõôïß, õðïêéíïýìåíïé áðü ôá åãùéóôéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá, åßíáé Ýôïéìïé íá ñßîïõí ôïõò ¸ëëçíåò óå íÝá âÜóáíá, óôåñþíôáò ôïõò ôéò óõíôáãìáôéêÝò ôïõò åëåõèåñßåò. Ï ëüãïò ôïõ ÌáêñõãéÜííç åßíáé ãåìÜôïò ðÜèïò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «×Üñéôåò ìåãÜëåò... íá ìçí îáíáåéðùèïýí ¸ëëçíåò». Ïé áãùíéóôÝò êáé ç ðñïóöïñÜ ôïõò óôçí Åëåõèåñßá. 2ç åíüôçôá: «Êáé ôé óáò Ýêáìåí... äÜóêáëïé ôçò áëÞèåéáò». Ç ðñïóöïñÜ ôùí Áñ÷áßùí ÅëëÞíùí óôçí áíèñùðüôçôá. 3ç åíüôçôá: «ÊÜíïõí êáé ïé ìáèçôÝò... êé åìÜò ôïõò äõóôõ÷åßò»: Ïé ñáäéïõñãßåò ôùí Åõñùðáßùí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Ç ãëþóóá êáé ôï ýöïò ôïõ ÌáêñõãéÜííç Ï ÓåöÝñçò ÷áñáêôÞñéóå ôï ÌáêñõãéÜííç «ìåãÜëï äÜóêáëï ôçò ãëþóóáò ìáò». ÐñÜãìáôé, åíôõðùóéÜæåé ç áßóèçóç ôïõ ðçãáßïõ êáé ôïõ ãíÞóéïõ, ï áõèïñìçôéóìüò êáé ç áâßáóôç ëáúêÞ Ýêöñáóç, ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôï ãñÜøéìü ôïõ.

275

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 276

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ï ÌáêñõãéÜííçò åðéêñßíïíôáò ôéò åðåìâÜóåéò ôùí îÝíùí îåêéíÜ áðü ìéá áíôßèåóç, óôçí ïðïßá èåìåëéþíåé ôçí åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôïõ. Íá âñåßôå ôçí áíôßèåóç áõôÞ êáèþò êáé ôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ åêèÝôåé ï áðïìíçìïíåõìáôïãñÜöïò. ÁðÜíôçóç: Ç áíôßèåóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ÌáêñõãéÜííçò åßíáé áíÜìåóá óôï Þèïò ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí êáé ôï Þèïò ôùí Åõñùðáßùí. Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò åßíáé «ïé ðáôÝñåò ôçò áíèñùðüôçôáò» êáé «äÜóêáëïé ôçò áëÞèåéáò». ×áñáêôçñßæïíôáí áðü åéëéêñßíåéá êáé êáèáñü åíèïõóéáóìü, áðü äéÜèåóç íá ðñïóöÝñïõí áíéäéïôåëþò. Áíôßèåôá, ïé Åõñùðáßïé äéäÜóêïõí ôçí êáêßá êáé ôçí áíçèéêüôçôá. Åßíáé åãùéóôÝò, Üðëçóôïé êáé äïõëïðñåðåßò. ¼ôáí îåêßíçóå ç ÅðáíÜóôáóç, ðñïóðÜèçóáí íá ôçí õðïíïìåýóïõí êáé ôþñá ðñïóðáèïýí íá ÷ùñßóïõí ôïõò ¸ëëçíåò óå öáôñßåò å÷èñéêÝò ìåôáîý ôïõò. 2ç «Êáé ìáò ëÝôå áíÜîéïõò ôçò ëåõôåñéÜò ìáò, üôé äåí ôçí áéóôáíüìáóôå. Ôï ðáéäß, üôáí ãåííéÝôáé, äåí ãåííéÝôáé ìå ãíþóç· ïé ðñïêïììÝíïé Üíèñùðïé ôï áíáóôÞíïõí êáé ôï ðñïêüâïõí». Íá ó÷ïëéÜóåôå ôçí ðáñáðÜíù Üðïøç ôïõ ÌáêñõãéÜííç. ÁðÜíôçóç: Ï ÌáêñõãéÜííçò ôïíßæåé ôçí åõèýíç ôùí Åõñùðáßùí óôçí «äéáðáéäáãþãçóç» ôùí ÅëëÞíùí. ¼ðùò ï ðáéäáãùãüò öÝñåé åõèýíç ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ðáéäéïý, Ýôóé êáé ïé îÝíïé öÝñïõí åõèýíç ãéá üóá óôñáâÜ êÜíïõí ïé ¸ëëçíåò. Ãéáôß, åðéäéþêïíôáò íá ðñïùèÞóïõí ôá äéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá, ÷þñéóáí ôïõò ¸ëëçíåò óå öáôñßåò, ïé ïðïßåò åß÷áí å÷èñéêÝò ó÷Ýóåéò. Ç îÝíç åðÝìâáóç óôá åóùôåñéêÜ ôçò ÅëëÜäáò åß÷å áðü ôçí áñ÷Þ áñíçôéêÞ åðßäñáóç êáé ðñïîÝíçóå ìýñéá äåéíÜ. Ãé’ áõôü áíáöùíåß ï óõããñáöÝáò: «ÔÝôïéá çèéêÞ åß÷áôå åóåßò... ôÝôïéïõò êáôáíôÞóåôå êé åìÜò». Ï áíÞèéêïò äÜóêáëïò èá âãÜëåé áíÞèéêïõò ìáèçôÝò. 3ç ÌåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ãëþóóáò ôïõ ÌáêñõãéÜííç åßíáé ç ëéôüôçôá, ç ðáñáôáêôéêÞ óýíôáîç, ç óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç êáé ïé éäéüôõðåò ëáúêÝò åêöñÜóåéò: Íá âñåßôå áíôéðñïóùðåõôéêÜ ðáñáäåßãìáôá. ÁðÜíôçóç: á) Ëéôüôçôá: Áðü ôï êåßìåíï ëåßðïõí ôá ðåñéôôÜ óôïé÷åßá: «Áõôåßíïé äåí ôÞñáãáí íá èçóáõñßóïõí ìÜôáéá êáé ðñïóùñéíÜ, ôÞñáãáí íá öùôßóïõí ôïí êüóìï ìå öþôá ðá276

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:05 PM

Óåëßäá 277

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

íôïôéíÜ», «ôÝôïéá áñåôÞ Ý÷ïõí, ôÝôïéá öþôá ìáò äßíïõí». Ï ëüãïò åßíáé ëéôüò êáé áêñéâÞò. â) ÐáñáôáêôéêÞ óýíôáîç: Ìå Üëëá ëüãéá, õðÜñ÷ïõí ëßãåò äåõôåñåýïõóåò ðñïôÜóåéò. Åðßóçò, ÷ñçóéìïðïéåßôáé óõ÷íÜ ôï êüììá, ôåëåßåò, Üíù ôåëåßåò ê.ëð. ×ñçóéìïðïéåßôáé óõ÷íÜ ï óýíäåóìïò «êáé» («êáé äåí áöÞóåôå êáíÝíáí ¸ëëçíá... êáé ìáò êáôáíôÞóåôå ìðáëáñßíåò óáò· êáé ìáò ëÝôå áíÜîéïõò). ã) ÓõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç: ï ëüãïò ôïõ ÌáêñõãéÜííç ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ðÜèïò. ÐïíÜ ãéá ôçí êáôÜíôéá ôçò ðáôñßäáò ôïõ êáé åßíáé ïñãéóìÝíïò ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí îÝíùí. ÊáôáäéêÜæåé ôçí «êáêßá ôïõò» êáé ôçí «ðáñáëõóßá» ôïõò: «ÔÝôïé’ áñåôÞ Ý÷ïõí, ôÝôïéá öþôá ìáò äßíïõí». ä) Éäéüôõðåò ëáúêÝò åêöñÜóåéò: «áõôåßíïé ôïõò êáôáðïëåìïýí íá ôïõò öÜíå», «ïé ðñïêïììÝíïé Üíèñùðïé ôï áíáóôÞíïõí êáé ôï ðñïêüâïõí».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá ãíþìç Ý÷åé ï ÌáêñõãéÜííçò ãéá ôçí áíÜìåéîç ôùí îÝíùí óôá ðïëéôéêÜ ðñÜãìáôá ôçò ÷þñáò ôïõ; 2ç Ðïéïò êáôÜ ôï ÌáêñõãéÜííç ðñÝðåé íá åßíáé ï ñüëïò ôùí «ðñïêïììÝíùí» áíèñþðùí óôç æùÞ ôïõ ëáïý;

+

277

02_03aÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:06 PM

Óåëßäá 278

protosel.qxd

22/9/2008

4:34

Page 14

Å Ð Ô ÁÍ Ç Ó É Á Ê Ç Ó ×ÏËÇ

• ÁíäñÝáò ÊÜëâïò • Äéïíýóéïò Óïëùìüò • ÉÜêùâïò ÐïëõëÜò • ÃåñÜóéìïò ÌáñêïñÜò • ÁíäñÝáò ËáóêáñÜôïò • ËïñÝíôæïò Ìáâßëçò • ÁñéóôïôÝëçò Âáëáùñßôçò

protes.qxd

22/9/2008

5:54

Page 2

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 281

ÅÉÓÁÃÙÃÇ Ôá ÅðôÜíçóá áðü ôï 1204 Ýùò ôï 1797 âñßóêïíôáí õðü ôçí êõñéáñ÷ßá ôùí Åíåôþí ðïõ ôá åß÷áí ïñãáíþóåé óå äïõêÜôá. Óôçí óõíÝ÷åéá, êáé ìåôÜ ôç óõíèÞêç ôïõ Êáìðïöüñìéï, ðÝñáóáí óôá ÷Ýñéá ôùí ÃÜëëùí ãéá íá áêïëïõèÞóåé ìéá ìáêñÜ êáé ðïëõôÜñá÷ç ðïñåßá õðü ôçí êõñéáñ÷ßá Üëëùí ëáþí: óôá 1798 ôùí Ñþóùí, óôá 1800 ôùí Ôïýñêùí, óôá 1807 ôùí ÃÜëëùí, óôá 1815 ôùí ¢ããëùí ðïõ ôç äéáôÞñçóáí ùò ôï 1865, ïðüôå åíþèçêáí ìå ôï Åëëçíéêü êñÜôïò. Ç åðáöÞ ôùí ÅðôáíÞóùí ìå ôïõò Äõôéêïýò êáé ç áðïõóßá ôïõñêéêÞò êáôáðßåóçò óõíôÝëåóáí óôç ìåãÜëç ïéêïíïìéêÞ ôïõò áíÜðôõîç áëëÜ êáé óôçí ðïëéôéóôéêÞ ôïõò Üíèéóç ðïõ åêäçëþèçêå ìå ôçí áîéüëïãç ëïãïôå÷íéêÞ ôïõò ðáñïõóßá óå ôïìåßò, üðùò ç ðïßçóç, ôï êñéôéêü äïêßìéï, ïé ìåôáöñÜóåéò áëëÜ êáé ôï èÝáôñï. ¸ôóé ãåííÞèçêå óôï ëïãïôå÷íéêü ÷þñï ìéá îå÷ùñéóôÞ ó÷ïëÞ, ç ÅðôáíçóéáêÞ. ÂÝâáéá, ðñÝðåé íá ôïíéóôåß ðùò ïé ðïéçôÝò áõôïß äåí åß÷áí ßäéåò áíôéëÞøåéò ãéá ôçí ðïßçóç ïýôå ßäéá ôå÷íïôñïðßá. ¼ìùò õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ êïéíÜ óçìåßá óôï ðåñéå÷üìåíï Þ êáé óôç ìïñöÞ ôùí ðïéçìÜôùí ôïõò ðïõ ïöåßëïíôáé óôéò êïéíÝò åðéäñÜóåéò ôçò éôáëéêÞò ëïãïôå÷íßáò, ôçò ÊñçôéêÞò Ó÷ïëÞò êáé ôïõ Ýñãïõ ôïõ ÂçëáñÜ êáé ôïõ ×ñéóôüðïõëïõ. ÁðïôÝëåóìá ôùí åðéäñÜóåùí áõôþí Þôáí íá áó÷ïëçèïýí üëïé ìå êïéíÜ èÝìáôá, üðùò ç èñçóêåßá, ç ðáôñßäá, ç ãõíáßêá, êáé íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí üëç ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá. á) Ðñïóïëùìéêïß: ¸ôóé ïíïìÜæïõìå ôïõò ðïéçôÝò ðïõ ðñïçãÞèçêá ôïõ Óïëùìïý, Ýæçóáí äçëáäÞ ôçí ðåñßïäï: ìÝóá ÉÇ´ áñ÷Ýò ÉÈ´ áé. Ðéï óçìáíôéêïß åßíáé: Áíôþíéïò ÌáñôåëÜïò, áãùíéóôÞò ìõçìÝíïò óôç ÖéëéêÞ Åôáéñåßá, Íéêüëáïò Êïõôïýæçò, áãéïãñÜöïò êáé êëçñéêüò, ÈùìÜò ÄáíåëÜêçò ê.Ü. â) Óïëùìüò êáé ÊÜëâïò: Ï Óïëùìüò êáé ï ÊÜëâïò ëáìðñýíïõí ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõò ôçí ðåñßïäï áõôÞ. Êáé ïé äýï ðïèïýí ôçí åëåõèåñßá ôçò ðáôñßäáò ôïõò êáé åêöñÜæïõí ôïí ðüèï ôïõò áõôü ìÝóá óôï ðïéçôéêü ôïõò Ýñãï. Ï Óïëùìüò óôü÷åõå óôçí ôåëåéïðïßçóç ôùí ðïéçìÜôùí ôïõ êáé ôá åðåîåñãáæüôáí ðïëëÝò öïñÝò. Ôï áðïôÝëåóìá Þôáí íá ìáò äþóåé áðïóðáóìáôéêü ôï Ýñãï ôïõ, áí êáé äéáêñßíåôáé ãéá ôçí åêöñáóôéêÞ ôïõ áðüäïóç êáé ôç ìåãáëüðíïç óýëëçøÞ ôïõ. Ï ÊÜëâïò ìáò Ýäùóå åßêïóé ìüíï ðïéÞìáôá, ðïõ áíáöÝñïíôáé üìùò ó÷åäüí üëá óôçí áíÜãêç áðåëåõèÝñùóçò ôçò ðáôñßäáò. Áíáãíùñßóôçêå ç áîßá ôïõ ìüíï ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ. ã) ÁñéóôïôÝëçò Âáëáùñßôçò êáé ÁíäñÝáò ËáóêáñÜôïò.

281

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 282

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓj

Ï Âáëáùñßôçò åßíáé ìåôáãåíÝóôåñïò ôçò ÅðôáíçóéáêÞò Ó÷ïëÞò, áëëÜ êáôÝ÷åé ìéá áîéüëïãç èÝóç ìÝóá óå áõôÞ. Áãùíßóôçêå ãéá ôçí Ýíùóç ôùí ÅðôáíÞóùí ìå ôçí ÅëëÜäá êáé áíÝðëáóå óôá ðïéÞìáôÜ ôïõ ôçí áôìüóöáéñá ôïõ Áãþíá. Ï ËáóêáñÜôïò áó÷ïëÞèçêå ôüóï ìå ôçí ðïßçóç üóï êáé ìå ôçí ðåæïãñáößá. Ìå êáõóôéêü ôñüðï êáôüñèùóå óôï Ýñãï ôïõ íá êáôáäéêÜóåé ôçí çèéêÞ äéáöèïñÜ, ôçí õðïêñéóßá êáé ôéò ïðéóèïäñïìéêÝò áíôéëÞøåéò ôçò åðï÷Þò ôïõ. ä) Óïëùìéêïß: ¸ôóé ïíïìÜæïíôáé ïé óýã÷ñïíïé ôïõ Óïëùìïý ðïõ åðçñåÜæïíôáé Üìåóá áðü ôï Ýñãï ôïõ. Ðéï óçìáíôéêïß åßíáé ïé åîÞò: Áíôþíéïò ÌÜôåóçò, èåáôñéêüò óõããñáöÝáò, Éïýëéïò ÔõðÜëäïò, ÉÜêùâïò ÐïëõëÜò, ÃåñÜóéìïò ÌáñêïñÜò, Óðýñïò Ìåëéóóçíüò êáé Áíôþíéïò Ìáíïýóïò. å) Ìåôáóïëùìéêïß: Ðñüêåéôáé ãéá ìéá ðëåéÜäá ðïéçôþí, ìåôáãåíÝóôåñùí ôïõ Óïëùìïý. Ïé ðéï óçìáíôéêïß áðü áõôïýò Þôáí: Ãåþñãéïò Êáëïóãïýñïò. ËïñÝíôæïò Ìáâßëçò -áó÷ïëÞèçêå êõñßùò ìå ôï óïíÝôï, ðïëÝìçóå êáé óêïôþèçêå çñùéêÜ óôï Äñßóêï- ÌéêÝëçò ¢âëé÷ïò -ðïõ áó÷ïëÞèçêå êõñßùò ìå ôç óÜôéñá. Åêôüò üìùò áðü ôçí ðïßçóç, óôá ÅðôÜíçóá êáëëéåñãÞèçêáí êáé Üëëá ëïãïôå÷íéêÜ åßäç, üðùò ôï äïêßìéï, ç ìåôÜöñáóç êáé ôï èÝáôñï. Äïêßìéï : Áó÷ïëÞèçêáí ìå áõôü ó÷åäüí üëïé ïé ÅðôáíÞóéïé, Ý÷ïíôáò ùò óêïðü íá ðñïâÜëëïõí êõñßùò ôéò áðüøåéò ôïõò ãéá ôç ãëþóóá, ôç äçìïôéêÞ, ôçí ïðïßá õðåñáóðßóôçêáí ìå óèÝíïò. ÌåôÜöñáóç : ÏÉ ÅðôáíÞóéïé ìåôÜöñáóáí óôç äçìïôéêÞ ðïëëÜ Ýñãá áðü ôá áñ÷áßá åëëçíéêÜ, ôá éôáëéêÜ, ôá ãåñìáíéêÜ, ôá áããëéêÜ, áêüìá êáé áðü ôá ëáôéíéêÜ. ÈÝáôñï: Ðñüêåéôáé ãéá ôï åßäïò ðïõ áíáðôý÷èçêå éäéáßôåñá óôá ÅðôÜíçóá. Óôçí áñ÷Þ áêïëïýèçóå ôéò áñ÷Ýò ôïõ Êñçôéêïý èåÜôñïõ êáé ìÜëéóôá ãñáöüôáí êáé óôçí ÊñçôéêÞ äéÜëåêôï. ÔÝôïéá Ýñãá ôá ðáñïõóßáæáí óå õðáßèñéïõò ÷þñïõò êáé ïé ðáñáóôÜóåéò áõôÝò ïíïìÜæïíôáí «Ïìéëßåò». Áðü ôá ôÝëç ðÜíôùò ôïõ ÉÇ áé. èåáôñéêÜ Ýñãá ãñÜöïíôáí óôï éäßùìá ôçò Æáêýíèïõ, ìå ðñþôï ôï «×Üóç», ãéá íá áêïëïõèÞóïõí êáé Üëëá Ýñãá ìå ðéï óçìáíôéêü ôï «Âáóéëéêü» ôïõ Áíôùíßïõ ÌÜôåóç. ÔÝëïò, ó÷åôéêÜ ìå ôçí áöçãçìáôéêÞ ðåæïãñáößá, ðñÝðåé íá ôïíßóïõìå ôï áõôïâéïãñáöéêü áöÞãçìá ôçò ÅëéóÜâåô ÌáñôéíÝãêïõ-ÌïõôæÜí.

282

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 283

O

ÖÉËÏÐÁÔÑÉÓ ÁíäñÝáò ÊÜëâïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå ôï 1792, óôç ÆÜêõíèï. Ç ìçôÝñá ôïõ Þôáí åõãåíéêÞò êáôáãùãÞò, åíþ ï ðáôÝñáò ôïõ, ôýðïò ìÜëëïí ôõ÷ïäéù÷ôéêüò, åãêáôÝëåéøå ôï íçóß óôá 1802, ðáßñíïíôáò ìáæß êáé ôï ìéêñü ãéï ôïõ. ¸ôóé ï ÁíäñÝáò âñßóêåôáé åãêáôåóôçìÝíïò óôï Ëéâüñíï ôçò Éôáëßáò, üðïõ ðñïóðÜèçóå ìüíïò ôïõ íá ðÜñåé ìéá ó÷åôéêÞ ìüñöùóç. ÌÜëéóôá õðçñÝôçóå ðéèáíüôáôá êáé ùò ãñáììáôÝáò óå êÜðïéïí áðü ôïõò ÆùóéìÜäåò. Óôá 1812 ôïí âñßóêïõìå åãêáôåóôçìÝíï óôç Öëùñåíôßá, üðïõ èá ðñïóëçöèåß ùò ãñáììáôéêüò ôïõ ðïéçôÞ Ïýãï Öüóêïëï, ôïí ïðïßï èá áêïëïõèÞóåé áñãüôåñá óôçí åîïñßá ôïõ, óôçí Åëâåôßá êáé ôï Ëïíäßíï. Åêåß èá áðáãêéóôñùèåß áðü ôçí åðéññïÞ ôïõ Öüóêïëï, èåùñþíôáò ðïëý öôù÷ü ãéá ôéò äéêÝò ôïõ åðéäéþîåéò ôï ëáúêü óôïé÷åßï ðïõ åêåßíïò ôéìïýóå. Óôçí Áããëßá ï ÊÜëâïò æåé ìå ìåôáöñÜóåéò Ýñãùí êáé ðáñáäüóåéò íåïåëëçíéêþí ìáèçìÜôùí. Ðáíôñåýåôáé êáé áðïêôÜ ìéá êüñç ãéá íá ôç ÷Üóåé ëßãï ìåôÜ ìáæß ìå ôç ãõíáßêá ôïõ. Ôï 1821 ðçãáßíåé óôçí Öëùñåíôßá, ìõåßôáé óôïí êáñìðïíáñéóìü êáé ìÜëéóôá äéþêåôáé ãéá ôçí éäåïëïãßá ôïõ. Óôá 1826 âñßóêåôáé óôï Ðáñßóé, üðïõ ôõðþíåé ôéò õðüëïéðåò ùäÝò ôïõ, óå ðåñéïñéóìü ëüãù ôïõ öéëåëåõèåñéóìïý ôïõ. Ôï 1840 äéïñßóôçêå äéäÜóêáëïò óôçí Éüíéï Áêáäçìßá êáé Ýìåéíå êÜðïéï äéÜóôçìá åêåß, áðïìïíùìÝíïò áðü ôïí êüóìï. Ôï 1852 åðéóôñÝöåé óôçí Áããëßá êáé äéäÜóêåé óå ó÷ïëåßï ùò ôï èÜíáôü ôïõ, óôá 1869.

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï Ýñãï ôïõ áðïôåëåßôáé áðü äýï ðïéçôéêÝò óõëëïãÝò: «Ëýñá» êáé «ËõñéêÜ», áëëÜ êáé áðü ôñáãùäßåò, ìåëÝôåò ìå èåïëïãéêü êáé êïéíùíéêü ðåñéå÷üìåíï, Üñèñá óå ðåñéïäéêÜ. ÐÜíôùò, óçìáíôéêüôåñï Ýñãï ôïõ èåùñïýíôáé ïé «ÙäÝò». Ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ Ýñãïõ ôïõ áíáöÝñåôáé óôïí áðåëåõèåñùôéêü áãþíá ôùí ÅëëÞíùí, ãåãïíüò ðïõ ìáò êÜíåé íá ÷áñáêôçñßóïõìå ôïí ÊÜëâï ùò «óôñáôåõìÝíï ðïéçôÞ». ÅðçñåáóìÝíïò áðü ôïí êýêëï ôïõ Öüóêïëï, ÷ñçóéìïðïéåß óôï Ýñãï ôïõ ôç 283

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 284

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

íåïåëëçíéêÞ ãëþóóá ìå ðïëëïýò áñ÷áéïðñåðåßò üñïõò. ÁëëÜ êáé óôï óôß÷ï áêïëïõèåß ôçí ßäéá åðåîåñãáóßá: ÷ñçóéìïðïéåß ôï äåêáðåíôáóýëëáâï ùò âÜóç áëëÜ ôïí åîáñ÷áÀæåé, óðÜæïíôÜò ôïí óå äýï çìßóôé÷á êáé êáôáñãþíôáò ôç ñßìá êáé ôá éáìâéêü ìÝôñï. Ôï Ýñãï ôïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü Ýíáí Ýíôïíï äéäáêôéóìü, áðü ôçí ðåðïßèçóç ðùò ç ôÝ÷íç Ý÷åé ðáéäåõôéêü ÷áñáêôÞñá ðïõ üìùò ðïëëÝò öïñÝò ìåôáôñÝðåôáé óå çèéêïëïãéêü êÞñõãìá, ðåñéïñßæïíôáò ôçí áéóèçôéêÞ áîßá ôïõ ðïéÞìáôïò. Éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ èÝóç ìÝóá óôï Ýñãï ôïõ Ý÷ïõí êáé ïé åéêüíåò ðïõ äçìéïõñãïýíôáé óõ÷íÜ ìå ôç óýíèåóç áíüìïéùí êáé öáéíïìåíéêÜ Üó÷åôùí ðñáãìÜôùí, ãåãïíüò ðïõ Ýêáíå ôïí Åëýôç «íá âñåé óôïí ÊÜëâï Ýíáí ôïëìçñü ðñüäñïìï ôçò íåüôåñçò ðïéçôéêÞò Ýêöñáóçò».

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ç ùäÞ áõôÞ áíÞêåé óôç óõëëïãÞ, «Ëýñá» êáé åßíáé Ýíáò ýìíïò óôçí ðáôñßäá ôïõ, ôç ÆÜêõíèï. ÙäÞ ïíïìÜæïõìå ôï åðéêïëõñéêü ðïßçìá ðïõ Ý÷åé ìåãáëýôåñç Ýêôáóç áðü ôá ðïéÞìáôá ðïõ áíÞêïõí óå Üëëï åßäïò ôçò ëõñéêÞò ðïßçóçò êáé áíáöÝñåôáé óå óïâáñÜ èÝìáôá, üðùò åßíáé ç ðáôñßäá, ç èñçóêåßá, ç áíäñåßá, ç áñåôÞ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôçí ðáôñßäá ôïõ, ôç ÆÜêõíèï, áõôÞ ðïõ ôïõ ÷Üñéóå ôç æùÞ áëëÜ êáé ôçí ðïéçôéêÞ Ýìðíåõóç. Ôïíßæåé ðùò ðïôÝ ôïõ äåí ôçí îÝ÷áóå, üóï êáé áí ç ôý÷ç ôïí Ýóôåéëå ìáêñéÜ ôçò. ÐÜíôá ôçí åß÷å ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ôïõ, êáèþò ç óêÝøç ôçò Þôáí ç ìïíáäéêÞ ÷áñÜ ðïõ èá ìðïñïýóå íá Ý÷åé óôçí îåíéôéÜ. ÌÜëéóôá, áðü ôçí ðåñéäéÜâáóÞ ôïõ óôçí Åõñþðç, óôçí Áõóïíßá, äçëáäÞ ôçí Éôáëßá, óôçí Áããëßá êáé ôçí Ãáëëßá óõìðÝñáíå ðùò êáìéÜ äåí åß÷å ôÝôïéåò ïìïñöéÝò üóï ç éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ. ÁõôÞ áíáäåéêíýåôáé ùò ç ðéï ùñáßá åîáéôßáò ôïõ èáõìÜóéïõ êëßìáôüò ôçò, ôïõ ãáëáíïý ïõñáíïý, ôçò ðïéçôéêÞò äéÜèåóçò ôùí êáôïßêùí ôçò, ôçò óáãçíåõôéêÞò áôìüóöáéñÜò ôçò. Åý÷åôáé ëïéðüí íá ãõñßóåé ðßóù óôçí áãáðçìÝíç ôïõ ðáôñßäá êáé ï èÜíáôïò íá ôïí âñåé êïíôÜ ôçò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ôïõ Áðüëëùíïò ôá ÷ñõóÜ äþñá: ôç ëýñá ôïõ Áðüëëùíá, ôï ðïéçôéêü ÷Üñéóìá.

284

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 285

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

2. ìå åßäå... Ýèíç: åííïåß ôá åßêïóé ÷ñüíéá ðïõ Þôáí îåíéôåìÝíïò. 3. å÷èáßñù: å÷èñåýïìáé, ìéóþ. 4. öéëôÜôç ðáôñßò: åêöñÜæåé ôï íüóôï ôïõ îåíéôåìÝíïõ ¸ëëçíá ãéá ôçí ðáôñßäá êáé ôïõò ïéêïãåíåéáêïýò äåóìïýò. 5. Èáõìáóßá íÞóïò: õðïäçëþíåé ôç ìáãåßá, ç ïöåéëüìåíç óå êÜðïéï èáýìá, åíüò ôüðïõ õðåñöõóéêÞò ïìïñöéÜò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: á´ óôñïöÞ: Ìå ôçí ðñïóùðïðïßçóç ôçò ðáôñßäáò, ôç ÷ñÞóç ôïõ õðåñèåôéêïý öéëôÜôç êáé ìå ôï åðßèåôï èáõìáóßá ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôçí ðáôñßäá ôïõ ìå îåêÜèáñç õìíçôéêÞ äéÜèåóç. ÅîÜëëïõ, «ãéá ôïí ÊÜëâï ç Ðáôñßäá áðïôåëïýóå ôï õøçëüôåñï áãáèü êáé ôï ìüíï óêïðü ôçò ýðáñîÞò ôïõ». Óôç óõíÝ÷åéá ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé Üìåóá óôçí ðáôñßäá ôïõ êáé ôç èåùñåß áíôÜîéá ôïõ ýìíïõ ôïõ êáèþò åêåßíç ôïõ ðñüóöåñå ü÷é ìüíï ôç æùÞ áëëÜ êáé ôçí åðáöÞ ìå ôçí ðïßçóç. ÐñÜãìáôé, óôç ÆÜêõíèï ÷ñùóôÜ ï ÊÜëâïò ôçí ðïéçôéêÞ ÝìðíåõóÞ ôïõ, ôá äþñá ôïõ Áðüëëùíá, üðùò ôá ÷áñáêôçñßæåé, áöïý ðÜíôá óôç øõ÷Þ êáé ôï ìõáëü ôïõ áõôü êõñéáñ÷ïýóå. Äåí åßíáé ëïéðüí á÷Üñéóôïò ãé’ áõôÞí, áëëÜ üðïõ âñßóêåôáé, üðïõ êé áí æåé óôçí îåíéôéÜ, ôç ìíçìïíåýåé. â´ óôñïöÞ: Áñ÷éêÜ, äçëþíåé îåêÜèáñá ï ðïéçôÞò ðùò óêïðüò ôïõ åßíáé ï ýìíïò ðñïò ôçí ðáôñßäá ôïõ. ÌÜëéóôá, ôïíßæåé ðùò ç á÷áñéóôßá ôéìùñåßôáé áðü ôïõò èåïýò êáé üôé ï ßäéïò äåí åðéèõìåß íá öáíåß á÷Üñéóôïò. Ìå ôçí åéêüíá ôùí áèáíÜôùí ðïõ «âñïíôÜïõóéí» êáé ôç ÷ñÞóç áõôïý ôïõ áóõíáßñåôïõ ôýðïõ ðïõ äßíåé ìåãáëýôåñç Ýìöáóç óôçí áêïõóôéêÞ áõôÞ åéêüíá, ôïíßæåôáé ç ðáñÝìâáóç ôùí Èåþí. óôñïöÞ ã´: Ï ðïéçôÞò ôïíßæåé îåêÜèáñá áõôü ðïõ áðïôåëåß óõíåßäçóç ãéá ôïí ßäéï: ðùò ðïôÝ äåí îÝ÷áóå ôçí ðáôñßäá ôïõ. ÌÜëéóôá ç ÷ñÞóç ôïõ «Ýññéøå» äåß÷íåé ôç âéáéüôçôá ôçò ôý÷çò ôïõ ÊÜëâïõ, ï ïðïßïò äïêßìáóå Ýíá óùñü ïéêïãåíåéáêÝò êáé Üëëåò áôõ÷ßåò êáé áíáãêÜóôçêå ðáñÜ ôç èÝëçóÞ ôïõ íá öýãåé ìáêñéÜ áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ. óôñïöÞ ä´: ÊÜèå óôéãìÞ ðïõ ï ðïéçôÞò âñéóêüôáí óôçí îåíéôéÜ åß÷å óôï íïõ ôïõ ôçí ðáôñßäá ôïõ. Ôç óôéãìÞ ðïõ ôï öùò áðëùíüôáí ðÜíù óôá âïõíÜ êáé ôá êýìáôá ôçò èÜëáóóáò, åêåßíïò äåí ìðïñïýóå íá êáôáëÜâåé ôç ìáãåßá áõôÞ, êáèþò ìðñïóôÜ ôïõ Þôáí ðÜíôá ìéá Üëëç ìáãåõôéêÞ åéêüíá, áõôÞ ôçò ðáôñßäáò ôïõ. 285

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 286

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ÷ñÞóç ôïõ åðéññÞìáôïò «ðÜíôïôå» ãéá íá äåßîåé ôçí Ýíôáóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõ, áëëÜ êáé ôïõ ñÞìáôïò «åðëïýôåé», ðïõ äåß÷íåé ôá óõíáéóèÞìáôá (áðüëõôç êÜëõøç, óõíáéóèçìáôéêÞ ðëçñüôçôá) ðïõ ðñïêáëïýóå ç èÝá ôïõ öùôüò óôïõò Üëëïõò. óôñïöÞ å´: ¼÷é ìüíï ôï ðñùß (óôñ. ä) áëëÜ êáé ôï âñÜäõ ï ðïéçôÞò íïóôáëãïýóå ôçí ðáôñßäá ôïõ. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ÷ñÞóç ôçò ðñïóùðéêÞò áíôùíõìßáò «óõ», ôçí ïðïßá ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò ãéá íá óõíïìéëÞóåé ìå ôçí ðáôñßäá ôïõ, ôçí ïðïßá áéóèÜíåôáé ôüóï êïíôÜ ôïõ. ¼óï ãéá ôá «ïõñÜíéá ñüäá», áõôÜ äåí ðñÝðåé íá’ íáé ðáñÜ ôá óýííåöá ðïõ óêåðÜæïõí ôïí ïõñáíü Þ ôï ìáýñï ðÝðëï ìå ôï ïðïßï ç íý÷ôá óêåðÜæåé ôç ãç. 2ç åíüôçôá: Ó’ áõôÞí ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé ó’ üëåò ôéò ÷þñåò ðïõ ðåñéðëáíÞèçêå üóï êáéñü âñéóêüôáí ìáêñéÜ áðü ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ðáôñßäá, ìå ôçí ïðïßá êáìßá Üëëç ÷þñá äåí óõãêñßíåôáé. óôñïöÞ óô’: Áñ÷éêÜ ï ðïéçôÞò âñÝèçêå óôçí Éôáëßá, ôçí Áõóïíßá, üðùò ôçí ïíïìÜæåé, óýìöùíá ìå ôï áñ÷áßï ëáôéíéêü ôçò üíïìá «Ausonia». ÐÜíôùò, ôçí ïíïìáóßá áõôÞ ðñÝðåé íá äáíåßóôçêå áðü ôï Öüóêïëï Þ ôïí ÁöéÝñé. ÌÜëéóôá, ôç ÷áñáêôçñßæåé ùò «ìáêáñßá ãç», åîáßñïíôáò ìå áõôü ôïí ôñüðï ôçí áíÜðôõîç ôùí ôå÷íþí êáé éäßùò ôçò ðïßçóçò óå áõôÞí. ÅîÜëëïõ, êáé ï ßäéïò ãíþñéóå óôçí Éôáëßá óçìáíôéêÝò åðéäñÜóåéò áðü ôïõò äéáíïïýìåíïõò ôçò åðï÷Þò, åíþ åêåß ãéá ðñþôç öïñÜ óõíåéäçôïðïéÞèçêå êáé ðïëéôéêÜ. ºóùò ëïéðüí ï Þëéïò ðïõ ôïí öþôéóå íá åß÷å êáé ðïëéôéêü ðñïóáíáôïëéóìü Þ ßóùò ï ÊÜëâïò áðëÜ áíáöÝñåôáé óôï ùñáßï êëßìá ôçò Éôáëßáò, ôï ïðïßï êáé åîõìíåß. ÔÝëïò ùò «áÝñá» ðñÝðåé íá åííïåß ôïí ïõñáíü, ôïí êáèáñü ïõñáíü åäþ ðïõ åðéäñÜ óôçí øõ÷Þ ôùí áíèñþðùí êÜíïíôÜò ôïõò íá áéóèÜíïíôáé ìåãáëýôåñç æåóôáóéÜ êáé ãáëÞíç. óôñïöÞ æ´: Óôç óôñïöÞ áõôÞ ï ÊÜëâïò áíáöÝñåôáé óôçí ðíåõìáôéêÞ áíÜðôõîç ðïõ ãíþñéóå ç Éôáëßá. ¸ôóé, ìå ôï ÷ïñü ôùí Ðáñíáóóßùí ôïíßæåé ôá óõìðüóéá êáé ôéò ãéïñôÝò ôùí äéáíïïõìÝíùí ôçò åðï÷Þò áëëÜ êáé ôùí áðëþí áíèñþðùí ðïõ êáôÝ÷ïõí ôï Ýñãï ôïõò êáé åðçñåÜæïíôáé áðü áõôü. óôñïöÞ ç´: Åäþ ï ÊÜëâïò áíáöÝñåôáé óôçí Áããëßá, ðïõ áðïôÝëåóå êáé ôï äåýôåñï óôáèìü ôçò ðáñáìïíÞò ôïõ óôï åîùôåñéêü. Ìå ìéá ðáñáóôáôéêüôáôç åéêüíá ðáñïõóéÜæåé ôï Üãñéï ôïðßï ôçò ÷þñáò áõôÞò ðïõ áðïêáëýðôåôáé óå üëï ôïõ ôï ìåãáëåßï ìå ôç ÷ñÞóç ôùí ñçìÜôùí («ôñÝ÷ïõóé», «ñßðôïíôáé», «ó÷ßæïíôáé») ðïõ äßíïõí Ýìöáóç óôá ëüãéá ôïõ áõôÜ. óôñïöÞ è´: Ôçí ðáñïõóßáóç ôçò Áããëßáò óõíå÷ßæåé ï ÊÜëâïò ìå ìéá íÝá åéêüíá: 286

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 287

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôï êÝñáò ôçò «ÁìÜëèåéáò» ÷ýíåé üëï ôïõ ôïí ðëïýôï êáé ôç äýíáìç êáé ôç äüîá óôéò ü÷èåò ôïõ ÔÜìåóç, óôï Ëïíäßíï. ×ñçóéìïðïéþíôáò ìéá áíáöïñÜ áðü ôçí åëëçíéêÞ ìõèïëïãßá -ôï êÝñáò ôçò ÁìÜëèåéáò, ôï áìáëèåßïí, üðùò ôï áðïêáëåß åäþ- ðáñïõóéÜæåé ôç äýíáìç ôïõ Ëïíäßíïõ, ôçò ðéï óçìáíôéêÞò ðñùôåýïõóáò, ôïõ ðéï éó÷õñïý êñÜôïõò ôçò åðï÷Þò. óôñïöÞ é´: Ç áíáöïñÜ óôçí Áããëßá ïëïêëçñþíåôáé ìå áõôÞ ôç óôñïöÞ. Åäþ üìùò, ï ÊÜëâïò áíáöÝñåôáé óôï öéëåëåýèåñï êáèåóôþò ôçò ÷þñáò áõôÞò, ôï ïðïßï êáé ï ßäéïò ãíþñéóå üóï âñéóêüôáí åêåß. ÌÜëéóôá ôïíßæåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðùò áíáôñÜöçêå áðü ôéò áêôßíåò ôçò åëåõèåñßáò ôïõ ðéï ãëõêïý êáé ðïèçôïý ãéá ôïí ðïéçôÞ ôçí åðï÷Þ åêåßíç éäáíéêïý. óôñïöÞ éá´: ÔÝëïò, ï ðïéçôÞò Ýöôáóå óôï Ðáñßóé. Ôï èáõìáóìü ôïõ ãéá ôçí ðüëç áõôÞ ôïõ öùôüò êáé ôïõ ðíåýìáôïò åêäçëþíåé Þäç áðü ôïí ðñþôï óôß÷ï ôçò óôñïöÞò áõôÞò, äçëþíïíôáò óôïõò åðüìåíïõò ðùò êáìéÜ ÷Üñç äå ëåßðåé áðü ôçí ðáíÝìïñöç áõôÞ ðüëç ðïõ óöýæåé áðü êÜèå åßäïõò äñáóôçñéüôçôá. 3ç åíüôçôá: Ðñüêåéôáé ãéá ôï êýñéï ìÝñïò ôïõ ýìíïõ ðñïò ôçí ÆÜêõíèï. óôñïöÞ éâ´: Ç óôñïöÞ áõôÞ áðïôåëåß ôï óýíäåóìï áíÜìåóá óå áõôÞí êáé ôçí ðñïçãïýìåíç åíüôçôá. ÅðéóôñÝöïíôáò ëïéðüí ôç ìáôéÜ ôïõ óå üëåò ôéò ðüëåéò ðïõ ôáîßäåõóå -êáé éäéáßôåñá óôï Ðáñßóé ãéá ôï ïðïßï ÷ñçóéìïðïéåß ðëçèõíôéêü áñéèìü ðñïêåéìÝíïõ íá ôïíßóåé ðüóï ôïí ãïÞôåõóå- êáôáëÞãåé óôç äéáðßóôùóç ðùò êáìéÜ áðü áõôÝò äåí ôïí óõãêëüíéóå ôüóï üóï ç éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ, ç ÆÜêõíèïò. óôñïöÞ éã´: Ìå ìéá åêðëçêôéêÞ ïðôéêï-áêïõóôéêÞ åéêüíá îåêéíÜ ï ÊÜëâïò ôçí áíáöïñÜ ôïõ óôéò öõóéêÝò ïìïñöéÝò ôçò Æáêýíèïõ. Óôá óêéåñÜ âïõíÜ ôçò ëïéðüí áíôç÷ïýí ôá éåñÜ ôüîá ôçò èåÜò ¢ñôåìçò -ìéá êáé ç Þôáí äéáäåäïìÝíç êáôÜ ôçí áñ÷áéüôçôá óôï íçóß ç ëáôñåßá ôçò èåÜò, üðùò ôïíßæåé ï Ðëßíéïò ï ðñåóâýôåñïò. óôñïöÞ éä´: Óôç óôñïöÞ áõôÞ, ìå ìéá ïðôéêÞ åéêüíá, ðáñïõóéÜæåé ï ÊÜëâïò ôçí ïìïñöéÜ ôçò Æáêýíèïõ, ôá äÝíôñá êáé ôéò äñïóåñÝò ðçãÝò ôçò, üðïõ áêüìá ðåñéðëáíéïýíôáé ïé Íçñçßäåò. Ìå ôçí ÝêöñáóÞ ôïõ áõôÞ ðñïóðáèåß íá óõíäÝóåé ôï ðáñåëèüí ôçò ÅëëÜäáò ìå ôï ðáñüí êáé íá äåßîåé ôçí áäéÜëåéðôç éóôïñéêÞ ôçò ðïñåßá óôï óõãêåêñéìÝíï ãåùãñáöéêü ÷þñï. óôñïöÞ éå´: Åäþ èáõìÜæåé ï ðïéçôÞò ôï éüíéï êýìá êáé ôïõò ÆÝöõñïõò ðïõ ðñþôïé Üããéîáí ôï êïñìß ôçò Áöñïäßôçò. Åêåßíç, óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá ãåííÞèçêå óôá Êýèçñá, íçóß ðïõ áíÞêåé óôï óýìðëåãìá ôùí Éïíßùí íÞóùí. óôñïöÞ éò´: Ôï âñÜäõ, êÜôù áðü ôïí Ýíáóôñï ïõñáíü, äéÜ÷õôç åßíáé êáé ç åñùôéêÞ áëëÜ ðïéçôéêÞ äéÜèåóç ôùí êáôïßêùí, ôçí ïðïßá êáé åêäçëþíïõí ìå ôñáãïýäéá êáé âüëôåò ìå ôéò âÜñêåò. 287

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 288

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

óôñïöÞ éæ´: ÈáõìÜæåé ï ÊÜëâïò êáé ôéò ùñáßåò êïðÝëåò ôïõ íçóéïý, áõôÝò ðïõ îõðíïýí ôïí Ýñùôá êáé ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõò äßíïõí ÷áñÜ êáé íüçìá óôç æùÞ üëïõ ôïõ íçóéïý. óôñïöÝò éç´-êâ´: ÐñÜãìáôé, ôï êëßìá ôïõ íçóéïý åßíáé îå÷ùñéóôü êáé ç áôìüóöáéñá ìïó÷ïâïëÜ áðü ôá Üíèç êáé ôïõò êáñðïýò ôùí äÝíôñùí ôïõ. ÌÜëéóôá, åßíáé ôÝôïéá ç ïìïñöéÜ êáé ôüóï æùíôáíÞ ç èýìçóç ðïõ êÜíåé ôïí ðïéçôÞ íá áíáöùíÞóåé: «ù ößëôáôç ðáôñßò ìïõ». ÁëëÜ êáé ôï õðÝäáöïò åßíáé ðëïýóéï (óôñïöÞ éè) ôüóï óáí ï âáóéëéÜò ôùí ÁèáíÜôùí, ï ¾øéóôïò Êýñéïò, íá ôçò ÷Üñéóå üëá ôá äþñá. Êáé Ýôóé öáßíåôáé íá Ýãéíå. ÌÜëéóôá, «ï Þëéïò óáí êáëüò êçðïõñüò êáôáâñÝ÷åé ôá öõôÜ êáé ôá Üíèç ôïõ, öñïíôßæïíôáò ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò», åíþ ç íõ÷ôåñéíÞ äñïóéÜ ìåôáôñÝðåôáé óå êñßíá. Óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá, ôï êëÜìá ôçò íý÷ôáò áöïý ÷Üèçêå ðéá ï Þëéïò- ãßíåôáé êé áõôü ëïõëïýäéá óå áíÜìíçóÞ ôïõ. ¼óï ãéá ôï ÷éüíé, áí Ýðåóå êÜðïôå , äåí Ýìåéíå ðïëý, åíþ ï êáýóùíáò ðïôÝ äåí Ýöôáóå ãéá íá ìáñÜíåé ôïí ðëïýôï ôïõ íçóéïý. ÐñÜãìáôé, ôï êëßìá ôçò Æáêýíèïõ åßíáé åýêñáôï êáé ãëõêü ðïõ åõíïåß ôç âëÜóôçóç êáé äéêáéïëïãåß ôéò öõóéêÝò ïìïñöéÝò ôïõ íçóéïý. Ôï ðéï óçìáíôéêü üìùò åßíáé ðùò äå ãíþñéóå ôïí ôïõñêéêü æõãü, üóï êáé áí âñÝèçêå êÜôù áðü îåíéêÞ êáôï÷Þ Üëëïôå ôùí Âåíåôþí, ôùí ÃÜëëùí, ôùí Ñþóùí Þ ôùí ¢ããëùí. 4ç åíüôçôá: Ç óôñïöÞ áõôÞ áðïôåëåß êáé ôïí Åðßëïãï ôçò ùäÞò. Óå áõôÞí ìå åõ÷åôéêü ôüíï êáé ëáúêüôñïðç Ýêöñáóç ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ùò ýóôáôç åðéèõìßá íá ðåèÜíåé óôçí ðáôñßäá ôïõ, áöïý ìüíï åêåß ï èÜíáôïò ìðïñåß íá’ íáé ãëõêüò. Ðáñüëá áõôÜ üìùò, ï ðïéçôÞò äåí ðÝèáíå óôçí áãáðçìÝíç ôïõ ðáôñßäá, áëëÜ ðïëý ìáêñéÜ, óôçí Áããëßá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ç óõãêåêñéìÝíç ùäÞ áðáñôßæåôáé áðü ôÝóóåñéò åíüôçôåò. 1ç åíüôçôá: Óôçí 1ç åíüôçôá åíôÜóóïíôáé ïé óôñïöÝò á´-å´. 2ç åíüôçôá: Óôç 2ç ïé óôñïöÝò óô´-éá´: ç åðßäñáóç ôçò Æáêýíèïõ óôçí ðïßçóç ôïõ ÊÜëâïõ. 3ç åíüôçôá: Óôçí 3ç ïé óôñïöÝò éâ´-êâ´: ç æùÞ ôïõ óôçí îåíéôéÜ, êáé 4ç åíüôçôá: Óôçí ôåëåõôáßá ç óôñïöÞ êã´: åõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ ãéá åðéóôñïöÞ óôçí ðáôñßäá ôïõ. 288

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 289

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÐåñéãñáöÞ: Ðëïýóéá óå åêöñáóôéêÜ ìÝóá ç ãëþóóá ôïõ ÊÜëâïõ óôï÷åýåé íá ðáñïõóéÜóåé ôï âÜèïò ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõ, ôçò áìÝñéóôçò áãÜðçò ôïõ ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ. ÌÜëéóôá, ç ÆÜêõíèïò ðáñïõóéÜæåôáé ðáñáóôáôéêüôáôá óôï ðïßçìá, êáèþò ðñïóùðïðïéåßôáé áðü ôïí ðïéçôÞ ðïõ óõíäéáëÝãåôáé ìáæß ôçò. 2. Åéêüíåò: ÐïëëÝò åßíáé êáé ïé åéêüíåò -ïðôéêÝò êáé áêïõóôéêÝò-, üðùò ç åéêüíá ôùí ôüîùí ôçò ¢ñôåìçò ðïõ ç÷ïýí, ôùí íåñþí ôçò èÜëáóóáò ðïõ ôñÝ÷ïõí êáé ñßðôïíôáé êáé ó÷ßæïíôáé âßáéá áðü ôïõò âñÜ÷ïõò, ôùí ðëïßùí ðïõ ðëÝïõí ãåìÜôá Ýñùôá êáé öùíÝò ôùí ìïõóéêþí, áëëÜ êáé ðïëëÝò Üëëåò, ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ìå ôüóç öõóéêüôçôá ôçí ïìïñöéÜ ôïõ íçóéïý. 3. ÐåñéöñÜóåéò: Ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß áêüìá ðåñéöñÜóåéò: üðùò: «ôï åóðÝñéïí Üóôñïí», áíôß ï áðïóðåñßôçò, «ç ëáìðÜò ç áéþíéïò», áíôß ï Þëéïò, «ôïõ Áðüëëùíïò ôá ÷ñõóÜ äþñá», áíôß ç ðïßçóç. 4. ÁíáöïñÝò óôç ìõèïëïãßá: «ÐáñíÜóóéáé êüñáé», «ôïõ Áðüëëùíïò ôá äþñá». 5. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ åßíáé éäéüôõðç, áíÜìåéêôç ìå óôïé÷åßá êáèáñåýïõóáò êáé äçìïôéêÞò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ï ðïéçôÞò èÝëåé íá õìíÞóåé ôéò ïìïñöéÝò ôçò Æáêýíèïõ. Ðþò ôï ðåôõ÷áßíåé; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò õìíåß ôéò ïìïñöéÝò ôçò Æáêýíèïõ ðáñïõóéÜæïíôáò ôçí íá õðåñÝ÷åé ìå äýï ôñüðïõò: á) ÅêèÝôåé Üìåóá ôéò öõóéêÝò ôçò ïìïñöéÝò, ðáñïõóéÜæåé äçëáäÞ ôá âïõíÜ, ôá äÜóç, ôéò ðçãÝò ôçò ê.ëð. áëëÜ êáé ôçí ïìïñöéÜ ôùí áíèñþðùí ôçò ðïõ áãáðïýí ôç ìïõóéêÞ êáé ôï ôñáãïýäé. â) ÁíáöÝñåôáé óôéò Üëëåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò üðïõ ôáîßäåøå êáé ôïíßæåé Ýììåóá Ýôóé ôçí õðåñï÷Þ ôçò Æáêýíèïõ, áöïý áõôÝò äåí óõãêñßíïíôáé óå êÜëëïò ìå ôç ðáôñßäá ôïõ. 2ç Óôï ðïßçìá åßíáé Ýíôïíï ôï óõíáßóèçìá ôçò öéëïðáôñßáò. Íá ðáñáêïëïõèÞóåôå ðþò êëéìáêþíåôáé êáé óå ðïéï óçìåßï öôÜíåé óôçí êïñýöùóÞ ôïõ. ÁðÜíôçóç: Ç åêäÞëùóç ôçò öéëïðáôñßáò ðáñïõóéÜæåôáé áñ÷éêÜ ùò Ýêöñáóç åõãíùìïóýíçò ðñïò ôçí ãåíÝôåéñá ãç ãéá üëá üóá ôïõ ÷Üñéóå êáé óôç óõíÝ÷åéá ìåôáâÜëëåôáé óå á-

289

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 290

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

äéÜêïðç ðáñïõóßá ôçò óôç ìíÞìç ôïõ ðïéçôÞ. Óôç óõíÝ÷åéá, óå ìéá Üëëç âáèìßäá, óõãêñßíåôáé ìå ôéò Üëëåò ÷þñåò êáé áðïäåéêíýåôáé áíþôåñÞ ôïõò, åíþ óôï ôÝëïò êïñõöþíåôáé ùò åðéèõìßá ï èÜíáôïò íá ôïí âñåé óå áõôÞí. 3ç Åßíáé öáíåñÞ ç åéêïíïðëáóôéêÞ äýíáìç ôïõ ÊÜëâïõ. Ðïý ôç âëÝðïõìå; ÁðÜíôçóç: Ç åéêïíïðëáóôéêÞ äýíáìç ôïõ ÊÜëâïõ áðïêáëýðôåôáé Þäç áðü ôçí áñ÷Þ, üôáí ðñïóùðïðïéåß ôçí ðáôñßäá ôïõ, áëëÜ êáé óôç óõíÝ÷åéá, ìå üëåò ôéò åéêüíåò ðïõ ðáñáèÝôåé êáé ðïõ ôüóï ðáñáóôáôéêÜ áðïêáëýðôïõí ôçí ïìïñöéÜ ôçò. 4ç Ðïéåò åéêüíåò óõãêñáôåß ï ðïéçôÞò áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ïé åéêüíåò ðïõ óõãêñáôåß ï ðïéçôÞò áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ ðáñïõóéÜæïíôáé óôéò óôñïöÝò éã´-êá´. ÁõôÝò åßíáé: åéêüíåò ãéá ôá äÜóç êáé ôá âïõíÜ ôçò, ôï Éüíéï ðÝëáãïò, ôéò âÜñêåò ìå ôïõò ìïõóéêïýò ôï âñÜäõ, ôá üìïñöá êïñßôóéá, ç ìõñùäéÜ ôùí äÝíôñùí, ôï Þðéï êëßìá, ôá áìðÝëéá êáé ç êáèáñÞ áôìüóöáéñá, ôï ðëïýóéï öùò êáé ï Þëéïò. 5ç Ôé ðéóôåýåé ï ÊÜëâïò üôé äßíåé óôïí Üíèñùðï ôçí ðëçñüôçôá êáé ôçí ðñáãìáôéêÞ åõôõ÷ßá. ÁðÜíôçóç: Ðéóôåýåé ï ÊÜëâïò üôé ìüíï óôçí ðáôñßäá ôïõ ìðïñåß ï êÜèå Üíèñùðïò íá áéóèÜíåôáé ðëçñüôçôá êáé åõôõ÷ßá. Óå áõôÞí áêüìá êáé ï èÜíáôïò öáßíåôáé ðéï ãëõêüò, åíþ ìáêñéÜ ôçò, áêüìá êáé áí âñßóêåôáé óå ìåãÜëåò êáé ðëïýóéåò ÷þñåò, äåí ìðïñåß íá íéþóåé ðñáãìáôéêÜ åõôõ÷éóìÝíïò. 6ç Íá åðéóçìÜíåôå ôá âéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ðïõ ìðïñïýí íá âãïõí áðü ôçí ùäÞ. ÁðÜíôçóç: Áðü ôçí ùäÞ áõôÞ ìðïñïýìå íá áíôëÞóïõìå ôá åîÞò âéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôïí ðïéçôÞ: á) ÃåííÞèçêå óôç ÆÜêõíèï êáé Ýæçóå ôá ðáéäéêÜ ôïõ ÷ñüíéá åêåß. â) ÊÜðïéá óôéãìÞ áíáãêÜóôçêå íá öýãåé áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ êáé Þäç æåé óôçí îåíéôéÜ ãéá åßêïóé ÷ñüíéá ã) ¼óï âñéóêüôáí óôï åîùôåñéêü Ýæçóå óôçí Éôáëßá, ôçí Áããëßá êáé ôç Ãáëëßá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ï ðïéçôÞò óôï Ýñãï ôïõ áíáöÝñåôáé êáé óå Üëëá åõñùðáúêÜ êñÜôç. Ôé ðåôõ÷áßíåé ì’ áõôü; 2ç Ôï ðïßçìá åßíáé ìéá ùäÞ. Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò; 290

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 291

ÅÉÓ

ÁÃÁÑÇÍÏÕÓ ÁíäñÝáò ÊÜëâïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 283 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá ìéá ùäÞ ðïõ Ýãñáøå ï ÊÜëâïò, üôáí âñéóêüôáí óôç Öëùñåíôßá, ìå óêïðü íá óôñáöåß åíÜíôéá óôïõò ôõñÜííïõò êáé íá êáõôçñéÜóåé ôçí áíïìßá êáé ôçí áõôáñ÷éêüôçôÜ ôïõò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôï èåü ðïõ áðü ôïí õøçëü ôïõ èñüíï ðáñáôçñåß ôá áéþíéá Ýñãá ôïõ. Áðü ôá ðüäéá ôïõ êñÝìïíôáé üëá ôá Ýèíç, üðùò ðÝöôåé ç âñï÷Þ ôçí þñá ðïõ óôáìáôïýí ïé Üíåìïé. Ç öùíÞ ôïõ, öùíÞ ôçò äéêáéïóýíçò, óôÝëíåé üëïõò ôïõò Üíïìïõò óôçí ¢äç, åíþ ôïõò ðéóôïýò êáé ôïõò åíÜñåôïõò ôïõò ïäçãåß óôïí ïõñáíü. Åðßóçò, ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé êáé óôïí ¹ëéï, ðïõ ðáñïõóéÜæåôáé íá êõâåñíÜ äßêáéá êáé óõíåôÜ óôïí ïõñáíü. Ìå ôç ëÜìøç ôïõ öùôßæåé ôç ãç êáé ôïõò êüðïõò ôùí áíèñþðùí. Ôï âñÜäõ, üìùò, áöÞíåé ôá óêÞðôñá ôïõ êáé âáóéëåýåé, äßíïíôáò Ýôóé ôçí åõêáéñßá óôïõò áíèñþðïõò íá áíáðáõôïýí. Ìå ôï Èåü êáé ôïí ¹ëéï êáíåßò äå èÝëåé íá óõãêñéèåß ðáñÜ ìüíï ïé ôýñáííïé. Áõôïß èÝëïõí íá ëáôñåýïíôáé, üðùò ï èåüò êáé õðïóôçñßæïõí ðùò åßíáé äßêáéïé êáé åõåñãÝôåò ôùí áíèñþðùí. ¼ìùò, áõôïß åßíáé ïé êáôáðéåóôÝò üëùí ôùí áíèñþðéíùí üíôùí êáé ïé ðåñéöñïíçôÝò ôçò äéêáéïóýíçò. Áðïìõæïýí ôá áãáèÜ ôùí áíèñþðùí áñðÜæïíôáò ôïõò êáñðïýò ôïõ ìü÷èïõ ôïõò êáé ãåíéêÜ ìå êÜèå ôñüðï ôïõò âáóáíßæïõí. Ãé’ áõôü êáé ï ðïéçôÞò äçëþíåé ðùò äå èá äå÷èåß ðïôÝ ôçí åîïõóßá ôïõò êáé üóï ìðïñåß èá áíôéäñÜ óå üëïõò áõôïýò ðïõ ôüóï îåäéÜíôñïðá ôáõôßæïõí ôïõò åáõôïýò ôïõò ìå ôïí ¹ëéï.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Áãáñçíïß: Ïé ¢ñáâåò, áðüãïíïé ôçò ¢ãáñ ðïõ Þôáí äïýëç ôçò ÓÜñáò. 291

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 292

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓj

2. 3. 4. 5. 6.

æýãùèñïí: ç æõãáñéÜ. Ýíáò èåüò... áíáöïñÜ ðïõ äçëþíåé ôç èñçóêåõôéêüôçôá ôïõ ÊÜëâïõ. ôïí ýøéóôïí èñüíïí: åííïåß ôïí ïõñáíü. õðåñçöÜíïõò: áëáæïíéêïýò, õðåñüðôåò. áêôßíáí: ðñüêåéôáé ãéá ôýðï ðïõ äåí áêïëïõèåß ôïõò ãñáììáôéêïýò êáíüíåò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: óôñïöÝò á´-ä´: Ç åðéìÝñïõò áõôÞ èåìáôéêÞ åíüôçôá áíáöÝñåôáé óôï èåü. Ìå ôçí á´ êéüëáò óôñïöÞ ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôç âáèéÜ ôïõ ðßóôç óå Ýíá êáé ìïíáäéêü Èåü, üðùò ïñßæåé ç Ïñèïäïîßá. ÌÜëéóôá ï Èåüò ðáñïõóéÜæåôáé êáèéóìÝíïò óôïí «ýøéóôï èñüíï» ôïõ, üðùò ôïí èÝëåé êáé ç âõæáíôéíÞ áãéïãñáößá, íá åðéóêïðåß áðü åêåß ôá Ýñãá ôùí ÷åéñþí ôïõ êáé íá áóôñÜðôåé «ùò Þëéïò ôçò äéêáéïóýíçò» ðïõ åßíáé, óýìöùíá ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðáñÜäïóç. Ï Èåüò ëïéðüí åðéâëÝðåé ôá äçìéïõñãÞìáôÜ ôïõ êáé ðáñåìâáßíåé ãéá íá ôá óõíåôßæåé, üôáí ç óõìðåñéöïñÜ ôïõò äåí åßíáé ç áñìüæïõóá. Óôç â´ óôñïöÞ ï èåüò ðáñïõóéÜæåôáé ìå ìéá åíôõðùóéáêÞ åéêüíá: áðü ôá ðüäéá ôïõ êñÝìïíôáé üëá ôá Ýèíç óá âñï÷Þ ðïõ ðÝöôåé áðü ôïí ïõñáíü. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé, ç åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò «êñÝìïíôáé-êñÝìåôáé», ðïõ õðïäçëþíåé ôçí Üìåóç åîÜñôçóç üëùí áðü ôïí ðáíôïäýíáìï Èåü. Óôçí ã´ óôñïöÞ öáíåñþíåôáé ç éäéüôçôá ôïõ Èåïý ùò ðñïóôÜôç ôçò äéêáéïóýíçò. ÌÜëéóôá, ç åðáíÜëçøç ôçò ëÝîçò «öùíÞ» ðïõ óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç ðñïóäéïñßæåôáé ùò öùíÞ äéêáéïóýíçò Ý÷åé áêñéâþò áõôü ùò óêïðü, íá äåßîåé äçëáäÞ ôçí åðéâïëÞ ôïõ äéêáßïõ êáé ôç óêëçñÞ ôéìùñßá ôùí áíüìùí ðïõ èá âñåèïýí óôïí ¢äç »ùò óôáãüíåò áßìáôïò». Óôç ä´ óôñïöÞ ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôéò áðïëáâÝò ôùí ïóßùí. Ôá ðíåýìáôÜ ôïõò, ùò áñãõñÞ ïìß÷ëç, áíåâáßíïõí óôïí ïõñáíü, óôï ÐáñÜäåéóï, (ôïí ðïôáìü áðü ôï öùò) åêåß üðïõ õðÜñ÷åé äéêáéïóýíç. óôñïöÝò å´-æ´ Óôç äåýôåñç áõôÞ åðéìÝñïõò èåìáôéêÞ åíüôçôá ï ðïéçôÞò Ý÷åé ùò èÝìá ôïõ ôïí ¹ëéï. Ç áíáöïñÜ áõôÞ, ÷áñáêôçñéóôéêÞ óå üëç ôçí ÅðôáíçóéáêÞ Ó÷ïëÞ, öáíåñþíåé ôï öõóéïëïãéêü ðíåýìá ôïõ ÊÜëâïõ. Óôçí å´ óôñïöÞ ðáñïõóéÜæåé ôïí ¹ëéï ùò ìüíï óôïí ïõñáíü íá êõâåñíÜåé ìå äßêáéï ôñüðï. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé êáé ç ÷ñÞóç êåöáëáßïõ ãñÜììáôïò óôç ëÝîç ãéá íá õðïäçëùèåß ç óõìâïëéêÞ ôçò óçìáóßá: ðñüêåéôáé ãéá ôïí ¹ëéï ôçò äéêáéïóýíçò ðïõ óýìöùíá ìå ôç âáèýôåñç ðßóôç êáé ôçí êïóìïáíôßëçøç ôïõ ðïéçôÞ åßíáé áõôüò ðïõ èá ôéìùñÞóåé óôï ôÝëïò ôïõò Üäéêïõò êáé ôïõò ôýñáííïõò. 292

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 293

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

Óôçí åðüìåíç óôñïöÞ, ôç óô´, ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôïí Þëéï íá áíáôÝëëåé «ùóÜí ÷áñÜò éäÝá», áöïý ìå áõôüí öùôßæïíôáé ôá Ýñãá ôùí âáóáíéóìÝíùí áíèñþðùí. ×Üíåôáé üìùò êÜðïéá óôéãìÞ, ðáñáäßäåé ôá óêÞðôñá ôïõ êáé âáóéëåýåé ãéá íá îåêïõñáóôïýí ðéá êáé ïé Üíèñùðïé (óôñ. æ´). ¼ìùò, Ýñ÷åôáé Ýôóé ç íý÷ôá êáé ìáæß ôçò, üðùò èá ôïíßóåé óôç óõíÝ÷åéá, ðïëëÜ äåéíÜ. Ç äýóç ðÜíôùò ôïõ Þëéïõ ðáñïõóéÜæåôáé ùò êÜôé îáöíéêü, óôéãìéáßï -ãé’ áõôü êáé ç ÷ñÞóç áïñßóôïõ-, Ýôóé þóôå íá ôïíéóôåß ðùò ç êáôÜóôáóç áõôÞ èá åßíáé ìéêñÞò äéÜñêåéáò êáé Üñá ðáñïäéêÞ. 2ç åíüôçôá: óôñïöÞ ç´: Áðïôåëåß ôç ìåôáâáôéêÞ óôñïöÞ áíÜìåóá óå áõôÞ ôçí åíüôçôá êáé ôçí ðñïçãïýìåíç, êáèþò ï ÊÜëâïò óõíäÝåé ôï Èåü êáé ôïí ¹ëéï ìå ôïõò ôõñÜííïõò. ¸ôóé, ïé ôåëåõôáßïé ðáñïõóéÜæïíôáé íá èÝëïõí âùìïýò, èõìéÜìáôá êáé ýìíïõò, êáèþò óõãêñßíïõí ôïí åáõôü ôïõò ìå ôïí Þëéï. Ôç äéáìáñôõñßá ôïõ óôçí êáôÜóôáóç áõôÞ äçëþíåé Ýíôïíá ï ÊÜëâïò ìå ôéò äñáìáôéêÝò åñùôÞóåéò ôïõ. óôñïöÞ è´: Ï ÊÜëâïò åêäçëþíåé Ýíôïíá ôçí áðïóôñïöÞ ôïõ ðñïò ôïõò ôõñÜííïõò ðáñïõóéÜæïíôÜò ôïõò óáñêáóôéêÜ íá èÝëïõí íá öáßíïíôáé «ýøéóôïé» êáé «ëáìðñüôåñïé» áðü ôïõò Üëëïõò, ìïíáäéêïß áõôïß. ÌÜëéóôá, ç ÷ñÞóç ôùí åðéèÝôùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ãéá íá ôïõò ÷áñáêôçñßóåé óôïí õðåñèåôéêü âáèìü óêïðü Ý÷åé áêñéâþò íá äåßîåé ôï ìÝãåèïò ôçò áíáßäåéáò ôïõò êáé ôçò äéêÞò ôïõ áðïäïêéìáóßáò. óôñïöÞ é´: ¼óï êáé áí èÝëïõí ïé ôýñáííïé íá ðñïâëçèïýí ùò åêöñáóôÝò ôçò íïìéìüôçôáò êáé ôçò äéêáéïóýíçò, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí åßíáé ðáñÜ äéþêôåò ôçò áñåôÞò, Üóðëá÷íïé êáé Üäéêïé ðïõ äåí êÜíïõí ôßðïôå Üëëï ðáñÜ íá åêäéþêïõí ôçí áñåôÞ êáé ôïõò åíÜñåôïõò áíèñþðïõò. Ç åéñùíåßá êáé ï óáñêáóìüò ôïõ ðïéçôÞ åßíáé Ýêäçëïò ìå ôéò äñáìáôéêÝò åñùôÞóåéò áëëÜ êáé ìå ôïí ôñüðï ðïõ ðáñïõóéÜæåé ôïõò ôõñÜííïõò («êñéôáß ùò Èåïß!»). óôñïöÞ éá´: Ïé ôýñáííïé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáôáðáôïýí ôï íüìï êáé ôï äßêáéï. ¼ìùò ìå ôçí Ýêöñáóç «óõíôñéöèÝí ôþñá» ï ÊÜëâïò èÝëåé íá ôïíßóåé ðùò ç êáôáðßåóç ðïõ áóêïýí äåí åßíáé ìéá êáôÜóôáóç äéá÷ñïíéêÞ, áëëÜ êÜôé ðïõ ôþñá óõíÝâç êáé óáöþò ìðïñåß íá áíáôñáðåß. óôñïöÝò éâ´-éä´: Óå áõôÝò ôéò óôñïöÝò áíáöÝñåôáé ï ÊÜëâïò óôéò óõíÝðåéåò ôçò ôõñáííßáò óôïí êïéíùíéêü ôïìÝá. ÐñÜãìáôé, ïé ôýñáííïé ìå Ýíá á÷üñôáãï äñåðÜíé óôá ÷Ýñéá ôïõò èåñßæïõí ôá áãáèÜ ôùí áíèñþðùí áðïìõæþíôáò ôïõò. Ç áñðáêôéêÞ ôïõò äéÜèåóç åßíáé ôñïìåñÞ êáé öôÜíïõí óôï óçìåßï íá áñðÜæïõí êáé ôá áãáèÜ ôùí áíèñþðùí ðïõ æïõí óôçí îåíéôéÜ, ðñïóðáèþíôáò íá åîáóöáëßæïõí ôá âáóéêÜ ãéá ôïõò äéêïýò ôïõò ðïõ åßíáé ðßóù óôçí ðáôñßäá. Ç óõãêßíçóç êáé ç ïñãÞ ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ôÝôïéá ãéá ôçí áäçöÜãï êáé êáôáóôñåðôéêÞ äéÜèåóç ôùí ôõñÜííùí 293

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 294

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ðïõ åêäçëþíåôáé êáé ðéï Üìåóá êáé ìÜëéóôá ìå ôç ÷ñÞóç â´ åíéêïý ðñïóþðïõ áíôß ãéá á´ ðëçè. ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå óôéò ðñïçãïýìåíåò óôñïöÝò. óôñïöÝò éå´-éç´: Ï ÊÜëâïò áðåõèýíåôáé ðÜëé ìå â´ ðëçè. ðñüóùðï óôïõò ¸ëëçíåò, ôïõò ïðïßïõò ñùôÜ ìå áðåëðéóìÝíï ýöïò ãéáôß åðéìÝíïõí íá æïõí åéñçíéêÜ, ðñïâáßíïíôáò óå üìïñöåò êáé óåìíÝò åêäçëþóåéò, áöïý ïé ôýñáííïé êÜíïõí Üäéêïõò ðïëÝìïõò êáé èá ôïõò ïäçãÞóïõí êáé ðÜëé óôç ìÜ÷ç êáé óôç óöáãÞ (óôñ. éóô´). Ïé ôýñáííïé ëïéðüí æçôïýí ü÷é ìüíï ôïí éäñþôá áëëÜ êáé ôï áßìá ôùí ÅëëÞíùí, ôçí ßäéá ôç øõ÷Þ ôïõò. ÌÜëéóôá, äåí õðÜñ÷åé äõíáôüôçôá áíôßäñáóçò Þ äéáìáñôõñßáò áðÝíáíôé óå üóá ôïõò æçôïýí ïé ôýñáííïé ãéá íá ðñÜîïõí. «Áëßìïíïí» áí áíôéäñÜóïõí. Ìå ôïí ôñüðï áõôü äåß÷íåé Üìåóá ï ÊÜëâïò ôçí ôáñá÷Þ êáé ôçí áãáíÜêôçóÞ ôïõ ãéá ôç äñÜóç ôùí ôõñÜííùí. óôñïöÝò éè´-ê´: Ï ÊÜëâïò áíáöÝñåôáé óôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ïé õðüäïõëïé ¸ëëçíåò. Åßíáé ôÝôïéá ç êáôáðßåóç ðïõ ï ðïéçôÞò áíáöùíåß «Áëßìïíïí» óôç óêÝøç ôùí óõíåðåéþí ðïõ èá õðÜñîïõí, üôáí ï èåüò «æùïðïéÞóåé» ôïõò ¸ëëçíåò, üôáí äçëáäÞ ôïõò öùôßóåé, þóôå íá äïõí ôçí áëÞèåéá êáé íá êéíçôïðïéçèïýí ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóÞ ôïõò. ÌÜëéóôá, óôçí åðüìåíç óôñïöÞ (ê´) åîçãåß ðïéåò èá åßíáé áõôÝò ïé óõíÝðåéåò: öõëáêÞ, âáóáíéóôÞñéï êáé èÜíáôïò áêüìá èá ðåñéìÝíåé üðïéïí áíôéóôáèåß. óôñïöÝò êá´-êâ´: Ï ðïéçôÞò åêèÝôåé ôç äéêÞ ôïõ óôÜóç áðÝíáíôé óôïõò ôõñÜííïõò. Ìå ðñïêëçôéêü êáé óõíÜìá áãÝñù÷ï ôñüðï äçëþíåé ðùò ï ßäéïò äåí ðñüêåéôáé íá óõìâéâáóôåß. Äåí åßíáé äõíáôüí ðïôÝ íá õðïôá÷èåß óôïõò ôõñÜííïõò, íá ãïíáôßóåé ìðñïóôÜ ôïõò üóï öïâåñÝò êé áí åßíáé ïé áðåéëÝò. ÐñïôéìÜ ôï èÜíáôï ðáñÜ íá «áôéìÜóåé» ôá ãüíáôÜ ôïõ. Ç øõ÷Þ ôïõ ðáñáìÝíåé åëåýèåñç êáé Ý÷åé óêïðü íá ôç äéáôçñÞóåé Ýôóé. 3ç åíüôçôá: óôñïöÞ êã´: Óôïí åðßëïãï ôçò ùäÞò ôïõ ï ðïéçôÞò îáíáãõñßæåé óôç óýãêñéóç ìå ôïí Þëéï êáé ôïí ôýñáííï. Ìå óáñêáóìü êáé åéñùíåßá ðáñïõóéÜæåé êáé ôïõò ôõñÜííïõò íá ëÜìðïõí, ßóá üìùò ìüíï ãéá íá öùôßæïõí -êáé íá ðñïêáëïýí- ôéò äõóôõ÷ßåò ôùí áíèñþðùí ðïõ êáôáðéÝæïõí. ¸ôóé, Ýììåóá äçëþíåé ôçí áíÜãêç íá îåóçêùèïýí üëïé ïé êáôáðéåóìÝíïé êáé íá áãùíéóôïýí ãéá ôçí êáôÜêôçóç ôçò åëåõèåñßáò ôïõò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ç ùäÞ áõôÞ áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 294

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 295

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

1ç åíüôçôá: óôñïöÝò á´-æ´: ðïõ áðïôåëïýí êáé ôï ðñüëïãï ôïõ ðïéÞìáôïò. 2ç åíüôçôá: óôñïöÝò ç´-êâ´: üðïõ ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôïõò ôõñÜííïõò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôÜ ôïõò. 3ç åíüôçôá: óôñïöÝò ê´-êâ´: üðïõ êÜíåé öáíåñÞ ôç óôÜóç ôïõ áðÝíáíôé óôïõò ôõñÜííïõò. 4ç åíüôçôá: óôñïöÞ êã´: ï åðßëïãïò ôçò ùäÞò, ìå ôç óýãêñéóç Þëéïõ êáé ôõñÜííïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÐåñéãñáöÞ: Ï ÊÜëâïò Ý÷åé öñïíôßóåé éäéáßôåñá áðü áéóèçôéêÞ Üðïøç êáé áõôÞ ôçí ùäÞ. Ìðïñïýìå üìùò íá äéáêñßíïõìå ìåãáëýôåñç åéêïíïðëáóôéêÞ äýíáìç óôéò óôñïöÝò á-æ, åíþ óôç óõíÝ÷åéá ðåñéïñßæåôáé ç áéóèçôéêÞ ðïéüôçôá ôïõ ðïéÞìáôïò, êáèþò äßíåôáé ìåãáëýôåñç ðñïóï÷Þ óôï éäåïëïãéêü ôïõ ðåñéå÷üìåíï. Ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ôïõ ðïéçôÞ ðÜíôùò åßíáé ðïéêßëá. 2. Åéêüíåò: ×ñçóéìïðïéåß ðáñáóôáôéêÝò åéêüíåò: ôïõ èåïý íá «áóôñÜðôåé áðü ôïí ýøéóôïí èñüíïí» ôïõ, Þ ôùí åèíþí ðïõ «êñÝìïíôáé õðü ôïõò ðüäáò ôïõ» ôçò öùíÞò ôïõ ðïõ áêïýãåôáé... «êáé áé øõ÷áß ôùí áíüìùí ùò áßìáôïò óôáãüíåò ðÝöôïõí óôïí Þëéï». 3. Ðáñïìïéþóåéò: Åðßóçò, áîéüëïãåò åßíáé ïé ðáñïìïéþóåéò: «ùò êñÝìåôáé âñï÷Þ Ýôé åíáÝñéïò», «ùóÜí ÷áñÜò éäÝá». 4. ÌåôáöïñÝò: «åíþ êïéìüíôáé ïé Üíåìïé ôçò ïéêïõìÝíçò», «ôïõò ôñéãýñù ÷ïñåýïíôáò ïõñáíïýò». 5. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: ï Þëéïò ðïõ êõâåñíÜ. 6. ÑçôïñéêÝò åñùôÞóåéò: «Ðïßïò ðïôÝ ôïõ Èåïý, ðïßïò ôïõ Çëßïõ ùìïßáóå;», «êáé ðüôå ôçí áñåôÞí áèëßùò, ðüôå äåí åêáôÜôñåîåí;», «ðüôå åõóðëá÷íßáí åãíþñéóáí äéêáéïóýíçí;». 7. Ôå÷íéêÞ: ÐÜíôùò, áêüìá êáé óôï â´ ìÝñïò ôçò ùäÞò, üðïõ ç åéêïíïðëáóôéêÞ ôïõ äýíáìç äåí åßíáé ôüóï áîéüëïãç, óçìáíôéêÝò åßíáé ïé åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß (ð.÷. ïé ôýñáííïé «ìå õðåñçöÜíïõò ðüäáò êáôáöñïíçôéêïýò ðáôïýí ôï ÷ñõóïýí óõíôñéöèÝí ôþñá æýãùèñïí ôïõ ïñèïý íüìïõ», «ôï á÷üñôáóôïí äñÝðáíïí áõôïß âáóôïýí èåñßæïõí...» ê.ëð.) 8. Ãëþóóá: ¼óï ãéá ôç ãëþóóá ôïõ ÊÜëâïõ êáé åäþ åßíáé éäéüôõðç, ìå ôýðïõò ôçò áñ÷áÀæïõóáò, ôçò êáèáñåýïõóáò êáé ôçò äçìïôéêÞò.

295

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 296

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôï ðïßçìá ðáñïõóéÜæåé áõóôçñÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ äéÜèñùóç. Ïé ðñþôåò åðôÜ óôñïöÝò áðïôåëïýí ôïí ðñüëïãï· óôéò óôñïöÝò ç´-êâ´ áíáðôýóóåôáé ôï èÝìá· ç ôåëåõôáßá óôñïöÞ åßíáé ï åðßëïãïò. Ìå âÜóç ôç äéáßñåóç áõôÞ íá ðáñáêïëïõèÞóåôå: á) ðþò óõíäÝåé ï ðïéçôÞò ôéò åíüôçôåò ìåôáîý ôïõò. â) ôé ðñïâÜëëåé óôçí êÜèå åíüôçôá. ÁðÜíôçóç: á) Óôçí åéóáãùãéêÞ ï ÊÜëâïò áíáöÝñåôáé óôç äüîá êáé ôç ìåãáëïðñÝðåéá ôïõ Èåïý êáé ôïõ ¹ëéïõ. Óôç óõíÝ÷åéá ðåñíÜ óôïõò ôõñÜííïõò êáé áíáöÝñåôáé óôçí åðéèõìßá ôïõò íá áðïêôÞóïõí êáé áõôïß ãéá ôïí åáõôü ôïõò ìåãáëåßá êáé ôéìÝò, ÷ùñßò üìùò íá ôï áîßæïõí. ÐáñÜëëçëá, áíáöÝñåôáé óôéò óõíÝðåéåò ðïõ èá õðÜñîïõí óå üóïõò ðñïóðáèÞóïõí íá ôïõò áíôéóôáèïýí, åíþ óôïí åðßëïãï áíáóõíäÝåé ôï èåü ìå ôïõò ôõñÜííïõò, ôïõò óõãêñßíåé êáé ôïíßæåé ôçí áèëéüôçôá ôùí äåýôåñùí. â) Óôçí åéóáãùãÞ ðñïâÜëëåôáé ç ìåãáëïðñÝðåéá ôïõ Èåïý êáé ôïõ ¹ëéïõ, óôç óõíÝ÷åéá ç áäéêßá, ç áíïóßá êáé ç óêëçñüôçôá ôùí ôõñÜííùí êáé óôïí åðßëïãï ç êáôáðßåóç ðïõ áóêïýí óôïõò Üëëïõò, ÷Üñç óôçí ïðïßá åîáóöáëßæïõí ôç äýíáìÞ ôïõò. 2ç Ðþò èåùñïýí ôïõò åáõôïýò ôïõò ïé ôýñáííïé êáé ðþò ôïõò ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò; Ðïéåò åíÝñãåéÝò ôïõò êõñßùò óôçëéôåýåé; ÁðÜíôçóç: Ïé ôýñáííïé èåùñïýí ôïõò åáõôïýò ôïõò éóüôéìïõò ìå ôï èåü êáé ôïí ¹ëéï óå ìåãáëåßï êáé óå äýíáìç, ýøéóôïõò, ëáìðñïýò êáé äßêáéïõò. Ï ÊÜëâïò üìùò Ý÷åé äéáöïñåôéêÞ åéêüíá ãé’ áõôïýò êáé ôïõò ðáñïõóéÜæåé Üäéêïõò, óêëçñüêáñäïõò, êáôáðáôçôÝò ôïõ íüìïõ êáé ôçò áñåôÞò, åêìåôáëëåõôÝò ôïõ ëáïý, åêäéêçôéêïýò. 3ç Ôé Þèïò öáíåñþíåé ç óôÜóç ôïõ ðïéçôÞ áðÝíáíôé óôïõò ôõñÜííïõò; ÁðÜíôçóç: Ç óôÜóç ôïõ ðïéçôÞ áðÝíáíôé óôïõò ôõñÜííïõò öáíåñþíåé Ýíá Þèïò ðåñÞöáíï, áãÝñù÷ï, áîéïðñåðÝò, öéëåëåýèåñï êáé áíõðÜêïõï, áäýíáôï íá õðïôá÷èåß óôçí êáôáðßåóç ôùí ôõñÜííùí. 4ç Íá åîåôÜóåôå ôï åéêïíïðëáóôéêü óýóôçìá ôùí óôñïöþí á´-æ. Ðþò ó÷åôßæåôáé ìå ôçí éäÝá ðïõ èÝëåé íá ìåôáäþóåé ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç:

296

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 297

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ç åéêïíïðëáóôéêÞ äýíáìç ôùí óôñïöþí á-æ åßíáé ôåñÜóôéá. Ï ðïéçôÞò ìå ïðôéêÝò åéêüíåò êáé áêïõóôéêÝò ðïõ óõìðëçñþíïõí ôéò ðñþôåò äßíåé ôçí åéêüíá ôïõ èåïý êáé ôïõ ¹ëéïõ êáé ôï ìåãáëåßï ôïõò. Óôçí áñ÷Þ ï Èåüò, ìå ìéá ìåãáëåéþäç åéêüíá, «áóôñÜðôåé áðü ôïí ýøéóôïí èñüíïí», åíþ áðü «ôá ðüäéá ôïõ êñÝìïíôáé ðÜíôá ôá Ýèíç, ùò êñÝìåôáé ç âñï÷Þ Ýôé åíáÝñéïò». Óôç óõíÝ÷åéá áêïýãåôáé êáé ç öùíÞ ôïõ Èåïý, «öùíÞ äéêáéïóýíçò», åíþ «ôùí ïóßùí ôá ðíåýìáôá ùò áñãõñÝá ïìß÷ëç ôá õøçëÜ áíáâáßíåé...». Óôçí åðüìåíç óôñïöÞ ï ¹ëéïò ðáñïõóéÜæåôáé ìüíïò íá öùôßæåé óôïí ïõñáíü, åíþ óôçí ôåëåõôáßá äýåé êáé ç íý÷ôá óêåðÜæåé ôá ðÜíôá. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá åéêïíïðëáóôéêü óýóôçìá ðïõ êëåßíåé ìÝóá ôïõ üëï ôï óýìðáí êáé áðïêáëýðôåé ôï Ýíôïíï èñçóêåõôéêü áßóèçìá ôïõ ðïéçôÞ êáé ôçí ðßóôç ôïõ üôé ìüíï ï Èåüò êáé ï ¹ëéïò Ý÷ïõí ðñáãìáôéêü ìåãáëåßï êáé áîßæïõí ôï óåâáóìü êáé ôç äüîá ôùí áíèñþðùí. 5ç Ðïéïò åßíáé ï ôüíïò ôïõ ðïéÞìáôïò óôéò óôñïöÝò è´, é´ êáé êã´ ; ÁðÜíôçóç: Ï ôüíïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé óáñêáóôéêüò êáé Ýíôïíïò. ÓõãêåêñéìÝíá, óôç óôñïöÞ è´ ï ðïéçôÞò ãßíåôáé åéñùíéêüò ðñïò ôïõò ôõñÜííïõò. Óôçí é´ åêäçëþíåé ôçí ïñãÞ êáé ôçí áãáíÜêôçóÞ ôïõ ãéá ôç óôÜóç ôïõò, åíþ óôçí êã´ ãßíåôáé êáõóôéêüò êáé èëéììÝíïò óõíÜìá, êáèþò óõãêñßíåé ôïõò ôõñÜííïõò ìå ôïõò ëáïýò ðïõ êáôáäõíáóôåýïõí êáé ôéò óõíÝðåéåò ðïõ õðÜñ÷ïõí ãéá ôïõò ôåëåõôáßïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéïõò õðïíïåß ï ðïéçôÞò ìå ôïí ôßôëï «Åéò Áãáñçíïýò» êáé ãéáôß Üñáãå äåí ôïõò êáôáíïìÜæåé óôï ðïßçìá; 2ç Ðùò áíôéìåôùðßæåé ï ðïéçôÞò ôçí ôõñáííßá óôéò óôñïöÝò êá´ êáé êâ´; 3ç ¸íáò áðü ôïõò âáóéêïýò óôü÷ïõò ôçò ðïßçóçò ôïõ ÊÜëâïõ åßíáé íá äçìéïõñãÞóåé åëåýèåñåò óõíåéäÞóåéò. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ ðïéÞìáôïò öáßíåôáé áõôÞ ç ðñüèåóç ôïõ ðïéçôÞ;

297

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 298

ÔÁ

ÇÖÁÉÓÔÅÉÁ ÁíäñÝáò ÊÜëâïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 283 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áðïôåëåß ôç ôñßôç ùäÞ ôçò óõëëïãÞò Ëýñá· áðïôåëåßôáé áðü 34 óôñïöÝò êáé åßíáé åìðíåõóìÝíï áðü ôéò óöáãÝò ôùí êáôïßêùí ôçò ×ßïõ ôï 1822, ôçí áíáôßíáîç ôçò ôïõñêéêÞò íáõáñ÷ßäáò áðü ôïí ÊáíÜñç êáé ôçí áðï÷þñçóç ôïõ ôïõñêéêïý óôüëïõ áðü ôï Áéãáßï ìåôÜ ôï ãåãïíüò ôçò ðõñðüëçóçò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ãåìÜôïò Ýêðëçîç êáé áðïñßá áíôéêñßæåé ôá ïëïðñÜóéíá êáé ÷áñïýìåíá êÜðïôå íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ íá âñßóêïíôáé ìÝóá óôçí ôïõñêéêÞ âáñâáñüôçôá, íá ðáñïõóéÜæïõí åéêüíá åñçìéÜò êáé åãêáôÜëåéøçò. Ïé üìïñöåò íçóéùôïðïýëåò äåí õðÜñ÷ïõí ðéá. Ïé âáóéëéêïß êáé ïé êñßíïé áíèßæïõí ìÜôáéá óôá ðåñéâüëéá, áöïý êáíåßò äåí õðÜñ÷åé íá ôïõò ðåñéðïéçèåß, áí êáé ðñÝðåé íá öõôåýôçêáí ðñüóöáôá. Óôá äÜóç êáé óôá ëáãêÜäéá äåí áêïýãïíôáé ðéá ïé öùíÝò ôùí êõíçãþí, ìüíï ãáõãßóìáôá áäÝóðïôá óêýëùí ðïõ äßíïõí óôç öýóç øõ÷ñÞ áãñéüôçôá. Ôá Üëïãá ôñÝ÷ïõí åëåýèåñá êáé á÷áëßíùôá, ÷ùñßò áíáâÜôåò. Óôá áêñïãéÜëéá êáôåâáßíïõí áðü øçëÜ, ÷ùñßò öüâï, ïé ãëÜñïé êáé ôá ãåñÜêéá êáé êÜèïíôáé áìÝñéìíá óôï Ýäáöïò. Óôçí Üììï äéáêñßíïíôáé ß÷íç áíèñþðùí, ðïõ Þôáí êÜðïôå æùíôáíïß áëëÜ ôþñá ëåßðïõí. Ðéï ðÝñá, óôç èÜëáóóá, åíôïðßæåôáé ç áéôßá ôçò åñÞìùóçò: ç óöáãÞ. ÁðïêåöáëéóìÝíá óþìáôá åðéðëÝïõí óôç èÜëáóóá. Óôç óõíÝ÷åéá ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôéò ðñùéíÝò áêôßíåò ôïõ Þëéïõ, æçôþíôáò ôïõò íá êñõöôåß, ãéá íá ìç âëÝðåé ôï èåúêü ìÜôé Ýñãá âÜñâáñùí ëçóôþí. ÐáñáêÜôù ìå óõãêßíçóç êáé Üêñá ôáðåßíùóç óôñÝöåôáé ðñïò ôçí õðÝñôáôç Äýíáìç, ôï Èåü (áöÞíïíôáò üìùò íá äéáöáíåß êáé ç åðáíáóôáôéêÞ ôïõ äéÜèåóç) æçôþíôáò Ýëåïò. ÈÝëåé ìÜëéóôá üëïé ìáæß ïé ¸ëëçíåò íá ðÝóïõí óôá ãüíáôá ìðñïóôÜ óôï Èåü, Ýôïéìïé íá äå÷ôïýí áêüìç êáé ôçí áðüöáóÞ ôïõ íá ôïõò êáôáóôñÝøåé, áí ôï áîßæïõí. Åðéóçìáßíåé üìùò üôé óáí öéëåýóðëá÷íïò ðïõ åßíáé ðñÝðåé íá ôïõò âïçèÞóåé. Êáé åíþ ëÝåé áõôÜ, ôïõ 298

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 299

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

áðïóðÜ ôçí ðñïóï÷Þ îáöíéêÜ ç åìöÜíéóç ôïõ å÷èñéêïý óôüëïõ ôùí öïíéÜäùí êáé ôùí êáôáóôñïöÝùí: ãé’ áõôü ï ðïéçôÞò âãÜæåé êñáõãÞ âïÞèåéáò êáé æçôÜ áðü ôï Èåü Ýëåïò. Áñ÷ßæåé ôþñá ç ðåñéãñáöÞ ôùí å÷èñþí: ï óôüëïò ðëçóéÜæåé ãñÞãïñá, ïé á÷ôßíåò ôïõ Þëéïõ êÜíïõí ôá öáíôá÷ôåñÜ ðáíéÜ ôïõò íá ÷ñõóßæïõí, óôï ðÝëáãïò áíôáíáêëÜôáé ç ëÜìøç ôùí óðáèéþí. Áðü ôéò ðñýìíåò ôùí ðëïßùí îå÷ýíåôáé ï Þ÷ïò ôùí ôõìðÜíùí êáé ïé Üãñéåò øáëìùäßåò ôùí ðïëåìéóôþí, ðïõ èñéáìâïëïãïýí êáé åêöñÜæïõí ôñáãïõäþíôáò ôç ëõóóþäç ìáíßá ôïõò íá óöÜæïõí êé Üëëïõò ÷ñéóôéáíïýò. Ï ðïéçôÞò åîïñãéóìÝíïò ðáßñíåé ôï ëüãï êáé áðáíôÜ óôéò öñéêáëÝåò äéáêçñýîåéò ôùí Üðéóôùí: ìå áéìÜóóïõóá åéñùíåßá óôçëéôåýåé ôïõò ßäéïõò êáé ôéò ðñÜîåéò ôïõò. Ðëçñïöïñåß ìÜëéóôá óáöþò ãéá ðïéåò óöáãÝò ðñüêåéôáé: ôçò ×ßïõ, Êýðñïõ, ôùí Êõäùíéþí, ôçò ÊÜóïõ, ôçò ÊñÞôçò. Êáé óôñåöüìåíïò ðñïò ôïõò ¸ëëçíåò, ðïõ ôïõò ïíïìÜæåé èåßåò øõ÷Ýò, áíáñùôéÝôáé ãéáôß äåí áìýíïíôáé Þ äåí åðéôßèåíôáé óôïõò å÷èñïýò ôïõò, ãéáôß äåí ðñïóðáèïýí íá óþóïõí ôçí ðáôñßäá ôïõò. Ïìïëïãåß âÝâáéá üôé åßíáé ðïëëïß, áëëÜ ôïíßæåé üôé êáé Ýíáò ìüíï ¸ëëçíáò èá ìðïñïýóå ìå ôç ãåííáéüôçôÜ ôïõ íá äéáëýóåé ôéò äõíÜìåéò ôùí áíôéðÜëùí. ÐñïôñÝðåé ìÜëéóôá áõôüí ôïí ôïëìçñü Üíäñá íá ðñï÷ùñÞóåé êáé íá áíôéóôáèåß. Åíþ ëÝåé áõôÜ, äéáêñßíåé äõï êáôÜìáõñá ãñÞãïñá ðëåïýìåíá íá ðëçóéÜæïõí, ðïõ óôçí åìöÜíéóÞ ôïõò óôáìáôïýí ôá üñãáíá êáé ôá Üãñéá ôñáãïýäéá ôùí å÷èñþí êáé äåí áêïýãåôáé ðáñÜ ìüíï ôï öýóçìá ôïõ áíÝìïõ óôá êáôÜñôéá êáé ï èüñõâïò ôùí êõìÜôùí. ÁìÝóùò ìåôÜ óçêþíåôáé óýã÷õóç êáé ôáñá÷Þ óôá å÷èñéêÜ ðëïßá, áðëþíïõí ôá ðáíéÜ ôïõò êáé ôñÝðïíôáé óå Üôáêôç öõãÞ. Áðü ôïí ôñüìï ôïõò ôá êáñÜâéá ðÝöôïõí ôï Ýíá ðÜíù óôï Üëëï, ïé íáýôåò ðíßãïíôáé êáé ï óôüëïò ÷Üíåôáé áðü ôá ìÜôéá ôïõ ðïéçôÞ. Äåí áðÝìåéíå ôßðïôå, ðáñÜ ìüíï êáðíïß êáé öëüãåò ðïõ öôÜíïõí ìÝ÷ñé ôïí ïõñáíü. Ôá äõï êáñÜâéá óþá áðï÷ùñïýí èñéáìâåõôéêÜ, åíþ áêïýïíôáé ðáíôïý ðáéÜíåò íéêçôÞñéïé. Ìå ôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ äçëþíåôáé óáöþò ãéá ðïéï éóôïñéêü ãåãïíüò ðñüêåéôáé, êáèþò ïíïìáôßæåôáé ï ÞñùÜò ôïõ, ï ÊáíÜñçò, ðïõ ìå áõôü ôïõ ôï êáôüñèùìá Ý÷åé êåñäßóåé ôçí áéþíéá éóôïñéêÞ äüîá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ×ëùñÜ ìïó÷ïâïëïýíôá íçóéÜ: áíáöÝñåôáé êõñßùò óôï íçóß ôçò ×ßïõ ðïõ åßíáé êáôáðñÜóéíï êáé ìïó÷ïâïëÜ áðü ôá Üíèç ôùí ðåñéâïëéþí ôçò. «Ìõñïâüëï íçóß» ëÝãåôáé êáé óÞìåñá. 2. Ôï ðíåýìá ôùí áíÝìùí: ç ðíïÞ ôïõ áíÝìïõ. 3. Áõãåñéíáß ôïõ Þëéïõ áêôßíåò: ïé ðñùéíÝò áêôßíåò ôïõ Þëéïõ (:óýìâïëï áëÞèåéáò êáé äéêáéïóýíçò).

299

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 300

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

4. ÄçìéïõñãÝ ôïõ êüóìïõ: ÈåÝ (ìåôùíõìßá). 5. Êñüôïò ìõñßùí íõìâÜëùí: ôçí çìÝñá ðïõ ï ÊáíÜñçò áíáôßíáîå ôçí ôïõñêéêÞ íáõáñ÷ßäá, ïé Ôïýñêïé ãéüñôáæáí ôï ÑáìáæÜíé êáé Ýôóé ìÝóá óôá êáñÜâéá åðéêñáôïýóå åïñôáóôéêÞ áôìüóöáéñá. 6. ÐïôáðÞò Áóßáò: ï ðïéçôÞò ÷áñáêôçñßæåé ôçí Áóßá Ýôóé, äçë. ôéðïôÝíéá, åðåéäÞ êÜðïéïé ëáïß ôçò åßíáé áðïëßôéóôïé êáé Ý÷ïõí Üãñéá Þèç· åííïåß ôïõò Ôïýñêïõò. 7. áëßêôõðïò (<áëò+êôõðþ): èáëáóóïêôõðçìÝíïò. 8. Ç ×ßïò, ç Êýðñïò, Ïé Êõäùíßåò, Ç ÊÜóïò, ç ÊñÞôç: óôá ìÝñç áõôÜ Ýãéíáí óöáãÝò ðïõ Ý÷ïõí ìåßíåé óôçí éóôïñßá ùò óýìâïëá âáñâáñüôçôáò êáé èçñéùäßáò. Éäéáßôåñá ç óöáãÞ ôçò ×ßïõ óõãêëüíéóå üëç ôçí Åõñþðç êáé ðñïêÜëåóå Ýíôïíï öéëåëëçíéêü ñåýìá. 9. ÁìÝôå: ðçãáßíåôå. 10. Ôïí óôÝöáíïí: óõìâïëéóìüò ðáñìÝíïò áðü ôïõò áèëçôéêïýò áãþíåò ôçò áñ÷áéüôçôïò· åííïåß ôçí éóôïñéêÞ äüîá ôçò ÅëëÜäáò. 11. Áò Ýêâç: áò âãåé, áò ðñï÷ùñÞóåé. 12. Ô’ áãáñçíÜ ôñáãïýäéá: áãáñçíïß ïíïìÜæïíôáé ïé ìùáìåèáíïß. Ç ëÝîç Ý÷åé éäéáßôåñï éäåïëïãéêü öïñôßï, ìéá êáé ó’ áõôÞ áðïôõðþíåôáé ôï ìßóïò ôùí ÅëëÞíùí ãéá ôïõò êáôáêôçôÝò ôïõò. 13. Ôá õðåñÞöáíá âëÜóöçìá ìÝôñá: áíáöÝñåôáé óôïõò áíáôïëßôéêïõò ñõèìïýò, ðïõ èåùñåß üôé ôïõò ÷áñáêôçñßæåé áëáæïíåßá êáé áãñéüôçôá, óå áíôßèåóç ìå ôçí ðïéüôçôá êáé åõãÝíåéá ôùí åëëçíéêþí ñõèìþí. 14. Îáíïßãù: äéáêñßíù, âëÝðù. 15. åðáéÜíéæïí: ðáßæù ôïí ðáéÜíá, ôï íéêçôÞñéï ôñáãïýäé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÂáóéêÞ éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ôï ìåãáëåßï ôïõ çñùéóìïý ôùí ÅëëÞíùí êáé éäéáßôåñá ôïõ óðïõäáßïõ êáôïñèþìáôïò ôïõ ÊáíÜñç· ç õøçëïöñïóýíç êáé ç åìøõ÷ßá ïäçãïýí óôç äéáöýëáîç ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò áîéïðñÝðåéáò ôïõ áíèñþðïõ. Ç ãåííáéüôçôá ïäçãåß óôç äßêáéç íßêç êáé ôçí Üöèáñôç äüîá. ÊáôáäéêÜæåôáé åðßóçò ç äïõëïöñïóýíç, ôá êôçíþäç Ýíóôéêôá, ç âáñâáñüôçôá, ç óêëçñüôçôá, ç åêôýðùóç ôçò áîßáò ôïõ áíèñþðïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ðïëÝìùí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ç ùäÞ ÷ùñßæåôáé óå 7 åíüôçôåò: 300

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 301

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

1ç åíüôçôá: óôñïöÞ á´-æ´: ç ïìïñöéÜ ôùí íçóéþí êáé ç åñÞìùóÞ ôïõò. 2ç åíüôçôá: óôñïöÞ ç´: (óõíïäåõôéêÞ åíüôçôá): ç óöáãÞ ôùí êáôïßêùí áéôßá ôçò åñÞìùóçò. 3ç åíüôçôá: óôñïöÞ è´-éã´: åðßêëçóç óôï Èåü êáé ðáñÜêëçóç ãéá óùôçñßá. 4ç åíüôçôá: óôñïöÞ éä´-éè´: íÝá åðßèåóç ôùí å÷èñþí, ðåñéãñáöÞ êáé ÷áñáêôçñéóìüò ôïõ Þèïõò ôïõò. 5ç åíüôçôá: óôñïöÞ ê´-êä´: êõíéêÞ ðñïôñïðÞ ãéá óõíÝ÷éóç ôïõ Üíïìïõ Ýñãïõ ôïõò. 6ç åíüôçôá: óôñïöÞ êå´-êè´: åîýìíçóç ôùí ÅëëÞíùí, åíèÜññõíóç êáé ðñïôñïðÞ ãéá áíÜëçøç äñÜóçò. 7ç åíüôçôá: óôñïöÞ ë´-: íéêçöüñá åðßèåóç ôïõ ÊáíÜñç, êáôáóôñïöÞ ôïõ å÷èñéêïý óôüëïõ. Óôéò åíüôçôåò õðÜñ÷åé ðëÞñçò åóùôåñéêÞ ëïãéêÞ áëëçëïõ÷ßá: ïé åéêüíåò êáé ôá óõíáéóèçìáôéêÜ ðáñïõóéÜæïíôáé êáôÜ áíéïýóá êëßìáêá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôçò ùäÞò åßíáé ç ãíùóôÞ éäéüôõðç ÊáëâéêÞ, êñÜìá áñ÷áÀæïõóáò êáé äçìïôéêÞò (÷ñçóéìïðïéåß óðÜíéåò Þ áñ÷áßåò ëÝîåéò ðïõ ðñïóäßäïõí ìåãáëïðñÝðåéá óôï ðïßçìá: âáõßæïõí, áéãéáëü, ðáéäßùí, áò ðÝóùóéí, ðåôþìåíïí, åêâáßíïõí, íá æåóôÜóùìåí, ôåñðíüôáôïí äþñïí...). 2. Åéêüíåò: ¢öèïíá ôá ôå÷íéêÜ åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò. Êõñéáñ÷ïýí ïé áêïõóôéêÝò êáé ïðôéêÝò åéêüíåò, ðïõ ôéò ðáñïõóéÜæåé ðáñáóôáôéêüôáôá Þ ðñïâÜëëåé ðÜíù ôïõò ôç ëõñéêÞ ôïõò óõãêßíçóç: Åéêüíåò ïðôéêÝò õðÜñ÷ïõí óôéò óôñïöÝò á´, ã´, ä´(êáé áêïõóôéêÞ), å´, óô´, æ´, ç´, éä´, ë´, ëå´, ëóô´ áêïõóôéêÝò óôéò óôñïöÝò éå´, ëá´, ëâ´, ëã´. 3. Åðßèåôá: ×ñçóéìïðïéïýíôáé áêüìç ìå åýóôï÷ï ôñüðï ôá êïóìçôéêÜ êáé ðñïóäéïñéóôéêÜ Åðßèåôá: ÷ëùñÜ, ìïó÷ïâïëïýíôá íçóéÜ, åõôõ÷éóìÝíá ÷þìáôá, äñïóéóìÝíá ñüäá, åëåýèåñá á÷áëßíùôá ô’ Üëïãá, öñéêôüí èëéâåñüí èÝáìá, ôåñðíüôáôïí äþñïí, áëßêôõðïò îçñÜ, èåßáé øõ÷áß, ôáëáéðþñïõ ðáôñßäïò... 4. Ðáñïìïéþóåéò: ôï ðïßçìá Ý÷åé åýóôï÷åò: øõ÷Þí óáí öëüãá, ÷åßëç óáí äñïóéóìÝíá ñüäá, ëáéìüí óáí ãÜëá ùò ô’ áðëùìÝíá ðôåñÜ ôùí ãåñáíþí, ôçí èÜëáóóá ùóÜí ìÝãá ðïôÜìé. 5. ÌåôáöïñÝò: ÷ëùñÜ, ìïó÷ïâïëïýíôá íçóéÜ, ðëïýóéá ðåñéâüëéá, ïé öëüãåò ôçò ïñãÞò ôïõ, ï Þëéïò ÷ñõóþíåé ôá ðáíéÜ, ôï ðÝëáãïò áóôñÜðôåé, ÷ýíåôáé êñüôïò ìõñßùí êõìâÜëùí... 6. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: åõôõ÷éóìÝíá ÷þìáôá, ç ÷áñÜ êáé ç åéñÞíç ðÜíôá åêáôïßêïõí, ôï õðåñÞöáíïí êåöÜëé ìïõ, ôá äÜóç óéùðþóé. 301

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 302

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

7. ÐåñéöñÜóåéò: ôï ðíåýìá ôùí áíÝìùí (-ï Üíåìïò), ÄçìéïõñãÝ ôïõ êüóìïõ (=ÈåÝ), üóùí èõóßáò ðñïóöÝñïõóéí åéò ôïí óôáõñüí (=ôùí ÷ñéóôéáíþí), ôá áéãáßá íåñÜ (=ôï Áéãáßï). 8. ÕðåñâáôÜ: áé öùíáß áíôéâßïõí ôùí êõíçãþí, óêýëïé åêåß ôþñá áäÝóðïôïé, áõãåñéíáß ôïõ Þëéïõ áêôßíåò, åéò ôá ðëåüìåíá äå ñß÷íåóèå êáñÜâéá. 9. ÌåôñéêÞ áíÜëõóç : ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü 39 ðåíôÜóôé÷åò óôñïöÝò. Ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü êáé ï óôß÷ïò áíïìïéïêáôÜëçêôïò. Ïé óôß÷ïé åßíáé ïêôáóýëëáâïé êáé åðôáóýëëáâïé, åíþ ï ðÝìðôïò åßíáé êõñßùò ðåíôáóýëëáâïò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá åîåôÜóåôå ôï ðïßçìá. á) áðü ôçí Üðïøç ôùí èåìÜôùí ðïõ ðñïâÜëëïíôáé óå êÜèå åíüôçôá êáé ôçò êëéìáêùôÞò äéÜèñùóÞò ôïõò· â) áðü ôçí Üðïøç ôçò óõíáéóèçìáôéêÞò óõììåôï÷Þò ôïõ ðïéçôÞ óôéò äéÜöïñåò öñÜóåéò ôïõ ðïéÞìáôïò êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áõôÞ åêäçëþíåôáé: ã) áðü ôçí Üðïøç ôçò åéêïíïðëáóôéêÞò êáé åêöñáóôéêÞò ôüëìçò. ÁðÜíôçóç: á) Ôá èÝìáôá ôïõ ðïéÞìáôïò êáôÜ åíüôçôåò åßíáé: ç ïìïñöéÜ ôùí íçóéþí êáé ç åñÞìùóÞ ôïõò, ç âÜñâáñç óöáãÞ, ç åðßêëçóç óôï Èåü ãéá óùôçñßá, ç íÝá åðßèåóç ôùí å÷èñþí êáé ï êõíéóìüò ôïõò, ç áðÜíôçóç ôïõ ðïéçôÞ óôéò âÜñâáñåò äéáèÝóåéò ôïõ, ç ðñïôñïðÞ ðñïò ôïõò ¸ëëçíåò, ç åðßèåóç ôïõ ÊáíÜñç êáé ç êáôáôñüðùóç ôùí å÷èñþí. Ôá èÝìáôá áõôÜ äéáäÝ÷ïíôáé ôï Ýíá ôï Üëëï êëéìáêùôÜ óáí Ýñãï ôçò áñ÷áßáò ôñáãùäßáò, Ýôóé þóôå ìåôÜ ôçí êïñýöùóç ôçò Ýíôáóçò êáé ôçí ¾âñç ðïõ äéáðñÜôôåôáé íá áêïëïõèåß ç ¢ôç, äçë. ç ôéìùñßá, ç êÜèáñóç ôçò ôñáãùäßáò. â) Ï ðïéçôÞò óõììåôÝ÷åé óõíáéóèçìáôéêÜ óå üëá ôá óçìåßá ôçò ùäÞò: áñ÷éêÜ åêöñÜæåé ôçí áãÜðç ôïõ ãéá ôá íçóéÜ êáé ôïõò êáôïßêïõò, ìå ìéá åéêüíá åõôõ÷ßáò êáé ÷áñÜò ðïõ áðïôåëåß üìùò ðáñåëèüí. Óôç óõíÝ÷åéá åêäçëþíåé ôçí áíçóõ÷ßá ôïõ, ôçí áãùíßá ôïõ êáé ôï öüâï ìðñïóôÜ óôçí åñÞìùóç êáé óôçí Ýëëåéøç áíèñþðéíçò ðáñïõóßáò. Ôï öñéêáëÝï èÝáìá ôçò óöáãÞò ðñïêáëåß ðáñáêÜôù äÝïò, óðáñáãìü êáé áðïôñïðéáóìü. ¼ôáí áðåõèýíåôáé éêåôåõôéêÜ óôï Èåü, äéáêáôÝ÷åôáé áðü âáèý ðüíï, áðü áéóèÞìáôá ôáðåéíïöñïóýíçò êáé åõëÜâåéáò. Ç åðáíåìöÜíéóç ôïõ å÷èñéêïý óôüëïõ ôïý ðñïêáëåß öüâï êáé áãùíßá. Ìå ïñãÞ, áðÝ÷èåéá êáé åéñùíåßá åêöñÜæåôáé ãéá ôïõò óöáãåßò ôùí ïìïåèíþí ôïõ. ÐñïôñÝðïíôáò óôç óõíÝ÷åéá ôïõò ¸ëëçíåò íá á302

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 303

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

íáëÜâïõí äñÜóç äéáêáôÝ÷åôáé áðü èáõìáóìü ãéá ôçí åõøõ÷ßá ôïõ. ÕðÜñ÷åé üìùò áðïñßá êáé áðïãïÞôåõóç ãéá ôç ìÝ÷ñé ôþñá áðñáîßá ôïõò. Ç åìöÜíéóç ôùí äýï åëëçíéêþí ðëåïýìåíùí ðñïêáëåß ôïí åíèïõóéáóìü ôïõ êáé ìåôÜ ôçí íéêçöüñá åðßèåóÞ ôïõò êõñéåýåôáé áðü éêáíïðïßçóç, áíáêïýöéóç, èáõìáóìü êáé åèíéêÞ õðåñçöÜíåéá. Ç Ýêöñáóç ôçò ÷áñÜò ôïõ öôÜíåé óôï áíþôáôï óçìåßï êáé áöïý ðëÝïí áðïêáôáóôÜèçêå ç äéáôáñáãìÝíç éóïññïðßá (ëüãù ôçò õâñéóôéêÞò óõìðåñéöïñÜò ôùí Ôïýñêùí) ôåëåéþíåé ç ùäÞ. Ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï åêäçëþíåôáé ç óõíáéóèçìáôéêÞ óõììåôï÷Þ ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ç ÷ñÞóç á´ åíéêïý ðñïóþðïõ, ñçôïñéêþí åñùôÞóåùí êáé áãùíéùäþí åðéêëÞóåùí. ã) Ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôéò éäÝåò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ ìå äõíáôÝò ôïëìçñÝò êáé ðñùôüôõðåò åéêüíåò, ïðôéêÝò êáé áêïõóôéêÝò, êáé ìå ðëïýóéá åêöñáóôéêÜ ìÝóá. 2ç Ìå âÜóç ôéò ðáñáôçñÞóåéò ðïõ êÜíáôå ðáñáðÜíù íá êáèïñßóåôå ôï óôü÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áõôüò åîõðçñåôåßôáé. ÁðÜíôçóç: Óôü÷ïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç åîýìíçóç ôçò åõøõ÷ßáò ôùí ÅëëÞíùí áëëÜ êáé ç åíèÜññõíóÞ ôïõò, þóôå íá óõíå÷ßóïõí ôï äßêáéï áãþíá ôïõò. ¢ëëïò óôü÷ïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé åðßóçò ç êáôáäßêç ôçò âáñâáñüôçôáò êáé ôçò êôçíþäïõò èçñéùäßáò êáé êáôÜ óõíÝðåéá ç êáôáäßêç ôïõ ðïëÝìïõ ãåíéêÜ ðïõ ïäçãåß ôïõò áíèñþðïõò óôçí åîá÷ñåßùóç. 3ç Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôïí ôßôëï ôïõ ðïéÞìáôïò. ÁðÜíôçóç: Ç ùäÞ öÝñíåé ôïí ôßôëï Çöáßóôåéá, äéüôé ï ðïéçôÞò ðáñáâÜëëåé ôç äýíáìç êáé ôçí ïñìÞ ôùí äýï ðõñðïëéêþí ìå ôçí Ýêñçîç ðñáãìáôéêþí çöáéóôåßùí. ¼ðùò ç Ýêñçîç ôùí çöáéóôåßùí, áéöíéäéáóôéêÞ êáé ôñïìåñÞ, îå÷ýíïíôáò öùôéÜ êáé üãêï ëÜâáò, êáôáóôñÝöåé óå ìéêñü äéÜóôçìá ìåãÜëåò åêôÜóåéò, Ýôóé êáé ôá äýï åëëçíéêÜ ðëïßá êáôÜöåñáí ãñÞãïñá íá ðëÞîïõí êáßñéá ôïí å÷èñéêü óôüëï.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óôéò óôñïöÝò á-ç êõñéáñ÷åß ç åñÞìùóç êáé ç åãêáôÜëåéøç. Ìå ðïéá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðåôõ÷áßíåé ï ðïéçôÞò ôç äÞëùóç ôçò êáôÜóôáóçò; 2ç Ïé óôñïöÝò é´ êáé éá´, Ý÷ïõí Ýíáí ôüíï ðñïóåõ÷Þò ðñïò ôï èåü. Ôé æçôÜ ï ðïéçôÞò áðü ôïí Äçìéïõñãü;

303

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 304

ÅËÅÕÈÅÑÏÉ ÐÏËÉÏÑÊÇÌÅÍÏÉ Äéïíýóéïò Óïëùìüò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí ÆÜêõíèï óôá 1798. Ï ðáôÝñáò ôïõ Íéêüëáïò Óïëùìüò Þôáí åõãåíÞò, åíþ ç ìçôÝñá ôïõ ÁããåëéêÞ Íßêëç ãõíáßêá ôïõ ëáïý êáé ìÜëéóôá åñãáæüôáí, ðñéí ðáíôñåõôåß, ùò õðçñÝôñéá óôï óðßôé ôïõ Óïëùìïý. ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ðáôÝñá ôïõ, ï êçäåìüíáò êáé èåßïò ôïõ ÌåóóáëÜò öñüíôéóå éäéáßôåñá êáé ìå åðéìÝëåéá ôç ìüñöùóÞ ôïõ, áíáèÝôïíôáò ìÜëéóôá ôï Ýñãï áõôü óôï êáèïëéêü éåñÝá Santo Rossi. ¸ôóé áñ÷ßæåé ç åðáöÞ ôïõ Óïëùìïý ìå ôçí éôáëéêÞ ãëþóóá êáé ôïí éôáëéêü ðïëéôéóìü ãåíéêüôåñá. Óôá 1808, óå çëéêßá ìüëéò äÝêá åôþí, ï Óïëùìüò óõíïäåõüìåíïò áðü ôï äÜóêáëü ôïõ ðçãáßíåé óôçí Éôáëßá, üðïõ óðïýäáóå áñ÷éêÜ óôï Ëýêåéï ôçò Êñåìüíáò êáé ýóôåñá ÍïìéêÜ óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Ðáâßáò. Åêåß ãñÜöåé êáé ôá ðñþôá ðïéÞìáôÜ ôïõ óôá éôáëéêÜ, åíþ ãíùñßæåôáé êáé ìå ôïõò éôáëéêïýò ëïãïôå÷íéêïýò êýêëïõò êáé éäßùò ìå ôïí ðïéçôÞ Monti. ÐáñÜëëçëá, ðñïóåããßæåé ôéò éäÝåò ôïõ ãáëëéêïý öéëåëåõèåñéóìïý êáé ãíùñßæåé ôá äéÜöïñá ëïãïôå÷íéêÜ ñåýìáôá ôçò åðï÷Þò. Óôá 1818 îáíáãõñßæåé óôç ÆÜêõíèï, ãñÜöïíôáò éôáëéêÜ óïíÝôá. Áêüìá, ç èåùñçôéêÞ ôïõ óõãêñüôçóç åßíáé ìáêñéÜ áðü êÜèå ëüãéá åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç, áëëÜ ðëïýóéá óå áéóèçôéêÝò åìðåéñßåò. Ðéóôåýåé óôçí áîßá ôùí åèíéêþí ðáñáäüóåùí ôçò ëáúêÞò ôÝ÷íçò êáé ôçò ëáúêÞò ãëþóóáò (Ê.È. ÄçìáñÜò). ¸ôóé, êáé ìå ôçí ðñïôñïðÞ ôïõ Óðõñßäùíá Ôñéêïýðç, ìåëåôÜ ôï íåïåëëçíéêü ðïéçôéêü ëüãï, êõñßùò ìÝóá áðü ôá Ýñãá ôçò ÊñçôéêÞò ëïãïôå÷íßáò, áðü ôá ðïéÞìáôá ôïõ ÂçëáñÜ êáé ôïõ ×ñéóôüðïõëïõ, áëëÜ êáé ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. «Ç ÅëëÜäá ðáñïõóéÜæåôáé óôç óõíåßäçóÞ ôïõ óáí ìéá æùíôáíÞ ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ ðñÝðåé íá ãíùñßæïõìå, óáí Ýíá éäáíéêü ðïõ ðñÝðåé íá êáôáêôÞóïõìå. Ç êáôÜêôçóç ôçò éäÝáò ôïõ åëëçíéóìïý è’ áðïôåëÝóåé áðü äù êé åìðñüò ôçí åíùôéêÞ ãñáììÞ ôçò æùÞò ôïõ. Ìå ôç èÝñìç ðïõ âÜæåé óå ü,ôé ðéóôåýåé èá êáôáðéáóôåß ìå ôç ìåëÝôç ôùí æùíôáíþí óôïé÷åßùí ôïõ ôüðïõ ôïõ. ÎÝñïõìå üôé óôç ÆÜêõíèï öñüíôéóå ãéá ôç óõëëïãÞ ôùí ôñáãïõäéþí, üóá óþæïíôáí óôï óôüìá ôïõ ëáïý» (Ê.È. ÄçìáñÜò). ¸ôóé, ï Óïëùìüò áñ÷ßæåé íá ãñÜöåé óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá, ùò ôï 1823 êõñßùò ëõñéêÜ ðïéÞìáôá, åíþ óôç óõíÝ÷åéá êáé åðçñåáóìÝíïò áðü ôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç 304

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 305

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ãñÜöåé ôïí «¾ìíï åéò ôçí Åëåõèåñßá» êáé Üëëá ðïéÞìáôá ðïõ áðïêáëýðôïõí ôçí ùñßìáíóç ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ ôå÷íéêÞò. «Óôá ÷ñüíéá áõôÜ óõíôåëåßôáé óéãÜ óéãÜ êáé ìéá âáèýôåñç áëëáãÞ óôçí ðïßçóç ôïõ Óïëùìïý: óôá íåáíéêÜ ôïõ Ýñãá åßíáé ï åìðíåõóìÝíïò øÜëôçò êáé ï Üíèñùðïò ðïõ áõôïó÷åäéÜæåé ìå êáôáðëçêôéêÞ åõêïëßá· ôþñá ðñïóðáèåß íá äáìÜóåé ôçí Ýìöõôç áõôÞ åõêïëßá êáé íá ôçí õðïôÜîåé óå ìéá áõóôçñüôçôá ðåéèáñ÷çìÝíç êáé áíþôåñç áíôßëçøç ôçò ðïéçôéêÞò ôÝ÷íçò, ðïõ ï ßäéïò ïíüìáóå íüçìá ôçò ôÝ÷íçò» (Ë. Ðïëßôçò). Óôá 1828 åãêáèßóôáôáé óôçí ÊÝñêõñá, üðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôç óõããñáöÞ íÝùí ðïéçìÜôùí, üðùò «ï Êñçôéêüò, ïé «Åëåýèåñïé ðïëéïñêçìÝíïé», åíþ îáíáäïõëåýåé êáé Üëëá. Áðü ôï 1833 üìùò êáé ùò ôï 1835 ìðëÝêåôáé óå ìéá äßêç ãéá ïéêïãåíåéáêÞ õðüèåóç, ãåãïíüò ðïõ ôïí ðëçãþíåé áöÜíôáóôá êáé ôïí êÜíåé íá áðïìïíùèåß áðü ôïõò ößëïõò ôïõ êáé íá êáôáëÞîåé óôïí áëêïïëéóìü. Ôçí ßäéá åðï÷Þ üìùò ôá Ýñãá ôïõ êáôáêôïýí Ýíá áíþôåñï åðßðåäï åêöñáóôéêÞò ôåëåéüôçôáò, áí êáé ïé óðïõäáéüôåñåò óõíèÝóåéò ôïõ ìÝíïõí áðïóðáóìáôéêÝò. Ï êïñõöáßïò ðïéçôÞò ðÝèáíå óôá 1857, åíþ óôá 1864 ôá ïóôÜ ôïõ ìåôáöÝñèçêáí óôçí ÆÜêõíèï.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá ìéá åðéêïëõñéêÞ óýíèåóç, Ýíá áðü ôá êïñõöáßá Ýñãá ôïõ Óïëùìïý ðïõ ìÜëéóôá ôï åðåîåñãÜóôçêå ðïëëÝò öïñÝò êáôÜ ìéá ìáêñéÜ ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï. Ôï èÝìá ôïõ áíôëåß áðü ôïí çñùéêü áãþíá ôùí êáôïßêùí ôïõ Ìåóïëïããßïõ åíáíôßïí ôùí Ôïýñêùí êáôÜ ôç äåýôåñç ðïëéïñêßá ôçò ðüëçò ôïõò êáé ìÜëéóôá áðü ôçí áíôßóôáóÞ ôïõò ìåôÜ ôç ìÜ÷ç ôçò Êëåßóïâáò êáé áðü ôçí áðåãíùóìÝíç ôïõò Ýîïäï. Ïé «Åëåýèåñïé ðïëéïñêçìÝíïé» äåí ïëïêëçñþèçêáí ðïôÝ. Äéáóþèçêáí ìüíï êÜðïéá áðïóðÜóìáôá ôá ïðïßá êáôáôÜóóïíôáé óå ôñßá Ó÷åäéÜóìáôá ðïõ äéáöÝñïõí áíÜëïãá ìå ôç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï óôçí ïðïßá åíôÜóóåôáé ôï êáèÝíá. Ôï ðñþôï ó÷åäßáóìá ðñÝðåé íá ãñÜöôçêå áìÝóùò ìåôÜ ôçí ðôþóç ôïõ Ìåóïëïããßïõ, ãýñù óôá 1830. Äéáêñßíåôáé ãéá ôï ëõñéóìü ôïõ êáé ãéá ôçí Ýíôáóç ôïõ èñÞíïõ ôïõ. Ôï äåýôåñï ó÷åäßáóìá ðñÝðåé íá ãñÜöôçêå ôçí ðåñßïäï 1833-1844 êáé åßíáé «ðåñéåêôéêüôåñï óýíèåìá êáé åðéêü, åéò ôï ïðïßïí åéêïíßæïíôï ôá ðáèÞìáôá ôùí ãåííáßùí áãùíéóôÜäùí åéò ôáéò õóôåñéíáßò çìÝñáéò ôçò ðïëéïñêßáò Ýùò ðïõ Ýêáíáí ôï ãéïõñïýóé». (É. ÐïëõëÜò). Ôï ôñßôï ó÷åäßáóìÜ ôïõ áðïôåëåß îáíÜðëáóìá ôïõ äåýôåñïõ óå íÝá ìïñöÞ, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßåò êáé ìå óôß÷ïõò ëéôïýò áëëÜ ãåìÜôïõò áñìïíßá. Ãéá íá ìåëåôÞóåé êáíåßò óùóôÜ êáé íá êáôáíïÞóåé ôï ìÞíõìá ôùí «Åëåýèåñùí ÐïëéïñêçìÝíùí» ðñÝðåé íá ðñïóåããßóåé ðñþôá ôïõò «Óôï÷áóìïýò» ôïõ ðïéçôÞ, äçëáäÞ 305

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 306

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôéò äéêÝò ôïõ óçìåéþóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôéò âáóéêÝò áñ÷Ýò ðïõ áêïëïýèçóå óôï Ýñãï ôïõ. ¼ëïé ïé «Óôï÷áóìïß» ôïõ åßíáé äåêáåðôÜ, áí êáé åäþ ðáñáôßèåíôáé ìüíï ïé ïêôþ ðéï óçìáíôéêïß. Ôïõò åß÷å ãñÜøåé ï Óïëùìüò óôçí éôáëéêÞ ãëþóóá êáé ôïõò ìåôÝöñáóå ï ÐïëõëÜò. Ï ÐïëõëÜò, ðïõ åßíáé êáé ï êýñéïò ìåëåôçôÞò ôïõ Ýñãïõ ôïõ Óïëùìïý ãñÜöåé ãéá ôï Ýñãï ôïõ: «¼óï áíÝâáéíå åéò ôï öùò ôçò ÉäÝáò ôüóï óïâáñüôåñá áéóèÜíåôï ôçí áîéïðñÝðåéá ôçò ôÝ÷íçò ôïõ: üðéóèåí ï Óïëùìüò èá óõíáñéèìÞôáé ìå ôïõò ïëßãïõò ðïéçôÜäåò, ïé ïðïßïé åßäáí üôé õøçëüôáôçí åíôïëÞí Ý÷åé ç ðïéçôéêÞ, êáé çèÝëçóáí íá ôçí åêðëçñþóïõí· ôï çèÝëçóáí åîü÷ùò ï ÄÜíôçò êáé ï Óßëëåñ, áëëÜ êáé ïé äýï åéò ôï óïâáñü ðåñéå÷üìåíï êÜðïôå ôï êáèáñü êÜëëïò ôçò ðëáóôéêÞò ìïñöÞò. Áðü ðáñüìïéáí õøçëÞí éäÝá ôçò ÔÝ÷íçò áíá÷ùñïýóå, êáôÜ ôç ãíþìç ôïõ Óïëùìïý, ï ðïéçôéêüôáôïò ôùí ÅëëÞíùí öéëïóüöùí, üôáí åîüñéæå áðü ôçí Ðïëéôåßáí ôïõò ðïéçôÜäåò, åíüóù ç ÔÝ÷íç ôïõò Ýôåéíå íá õðïäïõëþíåé ôïí Üíèñùðïí åéò ôá ðÜèç, áíôß íá ôïí åëåõèåñþóåé. Êáé ùò ðñïò ôçí ïõóßá ôïõ ðïéçôéêïý Ýñãïõ ï Óïëùìüò Ýâëåðå êáèáñÜ êáé áóÜëåõôá, åðßóôåõå üôé ç øõ÷Þ ôïõ áëçèéíïý ðïéÞìáôïò ðñÝðåé íá åßíáé ç íßêç ôïõ ëüãïõ áðÜíïõ åéò ôç äýíáìç ôùí áéóèÞóåùí· èñßáìâïò áëçèéíüò, äéüôé ïýôå èá óôçñßæåôáé åéò ôçí óôùéêÞí áðÜèåéáí, ïýôå èá áíáðáýåôáé (ìïëïíüôé ü÷é ñéæéêþò áíôßèåôï) åéò ôçí ôõöëÞí õðïôáãÞí åéò ôçí èåßáí èÝëçóç, áëëÜ èá ðçãÜæåé åéò ôïí Üíèñùðï áðü ôçí õøçëÞ óõíáßóèçóç ôçò çèéêÞò ôïõ åëåõèåñßáò êáé áðü ôçí áíÜãêç íá Ýâãç íéêçôÞò ìåò áðü ôïõò ðëÝïí ãëõêïýò ðåéñáóìïýò ôçò êáñäéÜò, áðü ôïí ðëÝïí ôñïìåñüí áãþíá ìå ôçí ôõöëÞí ïñãÞ ôùí áíåëåýèåñùí å÷èñþí ôïõ öùôüò... ÔÝôïéá Þôáí ç èÝóç, åéò ôçí ïðïßáí Ýóôáéíå ï Óïëùìüò ôïõò «Åëåýèåñïõò ÐïëéïñêçìÝíïõò», ðïßçìá åéò ôï ïðïßïí Ýðñåðå íá öáíÞ áêÝñáéïò ï Üíèñùðïò» (É. ÐïëõëÜò).

306

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 307

Ó×ÅÄÉÁÓÌÁ Á´ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Áðïôåëåß ôçí ðñþôç áðüðåéñá ôïõ ðïéçôÞ íá ðñïóåããßóåé ôï èÝìá ôïõ êáé ãñÜöôçêå ôáõôü÷ñïíá ìå ôçí ðôþóç ôïõ Ìåóïëïããßïõ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ åßíáé ãñáììÝíï óå ðåæü ëüãï êáé áðïôåëåß ôïí ðñüëïãï óôï Á´ Ó÷åäßáóìá. Óå áõôü ï ðïéçôÞò öáßíåôáé íá ìåôáöÝñåôáé íïåñÜ óôï Ìåóïëüããé ðïõ óõíôáñÜóóåôáé áðü ôïí ðüëåìï. Ç ôáñá÷Þ ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ôÝôïéá ðïõ äåí ìðïñåß íá äéáêñßíåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ôïðßïõ Þ ôùí ãåãïíüôùí ðïõ äéáäñáìáôßæïíôáé. Ðáíôïý åßíáé óêåðáóìÝíç ìéá «ìáõñßëá» êáé ï ßäéïò äåí ìðïñåß íá äåé ôßðïôå. Åêôüò áðü áóôñáðÝò êáé êáðíïýò. Êáé åíþ óçêþíåé ôá ÷Ýñéá ôïõ ãéá íá ðñïóåõ÷çèåß, äéáêñßíåé ìéá ìáõñïöïñåìÝíç ãõíáßêá íá ôñáãïõäÜåé ðùò ðÞñå ôï ÷Üñéóìá ôï äñüìï ôïõ Þëéïõ êáé üôé ðÝñáóå áðü ðïëëïýò ôüðïõò áëëÜ êáíåßò äåí Þôáí ôüóï Ýíäïîïò üóï áõôü ôï «áëùíÜêé», ôï Ìåóïëüããé äçëáäÞ. Óôç óõíÝ÷åéá, ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôï Ìåóïëïããßôç ðïëåìéóôÞ íá èñçíåß ðáñÜìåñá áöïý áðü ôçí ðåßíá êáé ôçí åîÜíôëçóç äåí ìðïñåß ðéá íá óçêþóåé ôï íôïõöÝêé êáé íá ðïëåìÞóåé. Ôï ðéï öïâåñü üìùò, äå öáßíåôáé íá åßíáé ç ïéêôñÞ èÝóç óôçí ïðïßá âñßóêåôáé áëëÜ ôï üôé ï å÷èñüò ôç ãíùñßæåé. Ç å÷èñéêÞ óÜëðéããá öôÜíåé óôá áõôéÜ ôùí Ìåóïëïããéôþí óáí öïâåñÞ áðåéëÞ. Åðßóçò, ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôïí Ôïýñêï, ôïí «ÁñÜðç», íá ðáôÜ óôá ôéìçìÝíá ÷þìáôá ôïõ Ìåóïëïããßïõ, üðïõ êÜðïôå ðáôïýóå ï ÌÜñêïò Ìðüôóáñçò. Åßíáé áìÝñéìíïò êáé îáðëþíåé óôï ßäéï óçìåßï üðïõ ðÝèáíå êáé ï ëüñäïò ÌðÜéñïí. ÌÜëéóôá, âãáßíåé êáé öùíÜæåé ôñïìïêñáôþíôáò ôïõ ðïëéïñêçìÝíïõò, óôï óôñáôüðåäï ôùí ïðïßùí êõñéáñ÷åß ç ðåßíá êáé ç öñßêç ôïõ èáíÜôïõ. ÍåêñéêÞ óéãÞ åðéêñáôåß ðïõ äåí ôçí ôáñÜæåé ïýôå ãáýãéóìá óêýëïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá (Éó÷ýïõí êáé ãéá ôñßá Ó÷åäéÜóìáôá) 1. ãõíáßêá: êáôÜ ôïí ÐïëõëÜ «èåüðíåõóôç øÜëôñá». 307

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 308

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2. áëùíÜêé: ôï Ìåóïëüããé. 3. ëáýñá: ìåôáöïñéêÜ ï ðüíïò, ç äõóôõ÷ßá. 4. ÁñÜðçò: áíáöïñÜ óôïõò Áéãõðôßïõò (¢ñáâåò), ïé ïðïßïé õðü ôïí ÉìðñáÞì ðÞñáí ìÝñïò óôç äåýôåñç öÜóç ôçò ðïëéïñêßáò. 5. ÌÜñêïõ: åííïåß ôï ÌÜñêï Ìðüôóáñç. 6 áãÜëé: óéãÜ-óéãÜ. 7. óêéáóìÝíá: öïâéóìÝíá. 8. ìíÝù: ïñêßæïíôáé. 9. ôá ìÜôéá ôïýôá: åííïåß ôá ìÜôéá ôïõ ðïéçôÞ. 10. ôï ìßóïò: áíáöïñÜ ó’ åêåßíïõò ðïõ äåí åß÷áí êáôáöýãåé óôá ÅðôÜíçóá. 11. øáñïý (èçë ôïõ øáñÜò): áíáöïñÜ óå ðñüóöõãåò ðïõ åß÷áí êáôáöýãåé óôá ÅðôÜíçóá. 12. áëáöñïÀóêéùôïò: áõôüò ðïõ êáôÜ ôç ëáúêÞ ðáñÜäïóç Ý÷åé ôçí éêáíüôçôá íá âëÝðåé ôïí áüñáôï êüóìï ôùí îùôéêþí. 13. ãêïëöéóôáõñü: ôï öõëáêôü. 14. ýóôåñç íõ÷ôéÜ: ç íý÷ôá ôçò Åîüäïõ, ç ôåëåõôáßá íý÷ôá. 15. ìðïõôóïýíé: (éôáëéêÞ ëÝîç): ìéêñü êïììÜôé. 16. áããåëïêñïõìüò: ï ôñüìïò êáôÜ ôï îåøý÷éóìá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Áðüóðáóìá 1ï: ÌÝóá áðü ôá ðñþôá áõôÜ ëüãéá ôïõ ðïéçôÞ, áðü ôçí ðñþôç êéüëáò ðñïóÝããéóç óôï èÝìá ôïõ öáßíåôáé ç Ýíôïíç óõãêßíçóÞ ôïõ. Ôïíßæåé ìÜëéóôá ðùò «ôüôåò åôáñá÷èÞêáíå ôá óùèéêÜ ìïõ êáé Ýëåãá ðùò Þñèå ç þñá íá îåøõ÷Þóù». Ï ßäéïò âéþíåé ôçí ðïëéïñêßá ôçò ðüëçò êáé ôï äñÜìá ôùí ìá÷çôþí ôçò ôüóï Ýíôïíá, þóôå õðïöÝñåé ìáæß ôïõò. Ó’ áõôÝò ôéò óõíèÞêåò ôïõ ðüíïõ êáé ôïõ êáôáôñåãìïý Ýñ÷åôáé ç Ýìðíåõóç óôïí ðïéçôÞ: ç ìáõñïöïñåìÝíç ãõíáßêá. Äåí åßíáé Üëëç áðü ôç Ìïýóá ôïõ ÏìÞñïõ êáé ôùí Üëëùí ðïéçôþí ðïõ Ýñ÷åôáé, ìå ôï óôüìá ôïõ ðïéçôÞ, íá êáôáãñÜøåé üóá ãßíïíôáé óôï Ìåóïëüããé. Ôáõôü÷ñïíá ôáõôßæåôáé ìå ôçí ÅëëÜäá Þ ôçí åëåõèåñßá ðïõ Ýñ÷åôáé íá åðéâÜëåé ôçí áëçèéíÞ äéêáéïóýíç óôïõò áíèñþðïõò ìÝóá áðü ôç «äßêáéç ëýñá» ôçò. Ðñüêåéôáé ãéá ôçí ðïßçóç ðïõ áðïêáëýðôåé ôï óùóôü êáé ôï äßêáéï, áõôü ðïõ åßíáé óýìöùíï ìå ôç èÝëçóç ôïõ èåïý êáé ü÷é ôùí áíèñþðùí. Ãéáôß ç äéêáéïóýíç ôïõ èåïý åßíáé ç ìüíç áëçèéíÞ, åíþ ôùí áíèñþðùí ìðïñåß íá åßíáé øåýôéêç, êáôáðéåóôéêÞ, üðùò ç äéêáéïóýíç ðïõ åß÷áí åðéâÜëåé ïé Ôïýñêïé.

308

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 309

ÔÑÉÔÇ ÐÅÑÉÏÄÏÓ (1669 – 1830)

Ç ðïéçôéêÞ äéêáéïóýíç äçëþíåé åðßóçò áðåñßöñáóôá óå üëï ôïí êüóìï ðùò äåí õðÜñ÷åé ðéï Ýíäïîïò ôüðïò áðü ôï Ìåóïëüããé. Ìå ôç äÞëùóç áõôÞ öáíåñþíåé ðùò ï áãþíáò ôùí áíèñþðùí áõôþí åßíáé äßêáéïò, ãéáôß ãßíåôáé ãéá ôçí ðáôñßäá êáé ôçí åëåõèåñßá ôïõò, ü,ôé ðéï ðïëýôéìï õðÜñ÷åé. Áðüóðáóìá 2ï: Ï ðüíïò êáé ôï ðáñÜðïíï ôïõ ìá÷çôÞ ðáñïõóéÜæïíôáé åäþ ðïëý Ýíôïíá. ¼ìùò, åíþ ç åîÜíôëçóç åßíáé ìåãÜëç, ôï çèéêü ôïõ öáßíåôáé íá ìçí êÜìðôåôáé áðü ôï öüâï ôïõ ëïéìïý. Ôï ìüíï ðïõ ðñïâëçìáôßæåé ôï ãåííáßï ðïëåìéóôÞ åßíáé ðïõ ï å÷èñüò îÝñåé ôçí áíÜãêç ôïõ êáé ìðïñåß íá ôçí åêìåôáëëåõôåß ðñïò üöåëüò ôïõ. Óôç óõíÝ÷åéá ôïõ áðïóðÜóìáôïò ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôá ðáéäéÜ ôïõ Ìåóïëïããßïõ. Ôá äõóôõ÷éóìÝíá áõôÜ ôÝêíá ôçò ìÜíáò ðáôñßäáò åßíáé óáí ßóêéïé ïíåßñïõ áðü ôçí ðåßíá. Êé ç ìÜíá âáóáíßæåôáé ðïõ äåí ìðïñåß íá ôáÀóåé ôá ðáéäéÜ ôçò êáé æçëåýåé ôï ðïõëß ðïõ âñßóêåé Ýíá óðõñß íá öÜåé. Ïé âéïëïãéêÝò äïêéìáóßåò ôùí Ìåóïëïããéôþí åßíáé ðïëëÝò. ¼ìùò, åêåßíïé äå ëõãßæïõí áëëÜ óõíå÷ßæïõí íá áíôéóôÝêïíôáé. Áðüóðáóìá 3ï: Åíþ ïé ßäéïé ïé Ìåóïëïããßôåò äåí ìðïñïýí íá óáëðßóïõí äõíáôÜ, êáèþò ç áäõíáìßá ôïõò åßíáé ìåãÜëç áðü ôç óôÝñçóç, ïé å÷èñïß äåí áíôéìåôùðßæïõí ôÝôïéá ðñïâëÞìáôá· åßíáé äõíáôïß, äéáôñÝöïíôáé óùóôÜ êáé ôé ç÷çñü óÜëðéãìÜ ôïõò áðïêáëýðôåé áõôÞ ôïõò ôç äýíáìç êáé ôï ìÝãåèïò ôçò áðåéëÞò ôïõò. Áðüóðáóìá 4ï: Ìå ôï áðüóðáóìá áõôü ï Óïëùìüò ðáñïõóéÜæåé ðéï äñáìáôéêÞ ôçí êáôÜóôáóç ôùí ðïëéïñêçìÝíùí, êáèþò äåí ìðïñïýí íá õðåñáóðéóôïýí ôçí ðáôñßäá ôïõò ðïõ óôáäéáêÜ êáôáëÞöèçêå áðü ôïõò å÷èñïýò. Áðüóðáóìá 5ï-7ï: Åíôùìåôáîý, ï êáéñüò ðåñíÜåé. Ç ìÝñá ðñïâáßíåé ìÝóá áðü ôá óýííåöá ãéá íá Ýñèåé ðÜëé ìå ôç óåéñÜ ôçò ç íý÷ôá. Ôï Ìåóïëüããé åîáêïëïõèåß íá åßíáé ðïëéïñêçìÝíï êáé ôï äñÜìá ôùí áíèñþðùí ôïõ åíôåßíåôáé. Ç øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ ôáñÜæåôáé áðü ôçí åñçìéÜ êáé ôç öñßêç ðïõ åðéêñáôåß óôï Ìåóïëüããé.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï Ýñãï áõôü åßíáé áðïóðáóìáôéêü, Áðïôåëåßôáé áðü 41 óôß÷ïõò, ÷ùñéóìÝíïõò óå 7 áðïóðÜóìáôá: ìå êýñéï èÝìá ôïí áãþíá ôùí ðïëéïñêçìÝíùí Ìåóïëïããéôþí åíáíôßïí ôùí Ôïýñêùí êáé ôçò ðåßíáò.

309

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 310

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓj

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ: Óôçí áñ÷Þ ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ðåæü ëüãï, ôå÷íéêÞ óõíçèéóìÝíç óå áõôüí. Óôü÷ïò ôïõ åßíáé åßôå íá áðïäþóåé êÜðïéåò óêÝøåéò ôïõ ðñïóùñéíÜ ìå ðåæü ëüãï, þóôå óôç óõíÝ÷åéá íá ôéò êáôáãñÜøåé ìå ðïéçôéêü ëüãï, åßôå íá ôéò äéáôçñÞóåé óôï ðåæü ëüãï, ãéáôß äõóêïëåýåôáé íá ôéò áðïäþóåé óôçí ðïéçôéêÞ ìïñöÞ ðïõ ï ßäéïò èá Þèåëå. ÐÜíôùò, ç ëïãïôå÷íéêÞ äéÜèåóç ôïõ ëüãïõ ôïõ åßíáé éäéáßôåñá Ýíôïíç. 2. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ åßíáé ðëïýóéá êáé âÝâáéá áêïëïõèåß ôïõò êáíüíåò ôçò äçìïôéêÞò. Ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß åßíáé ðïéêßëá êáé êáôïñèþíåé ìå áõôÜ íá áðïôõðþóåé ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ. 3. Åéêüíåò: ÐáñáèÝôåé åíôõðùóéáêÝò ãéá ôçí ÝíôáóÞ ôïõò åéêüíåò: «åêáôáóêÝðáæå üëá ôá ðÜíôá... áóôñïðåëÝêé», «ýøùóá ôá ÷Ýñéá ìïõ íá êÜìù äÝçóç», «ìéá ìåãÜëç ãõíáßêá... Üñ÷éóå», «åðÞñá ôïõ Þëéïõ ôï äñüìï... óôïí þìï», «ðáñÜìåñá óôÝêåé ï Üíôñáò êáé êëáßåé», «áñãÜ ôï ôïõöÝêé... âáñý». 4 Ðáñïìïéþóåéò: «ôüðïò... ðïõ åóêéñôïýóå óáí êëùíß óôÜñé óôï öýëï... ùóÜí óôï íåñü ðïõ áíáâñÜæåé», «ãõíáßêá ìå öüñåìá ìáýñï óáí ôïõ ëáãïý ôï áßìá». 5. Ðïëõóýíèåôá: äçìéïõñãïýíôáé ìå ôçí åðáíÜëçøç ôïõ «ìðÞôå» ê.ëð. 6. Óôß÷ïò-ÌÝôñï: ÔÝëïò, ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå áìößâñá÷õ (Þ ìåóïôïíéêü ìÝôñï), óå ìéêñïýò-åîáóýëëáâïõò Þ ðåíôáóýëëáâïõò-óôß÷ïõò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ç ãõíáßêá óôï üñáìá êñáôÜåé óôïí þìï ôçò ëýñá «äßêáéç»· ôé åííïåß ì’ áõôü ôï ÷áñáêôçñéóìü ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå ó÷åôéêÜ óôçí áíÜëõóç ôïõ 1ïõ áðïóðÜóìáôïò. 2ç Ãéá íá åêöñÜóåé ôï ìÝãåèïò ôçò ðåßíáò ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ôïí ðïëåìéóôÞ êáé ôç ìÜíá· åßíáé åýóôï÷ç áõôÞ ç åðéëïãÞ; Ãéáôß; ÁðÜíôçóç: Ç åðéëïãÞ ôùí äýï áõôþí ðñïóþðùí áðü ôïí ðïéçôÞ åßíáé ðñáãìáôéêÜ åýóôï÷ç. Ãéáôß ï ãåííáßïò ðïëåìéóôÞò ðáñïõóéÜæåôáé áðåëðéóìÝíïò êáé êëáßåé ü÷é ãéáôß öïâÜôáé ôï èÜíáôï áëëÜ ãéáôß åßíáé ôüóï åîáíôëçìÝíïò ðïõ äåí ìðïñåß íá ðïëåìÞóåé êáé éäßùò ãéáôß ï å÷èñüò ãíùñßæåé ôçí áäõíáìßá ôïõ áõôÞ. ÁëëÜ êáé ç ìÜíá, ðïõ ìüíï ôçò óôü-

310

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 311

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

÷ï Ý÷åé íá åîáóöáëßóåé êáëýôåñç æùÞ ãéá ôá ðáéäéÜ ôçò, öôÜíåé íá æçëåýåé ôï ðïõëß ðïõ ìðïñåß íá èñÝøåé ôá äéêÜ ôïõ ðáéäéÜ, åíþ åêåßíç ïýôå áõôü äåí ìðïñåß íá ðáñÝ÷åé óôá äéêÜ ôçò ðáéäéÜ. Ìå ôçí ðáñïõóßáóç ôùí äýï áõôþí ðñïóþðùí öáßíåôáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôï ìÝãåèïò ôçò ðåßíáò êáé ôçò åîáèëßùóçò ôùí ðïëéïñêçìÝíùí. 3ç ¼ðïéïò Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá, íá ðáñïõóéÜóåé óôçí ôÜîç ôï 5ï êåö. Áðü ôç Ãõíáßêá ôçò ÆÜêõíèïò, ðïõ áíáöÝñåôáé óôï üñáìá ôïõ éåñïìüíá÷ïõ Äéïíõóßïõ. 4ç Íá åðéóçìÜíåôå ôá âáóéêÜ èÝìáôá ðïõ îå÷ùñßæïõí óôï Á´ Ó÷åäßáóìá ãéá íá ôá ðáñáêïëïõèÞóåôå óôá åðüìåíá. ÁðÜíôçóç: Ôá âáóéêÜ èÝìáôá ôïõ ó÷åäéÜóìáôïò áõôïý åßíáé: á) Ç ðåßíá ðïõ ìáóôßæåé ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò. â) Ôï èÝìá ôçò óÜëðéããáò. ã) ôçò åñçìéÜò êáé ä) ôçò öýóçò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ï Óïëùìüò óôïõò óôï÷áóìïýò ôïõ ãñÜöåé, áðåõèõíüìåíïò óôïí åáõôü ôïõ, üôé óôï ðïßçìá ðïõ ðñüêåéôáé íá óõíèÝóåé èá ðñÝðåé íá äåßîåé ðùò «Ç ðåßíá äåí ìðáßíåé åéò áõôüí ôïí êýêëïí, åéìçìüíïí ùò åîùôåñéêÞ äýíáìç, ôçí ïðïßá õðåñíéêïýí êáèþò üëåò ôåò Üëëåò». Ìå ðïéï ôñüðï åðåîåñãÜóôçêå ï ðïéçôÞò ôï èÝìá ôçò ðåßíáò ó´ áõôÜ ôá áðïóðÜóìáôá; 2ç Íá åíôïðßóåôå êáé íá åîçãÞóåôå ìå óõíôïìßá åêåßíåò ôéò ëÝîåéò ôïõ ðïéÞìáôïò ðïõ ìáò óõíäÝïõí ìå ôçí ðïëéïñêßá ôïõ Ìåóïëïããßïõ ùò éóôïñéêü ãåãïíüò.

311

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 312

Ó×ÅÄÉÁÓÌÁ ´ Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá ôç äåýôåñç áðüðåéñá ôïõ Óïëùìïý íá ðñïóåããßóåé ôïõò «Åëåýèåñïõò ðïëéïñêçìÝíïõò» ðïõ Ýãéíå óôçí ÊÝñêõñá, ôçí ðåñßïäï 1833-1844. Áðïôåëåßôáé áðü 61 ìéêñÜ êáé ìåãÜëá áðïóðÜóìáôá. Åíþ óôï Á´ Ó÷åäßáóìá ôï ðåæü êåßìåíï ôï åß÷å ãñÜøåé ï ßäéïò ï ðïéçôÞò, ôá ðåæÜ ôïõ ´ êáé ô Ó÷åäéÜóìáôïò åßíáé ó÷Ýäéá ôïõ Óïëùìïý ãñáììÝíá óôçí éôáëéêÞ ãëþóóá ôá ïðïßá ìåôÝöñáóå êáé ðñïóÜñìïóå óôéò áðáéôÞóåéò ôïõ Ýñãïõ ï ÐïëõëÜò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ìáò äßíåé áñ÷éêÜ ìéá åéêüíá åñÞìùóçò êáé áðüëõôçò óéùðÞò ðïõ âáóéëåýåé óôïí êÜìðï ôïõ Ìåóïëïããßïõ. Ïé ðïëéïñêçìÝíïé åßíáé êëåéóìÝíïé óôçí ðüëç êáé áðÝíáíôß ôïõò âñßóêïíôáé ïé å÷èñïß. ÁíÜìåóÜ ôïõò ï êÜìðïò, Ýñçìïò· áí êáé ðçãÞ áãáèþí, áðñüóéôïò. ¼óï ãéá ôïí ðïëåìéóôÞ, ôï Óïõëéþôç, èñçíåß ãéáôß áäõíáôåß íá ðïëåìÞóåé. Ï ðïéçôÞò óôç óõíÝ÷åéá ðáñïõóéÜæåé ôç öýóç ìå ôéò ðéï ùñáßåò åéêüíåò. Ðáíôïý åðéêñáôåß ÷áñÜ êáé êßíçóç áíáäçìéïõñãßáò ðïõ äßíïõí æùÞ ìÝóá óôç öýóç. ¼ìùò, áõôÞ ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò åßíáé ðïõ êÜíåé ìåãáëýôåñç ôçí áãÜðç ãéá ôç æùÞ êáé áöüñçôç ôçí éäÝá ôïõ èáíÜôïõ. ÌðñïóôÜ óôïí êßíäõíï íá ðáñáóõñèïýí ïé ðïëåìéóôÝò áðü ôï äåëåáóôéêü ìÞíõìá ôçò Üíïéîçò, Ýíáò áðü ôïõò ðïëåìÜñ÷ïõò óáëðßæåé êáëþíôáò êáé ôïõò Üëëïõò óå ðïëåìéêü óõìâïýëéï. ÐñÜãìáôé, ï óáëðéãêôÞò äßíåé ôï ðáñüí ôïõ, áëëÜ ôï óÜëðéóìÜ ôïõ åßíáé áóèåíéêü, áöïý êé ï ßäéïò äåí Ý÷åé ðéá ôç äýíáìç íá öõóÞîåé äõíáôÜ. Óôï Üêïõóìá ôïõ óáëðßóìáôüò ôïõ ïé å÷èñïß îåóðïýí óå ãÝëéá, êáèþò áíôéëáìâÜíïíôáé ðùò ç ðåßíá Ý÷åé åîáóèåíßóåé ôçí áíôßóôáóç ôùí Ìåóïëïããéôþí êáé üôé ç áðåëðéóßá ôïõò åßíáé ìåãÜëç. ¸ôóé, ãéá íá åðéäåßîïõí ïé å÷èñïß ôç äéêÞ ôïõò õðåñï÷Þ óáëðßæïõí êé åêåßíïé. Ôï óÜëðéóìÜ ôïõò åßíáé ÷áñïýìåíï êáé äõíáôü, ìÞíõìá îåêÜèáñï ôçò åðéêåßìåíçò íßêçò ôïõò. Åíþ ïé ðïëéïñêçìÝíïé ðåñßìåíáí âïÞèåéá áðü ôá ðëïßá ôïõ Ìéáïýëç, áíôéëáìâÜíïíôáé ðùò óôï ëéìÜíé öôÜíåé ï ôïõñêéêüò óôüëïò, ãåãïíüò ðïõ äéáøåýäåé ôéò åëðßäåò 312

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 313

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôïõò ãéá åíßó÷õóç, Ç áðåëðéóßá ôïõò êïñõöþíåôáé êáé üëïé ìÝíïõí áêßíçôïé ìåôÜ ôç öïâåñÞ åßäçóç. Ç áíôßäñáóç ôùí å÷èñþí åßíáé óáöþò äéáöïñåôéêÞ. Ìå ÷áñÜ êáé êñáõãÝò åíèïõóéáóìïý êáé ìáíßáò äåß÷íïõí ôçí ðßóôç ôïõò ðùò ôï Ìåóïëüããé óå ëßãï èá ðÝóåé. Êáèþò ïé ðïëéïñêçìÝíïé äåí Ý÷ïõí Üëëç åëðßäá óùôçñßáò óêÝöôïíôáé ôçí ¸îïäï. Óôï óõìâïýëéï ðïõ ãßíåôáé ãéá ôï ó÷åäéáóìü ôçò Ýíáò áðü ôïõò ðïëÝìáñ÷ïõò, áðïìáêñýíåôáé êáèþò îáöíéêÜ ðÝñáóáí áðü ôç èýìçóÞ ôïõò óêçíÝò áðü ôá ðñïçãïýìåíá ÷ñüíéá óôï Ìåóïëüããé, óêçíÝò äüîáò êáé åõôõ÷ßáò. Ôüôå Ýíáò óõìðïëåìéóôÞò ôïõ âëÝðïíôáò ôç ÷áñÜ óôï ðñüóùðü ôïõ ôïí ñùôÜ íá ìÜèåé ôé ôïõ óõíÝâç. Ï ðïëÝìáñ÷ïò üìùò äåí ìéëÜ ãéá ôï êñõöü ôïõ üíåéñï áëëÜ ôïõ ëÝåé ðùò èáõìÜæåé ôç ãåííáéüôçôá ôùí ãõíáéêþí, áí êáé ðáëéÜ öïâÞèçêå ðùò ßóùò äåéëéÜóïõí, áöïý íüìéæå ðùò ç ãõíáéêåßá áñåôÞ äåí ðåñéëÜìâáíå êáé ôçí åõøõ÷ßá. ¸ôóé ðáñáèÝôåé êÜðïéá ðåñéóôáôéêÜ ðïõ áðïäåéêíýïõí ôï áêëüíçôï öñüíçìÜ ôïõò. Ï ðïéçôÞò åðáíÝñ÷åôáé óôçí åéêüíá ôçò ðüëçò ëßãï ðñéí ôçí ¸îïäï. ÌÝóá óôçí ðüëç åðéêñáôåß óéãÞ. Ïé Üíèñùðïé äå ìéëïýí, êáèþò êáé ç óôéãìÞ ðïõ ç øõ÷Þ ôïõò ìéëÜ áðü ìüíç ôçò óôá ìÜôéá ôïõò êáé ðïõ óôá ðñüóùðÜ ôïõ êáèñåðôßæïíôáé ïé óêÝøåéò ôïõò. Ç áðïöáóéóôéêüôçôÜ ôïõò åßíáé öáíåñÞ, üóï êé áí ôá ðñüóùðÜ ôïõò åßíáé öèáñìÝíá áðü ôéò êáêïõ÷ßåò êáé ôá âÜóáíá (ãéáôß ç ôñßóâáèç øõ÷Þ ôïõò, ç èÝëçóÞ ôïõò, Ýìåéíå áêëüíçôç «ðáñ’ üëåò ôéò äïêéìáóßåò). Ãé’ áõôü âáäßæïõí «ìå ÷áìüãåëï» ðñïò ôï èÜíáôï, ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé ðùò îåðÝñáóáí üëá åêåßíá ôá åìðüäéá ðïõ ôïõò êñáôïýóáí óôç æùÞ êáé ç åðéëïãÞ ôïõò õðÞñîå óõíåéäçôÞ. Åíþ üëïé åßíáé Ýôïéìïé ðéá ãéá ôçí ¸îïäï, ïé ãõíáßêåò æçôïýí íá óõììåôÜó÷ïõí êé áõôÝò óôç äÝçóç. ÌÜëéóôá, ìéá ãåñüíôéóóá áíáëáìâÜíåé íá ìéëÞóåé åê ìÝñïõò üëùí. Ôïíßæåé ðùò ëßãç æùÞ ôçò áðïìÝíåé áêüìç -“ðïõ ì’ üëç êÜôïõ áðü ôç ãç... áð’ Ýîù»êáé èÝëåé ç ðñüôáóÞ ôçò íá ãßíåé óåâáóôÞ· ãé’ áõôü êáé ïñêßæåé ôïí áãùíéóôÞ óôïí ïðïßï áðåõèýíåôáé. Ïé ãõíáßêåò óõììåôÝ÷ïõí ôåëéêÜ óôç äÝçóç. ¼ôáí ðéá îçìåñþóåé, üëïé óôñÝöïíôáé ðÜëé óôï Èåü êáé ðñïóåý÷ïíôáé ó’ áõôüí ãéá êïõñÜãéï êáé óùôçñßá. ÔÝëïò, âãáßíïõí ãéá íá óõíáíôÞóïõí ôïí å÷èñü êáé ôç äüîá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá Áðüóðáóìá 1ï: Ìå ëéôü ôñüðï ï Óïëùìüò ðñïóåããßæåé êáé óôï ó÷åäßáóìá áõôü ôï èÝìá ôçò ðåßíáò. Ôï ðïõëß âñßóêåé íá öÜåé êáé ôñáãïõäÜ áìÝñéìíï. Áíôßèåôá, ç ìÜíá áðåëðßæåôáé ðïõ äåí ìðïñåß íá èñÝøåé ôá ðáéäéÜ ôçò êáé æçëåýåé ôï ðïõëß, Ýíá êáôþôåñï ïí ðïõ üìùò åßíáé êáé áõôü óå êáëýôåñç ìïßñá áðü åêåßíç. Ôá 313

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 314

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ðáéäéÜ âÝâáéá äåí áíáöÝñïíôáé åäþ. ¼ìùò, ç áíáöïñÜ óå ìÜíá êáé ü÷é áðëÜ óôç ãõíáßêá åßíáé ðïõ êáèéóôÜ ðéï äñáìáôéêÞ ôçí êáôÜóôáóç, áöïý ç ìÜíá ðïõ åßíáé Ýôïéìç óå Üëëåò ðåñéðôþóåéò íá öôÜóåé ùò êáé ôçí áõôïèõóßá ôþñá åßíáé ïëüôåëá áäýíáìç. Óõíå÷ßæïíôáò ï ðïéçôÞò ôçí áíáöïñÜ ôïõ óôçí ôñáãéêÞ êáôÜóôáóç ôùí ðïëéïñêçìÝíùí, ðáñïõóéÜæåé ôïí ðïëåìéóôÞ, ôïí Óïõëéþôç -áöïý Óïõëéþôåò áñêåôïß åß÷áí êëåéóôåß ìÝóá óôï Ìåóïëüããé- ðïõ åßíáé îáêïõóôüò ãéá ôçí áíäñåßá êáé ôï áíõðüôáêôï öñüíçìÜ ôïõ, íá èñçíåß ãéá ôçí áäõíáìßá ôïõ íá ðïëåìÞóåé. ÌÜëéóôá, ÷áñáêôçñéóôéêü åßíáé ðùò ï ðïëåìéóôÞò èñçíåß ìüíïò ôïõ, ðáñÜìåñá áðü ôïõò Üëëïõò. Åßíáé ôï öéëüôéìï ðïõ ôïí ïäçãåß óôï èñÞíï êáé ü÷é ï öüâïò ãéá ôç ìÜ÷ç. ÈÝëåé íá ðïëåìÞóåé áëëÜ äåí ìðïñåß, ãé’ áõôü êáé ðáñáðïíéÝôáé óôï ôïõöÝêé ôïõ, äåß÷íïíôáò ì’ áõôü ôïí ôñüðï ôçí ðßêñá êáé ôçí áðåëðéóßá ôïõ. Áðüóðáóìá 2ï: Óôç óõíÝ÷åéá ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óå Ýíá Üëëï èÝìá, óôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò ôçí Üíïéîç. Ôï èÝìá áõôü äåí åßíáé Üó÷åôï ìå ôï ãåíéêü ðíåýìá ôçò ðïëéïñêßáò ôïõ Ìåóïëïããßïõ, êáèþò ôï ðéï äñáìáôéêü ìÝñïò ôçò, üôáí ïé Ìåóïëïããßôåò ãíùñßæïõí ôçí ðåßíá êáé öôÜíïõí óå áðåëðéóßá, åîåëßóóåôáé ôçí Üíïéîç. ÌÜëéóôá, üðùò ôïíßæåôáé êáé óôïõò äýï ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò -üðïõ óõìðõêíþíåôáé êáé ôï íüçìá üëïõ ôïõ êåéìÝíïõ-, ç öýóç ãßíåôáé ðåéñáóìüò ðïõ ðñïêáëåß ãéá æùÞ êáé åõôõ÷ßá êáé äçìéïõñãåß äéëÞììáôá óôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ ðïõ ìÝóá ó’ áõôÞ ôç «ãëýêá» ôçò æùÞò îå÷íÜ, «îáóôï÷Ü» ôï õøçëü ôçò êáèÞêïí, ôïí áãþíá äçëáäÞ Ýùò åó÷Üôùí ãéá ôçí õðåñÜóðéóç ôçò ðáôñßäáò. Áðüóðáóìá 3ï: Ç óÜëðéããá êáëåßôáé íá óôáìáôÞóåé ôï ìáãåõôéêü ôñáãïýäé ôçò Üíïéîçò. Ìå ôçí ðñïóùðïðïßçóÞ ôçò, ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôï öüâï ôïõ ãéá ôç óôÜóç ôùí ðïëéïñêçìÝíùí. Ìå ôçí ðáñïìïßùóç «óáí ôï ðåóïýìåíï Üóôñï» -ðïõ äåß÷íåé ôçí ðáñÜôáóç ôïõ óáëðßóìáôïò- êáé ìå ôïõò ÷áñáêôçñéóìïýò «ôñáíÞ ëáëéÜ, ôñüìïõ ëáëéÜ», ôï ìÞíõìá ôùí å÷èñþí ðáñïõóéÜæåôáé ùò áðåéëÞ ôñüìïõ ãéá ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò. Ôï ßäéï èÝìá åß÷å ðñáãìáôåõèåß ï ðïéçôÞò êáé óôï Á´ Ó÷åäßáóìá. ¼ìùò, åäþ ôï íüçìÜ ôïõ áðïäßäåôáé êáèáñüôåñá êáé ðëçñÝóôåñá. Áðüóðáóìá 4ï: Ï åðéãñáììáôéêüò êáé ëéôüò ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï ìåôáäßäåôáé ç åßäçóç: «Ìðáßíåé ï å÷èñéêüò óôüëïò», äåß÷íåé ôï ìÝãåèïò ôçò áðïãïÞôåõóçò ôùí Ìåóïëïããéôþí êáé ôçò ôñáãéêÞò ôïõò êáôÜóôáóçò: ôé íá ðïõí ãéá ôï íÝï êáêü ðïõ ôïõò âñÞêå; Áðü ôá êáñÜâéá ïé «íåüöèáóôïé» áíôáðïêñßèçêáí «áíôéâïÞóáí»-, åíèáññýíïíôáò ôçí ðßóôç ôùí Ôïýñêùí êáé óå ëßãï èá ðÝóåé ôï Ìåóïëüããé, åíþ ìå ôïõò êáíïíéïâïëéóìïýò ôïõò Ýêáíáí «ôïí áÝñá íá ôñÝìåé ðïëëÞ þñá», äçìéïõñãþ314

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 315

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

íôáò äçëáäÞ ìéá äñáìáôéêÞ ãéá ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò áôìüóöáéñá. ÌÜëéóôá, åßíáé ôÝôïéïò ï êñüôïò êáé ôï ðáíäáéìüíéï ðïõ Ýêáíå êáé ôç ãç íá óêéñôÜ, üðùò üôáí êï÷ëÜæåé ôï íåñü. Ïé Ìåóïëïããßôåò âñßóêïíôáé ðëÝïí óôç ÷åéñüôåñç ìïßñá. ¸÷åé ÷áèåß êáé ç ôåëåõôáßá ôïõò åëðßäá ãéá óùôçñßá. ÌåôÜ ôçí åìöÜíéóç ôïõ å÷èñéêïý óôüëïõ ç ðåßíá óõíå÷ßæåôáé, åíþ ç Üíïéîç ôïõò êáëåß óôçí åãêáôÜëåéøç ôïõ áãþíá. ¼ìùò, ç áðüöáóÞ ôïõò íá óõíå÷ßóïõí ôéò ðñïóðÜèåéÝò ôïõò êáé íá ìçí õðïôá÷ôïýí óå êáíÝíáí åßíáé ðïõ ôïõò êáèéóôÜ ìÜñôõñåò. Áðüóðáóìá 5ï: Ç ìÜ÷ç óôï Ìåóïëüããé óõíå÷ßæåôáé êáé ï ðïéçôÞò äåß÷íåé ôçí ôáñá÷Þ ôïõ, ìå ôá áðïóéùðçôéêÜ ðïõ âÜæåé óôçí áñ÷Þ, áëëÜ êáé ôçí ðåéóìáôéêÞ áíôßóôáóç ôùí Ìåóïëïããéôþí. Ï áãþíáò üìùò åßíáé Üíéóïò. Áðü ôç ìéá âñßóêïíôáé ïé åîáèëéùìÝíïé êáé åëáöñÜ ïðëéóìÝíïé Ìåóïëïããßôåò, åíþ áðü ôçí Üëëç ïé êáëÜ ïðëéóìÝíïé êáé äõíáôïß Ôïýñêïé. ÌÜëéóôá, ïé ôåëåõôáßïé Ý÷ïõí åíéó÷õèåß áðü ôï éððéêü ôïõ ÉìðñáÞì, åíþ Ý÷ïõí ïñãáíùèåß äéïéêçôéêÜ áðü ôïõò ÃÜëëïõò áîéùìáôéêïýò êáé åêðáéäåõèåß Ýôóé þóôå íá åßíáé åôïéìïðüëåìïé êáé ðéï éêáíïß. Áðüóðáóìá 6ï: Ç èýìçóç ôïõ ïíåßñïõ ëåéôïõñãåß åäþ ùò áíôßèåóç óôç ãåíéêÞ êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôåß óôï Ìåóïëüããé. Áðïêáëýðôåé üìùò ìå Ýíá ãëáöõñü ôñüðï ôï ìÝãåèïò ôïõ äñÜìáôïò ôùí Ìåóïëïããéôþí êáé ôá óõíáéóèçìáôéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç. Ï ðïéçôÞò ëïéðüí ðáñïõóéÜæåé ôïí ðïëåìéóôÞ íá èõìÜôáé êÜðïéá óôéãìÞ ðïõ êáôÜêïðïò áðü ôïí áãþíá åß÷å êáèßóåé íá îåêïõñáóôåß êáé ôüôå ôïí ðëçóßáóå ç áãáðçìÝíç ôïõ êáé ôïõ ìßëçóå ãéá ôç äüîá ôïõ. ¼ìùò, áõôÞ ç óôéãìÞ ôçò åõôõ÷ßáò ðÝñáóå. Ç áãáðçìÝíç ôïõ äå æåé ðéá êáé ï ßäéïò ðñÝðåé íá åðéóôñÝøåé óôç óêëçñÞ ðñáãìáôéêüôçôá êáé íá áãùíéóôåß ìÞðùò êáé ôá êáôáöÝñåé. ÅîÜëëïõ «ößëïò, áäåëöüò, ðáôÝñáò» Ý÷ïõí óôçñßîåé ôéò åëðßäåò ôïõò ó’ áõôüí. ¸ôóé, ìå ôç «ãëõêéÜ åëðßäá» ôçò óùôçñßáò ðïõ äßíåé ç éäÝá ãéá ôçí ¸îïäï èá îáíáñé÷ôåß óôïí áãþíá. Áðüóðáóìá 7ï: Ï ðïéçôÞò óôï áðüóðáóìá áõôü êáôáöåýãåé óôï äéÜëïãï ãéá íá ðñïóåããßóåé ôï èÝìá ôïõ, íá ðáñïõóéÜóåé äçëáäÞ ìå ôïí êáëýôåñï äõíáôü ôñüðï ôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôåß óôï Ìåóïëüããé. Óôï äéÜëïãï êõñéáñ÷ïýí äýï ðñüóùðá, ï ðïëÝìáñ÷ïò ôïõ ðñïçãïýìåíïõ áðïóðÜóìáôïò êé Ýíáò óõìðïëåìéóôÞò ôïõ. Åðßóçò, ðáñáôßèåíôáé ðáñáäåßãìáôá ãõíáéêåßáò áñåôÞò. Áñ÷éêÜ, ðáñïõóéÜæïíôáé êÜðïéåò Ìåóïëïããßôéóóåò ó’ Ýíá óðßôé êáé ìßá, ìçí áíôÝ÷ïíôáò ôéò ìõñùäéÝò ðïõ Ýìðáéíáí áðü ôï áíïé÷ôü ðáñÜèõñï, êéíåßôáé íá ôï êëåßóåé. ÊÜðïéá Üëëç üìùò ôçò æçôÜ íá ôï áöÞóïõí áíïé÷ôü. Ìå ôïí ôñüðï áõôü èá óõíçèßóïõí óôçí 315

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 316

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ðåßíá êáé èá áóêçèïýí óôçí õðïìïíÞ, ôçí ïðïßá óôÝëíåé ï Èåüò, ðïõ áðïôåëåß ôï ìüíï ôñüðï áíôéìåôþðéóçò ôùí äåéíþí ðïõ ôïõò âñÞêáí. ¸ôóé ëïéðüí, ç ðñþôç ãõíáßêá Üíïéîå ôï ðáñÜèõñï, üìùò ç ìõñùäéÜ áðü ôá öáãçôÜ ôùí å÷èñþí ôçí Ýêáíå íá áíáöùíÞóåé: «êáé ôï áåñÜêé ìáò ðïëåìÜåé». ¼ìùò äå äåßëéáóå, áëëÜ áíôéìåôþðéóå ìå êáñôåñéêüôçôá ôï íÝï âáóáíéóìü. Óôç óõíÝ÷åéá ðáñïõóéÜæåé ìéá ìÜíá íá êñáôÜåé ôï ÷Ýñé ôïõ åôïéìïèÜíáôïõ ðáéäéïý ôçò ìå êáñôåñéêüôçôá. Ôüôå ïé Üëëåò äéçãÞèçêáí ôï üíåéñï ðïõ åßäáí ôçí ðñïçãïýìåíç íý÷ôá: êÜðïéá åßäå ðùò üëïé ïé Ìåóïëïããßôåò Þôáí ðïôÜìéá ðïõ Ýôñå÷áí óå ôüðïõò öùôåéíïýò, óêïôåéíïýò êáé ôåëéêÜ ÷ýíïíôáí óôç èÜëáóóá, áëëÜ êé åêåß åîáêïëïõèïýóáí íá ôñÝ÷ïõí. Ìéá Üëëç åßäå äÜöíåò, ìéá ôñßôç öùò êáé ìéá Üëëç ðÜëé åßäå ìéá üìïñöç êüñç óå öùôéÜ. Ôüôå äéáðßóôùóáí ðùò ôá üíåéñÜ ôïõò Þôáí êïéíÜ, áöïý óå áõôÜ áíôéêáôïðôñßæïíôáí ïé óõíÝðåéåò ôïõ áãþíá êáé ôçò çñùéêÞò ôïõò Åîüäïõ áëëÜ êáé ç áíåßðùôç äüîá ôïõò. Ç óõìðåñéöïñÜ áõôÞ ôùí ãõíáéêþí óõãêßíçóå ôïí ðïëÝìáñ÷ï. Ãéáôß ç õðïìïíÞ ôïõò, ç øõ÷éêÞ ôïõò äýíáìç, ç áðïõóßá ëéðïøõ÷ßáò Þ Ýêöñáóçò ïäýíçò áêüìá êáé ìå ôï èÜíáôï ôïõ ðáéäéïý ôçò ìéáò Ìåóïëïããßôéóóáò áðïêáëýðôåé ôç ìåãáëïøõ÷ßá ôïõò ðïõ ôéò êÜíåé ðáñáäåßãìáôá ìßìçóçò ãéá ôïõò Üíäñåò. ÐÜíôùò ï ðïëÝìáñ÷ïò äå ìßëçóå ôåëéêÜ ãéá ôç óôéãìÞ ôçò ãëõêéÜò ôïõ èýìçóçò, áí êáé ôï îáíáñþôçóå ï óõìðïëåìéóôÞò ôïõ. Áðüóðáóìá 9ï: Ìå ôçí åíáëëáãÞ ðåæïý ìå ðïéçôéêü ëüãï ï Óïëùìüò áíáöÝñåôáé óôçí ôåëåõôáßá íý÷ôá ôùí Ìåóïëïããéôþí, ðñéí ôçí ¸îïäï. Ç åéêüíá, üðùò ôçí ðáñïõóéÜæåé, åßíáé éäéáßôåñá õðïâëçôéêÞ, óýìöùíç ìå ü,ôé èá áêïëïõèÞóåé ôçí åðüìåíç ìÝñá êáé èá öÝñåé ôïõò ãåííáßïõò ðïëéïñêçìÝíïõò Ýíá âÞìá áêüìç ðéï êïíôÜ óôï èÜíáôï. ÌðñïóôÜ óå ìéá ôÝôïéá ðñïïðôéêÞ ïé Ìåóïëïããßôåò êÜíïõí äåÞóåéò êáé ç ìõñùäéÜ áðü ôï ëéâÜíé ãåìßæåé ôçí áôìüóöáéñá ðñïêáëþíôáò ôçí ðåñéÝñãåéá ôïõ ÁñÜðç ðïõ ðëçóéÜæåé óôï ôåß÷ïò. Áðüóðáóìá 10ï: Ï üñêïò ôçò ãåñüíôéóóáò («óôç óôÜ÷ô’ áõôÞ... óôåöÜíé») åßíáé óõìâïëéêüò: äçëþíåé ôçí ðñïâëåðüìåíç èõóßá áëëÜ êáé ôï üôé ôï ìõóôÞñéï ôïõ ãÜìïõ äåí ôï ÷Üñçêå êáíåßò ôüóï êáéñü ðïõ åßíáé ðïëéïñêçìÝíïé. ºóùò ðÜëé óêïðü Ý÷åé íá èõìßóåé óôïõò Üíôñåò ðùò óå êÜèå åêäÞëùóç ôçò æùÞò Üíäñåò êáé ãõíáßêåò Þôáí ìáæß· Üñá, ðñÝðåé íá’ íáé êáé ôþñá ìáæß, êáé óôï èÜíáôï. Ï áãùíéóôÞò üìùò, áí êáé Üêïõóå ôçí Ýêêëçóç ôçò ãåñüíôéóóáò, áñãïýóå íá ôçò áðáíôÞóåé. Ãé’ áõôü êé üëåò ìáæß ðÝöôïõí óôá ãüíáôá êáé éêåôåýïõí áí ðÜñïõí êé åêåßíåò ìÝñïò óôç äÝçóç, êáèþò èåùñïýí ôç óõììåôï÷Þ ôïõò óå áõôÞí ôçí åðéôáêôéêÞ áíÜãêç, âáèýôåñç Ýêöñáóç ôçò ðßóôçò ôïõò óôï Èåü êáé ôçí åëåõèåñßá, ôüóï æùôéêÞ üóï êáé ç áðïóôïëÞ áðü ôï Èåü øùìéïý ðïõ èá èåñÜ316

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 317

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ðåõå ôçí ðåßíá. Áðüóðáóìá 11ï: ¼ìùò, êÜðïéá óôéãìÞ ïé ãõíáßêåò ëéãïøõ÷ïýí êáé êëáßíå êáé áõôÞ ôïõò ôç óõãêßíçóç åðçñåÜæåé ôïõò Üíôñåò. Ðáñ’ üëá áõôÜ üìùò ïé ðïëåìéóôÝò áíáóõãêñüôçóáí ôéò äõíÜìåéò ôïõò êáé êáôÜöåñáí íá îåðåñÜóïõí áõôü ôïí ôåëåõôáßï óõíáéóèçìáôéêü êëïíéóìü ãéá íá óôñÝøïõí ôéò ðñïóðÜèåéÝò ôïõò óôïí êïéíü áãþíá. Áðüóðáóìá 12ï: Óôï áðüóðáóìá áõôü ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ìðñïóôÜ ôïõ ðñïóùðïðïéçìÝíç ôç «ÌåãÜëç ÌçôÝñá», ôçí Ðáôñßäá, ìå èåáíèñþðéíç ìïñöÞ. Ðáñáêïëïõèåß ôá ðáèÞìáôá ôùí ðáéäéþí ôçò êáé õðïöÝñåé êé áõôÞ ìáæß ôïõò. ÊáôáöÝñíåé üìùò íá ôá êáèáñßæåé ìÝóá óôçí øõ÷Þ ôçò -ðïõ ìÝíåé ðÜíáãíç êáé áìüëõíôç áðü ôç âßá êáé ôçí êáêßá ôùí å÷èñþí ôçò- ìå ôï óôÜîéìï ôïõ Üãéïõ ìýñïõ. Ç ÌçôÝñá-Ðáôñßäá äå öïâÜôáé ãéá ôá ðáéäéÜ ôçò. Ãíùñßæåé ðùò åêåßíá äåí ðñüêåéôáé íá äåéëéÜóïõí. ÅîÜëëïõ, óôá ìÜôéá ôçò êáèñåðôßæïíôáé ïé ìý÷éåò óêÝøåéò ôùí ðáéäéþí ôçò ðïõ åßíáé áãþíáò êáé èõóßá. ¸ôóé, ôï ìÜôé ôçò üíôáò óýññéæá óôï íïõ ôùí ôÝêíùí, óáí ôï ìÜôé ôïõ Èåïý, êáé ðáñáêïëïõèþíôáò ôá ëüãéá, ôéò ðñÜîåéò, ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõò -ü÷é ìüíï ãéá ìéá óôéãìÞ áëëÜ áðü ôç ãÝííçóÞ ôïõò ìÝ÷ñé ôï èÜíáôü ôïõò- áíôéëáìâÜíåôáé ðùò ìïíáäéêüò ôïõò óôü÷ïò åßíáé ç åëåõèåñßá êáé üôé ôï öñüíçìÜ ôïõò èá ðáñáìåßíåé áäïýëùôï. ¸ôóé, ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé üëç ôçí ðïñåßá ôïõ Åëëçíéóìïý ìÝóá óôï éóôïñéêü ôïõ ãßãíåóèáé íá óçìáôïäïôåßôáé áðü áíÜëïãïõò áãþíåò. Ãé’ áõôü êáé ç Ðáôñßäá äåí áíçóõ÷åß ãéá ôç «ãíþìç» ôïõò ðáñÜ ìüíï ãéá ôç «Ìïßñá» ôïõò, êáèþò îÝñåé üôé áõôÞ èá’ íáé óêëçñÞ. Ïñáìáôßæåôáé ëïéðüí ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò ùò «ôñéáíôÜöõëëá... ðåóìÝíá», ÷ôõðçìÝíá áðü ôïõò âÜñâáñïõò å÷èñïýò. Áðüóðáóìá 13ï: Ïé ðïëéïñêçìÝíïé ðåñéìÝíïõí ôç óôéãìÞ ôçò Åîüäïõ êáé ï ðïéçôÞò áðïäßäåé ìå éäéáßôåñá ãëáöõñü ôñüðï ôçí Ýíôáóç ðïõ ôïõò äéáêáôÝ÷åé. Ç áãùíßá ôïõò Ý÷åé êïñõöùèåß, êáèþò ðåñéìÝíïõí ôçí áõãÞ. Ìå ðüíï áðï÷áéñåôéïýíôáé êáé åôïéìÜæïíôáé ãéá ôçí ¸îïäï. Óêýâïõí êáé ðáßñíïõí ëßãï ÷þìá áðü ôçí ðáôñéêÞ ãç, êÜôé íá ôïõò óõíïäåýåé óôï ìåãÜëï ôüëìçìá êáé åý÷ïíôáé íá óùèïýí ìáæß ìå áõôü. Áðüóðáóìá 14ï: Ç óõãêßíçóç ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ìåãÜëç. Áðü ôá äÜêñõá Ý÷áóå ôï üñáìá ôçò ÌçôÝñáò Ðáôñßäáò, åêåßíï ôï èåúêü ðñüóùðï ðïõ ôïõ åß÷å ÷áñßóåé ôï öùò, ôçí êáëïóýíç êáé ôçí ïìïñöéÜ ôïõ. Áðüóðáóìá 16ï: ¸íá íÝï ðïéçôéêü üñáìá âëÝðåé ï Óïëùìüò: ìðñïóôÜ ôïõ åßíáé ï ãåííáßïò ðïëåìéóôÞò ðïõ ëÜìðåé ïëüêëçñïò, Ý÷ïíôáò ãéá ðñüóùðï ôïí Þëéï êáé ãéá óôÞèïò ôï öåããÜñé. Ìå ôéò õðåñâïëÝò áõôÝò ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé íá ôïíß317

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 318

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓj

óåé ôï çèéêü ìåãáëåßï ôùí áãùíéóôþí ôïõ Ìåóïëïããßïõ. Áðüóðáóìá 17ï: Ï ðïéçôÞò óå á´ ðñüóùðï áíáöÝñåôáé óôçí øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç ðïõ èá âñßóêåôáé ßóùò êÜðïéïò áãùíéóôÞò. Ç æùÞ ôïõ Üíèéæå, ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé ôçí åíåñãçôéêüôçôá êáé ôç äñáóôçñéüôçôá ðïõ åß÷å üôáí æïýóå, ôïí ðüèï ôïõ ãéá äçìéïõñãßá, åëåõèåñßá. Ôüôå ëïéðüí åß÷å ðñïóöÝñåé ôüóá óôïõò Üëëïõò ðïõ Ýìåéíáí ìíçìåßá áéþíéá ôïõ öñïíÞìáôïò êáé ôïõ Þèïõò ôïõ. Áðüóðáóìá 18ï: Óôï ìïíüóôé÷ï áõôü ï ðïéçôÞò ðñïâÜëëåé ôçí êáëïóýíç ùò ôçí ðéï óçìáíôéêÞ áñåôÞ ðïõ èá ðñÝðåé íá äéáêñßíåé ôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ. Ãéáôß ç êáëïóýíç åßíáé áõôÞ ðïõ ùèåß ôïí Üíèñùðï óå áíéäéïôåëÞ ðñïóöïñÜ áêüìá êáé áí ïé óùìáôéêÝò äõíÜìåéò ôïí åãêáôáëåßøïõí. Áðüóðáóìá 20ï: Óôï áðüóðáóìá áõôü ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôï èñÞíï êÜðïéïõ èçëõêïý ðñïóþðïõ -ç Ðáôñßäá Þ ç ÌåãÜëç ÌçôÝñá Þ ç Ìåóïëïããßôéóóá- ðïõ êëáßåé üðùò ç ôñõãüíá, üôáí êÜðïéïò ôçò ðÜñåé ôá ðáéäéÜ ôçò. ¸ôóé èñçíåß êáé ôï ðñüóùðï áõôü, ðñïöáíþò ãéá ôç ôý÷ç ôùí ðáéäéþí ôçò ðïõ åôïéìÜæïíôáé íá êÜíïõí ôçí ¸îïäï. Áðüóðáóìá 30ï: Ï Üíèñùðïò, ï áãùíéóôÞò ðñÝðåé ðÜíôá íá áãñõðíÜ, íá åßíáé Ýôïéìïò þóôå íá áðïêñïýóåé êÜèå áðüðåéñá õðïäïýëùóÞò ôïõ. Ìüíï Ýôóé èá ìåßíåé åëåýèåñïò, üôáí ç øõ÷Þ ìÝíåé ðéóôÞ óôá éäáíéêÜ ôçò êáé áðïóôñÝöåôáé êÜèå ðñïóðÜèåéá áëëïôñßùóÞò ôçò. Áðüóðáóìá 41ï: Ìå ôçí áíôßèåóç «öùò-óêüôïò», êáôáöÝñíåé íá äþóåé ìå ðáñáóôáôéêü ôñüðï ï ðïéçôÞò ôç äýíáìç ôçò øõ÷Þò. ¸ôóé, ìÝóá óôï óêïôÜäé ôçò óêëáâéÜò ç øõ÷éêÞ äýíáìç ôùí áãùíéóôþí Þôáí ôï ìüíï öùôåéíü óçìåßï, áõôü ðïõ ôïõò ïäÞãçóå «ìå ÷áìüãåëï» -üðùò Ý÷åé Þäç ôïíßóåé- óôç èõóßá ôçò Åîüäïõ. Áðüóðáóìá 43ï: ×Üñç óôçí øõ÷éêÞ äýíáìç ôïõ áíèñþðïõ ðáñéóôÜíåôáé ðÜëé óá öùò ðïõ êáôáöÝñíåé íá íéêÞóåé ôï èÜíáôï. Áðüóðáóìá 51ï: Óôï óôß÷ï áõôü ï ðïéçôÞò óõíïøßæåé üëï ôï íüçìá ôùí «Åëåýèåñùí ðïëéïñêçìÝíùí». ÌÜëéóôá, ìå ôç ÷ñÞóç ôùí äéáöïñåôéêþí áíôùíõìéþí äåß÷íåé íá óõæçôïýí äýï äéáöïñåôéêÜ ðñüóùðá êáé -üðùò èá äïýìå óôç óõíÝ÷åéá- íá óõãêñïýïíôáé. ÐñÜãìáôé, áðü ôç ìßá åßíáé ïé Ôïýñêïé êáé óõíáêüëïõèá ç âßá, ôï êáêü, ç áíïìßá, ç äýíáìç, êáé áðü ôçí Üëëç ïé Ìåóïëïããßôåò êáé êáô’ åðÝêôáóç ç øõ÷éêÞ äýíáìç, ç áíôï÷Þ, ç êáñôåñéêüôçôá, ç ðßóôç óôçí åëåõèåñßá. Êáé üóï êé áí ïé ôýñáííïé ðñïóðáèïýí íá äñÜóïõí äéáâñùôéêÜ, óáí ôï ðÝëáãïò, ç áíôßóôáóç ôùí åëåýèåñùí áíèñþðùí, ôùí åëåõèÝñùí óõíåéäÞóåùí åßíáé óèåíáñÞ, óáí ôïí âñÜ÷ï.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Êáèþò ôï Ýñãï åßíáé áðïóðáóìáôéêü, äåí åßíáé äõíáôÞ ç äéÜêñéóç óå åðéìÝñïõò åíüôçôåò. 318

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 319

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ-Óôß÷ïò: Óôï ´ Ó÷åäßáóìá ðáñáôçñïýìå ðùò ï Óïëùìüò ÷ñçóéìïðïéåß ôüóï ôïí ðïéçôéêü üóï êáé ôï ðåæü ëüãï. ÅîÜëëïõ, óêïðüò ôïõ åßíáé íá áðïäþóåé êáôÜëëçëá ôá ìçíýìáôÜ ôïõ, ÷ùñßò íá ðåñéïñßæåôáé áðü ôïí ôñüðï. ¼ôáí ëïéðüí êáôïñèþíåé íá áðïäþóåé óùóôÜ ôéò óõëëÞøåéò ôïõ óå óôß÷ïõò, ôüôå ôïõò ÷ñçóéìïðïéåß. ÌÜëéóôá, ï óôß÷ïò ôïõò êáé ïé ðïéçôéêÝò ôïõ öüñìåò åßíáé ðåñéóóüôåñï åëëçíéêÝò, êáèþò óôçñßæïíôáé ðëÝïí êáèáñÜ óôç íåïåëëçíéêÞ ðáñÜäïóç. ¸ôóé, ÷ñçóéìïðïéåß äåêáðåíôáóýëëáâï óôß÷ï, ìå áìößâñá÷õ Þ éáìâéêü ìÝôñï êáé æåõ ãáñùôÞ ïìïéïêáôáëçîßá. Ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ðëïýóéá. 2. ÌåôáöïñÝò: ×ñçóéìïðïéåß äõíáôÝò ìåôáöïñÝò: «Üêñá ôïõ ôÜöïõ óéùðÞ... âáóéëåýåé», «öôù÷ü êáëýâé», «óéäåñÝíéïò êýêëïò», «ðïõ ôïí Þëéï ðñüóùðï êáé ôï öåããÜñé óôÞèç». 3. Ðáñïìïéþóåéò: «óêéñôÜ ùò ÷ï÷ëü», «ç âßãëá ôïõ êÜóôñïõ á÷íÞ óáí ôï ÷Üñï». 4. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «Ï Áðñßëçò ìå ôïí ¸ñùôá ÷ïñåýïõí êáé ãåëïýíå», «Ëåõêü âïõíÜêé ðñüâáôá...îåñü ÷ïñôÜñé», ç ðñïóùðïðïßçóç ôçò Ðáôñßäáò êáé ôçò ÌåãÜëçò ÌçôÝñáò. 5. Åéêüíåò: ïðôéêÝò êáé áêïõóôéêÝò: ç åéêüíá ôïõ ðïõëéïý ðïõ ôáÀæåé ôá ìéêñÜ ôïõ, ç åéêüíá ôïõ ôáëáéðùñçìÝíïõ ðïëåìéóôÞ ðïõ äåí ìðïñåß íá óçêþóåé ôï íôïõöÝêé ôïõ, ç åéêüíá ôïõ ðïëåìéóôÞ ðïõ áíáðïëåß ôéò åõôõ÷éóìÝíåò ìÝñåò ôïõ ðáñåëèüíôïò, ç åéêüíá ôïõ èáíÜôïõ êáé ôçò ðåßíáò. 6. ÁíôéèÝóåéò: ×áñáêôçñéóôéêÝò åßíáé ïé áíôéèÝóåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß: «êé üó’ Üíèéá âãáßíïõí... êëåßïõíå», «÷áìÝíç, áëßìïíïí êé ïêíÞ -êé ç ðåñéðáß÷ôñá óÜëðéããá ìåóïõñáíßò ðåôéÝôáé», «ïëßãï öùò-ìÝãá óêüôïò», «ðÝöôåé óå âõèü-åâãÞêå áêßíçôïò», «äýíáìç ðÝëáãï-èÝëçóç âñÜ÷ïò», ìå ôéò ïðïßåò åîçãåß êáé ôïí áíôéöáôéêü óå Ýíá ðñþôï åðßðåäï ôßôëï ôïõ ðïéÞìáôïò: «Åëåýèåñïé ðïëéïñêçìÝíïé»: ïé ðïëéïñêçìÝíïé êáôüñèùóáí íá ðáñáìåßíïõí åëåýèåñïé ðáñÜ ôéò êáêïõ÷ßåò êáé ôçí áðåéëÞ ôïõ èáíÜôïõ, áðüäåéîç ðùò ç øõ÷Þ ìðïñåß íá åßíáé áäïýëùôç êáé íá îåðåñíÜ üëåò ôéò äõóêïëßåò êáé ôá åìðüäéá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç áð. 1. Óõãêñßíïíôáò ôï áðüóðáóìá áõôü ìå ôï áð. 2 ôïõ Á´ Ó÷åäéÜóìáôïò íá âñåßôå ôéò äéáöïñÝò: á) ùò ðñïò ôç óêçíïèåóßá· ðïéï íÝï óôïé÷åßï ðñïóôßèåôáé êáé ôé áðïôÝëåóìá Ý÷åé ç ðñïóèÞêç ôïõ; Ðïéï áöáéñåßôáé; â) ùò ðñïò ôç óôé÷ïõñãßá (åßäïò óôß÷ïõ êáé ìÝôñïõ)· ìðïñåßôå íá åîçãÞóåôå 319

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 320

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ðþò õðçñåôåß ôï ðïßçìá ç íÝá ìïñöÞ; Ðñéí áðáíôÞóåôå, íá ëÜâåôå õðüøç óáò üôé ôï Á´ Ó÷åäßáóìá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôïí ÐïëõëÜ «åßäïò ðñïöçôéêïý èñÞíïõ», åíþ ôï ´ Ó÷åäßáóìá åßíáé ðåñéóóüôåñï áöçãçìáôéêü. ÁðÜíôçóç: Áðü ôçí óýãêñéóç ôùí äýï ó÷åäéáóìÜôùí ðáñáôçñïýìå üôé: á) ¼ëá ôá èÝìáôá åßíáé êïéíÜ. ¼ìùò, ï ðïéçôÞò ðñïóèÝôåé óôç óêçíïèåóßá íÝá óôïé÷åßá, üðùò ï êÜìðïò ôïõ Ìåóïëïããßïõ, óôïí ïðïßï âáóéëåýåé Üêñá óéùðÞ, êÜíïíôáò ðéï õðïâëçôéêÞ ôçí åéêüíá ôïõ êáé äßíïíôáò ðéï äñáìáôéêÞ äéÜóôáóç óôá ãåãïíüôá ðïõ ðåñéãñÜöåé. Åðßóçò, ïé óôß÷ïé ôïõ Á´ Ó÷åäéÜóìáôïò «ôçò ìÜíáò ùò ëáýñá... ïíåßñïõ» ðáñáëåßðïíôáé óôï ´ Ó÷åäßáóìá, êáèþò åäþ ï ðïéçôÞò ðñïôéìÜ íá ðáñïõóéÜæåé ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí ðñïóþðùí íá äçëþíïíôáé ìå Ýììåóï ôñüðï, ìÝóá áðü ôá ãåãïíüôá. â) Ï Óïëùìüò ÷ñçóéìïðïéåß óôï ´ Ó÷åäßáóìá éáìâéêü äåêáðåíôáóýëëáâï óôß÷ï, ðïõ ôáéñéÜæåé êáëýôåñá óôïí áöçãçìáôéêü ÷áñáêôÞñá ôïõ Ýñãïõ ôïõ ðáñÜ åîáóýëëáâï áìößâñá÷õ ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå óôï Á´ Ó÷åäßáóìÜ ôïõ. 2ç áð. 2. Óôï ðåæü ôìÞìá ï ðïéçôÞò äéáôõðþíåé ôçí éäÝá ðïõ èÝëåé íá ðñáãìáôþóåé óôïõò óôß÷ïõò ðïõ áêïëïõèïýí: «èÜëáóóá, ãç... êáé åéò ôï âÜèïò ôçò». Áöïý ìåëåôÞóåôå ôïõò óôß÷ïõò ôïõ áðïóðÜóìáôïò 2, íá áðáíôÞóåôå óôá åñùôÞìáôá: á) Ìå ðïéïí ôñüðï ï ðïéçôÞò ðñáãìáôþíåé ôçí ðñüèåóÞ ôïõ; â) ðïéïé åßíáé ïé óôß÷ïé ðïõ åêöñÜæïõí óõíïðôéêüôåñá ôçí éäÝá ôïõ ðïéçôÞ; ÁðÜíôçóç: á) Óêïðüò ôïõ Óïëùìïý åßíáé íá ðáñïõóéÜóåé ôç ãç, ôç èÜëáóóá êáé ôïí ïõñáíü óõã÷ùíåõìÝíá ùò Ýíá óôïé÷åßï ðïõ ðïëéïñêåß ôçí øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ. Ãéá íá ðåôý÷åé ëïéðüí ôïí óêïðü ôïõ áõôü ðñïóðáèåß íá áðïäþóåé üóï ôï äõíáôüí êáëýôåñá ôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò ãéá íá äåßîåé ðüóï åßíáé äõíáôüí åêåßíç íá ðïëéïñêåß êáé íá åðçñåÜæåé ôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ. â) Ïé óôß÷ïé ðïõ åêöñÜæïõí óõíïðôéêüôåñá ôçí éäÝá ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ïé äýï ôåëåõôáßïé, ïé ïðïßïé öáíåñþíïõí ôçí åðéèõìßá ãéá æùÞ ðïõ ðñïêáëåß ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò êáé ôï äßëçììá ðïõ äçìéïõñãåßôáé óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïëéïñêçìÝíïõ ìå êßíäõíï íá îå÷Üóåé ôï ÷ñÝïò ôïõ ðñïò ôçí ðáôñßäá. 3ç áð. 3. Óôï áðüóðáóìá áõôü Ý÷ïõìå ìéá áíôéðáñÜèåóç óáëðéóìÜôùí (Þ÷ùí). Ìðïñåßôå íá ðåßôå á) ðïéá åßíáé ç ôåëéêÞ åíôýðùóç ðïõ áöÞíåé ç áíôéðáñÜèåóç; â) ðïéåò åßíáé ïé ëÝîåéò ðïõ äçëþíïõí Þ÷ï; ã) ðïéïé åßíáé ïé óôß÷ïé ðïõ äçìéïõñãïýí ôéò éó÷õñüôåñåò ç÷çôéêÝò åíôõðþóåéò êáé ðïéïé ïé åðéêñáôÝóôåñïé öèüããïé ó’ áõôïýò; 320

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 321

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÁðÜíôçóç: á) Ç åíôýðùóç ðïõ ìÝíåé áðü ôçí áíôéðáñÜèåóç áõôÞ åßíáé ç áðåéëÞ êáé ï öüâïò ðïõ èá ðñÝðåé íá áéóèÜíïíôáé ïé ðïëéïñêçìÝíïé, ôç óôéãìÞ ðïõ ïé áõôáñ÷éêÞ åîïõóßá êáé ç âßá ìðïñïýí íá åðéâÜëëïõí ôç âïýëçóÞ ôïõò. â) Ï Þ÷ïò äçëþíåôáé ìå ôéò åîÞò ëÝîåéò: «ãñéêÜåé, ãÝëéï, âáñþíôáò, óÜëðéããá, ôñéêýìéóå, ëáëéÜ, ñçôÞ». ã) Ïé éó÷õñüôåñåò ç÷çôéêÝò åíôõðþóåéò äçìéïõñãïýíôáé óôïõò óôß÷ïõò 9-12, åíþ ïé åðéêñáôÝóôåñïé öèüããïé åßíáé ïé ñ, ã, ï, ô, ë. Åðßóçò, ðáñáôçñåßôáé êáé ðáñÞ÷çóç ôïõ ñ. 4ç áð. 5. Ðþò êáôïñèþíåé íá äþóåé ï ðïéçôÞò: á) ôçí Ýíôáóç êáé ôçí áäéÜêïðç äéåîáãùãÞ ôïõ ðïëÝìïõ; â) ôçí áíéóüôçôá ôùí äõíÜìåùí; ÁðÜíôçóç: á) Ï ðïéçôÞò êáôïñèþíåé íá äþóåé ôçí Ýíôáóç ôïõ ðïëÝìïõ ìå ôç ÷ñÞóç ÷áñáêôçñéóôéêþí åðéèÝôùí («ðåéóìùìÝíç»), ìå ôïõò óôß÷ïõò 2 êáé 5, åíþ ôçí áäéÜêïðç äéåîáãùãÞ ôïõ áðïäßäåé ìå ôïõò óôß÷ïõò 3 êáé 4, üðïõ ãßíåôáé åíáëëáãÞ óôçí áíáöïñÜ ôùí ÷ñüíùí (ãëõêï÷Üñáìá, ìåóçìÝñéá, äåéëéíÜ, íý÷ôåò). â) Ï ðïéçôÞò êáôïñèþíåé íá äþóåé ôçí áíéóüôçôá ôùí áíôßðáëùí äõíÜìåùí ìå ôá ëüãéá ðïõ âÜæåé ôïõò îÝíïõò íáýôåò íá ëÝíå: «ÁñáðéÜò Üôé», «ÃÜëëïõ íïõò», «óðáèß êáé ìïëýâé ôçò Ôïõñêßáò», êáé ìå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áíáöÝñåôáé óôï Ìåóïëüããé: «öôù÷ü êáëýâé». 5ç áð. 6. á) Ï ðïëåìéóôÞò ïíïìÜæåé ôçí áíÜìíçóÞ ôïõ «÷ñõóüôåñï áðü ôá ïíåßñáôÜ ôïõ»· ãéáôß; â) Ðïéá åßíáé ç óçìáóßá ôçò áíÜìíçóçò ãéá ôï ðïßçìá ïëüêëçñï; ã) Ðþò äéáãñÜöåôáé ôï Þèïò ôïõ Þñùá ó’ áõôü ôï áðüóðáóìá; ä) Ôé áßóèçìá åêöñÜæïõí ïé óôß÷ïé 22-23; 3) Ï óôß÷ïò 21 èõìßæåé ðÜñá ðïëý Åñùôüêñéôï. Ìðïñåßôå íá âñåßôå Üëëá óôïé÷åßá óôé÷ïõñãéêÜ ðïõ óõíäÝïõí ôï ´ Ó÷åäßáóìá ìå ôïí Åñùôüêñéôï. ÁðÜíôçóç: á) Ï ðïëåìéóôÞò ïíïìÜæåé ôçí áíÜìíçóÞ ôïõ ùò ôï «÷ñõóüôåñï áðü ôá ïíåßñáôÜ ôïõ», ãéáôß ðñÜãìáôé áõôÞ ç óôéãìÞ Þôáí ç ðéï åõôõ÷éóìÝíç ðïõ åß÷å óôç æùÞ ôïõ, êáèþò ôáõôü÷ñïíá åß÷å ôç äüîá êáé ôïí Ýñùôá. â) Ç áíÜìíçóç ôïõ ðïëåìéóôÞ Þôáí êé áõôÞ Ýíáò ðåéñáóìüò ãéá ôïí áãùíéóôÞ, ôïí ïðïßï èá’ ðñåðå íá êáôáðïëåìÞóåé, üðùò êáé üëïõò ôïõò Üëëïõò. ã) Ï Þñùáò ðáñïõóéÜæåôáé ùò Ýíá éäéáßôåñï åõáßóèçôï êáé åõãåíéêü Üôïìï, ôáõôü÷ñïíá üìùò áðïöáóéóôéêü êáé ãåííáßï ðïõ èÝôåé ðÜíù áð’ üëá ôçí åëåõèåñßá ôçò ðáôñßäáò ôïõ.

321

2-01.qxd

9/21/08 3:40 PM

Óåëßäá 322

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ä) Ôï áßóèçìá ðïõ êõñéáñ÷åß óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò åßíáé ç áãÜðç ãéá ôçí ðáôñßäá êáé ï ðüíïò ðïõ ðñïêáëåß ç óêÝøç ôçò ÜëùóÞò ôçò áðü ôïõò å÷èñïýò. Ãé’ áõôü êáé ï ðïëåìéóôÞò -áðü ôçí áãÜðç ðïõ Ý÷åé ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ- âëÝðåé ôç ìáýñç ðÝôñá ôçò óáí íá’ íáé ÷ñõóÞ êáé ôï îåñü ôçò ÷ïñôÜñé ÷ñõóü êáé áõôü. å) Ï óôß÷ïò áõôüò èõìßæåé ôïí «Åñùôüêñéôï», ãåãïíüò ðïõ äéêáéïëïãåßôáé, áí ëÜâïõìå õðüøç ðùò ï Óïëùìüò ãíþñéóå êáé Üñá åðçñåÜóôçêå áðü ôçí êñçôéêÞ ðïßçóç. ¢ëëá óôïé÷åßá ðïõ ìáò èõìßæïõí ôïí Åñùôüêñéôï åßíáé äåêáðåíôáóýëëáâïé óôß÷ïé êáé ç æåõãáñùôÞ ïìïéïêáôáëçîßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß åäþ ï Óïëùìüò. 6ç áð. 7. Á) Ï ðïéçôÞò ëÝåé ãéá ôéò Ìåóïëïããßôéóóåò üôé «öÝñïíôáé èáõìáóôÜ». Ðïéåò åßíáé ïé ðñÜîåéò Þ ôá ëüãéá ôïõò ðïõ äéêáéïëïãïýí áõôü ôï èáõìáóìü; â) Óôç öñÜóç: «åìåßò ðñÝðåé...» ðïéá ëÝîç ðñÝðåé íá ôïíßóïõìå êáôÜ ôçí áíÜãíùóç êáé ãéáôß; ÁðÜíôçóç: á) Ïé ðñÜîåéò ôùí Ìåóïëïããéôéóóþí ðïõ äéêáéïëïãïýí áõôüí ôïí èáõìáóìü åßíáé: ç áðüöáóÞ ôïõò íá áöÞóïõí ôåëéêÜ áíïé÷ôü ôï ðáñÜèõñï êáé íá õðïìåßíïõí ôéò ìõñùäéÝò áðü ôá öáãçôÜ ôùí å÷èñþí, åíþ õðÝöåñáí áðü ôçí ðåßíá, ç êáñôåñéêüôçôá ìå ôçí ïðïßá áíôéìåôþðéóáí ôï èÜíáôï ôïõ ðáéäéïý, ç ïìïøõ÷ßá ðïõ äéáêñßíåé ôéò ðñÜîåéò ôïõò êáé ôï êïõñÜãéï ìå ôï ïðïßï áíôéìåôùðßæïõí ôéò äõóêïëßåò. ¼óï ãéá ôá ëüãéá ôïõò, äåí åßíáé Üëëá áðü åêåßíá ðïõ áöçãïýíôáé ôá üíåéñÜ ôïõò êáé åðïìÝíùò äåß÷íïõí ôçí ðßóôç êáé ôçí áéóéïäïîßá ôïõò. â) ÐñÝðåé íá ôïíéóôåß ôï «åìåßò» ãéáôß äåß÷íåé ìéá áíôßèåóç. Åíþ ùò ôüôå èåùñïýóáí ïé Üíôñåò ðùò ïé ãõíáßêåò ðñÝðåé íá äéäá÷èïýí áðü åêåßíïõò, ôþñá êáôáëáâáßíïõí üôé åêåßíåò ìðïñïýí íá ôïõò äéäÜîïõí ôçí õðïìïíÞ êáé ôçí ðßóôç ôïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéåò åéêüíåò óêéáãñáöåß ï ðïéçôÞò óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ áðïóðÜóìáôïò 1. 2ç «Ëåõêü âïõíÜêé ðñüâáôá êéíïýìåíï âåëÜæåé». Ðïéï ó÷Þìá ëüãïõ õðÜñ÷åé óå áõôü ôï óôß÷ï. Íá ôï åðéóçìÜíåôå. 3ç Ãéáôß íïìßæåôå üôé óõíäÝåé ï ðïéçôÞò ôïí Ýñùôá ìå ôï ìÞíá Áðñßëéï; 4ç Ðïéá Þôáí ç óôÜóç ôùí ãõíáéêþí óôï ðïëéïñêçìÝíï Ìåóïëüããé; 5ç Ç «õóôåñéíÞ äÝçóç» ôùí ãõíáéêþí óôï óðÞëáéï ðïéïí áíôßêôõðï Ý÷åé óôïõò ¸ëëçíåò ðïëåìéóôÝò; 322

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 323

Ó×ÅÄÉÁÓÌÁ ô Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ó÷åäßáóìá áõôü Üñ÷éóå íá ìåëåôÜ êáé íá äçìéïõñãåß ï Óïëùìüò áðü ôï 1844 óå óôß÷ïõò ëéôïýò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßåò, áëëÜ áñìïíéêüôáôïõò. Áðåéëåßôáé áðü 15 áðïóðÜóìáôá, áðü ôá ïðïßá ðáñáôßèåíôáé óôï ó÷ïëéêü âéâëßï ìüíï 11.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò âëÝðåé ìðñïóôÜ ôïõ ôï üñáìá ôçò ðáôñßäáò ôïõ ìå ôç ìïñöÞ ìéáò ãõíáßêáò. Ôá ðáéäéÜ ôçò áãùíßæïíôáé ìå óôü÷ï ôçí áðüêôçóç ôçò åëåõèåñßáò ôçò áëëÜ äåí ìðïñïýí íá ôç äïõí. Ìüíï ï ðïéçôÞò Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá âëÝðåé ìðñïóôÜ ôïõ ôçí Ðáôñßäá åëåýèåñç, ìÝóá óå Ýíá äÜóïò áðü äÜöíåò êáé âÜãéá. Ôç âëÝðåé íá óôÝêåôáé ïñèÞ, óáí ïõñáíüò ìå üëá ôïõ ôá êÜëëç êáé æçôÜ íá ìðïñÝóåé íá áêïýóåé ôç öùíÞ ôçò ãéá íá ôçí ÷áñßóåé êáé óôïõò Üëëïõò ¸ëëçíåò. ÐñÜãìáôé, ç Ðáôñßäá åìöáíßæåôáé óôïí ðïéçôÞ êáé ôïõ æçôÜ íá øÜëëåé ôçí ðïëéïñêßá ôïõ Ìåóïëïããßïõ. Êé åêåßíïò îåêéíÜ ôïíßæïíôáò ôçí ðñïóðÜèåéá ôùí ðïëéïñêçìÝíùí íá ìåßíïõí óôç æùÞ êáé íá áíôéìåôùðßóïõí ôïõò å÷èñïýò. Áãþíáò Üíéóïò, ãéáôß ïé å÷èñïß åßíáé ðÜíïðëïé åíþ åêåßíïé ëßãïé êáé áäýíáìïé. ¼ìùò, óõíå÷ßæïõí ôïí áãþíá. Óôá ÅðôÜíçóá, ðïõ âñßóêïíôáé õðü áããëéêÞ áñìïóôåßá, ãßíïíôáé äåÞóåéò ãéá ôçí ôý÷ç ôùí ðïëéïñêçìÝíùí. Äå èëßâïíôáé üìùò üëïé áðü ôç ìïßñá ôùí Üôõ÷ùí Ìåóïëïããéôþí. ÕðÜñ÷ïõí êáé êÜðïéïé ðïõ öÝñïíôáé âÜíáõóá óôéò Ìåóïëïããßôéóóåò ðïõ Ý÷ïõí êáôáöýãåé ðñüóöõãåò åêåß êáé äåí ôéò åëåïýí. Óôç óõíÝ÷åéá ï ðïéçôÞò åðáíÝñ÷åôáé óôï Ìåóïëüããé, üðïõ ïé êÜôïéêïé ðñïóðáèïýí íá Ý÷ïõí ìéá êáíïíéêÞ æùÞ. Åßíáé üìùò äýóêïëï, ãéáôß ï áãþíáò ðñÝðåé íá óõíå÷éóôåß, åíþ ï åñ÷ïìüò ôçò Üíïéîçò êáé ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò êÜíåé ôïí áãþíá áõôü áíõðÝñâëçôï åìðüäéï. Ãéáôß, èõìßæåé óôïõò áíèñþðïõò ðüóï ãëõêéÜ åßíáé ç æùÞ. ¼ìùò, ïé ðïëéïñêçìÝíïé ìÝíïõí ðéóôïß óôïí áãþíá ôïõò. ¼óï ãéá ôç ãõíáéêåßá ìïñöÞ ðïõ åß÷å äåé áñ÷éêÜ ï ðïéçôÞò, áõôÞ ðáñïõóéÜæåôáé ðÜëé ãéá íá ôïõ èõìßóåé ðüóï ïé åìðåéñßåò ôçò æùÞò âáèáßíïõí ôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ. 323

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 324

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

¸ôóé, îáíáãõñíÜ ï ðïéçôÞò ðßóù óôï Ìåóïëüããé êáé êáôáíïåß êáëýôåñá ôç èõóßá ôùí ðïëéïñêçìÝíùí ðïõ åôïéìÜæïíôáé ãéá ôçí çñùéêÞ ôïõò Ýîïäï.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá Áðüóðáóìá 1ï: Ðñüêåéôáé ãéá ôï ðñïíüìéï ôïõ Ó÷åäéÜóìáôïò áõôïý êáé óõã÷ñüíùò ç åðßêëçóç ôïõ ðïéçôÞ óôç Ìïýóá. Ó’ áõôü ï ðïéçôÞò âëÝðåé ðñïóùðïðïéçìÝíá ôï üñáìá ôçò ðáôñßäáò ôçí ïðïßá áðïêáëåß «ÌçôÝñá, ìåãáëüøõ÷ç óôïí ðüíï êáé ôç äüîá». Óôç óõíÝ÷åéá áíáöÝñåôáé óôïõò ¸ëëçíåò, ôá ðáéäéÜ ôçò ðáôñßäáò, êáé ôïíßæåé ðùò áõôÜ æïõí ìå ôï üíåéñï êáé ôç óêÝøç ôçò åëåõèåñßáò. ¼ìùò, ç óêÝøç ôïõ ðïéçôÞ ðñï÷ùñÜ ðéï ìðñïóôÜ êáé ôïëìÜ íá óêÝöôåôáé ôçí Ðáôñßäá åëåýèåñç, íá óôÝêåôáé üñèéá ó’ Ýíá äÜóïò áðü äÜöíåò («ôçò ËáìðñÞò») êáé âÜãéá («ôùí Âáúþíå») ðïõ êáëýðôïõí «ô’ áèÜíáôá ðïäÜñéá» ôçò. ¸ôóé, äåí ìðïñåß íá áêïýóåé ôï èåúêü ôçò «ðÜôçìá», êáèþò ç Ðáôñßäá óôÝêåôáé «áêëüíçôç, óáí ïõñáíüò ì’ üëá ôá êÜëëç ðü÷åé». Ãé’ áõôü êáé ï ðïéçôÞò æçôÜ áðü ôçí Ðáôñßäá ôïõëÜ÷éóôïí íá áêïýóåé ôç öùíÞ ôçò, ãéá íá ìðïñÝóåé íá ôç ìåôáöÝñåé óôïí åëëçíéêü êüóìï. Åßíáé ç ìüíç ôïõ åðéèõìßá áðü ôç äïîáóìÝíç ôïõ ðáôñßäá («äüîá ’÷’ ç ìáýñç ðÝôñá ôïõ êáé ôï îåñü ÷ïñôÜñé»). Áðüóðáóìá 2ï: Ôï áðüóðáóìá áõôü óõó÷åôßæåôáé ìå ôï ðÝìðôï áðüóðáóìá ôïõ ´ Ó÷åäéÜóìáôïò. Ç Ìïýóá áðáíôÜ óôçí ðñüóêëçóç ôïõ ðïéçôÞ êáé ôïõ æçôÜ íá øÜëåé ôçí ðïëéïñêßá ôïõ Ìåóïëïããßïõ. ÐñÜãìáôé, åêåßíïò îåêéíÜ ôï Ýñãï ôïõ ìåëåôþíôáò ôá Ýñãá êáé ôá ëüãéá ôùí Ìåóïëïããéôþí, ôçí þñá ðïõ ç öýóç åßíáé óôï ðéï ùñáßï ôçò îýðíçìá, ôçí Üíïéîç, êáé ðïõ ìå üëåò ôéò åêäçëþóåéò ôçò êáëåß ôïõò áíèñþðïõò íá æÞóïõí. Óôç óõíÝ÷åéá (óô. 4-11) ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôç ìÜ÷ç ðïõ ãßíåôáé óôï Ìåóïëüããé êáé ðïõ óõíå÷ßæåôáé áóôáìÜôçôá, ìÝñá êáé íý÷ôá. Ç Ýíôáóç ôçò ìÜ÷çò åßíáé ìåãÜëç («óêéñôïýí ïé áêñïãéáëéÝò, ôá ðÝëáãá êáé ïé âñÜ÷ïé»), áëëÜ ï áãþíáò äå ãßíåôáé ìå ßóïõò üñïõò. Ïé ðïëéïñêçìÝíïé ìå åëÜ÷éóôá ìÝóá êáé åîáèëéùìÝíïé áðü ôçí ðåßíá («êáëõâÜêé») Ý÷ïõí íá áíôéìåôùðßóïõí ôïõò å÷èñïýò ôïõò, ðïõ åßíáé êáëÜ ïðëéóìÝíïé êáé åíéó÷ýïíôáé êáé áðü ôïõò óõììÜ÷ïõò ôïõò («ÁñáðéÜò Üôé... ¢ããëïõ»). Óôïõò óôß÷ïõò 12-15 ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôçí áíôßäñáóç ôùí Åðôáíçóßùí. Åêåßíïé, üíôáò õðü ÁããëéêÞ êáôï÷Þ, «äåéëéÜæïõí, ðáñáêáëïýí êáé êëáßíå, ãéá ôï êáêü ðïõ âñÞêå ôï Ìåóïëüããé êáé ðñïóåý÷ïíôáé óôéò åêêëçóßåò ãéá ÷Üñç 324

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 325

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôïõò. ÕðÜñ÷ïõí üìùò êáé áíÜìåóÜ ôïõò êÜðïéïé (óô. 16-17) ðïõ äåí õðïäÝ÷ïíôáé ìå êáôáíüçóç ôïõò ðñüóöõãåò åêåß Ìåóïëïããßôåò êáé öÝñïíôáé ìå âÜíáõóï ôñüðï óôéò ãõíáßêåò ðïõ êáôáöåýãïõí áâïÞèçôåò óôïí ôüðï ôïõò. Óôïõò óôß÷ïõò 18-27 ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôá ßäéá èÝìáôá, ìüíï ðïõ ôþñá ôá áéóèÞìáôá êáé ôéò éäÝåò ôïõ åêöñÜæåé Ýíáò ãåñï-øáñÜò. Åêåßíïò, áöÞíåé óôçí Üêñç ôï áãêßóôñé ôïõ, ðáñáôÜåé ôç äïõëåéÜ ôïõ êáé óôï íïõ Ý÷åé ìüíï ôç ìïßñá ôùí Üôõ÷ùí Ìåóïëïããéôþí. Áðüóðáóìá 3ï: Åíþ ï ðüëåìïò óõíå÷ßæåôáé óôï Ìåóïëüããé, ïé ðïëéïñêçìÝíïé åßíáé åóùôåñéêÜ åëåýèåñïé, êáèþò «äåí ôïõò âáñáßí’ ï ðüëåìïò, áëë’ Ýãéíå ðíïÞ ôïõò». ¸÷ïõí óõíçèßóåé ðéá ôïí ðüëåìï êáé ç æùÞ óôï Ìåóïëüããé êõëÜåé ïìáëÜ ìå ôá ôñáãïýäéá ôùí êïñéôóéþí êáé ôá ðáé÷íßäéá ôùí ðáéäéþí. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ï óõããñáöÝáò äåß÷íåé ôïí áíåßðùôï èáõìáóìü ôïõ ðñïò ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò, êáèþò ôïõò ðáñïõóéÜæåé íá íéêïýí ôï öüâï ôïõ èáíÜôïõ êáé ôçí áíáóöÜëåéá ôïõ ðïëÝìïõ êáé íá áêïëïõèïýí ôç «öõóéïëïãéêÞ» ñïÞ ôçò æùÞò. Áðüóðáóìá 4ï: Óôï áðüóðáóìá áõôü ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ìéá óêçíÞ áðü ôç æùÞ óôï Ìåóïëüããé, üðïõ ïé áãùíéóôÝò êáé ïé êÜôïéêïé åßíáé óõãêåíôñùìÝíïé êÜôù áðü ôç óçìáßá. ÌÜëéóôá, äéáêñßíåôáé áðü ìáêñéÜ êáé îå÷ùñßæåé óáí Þëéïò ìÝóá óôï óýííåöï êáé ôç ìáýñç ðßóóá. ¸ôóé, ç åéêüíá ðáßñíåé óõìâïëéêÝò äéáóôÜóåéò, ôáõôßæåôáé ìå ôïí «Þëéï» êáé ôïí «áüñáôï áéèÝñá êïóìïöüñï». Ôï óçìáíôéêü åßíáé üôé ç óçìáßá äåí êõìáôßæåé áðëþò áëëÜ «ìïõñìïõñßæåé êáé ìéëåß êáé ôïí Óôáõñü áðëþíåé». ÌéëÜåé ãéá ôçí áíäñåßá ôùí ðïëéïñêçìÝíùí ðïõ ï ïõñáíüò ôçí êáìÜñùíå êáé ç ãç ôç ÷åéñïêñïôïýóå. ÊÜèå öùíÞ, êÜèå Üíèñùðïò óôñåöüôáí êáôÜ ôï öùò, êáôÜ ôç óçìáßá, êáé ðáßñíïíôáò èÜññïò êáé êïõñÜãéï áðü áõôÞí ôüíéæå ðùò «üìïñöç, ðëïýóéá... êé áãßá» åßíáé ç øõ÷Þ ôïõò, ç øõ÷Þ ôùí ãåííáßùí. Áðüóðáóìá 6ï: Óôï áðüóðáóìá áõôü, ðïõ Ý÷åé ôïí ôßôëï «Ï ðåéñáóìüò», ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôï ßäéï èÝìá ðïõ ðñïóÝããéóå êáé óôï 2ï áðüóðáóìá ôïõ ´ Ó÷åäéÜóìáôïò. Ìüíï ðïõ åäþ äåí ìÝíåé óôçí ðåñéãñáöÞ êÜðïéùí ãåãïíüôùí áëëÜ ðñï÷ùñÜ óå âÜèïò «æçôþíôáò í’ áðïêôÞóåé ôï ìõóôéêü ðíåýìá ôçò öýóçò êáé íá ìðåé óôá ìõóôÞñéÜ ôçò». ÐáñïõóéÜæåé ëïéðüí êé åäþ ôïí ¸ñùôá íá ÷ïñåýåé ìå ôïí Áðñßëç, åíþ ìéá óåéñÜ áðü åéêüíåò ðáñéóôÜíïõí ôç öýóç óôçí ðéï ùñáßá óôéãìÞ, ôçí Üíïéîç. Ôá êåëáçäßóìáôá ôùí ðïõëéþí, ôï ìåèõóôéêü Üñùìá ôùí ëïõëïõäéþí, ôá ôñå÷ïýìåíá íåñÜ ðïõ ÷ýíïíôáé óôéò êïéëÜäåò, üëá áðïêáëýðôïõí ôç äýíáìç ôçò öýóçò êáé 325

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 326

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôçò æùÞò, ÁõôÞ ôç ìõóôéêÞ äýíáìç ôçò öýóçò èÝëïíôáò íá êáôáíïÞóåé ï Óïëùìüò êáôáöåýãåé óôïí êüóìï ôùí öõóéêþí öáéíïìÝíùí êáé æçôÜ ôç âïÞèåéá ôïõ ÁëáöñïÀóêéùôïõ. Åêåßíïò ìðïñåß êé áíôéëáìâÜíåôáé üëá ôá ìõóôéêÜ ôçò öýóçò êáé áðïêáëýðôåé ðùò åêåßíç åßíáé «óðáñìÝíç ìÜãéá». Ðáíôïý åðéêñáôåß çóõ÷ßá êáé êáíÝíáò Þ÷ïò äåí ôçí ôáñÜæåé. Ôï öåããÜñé áíôáíáêëÜ ìÝóá óôç ëßìíç, åíþ ìéá êïðÝëá áíáäýåôáé áðü ôï íåñü «íôõìÝíç ìå ôï öùò ôïõ». Äåí åßíáé ðáñÜ ç öýóç, ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò ðñïóùðïðïéçìÝíç ðïõ óáí ìéá íÝá áíáäõüìåíç Áöñïäßôç, ç íåñÜéäá ôùí ðáñáìõèéþí, Ýñ÷åôáé ìå ôçí ðáñïõóßá ôçò íá ôïíßóåé ôï íüçìá ðïõ èÝëåé íá ðåñÜóåé ï ðïéçôÞò. Ç êïðÝëá áõôÞ, ç áóýãêñéôç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò, åßíáé Ýíáò áëçèéíüò ðåéñáóìüò ãéá ôïõò áãùíéóôÝò. Ç ðåßíá êáé ç åîáèëßùóç åßíáé ðéï ìðïñåôÞ, üôáí üëá ãýñù åßíáé óêïôåéíÜ, èëéììÝíá. ¼ôáí üìùò ç öýóç áðïèåþíåé ôçí ïìïñöéÜ êáé ôç æùÞ, ðùò ìðïñåß ç áíèñþðéíç øõ÷Þ íá áíôéóôáèåß êáé íá ôçí áñíçèåß; ¼ìùò, ç áõôáðÜñíçóç ôùí áãùíéóôþí äåß÷íåé áêñéâþò ôï ìÝãåèïò ôïõ çñùéóìïý ôïõò. Áðüóðáóìá 7ï: Ôï ìïíüóôé÷ï áõôü áðüóðáóìá åìðåñéÝ÷åé ìéá áíôßèåóç ðïõ óôçñßæåôáé óôçí áíôßèåóç æùÞ-èÜíáôïò êáé åêöñÜæåôáé ìå ôéò ëÝîåéò: «Ýñìá ìÜôéá-÷ñõóüò áÝñáò». Åíþ äçëáäÞ ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò êáëåß ôïí Üíèñùðï íá ôçí áðïëáýóåé, ôá ìÜôéá ðïõ ôá Ý÷åé óöáëßóåé ï èÜíáôïò äåí ìðïñïýí, êáèþò åßíáé ðéá «Ýñìá», Üäåéá. Áðüóðáóìá 9ï: Ï ðïéçôÞò óõãêéíçìÝíïò áðü ôïí çñùéóìü ôùí Ìåóïëïããéôþí ðáñïìïéÜæåé ôçí (óõãêßíçóÞ ôïõ) øõ÷Þ ôïõò ìå ôç èÜëáóóá ðïõ ðïôÝ äåí çóõ÷Üæåé. Óôç óõíÝ÷åéá åðáíÝñ÷åôáé óôï èÝìá ôçò ïìïñöéÜò ôçò öýóçò ðïõ üìùò Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôïí êßíäõíï ðïõ áðåéëåß ôçí ðüëç. Áðüóðáóìá 10ï: Ôï áðüóðáóìá áõôü åßíáé êáèáñÜ óõìâïëéêü. Ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ðÜëé á´ ðñüóùðï êáé ðáñïõóéÜæåôáé, ìáêñéÜ áðü ôï èüñõâï ôçò ìÜ÷çò, íá óõíáíôÜ ìéá ãõíáéêåßá ìïñöÞ, ìéá «ðáñÜîåíç ôïõ êüóìïõ ôáîéäåýôñá» (ç ßäéá ðïõ åß÷å ðáñïõóéáóôåß êáé óôçí áñ÷Þ ôïõ Á´ Ó÷åäéáãñÜììáôïò). ÆçôÜåé áðü ôïí ðïéçôÞ íá ðïôßóåé ôï ðåñéâüëé ôçò øõ÷Þò, åííïþíôáò íá áíôéëçöèåß ôç óçìáóßá ôùí åìðåéñéþí ùò ðáñÜãïíôá äéáðáéäáãþãçóçò ôïõ áíèñþðïõ, áöïý áõôÝò äßíïõí íüçìá êáé áîßá óôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ. Áðüóðáóìá 11ï: Ï ðïéçôÞò ìáò äßíåé ôçí åéêüíá ôïõ èáíÜôïõ ðïõ êõñéáñ÷åß óôï Ìåóïëüããé êáé ôïí ðáñïìïéÜæåé ìå ôáîßäé ðïõëéïý ìÝóá óôï ìåóçìÝñé ôïõ êáëïêáéñéïý, üðùò ôï åñìçíåýåé êáé ï ÐïëõëÜò. Áðüóðáóìá 12ï: Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé, óå á´ ðñüóùðï ðÜëé ìéá åéêüíá áðü ôï Ìåóïëüããé, üðïõ ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ êáßíå ôá ðñÜãìáôÜ ôïõò ãéá íá ìçí ðÝ326

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 327

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

óïõí óôá ÷Ýñéá ôùí å÷èñþí. ×áñáêôçñéóôéêüò åßíáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò ôç óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç ôùí ðñïóþðùí. Óôéò ãõíáßêåò áðïäßäïíôáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí áíôñþí: åßíáé øý÷ñáéìåò, áðïöáóéóôéêÝò, äå ëõãßæïõí ìðñïóôÜ óôïí êßíäõíï êáé äå äåß÷íïõí ôçí åõáéóèçóßá ôïõò· åßíáé áíôñïãõíáßêåò. ¸ôóé áêßíçôåò, ÷ùñßò íá ìéëïýí, âáäßæïõí ðñïò ôï èÜíáôï êáé ôçí áéùíéüôçôá. Áðüóðáóìá 13ï: ÐáñïõóéÜæåôáé åäþ ç óêçíÞ ôçò Åîüäïõ. ¼ëá åßíáé Ýôïéìá. Áí êáé ïé å÷èñïß õðåñôåñïýí («åßíáé Ýôïéìá óôçí Üóðïíäç ðëçììýñá ôùí áñìÜôùí»), ïé Ìåóïëïããßôåò åßíáé áðïöáóéóìÝíïé íá ðåñÜóïõí áíÜìåóÜ ôïõò êáé åßôå íá æÞóïõí åëåýèåñïé åßôå íá ðåèÜíïõí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Åöüóïí ðñüêåéôáé ãéá áðïóðÜóìáôá, äåí ìðïñïýí íá ÷ùñéóôïýí óå îå÷ùñéóôÝò åíüôçôåò óôéò ïðïßåò íá åíôá÷èïýí êÜðïéá áðü áõôÜ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ-ëõñéêüôçôá: Ôï Ó÷åäßáóìá ô åíôÜóóåôáé óôçí ðåñßïäï ôçò ùñéìüôçôáò ôïõ Óïëùìïý êáé äéáêñßíåôáé ãéá ôï ëõñéóìü ôïõ, ôçí åéêïíïðëáóôéêÞ ôïõ äýíáìç êáé ôçí ðáñáóôáôéêÞ áíáðáñÜóôáóç ôùí äñáìáôéêþí ãåãïíüôùí ðïõ åêôõëß÷èçêáí óôï Ìåóïëüããé. ÌÜëéóôá, óå áõôü ï Óïëùìüò -åíþ áíáöÝñåôáé óôá ßäéá èÝìáôá- ôá ðáñïõóéÜæåé ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï, êáèþò åãêáôáëåßðåé ôç ÷ñÞóç ïìïéïêáôáëçîßáò êáé ÷ñçóéìïðïéåß ðéï åëåýèåñï óôß÷ï. Ãéá íá ðåôý÷åé ôï óêïðü ôïõ ÷ñçóéìïðïéåß ðïëëÜ åêöñáóôéêÜ ìÝóá. 2. Ðáñïìïéþóåéò: «áôÜñá÷ç óáí ïõñáíüò». 3. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: ç öýóç , ç ìçôÝñá-ðáôñßäá. 4. ÌåôáöïñÝò: «óêéñôïýí ïé áêñïãéáëéÝò, ôá ðÝëáãá êáé ïé âñÜ÷ïé», «ðÝëáãá ìÝãá ðïëåìÜ, âáñåß ôï êáëõâÜêé», «íý÷ôá óðáñìÝíç ìÜãéá». 5. ÁíôéèÝóåéò: «Ýñãá êáé ëüãéá, åêåßèå-åäþèå», «÷áñÜìáôá, ìåóçìÝñéá, óá èïëþóïõí ôá íåñÜ, ô’ Üóôñá óá ðëçèýíïõí», «ðÝëáãï ìÝãá-êáëõâÜêé», «Ýñãá ìÜôéá÷ñõóüò áÝñáò æùÞò»... 6. Åéêüíåò: ç öýóç, «ï óôýëïò öáíåñþíåôáé... ôç óçìáßá», «êáé âëÝðù ðÝñá ôá ðáéäéÜ êáé ôåò áíôñïãõíáßêåò... äß÷ùò íá ñßîïõí äÜêñõ». 327

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 328

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç áð. 1. Íá óõãêñßíåôå ôï áðüóðáóìá áõôü ìå ôï áð. 1. Ôïõ Á´ Ó÷åäéÜóìáôïò êáé íá áðáíôÞóåôå óôá åîÞò åñùôÞìáôá: á) Ðïéá åßíáé ç èÝóç êÜèå áðïóðÜóìáôïò ìÝóá óôï ðïßçìá; â) Óå ðïéï ÷þñï ôïðïèåôåßôáé ôï üñáìá óôç ìéá ðåñßðôùóç êáé óå ðïéïí óôçí Üëëç; ã) Ðïéåò ïìïéüôçôåò êáé ðïéåò äéáöïñÝò äéáðéóôþíåôå óôç ãõíáéêåßá ìïñöÞ êÜèå ïñÜìáôïò (óôçí áðåéêüíéóç, óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé óôï óõìâïëéóìü); ÁðÜíôçóç: á) Áðü ôç óýãêñéóç ôùí äýï áðïóðáóìÜôùí óõíÜãåôáé ðùò ôï áðüóðáóìá ôïõ ô Ó÷åäéÜóìáôïò èá ðñÝðåé íá ðñïçãåßôáé êáíïíéêÜ óôï ðïßçìá ôïõ Óïëùìïý. Êáé áõôü ãéáôß ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ åßíáé åéóáãùãéêüò áëëÜ êáé ãéáôß ï ÐïëõëÜò ôïíßæåé ðùò «ç èåÜ áðáíôÜåé åéò ôïí ðïéçôÞ êáé ôïí ðñïóôÜæåé íá øÜëåé ôçí ðïëéïñêßá ôïõ Ìåóïëïããéïý». ÌÜëéóôá, åíþ óå áõôü ï Óïëùìüò æçôÜåé «í’ áêïýóåé ôç öùíÞ ôçò», óôï Á´ Ó÷åäßáóìá - üðïõ ç áñ÷Þ åßíáé êÜðùò áðüôïìç- ôçí áêïýåé. â) Ôï üñáìá ôïõ Óïëùìïý óôï Á´ Ó÷åäßáóìá åðéêåíôñþíåôáé óôï Ìåóïëüããé êáé ìÜëéóôá ìéá óåéñÜ áíáöïñþí ôïõ, óôï êÜóôñï, ôï óôñáôüðåäï, ôç ëßìíç, ôï åðéâåâáéþíïõí. ¼ìùò óôï ô Ó÷åäßáóìá ôï üñáìá äåí ôïðïèåôåßôáé óå êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï ÷þñï, áëëÜ áíáöÝñåôáé óå üëç ôçí ÅëëÜäá, ôï «ðáíÝñìï äÜóïò». ã) Êáé óôá äýï áðïóðÜóìáôá áíáöÝñåôáé ï ðïéçôÞò óå ïñÜìáôá óôá ïðïßá êõñéáñ÷åß ìéá óõìâïëéêÞ êáé èåúêÞ ãõíáéêåßá ìïñöÞ. ¼ìùò, åíþ óôï Á´ Ó÷åäßáóìá óõìâïëßæåé ôï ðÝíèïò êáé ôç ãåííáéüôçôá ôùí áãùíéóôþí- êáèþò ðáñéóôÜíåé «ìåò óôçí êáðíßëá», «ìå öüñåìá ìáýñï», «üðïõ ç óðßèá Ýããéæå êé åóâåíüôïõíå-, óôï ô Ó÷åäßáóìá óõìâïëßæåé ôç äüîá êáé ôçí áãùíéóôéêÞ äéÜèåóç ôùí ðïëéïñêçìÝíùí, ôïí çñùéóìü ôïõò, êáèþò ðáñéóôÜíåôáé áêßíçôç «ìÝóá óôï ðáíÝñìï äÜóïò», ìå äÜöíåò êáé âÜãéá óôá ðüäéá ôçò. 2ç áð. 1. Óå ôé áíôéäéáóôÝëëåé ï ðïéçôÞò ôïí åáõôü ôïõ áðü ôá Üëëá «ðáéäéÜ» ôçò ÌçôÝñáò-ðáôñßäáò; ÁðÜíôçóç: Ôá ðáéäéÜ ôçò ìçôÝñáò-ðáôñßäáò áãùíßæïíôáé ìåí ãéá ôçí åëåõèåñßá áëëÜ äåí ìðïñïýí íá óõëëÜâïõí ôï íüçìÜ ôçò ïýôå ôçí ïñáìáôßæïíôáé. Áíôßèåôá ï ðïéçôÞò ôç óôï÷Üæåôáé êáé ìÜëéóôá ìðïñåß íá ôç âëÝðåé êáé íá áêïýåé ôç öùíÞ ôçò, íá æåé «ìå óôï÷áóìü êáé ì’ üíåéñï».

328

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 329

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

3ç áð. 2. Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå äýï åíüôçôåò (óô. 1-17 êáé 18-27). ÏñéóìÝíïé óôß÷ïé åðáíáëáìâÜíïíôáé áõôïëåîåß ó÷åäüí. Ðïéá íïìßæåôå üôé åßíáé ç óçìáóßá áõôÞò ôçò åðáíÜëçøçò; ÁðÜíôçóç: Ç óçìáóßá ôçò åðáíÜëçøçò áõôÞò Ýãêåéôáé óôï üôé ðñüêåéôáé ãéá ó÷åäßáóìá êáé ü÷é ãéá ðïßçìá ðïõ Ý÷åé ëÜâåé ôçí ïñéóôéêÞ ôïõ ðéá ìïñöÞ. Ï Óïëùìüò ëïéðüí, äïõëåýïíôáò ðïëëÝò öïñÝò ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ, äéáôçñïýóå üóïõò óôß÷ïõò ôïí éêáíïðïéïýóáí, åíþ Üëëïõò ôïõò ôñïðïðïéïýóå Þ ðñüóèåôå óå áõôïýò êÜôé êáéíïýñãéï, üðùò åäþ ôç ìïñöÞ ôïõ ãÝñïõ øáñÜ. 4ç áð. 2. Ðùò óõìðåñéöÝñïíôáé, óôï Üêïõóìá ôïõ Üíéóïõ ðïëÝìïõ, ï «îÝíïò íáýôçò», ôá íçóéÜ êáé ï ãÝñïò; Ðïéåò ïìïéüôçôåò êáé ðïéåò äéáöïñÝò ðáñáôçñåßôå; ÁðÜíôçóç: Ï îÝíïò íáýôçò ëõðÜôáé êáé áãáíáêôåß ìðñïóôÜ óôçí áäéêßá ðïõ ãßíåôáé áðü üëï ôïí êüóìï óôï Ìåóïëüããé, ôï «êáëõâÜêé», äåß÷íïíôáò Ýôóé îåêÜèáñá ôç óõìðÜèåéÜ ôïõ óôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò. Ïé ÅðôáíÞóéïé èëßâïíôáé ãéá üóá ðáèáßíïõí ïé Ìåóïëïããßôåò êáé ðñïóåý÷ïíôáé óôï èåü íá ôïõò âïçèÞóåé. Ìåñéêïß üìùò áðü áõôïýò âñßóêïõí ôçí åõêáéñßá íá åêäçëþóïõí ôï ìßóïò ôïõò êáé éäßùò óôïõò ðñüóöõãåò ðïõ êáôáöåýãïõí êáôáôñåãìÝíïé óôá íçóéÜ ôïõò. ÔÝëïò, ï ãåñï-øáñÜò åêöñÜæåé ôá ßäéá áéóèÞìáôá ëýðçò ãéá ôïõò Ìåóïëïããßôåò ðñïóèÝôïíôáò êáé ôï èñÞíï ôïõ óå áõôÜ. ¼ëá ëïéðüí åêöñÜæïõí ôç óõìðÜèåéÜ ôïõò óôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò, åêôüò áðü êÜðïéåò åîáéñÝóåéò. 5ç áð. 4. Óôï áðüóðáóìá áõôü Ý÷ïõìå ôçí åìöÜíéóç ôçò óçìáßáò ùò óõìâüëïõ ôùí ðéï õøçëþí éäáíéêþí. Áöïý ìåëåôÞóåôå ìå ðñïóï÷Þ ôï áðüóðáóìá, íá áðáíôÞóåôå óôá åîÞò åñùôÞìáôá: á) Ðïéåò åßíáé ïé ëÝîåéò ðïõ åêöñÜæïõí ôïí ðëïýôï, ôçí áîßá êáé ôçí áãéüôçôá áõôïý ôïõ óõìâüëïõ; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôç ÷ñÞóç áõôþí ôùí ëÝîåùí. â) Óå ðïéá ó÷Ýóç âñßóêåôáé ï ðñþôïò óôß÷ïò ìå ôïõò åðüìåíïõò ôïõ áðïóðÜóìáôïò; ã) Ðþò áíôéëáìâÜíåóôå ôï óôß÷ï 7 (ï ïõñáíüò... ÷åéñïêñïôïýóå); ÕðÜñ÷åé áíôéóôïé÷ßá áíÜìåóá óôá äýï çìßóôé÷á; ä) Ìå ðïéïõò óôß÷ïõò ï ðïéçôÞò êÜíåé áéóèçôü ôï êõìÜôéóìá ôçò óçìáßáò; ÁðÜíôçóç: á) Ïé ëÝîåéò ðïõ äåß÷íïõí ôïí ðëïýôï, ôçí áîßá êáé ôçí áãéüôçôá ôçò óçìáßáò åìðåñéÝ÷ïíôáé óôï 10ï óôß÷ï ôïõ áðïóðÜóìáôïò: «üìïñöç, ðëïýóéá, Üðáñôç, óåâáóôÞ, 329

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 330

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

áãßá». Ôá åðßèåôá áõôÜ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé óõìâïëßæïõí ôüóï ôç óçìáßá üóï êáé ôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ, ãéáôß ç óçìáßá êáé ç øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ Ý÷ïõí ôéò ßäéåò éäéüôçôåò, áöïý ç óçìáßá óõìâïëßæåé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò øõ÷Þò. â) Ï ðñþôïò óôß÷ïò âñßóêåôáé óå áíôßèåóç ìå ôïõò åðüìåíïõò óôß÷ïõò ôïõ áðïóðÜóìáôïò. Ãéáôß, åíþ óôïí ðñþôï óôß÷ï åðéêñáôåß ôï ìáýñï, ôï óêïôÜäé, óôïõò åðüìåíïõò êõñéáñ÷åß ï Þëéïò, ï áÝñáò. Ìå ôçí áíôßèåóç áõôÞ äçëþíïíôáé ôá ðÜèç ôïõ Åëëçíéóìïý êé ç áðåëåõèÝñùóÞ ôïõ, ç áíÜóôáóÞ ôïõ. ã) Ï óôß÷ïò áõôüò, äåêáðåíôáóýëëáâïò éáìâéêüò, áðáñôßæåôáé áðü äýï çìéóôß÷éá ðïõ äåß÷íïõí ôï ãåíéêü åíèïõóéáóìü ðïõ åðéêñáôåß. ¼óï ãéá ôçí áíôéóôïé÷ßá áíÜìåóá óôá äýï çìßóôé÷á, äåí åßíáé Üëëç áðü ôç óýíäåóç ïõñáíïý êáé ãçò. ä) Ôï êõìÜôéóìá ôçò óçìáßáò ãßíåôáé áéóèçôü óôïõò óôß÷ïõò 5-6. Áõôü ðåôõ÷áßíåôáé ìå ôïí Ýíôïíï ñõèìü ôùí óôß÷ùí êáé ôç ÷ñÞóç Ýíñéíùí êáé õãñþí öèüããùí óôéò ëÝîåéò. 6ç áð. 6. á) Íá âñåßôå ôéò äýï âáóéêÝò åíüôçôåò ôïõ áðïóðÜóìáôïò êáé íá ðñïóäéïñßóåôå ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò. â) Óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò ôá êýñéá èÝìáôá åßíáé ï ¸ñùôáò êáé ç ¢íïéîç. Ìå ðïéåò åéêüíåò áíáðôýóóïíôáé áõôÜ ôá èÝìáôá óôïõò åðüìåíïõò óôß÷ïõò ôïõ áðïóðÜóìáôïò; ã) Áðü ôá êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðñþôçò åíüôçôáò åßíáé ç êßíçóç· ðþò åêöñÜæåôáé êáé ðïéá åßíáé ç óçìáóßá ôçò ãéá ôï áðüóðáóìá; ä) Ðïéá åßíáé ôá êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò äåýôåñçò åíüôçôáò; å) Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôïí ôßôëï ôïõ áðïóðÜóìáôïò, áöïý ëÜâåôå õðüøç óáò êáé ôï óôß÷ï 14 ôïõ áðïóð. 2 ôïõ ´ Ó÷åäéÜóìáôïò. ÁðÜíôçóç: á) Ïé äýï åíüôçôåò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé: 1) Ïé óôß÷ïé 10-12, ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò, ôçí Üíïéîç êáé 2) ïé óôß÷ïé 10-21 ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí çñåìßá ôçò öýóçò, ôçí åìöÜíéóç ôïõ áëáöñïÀóêéùôïõ êáé ôçò öåããáñïíôõìÝíçò êïðÝëáò. â) Ôï èÝìá ôçò Üíïéîçò áíáðôýóóåôáé óå ìéá óåéñÜ åéêüíùí, ðïõ åêôßèåíôáé óôïõò óôß÷ïõò 3-6, 8, 9, 10, 17, 19, 20. Ôï èÝìá ôïõ Ýñùôá äåí áíáðôýóóåôáé éäéáßôåñá, åêôüò áðü êÜðïéåò Ýììåóåò áíáöïñÝò, óôïí 1ï óô. óôïí 14ï êáé óôïí 21ï. ã) Ç êßíçóç åêöñÜæåôáé óôçí ðñþôç åíüôçôá, êõñßùò ìå ñçìáôéêïýò ôýðïõò êáé åêöñÜóåéò ðïõ äåß÷íïõí êßíçóç, üðùò: «Ýóôçóå ÷ïñü, (ôá íåñÜ) ÷ýíïíôáé (óôçí Üâõóóï), ðáßñíïõíå, áöÞíïõí, ôñÝ÷ïõí åäþ ôñÝ÷ïõí åêåß, ç æùÞ áíáâñýæåé ðáíôïý». ¼ëç áõôÞ ç êßíçóç ôïíßæåé ðåñéóóüôåñï ôï üôé ç öýóç óöýæåé êõñéïëåêôéêÜ áðü æùÞ. ä) Óôçí äåýôåñç åíüôçôá êõñéáñ÷åß ç çñåìßá êáé ç ãáëÞíç, êáèþò äåí áêïýãåôáé êá330

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 331

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

íÝíáò Þ÷ïò êáé ç ìüíç êßíçóç äçëþíåôáé ìå ôï öôåñïýãéóìá ôçò ðåôáëïýäáò êáé ôçò ìÝëéóóáò. å) Ï ôßôëïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò äéêáéïëïãåßôáé, áí ëÜâïõìå õðüøç ôï óôß÷ï: «ôñÝì’ ç øõ÷Þ êáé îáóôï÷Ü ãëõêÜ ôïí åáõôü ôçò». Ãéáôß ç öýóç ìå ôçí ïìïñöéÜ ôçò âÜæåé ôïí Üíèñùðï óå äßëçììá, êáèþò ôïõ èõìßæåé ôéò áðïëáýóåéò ðïõ ðñïóöÝñåé ç æùÞ, êÜíïíôáò äýóêïëç ôçí áðüöáóÞ ôïõ íá áãùíéóôåß êáé íá ðåèÜíåé ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ. 7ç Ðïéá áðü ôá ìéêñüôåñá áðïóðÜóìáôá ðïõ áêïëïõèïýí óáò óõãêéíïýí ðåñéóóüôåñï; Ìðïñåßôå íá ôï ó÷ïëéÜóåôå; ÁðÜíôçóç: Óõãêéíïýí ðåñéóóüôåñï ôá áðïóðÜóìáôá 12 êáé 13, êáèþò äåß÷íïõí ôç óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç ôùí Ìåóïëïããéôþí ëßãï ðñéí ôçí ¸îïäï.

Æ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ãåíéêÝò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ãéáôß ï ðïéçôÞò ïíïìÜæåé ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò «åëåýèåñïõò»; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ïíïìÜæåé ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò åëåýèåñïõò, ãéáôß áíôéìåôþðéóáí ü÷é ìüíï ôçí ðïëéïñêßá áðü ôïõò Ôïýñêïõò áëëÜ êáé ðïëëïýò ðåéñáóìïýò. Åðßóçò, ãéáôß äåí åíÝäùóáí, áöïý Þôáí åóùôåñéêÜ åëåýèåñïé. ¸ìåéíáí ðéóôïß óôá éäáíéêÜ ôïõò êáé óôï ÷ñÝïò ðïõ åß÷áí óôçí ðáôñßäá ôïõò. 2ç Ï Óßëëåñ ëÝåé üôé ìßá áõôüíïìç øõ÷Þ «áðü êÜèå öïâåñü áíôéêåßìåíï (=ðåñéóôáôéêü, ãåãïíüò, êáôÜóôáóç) çîåýñåé íá ãåííÞóåé Ýíá õøçëü». Éó÷ýåé áõôÞ ç ãíþìç ãéá ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò. ÁðÜíôçóç: Ç Üðïøç ôïõ Óßëëåñ éó÷ýåé êáé óôçí ðåñßðôùóç ôùí Ìåóïëïããéôþí. Ãéáôß åêåßíïé, áí êáé áíôéìåôþðéóáí ðïëëÜ äåéíÜ êáé êáêïõ÷ßåò, üìùò ç øõ÷Þ ôïõò Ýìåéíå áäïýëùôç êáé áíåîÜñôçôç. ¸ôóé, ç èõóßá ôïõò ìåôáìïñöþèçêå óå õøçëü éäáíéêü êáé Ýìåéíå óôçí éóôïñßá ùò óýìâïëï áíôßóôáóçò êáé êïõñÜãéïõ. 3ç Ï ðïéçôÞò óôïõò Óôï÷áóìïýò ôïõ (áñéè. 5) äéáôõðþíåé ôçí åðéèõìßá ôïõ íá ó÷çìáôßóåé ìéá êëßìáêá áðü äõíÜìåéò ðïõ «ðïëéïñêïýí» ôïõò Ìåóïëïããßôåò êáé ðïõ åêåßíïé êáôïñèþíïõí íá õðåñíéêÞóïõí. ÊïéôÜæïíôáò îáíÜ ôï ´ êáé ô Ó÷åäßáóìá: á) íá áíáêåöáëáéþóåôå áõôÝò ôéò äõíÜìåéò â) íá ðåßôå ðïéåò áðü áõôÝò ôéò öõóéêÝò (ðïõ áöïñïýí ôïí öõóéêü Üíèñùðï) êáé ðïéåò çèéêÝò (ðïõ áöïñïýí ôï çèéêü ìÝñïò ôïõ áíèñþðïõ). 331

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 332

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: á) Ïé äõíÜìåéò ðïõ ðïëéïñêïýí ôïõò Ìåóïëïããßôåò åßíáé: ïé Ôïýñêïé, ç ðåßíá, ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò, ç áðïãïÞôåõóç áðü ôïí åñ÷ïìü ôïõ áéãõðôéáêïý óôüëïõ, ç õðï÷ñÝùóç ôùí Ôïýñêùí üôé äå èá ôïõò óêïôþóïõí áí áëëáîïðéóôÞóïõí, ç èýìçóç ôïõ Ýñùôá êáé ôçò ðñïçãïýìåíçò åõôõ÷ßáò, ç ìõñùäéÜ ôùí öáãçôþí. ÁðÜíôçóç: á) Ïé äõíÜìåéò ðïõ ðïëéïñêïýí ôïõò Ìåóïëïããßôåò åßíáé: ïé Ôïýñêïé, ç ðåßíá, ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò, ç áðïãïÞôåõóç áðü ôïí åñ÷ïìü ôïõ áéãõðôéáêïý óôüëïõ, ç õðï÷ñÝùóç ôùí Ôïýñêùí üôé äåí èá ôïõò óêïôþóïõí, áí áëëáîïðéóôÞóïõí, ç èýìçóç ôïõ Ýñùôá êáé ôçò ðñïçãïýìåíçò åõôõ÷ßáò, ç ìõñùäéÜ ôùí öáãçôþí. â) ÖõóéêÝò äõíÜìåéò åßíáé ï ðüëåìïò êáé ç ðåßíá, åíþ üëåò ïé Üëëåò áöïñïýí óôï çèéêü ìÝñïò ôïõ áíèñþðïõ. 4ç Óå ðïéá áðïóðÜóìáôá íïìßæåôå üôé ï ðïéçôÞò ðñáãìáôþíåé ôïõò óôï÷áóìïýò 6 («áò öáíåß êáèáñÜ ç ìéêñüôçò ê.ëð.») êáé 8 («óêÝøïõ ôçí éóïæõãßá ôùí äõíÜìåùí ê.ëð.»). ÁðÜíôçóç: Ï Ýêôïò óôï÷áóìüò ôïõ ðïéçôÞ ðñáãìáôþíåôáé óôï 5ï áðüóðáóìá ôïõ ô Ó÷åäéÜóìáôïò. Ï 8ïò ðñáãìáôþíåôáé óôï 7ï áðüóðáóìá ôïõ ´ Ó÷åäéÜóìáôïò êáé óôï 12ï áðüóðáóìá ôïõ ô Ó÷åäéÜóìáôïò.

Ç. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá öõóéêÜ óôïé÷åßá óõíèÝôïõí ôçí áíïéîéÜôéêç åéêüíá ðïõ ìáò äßíåé ï ðïéçôÞò óôïí Ðåéñáóìü; 2ç Ï Óïëùìüò åêôüò áðü ôï ðñþôï áðüóðáóìá ôïõ ô Ó÷åäéÜóìáôïò áíáöÝñåôáé óå ìéá ãõíáéêåßá ìïñöÞ ðïõ ôïõ ìéëÜ êáé óôï ðñþôï áðüóðáóìá ôïõ Á´ ó÷åäéÜóìáôïò. Ðïéåò ïìïéüôçôåò êáé äéáöïñÝò äéáêñßíåôå óôéò äýï áðåéêïíßóåéò; 3ç Åêåßèå, ìå ôïõò áäåëöïýò, åäþèå ìå ôï ÷Üñï»: Íá åñìçíåõèåß ï óôß÷ïò.

332

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 333

Ç ÃÕÍÁÉÊÁ

ÔÇÓ

ÆÁÊÕÈÏÓ Äéïíýóéïò Óïëùìüò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï Ýñãï áõôü áðïôåëåß Ýíá áðü ôá äýï ðåæÜ ðïõ Ýãñáøå ï Óïëùìüò êáé åíôÜóóåôáé óôç íåáíéêÞ ðåñßïäï ôçò æùÞò ôïõ. Ï ðïéçôÞò îåêßíçóå íá ôï ãñÜøåé óôá 1826, åìðíåõóìÝíïò áðü ôçí ðôþóç ôïõ Ìåóïëïããßïõ, êáé ôï îáíáäïýëåøå îáíÜ ùò ôï 1829, åíþ âñéóêüôáí óôçí ÊÝñêõñá. Ôï Ýñãï ôïõ åêäüèçêå ìåôÜ áðü ðïëëÜ ÷ñüíéá, ìüëéò óôá 1927. ÁéíéãìáôéêÞ åßíáé ç ðñüèåóç ôïõ ðïéçôÞ ìå ôï óõãêåêñéìÝíï Ýñãï. Öáßíåôáé üìùò ðùò Þèåëå íá óáôéñßóåé ôïõò áñéóôïêñáôéêïýò êýêëïõò ôçò Æáêýíèïõ ðïõ áíôéìåôþðéóáí ìåéùôéêÜ ôïõò ðñüóöõãåò áðü ôï Ìåóïëüããé åêåß, óôï ðñüóùðï ôçò ÆáêõíèéíÞò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò, ìå ôï óôüìá ôïõ áöçãçôÞ ôïõ, ôïõ Éåñïìüíá÷ïõ Äéïíõóßïõ, ìáò äßíåé ôïí ôüðï -ç ÆÜêõíèïò- êáé ôï ÷ñüíï -ç ðåñßïäïò ôçò ðïëéïñêßáò- ðïõ èá åîåëé÷èïýí ôá ãåãïíüôá ðïõ èá ðåñéãñÜøåé. ÌÜëéóôá, ôïíßæåé êáé ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí óôï íçóß, êáèþò ïé Ôïýñêïé ðïëéïñêïýóáí ôï Ìåóïëüããé: ï áðüç÷ïò ôùí êáíïíéïâïëéóìþí Ýöôáíå ùò ôçí ÆÜêõíèï êáé ôï íçóß «Ýôñåìå áðü ôï êáíüíéóìá ôï ðïëý». Óôç óõíÝ÷åéá ðáñïõóéÜæïíôáé ïé ãõíáßêåò áðü ôï Ìåóïëüããé íá æçôéáíåýïõí óôïõò äñüìïõò, æçôþíôáò áðåãíùóìÝíá êÜðïéá âïÞèåéá ãéá üóïõò âñßóêïíôáé áêüìá ðïëéïñêçìÝíïé óôï Ìåóïëüããé. ¸ôóé ïé êÜôïéêïé äßíïõí ü,ôé Ý÷ïõí óôéò Ìåóïëïããßôéóóåò: ÷ñÞìáôá, «ðáíéÜ ãéá ôïõò ëáâùìÝíïõò», ÷ùñßò êáíåßò íá áñíåßôáé ôç âïÞèåéÜ ôïõ. Åíþ ïé Ìåóïëïããßôéóóåò æçôéáíåýïõí êáé áíôéìåôùðßæïõí ôïí ðüíï ôïõ åðéêåßìåíïõ ÷áìïý ôçò ðáôñßäáò ôïõò êáé ôùí äéêþí ôïõò, ìéá ÆáêõíèéíéÜ äåí íïéÜæåôáé ãéá ôßðïôå Üëëá ðáñÜ ìüíï ãéá ôçí ïìïñöéÜ ôçò êüñçò ôçò, ãéá ôïí êüóìï ðïõ èá ôçí êáìáñþíåé... Ìå åðéèåôéêüôçôá êáé êáêßá áíôéìåôùðßæåé ôéò Ìåóïëïããßôéóóåò, èåùñþíôáò ôåò Üîéåò ôçò ìïßñáò ôïõò, êáèþò êáôÜ ôç ãíþìç ôçò, äåí õðÞñ÷å ëüãïò íá Ýñèïõí óå áíôéðá333

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 334

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ñÜèåóç ìå ôïõ Ôïýñêïõò, áöïý ôüóá êáëÜ æïýóáí ìáæß ôïõò, ðñïêáëþíôáò Ýôóé ôçí ôùñéíÞ ôïõò äõóôõ÷ßá. Èåùñåß ôçí ÅðáíÜóôáóç ðñïäïóßá êáé ðéóôåýåé ðùò ïé Üíèñùðïé äåí ðñÝðåé íá Ýñ÷ïíôáé óå áíôßèåóç ìå ôçí Ýííïìç ôÜîç ðïõ êáèüñéóå ï Èåüò êáé óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ïé Ôïýñêïé Ý÷ïõí ïñéóôåß ùò ïé áöÝíôåò êáé ïé ¸ëëçíåò ùò õðïôåëåßò. Óôç óõìðåñéöïñÜ ôçò áõôÞ ç êüñç ôçò áíôéäñÜ êáé ôçò æçôÜ íá óôáìáôÞóåé, åíþ ïé äïýëïé ôçò îÝ÷áóáí ôçí ðåßíá ôïõò, âëÝðïíôáò ôçí Üèëéá êáé äéáâïëéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôçò ÆáêõíèéíéÜò ðñïò ôéò Ìåóïëïããßôéóóåò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6.

æïõñëÜäé: ç ðáëáâÞ, ç áíüçôç ãõíáßêá. âåëÝóé: ìÜëëéíï õöáíôü, ìåóïöïýóôáíï. ìðïõñßêé: ìðñßêé ôïõ êáöÝ. åêãñßæùóå: ãïýñëùóå. åìåôÜíùóå: ìåôÜíéùóå. åîáóôü÷çóáí: ëçóìüíçóáí.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÊåöÜëáéï 3ï Åíüôçôá 1ç-2ç: Óôéò åíüôçôåò áõôÝò ï ðïéçôÞò ìáò äßíåé ôï Þèïò ôùí ãõíáéêþí áõôþí. Åßíáé áîéïðñåðåßò êáé íôñÝðïíôáé íá æçôéáíåýïõí, íá êÜíïõí ü,ôé ùò ôüôå èåùñïýóáí õðïôéìçôéêü, áõôÝò ðïõ óôçí éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõò åß÷áí äïýëïõò êáé åß÷áí óå ðïëëÝò ðåäéÜäåò êáé «ãßäéá êáé ðñüâáôá êáé âüäéá ðïëëÜ». ¸ôóé óôçí áñ÷Þ æçôéÜíåõáí ôï âñÜäõ. ¼óï üìùò ìåãÜëùíå ç áíÜãêç ôïõò ôüóï ç íôñïðÞ êáé ç áîéïðñÝðåéÜ ôïõò õðï÷ùñïýóå. ÅîÜëëïõ, ç ðåßíá äåí ôïõò Üöçíå êáé ðïëëÜ ðåñéèþñéá. ¸ôóé, óôç óõíÝ÷åéá æçôéÜíåõáí êáé ôç ìÝñá. Êáé üôáí óôáìÜôçóáí ãéá ëßãï, ðñïóðáèïýóáí í’ áêïýóïõí êáíÝíá íÝï ãéá ôï Ìåóïëüããé, áöïý ôï ìõáëü ôïõò Þôáí óõíÝ÷åéá ó’ áõôü. Åíüôçôá 3ç: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôçí áíôßäñáóç ôùí Æáêõíèéíþí ðñïò ôéò Ìåóïëïããßôéóóåò, êáèþò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõò. Ï Þ÷ïò ôùí êáíïíéþí ðïõ Ýöôáíå áðü ôï Ìåóïëüããé, èýìéæå óå üëïõò ôïí áãþíá ðïõ óõíå÷éæüôáí åêåß êáé ôçí áíÜãêç íá åíéó÷õèåß ìå êÜèå ôñüðï. Ãé’ áõôü äßíáíå, ü,ôé åß÷áí êáé «åêÜíáíå ôï óôáõñü ôïõò êïéôÜæïíôáò êáôÜ ôï Ìåóïëüããé êáé êëáßïíôáò», ðñïóåõ÷üìåíïé ãéá êÜðïéá óùôçñßá áðü ôï Èåü.

334

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 335

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÊåöÜëáéï 4ï Åíüôçôá 1ç: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôï Þèïò ôçò ÆáêõíèéíÞò ãõíáßêáò. Ç óõìðåñéöïñÜ ôçò ðáñïõóéÜæåôáé áëáæïíéêÞ êáé õðïêñéôéêÞ, üëï áíôéöÜóåéò. Äßíåé óôçí êüñç ôçò ôïí êáèñÝðôç ãéá íá èáõìÜóåé ôçí ïìïñöéÜ ôçò, -ôçò ìçôÝñáò ôçò óôçí ïõóßá, áöïý ôçò ìïéÜæåé- êáé ôçò èõìßæåé ðùò, üôáí ðáíôñåõôåß, èá’ íáé êáé ôüôå êïíôÜ ôçò, ãéá íá äéáâÜæïõíå ìáæß ôçí «Áãßá ÃñáöÞ êáé ôç ×áëéìÜ». Åíüôçôá 2ç: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ðáñïõóéÜæïíôáé ïé Ìåóïëïããßôéóóåò ìðñïóôÜ óôç ÆáêõíèéíéÜ êáé ï ðïéçôÞò ìáò äßíåé ôéò áíôéäñÜóåéò ôçò ôåëåõôáßáò. Ïé Ìåóïëïããßôéóóåò ðáñïõóéÜæïíôáé êáé åäþ ôï ßäéï áîéïðñåðåßò êáé óåìíÝò. ÌÜëéóôá, äåí ìéëïýí, üôáí âñßóêïíôáé ìðñïóôÜ óôç ÆáêõíèéíéÜ: «åâÜëáíå ôï äåîß ôïõ óôá óôÞèéá êáé åðñïóêõíÞóáíå· êáé åìåßíáíå óéùðçëÝò êáé áêßíçôåò». Óå óôÜóç ëïéðüí éêåóßáò, üðùò êáé ïé áñ÷áßåò Åëëçíßäåò, ìå õøçëü Þèïò êáé åõãÝíåéá «æçôïýí» óéùðçëÜ âïÞèåéá. Ç ÆáêõíèéíéÜ üìùò ðáñïõóéÜæåôáé ìå åíôåëþò äéáöïñåôéêü ôñüðï. Ï öéëïôïõñêéóìüò áõôüò, üðùò ôïí ðáñïõóéÜæåé åäþ ï ðïéçôÞò óôï üíïìá ôçò ÆáêõíèéíéÜò áõôÞò, äå èá Þôáí óßãïõñá åêäÞëùóç åíüò ìüíï ðñïóþðïõ. Áíôßèåôá, ïé áñéóôïêñáôéêïß êýêëïé ôçò Æáêýíèïõ êáé ôçò Åõñþðçò ãåíéêüôåñá äåí åðéèõìïýí ìåôáâïëÝò óôï «status quo» ôçò ðåñéï÷Þò, ãéáôß Ýôóé èá êéíäýíåõáí êáé ïé ßäéïé íá ÷Üóïõí ôç èÝóç ôïõò. Åíüôçôá 3ç: Óôç ôåëåõôáßá áõôÞ åíüôçôá ï ðïéçôÞò äßíåé ìéá ðåñéãñáöÞ ôçò ÆáêõíèéíéÜò, êáèþò êáé ôçí áíôßäñáóç ôùí äéêþí ôçò óôç óõìðåñéöïñÜ ôçò ðñïò ôéò Ìåóïëïããßôéóóåò. Ç ÆáêõíèéíéÜ äåß÷íåé ìå ôÝôïéï ôñüðï ôçí êáêßá êáé ôï ìßóïò ôçò ðñïò ôéò Ìåóïëïããßôéóóåò ðïõ ï ðïéçôÞò ôçí ðáñïõóéÜæåé óáí «ï äéÜâïëïò ßóùò ôçí åß÷å áäñÜîåé».

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï Ýñãï áõôü áðïôåëåßôáé áðü 10 êåöÜëáéá. Ôï 3ï êåöÜëáéï ðïõ Ý÷ïõìå åäþ, áðáñôßæåôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò. 1ç åíüôçôá: ç 1ç ðáñÜãñáöïò: ï ôüðïò êáé ï ÷ñüíïò ôùí ãåãïíüôùí. 2ç åíüôçôá: ïé ðáñÜãñáöïé 2-7: ïé óõíèÞêåò æùÞò óôï íçóß, êáé 3ç åíüôçôá: ïé ðáñÜãñáöïé 8-11: ïé Ìåóïëïããßôéóóåò áíáãêÜæïíôáé íá æçôéáíÝøïõí. 335

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 336

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ôï 4ï êåö. ðïõ áêïëïõèåß áðáñôßæåôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò åðßóçò: 1ç åíüôçôá: ïé ðáñÜãñáöïé 1-5: ôï Þèïò ôçò ÆáêõíèéíÞò. 2ç åíüôçôá: ïé ðáñÜãñáöïé 6-23: ôï ðåñéóôáôéêü ìå ôç ÆáêõíèéíÞ êáé ôéò Ìåóïëïããßôéóóåò. 3ç åíüôçôá: ïé ðáñÜãñáöïé 24-27: ç ðåñéãñáöÞ ôçò ÆáêõíèéíÞò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÁöÞãçóç-ýöïò: Ç áöÞãçóç ôïõ ðïéçôÞ, ìå åðßóçìï êáé ìåãáëïðñåðÝò ýöïò äéêáéþíåé ôçí êñéôéêÞ ðùò åßíáé êáé ìåãÜëïò ðåæïãñÜöïò. Êáôïñèþíåé íá áðïäþóåé ìå ãëáöõñü êáé ñåáëéóôéêü ôñüðï ôá ðñüóùðá êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõò. «Åßíáé Ýíá ðïßçìá ìå ìåãÜëç ðáñáôçñçôéêüôçôá êáé öáñìáêåñÞ áãáíÜêôçóç áíèñþðïõ, ðïõ Ý÷åé õøçëÞ óõíåßäçóç ôçò ÁëÞèåéáò, ìáæß ìå ìéá óðáñá÷ôéêÞ óõìðüíéá ãéá ôá èýìáôá ôçò Ìïßñáò. ¼ëåò ïé ìåãÜëåò áñåôÝò ôïõ Óïëùìïý åßíáé åäþ óõãêåíôñùìÝíåò êáé áíüèåõôåò: äçìéïõñãéêü îå÷åßëéóìá, åðéãñáììáôéêÞ áêñéâïëïãßá, íåáíéêÞ åðéèåôéêüôçôá, áìåóüôçôá óõãêßíçóçò êáé Ýêöñáóçò...ôï áðüóðáóìá ãéá ôéò ðñïóöõãßíåò ôïõ Ìåóïëïããßïõ... åßíáé Üîéá ôçò Âßâëïõ, Üîéá ôïõ Ôïëóôüé» (ðåñ. «íÝá Åóôßá» ô. 3-27). 2. Ãëþóóá: ÅðéðëÝïí, ï ðïéçôÞò ðáñáèÝôåé óå ïñéóìÝíá óçìåßá Ýíá óêëçñü ìïíüëïãï ôçò ÆáêõíèéíÞò, ðñïóöÝñïíôáò ôÝôïéá ðáñáóôáôéêüôçôá óôï Ýñãï ôïõ ðïõ èõìßæåé äñáìáôïõñãéêÞ ôå÷íéêÞ.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá ìåëåôÞóåôå ôï Þèïò á) ôùí Ìåóïëïããéôéóóþí, â) ôùí êáôïßêùí ôçò Æáêýíèïõ, ã) ôçò ãõíáßêáò ôçò ÆÜêõíèïò. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç. 2ç Ìå ôç Ãõíáßêá ôçò ÆÜêõíèïò ï Óïëùìüò èÝëçóå íá óôéãìáôßóåé ôç óõìðåñéöïñÜ ïñéóìÝíùí áñéóôïêñáôéêþí êýêëùí ôçò Æáêýíèïõ. Ðïéá åßíáé ôá ãíùñßóìáôá êáé ðïéá ç éäåïëïãßá áõôþí ôùí êýêëùí, üðùò öáíåñþíïíôáé áðü ôá ëüãéá ôçò ãõíáßêáò; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç.

336

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 337

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

3ç Óôï êåßìåíï áöçãçôÞò åßíáé Ýíáò Äéïíýóéïò éåñïìüíá÷ïò. Íïìßæåôå ðùò áõôü ó÷åôßæåôáé ìå ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ; ÁðÜíôçóç: Áðü ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé öáíåñÝò êÜðïéåò åêêëçóéáóôéêÝò åðéäñÜóåéò, ãåãïíüò ðïõ äéêáéïëïãåß ôçí áöÞãçóç áðü êÜðïéïí éåñïìüíá÷ï. 4ç Ðïéá Üëëá ãíùóôÜ óáò êåßìåíá óáò èõìßæåé ôï ýöïò ôïõ Óïëùìïý óôç Ãõíáßêá ôçò ÆÜêõíèïò; ÁðÜíôçóç: Ìðïñïýìå íá èåùñÞóïõìå ùò ó÷åôéêÜ ìå ôï ýöïò ôïõ Óïëùìïý ôçí ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç, ôá ÅõáããÝëéá, ôá ðåæÜ áðïóðÜóìáôá ôùí «Åëåýèåñùí ðïëéïñêçìÝíùí» Þ êáé ôï «¢îéïí Åóôß» ôïõ Åëýôç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá Þôáí ç óõìðåñéöïñÜ ôùí êáôïßêùí ôçò Æáêýèïõ êáé ðïéá ôçò ãõíáßêáò ôçò ÆÜêõèïò ðñïò ôéò Ìåóïëïããßôéóóåò; 2ç Ôé åðéäéþêåé ï ðïéçôÞò-óõããñáöÝáò ôïíßæïíôáò ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò ãõíáßêáò ôçò ÆÜêõíèïò;

337

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 338

Ï ÐÏÑÖÕÑÁÓ Äéïíýóéïò Óïëùìüò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá ãñÜöôçêå ìåôÜ ôï èÜíáôï åíüò ¢ããëïõ óôñáôéþôç, ðïõ ôïí Éïýëéï ôïõ 1847 êáôáóðáñÜ÷ôçêå áðü êáñ÷áñßá (=ðüñöõñá) óôçí ÊÝñêõñá. Óþèçêå áðïóðáóìáôéêü, ÷ùñßò áõôü íá ìåéþíåé ôçí áîßá ôïõ, áí êáé ðñïóäßäåé êÜðïéåò äõóêïëßåò óôçí êáôáíüçóç. Ôá áðïóðÜóìáôá äçìïóéåýôçêáí ãéá ðñþôç öïñÜ áðü ôïí ÉÜêùâï ÐïëõëÜ óôá Åõñéóêüìåíá ôïõ 1859.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôï ãåãïíüò üôé ôï ðïßçìá äåí Ý÷åé ïëïêëçñùìÝíç ìïñöÞ, áëëÜ áðïôåëåß ðñïó÷Ýäéï ïéêïäïìÞìáôïò, ðñïóäßäåé äõóêïëßåò óôçí íïçìáôéêÞ ôïõ áðüäïóç. Óôï á´ áðüóðáóìá -ðïõ öáßíåôáé íá áðïôåëåß Ýíá åßäïò ðñïëüãïõ- ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôïí Üôõ÷ï íÝï, ëÝãïíôáò üôé ïé äõíÜìåéò ôïõ êáëïý êáé ôïõ êáêïý Ý÷ïõí ùò êÝíôñï ôçò ðÜëçò ôïõò ôïí Üíèñùðï, üìùò ï øõ÷éêüò ðëïýôïò ôïõ áíèñþðïõ äéþ÷íåé ìáêñéÜ ôï êáêü· êé ï ðáñÜäåéóïò ôçò øõ÷Þò ôïõ êáëïý íÝïõ áðùèåß ìáêñéÜ ôç äýíáìç ôïõ êáêïý. Ðéï êÜôù ìéëÜ ãéá ôï üìïñöï ðñüóùðï ôïõ íÝïõ, óõãêñßíïíôÜò ôï ìå ôï ôñéáíôÜöõëëï: ï Þëéïò ùò êñéôÞò âñßóêåé áíþôåñç ôçí ïìïñöéÜ ôïõ íÝïõ êáé ÷áßñåôáé ðåñéóóüôåñï ì’ áõôÞ. Óôç óõíÝ÷åéá ðáñïõóéÜæåôáé ç ÷áñÜ, ç áãáëëßáóç êáé ç åõôõ÷ßá ôïõ íÝïõ, åíþ êïëõìðÜ áìÝñéìíïò. Ï Ýíáóôñïò íõ÷ôåñéíüò ïõñáíüò, ç áíèéóìÝíç îçñÜ, ôï ÷ñõóáöÝíéï ðïõëß ðïõ êåëáçäåß, ç èÜëáóóá, áõôÝò åßíáé ïé ðçãÝò ôçò åõôõ÷ßáò ôïõ. Åíþ üìùò ìÝ÷ñé ôþñá ç öýóç ðáñïõóéÜæåôáé ùò Ýíá ÷áñïýìåíï êáé åõôõ÷éóìÝíï ðëáßóéï, ìéá åéêüíá ìáãåßáò êáé èáýìáôïò, êÜôé ìáò ðñïúäåÜæåé áñíçôéêÜ: ìå ôï óôüìá ôïõ íÝïõ ï ðïéçôÞò äçëþíåé üôé ôï êåëÜçäéóìá ôïõ ðïõëéïý äåí Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôçí åõôõ÷ßá ôïõ áíèñþðïõ êáé üôé óôç ãç êáé óôïí ïõñáíü äåí Ý÷åé ðñáãìáôïðïéçèåß êáíÝíá êáëü. Ï íÝïò åêöñÜæåé áêüìç ôç íïóôáëãßá ôïõ ãéá ôç ìçôÝñá ôïõ êáé ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ.

338

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 339

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

Óôç óõíÝ÷åéá -óôï äõóåñìÞíåõôï êáé áéíéãìáôéêü 6ï áðüóðáóìá- ï íÝïò êïëõìâçôÞò ìÝóá óôçí åõôõ÷ßá ðïõ íéþèåé áãêáëéÜæåé ãëõêÜ ôá óôÞèç ôïõ, äçëþíåé üôé êñáôÜ ðÜíôá áíïéêôÜ êáé Üãñõðíá ôá ìÜôéá ôçò øõ÷Þò ôïõ êáé äéåñùôÜôáé áðü ðïý íá ðçãÜæåé üëç áõôÞ ç ïìïñöéÜ. Åêåß êïíôÜ êáñáäïêåß ôï êáêü: ï êáñ÷áñßáò, ï ôßãñçò ôïõ ðåëÜãïõ, óêßæåé ôï âÜèïò ôçò èÜëáóóáò, âãáßíåé åðÜíù êáé ïñìÜ óôïí êÜôáóðñï ëáéìü ôïõ íÝïõ, óôï ðëáôý óôÞèïò êáé ôï îáíèü êåöÜëé. Ôï èáëáóóéíü ôÝñáò ôïí áðïóðÜ áðü ôéò üìïñöåò êáé äõíáôÝò áãêáëéÝò ôçò öýóçò ðïõ ôïí åß÷å äåëåÜóåé· áêïëïõèåß öïâåñÞ ðÜëç· ëßãï ðñéí îåøõ÷Þóåé ï íÝïò, óôéò ôåëåõôáßåò óôéãìÝò ôçò æùÞò ôïõ, ãåìßæåé ÷áñÜ, ãéáôß ôåëéêÜ ãíþñéóå ôïí åáõôü ôïõ: áíôéëÞöèçêå óáí ìå öùôéóôéêÞ áóôñáðÞ ôçí ðåñéïñéóìÝíç áîßá ôçò áéóèçôéêÞò åõäáéìïíßáò, ðïõ ìðïñåß íá êáôáëõèåß êÜèå óôéãìÞ. Ï ðïéçôÞò èñçíåß ôÝëïò ôï íÝï· áðïôåëåß ðéá áðïìåéíÜñé åñçìéÜò êáé ìåãáëåßïõ ðÜíù óôïí áíèü ôçò íéüôçò ôïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Êüëáóç: ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ëÝîçò äåí åßíáé ìüíï èñçóêåõôéêü· ï ðïéçôÞò åõíïåß ôç äýíáìç ôïõ êáêïý, ðïõ êáñáäïêåß êáé ìðïñåß óå êÜèå óôéãìÞ íá èÝóåé óå êßíäõíï ôçí ßäéá ôçí æùÞ Þ íá áðïóðÜóåé ôïí Üíèñùðï áðü ôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ðñïáóðßóåé ôéò çèéêÝò áîßåò 2. ðÜñåî: åêôüò, ðëçí (óõíçèéóìÝíç ëÝîç óôï Óïëùìü). 3. ÐáñÜäåéóïò: êé áõôÞ Ý÷åé ðåñéå÷üìåíï çèéêï-äéáíïçôéêü êáé ëéãüôåñï èñçóêåõôéêü. Ðñüêåéôáé ãéá ôïí êüóìï ôùí áéþíéùí çèéêþí áîéþí, ôïí êüóìï ôùí éäåþí, ôïí åóùôåñéêü êüóìï êáé ìüíï ç øõ÷Þ êáé ï íïõò ìðïñïýí íá êáôáêôÞóïõí. Åßíáé ôï «èåßï ðõñ» ðïõ öëïãßæåé ôçí øõ÷Þ ôïõ ðñáãìáôéêïý áíèñþðïõ, þóôå íá ðåñéöñïíåß áêüìç êáé ôï èÜíáôï ðñïêåéìÝíïõ íá äéáóþóåé ôçí çèéêÞ ôïõ õðüóôáóç. 4. ãñéêÜ: áêïýåé, áéóèÜíåôáé, áðïëáìâÜíåé âëÝðïíôáò. 5. ÷áñéôùìÝíç âñýóç: åííïåß ôçí ðçãÞ ôïõ êáëïý êáé ôçò ïìïñöéÜò. 6. ðÜñåõñá: Ýîù áðü ôçí êáíïíéêÞ þñá, ðáñÜêáéñá. 7. êáé êåé ôñáâÜ ôïí Þ÷ï ôïõ...: êåëáçäåß, óôÝëíåé ôï ôñáãïýäé ôïõ. 8. ãëõêÜ äÝóå ôç èÜëáóóá êáé ôçí åñìéÜ ôïõ âñÜ÷ïõ: ôï ìáãåõôéêü êåëÜäéóìá ôïõ ðïõëéïý ãßíåôáé ôï ìÝóï ðïõ óõíåíþíåé èÜëáóóá êáé ãç. 9. åëðßäá ôüäåóåò ôï íïõ ì’ üëá ôá ìÜãéá ðü÷åéò: ôïõ êáôÝêôçóåò ôïõ íïõ, ôïí ìÜãåøåò. 10. êé áëéÜ: êáé áëßìïíï.

339

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 340

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ìå áöïñìÞ Ýíá ôñáãéêü ðåñéóôáôéêü ï ðïéçôÞò ðñï÷ùñåß óôçí ðïéçôéêÞ ôïõ óýíèåóç, ðïõ óôçñßæåôáé óôçí åîÞò êåíôñéêÞ éäÝá: ç êüëáóç êáé ï ðáñÜäåéóïò, ôï êáëü êáé ôï êáêü, åßíáé äõíÜìåéò áíôßèåôåò ðïõ Ý÷ïõí ùò ðåäßï ôïõ áãþíá ôïõò ôçí áíèñþðéíç ýðáñîç. Ôï êáêü ðñïóëáìâÜíåé äéÜöïñåò ìïñöÝò: ìðïñåß íá åßíáé ïé áéóèÞóåéò, ôá Ýíóôéêôá, ôá ðÜèç, ôï åîùôåñéêü ðåñéâÜëëïí (ç öýóç), ïôéäÞðïôå äñá áíáóôáëôéêÜ óôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ áíèñþðïõ ãéá åèíéêÞ, çèéêÞ åëåõèåñßá êáé ãéá óõíÝ÷éóç ôçò æùÞò ôïõ. Ç áíèñþðéíç ýðáñîç åßíáé åðéññåðÞò óôï êáêü, ôï ïðïßï ïäçãåß áêüìç êáé óôçí áíáßñåóç ôçò æùÞò, óôï èÜíáôï. Ç ðåñßðôùóç ôïõ ¢ããëïõ êïëõìâçôÞ åßíáé Üêñùò óõìâïëéêÞ: åíþ áðïëáìâÜíåé ôá êÜëëç ôçò öýóçò êáé ÷áßñåôáé ìå ôçí ïìïñöéÜ ôçò æùÞò, îáöíéêÜ åìöáíßæåôáé ôï êáêü ìå ôçí ìïñöÞ ôïõ ôñïìåñïý êáñ÷áñßá êáé öÝñíåé ôç öñßêç êáé ôï èÜíáôï. Ôï êáêü óõíÞèùò åíôïðßæåôáé óôïí åîùôåñéêü êüóìï, üðïõ ðßóù áðü ôçí åõäáéìïíßá ôçò õëéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò åëëï÷åýïõí åðéêßíäõíåò äõíÜìåéò. ÁíÜëïãç éäÝá óõíáíôÜìå êáé óôïõò åëåýèåñïõò ðïëéïñêçìÝíïõò, üðïõ êé åêåß ïé ðïëåìéóôÝò Ý÷ïõí íá ðáëÝøïõí ìå äéÜöïñåò ìïñöÝò ôïõ êáêïý: ôïõò ðïëéïñêçôÝò ôïõò, ôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò, ôéò áéóèÞóåéò, ôá Ýíóôéêôá, ôá ðÜèç, ôá üíåéñá, óôïé÷åßá ðïõ êáôáäõíÜóôåõáí ôç øõ÷Þ ôïõò êáé äñïýóáí ùò áíôéðåñéóðáóìüò óôçí áãùíéóôéêÞ ôïõò äñÜóç. Ç óýëëçøç áõôÞò ôçò éäÝáò äå âñßóêåôáé ìüíï óôï éäåïëïãéêü óõãêñüôçìá ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý· ðñþôïò ï ÐëÜôùí, ï öéëüóïöïò ôùí éäåþí, áó÷ïëÞèçêå ìå ôç äéáëåêôéêÞ ýðáñîç ôïõ êáëïý ìå ôï êáêü, ôçí ðÜëç ôïõ éäåáôïý ìå ôï õëéêü.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá äåí Ý÷åé êáíïíéêÞ äïìÞ: ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: áðïóð. 1,2,3,4,5,6, üðïõ ðáñïõóéÜæåôáé ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò êáé ôçò æùÞò êáé ç åõôõ÷ßá ôïõ íÝïõ. 2ç åíüôçôá: áðïóð. 7: ôï ôñáãéêü åðåéóüäéï ôïõ íÝïõ ìå ôïí êáñ÷áñßá. 3ç åíüôçôá: áðïóð. 8: ôï ìïéñïëüãé ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôï íÝï (åðßëïãïò).

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç äçìïôéêÞ ìå ëßãïõò éäéùìáôéóìïýò. Ïé óôß÷ïé åßíáé áíïìïéïêáôÜëçêôïé, éáìâéêïß äåêáðåíôáóýëëáâïé ìå ôïìÞ êáôÜ ôï ôÝôáñôï ìÝôñï. 340

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 341

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

2. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ôï ÷ñõóüöôåñï ãñéêÜ ôçò èÜëáóóáò êáé ô’ ïõñáíïý ôá êÜëëç», «ô’ Üóôñï êñÜæåé ðÜñùñá», «öýóç ÷áìüãåëï Üóôñáøåò», «ôçò öýóçò üðïõ ôïí åãëõêüóöéããå êáé ôïõ ãëõêïìéëïýóå». â. Ðáñïìïéþóåéò: «êáôÜ ôï êÜôáóðñï ëáéìü ðïõ ëÜìðåé ùóÜí ôïí êýêíï». ã. ÌåôáöïñÝò: «êáé êåé ôñáâÜ ôïí Þ÷ï ôïõ ì’ üëá ôá ìÜãéá ðü÷åé», «áíïé÷ôÜ ðÜíôá êé áãñõðíÜ ôá ìÜôéá ôçò øõ÷Þò ìïõ», «ï ôßãñçò ôïõ ðåëÜãïõ», «Ýó÷éóå åýêïëá âÜèïò ôñáíü», «óôïí áíèü ôçò íéüôçò». ä. Åéêüíåò: «êïéôÜ ôïõ ñüäïõ ôç ëáìðñÞ ðñþôç ÷áñÜ ôïõ Þëéïõ», «êïíôÜ íáé ôï ÷ñõóüöôåñï êáé êáôÜ äù ãåñìÝíï (...) êáé êåé ãñéêÜ ôçò èÜëáóóáò êáé ô’ ïõñáíïý ôá êÜëëç/êáé êåé ôñáâÜ ôïí Þ÷ï ôïõ ì’ üëá ôá ìÜãéá ðü÷åé» (áêïõóôéêÞ). å. Åðßèåôá: ëáìðñÞ, ðñþôç ÷áñÜ, ìáýñï ÷Üóìá, áíïé÷ôÜ êáé Üãñõðíá ôá ìÜôéá, ÷áñéôùìÝíç âñýóç, ìåãáëüøõ÷ç ãëõêéÜ ðíïÞ, èáõìáóôü áðïìåéíÜñé.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ï ðïéçôÞò èÝëåé íá óõíèÝóåé óå ìéá ðïéçôéêÞ ìïñöÞ: á) ôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò êáé ôçò æùÞò â) ôçí ïìïñöéÜ ôïõ íÝïõ êáé ôçò øõ÷Þò ã) ôçí áíôßèåóç ó’ áõôÞ ôçí ïìïñöéÜ êáé ôçí áíáßñåóÞ ôçò, ðïõ åßíáé ç âßá êáé ï èÜíáôïò, ä) ôçí ôñáãéêüôçôá ôçò ìïßñáò. Ìå âÜóç ôéò ðáñáôçñÞóåéò áõôÝò êáé ôá ó÷üëéá, íá åñìçíåýóåôå ôï ðïßçìá. ÁðÜíôçóç: ¼ðùò óå üëï ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý, Ýôóé êáé åäþ åîáßñåôáé ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò· óôï óõãêåêñéìÝíï ìÜëéóôá ðïßçìá ç öýóç ðáñïõóéÜæåôáé Ýìøõ÷ç, åöüóïí åðéêïéíùíåß ìå ôïí ôñüðï ôçò ìå ôïí Üíèñùðï êáé ï Üíèñùðïò ìéëÜåé ìáæß ôçò. Áêüìç êáé ôá óôïé÷åßá ôçò âñßóêïíôáé óå ó÷Ýóç áñìïíéêÞ. Ç áíèñþðéíç æùÞ, ðïõ åßíáé ìÝñïò ôçò öýóçò, åßíáé êé áõôÞ üìïñöç êáé ãåìÜôç áîßá. Ôïí ¢ããëï óôñáôéþôç, ðïõ áíôéðñïóùðåýåé ôïí Üíèñùðï ãåíéêÜ, ôïí ðáñïõóéÜæåé ìå èáõìáóìü· èáõìÜæåé ü÷é ìüíï ôçí åîùôåñéêÞ ôïõ õðüóôáóç, ôï üìïñöï êïñìß ôïõ, áëëÜ êáé ôçí ðïéüôçôá ôçò øõ÷Þò ôïõ, ôçí åóùôåñéêÞ ôïõ äéÜóôáóç. Ï íÝïò äçë. äéáêñßíåôáé ãéá ôï Þèïò ôïõ, ôçí ðßóôç ôïõ óôéò áéþíéåò êáé áëçèéíÝò áîßåò, ÷ùñßò ôéò ïðïßåò ç åîùôåñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé ëåéøÞ. ÁõôÞí ôçí ïìïñöéÜ Ýñ÷åôáé íá áíáéñÝóåé ï Ðüñöõñáò, êáôáóðáñÜæïíôáò ôïí êïëõìâçôÞ. Áðïäåéêíýåôáé Ýôóé ç ôñáãéêüôçôá ôçò ìïßñáò ôïõ íÝïõ áëëÜ êáé êÜèå áí-

341

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 342

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

èñþðïõ. Ç ùñáéüôçôá ôçò åîùôåñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò åßíáé åðéöáíåéáêÞ êáé óõ÷íÜ ðáñáðëáíçôéêÞ: óôç öýóç êáéñïöõëáêôïýí äõíÜìåéò êáôáóôñåðôéêÝò ôçò ïìïñöéÜò êáé ìðïñïýí íá ôçí áíáéñÝóïõí. ÅðïìÝíùò, êýñéá óçìáóßá äåí Ý÷åé ç åîùôåñéêÞ, ç õëéêÞ ïìïñöéÜ, ìá ç áéþíéá ïìïñöéÜ ôçò øõ÷Þò, ðïõ ç âßá êáé ï èÜíáôïò äåí ìðïñïýí íá ôçí êáôáóôñÝøïõí. 2ç Íá ðñïóÝîåôå ôéò áíôéèÝóåéò óôï áð. 1. Êáé íá áíáðôýîåôå ôç óçìáóßá ôïõò. ÕðÜñ÷åé áíôéóôïé÷ßá ìå ôïõò Åëåýèåñïõò ÐïëéïñêçìÝíïõò. Íá áéôéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. ÁðÜíôçóç: Óôï ðñþôï áðüóðáóìá áíôéðáñáôßèåíôáé ïé ëÝîåéò Êüëáóç êáé ÐáñÜäåéóïò ìå ôï óõìâïëéêü ôïõò ðåñéå÷üìåíï. Ç êüëáóç óõìâïëßæåé ôï êáêü, ðïõ åíåäñåýåé óõíÞèùò óôï öõóéêü-õëéêü êüóìï, ï ïðïßïò öáßíåôáé üìïñöïò áðü ôç ìéá ìåñéÜ, áðü ôçí Üëëç üìùò ìðïñåß íá ãßíåé ôñïìáêôéêüò êáé èçñéþäçò. Ï ÐáñÜäåéóïò óõìâïëßæåé, ôï êáëü, ðïõ åíôïðßæåôáé óôï ÷þñï ôùí éäåþí, ôùí çèéêþí áîéþí. Áõôüò åßíáé ï åóùôåñéêüò êüóìïò, ï êüóìïò ôçò øõ÷Þò ôïõ áíèñþðïõ. ÕðÜñ÷åé óáöÞò áíôéóôïé÷ßá ìå ôïõò Åëåýèåñïõò ÐïëéïñêçìÝíïõò. Ðåäßï ôçò ðÜëçò ôïõ êáêïý ìå ôï êáëü åßíáé ç øõ÷Þ ü÷é åíüò áíèñþðïõ áëëÜ ðïëëþí· åðßóçò ïé óõíèÞêåò ðñáãìáôïðïßçóçò áõôÞò ôçò ðÜëçò åßíáé Ýêôáêôåò (ìéá ðïëéïñêßá), åíþ óôïí Ðüñöõñá åßíáé ìéá óõíçèéóìÝíç êáé êáèçìåñéíÞ óôéãìÞ åéñçíéêÞò æùÞò. Ùóôüóï êáé óôïõò Åëåýèåñïõò ÐïëéïñêçìÝíïõò ïé ðïëåìéóôÝò Ý÷ïõí íá äáìÜóïõí äéÜöïñåò äõíÜìåéò ôïõ êáêïý: ôïõò ðïëåìéóôÝò ôïõò êáé ôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò ôçò ðïëéïñêßáò, ôéò ïìïñöéÝò ôçò öýóçò (åîùôåñéêÝò äõíÜìåéò), ôá Ýíóôéêôá, ôéò áéóèÞóåéò, ôá ðÜèç, ôá üíåéñá (åóùôåñéêÝò äõíÜìåéò). Ç íßêç ôïõò ó’ áõôïýò ôïõò ðåéñáóìïýò ôïõò êáèéóôÜ åëåýèåñïõò ðáñÜ ôçí ðïëéïñêßá ôïõò êáé ôïí åãêëùâéóìü ôïõò· ôï ãåãïíüò üôé äåí õðïêýðôïõí êáé äå ëõãßæïõí ôïõò áíáäåéêíýåé óå ðñáãìáôéêïýò íéêçôÝò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ï ðïéçôÞò áðïäßäåé Ýíá ôñáãéêü ãåãïíüò. Ðïéï ñüëï Ý÷åé ç ðåñéãñáöÞ ôçò ïìïñöéÜò ôçò öýóçò; 2ç Ìå ðïéåò ëÝîåéò-öñÜóåéò áðïäßäåé ï ðïéçôÞò ôï ôñáãéêü ãåãïíüò;

342

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 343

ÅÑÁÓÉÔÅ×ÍÇÓ ÉÜêùâïò ÐïëõëÜò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí ÊÝñêõñá, óôá 1825. Áó÷ïëÞèçêå áðü íùñßò ìå ôç ìåëÝôç ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò êáé îÝíùí ãëùóóþí êáé åðçñåÜóôçêå éäéáßôåñá áðü ôï Óïëùìü. ÅñãÜóôçêå ùò âéâëéïöýëáêáò óôç äçìüóéá âéâëéïèÞêç ôçò ÊÝñêõñáò êáé áãùíßóôçêå ãéá ôçí ¸íùóç ôùí ÅðôáíÞóùí ìå ôçí ÅëëÜäá, äçìïóéåýïíôáò Üñèñá êáôÜ ôçò îÝíçò êáôï÷Þò. ÌåôÜ ôçí Ýíùóç ôùí ÅðôáíÞóùí ìå ôçí ÅëëÜäá áêïëïýèçóå ðïëéôéêÞ êáñéÝñá êáé åêëÝ÷ôçêå ðïëëÝò öïñÝò âïõëåõôÞò. ÐáñÜ ôï ðïëéôéêü ôïõ åíäéáöÝñïí ðÜíôùò äåí áäéáöüñçóå ãéá ôç óõããñáöÞ. ¸ôóé, áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí ðïßçóç, ôçí ðåæïãñáößá, Ýêáíå ìåôáöñÜóåéò êáé åîÝäùóå êñéôéêÜ ôï Ýñãï ôïõ Óïëùìïý. Åðßóçò, åîÝäùóå äýï åöçìåñßäåò: ôïí «Êþäùíá» êáé ôï «ÑÞãá Öåñáßï». ÐÝèáíå óôá 1896.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá óïíÝôï ðïõ ãñÜöôçêå óôá 1882 êáé áéóèçôïðïéåß ôç èåùñßá ôïõ ÐëÜôùíá ãéá ôïí «êüóìï ôùí éäåþí». Óýìöùíá ìå áõôÞí ï ðñáãìáôéêüò êüóìïò âñßóêåôáé ìüíï óôéò éäÝåò ðïõ ìðïñåß íá ðñïóåããßóåé êáíåßò ìüíï ìå ôï íïõ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Åßíáé íý÷ôá êáé ðáíôïý åðéêñáôåß çñåìßá êáé ãáëÞíç. Ôï ðíåýìá ôïõ ðïéçôÞ -ðïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò ôï ôÜñáæáí ïé óêÝøåéò êáé ïé õðï÷ñåþóåéò- ìðïñåß åðéôÝëïõò íá óõãêåíôñùèåß êáé íá æÞóåé ôç äéêÞ ôïõ åóùôåñéêÞ æùÞ. ¸ôóé ï ðïéçôÞò èá ìðïñÝóåé íá öôÜóåé óôïí êüóìï ôùí éäåþí. ÌÜëéóôá, ç øõ÷Þ áðïäåóìåýåôáé áðü ôéò åðßãåéåò óêÝøåéò êáé ìå ôá öôåñÜ ðïõ ôéò äßíåé ï «áéèÝñáò», ãßíåôáé áíÜëáöñç êáé öôÜíåé óôïí ïõñáíü.

343

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 344

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

¸ôóé, åíþ ç øõ÷Þ ðñïçãïõìÝíùò Ýâëåðå ôá åßäùëá ôùí éäåþí, ôþñá ìðïñåß íá ôéò áíôéêñßæåé êáèáñÜ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÅñáóéôÝ÷íçò (áðü ôï Ýñùò+ôÝ÷íç): áõôüò ðïõ áãáðÜ êÜðïéá ôÝ÷íç êáé ôçí áóêåß áðü åõ÷áñßóôçóç, ü÷é óáí åðÜããåëìá. 2. Üêñá... åéñÞíç: áðüëõôç åéñÞíç: Èõìßæåé ôï óôß÷ï ôïõ Óïëùìïý «Üêñá ôïõ ôÜöïõ óéùðÞ óôïí êÜìðï âáóéëåýåé» («Åëåýèåñïé ÐïëéïñêçìÝíïé»). 3. ðëÜóìáôá: ïìïéþìáôá, åßäùëá. 4. øçëÜèå: áðü øçëÜ. 5. éëáñÞ: ÷áñïýìåíç, ðñüó÷áñç.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÞ á´: Óôç óôñïöÞ áõôÞ ï ÐïëõëÜò äßíåé ôçí áôìüóöáéñá ðïõ èá ôïí âïçèÞóåé íá ðñïóåããßóåé ôïí êüóìï ôùí éäåþí. ÓôñïöÞ â´: Êáé óôç óôñïöÞ áõôÞ ï ðïéçôÞò äßíåé ìéá åéêüíá ôïõ óýìðáíôïò. Åðéêñáôåß ãáëÞíç ôÝôïéá ðïõ êÜíåé üëïõò ôïõò ðüíïõò íá óôáìáôïýí, åíþ óôï íïõ åðéêñáôåß åõöñïóýíç, áãáëëßáóç. ÓôñïöÞ ã´: ¼ðùò ôïíßæåé ï ÐïëõëÜò «áí èåëÞóùìåí íá åîåôÜóùìåí ôï æÞôçìá õðü ôçí êáèáñþò õðïêåéìåíéêÞí üøéí ôïõ, ðáí ü,ôé äåí åßìåèá åéò èÝóéí íá åííïÞóùìåí, åßíáé áóáöÝò êáé åðïìÝíùò áðïêñïõóôÝïí, óáöÝò äå êáé áîéïèáýìáóôïí ðáí ü,ôé åõñßóêïìåí óýìöùíïí ìå ôçí áíÜðôõîßí ìáò. ÁëëÜ óõìöþíùò ðñïò ôï ìÝôñïí ôïýôï ôï äßóôé÷ïí «Êáé üóá ðíåýìáôá... ç öáíôáóßá» äéá ôïõò ìåí åßíáé óêïôåéíüôáôïí êáé áêáôáíüçôïí, åßíáé öùôåéíüôáôïí êáé ãåìÜôïí íüçìá äéá ôïõò Üëëïõò, üóïé äéáêñßíïõí ìÝóá ôïõ ìéáí áêôßíá ôçò ðåñß ôýðùí êáé áíôéôýðùí öéëïóïößáò ôïõ ÐëÜôùíïò». ÓôñïöÞ ä´: Åíþ ï ðïéçôÞò Þôáí Ýôïéìïò íá áðïäþóåé ìå ôçí ðïßçóÞ ôïõ ôçí ïõñÜíéá áñìïíßá ðïõ áíôßêñéæå óôïí êüóìï ôùí éäåþí, êÜðïéá «èáìðÞ óôéãìÞ» ôïõ ðñïêáëåß ôÝôïéá óýã÷õóç óôï íïõ ôïõ, þóôå íá óâÞóåé ôçí åëðßäá ôïõ íá ãñÜøåé ùñáßá ðïéÞìáôá. ¸ôóé, ï ðïéçôÞò ìÝíåé åñáóéôÝ÷íçò, áöïý áäõíáôåß íá ðñïóåããßóåé êáé íá áðïäþóåé ðïéçôéêÜ ôïí êüóìï ôùí éäåþí. Åíþ áãáðÜåé ôçí ôÝ÷íç, äçëþíåé ìå èëßøç áëëÜ êáé ëåðôüôçôá ðùò äå äéáèÝôåé ôéò éäéüôçôåò êáé ôá ãíùñßóìáôá åíüò îå÷ùñéóôïý êáé êáôáîéùìÝíïõ ðïéçôÞ.

344

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 345

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìéá åíüôçôá ìå èÝìá ôçí ðñïóÝããéóç ôïõ êüóìïõ ôùí éäåþí.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ: Ï ðïéçôÞò ìå îåêÜèáñç öéëïóïöéêÞ äéÜèåóç êáé ìå ôå÷íïôñïðßá ðïõ èõìßæåé ôï Óïëùìü êáôáöÝñíåé ìå ëéôü ôñüðï íá åêèÝóåé ôéò óêÝøåéò êáé ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôïõ. 2. Åéêüíåò: Áñ÷éêÜ, ðáñáèÝôåé ìéá åðéâëçôéêÞ åéêüíá: «üôáí óôá âÜèç... åéñÞíç», ãéá íá ðáñïõóéÜóåé óôçí óõíÝ÷åéá ìå ìéá íÝá ôçí øõ÷Þ ôïõ íá áíåâáßíåé óôïí ïõñáíü: «ï áéèÝñáò ïðïý áñ÷Þèåí... öôåñþíåé». 3. ÁíôéèÝóåéò: ×áñáêôçñéóôéêÝò åßíáé êáé ïé áíôéèÝóåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò ãéá íá ôïíßóåé ôç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôïí ïñáôü êüóìï êáé ôïí êüóìï ôùí éäåþí: «Üêñá... åéñÞíç» - «ôáñá÷Þ ôïõ êüóìïõ», «áíáíåþíåé ôç ìõóôéêÞ æùÞí ôïõ» - «óâÞíåé», «èáìðÞ óôéãìÞ» - «ôçí éëáñÞ ìïõ ðáßñíåé åëðßäá». 4. Óôß÷ïò-ìÝôñï: Ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß äåêáôñéóýëëáâïõò ðáñïîýôïíïõò óôß÷ïõò ìå ðëå÷ôÞ ïìïéïêáôáëçîßá êáé éáìâéêü ìÝôñï.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá äéáôõðþóåôå ìå äéêÜ óáò ëüãéá ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ ðïéÞìáôïò, áöïý ëÜâåôå õðüøç óáò êáé ü,ôé áíáãñÜöåôáé óôá ó÷üëéá. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç. 2ç Ôï ðïßçìá, üðùò óçìåéþíåôáé êáé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá, áéóèçôïðïéåß ôç èåùñßá ôùí éäåþí ôïõ ÐëÜôùíá. Óå ðáñüìïéåò ðåñéðôþóåéò, ôï ðïßçìá äéáôñÝ÷åé ôïí êßíäõíï íá êáôáíôÞóåé óå äéáíïçôéêü êáé øõ÷ñü êáôáóêåýáóìá, ðáñ’ üëåò ôéò õøçëÝò éäÝåò ðïõ åêöñÜæåé. ÄéáâÜæïíôÜò ôï üìùò äéáðéóôþíïõìå üôé åêöñÜæåé ìéá Ýíôïíá âéùìáôéêÞ êáé ðïéçôéêÞ êáôáîßùóç ðíåõìáôéêÞ áíÜôáóç, ðïõ ÷áñáêôçñßæåé êáé ôçí åðáíáóôáôéêÞ ðïßçóç. Ðþò èá ìðïñïýóáìå íá õðïóôçñßîïõìå áõôÞ ôçí Üðïøç; ÁðÜíôçóç:

345

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 346

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé íá åêèÝóåé ôï ðñïóùðéêü ôïõ âßùìá. Ìå åéëéêñßíåéá êáé ôéìéüôçôá áíáöÝñåôáé óôçí áäõíáìßá ôïõ íá åêöñáóôåß, üðùò ï ßäéïò èá Þèåëå. ÁõôÞ üìùò ç åéëéêñßíåéá êáé ç ðíåõìáôéêüôçôá ðïõ êáôáöÝñíåé íá áðïäþóåé ìå ôçí ðáñïõóßáóç ôçò ìõóôéêÞò æùÞò ôïõ ðíåýìáôïò åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ áðáíôÜìå ãåíéêÜ óå üëç ôçí åðôáíçóéáêÞ ðïßçóç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéåò áðüøåéò ôïõ ÐïëõëÜ äéáêñßíåôå óôï ðïßçìá;

0

346

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 347

ÐÁÔÑÉÊÇ ÅÕÔÕ×ÉÁ ÃåñÜóéìïò ÌáñêïñÜò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí ÊåöáëïíéÜ, óôá 1826, áëëÜ ìåãÜëùóå óôçí ÊÝñêõñá. Óðïýäáóå ÍïìéêÜ óôçí Éüíéï Áêáäçìßá êáé óôçí Éôáëßá. ÌåôÜ ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ óôçí ÊÝñêõñá ìå ôï ðÝñáò ôùí óðïõäþí ôïõ ãíùñßæåôáé ìå ôï Óïëùìü êáé åðçñåÜæåôáé áðü ôï Ýñãï ôïõ. Ôï óõããñáöéêü Ýñãï ôïõ ÌáñêïñÜ åßíáé êõñßùò, ðïéçôéêü êáé ìåôáöñáóôéêü. Ôá èÝìáôÜ ôïõ åßíáé áðëÜ êáé êïéíÜ: ï Ýñùôáò, ï èÜíáôïò, ç áãÜðç ãéá ôçí ðáôñßäá, åíþ ôï Ýñãï ôïõ äéáêñßíåôáé ãéá ôçí åõãÝíåéá êáé ôï õøçëü ýöïò, óôïé÷åßá ÷áñáêôçñéóôéêÜ óå üëïõò ôïõò ÅðôáíÞóéïõò ðïéçôÝò. ¸ñãá ôïõ åßíáé «ÐïéçôéêÜ Ýñãá» (óõëëïãÞ), «ÌéêñÜ ôáîßäéá» êë.ð. ÐÝèáíå óôçí ÊÝñêõñá, óôá 1911.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü áíÞêåé óôç óõëëïãÞ «ÌéêñÜ Ôáîßäéá» ðïõ äçìïóéåýôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôá 1896.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óôçí ðñþôç óôñïöÞ ðáñïõóéÜæåôáé ï ÁäÜì íá êáôåâáßíåé ôï âñÜäõ áðü ôï âïõíü, êïõñáóìÝíïò áðü ôçí äïõëåéÜ ôçò çìÝñáò. ¸÷ïíôáò ÷Üóåé ðéá ôïí ðáñÜäåéóï, áíáãêÜæåôáé íá åñãáóôåß êáé ìÜëéóôá óêëçñÜ ãéá íá æÞóåé. Óôç óõíÝ÷åéá ï ÁäÜì, ðáñáêéíçìÝíïò áðü ôçí ëÜìøç ôïõ áóôåñéïý, Ýöåñå óôç èýìçóç ôïõ «ô’ áãíÜ...... áãáðçìÝíá êÜëëç» ôùí áããÝëùí ðïõ ðáëéÜ ôá ’âëåðå áðü êïíôÜ, üôáí Þôáí áêüìá óôïí ðáñÜäåéóï, êáé ç íïóôáëãßá ãéá êåßíåò ôéò åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò ôïí êõñéåýåé. ¼ôáí üìùò ï ÁäÜì ðëçóéÜóåé ôïí ôüðï üðïõ æïýóå ìå ôçí Åýá, ç óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç áëëÜæåé êáé ç ÷áñÜ ôïõ ôþñá åßíáé áíåßðùôç. 347

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 348

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Áéôßá ôçò åõôõ÷ßáò ôïõ ÁäÜì åßíáé ç ôñõöåñÞ óêçíÞ ðïõ áíôéêñßæåé: ç Åýá âõæáßíåé Ýíá áããåëïýäé, ÷ùñßò öôåñÜ âÝâáéá áõôü, âõæáßíåé ôï ìéêñü ôïõò ãéï.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ôçñÜù: êïéôþ 2.áõôü: åííïåß ôï áóôÝñé 3. äõíÞèç: ìðüñåóå 4. êé åßðå.... ëÜìøç ðÜëé: Äßóôé÷ï ðïõ èõìßæåé óôïõò óôß÷ïõò ôïõ Óïëùìïý áðü ôçí «ÇìÝñá ôçò ËÜìøçò»: Êé áðü êåé êéíçìÝíï áñãïöõóïýóå ôüóï ãëõêü óôï ðñüóùðï ô’ áãÝñé ðïõ ëåò êáé ëÝåé ìåò óôçò êáñäéÜò ôá öýëëá: ÃëõêéÜ ç æùÞ êáé ï èÜíáôïò ìáõñßëá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Åäþ ï ÁäÜì óõìâïëßæåé ôïí åñãáæüìåíï Üíèñùðï ðïõ áíôéìåôùðßæåé êáèçìåñéíÜ ìýñéåò äõóêïëßåò («âïõíßóéá ìÝñç») êáé ðñÝðåé íá áíôåðåîÝëèåé óôéò õðï÷ñåþóåéò ôçò æùÞò ìå êïðéáóôéêÞ åñãáóßá. Ôá ÷ñüíéá ôçò îåãíïéáóéÜò, üôáí Þôáí ðáéäß, Ý÷ïõí ðåñÜóåé ðéá -üðùò Ý÷åé ðåñÜóåé êáé ï ðáñÜäåéóïò ãéá ôïí ÁäÜì- êáé ç æùÞ öáßíåôáé ôþñá ðéï äýóêïëç. Áðïóõìâïëßæïíôáò ôá íïÞìáôá áõôÜ, ðñïóåããßæïõìå ôïí áðëü Üíèñùðï ðïõ ìï÷èåß óôç æùÞ ôïõ êáé áíáðïëåß ìå èëßøç êáé íïóôáëãßá ôá ÷ñüíéá ðïõ æïýóå êïíôÜ óå áãáðçìÝíïõò ðïõ öñüíôéæáí íá êáëýðôïõí üëåò ôéò áíÜãêåò, ÷ùñßò ï ßäéïò íá íïéÜæåôáé Þ íá áíçóõ÷åß ãéá ôßðïôå. 2ç åíüôçôá: ÓôñïöÞ ã´: Óôçí åíüôçôá áõôÞ Ý÷ïõìå ìéá äéáöïñåôéêÞ óêçíÞ, åíþ åðßóçò áëëÜæåé êáé ç óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ ÁäÜì. Ðñïóåããßæåé ôïí ôüðï üðïõ æïýóå ìå ôçí Åýá êáé ç ðßêñá ÷Üíåôáé áðü ôçí øõ÷Þ ôïõ, ãéá íá äþóåé óôç èÝóç ôçò ôçí åëðßäá. ÓôñïöÞ ä´: Ôï ìùñü áõôü ðïõ êñáôÜåé óôçí áãêáëéÜ ôçò ç Åýá ðïõ Ý÷åé ãåííçèåß åêåßíç ôçí çìÝñá, ðñïóöÝñåé óôïí ÁäÜì áíåßðùôç åõôõ÷ßá êáé ôïí êÜíåé íá îå÷Üóåé ôïí êüðï êáé ôçí øõ÷éêÞ êïýñáóç ôçò çìÝñáò. ÐñÜãìáôé, ç åõôõ÷ßá ðïõ ðñïóöÝñåé ôï ðáéäß óôïí ðáôÝñá ôïõ, åßíáé ôÝôïéá ðïõ ôïí êÜíåé íá îå÷íÜ ôá ðñïâëÞìáôá ôçò æùÞò êáé êáëýðôåé óôçí øõ÷Þ ôïõ ôï ÷áìü ôïõ ïõñÜíéïõ ðáñáäåßóïõ.

348

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 349

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðáñôßæåôáé áðü äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Ïé óôñïöÝò 1-2: ï ÁäÜì åðéóôñÝöåé óôï óðßôé ôïõ, êáôÜêïðïò áðü ôçí ïëïÞìåñç åñãáóßá. 2ç åíüôçôá: ïé óôñïöÝò 3-4: ç ãÝííçóç ôïõ ðáéäéïý ôïõ ðñïêáëåß áðÝñáíôç ÷áñÜ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ðáñáóôáôéêüôçôá: Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá óïíÝôï ðïõ êáôáöÝñíåé ìå ðáñáóôáôéêü ôñüðï íá êáôáóôÞóåé áðüëõôá êáôáíïçôü óôïí áíáãíþóôç ôï ðïéçôéêü üñáìá ôïõ ÌáñêïñÜ. 2. Åéêüíåò: ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ÷ñÞóç æùçñþí åéêüíùí: «ôï âñÜäõ âñÜäõ áðü âïõíßóéá ìÝñç.... ðïõ åß÷å ðñïâÜëåé», «êáé ôçí Åýá èùñÜåé...... âõæáßíåé». 3. ÁíôéèÝóåéò: «ðëçí üëá ôá âáèéÜ ôçò ðßêñáò ß÷íç óâçþíôáé», ðïõ ôïíßæïõí ôç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôçí ïõñÜíéá êáé ôç ãÞéíç åõôõ÷ßá. 4. Óôß÷ïò-ÌÝôñï: Ôï Ýñãï åßíáé ãñáììÝíï óå åíäåêáóýëëáâïõò óôß÷ïõò, ìå éáìâéêü ìÝôñï êáé óôáõñùôÞ ïìïéïêáôáëçîßá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéï åßíáé ôï óêçíéêü ðëáßóéï ôùí äýï ðñþôùí óôñïöþí êáé ðïéï ôï íüçìá ôïõ ôåëåõôáßïõ óôß÷ïõ ôçò äåýôåñçò óôñïöÞò; ÁðÜíôçóç: Óôéò äõï ðñþôåò óôñïöÝò ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôç öýóç, áãíÞ êáé áìüëõíôç, ðñéí ðáñÝìâåé ï Üíèñùðïò óå áõôÞí êáé ôçò äþóåé ìïñöÞ ìå ôçí åñãáóßá ôïõ. Åßíáé íý÷ôá êáé åðéêñáôåß áðüëõôç çóõ÷ßá, êáèþò ï ÁäÜì êáôåâáßíåé áðü ôï âïõíü. Óôïí ôåëåõôáßï óôß÷ï ôïíßæåôáé ç åðéèõìßá ôïõ ÁäÜì íá îáíáäåß ôï ÷áìÝíï ôïõ ðáñÜäåéóï êáé ç Ýíôïíç íïóôáëãßá ðïõ íéþèåé ãé’ áõôüí. Ðñüêåéôáé ãéá ôç íïóôáëãßá ôïõ áíèñþðïõ ðñïò ïôéäÞðïôå Ý÷åé ÷Üóåé. 2ç Ðùò áðåéêïíßæåôáé ç áðáëëáãÞ ôïõ ÁäÜì áðü ôçí ðßêñá. Ðïéá åßíáé ç ãÞéíç ÷áñÜ ðïõ ôçí áíáðëçñþíåé;

349

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 350

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç. 3ç Äßíåé ï ôßôëïò ôïõ ðïéÞìáôïò ôç âáóéêÞ ôïõ éäÝá; ÁðÜíôçóç: Ï ôßôëïò ôïõ ðïéÞìáôïò áðïäßäåé ôç âáóéêÞ éäÝá, äçëáäÞ ôçí ðåðïßèçóç ðùò ç åõôõ÷ßá ôïõ ðáôÝñá ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ðáéäß ðïõ Ý÷åé, åßíáé ôÝôïéá, þóôå íá îå÷íÜ ôá âÜóáíá êáé ôïõò êüðïõò ôçò æùÞò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç «êé åôÞñáå èëéâåñÜ ôï ðñþôï áóôÝñé»: íá ó÷ïëéáóôåß ï óôß÷ïò. 2ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò ôçí Åýá;

.

350

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 351

ÐÑÏÂÏÄÉÓÌÁ ÁíäñÝáò ËáóêáñÜôïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí ÊåöáëëïíéÜ, óôá 1811. Óðïýäáóå óôçí Éüíéï Áêáäçìßá ôçò ÊÝñêõñáò êáé ÍïìéêÜ óôï Ðáñßóé êáé ôçí Ðßæá. ÅðéóôñÝöåé óôçí ÊåöáëïíéÜ êáé ãéá Ýíá äéÜóôçìá åñãÜæåôáé ùò äéêçãüñïò. Ôï 1851 ðçãáßíåé óôçí Áããëßá ìåôÜ áðü ìéá áðïôõ÷çìÝíç ðñïóðÜèåéá íá åêëåãåß âïõëåõôÞò. ÅðéóôñÝöåé üìùò, óôá 1854, êáé åãêáèßóôáôáé óôçí éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ, ôçí ÊåöáëïíéÜ. Ï ËáóêáñÜôïò åðÝêñéíå ìå Ýíôïíï êáé êáõóôéêü ôñüðï óôá Ýñãá ôïõ ôá êïéíùíéêÜ Þèç êáé ôéò ðñïëÞøåéò ôçò åðï÷Þò ôïõ ìå áðïôÝëåóìá íá áöïñéóôåß áðü ôçí Åêêëçóßá, óôá 1856. ÌÜëéóôá, óôá 1869 áíôéìåôþðéóå êáé ðáñáðïìðÞ óå äßêç ãéá áíÜëïãï ëüãï áëëÜ ôåëéêÜ áèùþèçêå.

Ôï Ýñãï ôïõ ¸ãñáøå ðïéÞìáôá- «Ôï Ëçîïýñé åéò ôïõò 1836, 1845», «Óôé÷ïõñãÞìáôá ÄéÜöïñá»,ðåæïãñáöÞìáôá- «Ôá ìõóôÞñéá ôçò ÊåöáëëïíéÜò, Þôïé óêÝøåéò áðÜíïõ óôçí ïéêïãÝíåéá, óôç èñçóêåßá êáé óôçí ðïëéôéêÞ ôçí ÊåöáëëïíéÜ» 1856, «Éäïý ï ¢íèñùðïò. Áíèñþðéíïé ×áñáêôÞñåò»- ìåôáöñÜóåéò êáé ðïëëÜ Üñèñá. ¼ðùò ôïíßæåé ï ÄçìáñÜò: «Ôá óôé÷ïõñãÞìáôÜ ôïõ, áìåëçìÝíá áðü ôçí Üðïøç ôçò ìïñöÞò åßíáé ôá ðåñéóóüôåñá óáôéñéêÜ. ÓÜôéñá êïéíùíéêÞ: óáñêÜæåé ôá Þèç êáé ôéò áíôéëÞøåéò ôùí óõã÷ñüíùí ôïõ, åîåõôåëßæåé ìå ôïõò óôß÷ïõò ôïõ ôéò éäÝåò, üóåò êñßíåé áíôßèåôåò óôï ðíåýìá ôçò ðñïüäïõ. ÊÜðïôå ôï äçêôéêü ôïõ ðíåýìá ôïí öÝñíåé óå óôé÷ïõñãéêÝò åêäçëþóåéò ðïõ äåí áíÞêïõí êáèáõôü óôç óÜôéñá, áëëÜ åßôå ðáñùäïýí åßôå ãåëïéïðïéïýí öõóéêÝò áäõíáìßåò åßôå áðïâëÝðïõí áðëÜ óôçí åðéèõìßá». ÐÝèáíå óôá 1901 êáé êçäåýôçêå óôï Áñãïóôüëé, åíþ Ýíá ÷ñüíï ðñéí ôï èÜíáôü ôïõ Ýãéíå Üñóç ôïõ áöïñéóìïý ôïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü ìáæß ìå Ýíá ðåæü Ðñüëïãï ðñïôÜóóåé ï ðïéçôÞò óôç óõëëïãÞ ôïõ 351

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 352

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

«Óôé÷ïõñãÞìáôá äéÜöïñá» ðïõ åêäüèçêå óôá 1872, üôáí ðéá ïé äéþîåéò åíáíôßïí ôïõ, åîáéôßáò ôïõ áöïñéóìïý ôïõ, åß÷áí êïðÜóåé. Óôï ðåæü ðïõ ðñïçãåßôáé, ï ËáóêáñÜôïò êÜíåé ôç äéêÞ ôïõ êñéôéêÞ óôçí ðïßçóÞ ôïõ ôïíßæïíôáò: «Óáò ëåù ðïéÞìáôá, åðåéäÞ, åôïéìÜæïíôáò íá óáò ðáñïõóéÜóù óôçí êïéíùíßá, åðéèõìþ íá óáò ðñïâéâÜóù.... Êáé áðÜíïõ ó’ üëá ìçí Ýâãåôå ìå ôçí ïßçóç ðùò åßóèå ðïßçóåò· åðåéäÞ ôÝôïéåò äåí åßóèå. Ç ðïéçôéêÞ óáò áîßá åßíáé ëßãç, ðïëëÜ ïëßãç· êáé åßíáé ó÷åôéêÞ óôåò ðåñßóôáóåò. Ôï ðíåýìá óÞìåñá ôçò ÅëëÜäáò êïéìÜôáé ýðíï âáèý êáé ïíåéñåýåôáé íá ôñùåé êïëïêýèéá ùìÜ· åðåéäÞ ï ëïãéïôáôéóìüò íåêñþíåé ôá ðíåýìáôá, êáé óåéò åßóèå áðü ôá ëßãá, ðïõ äåí ëïãéïôáôßæïõíå».

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò êáëåß -óôï ðåæü êåßìåíï áñ÷éêÜ- ìå ðñïôñåðôéêü ýöïò ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ íá ðáßîïõí êÜðïéï óçìáíôéêü ñüëï óôçí êïéíùíßá. Áíáãíùñßæåé âÝâáéá ðùò ç ðïéçôéêÞ ôïõò áîßá äåí åßíáé ìåãÜëç («ìðïñåß íá ìçí åßóôå ðïßçóåò»), ðéóôåýåé üìùò ðùò èá êáôáöÝñïõí íá áöõðíßóïõí ôï «êïéìþìåíï åëëçíéêü ðíåýìá». ÓôÝëíïíôáé ëïéðüí ïé óôß÷ïé íá åêðëçñþóïõí ôï óêïðü ôïõ ËáóêáñÜôïõ, óå ìéá åðï÷Þ åõíïúêÞ ãé´ áõôïýò áöïý ïé «áöïñéóôÜäåò äåí õðÜñ÷ïõí ðéá, üðùò êáé ïé õðïêñéôÝò».

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. áöïñåóôÜäåò: åííïåß ôç Óýíïäï êáé ôï äåóðüôç, áõôïýò ðïõ Ý÷ïõí ôçí åîïõóßá íá áöïñßæïõí. 2. óôçëéôåýù: óôéãìáôßæù äçìüóéá. 3. áó÷çìÜäåò: äéáöèïñÜ, çèéêÞ áó÷Þìéá. 4. ðáññçóßá: ôï èÜññïò ôçò ãíþìçò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐñáãìáôïëïãéêÜ ó÷üëéá Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé ðùò ïé óôß÷ïé ôïõ ìðïñïýí íá ôõðùèïýí, êáèþò äå èåùñïýíôáé ðéá áðáãïñåõìÝíïé. ×áñáêôçñéóôéêÜ åßíáé ç Ýêöñáóç «ëåýèåñïé óôß÷ïé», ðïõ äåß÷íåé ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò ôï ïðïßï äåí åßíáé Üëëï áðü ôç óÜôéñá. Ãé’ áõôü êáé êáëåß ôïõò óôß÷ïõò ôïõ íá óôçëéôåýóïõí üëåò ôéò «áó÷çìÜäåò». Óôü÷ïò ôùí óôß÷ùí åßíáé íá êáôáããåßëïõí ôçí çèéêÞ äéÜâñùóç êáé ôçí êïéíùíéêÞ 352

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 353

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

äéáöèïñÜ, üðïõ êé áí ðáñïõóéÜæïíôáé, óôï ëáü Þ óôïí êëÞñï. ÌÜëéóôá, ç éêáíïðïßçóç ôïõ ðïéçôÞ ðïõ ìðïñåß ìåôÜ áðü ôüóåò äéþîåéò êáé áðáãïñåýóåéò íá óõíå÷ßóåé ôïí áãþíá ôïõ êáé íá óôçëéôåýåé ìå ôï ßäéï äçêôéêü ýöïò ôá êáêþò êåßìåíá ôçò åðï÷Þò åßíáé ôÝôïéá, þóôå áöéåñþíåé ôñåéò óôß÷ïõò (6-8) óôï ôé ìðïñïýí íá êÜíïõí ïé óôß÷ïé ôïõ êáé ðüóï ìðïñïýí íá óôçëéôåýïõí ôçí çèéêÞ öèïñÜ ôçò åðï÷Þò. ÅîÜëëïõ, óôçí Ýíôáóç ôçò êñéôéêÞò ïöåßëïíôáé êáé ïé äéþîåéò ðïõ áíôéìåôþðéóå ï ðïéçôÞò ìå áðïôÝëåóìá íá êñáôÜ ãéá Ýíá äéÜóôçìá êñõöïýò ôïõò óôß÷ïõò ôïõ, üðùò ç ÐáíáãéÜ ìå ôï âñÝöïò óôçí Áßãõðôï. Ôþñá üìùò, Ýíáò ¢ããåëïò «öÝñíåé ôçí åßäçóç» ðùò ìðïñïýí íá áðïêáëõöèïýí, áöïý áõôïß ðïõ ðïèïýí íá ðíßîïõí ôç óõíåßäçóç, ôçí Ýêöñáóç ôçò åëåýèåñçò âïýëçóçò ôïõ áíèñþðïõ, åßíáé ðåèáìÝíïé. ¸ôóé, ìðïñïýí íá âãïõí êáé ìå èÜññïò íá öùíÜîïõí: ÆÞôù ç åëåõèåñßá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ïëüêëçñï ôï ðïßçìá ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé ìéá åíüôçôá, ìå èÝìá ôçí áîßá ôçò ðïßçóçò óôçí êïéíùíßá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ ðïéÞìáôïò áõôïý ôïõ ËáóêáñÜôïõ åßíáé ç ðñïóùðïðïßçóç ôùí óôß÷ùí. Ôïõò ðáñïõóéÜæåé óáí íá åßíáé ðáéäéÜ ôïõ êáé ìå ôïí ôñüðï áõôü âñßóêåé ôçí åõêáéñßá íá åêèÝôåé ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ ãé’ áõôïýò. 2. Óôß÷ïò: Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá óïíÝôï, ãñáììÝíï óå åíôåêáóýëëáâïõò óôß÷ïõò, ÷ùñßò íá äéá÷ùñßæïíôáé ïé óôñïöÝò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéïí èåùñåß óêïðü ôçò óáôéñéêÞò ðïßçóçò ï ËáóêáñÜôïò; ÁðÜíôçóç: Óêïðüò ôçò óáôéñéêÞò ðïßçóçò ôïõ ËáóêáñÜôïõ, üðùò äéáãñÜöåôáé óôïõò óôß÷ïõò 5-8, åßíáé íá óôçëéôåýóåé êÜèå çèéêÞ áó÷Þìéá ðïõ õðÜñ÷åé óôçí êïéíùíßá. Áðü ôçí êñéôéêÞ ôïõ äåí åîáéñåßôáé êáíåßò, åßôå êëçñéêüò åßôå ëáúêüò åßíáé áõôüò. 353

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 354

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôçí Üðïøç ðïõ äéáôõðþíåé ï ðïéçôÞò óôï ðåæü áðüóðáóìá ãéá ôçí áîßá ôçò ðïßçóçò. ÁðÜíôçóç: Ï ËáóêáñÜôïò õðïóôçñßæåé ðùò ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ äåí Ý÷ïõí éäéáßôåñá ìåãÜëç ðïéçôéêÞ áîßá áëëÜ ñüëïò ôïõò åßíáé íá êáõôçñéÜóïõí ôá êáêþò êåßìåíá ôçò åðï÷Þò. 3ç Ôé åìðüäéóå ôï ËáóêáñÜôï íá åêöñáóôåß åëåýèåñá; ÁðÜíôçóç: Ôï ËáóêáñÜôï åìðüäéóáí «ïé áöïñéóôÜäåò», ïé «õðïêñéôÜäåò» êáé «ïé æçôïýíôåò íá ðíßîïõí ôç óõíåßäçóç». ÄçëáäÞ ç êáèåóôçêõßá ôÜîç ôçò åðï÷Þò, ôá äéáðëåêüìåíá óõìöÝñïíôá êáé éäßùò ï êëÞñïò áíôéäñïýí óôçí êñéôéêÞ ôïõ êáé ìÜëéóôá ðñïóðÜèçóáí íá ôïí åìðïäßóïõí áñ÷éêÜ áöïñßæïíôÜò ôïí êáé óôç óõíÝ÷åéá äéþêïíôáò ôïí äéêáóôéêÜ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óå ôé áðïâëÝðïõí ïé óôß÷ïé ôïõ ËáóêáñÜôïõ, üðùò áíáöÝñåôáé óôï ðïßçìá; 2ç «ÆÞôù Åëåõèåñßá»: Óå ðïéá åëåõèåñßá áíáöÝñåôáé ï ðïéçôÞò;

j 354

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 355

ÔÁ MÕÓÔÇÑÉÁ

ÔÇÓ

ÊÅÖÁËÏÍÉÁÓ ÁíäñÝáò ËáóêáñÜôïò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï Ýñãï áõôü ôïõ ËáóêáñÜôïõ åêäüèçêå óôá 1856 êáé ðåñéëáìâÜíåé ôéò èÝóåéò ôïõ ãéá æçôÞìáôá üðùò ç ïéêïãÝíåéá, ç èñçóêåßá êáé ç ðïëéôéêÞ. ¼ðùò ôüíéóå ï Îåíüðïõëïò, «åßí’ Ýíá âéâëßï ðïõ êáé óÞìåñá áêüìç óå ðïëëÜ ôïõ ìÝñç ìðïñåß íá èåùñçèåß íåùôåñéóôéêü, áëëÜ ãéá ôçí åðï÷Þ ôïõ Þôáí ìéá áëçèéíÞ åðáíÜóôáóç. Áðïôåëåßôáé áðü åíôõðþóåéò êáé ðáñáôçñÞóåéò, äéêÝò ôïõ Þ ôçò ãõíáßêáò ôïõ, ðïõ êÜèå öïñÜ ôéò óçìåßùíå ï ËáóêáñÜôïò, Ýôóé üðùò êñáôåß êáíåßò Ýíá Çìåñïëüãéï, ÷ùñßò óêïðü óôçí áñ÷Þ íá ôéò äçìïóéåýåé. ¸ðåéôá, üôáí åíüìéóå ðùò ç äçìïóßåõóç èá ’ôáí ùöÝëéìç óôçí êïéíùíßá ôçò ðáôñßäáò ôïõ, åðéèåþñçóå ôá äéÜöïñá áõôÜ Üñèñá- ðÜíôá ìáæß ìå ôçí êõñßá ËáóêáñÜôïõ-, ôá ôáêôïðïßçóå, ôá óõíáñìïëüãçóå, Üñ÷éóå óéãÜ óéãÜ íá ôõðþíåé· êé åðéôÝëïõò ôï ðåñßöçìï âéâëßï âãÞêå». ÁðïôÝëåóìá üìùò, ôçò áõóôçñÞò êñéôéêÞò ôïõ óôá êïéíùíéêÜ Þèç ôçò åðï÷Þò êáé ôùí ñéæïóðáóôéêþí áíôéëÞøåùí Þôáí íá áöïñéóôåß ï óõããñáöÝáò áðü ôïí äåóðüôç ôçò ÊåöáëïíéÜò Óðõñßäùíá Êïíôïìß÷áëï.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óå ìéá áíäñïêñáôïýìåíç êïéíùíßá, ðïõ èåùñïýóå ðùò ç ãõíáßêá äåí ðñÝðåé íá Ý÷åé êÜðïéï ñüëï äõíáìéêü óôçí êïéíùíßá Þ íá åëÝã÷åé ôç æùÞ ôçò, ï ËáóêáñÜôïò áíáäåéêíýåôáé ùò Ýíáò ðñþéìïò öåìéíéóôÞò. Áñ÷éêÜ áíáöÝñåôáé ì’ Ýíá ãåíéêü ýöïò óôéò èõóßåò ðïõ êÜíïõí ïé ãïíåßò ãéá íá ðáíôñÝøïõí ôá êïñßôóéá ôïõò, ôïíßæïíôáò üìùò ðùò ïé èõóßåò áõôÝò, áí îåðåñíïýí ôï ìÝôñï, ãñÞãïñá ìåôáôñÝðïíôáé óå åãêëçìáôéêÝò ðñÜîåéò. Óôç óõíÝ÷åéá ôïíßæåé ìå åéñùíéêü ôñüðï üëåò åêåßíåò ôéò èõóßåò ðïõ áíáãêÜæïõí ïé ãïíåßò ôéò êüñåò ôïõò íá êÜíïõí ðñïêåéìÝíïõ íá ôéò ðáíôñÝøïõí. ÅîÜëëïõ, üðùò åßíáé öáíåñü, ôéò èåùñïýí ðñüóèåôï âÜñïò áðü ôï ïðïßï ðñïóðáèïýí ìå êÜèå ôñüðï íá áðáëëáãïýí. ÌÜëéóôá, åêèÝôåé êáé ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ áðüøåéò ó÷åôéêÜ ìå ôï æÞôçìá ôçò ðñïßêáò, ôçí áãùãÞ ôùí êïñéôóéþí êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ïé ãïíåßò ôïõò ôïýò óõìðåñéöÝñïíôáé.

355

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 356

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÔÝëïò, ôïíßæåé ðùò ïé ãïíåßò ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæïõí ôéò êüñåò ôïõò ìå ðåñéóóüôåñç áãÜðç, ïðüôå ôï óðßôé ôïõò èá ôïõò öáßíåôáé ëéãüôåñï ìéóçôü. Åðßóçò, ðñÝðåé íá êáëëéåñãåßôáé ôï ðíåýìá ôïõò, þóôå íá áíáðôýîïõí êñéôéêÞ éêáíüôçôá êáé íá äéáëÝîïõí Ýíá óùóôü óýíôñïöï ãéá ôïí åáõôü ôïõò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

ðåñáóìÝíá: ðåñéïñéóìÝíá. åéò ôï ýóôåñï: óôï ôÝëïò. ÷ôçíïðïéïýìå: áðïêôçíþíïõìå. êáêïâëåìÝíï: ðåñéöñïíçìÝíï. ùèçóôéêü: ìéóçôü.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ï ËáóêáñÜôïò åîçãåß ôï óõëëïãéóìü ôïõ èõìßæïíôáò óôïõò áíáãíþóôåò ôïõ ðùò óõ÷íÜ ï ãïíÝáò, êáé éäßùò ï Êåöáëëïíßôçò, öôÜíåé ðñïêåéìÝíïõ íá ðáíôñÝøåé ôçí êüñç ôïõ óôï óçìåßï áêüìá êáé íá ìçí ôçí èõóéÜóåé åííïþíôáò ðùò ãéá íá ãßíåé ï ãÜìïò êáé íá óõãêåíôñùèåß ç áðáéôïýìåíç ðñïßêá óôåñïýí áðü ôçí êüñç ôïõò ôá «ðëÝïí éåñÜ». ×áñáêôçñéóôéêÜ åßíáé ç ÷ñÞóç ôïõ «ÐñÝðåé», ìå êåöáëáßï ôï áñ÷éêü ãñÜììá ðïõ äåß÷íåé ðùò ï ËáóêáñÜôïò, áí êáé åðéêñßíåé ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ãïíÝùí, áíôéëáìâÜíåôáé üìùò êáé êáôáíïåß ôçí áéôßá ðïõ ôç äçìéïõñãåß. Èýìáôá ôçò íïïôñïðßáò ôçò åðï÷Þò êáé ïé ãïíåßò, äå âëÝðïõí Üëëç äéÝîïäï áðü ôï íá óõãêåíôñþóïõí ðÜóç èõóßá ôçí áðáéôïýìåíç ãéá ôï ãáìðñü ðñïßêá. 2ç åíüôçôá: Ï ËáóêáñÜôïò êáõôçñéÜæåé ôçí áäéáöïñßá ôùí ãïíÝùí ãéá ôá êïñßôóéá ôïõò, êáèþò åêåßíïé äå äéáèÝôïõí ÷ñÞìáôá ãéá ôç ìüñöùóÞ ôïõò, ôçí øõ÷áãùãßá ôïõò ïýôå áêüìá êáé ãéá ôçí åíäõìáóßá ôïõò Þ ôç öáñìáêåõôéêÞ ôïõò ðåñßèáëøç. ÅðéðëÝïí, ç äéáôñïöÞ ôïõò äåí åßíáé ðëÞñçò êáé ôéò óôÝëíïõí êáé ãéá äïõëéÜ, ðéóôåýïíôáò ðùò Ýôóé èá åîïéêïíïìçèåß êÜôé ðáñáðÜíù ãéá íá ðñïóôåèåß óôçí ðñïßêá ôïõò. ¼ìùò, ôá âÜóáíá ôùí êïñéôóéþí äå óôáìáôïýí åäþ, áëëÜ óõíå÷ßæïíôáé êáé ìåôÜ ôï ãÜìï ôïõò. ¸ôóé, óõíå÷ßæïõí íá åñãÜæïíôáé ìå ôïí ßäéï óêëçñü ôñüðï, áðëÜ ôþñá óå Ýíá äéáöïñåôéêü óðßôé êáé ãéá Ýíáí Üëëï áöÝíôç, ï ïðïßïò, üðùò ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïíßæåé ï ËáóêáñÜôïò, ôéò ðáíôñåýôçêå ìüíï ãéá ôçí ðñïßêá ôïõò. 3ç åíüôçôá: Áñ÷éêÜ, ï ËáóêáñÜôïò áðáíôÜ óôçí åíüôçôá áõôÞ óå ìéá õðïèåôéêÞ á-

356

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 357

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

íôßäñáóç ôùí ãïíÝùí óôá ëüãéá ôïõ, ïé ïðïßïé èá äéêáéïëïãÞóïõí ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò, ôïíßæïíôáò ðùò äåí ìðïñïýí íá ðñÜîïõí äéáöïñåôéêÜ ôç óôéãìÞ ðïõ ùò ðñïûðüèåóç ãéá ôïí ãÜìï åßíáé ç ðñïßêá êáé, áí áõôÞ äåí õðÜñ÷åé ôüôå, ïé èõãáôÝñåò ôïõò äå èá ðáíôñåõôïýí ðïôÝ. ÁðáíôÜ, ëïéðüí ìå ïñãÞ óôïõò ãïíåßò, ôïíßæïíôáò ðùò äåí ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæïõí ôá ðáéäéÜ ôïõò ùò æþá ðïõ åßíáé ãéá ðïýëçìá êáé íá ðñïóðáèïýí íá åõ÷áñéóôÞóïõí ôïí áãïñáóôÞ, üðùò åðéâÜëëïõí ïé íüìïé ôçò áãïñÜò. Óôç óõíÝ÷åéá, áíáöÝñåôáé óôçí áãùãÞ ôùí êïñéôóéþí êáé ôïíßæåé ðùò ðñÝðåé íá åßíáé åðéìåëçìÝíç, þóôå íá êáëõôåñÝøïõí ôá ðáéäéÜ ôïõò ìå ôï ãÜìï ôïõò ôç èÝóç ðïõ Ý÷ïõí óôçí êïéíùíßá. ÅîÜëëïõ, üðùò ôïíßæåé, «ï ãÜìïò åßíáé âÝâáéá Ýíá áðü ôá óõìâÜíôá ôá ðëÝïí áîéïóçìåßùôá» óôç æùÞ ôùí ðáéäéþí, åöüóïí üìùò «ï ãÜìïò çìðïñåß íá ôá ùöåëÞóåé». Ìå ôïí ôñüðï áõôü êáõôçñéÜæåé ï óõããñáöÝáò ôéò áíôéëÞøåéò ôçò åðï÷Þò êáé êáôáäéêÜæåé ôï ãÜìï ùò ôñüðï êáôáðßåóçò. Åðßóçò, êáôáöÝñåôáé ìå ïñãÞ åíÜíôéá óôïõò ãïíåßò ðïõ «÷ôçíïðïéïýí» ôçí êüñç ôïõò «ãéá íá óùñÝøïõíå ôÜëáñá» êáé ìåôáôñÝðïõí ôï ãÜìï óå åßäïò áãïñáðùëçóßáò, ðïõ ç óõíåßäçóç ôïõ ðáéäéïý ôïõò åîáãïñÜæåôáé áðü êÜðïéïí Üãíùóôï. Áíáãíùñßæåé üìùò, ðùò áéôßá ôçò êáôÜóôáóçò áõôÞò åßíáé ôï üôé äåí õðÜñ÷åé êáìéÜ óõìðÜèåéá áíÜìåóá óôïõò ãïíåßò êáé óå èõãáôÝñåò, ìå áðïôÝëåóìá ç êüñç íá èåùñåß äõóôõ÷ßá ôçí ðáñáìïíÞ ôçò óôï óðßôé, åíþ êáé ïé ãïíåßò íá èåùñïýí ðùò äåí õðÜñ÷åé ìåãáëýôåñï êáêü áðü ôï íá ìçí ðáíôñÝøïõí ôçí êüñç ôïõò. Ðéóôåýåé ëïéðüí ðùò õðåýèõíïò ãéá ôçí êáôÜóôáóç áõôÞ åßíáé «Ýíáò öáýëïò êýêëïò ðñïëÞøåùí» ðïõ ïäçãåß ôçí «ôõñáííßá íá ãßíåôáé áéôßá ôçò áðáéôÞóåùò ôçò õðáíäñåßáò, «åíþ ç áðáßôçóç ôïýôç ãÝíåôáé ðÜëéí áéôßá ôçò ôõñáííßáò». Ìå ðéêñÞ åéñùíåßá ëïéðüí ôïíßæåé ï ËáóêáñÜôïò ðùò ï Üíèñùðïò ãßíåôáé ôåëéêÜ äÝóìéïò ôçò õðïêñéôéêÞò êïéíùíßáò ðïõ äå äÝ÷åôáé ôç éóüôéìç áíôéìåôþðéóç ôùí áíèñþðùí êáé åíéó÷ýåé ôçí Üóêçóç ðßåóçò óå áõôïýò. ÐñÝðåé âÝâáéá íá ôïíéóôåß ðùò ï ßäéïò äåí áðïññßðôåé ôï ãÜìï. Ðéóôåýåé ìüíï óôçí åîõãßáíóÞ ôïõ, ôÝôïéá ðïõ íá âåëôéþíåé ðñáãìáôéêÜ êáé ôç æùÞ ôùí ãõíáéêþí. 4ç åíüôçôá: Ðéóôåýåé ðùò ï ãÜìïò ðñÝðåé íá óôçñßæåôáé óôçí áìïéâáßá óõìðÜèåéá êáé ôçí øõ÷éêÞ åðáöÞ áíÜìåóá óôïõò óõæýãïõò êáé ü÷é íá áðïôåëåß ðåäßï óõííáëëáãÞò êáé áãïñáðùëçóßáò.

357

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 358

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áõôü ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óôéò åîÞò åðéìÝñïõò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ôßðïôåò .... ìå ôéò èõãáôÝñåò ôïõò», üðïõ ï ËáóêáñÜôïò ðñïóåããßæåé ôï èÝìá ôïõ ðïõ äåí åßíáé ðáñÜ ç èõóßá ôçò èõãáôÝñáò óôçí êåöáëëïíßôéêç ïéêïãÝíåéá êáé ç áéôßá áõôÞò ôçò èõóßáò. 2ç åíüôçôá: «¸ôóé ï ãïíéüò áñêåßôáé..... ç áðáíèñùðéÜ ôùí ãïíÝùí;», üðïõ ãßíïíôáé áíáöïñÝò óôç äýóêïëç æùÞ ôçò ãõíáßêáò, åßôå áõôÞ æåé óôï óðßôé ôùí ãïíéþí ôçò åßôå ôïõ óõæýãïõ ôçò. 3ç åíüôçôá: «Íáé, Þèåëå ìïõ ðïýíå..... áéôßá ôçò ôõñáííßáò», üðïõ ï ËáóêáñÜôïò ôïðïèåôåßôáé ó÷åôéêÜ ìå ôçí áãùãÞ ôùí êïñéôóéþí . 4ç åíüôçôá: «Åãþ ðéóôåýù..... ðáñÜ ôï ðñïéêéü ôïõò», ðïõ áðïôåëåß ôï óõìðÝñáóìá ôïõ áðïóðÜóìáôüò ôïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ-¾öïò: Ìå áðëü áëëÜ êáõóôéêü ýöïò ï ËáóêáñÜôïò êáõôçñéÜæåé ôá Þèç ôçò åðï÷Þò êáé ðáñáèÝôåé ôç äéêÞ ôïõ åìðåéñßá êáé ôç äéêÞ ôïõ Üðïøç ãéá ôï èÝìá ôïõ ãÜìïõ. Áðïöåýãåé óôï ëüãï ôïõ ôá ðëïýóéá åêöñáóôéêÜ ìÝóá êáé ðåôõ÷áßíåé ìå ôç ëéôüôçôá áõôÞ íá êÜíåé ðéï åéëéêñéíÞ ôç ìáñôõñßá ôïõ. 2. ÃëùóóéêÜ: Ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß åßíáé ç äçìïôéêÞ, ìå êÜðïéåò áôÝëåéåò üìùò êáé ôñá÷ýôçôá óôçí Ýêöñáóç ðïõ åñìçíåýåôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé óôçí åðï÷Þ ôïõ ç äçìïôéêÞ äåí åß÷å áêüìç êáëëéåñãçèåß áñêåôÜ.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ï ËáóêáñÜôïò ôç æùÞ ôçò ãõíáßêáò óôï ðáôñéêü êáé óôï óõæõãéêü óðßôé; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå ó÷üëéá ðñáãìáôïëïãéêÜ (2ç åíüôçôá). Áðü: [««Ï ËáóêáñÜôïò .............. ôçí ðñïßêá ôïõò». 2ç Ðþò êñßíåé ôçí áãùãÞ ôùí êïñéôóéþí êáé ôé ðñïôåßíåé ãéá ôç âåëôßùóÞ ôçò; 358

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 359

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå ó÷üëéá ðñáãìáôïëïãéêÜ (3ç åíüôçôá). Áðü: [««¢ðáíôá .............. ãõíáéêþí». 3ç Íïìßæåôå üôé ïé áðüøåéò ôïõ ËáóêáñÜôïõ Ý÷ïõí êÜôé íá ðïõí óôçí åðï÷Þ ìáò; ÁðÜíôçóç: Ïé áíôéëÞøåéò ôïõ ËáóêáñÜôïõ åßíáé äõíáôüí êáé óôçí åðï÷Þ ìáò íá åßíáé ÷ñÞóéìåò, éäßùò óå ðåñßðôùóç óõíôçñçôéêþí êáé êáèõóôåñçìÝíùí êïéíùíéþí ðïõ åðéêñáôïýí áêüìç ôï èåóìü ôçò ðñïßêáò êáé áíôéìåôùðßæïõí ôç ãõíáßêá ùò ðïëßôç â´ êáôçãïñßáò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ï ËáóêáñÜôïò ôï ãÜìï ôùí êïñéôóéþí óýìöùíá ìå ôá Þèç ôçò åðï÷Þò; 2ç Ðïéåò åßíáé ïé óõíÝðåéåò áðü ôç ìåôá÷åßñéóç ôùí ðáéäéþí ùò åìðïñåýóéìá ðñÜãìáôá;

359

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 360

ËÇÈÇ ËïñÝíôæïò Ìáâßëçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí ÉèÜêç, óôá 1860, áðü ãïíåßò Êåñêõñáßïõò. Óðïýäáóå óôçí ÊÝñêõñá, óôç ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôùí Áèçíþí êáé óôç Ãåñìáíßá Ãëùóóïëïãßá, Öéëïóïößá êáé óáíóêñéôéêÞ Öéëïëïãßá. Ôï 1890 Ýãéíå äéäÜêôïñáò Öéëïóïößáò óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Âáõáñßáò êáé óôç óõíÝ÷åéá åðéóôñÝöåé óôçí ÊÝñêõñá. ÐïëÝìçóå óôá 1896 óôçí ÊñÞôç, óôá 1897 óôçí ¹ðåéñï, åíþ óôá 1911 åêëÝ÷èçêå âïõëåõôÞò ÊÝñêõñáò ìå ôï óõíäõáóìü ôïõ ÅëåõèÝñéïõ ÂåíéæÝëïõ. ÐáñÜëëçëá áó÷ïëÞèçêå ìå ôç óõããñáöÞ ðïéçìÜôùí êáé ðåæïãñáöçìÜôùí, åíþ Ýêáíå êáé ìåôáöñÜóåéò. Ôá óçìáíôéêüôåñá Ýñãá ôïõ åßíáé: «ÔÝ÷íç», «ÃñÜììáôá ôçò ÁëåîÜíäñåéáò», «ÊáëëéðÜôåéñá», «ÁðÜíôçóéò ðñïò ôïõò êñéôÝò ôùí áíáãíùóôéêþí âéâëßùí ôïõò åðéêñßíáíôáò ôçí Ýììåôñïí ìåôÜöñáóéí ôïõ ê. ÐïëõëÜ» ê.ëð. Óôç óõããñáöÞ ôïõ åðçñåÜóôçêå éäéáßôåñá áðü ôéò áñ÷Ýò ôçò ÅðôáíçóéáêÞò Ó÷ïëÞò, áðü ôï ãåñìáíéêü óõìâïëéóìü êáé ôï ãáëëéêü ðáñíáóóéóìü. ¼ðùò Ýãñáøå ï Ðáðáíôùíßïõ: «ÄéÜ ôïí Êåñêõñáßïí ðïéçôÞí çìðïñåß íá ëå÷èåß üôé åßíáé Ýíáò áðü áõôïýò ðïõ óõíå÷þíåõóáí ôï ùñáßïí êáé ôï áãáèüí åéò ìßáí Ýííïéáí. Ç ôÝ÷íç äéá ôïí Ìáâßëçí äåí õðÜñ÷åé êáè’ åáõôÞí, äåí õðÜñ÷åé äõíÜìåé åáõôÞò, áëëÜ åßíáé ìéá ìå ôçí çèéêÞí, ìå ôçí çèéêÞ ôïõ ôïõëÜ÷éóôïí....». Óêïôþèçêå óôéò 28 Íïåìâñßïõ 1912 ðïëåìþíôáò óôï Äñßóêï ôçò Çðåßñïõ, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ Á’ Âáëêáíéêïý ðïëÝìïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áðü ôá ðéï ãíùóôÜ óïíÝôá ôïõ ðïéçôÞ, ðïõ ãñÜöôçêå óôá 1899. Áõôü ôï ðïßçìá, ìáæß ìå êÜðïéá Üëëá, Ýêáíáí ôïí ÐáëáìÜ íá ãñÜøåé ãéá ôï Ìáâßëç êáé ôçí ðïßçóç ôïõ: «Áíôáìþíïíôáé óôá ùñáéüôåñá óïíÝôá ìéá åðéìåëçìÝíç, êáé óôá åëÜ÷éóôá öñïíôßäá, ìå ìéá èåñìüôáôç óôç óýëëçøç ðíïÞ, ãéá íá äåßîïõí, áêüìá ìéá öïñÜ, ðùò ôå÷íéêÞ äåîéïóýíç êáé êáèáñÞ ðïßçóç åßíáé Ýíá».

360

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 361

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ìå áðáéóéüäïîç êáé ìåëáã÷ïëéêÞ äéÜèåóç ðáñïõóéÜæåôáé åäþ íá êáëïôõ÷ßæåé ôïõò íåêñïýò. ¼óï êé áí áõôü öáßíåôáé ðñïò óôéãìÞ áíôéöáôéêü- ðþò åßíáé äõíáôüí íá êáëïôõ÷ßæåé êáíåßò åêåßíïõò ðïõ ÷Üíïõí ôç æùÞ - ãßíåôáé êáôáíïçôü áðü ôç äÞëùóç ôïõ ðïéçôÞ ôïõ åðáêïëïõèåß: ïé íåêñïß îå÷íïýí ôçí ðßêñá ôçò æùÞò, ãé’ áõôü êáé êáíåßò äåí ðñÝðåé íá ôïõò êëáßåé, éäßùò ôï äåéëéíü. Óôç óõíÝ÷åéá ðáñïõóéÜæåé ôéò øõ÷Ýò ôùí íåêñþí íá äéøïýí êáé íá ðßíïõí êÜèå âñÜäõ ôï íåñü ôçò ëçóìïíéÜò. Ãé’ áõôü äåí ðñÝðåé êáíåßò íá ôïõò èñçíÞóåé ôüôå. Ãéáôß, áí óôÜîåé êÜðïéï äÜêñõ óôï íåñü, áõôü èá èïëþóåé, èá ãßíåé âïýñêïò êáé ïé íåêñïß äå èá ìðïñïýí íá ðéïýíå. Åðßóçò, ôïíßæåé ï Ìáâßëçò ôéò óõíÝðåéåò ðïõ èá õðÜñîïõí ãéá üóåò øõ÷Ýò ðéïõí ôåëéêÜ èïëü íåñü. Åêåßíåò èá îáíáèõìçèïýí ôïõò ðåñáóìÝíïõò ôïõò ðüíïõò êáé ôá âÜóáíá êáé äå èá ìðïñïýí íá çóõ÷Üóïõí óôá «ëéâÜäéá áðü áóöïäßëé». Èá õðïöÝñïõí ðÜëé, ãé’ áõôü êáé ïé æùíôáíïß äåí ðñÝðåé íá èïëþóïõí ôï íåñü ôïõò, ãéáôß Ýôóé ôáñÜæïõí ôç ãáëÞíç êáé ôçí çñåìßá ôïõò. Áí ôþñá ïé æùíôáíïß ôï äåéëéíü, ôçí ðéï ìåëáã÷ïëéêÞ óôéãìÞ ôçò çìÝñáò, ìåëáã÷ïëïýí êáé ïé ßäéïé êáé èÝëïõí íá èñçíÞóïõí, ìðïñïýí íá èñçíÞóïõí ôïõò æùíôáíïýò, ãéáôß åêåßíïé, üóï êé áí ôï åðéèõìïýí, äåí ìðïñïýí íá îå÷Üóïõí ôá âÜóáíÜ ôïõò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. üíôáò âõèßóåé: üôáí âõèéóôåß, üôáí äýóåé. 2. óôçò ëçóìïíéÜò..... âñýóç: êáôÜ ôç ëáúêÞ ðßóôç, ïé íåêñïß ðßíïõí íåñü ôçò ëçóìïíéÜò êáé îå÷íïýí ôá åðßãåéá. 3. ëéâÜäéá áðü áóöïäßëé: óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá, Þôáí ìéá ôïðïèåóßá óôïí ¢äç üðïõ áíáðáýïíôáé ïé øõ÷Ýò ôùí çñþùí.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÞ á´: Ï ðïéçôÞò Þôáí ãåíéêÜ Üíèñùðïò ðïõ æïýóå Ýíôïíá êáé åêôéìïýóå ôçí ïìïñöéÜ ôçò æùÞò. Ç äÞëùóÞ ôïõ üìùò áõôÞ äåí ìðïñåß íá åñìçíåõôåß ðáñÜ ùò áðïôÝëåóìá åðßäñáóçò ôïõ Óïðåí÷Üïõåñ, ðïõ äéáêñéíüôáí ãéá ôï ðåóéìéóìü ôïõ, Þ ùò åðßäñáóç Üó÷çìçò øõ÷ïëïãéêÞò êáôÜóôáóçò, óôçí ïðïßá ðéèáíüí âñéóêüôáí ï ðïéçôÞò, üôáí óõíÝëáâå ôçí ðïéçôéêÞ ôïõ Ýìðíåõóç. 361

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 362

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓôñïöÞ â´: Ç åñìçíåßá ðïõ äßíåé åäþ ï ðïéçôÞò ìáò èõìßæåé ôéò ëáúêÝò äïîáóßåò ó÷åôéêÜ ìå ôïõò íåêñïýò êáé ôçí êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá âñßóêïíôáé. Öáßíåôáé ëïéðüí ðùò ï ßäéïò ôéò ãíùñßæåé áñêåôÜ êáëÜ, þóôå íá ÷ñçóéìïðïéåß óôïé÷åßá ôïõò óôï ðïßçìÜ ôïõ. ÓôñïöÞ ã´: Ï ðïéçôÞò áíôëåß åäþ ôï èÝìá ôïõ áðü ôç ìõèïëïãßá. ¼ðùò ãíùñßæïõìå, ðéóôåõüôáí óôçí áñ÷áéüôçôá ðùò óôïí ÊÜôù Êüóìï õðÞñ÷å Ýíá ëéâÜäé ìå áóöüäåëïõò, üðïõ áíáðáýïíôáé ïé øõ÷Ýò ôùí íåêñþí. ÓôñïöÞ ä´: Áðü ôï ðïßçìá áõôü ï Ìáâßëçò öáßíåôáé íá ðñïóåããßæåé ôï èÜíáôï óá ìéá êáôÜóôáóç èåôéêÞ êáé ìáêáñéüôçôáò, åíþ ôç æùÞ ùò ìáñôýñéï êáé óõíå÷Þ ðüíï.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé ¼ëï ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìéá åíüôçôá, ìå èÝìá ôï èÜíáôï ðïõ ðñïóåããßæåôáé áðü ôïí ðïéçôÞ ùò êáôÜóôáóç áíÜðáõóçò ôçò øõ÷Þò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ-¾öïò: Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá óïíÝôï, óôï ïðïßï ï ðïéçôÞò ìå ãëáöõñü áëëÜ êáé ìåëáã÷ïëéêü ýöïò ðñïóåããßæåé ôï èÝìá ôïõ. 2. Ó÷Þìá ïîýìùñï: Áñ÷éêÜ, ÷ñçóéìïðïéåß Ýíá ïîýìùñï: «êáëüôõ÷ïé ïé íåêñïß», ãéá íá ôïíßóåé ôç äéêÞ ôïõ Üðïøç óôï èÝìá ôïõ èáíÜôïõ, ðùò äåí ðñüêåéôáé äçëáäÞ ãéá êÜôé ôñáãéêü áëëÜ ãéá ìéá èåôéêÞ êáôÜóôáóç, áöïý ìüíï ôüôå ï Üíèñùðïò îå÷íÜ ôïí ðüíï ôïõ. 3. Åéêüíåò: Åðßóçò, éäéáßôåñá æùçñÝò åßíáé êáé ïé åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ãéá íá äþóåé ìïñöÞ óôéò óêÝøåéò ôïõ: «ôÝôïéáí þñá ïé øõ÷Ýò äéøïýí...... âñýóç», «ìá âïýñêïò ôï íåñü..... áãáðÜíå», «äéáâáßíïíôáò..... áóöïäßëé». 4. Ãëþóóá: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óôç äçìïôéêÞ ãëþóóá, óå åíôåêáóýëëáâïõò óôß÷ïõò ìå óôáõñùôÞ ïìïéïêáôáëçîßá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéï åßíáé ôï êýñéï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôïò (íá óõó÷åôßóåôå ôïí ðñþôï êáé ôïí ôåëåõôáßï óôß÷ï).

362

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 363

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÁðÜíôçóç: Ôï êýñéï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ðùò ïé íåêñïß åßíáé ìáêÜñéïé, ãéáôß îå÷íïýí üëá ôá âÜóáíá ôçò æùÞò. Áíôßèåôá, ïé æùíôáíïß åßíáé áîéïèñÞíçôïé, áöïý äåí ìðïñïýí íá îå÷íïýí ôßðïôå· ãé’ áõôü êáé õðïöÝñïõí. 2ç Ìðïñåß íá óõó÷åôéóôåß ôï íüçìá áõôü ìå ôéò áíôéëÞøåéò ôïõ Óïðåí÷Üïõåñ: (ÊïéôÜîôå ôï âéïãñáöéêü óçìåßùìá). ÁðÜíôçóç: Ôï íüçìá áõôü ìðïñåß íá óõó÷åôéóôåß ìå ôéò áíôéëÞøåéò ôïõ Óïðåí÷Üïõåñ, ï ïðïßïò áêïëïõèþíôáò ôéò éíäïõéóôéêÝò áíôéëÞøåéò Ýöôáóå óôï óçìåßï íá èåùñåß ôç æùÞ óõíþíõìç ìå ôïí ðüíï êáé íá áíôéìåôùðßæåé ôï èÜíáôï ùò ëýôñùóç. Ôéò áíôéëÞøåéò áõôÝò ãíþñéóå êáé ï Ìáâßëçò, üôáí ðÞãå óôç Ãåñìáíßá ãéá íá óðïõäÜóåé, êáé ðñïöáíþò, åðçñåÜóôçêå áðü áõôÝò. 3ç Ôï ðïßçìá îåêéíÜåé áðü ïñéóìÝíåò öéëïóïöéêÝò áíôéëÞøåéò. Ðþò êáôïñèþíåé ï ðïéçôÞò íá äþóåé ó’ áõôÝò ðïéçôéêÞ Ýêöñáóç; ÁðÜíôçóç: Óôï ðïßçìá åßíáé äéÜ÷õôç ìéá áéóéüäïîç óôÜóç ãéá ôç æùÞ. ÁõôÝò ôéò öéëïóïöéêÝò áíôéëÞøåéò ôéò áíáãíùñßæïõìå óå êÜèå óçìåßï ôïõ ðïéÞìáôïò. Ï Ìáâßëçò, êáôïñèþíåé íá ôéò áéóèçôïðïéÞóåé ÷Üñç óôéò åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß êáé ðïõ ìå ôç æùíôÜíéá êáé ôçí ðáñáóôáôéêüôçôÜ ôïõò áðïäßäïõí êáôÜëëçëá ôçí áôìüóöáéñá ðïõ ðñïóðáèåß íá äçìéïõñãÞóåé.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ãéáôß ï ðïéçôÞò èåùñåß ôïõò íåêñïýò «êáëüôõ÷ïõò»; 2ç Ðùò ðáñïõóéÜæïíôáé ïé íåêñïß êáé ï êÜôù êüóìïò óôï ðïßçìá; 3ç Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óïíÝôïõ ðáñáôçñåßôå óôï ðïßçìá.

363

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 364

MÏÕ×ÑÙÌÁ ËïñÝíôæïò Ìáâßëçò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï óïíÝôï áõôü ãñÜöôçêå ôçí ßäéá ÷ñïíéÜ ìå ôç «ËÞèç» êáé «ðåñéãñÜöåé ìéá êåñêõñáúêÞ äýóç» (ðåñ. «ÍÝá Åóôßá»). Ï ôßôëïò ôïõ «ëåéôïõñãåß óå äýï åðßðåäá· ôï Ýíá, ôï êõñéïëåêôéêü, áíáöÝñåôáé óôï öõóéêü êáé áôìïóöáéñéêü äéÜêïóìï: êõñéáñ÷åß ôï ëõêüöùò, êÜôé áíÜìåóá óôï öùò êáé óôï óêïôÜäé· ôï äåýôåñï, ôï ìåôáöïñéêü, ôïðïèåôåß áõôÞ ôçí áôìüóöáéñá óôéò êáñäéÝò ôùí áíèñþðùí. Ç öýóç, äçëáäÞ, êáé ïé êáñäéÝò ôùí áíèñþðùí ðáñïõóéÜæïíôáé óå ìéá áðüëõôç óõóôïé÷ßá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò îåêéíþíôáò ôï ðïßçìÜ ôïõ (óô. 1-2) ðáñïõóéÜæåé ìå êõñéïëåêôéêü ôñüðï ìéá åéêüíá ôçò öýóçò: åßíáé äåéëéíü êáé, êáèþò ï ïõñáíüò ñïäßæåé, Ýíá áíÜëáöñï áåñÜêé êÜíåé ôéò ôñéáíôáöõëëéÝò íá êïõíéïýíôáé áðáëÜ. ÌÝóá óå áõôÞ ôçí áôìüóöáéñá ç øõ÷Þ ðáñéóôÜíåôáé íá áãíáíôåýåé, íá îáíáèõìÜôáé äçëáäÞ üëá üóá Ýæçóå óáí íá’ íáé ç ôåëåõôáßá öïñÜ ðïõ æåé êÜôé, áíáæçôþíôáò ôçí áéþíéá ãáëÞíç, ôçí áíõðáñîßá. Êáé ðáñéóôÜíåôáé íá èõìÜôáé êõñßùò åñùôéêÝò åìðåéñßåò: îáíèÝò ùñáßåò, áãáðçìÝíåò ãõíáßêåò ìå ãáëáíÜ ìÜôéá, Üóðñïõò ëáéìïýò óáí ôá êñßíá, äáêñõóìÝíá ìÜôéá, öéëéÜ êáé áíáôñé÷ßëåò. Ìå Ýíôïíç ðéá áðáéóéüäïîç äéÜèåóç ï ðïéçôÞò êáôáëÞãåé óôï óõìðÝñáóìá ðùò üëåò ïé ðñïçãïýìåíåò åìðåéñßåò ôïõ äåí Þôáí ðáñÜ «äþñá æçëåìÝíá ôçò æÞóçò» ðïõ ðáñáðëáíïýí ôïí Üíèñùðï êáé ôïí êÜíïõí íá ðéóôåýåé ðùò èá õðÜñ÷ïõí ãéá ðÜíôá êáé ç æùÞ ôïõ èá’ íáé ðÜíôá ôüóï ùñáßá. ¼ìùò, åêåßíç ðåñíÜåé, ôåëåéþíåé ãñÞãïñá óáí ôï èáìðü ãõáëß ðïõ ïëïÝíá ëéþíåé êáé ï èÜíáôïò -ç ìåôÜâáóç äçëáäÞ ôïõ áíèñþðïõ óôçí êáôÜóôáóç ôçò áéþíéáò ãáëÞíçò- ðáñáìïíåýåé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ìïý÷ñùìá: óïõñïýðùìá. 364

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 365

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

2. ãíþñá: ç ãíùñéìßá. 3. ïãñÜ: (äçì.): õãñÜ. 4. ãéïõëß: ôï ÷ñþìá ôïõ ìåíåîÝ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÞ á´: Áöïý ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò ìéá åéêüíá ôçò öýóçò, ðåñíÜ óå Ýíá ìåôáöïñéêü åðßðåäï ôïíßæïíôáò ðùò ôï ßäéï êëßìá ôçò çñåìßáò êáé ôçò ãáëÞíçò ðïõ åðéêñáôåß óôç öýóç õðÜñ÷åé êáé óôéò øõ÷Ýò ôùí áíèñþðùí. Ç äéÜèåóÞ ôïõ åßíáé óôï÷áóôéêÞ, êáèþò ðñïóåããßæåé ôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ êáé ôçí åñìçíåýåé. ÓôñïöÞ â´: Ôçí þñá ôïõ äåéëéíïý, ðïõ ç øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ ãáëçíåýåé áðü ôçí Ýíôáóç ôçò çìÝñáò, åßíáé ç óôéãìÞ ðïõ ï íïõò ôïõ áíèñþðïõ êáôáêëýæåôáé áðü óêÝøåéò êáé üíåéñá æçôþíôáò ôçí áðüëõôç ãáëÞíç. Ç äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ åßíáé êáèáñÜ ìåëáã÷ïëéêÞ êáé áðáéóéüäïîç, êáèþò öáßíåôáé íá áíôéìåôùðßæåé ìå ðéêñßá ôç æùÞ, âÜæïíôáò ôïí åáõôü ôïõ, ôçí øõ÷Þ ôïõ íá áíáëïãßæåôáé üëá üóá Ý÷åé êÜíåé, óáí íá ’íáé áõôÞ ç « óôåñíÞ öïñÜ». ÓôñïöÞ ã´: Óôç óôñïöÞ áõôÞ ï ðïéçôÞò ðáñáèÝôåé êÜðïéåò áðü ôéò åìðåéñßåò ôïõ ðïõ áðïêáëýðôïõí, êáé ðùò ï ßäéïò, ðáñÜ ôçí ðåóéìéóôéêÞ ôïõ äéÜèåóç, Þôáí ìéá Ýíôïíç öýóç ðïõ áãáðïýóå éäéáßôåñá ôçí æùÞ. ÓôñïöÞ ä´: Ôá äþñá ôçò æùÞò äåí åßíáé ìüíéìá áëëÜ åöÞìåñá êáé áðáôçëÜ êáé ãñÞãïñá ï èÜíáôïò ðïõ èá Ýñèåé èá ôï åðéâåâáéþóåé. Ïé áíôéëÞøåéò áõôÝò ôïõ Ìáâßëç áðïêáëýðôïõí ôçí åðßäñáóÞ ôïõ áðü ôïí ðåóéìéóìü ôïõ Óïðåí÷Üïõåñ êáé éäßùò áðü ôçí éíäéêÞ öéëïóïößá ðïõ áíôéìåôþðéæå ôçí åðßãåéá æùÞ ùò áðÜôç êáé ãé’ áõôü ï Üíèñùðïò äå èá ’ðñåðå íá ðáñáóýñåôáé áðü áõôÞí êáé íá ôçí áíôéìåôùðßæåé ìå áäéáöïñßá. ÐáñÜ ôçí áðáéóéüäïîç ðÜíôùò áíôéìåôþðéóç ôçò æùÞò ðïõ õéïèåôåß êáé ï Ìáâßëçò, ï ßäéïò äå ìÝíåé áðáèÞò Þ áäéÜöïñïò áðÝíáíôé óå áõôÞ, áëëÜ áíôßèåôá åêäçëþíåé ôçí áãÜðç ôïõ ãéá ôç æùÞ êáé ôç èëßøç ôïõ ãéá ôï ÷áìü ôçò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ïëüêëçñï ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìéá åíüôçôá, ìå èÝìá ôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò. ÌÜëéóôá, áêüìá êáé ïé óôñïöÝò ôïõ áëëÜæïõí ìå äéáóêåëéóìü Ýôóé þóôå íá ìç äéáêüðôåôáé ç óõíÝ÷åéá ôïõ íïÞìáôïò.

365

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 366

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Åéêüíåò: Óôï óïíÝôï áõôü ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé íá áðïôõðþóåé ôçí åìðåéñßá ôïõ êáé ôéò áðüøåéò ôïõ ãéá ôç æùÞ, êõñßùò ìå ôç ÷ñÞóç æùçñþí åéêüíùí ðïõ äéáìïñöþíïõí Ýíá ôüóï áôìïóöáéñéêü óêçíéêü, þóôå íá ôïõ äßíåôáé ç äõíáôüôçôá íá êéíåßôáé áíÜìåóá óôï êõñéïëåêôéêü êáé ôï ìåôáöïñéêü íüçìá: «öõóÜåé ô’ áåñÜêé..... óáëåýåé», «ñüäéíï óïýñïõðï», «îáíèÝò êñéíïôñá÷Þëåò..... öéëéÜ». 2. Óôß÷ïò-ÌÝôñï: Ï óôß÷ïò åßíáé åíôåêáóýëëáâïò, ìå éáìâéêü ìÝôñï êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá ðáñáîýôïíç êáé óôáõñùôÞ. 3. Ãëþóóá: Ï ëüãïò ôïõ åßíáé ôüóï êáëÜ äïõëåìÝíïò, þóôå ôï ðïßçìá ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôåß ùò Ýíá áðü ôá êáëýôåñá óïíÝôá ôçò åëëçíéêÞò ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ìå ôé ðáñïìïéÜæåé ôç æùÞ ï ðïéçôÞò; Ðþò âëÝðåé ôç ìåôáèáíÜôéá æùÞ ôçò øõ÷Þò; (íá åðéóçìÜíåôå ôïõò óôß÷ïõò). ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ðáñïìïéÜæåé ôç æùÞ ìå ôï èáìðü ìåíåîåëß ÷ñþìá ðïõ ÷Üíåôáé óéãÜ óéãÜ óôïí ïõñáíü, êáèþò ðÝöôåé ç íý÷ôá («Óáí ôï èáìðü ðïõëß ðïõ ïëïÝíá ëéþíåé»). Ôç ìåôáèáíÜôéá üìùò æùÞ ôçí ðáñïõóéÜæåé ùò êáôÜóôáóç «áéþíéáò ãáëÞíçò», áöïý, üðùò ôïíßæåé, «ç øõ÷Þ ôç ãáëÞíç ðñïìáíôåýåé, ôçí áéþíéá ãáëÞíç». 2ç Ãéáôß áõôÜ ðïõ èõìÜôáé ç øõ÷Þ áðïêáëïýíôáé «ðëÜíá äþñá æçëåìÝíá ôçò æÞóçò»; ÁðÜíôçóç: ¼ëá üóá èõìÜôáé ç øõ÷Þ ÷áñáêôçñßæïíôáé «ðëÜíá äþñá æçëåìÝíá ôçò æÞóçò», ãéáôß ðëáíåýïõí ôïí Üíèñùðï ðïõ äÝíåôáé ì’ áõôÜ êáé áöïóéþíåôáé ó’ áõôÜ. ¼ìùò, ôá äþñá áõôÜ åßíáé åöÞìåñá êáé ìáæß ôïõ ï Üíèñùðïò ÷Üíåé êáé ôçí åõêáéñßá íá ðñïåôïéìáóôåß ãéá ôçí áéþíéá ãáëÞíç. 3ç Ï ðïéçôÞò êáôïñèþíåé íá ðáñïõóéÜóåé áöçñçìÝíåò öéëïóïöéêÝò èåùñßåò ùò ãíÞóéåò âéùìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò. ÂáóéóìÝíïé êáé óå üóá ãñÜöïíôáé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá í’ áðáíôÞóåôå óôá åîÞò åñùôÞìáôá: á) Ðþò äßíåôáé áõôÞ Þ ìåôÝùñç êáôÜóôáóç, ðïõ êõñéáñ÷åß ó’ üëï ôï ðïßç-

366

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 367

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ìá, êáé ðáßæåé áíÜìåóá óå ìéá áðüëõôç óõóôïé÷ßá ôçò öýóçò (÷ñùìáôéêÜ êõñßùò) êáé ôçò åóùôåñéêÞò æùÞò ôçò øõ÷Þò; (íá åðéóçìÜíåôå ìå ðïéåò ëÝîåéò áðïäßäïíôáé ïé äéÜöïñåò êáôáóôÜóåéò êáé ìå ðïéá Üëëá ìÝóá, ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôï ìÝôñï, ôçí ïìïéïêáôáëçîßá ê.ëð.) â) Ðþò åéêïíßæåôáé ç áíáäñïìÞ ôçò øõ÷Þò óôï ðáñåëèüí; ÁðÜíôçóç: á) Ç áðüëõôç óõóôïé÷ßá ôçò öýóçò êáé ôçò åóùôåñéêÞò æùÞò åðéôõã÷Üíåôáé ìå ôç ìåôáöïñéêÞ ÷ñÞóç áñêåôþí ëÝîåùí üðùò: «áåñÜêé», «ôñéáíôáöõëëéÝò», «áéþíéá ãáëÞíç». ÐáñÜëëçëç, ç ñõèìéêÞ ðïéêéëßá ôïõ ìÝôñïõ, ç ïìïéïêáôáëçîßá, ïé ðáñç÷Þóåéò («ô’ áåñÜêé ì’ áíÜëáöñç öïñÜ», «ñüäéíï óïýñïõðï», «þñá ìõñïöüñá») áëëÜ êáé ç óõóôïé÷ßá ðïõ ôïíßæåé îåêÜèáñá ï ðïéçôÞò: «óôéò êáñäéÝò êáé óôçí ðëÜóç» åîáóöáëßæïõí ôïí áñ÷éêü óêïðü. â) Ç áíáäñïìÞ ôçò øõ÷Þò óôï ðáñåëèüí áðïäßäåôáé ìå ìéá åéêüíá êáôÜ ôçí ïðïßá ç øõ÷Þ ðñïóùðïðïéåßôáé, áãíáíôåýåé ôéò áíáìíÞóåéò ôçò, üðùò ï Üíèñùðïò ðáñáôçñåß áðü êÜðïéï øçëü óçìåßï ôï ôïðßï ðïõ áðëþíåôáé óôá ðüäéá ôïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ãéáôß, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ôï óïýñïõðï ãéá íá åêöñÜóåé ôéò óêÝøåéò ôïõ; 2ç Ðïéá öéëïóïöéêÞ áíôßëçøç åíôïðßæåôå óôï ðïßçìá;

367

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 368

ÖÙÔÅÉÍÏÓ ÁñéóôïôÝëçò Âáëáùñßôçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôç ÌáäïõñÞ ôçò ËåõêÜäáò, óôá 1824. Åêåß Ýìáèå ôá ðñþôá ôïõ ãñÜììáôá. Óôç óõíÝ÷åéá óðïýäáóå Öéëïëïãßá óôçí Éüíéï Áêáäçìßá ôçò ÊÝñêõñáò êáé ÍïìéêÜ óôç Ãåíåýç êáé ôï Ðáñßóé, êáé áñãüôåñá óôçí Ðßæá ôçò Éôáëßáò. Óôá 1848 Ýãéíå êáèçãçôÞò ôïõ Äéêáßïõ êáé óôá 1853 åðéóôñÝöåé óôç ËåõêÜäá. ÅíäéáöÝñèçêå ãéá ôçí Ýíùóç ôùí Åðôáíçóßùí ìå ôçí ÅëëÜäá êáé áãùíßóôçêå ãéá ôï óêïðü áõôü êáé áðü ôç èÝóç ôïõ ÂïõëåõôÞ ËåõêÜäáò óôçí ïðïßá ôïðïèåôÞèçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôá 1857, ãéá íá ðáñáéôçèåß óôá 1869.

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï Ýñãï ôïõ åßíáé åìðíåõóìÝíï áðü ôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ ’21 êáé ôïõò áãþíåò ôùí êëåöôþí. ÅðçñåÜóôçêå ðåñéóóüôåñï áðü ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé áëëÜ êáé ôï ãáëëéêü ñïìáíôéóìü, ìå áðïôÝëåóìá óõ÷íÜ íá êáôáöåýãåé óå ìåãáëïóôïìßåò êáé ñçôïñéóìïýò. ¸ãñáøå ôá åîÞò: «Óôé÷ïõñãÞìáôá», «Ìíçìüóõíá êáé ¸ôåñá ðïéÞìáôá», «Ç ÊõñÜ Öñïóýíç», «ÁèáíÜóéïò ÄéÜêïò» ê.ëð. ÐÝèáíå óôçí éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ, óôá 1879.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï Ýñãï áõôü åßíáé áðüóðáóìá -ôïõ ðñþôïõ áðü ôá ôñßá Üóìáôá ðïõ áðïôåëïýí ôï Ýñãï- áðü ìéá óçìáíôéêÞ åðéêïëõñéêÞ óýíèåóç ôïõ ðïéçôÞ ðïõ ãñÜöôçêå óôçí ðåñßïäï 1879-1891, áëëÜ Ýìåéíå áíïëïêëÞñùôç. Áðïôåëåß Ýíá áðü ôá Ýñãá ôçò þñéìçò ðåñéüäïõ ôïõ ðïéçôÞ, «Ýñãï ïñéáêü -óôï ìåôáß÷ìéï Ýðïõò êáé äñÜìáôïò, ñïìáíôéóìïý êáé ñåáëéóìïý, éóôïñéêÞò êáé ðïëéôéêÞò óõíåßäçóçò- ìå èÝìá ôï äéáñêÞ áíôáãùíéóìü ôïõ åëëçíéóìïý êáôÜ ôçò êáôÜêôçóçò êáé ôïõ îåíéóìïý», üðùò ôïíßæåé ï ÐáëáìÜò. Ç õðüèåóç âáóßæåôáé óå Ýíá åðåéóüäéï ðïõ óõíÝâç óôç öñáãêïêñáôïýìåíç ËåõêÜäá, óôá 1357, üôáí ï Öùôåéíüò -ãÝñïò áãñüôçò- óõëëáìâÜíåôáé êáé áôéìþíåôáé, åðåéäÞ ÷ôýðçóå ôá óêõëéÜ ôïõ áöÝíôç ÃñáôóéÜíïõ Ôæþñôæç ðïõ ôïõ ÷Üëáãáí ôá óðáñôÜ 368

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 369

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôïõ. Ï ãÝñï-Öùôåéíüò, ïñãéóìÝíïò áðü ôçí êáôÜöïñç åéò âÜñïò ôïõ áäéêßá, êáôáöåýãåé óôï âïõíü, ãéá íá ïñãáíþóåé åêåß åðáíÜóôáóç åíÜíôéá óôï ÖñÜãêï êáôáêôçôÞ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Áðü ôïõò äõï ðñþôïõò óôß÷ïõò ï ðïéçôÞò ìå áöçãçìáôéêü ýöïò êáé åðéãñáììáôéêü ôñüðï åêèÝôåé ôç äñÜóç ôïõ Öùôåéíïý êáé ôç óôÜóç ôïõ áðÝíáíôé óôïí îÝíï äõíÜóôç. ÌÜëéóôá -ìå ôá åðßèåôá «ïëüñèïò» êáé «ïñèüò»- ôïíßæåé ôï öéëåëåýèåñï ðíåýìá ôïõ êáé ôçí øõ÷ñáéìßá ìå ôçí ïðïßá áíôéìåôùðßæåé ôïí îÝíï ôýñáííï («óßöïõíá ðïõ ìïýãêñæ’ åìðñïóôÜ ôïõ»). Óôç óõíÝ÷åéá, äßíåé ìéá óáöÞ êáé ëåðôïìåñÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ ÞñùÜ ôïõ, åíþ ðåñíÜ êáé óôçí åóùôåñéêÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ Öùôåéíïý, ôïíßæïíôáò ôá ÷áñßóìáôÜ ôïõ. Óôïõò óôß÷ïõò 14-16 ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôç äñÜóç ôïõ Öùôåéíïý óôá âïõíÜ ìáæß ìå ôïõò Üëëïõò êëÝöôåò. ÌÜëéóôá, óôïõò óôß÷ïõò 17-20, êáé ãéá íá êÜíåé áëçèïöáíÞ ôç äéÞãçóÞ ôïõ, ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óå óõãêåêñéìÝíá ôïðùíýìéá ôçò ËåõêÜäïò, üðïõ äñïýóáí ïé êëÝöôåò. ¼ìùò, ï Þñùáò áðüìåéíå óôï ôÝëïò ìüíïò. Óôç óõíÝ÷åéá ï ðïéçôÞò äåß÷íåé ìéá áëëáãÞ óôç æùÞ ôïõ Öùôåéíïý: ôïí ðáñïõóéÜæåé íá ôñþåé ìå Ýíáí Üëëï êëÝöôç, ôï Èåï÷Üñç, íá ðñïóðáèåß íá ìáíôÝøåé ôï ìÝëëïí ôïõ åîåôÜæïíôáò ôçí ðëÜôç ôïõ áñíéïý -üðùò óõíçèéæüôáí óôá ðñïçãïýìåíá ÷ñüíéáêáé íá æçôÞóåé óå ãÜìï ôçí êüñç ôïõ ôåëåõôáßïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. åôýëùíå: öïýóêùíå 2. ôá ÓôáõñùôÜ êé ç ÅëÜôç: óôá âïõíÜ ôçò ËåõêÜäáò óôï êÝíôñï ôïõ íçóéïý. 3. ôï ñÝìá ôïõ Óáñáêçíïý. ô’ Üãñéï ÄçìïóÜñé: ÷åßìáññïé ðïõ Ýññåáí óå áðüôïìåò ÷áñÜäñåò ôçò ËåõêÜäáò. 4. ñþôçóå ôçí ðëÜôç: ëáúêÞ ìáíôåßá ãéá ôçí ðñüâëåøç ìåëëïíôéêþí ãåãïíüôùí. 5. ÷åñüâïëï: ôá óôÜ÷õá ðïõ ìðïñåß íá êüøåé ìå ôï ÷Ýñé ï èåñéóôÞò. 6. ãÜâñá êáé ëýóóá: áíáâñáóìüò, êáôáóôñïöÝò. 7. æåõãïëÜôçò: ï ãåùñãüò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ôï Üñïôñï.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ï ðïéçôÞò åðéìÝíåé éäéáßôåñá óôï ÷áñáêôçñéóìü ôïõ Öùôåéíïý, êáèþò ôá 369

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 370

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

åîùôåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá óõíäÝïíôáé ìå øõ÷éêÜ ÷áñßóìáôá. Ôï êåöÜëé ôïõ åßíáé êÜôáóðñï, -äçëùôéêü ôùí åìðåéñéþí ôïõ áíèñþðïõ-, ôï ãÝíé ôïõ ðõêíü êáé ìáêñý, ôï óôÞèïò ôïõ ëéïêáìÝíï. ÌÜëéóôá, ôá ãÝíéá óôï óôÞèïò ðáñïìïéÜæïíôáé ìå «áíèéóìÝíç áãñÜìðåëç ðïõ ðÝöôåé áðü êïôñüíé». ÔÝôïéï Þôáí ôï óôÞèïò ôïõ Öùôåéíïý, êïôñüíé, óôÝñåï êáé óêëçñü, ðëáóìÝíï áðü ôïõò áãþíåò êáé ôéò äõóêïëßåò ôçò æùÞò. Óôïõò åðüìåíïõò óôß÷ïõò êáé, åíþ ç åîùôåñéêÞ ðåñéãñáöÞ óõíå÷ßæåôáé, ôïíßæïíôáé ïé óõíÝðåéåò ðïõ åðéöÝñåé óôïí Üíèñùðï ç æùÞ. Ôï ìÝôùðï åßíáé áõëáêùìÝíï áðü ôéò ñõôßäåò («ôïõ ÷ñüíïõ ô’ Üóðëá÷íï ãåíß êáé ôçò óêëáâéÜò ïé ðüíïé ôï ìÝôùðü ôïõ áõëÜêùóáí»). ÐáñÜëëçëá, êáé éäßùò ìå ôçí Ýêöñáóç «ôïõ ôï ’÷áí êáôáêüøåé», õðáéíßóóåôáé ï Âáëáùñßôçò êáé ôéò óõíÝðåéåò áðü ôç ìáêñü÷ñïíç óêëáâéÜ ðïõ ôáëáíßæïõí ôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ. Ï öèéíïðùñéíüò Þëéïò ñïäßæåé ôï ðñüóùðü ôïõ êáé áðïêáëýðôåé ôç æùôéêüôçôá êáé ôç äýíáìç ôçò øõ÷Þò ôïõ ðïõ «åôýëùíå ôç öëÝâá ôïõ, ôïõ ðýñùíå ôá ÷åßëç», áëëÜ êáé ôï ìßóïò ôïõ ðñïò ôïí å÷èñü ðïõ «Üíáâå ôï êáíôÞëé ôçò óõíôñéììÝíçò ôïõ æùÞò», ðñïêáëþíôáò äçëáäÞ ôï èõìü êáé ôçí ïñãÞ ôïõ, üðùò óôïí êáéñü ôçò íéüôçò ôïõ. (ÁðÜíôçóç 1çò êáé 2çò åñþôçóçò). 2ç åíüôçôá: Ï ðïéçôÞò ìå áöçãçìáôéêü ðÜëé ýöïò áíáöÝñåôáé óôç æùÞ ôïõ Öùôåéíïý óôï ðáñåëèüí -áíáäñïìéêÞ áöÞãçóç-. Óôïí ðñþôï óôß÷ï ìáò äßíåé ìå åðéãñáììáôéêü ôñüðï ôç óôÜóç ôïõ Öùôåéíïý êáé ìáò ôçí åîéóôïñåß óôç óõíÝ÷åéá ìå ðåñéóóüôåñåò ëåðôïìÝñåéåò. ¼ìùò, ìÝóá óôï óôß÷ï áõôü óõìðõêíþíåôáé üëï ôï éóôïñéêü ãßãíåóèáé ôïõ åëëçíéóìïý, ç óõíåßäçóÞ ôïõ ðïõ ôïí ïäÞãçóå íá áíôéóôÝêåôáé ðÜíôá óôïõò îÝíïõò äõíÜóôåò. Ôüôå ôá âïõíÜ Þôáí áðÜôçôá ãéá ôïõò å÷èñïýò, êáôÜëëçëá «ëçìÝñéá» ôïõ åëëçíéóìïý ðïõ ôç íý÷ôá Ýêáíå åðéèÝóåéò óôá óôñáôüðåäá ôïõ å÷èñïý êáé ôïí ñÞìáæå. Ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ðùò óôï ôÝëïò ôçò ðñïóðÜèåéÜò ôïõ áðüìåéíå ìüíïò. ºóùò åäþ íá áíáöÝñåôáé óôï üôé ìüíï ïé ¸ëëçíåò óôçí Åõñþðç óõíÝ÷éóáí ôïí áãþíá ôïõò åíÜíôéá óôïõò äõíÜóôåò, ôç óôéãìÞ ðïõ Üëëá åðáíáóôáôéêÜ êéíÞìáôá åß÷áí óôáìáôÞóåé. Åðßóçò, áíáöÝñåôáé êáé óå ïíüìáôá óõãêåêñéìÝíùí áíèñþðùí ðïõ èõóéÜóôçêáí ðñïò ÷Üñéí ôçò åëåõèåñßáò· ßóùò ðñüêåéôáé ãéá ôïõò ðñùôåñãÜôåò ôùí ðñþôùí áðåëåõèåñùôéêþí êéíçìÜôùí óôïí Åëëáäéêü ÷þñï, ðñéí áðü ôï 1821, ðïõ üìùò èáíáôþèçêáí ìå áðÜíèñùðï êáé óêëçñü ôñüðï: «ôïõò Ýöáãå....ôñï÷üò». Óôï ôÝëïò ï Öùôåéíüò ðáíôñåýåôáé, åíôÜóóåôáé îáíÜ óôçí êïéíùíßá («áðü ôá ôüôå çìÝñåøå») êáé åñãÜæåôáé. ÅîÜëëïõ, äåí ìðïñïýóå íá óõíå÷ßæåé ôïí Ýíïðëï áãþ370

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 371

ÅÐÔÁÍÇÓÉÁÊÇ

Ó×ÏËÇ

íá: «åßäå ïé êáéñïß..... ÷áëáóìïß». Åííïåß âÝâáéá ï ðïéçôÞò ðùò ôï ðïëéôéêü êëßìá óôçí Åõñþðç -éäßùò ìåôÜ ôç óýóôáóç ôçò ÉåñÞò Óõììá÷ßáò- Þôáí ïëüôåëá áñíçôéêü áðÝíáíôé óå ïðïéïäÞðïôå öéëåëåýèåñï êßíçìá ôùí ëáþí ðïõ ôï èåùñïýóå óõëëÞâäçí êïéíùíéêïáíáôñåðôéêü, ìå áðïôÝëåóìá ïé ¸ëëçíåò íá ìçí âñßóêïõí áðü ðïõèåíÜ óõìðáñÜóôáóç êáé âïÞèåéá óôïí áãþíá ôïõò. ¸ôóé, áöïý äåí õðÞñ÷å åëðßäá óùôçñßáò, áíáãêÜóôçêå êáé ï Öùôåéíüò íá åãêáôáëåßøåé ôçí êëåöôïõñéÜ, áöïý Þôáí áäýíáôï ôç äåäïìÝíç óôéãìÞ íá ðñáãìáôïðïéçèåß ïðïéïóäÞðïôå óôü÷ïò «êé Ýãéíå æåõãïëÜôçò». ºóùò ìå ôïí ôåëåõôáßï óôß÷ï ï ðïéçôÞò èÝëåé íá áíáöåñèåß óôïõò áãþíåò ðïõ Ýêáíå óôç óõíÝ÷åéá ôï ãÝíïò ãéá íá äéáôçñçèåß êáé íá óõãêñïôçèåß -ìÝóù ôçò óêëçñÞò åñãáóßáò- áëëÜ êáé íá áíáíåùèåß ìå ôçí ðáéäåßá êáé ôï öùôéóìü ôïõ ëáïý.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-12: ç óôÜóç ôïõ Öùôåéíïý áðÝíáíôé óôïõò äõíÜóôåò. 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 13-39: ç äñÜóç ôïõ Öùôåéíïý óôá âïõíÜ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ-¾öïò: «Ôï çñùéêü ýöïò ôïõ Âáëáùñßôç ÷áñáêôçñßæåôáé êáô’ åîï÷Þí áðü ôçí ìåãáëïóôïìßá êáé ôçí õðåñâïëÞ, áðü ôçí åìøý÷ùóç áíôéêåéìÝíùí Þ öõóéêþí öáéíïìÝíùí, ðïõ öôÜíåé ùò ôçí áíèñùðïðïéÀá, êáé, ôÝëïò, áðü ôï áäñü êáé ðëçèùñéêü ôïõ ëåîéëüãéï» («ÍÝá Åóôßá»). ×áñáêôçñéóôéêÜ åßíáé êáé ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò, ãéá íá áíôáðïäþóåé ôá íïÞìáôÜ ôïõ. 2. Åéêüíåò: «êÜôáóðñï ôï êåöÜëé ôïõ..... êáôáêüøåé», «ï Þëéïò ôïõ öèéíïðþñïõ.... ôá ÷åßëç», «êé Þôáí óùñüò ôá êüêáëá.... ðñáóéíÜäá», «åôñþãáí Ýíá ëéÜíùìá.... ðëÜôç». 3. Ðáñïìïéþóåéò: «óáí áíèéóìÝíç áãñÜìðåëç ðïõ ðÝöôåé áðü êïôñüíé», «óáí êÜðïéïò íá îåöôßëéæå, íá Üíáâå ôá ÷åßëç». 4. ÌåôáöïñÝò: «ôïõ ÷ñüíïõ ô’ Üóðëá÷íï ãåíß», «ôï ìÝôùðü ôïõ áõëÜêùíå», «ôïõ ðýñùíå ôá ÷åßëç», «öáñìáêåìÝíïé ÷ñüíïé», «÷ßëéùí ëïãßùí èçñßá åîÝóêéóáí ôï ãÝíïò ôïõ». 371

02_02ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:42 PM

Óåëßäá 372

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

5. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç äçìïôéêÞ. 6. Óôß÷ïò: Ï óôß÷ïò åßíáé äåêáðåíôáóýëëáâïò ìå éáìâéêü ìÝôñï êáé æåõãáñùôÞ ïìïéïêáôáëçîßá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ìå âÜóç ôï êåßìåíï íá äþóåôå ôçí åîùôåñéêÞ ìïñöÞ êáé ôï ÷áñáêôçñéóìü ôïõ Öùôåéíïý õðïãñáììßæïíôáò ôéò áíôßóôïé÷åò öñÜóåéò. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå ó÷üëéá óôçí áíÜëõóç. Áðü: [««Ï ðïéçôÞò .................. íéüôçò ôïõ»] 2ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôïõò óôß÷ïõò: «ôïõ ÷ñüíïõ.... êáôáêüøåé» (6-7)· «ôïõ ðýñùíå ôá ÷åßëç» (9)· «êáé êáè’ å÷ôñü.... åðåëåêïýóáí» (16). ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå ó÷üëéá óôçí áíÜëõóç. Áðü: [««Óôïõò åðüìåíïõò .................. íéüôçò ôïõ»] 3ç Íá ôïðïèåôÞóåôå ôï áðüóðáóìá óôçí ïéêïíïìßá ôïõ Ýñãïõ. ÁðÜíôçóç: Ôï áðüóðáóìá áõôü åíôÜóóåôáé óôï ðñþôï Üóìá áðü ôá ôñßá üëïõ ôïõ Ýñãïõ (óô.78117). Óôïõò ðñïçãïýìåíïõò óôß÷ïõò ï Öùôåéíüò ðáñïõóéÜóôçêå íá ðåôñïâïëÜ ôá óêõëéÜ ôïõ áöÝíôç ôçò ËåõêÜäáò ÃñáôóéÜíïõ Ôæþñôæç, ãéáôß ôïõ ðïäïðáôïýóå ôá óðáñôÜ ôïõ. Ïé öïýñíïé -ÖñÜãêïé óôçí êáôáãùãÞ- ôïõ Ôæþñôæç, êáôåõèýíïíôáé áðåéëçôéêÜ ðñïò ôï ìÝñïò ôïõ. Åíþ ï ãéïò ôïõ Öùôåéíïý, ÌÞôñïò, ôïõò ðáñáêïëïõèåß Ýíôñïìïò êáé ï ðáôÝñáò ôïõ ìå ÷áñáêôçñéóôéêÞ øõ÷ñáéìßá, ï ðïéçôÞò âñßóêåé ôçí åõêáéñßá íá ðåñéãñÜøåé ôï Öùôåéíü êáé íá áíáöåñèåß óôï ðáñåëèüí ôïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç «×ßëéùí ëïãéþí èåñßá/åîÝóêéæáí ôï ãÝíïò ôïõ, êáé ðáíôï÷Þ êáìßá». Óå ôé áíáöÝñåôáé ï ðïéçôÞò;

372

protosel.qxd

22/9/2008

4:36

Page 15

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ (1830 – 1880)

• ÁëÝîáíäñïò Óïýôóïò • Ãéþñãïò Æáëïêþóôáò • ÁëÝîáíäñïò Ñßæïò ÑáãêáâÞò • ÄçìÞôñéïò Ðáðáñçãüðïõëïò • Óðõñßäùí ÂáóéëåéÜäçò • Ãñçãüñéïò Ðáëáéïëüãïò • ÉÜêùâïò Ðéôóéðßïò • ÄçìÞôñéïò ÂéêÝëáò • ÅììáíïõÞë Ñïúäçò • ¢ããåëïò ÂëÜ÷ïò

protes.qxd

22/9/2008

5:54

Page 2

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 375

ÅÉÓÁÃÙÃÇ Åíþ óôá ÅðôÜíçóá ç ðïßçóç Ýöôáíå óå éäéáßôåñç áíÜðôõîç ìå êýñéï åêðñüóùðï ôï Óïëùìü, óôï íåïóýóôáôï Åëëçíéêü êñÜôïò -ðïõ éäñýèçêå óôá 1830 ìå Ýäñá ôï Íáýðëéï êáé óôç óõíÝ÷åéá ôçí ÁèÞíá- ôßèåíôáé ïé âÜóåéò ãéá ôçí ðíåõìáôéêÞ áíáãÝííçóç ôïõ ¸èíïõò ìå ôïõò Öáíáñéþôåò. Áõôïß äçìéïýñãçóáí ôç âÜóç ãéá ôç Ó÷ïëÞ ôùí Áèçíþí, ôçí ðñþôç ëïãïôå÷íéêÞ ó÷ïëÞ óå áíåîÜñôçôï åëëçíéêü Ýäáöïò ðïõ Ýêáíå áéóèçôÞ ôç äçìéïõñãßá ôçò ðíïÞ ùò ôá 1880. Ïé Öáíáñéþôåò åßíáé åðçñåáóìÝíïé áðü ôç ãáëëéêÞ ðáéäåßá êáé ôï Ãáëëéêü Äéáöùôéóìü êáé åéóÜãïõí óôçí åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç ôç ëüãéá ãëþóóá êáé ôï ñïìáíôéóìü. Ï ñïìáíôéóìüò åßíáé ìéá ðíåõìáôéêÞ êßíçóç ðïõ êõñéÜñ÷çóå óôçí Åõñþðç êáôÜ ôï 19ï áéþíá ìå óáöÞ óôñïöÞ ðñïò ôçí Ýêöñáóç ôïõ óõíáéóèÞìáôïò êáé ôçí áðïôýðùóç ôçò öáíôáóßáò. ÌÝóá ãéá ôçí åðßôåõîç ôïõ óêïðïý áõôïý Þôáí ç åðéóôñïöÞ óôç öýóç êáé ôñüðïé ëïãïôå÷íéêÞò Ýêöñáóçò ç åëåõèåñßá óôç ìïñöÞ. Ï åëëçíéêüò ñïìáíôéóìüò äéáêñßíåôáé ãéá ôá åîÞò ÷áñáêôçñéóôéêÜ: á) óôñïöÞ ðñïò ôï áñ÷áßï êáé ðñüóöáôï ðáñåëèüí, â) áðáéóéüäïîç äéÜèåóç, ã) ÷áëáñüôçôá óôçí Ýêöñáóç, ä) ÷ñÞóç ëüãéáò, êáèáñåýïõóáò äçëáäÞ, ãëþóóáò, êáé å) ýöïò ðïìðþäåò. Êýñéïé åêðñüóùðïé ôïõ ñïìáíôéóìïý ôçò ÁèçíáúêÞò Ó÷ïëÞò åßíáé ïé åîÞò ðïéçôÝò: Ðáíáãéþôçò Óïýôóïò, ìå ôï Ýñãï ôïõ «Ïäïéðüñïò», Ýíá ðïëýóôé÷ï äñáìáôéêü ðïßçìá. ÁëÝîáíäñïò Ñßæïò ÑáãêáâÞò, ìå ôï ðïßçìÜ ôïõ «Äéïíýóïõ ðëïõò», áëëÜ êáé Üëëá ðïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôçí êïìøüôçôá ôïõ ýöïõò ôïõò. Ãåþñãéïò Æáëïêþóôáò, ðïõ ãñÜöåé ìåëùäéêÜ ðïéÞìáôá, Üëëïôå óôçí êáèáñåýïõóá êáé Üëëïôå óôç äçìïôéêÞ. Èåüäùñïò Ïñöáíßäçò, ÉùÜííçò Êáñáóïýôóáò, ÄçìïóèÝíçò ÂáëáâÜíçò, ÄçìÞôñéïò Ðáðáññçãüðïõëïò êáé Óðõñßäùíáò ÂáóéëåéÜäçò, ïé ðéï áêñáßïé áðü ôïõò åêðñïóþðïõò ôïõ êéíÞìáôïò, êáé ï Á÷éëëÝáò ÐáñÜó÷ïò. Êõñéüôåñïé ðåæïãñÜöïé ôïõ êéíÞìáôïò ôïõ ñïìáíôéóìïý Þôáí ïé åîÞò: Á.Ñ. ÑáãêáâÞò («ÁõèÝíôçò ôïõ ÌïñÝùò») 375

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 376

ÓôÝöáíïò ÎÝíïò («Çñùßäá ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíáóôÜóåùò») Êùíóôáíôßíïò ÑÜìöïò («Ôåëåõôáßá çìÝñá ôïõ ÁëÞ ÐáóÜ») ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò («ÐÜðéóóá ÉùÜííá») Ðáýëïò ÊáëëéãÜò («ÈÜíïò ÂëÝêáò»). ÓçìáíôéêÜ èåáôñéêÜ Ýñãá Þôáí ç êùìùäßá «Âáâõëùíßá» ôïõ ÄçìÞôñéïõ ÂõæÜíôéïõ, ï «×Üóçò» ôïõ ÃïõæÝëç êáé ï «Âáóéëéêüò» ôïõ ÌÜôåóç.

-

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 377

ÅÐÉÓÔÏËÇ ÐÑÏÓ ÔÏÍ ÂÁÓÉËÅÁ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ ÏÈÙÍÁ ÁëÝîáíäñïò Óïýôóïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÁëÝîáíäñïò Óïýôóïò Þôáí Öáíáñéþôçò ðïéçôÞò. ÃåííÞèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç óôá 1803 êáé ðÝèáíå óôç Óìýñíç óôá 1863. ¼ôáí Þôáí êõâåñíÞôçò ï ÉùÜííçò Êáðïäßóôñéáò, Þñèå óôçí ÅëëÜäá.

Ôï Ýñãï ôïõ Äçìïóßåõóå óõëëïãÝò êáé óõíèÝóåéò ìå óáôéñéêü êõñßùò ÷áñáêôÞñá óôéò ïðïßåò ìéìåßôáé ôïí ÃÜëëï ñïìáíôéêü ðïéçôÞ ÂåñáíæÝñï. Óôï Ýììåôñï ðïßçìÜ ôïõ ìå ôïí ôßôëï «Ðåñéðëáíþìåíïò» Ý÷åé ùò ðñüôõðï ôïõ ôï Ýñãï ÔóÜéëíô ×Üñïëíô ôïõ ÌðÜéñïí.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï áðüóðáóìá áðü ôï ðïßçìá åðéóôïëÞ ðñïò ôï âáóéëÝá ôçò ÅëëÜäïò ¼èùíá äåß÷íåé ìéá áíôßëçøç ãéá ôçí ðïßçóç ðïõ ìåôáöÝñïõí óôçí áðåëåõèåñùìÝíç ÅëëÜäá ïé Öáíáñéþôåò. ÁõôÞ ç áíôßëçøç ïäçãåß óôçí Ýììåôñç äçìïóéïãñáößá, óõ÷íÜ óáôéñéêÞ, êáé ðçãÜæåé êõñßùò áðü ôï ÃÜëëï ñïìáíôéêü ðïéçôÞ ÂåñáíæÝñï. Ç åðéóôïëÞ ôïõ Áë. Óïýôóïõ åßíáé ìéá äçìüóéá Ýììåôñç åðéóôïëÞ ðïõ áðåõèýíåé ï ßäéïò óôï íåáñü âáóéëéÜ ¼èùíá, üôáí öôÜíåé óôçí ÅëëÜäá ôï 1833, êáé ðåñéÝ÷åé ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ôüðï êáé óõóôÜóåéò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò Ý÷åé óáí èÝìá ôïõ ôç ãÝííçóç ôçò ðïßçóçò óôç íåüôåñç ÅëëÜäá. Ôçí áñ÷Þ ôçò ôçí ôïðïèåôåß óôï Âüóðïñï, üðïõ ï ÁèáíÜóéïò ìå ëõñéóìü Ýøáëëå ôçí ïìïñ377

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 378

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

öéÜ. Ï Ñßæïò ï Öáíáñéþôçò ìå ôç óåéñÜ ôïõ ýìíçóå ôçí áñ÷áéüôçôá êáé ôï Ýñãï ôïõ äéáðíÝåôáé áðü éäÝåò åëåõèåñßáò. Óôçí ðñïåðáíáóôáôéìÝíç ÅëëÜäá êõñéáñ÷åß ï ÑÞãáò êáé ï ÐåñäéêÜñçò. Óôç óõíÝ÷åéá áíáöÝñåôáé óôïõò åðôáíÞóéïõò ðïéçôÝò, ôïí ÊÜëâï êáé ôïí Óïëùìü, ôï Ýñãï ôùí ïðïßùí êñýâåé ðïëëÝò éäÝåò. Îå÷ùñßæåé ôïí Ýñãï «Ïäïéðüñïò» ôïõ Ðáíáãéþôç Óïýôóïõ ãéá ôç äýíáìç ôùí åéêüíùí, ôùí áéóèçìÜôùí êáé ôùí éäåþí ôïõ. Óôï ôÝëïò åêöñÜæåé ôçí åõ÷Þ íá áêïëïõèÞóïõí êáé ïé Üëëïé ðïéçôÝò ôï äéêü ôïõò äñüìï. Ï ßäéïò èá åõ÷áñéóôçèåß ðïëý íá ôï äåé áõôü.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ëåéìþíáò: ëéâÜäéá 2. éåñÜò ìáò ðÜëçò: ôïõ åíèéêïáðåëåõèåñùôéêïý áãþíá ôùí ÅëëÞíùí êáôÜ ôïõ Ôïýñêïõ êáôáêôçôÞ 3. èïýñéá Üóìáôá: åðáíáóôáôéêÜ ôñáãïýäéá 4. ùäïðïéïß: ï ÊÜëâïò êáé ï Óïëùìüò óõíÝèåôáí ùäÝò 5. øüãïõò: êáôçãïñßåò

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4.

5. 6.

7.

ÁèáíÜóéïò: ï ëõñéêüò ðïéçôÞò ÁèáíÜóéïò ×ñéóôüðïõëïò, ãåíÜñ÷çò ôùí öáíáñéùôþí ðïéçôþí. ÁíáêñÝùí: áñ÷áßïò ¸ëëçíáò ëõñéêüò ðïéçôÞò (570-485 ð.×.). ×áñáêôçñéóôéêü ôçò ðïßçóçò ôïõ åßíáé ïé ýìíïé óôï êñáóß êáé óôïí Ýñùôá. Ñßæïò: Ï ÉÜêùâïò Ñßæïò ÑáãêáâÞò, ðáôÝñáò ôïõ ðïéçôÞ ÁëÝîáíäñïõ ÑáãêáâÞ. «Åéí’ Üðïñïí ðùò ãåííçèåßò åéò äïõëéêÜò çìÝñáò/ðïõ ÷ñüíùí ôüóùí Ýãñáöåí éäÝáò åëåõèÝñáò»: ç ðïßçóç ôïõ ÑáãêáâÞ äéáêñßíåôáé ãéá ôéò åëåýèåñåò éäÝåò ðïõ ðñïâÜëëåé óå ìéá ðåñßïäï ðïõ ôï ãÝíïò ìáò Þôáí óêëáâùìÝíï. ÑÞãáò: áíáöÝñåôáé óôïí ÑÞãá ÂåíåóôéíëÞ, Ýíáí áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò åêðñïóþðïõò ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý. Ìïýóáé: ïé åííÝá áñ÷áßåò åëëçíéêÝò èåüôçôåò, ðïõ èåùñïýíôáí ðñïóôÜôéäåò ôçò ìïõóéêÞò, ôïõ ÷ïñïý, ôçò ðïßçóçò, ôçò ðåæïãñáößáò, ôçò éóôïñßáò, ôçò öéëïóïößáò êáé áñãüôåñá êÜèå ðíåõìáôéêÞò êáé êáëëéôå÷íéêÞò åêäÞëùóçò. Ôá ïíüìáôÜ ôïõò åßíáé: Êáëëéüðç, Êëåéþ, Ôåñøé÷üñç, ÈÜëåéá, ÌåëðïìÝíç, ÅõôÝñðç, Ðïëýìíéá, Åñáôþ êáé Ïõñáíßá. «Ôõñôáßïò»: ëõñéêüò ðïéçôÞò ôçò áñ÷áéüôçôáò.

378

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 379

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

8.

9. 10. 11. 12. 13.

14. 15.

16.

17. 18.

«êáé âñÝ÷ïìåí ìå äÜêñõá ôïõ ôÜöïõ ôïõ ôï ÷þìá»: Ï ÑÞãáò ìå ôï Ýñãï ôïõ êáé ôï èïýñéï îåóÞêùóå ôïõò ¸ëëçíåò íá áãùíéóôïýí ãéá ôçí åëåõèåñßá. Ãé´ áõôü êáé ç áîßá ôïõ Ýñãïõ ôïõ åßíáé ìåãÜëç. ÁðïõëÞéïò: Ëáôßíïò ðïéçôÞò ðïõ Ýæçóå ôïí äåýôåñï áéþíá ð.×. «ÐåñäéêÜñçò»: Ëüãéïò ðïéçôÞò áðü ôçí ÊïæÜíç (1766-1828) «Áñßóôáñ÷ïò»: Áëåîáíäñéíüò öéëüëïãïò, ìåëåôçôÞò ôïõ ÏìÞñïõ. «Åõñßóêåé ôïí áäÜìáíôá êñõììÝíïí åéò ôï ÷þìá: ìÝóá óôï Ýñãï ôïõ ìðïñåß íá åíôïðßóåé ðïëýôéìá óôïé÷åßá êáé éäÝåò. «ÊÜëâïò»: (1792-1869). ÊåíôñéêÞ éäÝá óôçí ðïßçóÞ ôïõ åßíáé ç áñåôÞ, ü÷é ìüíï ìå ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ (áíäñåßá) êáé ôç ÷ñéóôéáíéêÞ óçìáóßá ôçò, áëëÜ êáé ìå ôçí êïéíùíéêÞ ôçò éäéüôçôá, ðïõ ðáñáêéíåß ôïí Üíèñùðï óôï êïéíü êáëü. «Óïëùìüò» (1798-1857): Óôçí ðïßçóÞ ôïõ åêöñÜæåé ôá ïñÜìáôá ôïõ áãùíéæüìåíïõ ãÝíïõò. «êé ïé äýï ðáñçìÝëçóáí ôçò ãëþóóáò ìáò ôá êÜëëç»: Ï Áíä. ÊÜëâïò ÷ñçóéìïðïßçóå óôï Ýñãï ôïõ ìéá éäéüôõðç ãëþóóá ìå áðïôÝëåóìá ïé óýã÷ñïíïé êáé ïé ìåôáãåíÝóôåñïß ôïõ íá ôïí áãíïïýí Þ íá ðåñéöñïíïýí ôï Ýñãï ôïõ. Ï Äéïí. Óïëùìüò Üñ÷éóå íá ãñÜöåé ðïéÞìáôá óôçí ðïëéôéêÞ ãëþóóá. ÌåëåôÜ ôçí åëëçíéêÞ ðïßçóç ìåôÜ ôï 1818 ðïõ åðéóôñÝöåé óôç ÆÜêõíèï áðü ôçí Éôáëßá «éäÝáé üìùò ðëïýóéáé, ðôù÷Ü åíäåäõìÝíáé,/äåí åßíáé äé´ áéþíéïí æùÞí ðñïùñéóìÝíáé»: Ï Óïýôóïò êñßíåé ôï Ýñãï ôïõ ÊÜëâïõ êáé ôïõ Óïëùìïý, ôï ïðïßï åßíáé ðëïýóéï óå éäÝåò, áëëÜ ðáñïõóéÜæåé ìåéïíåêôÞìáôá óôç ãëþóóá êáé ãé’ áõôü äåí åßíáé ðñïïñéóìÝíï íá áíôÝîåé óôï ÷ñüíï. «Ïäïéðüñïò»: Ðïëýóôé÷ï äñáìáôéêü ðïßçìá ôïõ Ðáíáãéþôç Óïýôóïõ. «Óáôýñáò»: ÐïéçôéêÞ óõëëïãÞ ôïõ Áëåî. Óïýôóïõ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç 2ç 3ç 4ç

åíüôçôá: «åêåß ôïí.......åëåõèÝñáò». Ç ãÝííçóç ôçò íåüôåñçò ðïßçóçò åíüôçôá: «Ï ÑÞãáò..... åéò ôï ÷þìá». Ç ðñïåðáíáóôáôéêÞ ðïßçóç åíüôçôá: «Ï ÊÜëâïò.....ðáíôïäõíáìßá». Ç ìåôåðáíáóôáôéêÞ ðïßçóç åíüôçôá: «Êé çìåßò......áéèÝñáò». Ç óýã÷ñïíç ðïßçóç

379

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 380

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç êáèáñåýïõóá. Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé æåõãáñùôÞ. 2. ÌåôáöïñÝò: «ãåííáßá ìåëùäßá», «ãëõêýôáôïò ï âßïò» 3. Ðñïóùðïðïßçóç: «ôá èïýñéá ôïõ Üóìáôá ìÜò ðõñðïëïýí áêüìá»

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá åðéóçìÜíåôå ôïõò ðïéçôÝò óôïõò ïðïßïõò áíáöÝñåôáé ï Áë. Óïýôóïò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ ôïõò áðïäßäåé. Íá óõæçôÞóåôå ôç ãíþìç ôïõ ãéá ôïí ÊÜëâï êáé ôïí Óïëùìü. Ðïý åðéêåíôñþíïíôáé ïé áíôéññÞóåéò ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ï Óïýôóïò áíáöÝñåôáé óôïí ÁèáíÜóéï ×ñéóôüðïõëï, ôïõ ïðïßïõ ç ðïßçóç äéáêñßíåôáé áðü ëõñéóìü õìíþíôáò ôç ÷áñÜ ôçò æùÞò êáé ôïõ êñáóéïý, óôïí ÉÜêùâï Ñßæï ÑáãêáâÞ ðïõ óôñÝöåôáé óôçí åëëçíéêÞ áñ÷áéüôçôá, óôï ÑÞãá, ï ïðïßïò ìå ôá ðïëåìéêÜ ôïõ Üóìáôá îåóÞêùóå ôïõò ¸ëëçíåò ãéá ôçí åëåõèåñßá, óôïí ÐåñäéêÜñç ðïõ ðñïóðÜèçóå íá ìéìçèåß ôïí ÁðïõëÞéï êáé ôïí äéáêñßíåé ç óáôéñéêÞ äéÜèåóç. Óôç óõíÝ÷åéá áíáöÝñåôáé óôïõò åðôáíÞóéïõò ðïéçôÝò ÊÜëâï êáé Óïëùìü. Óôï Ýñãï ôïõò äéáêñßíåé ðëïýóéåò éäÝåò, áëëÜ èåùñåß ôç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí öôù÷Þ. Ôåëåéþíïíôáò öôÜíåé óôïõò ðïéçôÝò ôçò åðï÷Þò ôïõ, êáé áíáöÝñåé ôïí Ðáíáãéþôç Óïýôóï, ôïõ ïðïßïõ ôï Ýñãïõ ðáñïõóéÜæåé áñìïíßá, êáé äéáêñßíåôáé áðü ðëïýóéåò åéêüíåò êáé áéóèÞìáôá, êáé óôïí åáõôü ôïõ. ¼óïí áöïñÜ óôïí ÊÜëâï êáé ôïí Óïëùìü, ðéóôåýåé ðùò êáé ïé äõï ðáñáìÝëçóáí ôçí ïìïñöéÜ ôçò ãëþóóáò, ãé’ áõôü êáé ôï Ýñãï ôïõò äåí åßíáé äéá÷ñïíéêü.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéïò åßíáé ï óêïðüò ôçò åðéóôïëÞò áõôÞò ðñïò ôïí ¼èùíá;

380

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 381

Ç ÁÍÁ×ÙÑÇÓÇ

ÔÇÓ Ãåþñãéïò Æáëïêþóôáò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Ãéþñãïò Æáëïêþóôáò ãåííÞèçêå óôá 1805 óôï ÓõññÜêï ôçò Çðåßñïõ êáé ðÝèáíå óôá 1858 óôçí ÁèÞíá. ¸ëáâå ìÝñïò óôïí áãþíá ôçò åèíéêÞò áíåîáñôçóßáò.

Ôï Ýñãï ôïõ ¸ãñáøå åðéêïëõñéêÜ ðïéÞìáôá, ãéá íá õìíÞóåé ôïí áãþíá ôïõ 1821 áëëÜ êáé ìéêñÜ ëõñéêÜ ãéá ðåñéóôáôéêÜ ôçò ðñïóùðéêÞò æùÞò. ÌåñéêÜ áðü áõôÜ ìåëïðïéÞèçêáí êáé äéáôçñÞèçêáí ùò ôéò ìÝñåò ìáò óáí ôñáãïýäéá, üðùò «Ôï ößëçìá», «Ï âïñéÜò ðïõ ô’ áñíÜêéá ðáãþíåé» ê.Ü.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåé ôé áêïëïýèçóå üôáí ðëçñïöïñÞèçêå ôçí áíá÷þñçóç åíüò áãáðçìÝíïõ ôïõ ðñïóþðïõ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ðëçñïöïñåßôáé üôé ç êïðÝëá ðïõ áãáðïýóå, Ýöõãå. Êáôåâáßíåé óôç èÜëáóóá êáé ñùôÜ ôá êýìáôá íá ôïõ ðïõí. Ôï ðñþôï êýìá ôïõ ëÝåé üôé áõôü ðñùôïäÝ÷ôçêå ôá êÜëëç ôçò, ôï äåýôåñï ôïõ ëÝåé üôé ÷áñïýìåíç Ýöåõãå ãéá ôç îåíéôéÜ, åíþ ôï ôñßôï ðåñíÜ ÷ùñßò íá ôïõ ìéëÞóåé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Ôá êÜëëç: ïé ïìïñöéÝò 2. Ãïããõôü: âïããçôü

381

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 382

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. «ôç èÜëáóóá ðáñáêáëþ»: ï ðïéçôÞò ðñïóùðïðïéåß ôç èÜëáóóá ãéá íá ôç ñùôÞóåé ãéá ôçí áãáðçìÝíç ôïõ 2. «åìÝ ãéáôß í’ áöÞóç/íá êëáßãù êáé íá ëá÷ôáñþ;» åêöñÜæåé ôçí áðïñßá ôïõ ãéáôß ç êüñç íá ôïí áöÞóåé êáé íá öýãåé.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá (óô. 1-4): ç ðëçñïöïñßá üôé ç áãáðçìÝíç ôïõ Ýöõãå. 2ç åíüôçôá (óô. 5-16): ç óõíïìéëßá ôïõ ðïéçôÞ ìå ôá êýìáôá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôç èëßøç êáé ôçí áðüãíùóç óôçí ïðïßá âñßóêåôáé áðü ôç öõãÞ ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôï äéÜëïãï ìå ôá êýìáôá. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ôç èÜëáóóá ðáñáêáëþ», «ìïõ åßðå Ýíá êýìá», «Ýíá Üëëï êýìá ìïõ ìéëåß», «ðåñíÜåé ôï êýìá ôï óêëçñü ÷ùñßò íá ìïõ ìéëÞóåé». Ðáñïìïßùóç: «óáí ôï ÷áñïýìåíï ðïõëß». Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñéò ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò. Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé óôáõñùôÞ.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ìå ðïéïõò ôñüðïõò ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôá áéóèÞìáôÜ ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôá áéóèÞìáôÜ ôïõ ðáñáêáëþíôáò ôç èÜëáóóá êáé íá ôïõ ðåé ãéá ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ðïõ Ýöõãå êáé óõíïìéëþíôáò ìå ôá êýìáôá. 2ç Ôé óçìáßíåé ç óéùðÞ ôïõ êýìáôïò óôçí åñþôçóç ôïõ ðïéçôÞ; ÁðÜíôçóç: Ôï ôñßôï êýìá óéùðÜ, ãéáôß åßôå äåí îÝñåé ðïéïò ëüãïò Ýêáíå ôçí êïðÝëá íá öýãåé åßôå äå èÝëåé íá óôåíï÷ùñçèåß Üëëï, ï ðïéçôÞò ðïõ ñùôÜ áðåëðéóìÝíá «ÅìÝ ãéáôß í’ áöÞóåé íá êëáßãù êáé íá ëá÷ôáñþ;» 382

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 383

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

3ç Íá åîåôÜóåôå ôç óôé÷ïõñãßá ôïõ ðïéÞìáôïò. ÁðÜíôçóç: Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñåéò óôñïöÝò. Ç êÜèå ìéá áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñåéò óôß÷ïõò. Ï ðñþôïò óôß÷ïò êÜèå óôñïöÞò Ý÷åé ìåãáëýôåñï áñéèìü óõëëáâþí áðü ôïõò Üëëïõò. Ï á´ óôß÷ïò ïìïéïêáôáëçêôåß ìå ôïí ä´ êáé ï â´ ìå ôïí ã´.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ï ðïéçôÞò óôï ðïßçìá; 2ç «Óáí ôï ÷áñïýìåíï ðïõëß/åðÞãáéíå óôá îÝíá». Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ç êïðÝëá áð’ ôï êýìá;

j

383

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 384

ÄÉÏÍÕÓÏÕ ÐËÏÕÓ ÁëÝîáíäñïò Ñßæïò ÑáãêáâÞò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÁëÝîáíäñïò Ñßæïò ÑáãêáâÞò ãåííÞèçêå óôá 1809 óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç. ¹ôáí ãéïò ôïõ Öáíáñéþôç ëüãéïõ ÉÜêùâïõ Ñßæïõ ÑáãêáâÞ. Óðïýäáóå óôï Ìüíá÷ï êáé äéáôÝëåóå êáèçãçôÞò áñ÷áéïëïãßáò óôï ÐáíåðéóôÞìéï, õðïõñãüò Åîùôåñéêþí êáé ÐñÝóâçò. ÐÝèáíå óôçí ÁèÞíá óôá 1892.

Ôï Ýñãï ôïõ ¸ãñáøå ðïéÞìáôá, äñÜìáôá, äéçãÞìáôá, ìõèéóôïñÞìáôá, óôñáôéùôéêÜ óõããñÜììáôá, áñ÷áéïëïãéêÜ äéäáêôéêÜ åã÷åéñßäéá. Ó’ áõôüí áíÞêåé ôï ðïßçìá. «Ï êëÝöôçò» (Ìáýñç åßíáé ç íý÷ôá óôá âïõíÜ) ðïõ Ýãéíå åìâáôÞñéï êáé ôñáãïõäÞèçêå ùò ôéò ìÝñåò ìáò. ÎåêéíÜ áðü ôï ñïìáíôéóìü êáé ôç äçìïôéêÞ (ÄÞìïò êáé ÅëÝíç), áëëÜ óôñÝöåôáé ðñïò ôçí áñ÷áÀæïõóá êáé ôï íåïêëáóéêéóìü êáé ãñÜöåé ðïéÞìáôá ðïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôçí êïìøüôçôá ôïõ ýöïõò. Ôï ðéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ ðïßçìá åßíáé ï Äéïíýóïõ ðëïõò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá Äéïíýóïõ ðëïõò áðïôåëåß ÷áñáêôçñéóôéêü äåßãìá ôïõ íåïêëáóéêéóìïý óôçí ðïßçóç. ÈÝìá ôïõ åßíáé ç áðüðåéñá ôùí Ôõññçíþí ðåéñáôþí íá áðáãÜãïõí ôï èåü Äéüíõóï. Ôï ßäéï èÝìá ðáñéóôÜíåôáé áíÜãëõöï óôï èñéãêü ôïõ ìíçìåßïõ ôïõ ËõóéêñÜôç óôçí ÁèÞíá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óôï Áéãáßï êáôÜ ôç äýóç ôïõ çëßïõ ðëÝåé ôï ðëïßï ôùí Ôõññçíþí ðåéñáôþí Ý÷ïíôáò óôçí ðñýìíç ðïëëïýò Üíäñåò. Óôçí ðëþñç êÜèåôáé Ýíáò íÝïò êáôáðëçêôéêÞò ïìïñöéÜò, ï Äéüíõóïò. Óôï Ýíá ÷Ýñé êñáôÜ ÷ñõóü êñáôÞñá êáé åßíáé íôõìÝíïò ìå ÷éôþíá ÷ñõóïêßôñéíï. Ç üëç åéêüíá èõìßæåé Ýñãï ãëõðôéêÞò. 384

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 385

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. äýï ïõñáíïýò: Ôï ãáëÜæéï ôçò èÜëáóóáò êáé ôïõ ïõñáíïý êáé ç êáèáñüôçôá Ýäéíáí ôçí áßóèçóç üôé Þôáí äýï ïõñáíïß 2. ðõñÜ: öùôéÝò 3. üñíéò: ðïõëß 4. ïëêÜò: åßäïò ðëïßïõ 5. Ôõññçíïß: Åôñïýóêïé 6. åðéóåßùí: ìéêñÞ ôñéãùíéêÞ óçìáßá óôçí êïñõöÞ ôïõ éóôïý 7. åíõáëßùí ýìíïé: ðïëåìéêÜ ôñáãïýäéá 8. êñïêùôüò: ÷ñõóïêßôñéíïò 9. Üììáôá: óêïéíß, ôáéíßá, áëõóßäá 10. ðåñßãëõöïí: ðïõ ãýñù-ãýñù åß÷å ãëõðôÜ äéÜêïóìï 11. êñáôÞñáò: ìåãÜëï áñ÷áéïåëëçíéêü áããåßï ìÝóá óôï ïðïßï ãéíüôáí ç áíÜìåéîç êñáóéïý ìå íåñü 12. êýùí: óêýëïò

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. «áíôÞ÷ïõí Üãñéïé ÷ïñïß/êé åíõáëßùí ýìíïé»: ïé íáýôåò ôïõ ðåéñáôéêïý ðëïßïõ ÷ïñåýïõí êáé ôñáãïõäïýí ðïëåìéêÜ ôñáãïýäéá. 2. «åéò äÝñìáôá ðáíèÞñùí»: ï ðÜíèçñáò åßíáé æþï ðïõ åéêïíßæåôáé óôçí ôÝ÷íç ìáæß ìå ôï èåü Äéüíõóï. Óõ÷íÜ, üðùò óôï ðïßçìá, ï Äéüíõóïò êÜèåôáé óå äÝñìáôá ðáíèÞñùí. 3. «ðåñßãëõöïí êñáôÞñá»: Ï Äéüíõóïò Þôáí èåüò ôïõ êñáóéïý êáé ðáñéóôáíüôáí êñáôþíôáò êñáôÞñá. 4. «ç Êëùèþ»: ìéá áðü ôçò ôñåéò Ìïßñåò. Ïé Üëëåò Þôáí ç ËÜ÷åóéò êáé ç ¢ôñïðïò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá (óôß÷ïé 1-25): ðåñéãñáöÞ ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò. 2ç åíüôçôá (óôß÷ïé 26-55): ðåñéãñáöÞ ôïõ Äéïíýóïõ. 3ç åíüôçôá (óôß÷ïé 56-65): ç áñìïíßá ðïõ èõìßæåé Ýñãï ôÝ÷íçò.

385

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 386

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ðñïóùðïðïßçóç: «ç Ýêôáóéò ôïõ á÷áíïýò Áéãáßïõ åêïéìÜôï» 2. Ðáñïìïéþóåéò: «ùò êýêíïõ», «ùò áí åíÝìïíôï ðõñÜ», «ùò áõôÞ äåí çí ëåõêüí/ôï ìÜñìáñïí ôçò ÐÜñïõ» 3. ÌåôáöïñÝò: «âÞìá âáñý»

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá áíáëýóåôå ôéò åéêüíåò ðïõ áðáñôßæïõí ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí, üðïõ ôáîéäåýåé ôï ðëïßï. ÁðÜíôçóç: Ôï ðëïßï ôáîéäåýåé óôï áêýìáíôï Áéãáßï ðÝëáãïò. Ï óõíäõáóìüò ôïõ ïõñáíïý êáé ôçò èÜëáóóáò äßíåé ôçí åíôýðùóç ðùò ðëÝåé áíÜìåóá óå äýï ïõñáíïýò, ï Ýíáò åßíáé ãëáõêüò êé ï Üëëïò êõáíïýò. Ôï áåñÜêé ôçò Üíïéîçò öõóÜ áäýíáìá, åíþ ìáêñéÜ óôïí ïñßæïíôá äéáêñßíïíôáé óáí óêéÝò ïé êïñõöÝò ôùí íçóéþí. Ôá ÷ñþìáôá ôïõ Þëéïõ ðïõ äýåé áíôáíáêëïýí ðÜíù óôá íåñÜ ôçò èÜëáóóáò êáé ôï êÜíåé íá öáßíåôáé óáí öùôéÜ. Ôï ðëïßï äßíåé ôçí åíôýðùóç êýêíïõ áðü ôç ëåõêüôçôÜ ôïõ ó´ áõôü ôï åéäõëëéáêü ôïðßï. 2ç Íá áíáëýóåôå ôá åðéìÝñïõò óôïé÷åßá ðïõ óõíèÝôïõí ôç óêçíÞ ìå ôï èåü Äéüíõóï êáé ôçí áêïëïõèßá ôïõ. Ðùò åñìçíåýåôå ôç óõóôïé÷ßá áíÜìåóá ó´ áõôÞ êáé óôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôåß óôç öýóç (óå áíôßèåóç ìå ôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôåß óôïí üìéëï ôùí íáõôþí), (Íá ëÜâåôå õð´ üøç ôéò éäéüôçôåò ôïõ Äéïíýóïõ ùò èåïý. ÁðÜíôçóç: Ï èåüò Äéüíõóïò âñßóêåôáé óôçí ðëþñç êáé êÜèåôáé ðÜíù óå äÝñìáôá ðáíèÞñùí. ÐáñéóôÜíåôáé óáí íÝïò áðßóôåõôçò êáëëïíÞò ðïõ öïñÜ ÷éôþíá ÷ñõóïêßôñéíï ìå ÷ñõóÝò ôáéíßåò. ÊñáôÜ óôï ÷Ýñé ÷ñõóü êñáôÞñá, åíþ ìéá Þñåìç ôßãñçò ôïõ ãëåßöåé ôï ÷Ýñé. Óôï Üëëï ôïõ ÷Ýñé áêïõìðÜ ìéá íÝá êïðÝëá óáí áíèéóìÝíï êñßíï. Ï èåüò Äéüíõóïò, üðùò îÝñïõìå, åßíáé èåüò ôïõ êñáóéïý, ôïõ êåöéïý êáé ôçò ÷áñÜò. Åäþ ðáñïõóéÜæåôáé íåáñüò ìå ìéá ãëõêéÜ çñåìßá êáé ïìïñöéÜ ðïõ åßíáé áíÜëïãç ìå ôçí çñåìßá êáé ôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò. Áêüìç êáé ç ôßãñçò åßíáé Þñåìç êáé õðÜêïõç, ï èåüò åßíáé íÝïò üðùò êáé ç åðï÷Þ ôïõ ÷ñüíïõ, ðïõ åßíáé ç Üíïéîç. Ï èåüò óõìâïëßæåé ôçí áíáãÝííçóç ôçò öýóçò. Ç ðáñïõóßá ôïõ óôï ðëïßï êÜíåé ôç öýóç íá ãáëçíåýåé êáé íá ðáñïõóéÜ-

386

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 387

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

æåé ôçí êáëýôåñÞ ôçò åéêüíá. ¼ëá áõôÜ âÝâáéá Ýñ÷ïíôáé óå áíôßèåóç ìå ôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôåß óôïí üìéëï ôùí íáõôþí. Áõôïß âñßóêïíôáé óôçí ðñýìíç, ôñáãïõäïýí ðïëåìéêÜ ôñáãïýäéá êáé åðéäßäïíôáé óå Üãñéïõò ÷ïñïýò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá åßíáé ôá óôïé÷åßá ôïõ ðïéÞìáôïò ðïõ ôï êáôáôÜóóïõí óôï íåïêëáóéêéóìü; 2ç Ðïéá åíôýðùóç êÜíåé óôïí ðïéçôÞ ç åéêüíá ôïõ Äéüíõóïõ;

j

387

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 388

ÁÓÌÁÔÉÏÍ ÄçìÞôñéïò Ðáðáññçãüðïõëïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÄçìÞôñéïò Ðáðáññçãüðïõëïò ãåííÞèçêå óôçí ÁèÞíá óôá 1843 üðïõ êáé ðÝèáíå óôá 1873. Óðïýäáóå íïìéêÜ êáé óå çëéêßá ìüëéò 23 åôþí áíáãïñåýôçêå äéäÜêôïñáò ôçò ÍïìéêÞò Ó÷ïëÞò. ¹ôáí ãéïò ôïõ éóôïñéêïý Êùíóôáíôßíïõ Ðáðáññçãüðïõëïõ.

Ôï Ýñãï ôïõ Áó÷ïëÞèçêå ôüóï ìå ôçí ðïßçóç üóï êáé ìå ôçí ðåæïãñáößá· ðïßçóç: «Óôüíïé», «×åëéäüíåò», «Ïñöåýò», «Ðõãìáëßùí». ÐåæÜ: «×áñáêôÞñåò», ÈÝáôñï: «Óõæýãïõ åêëïãÞ», «ÁãïñÜ». ¸ãñáøå åðßóçò êáé ìåëÝôåò: «ÓêÝøåéò åíüò ëçóôïý Þ ç êáôáäßêç ôçò êïéíùíßáò», «Ç ðåñß ðïéíÞò èåùñßá ôïõ ÐëÜôùíïò», ê.Ü.)

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá ðåñéëáìâÜíåôáé óôç óõëëïãÞ «Óôüíïé». ÈÝìá ôïõ åßíáé ç áíáëãçóßá êáé ç áðéóôßá ôçò ãõíáßêáò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôç ãõíáßêá óáí ôï íåñü ôçò ëßìíçò. ¼ðùò óôç ëßìíç, üôáí êïéôÜæåôáé êáíåßò, âëÝðåé ôïí åáõôü ôïõ êáé, üôáí öåýãåé, ÷Üíåôáé êáé ç åéêüíá, Ýôóé êáé üôáí åßíáé ìðñïóôÜ óôçí áãáðçìÝíç ôïõ, åêåßíç ôïí áãáðÜ. ¼ôáí öåýãåé, ÷Üíåôáé êáé ç áãÜðç. Óôç óõíÝ÷åéá ðñïôñÝðåé íá ìçí áããßæåé êáíåßò ôç ãõíáéêåßá øõ÷Þ, ãéáôß åýêïëá óâýíåôáé åêåß ü,ôé ÷áñá÷ôåß, äçëáäÞ ðïëý åýêïëá óâÞíïõí ôá óõíáéóèÞìáôá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ìÜôçí: ìÜôáéá 2. êñïýåé: áããßæåé, ÷ôõðÜ 388

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 389

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. «ïýôù êáé åíüóù ìÝíçò åéò ôçí ößëçí óïõ åìðñüò/ó´ åéêïíßæåé, áãáðÜóáé»: ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôç ãõíáßêá Ýíá ðëÜóìá áíÜëãçôï êáé åðéðüëáéï ðïõ üôáí êáíåßò âñßóêåôáé êïíôÜ ôçò êáé ìðñïóôÜ ôçò, ìüíï ôüôå åêåßíç ôïí áãáðÜ. ¼ôáí öýãåé, öåýãïõí êáé ôá áéóèÞìáôá. 2. «ü,ôé åéò ãõíáéêüò ÷áñÜîçò ôçí êáñäéÜí èá óâåóèÞ»: ç ãõíáßêá ðáñïõóéÜæåôáé Üóðëá÷íç, Üðïíç, Üôïìï êåíü ÷ùñßò áéóèÞìáôá äõíáôÜ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá (óôé÷. 1-8): ðáñáâïëÞ ôçò ãõíáßêáò ìå ôá íåñÜ ôçò ëßìíçò 2ç åíüôçôá (óôé÷. 9-12): ç ãõíáéêåßá êáñäéÜ óâÞíåé ôá áéóèÞìáôá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôï ðïßçìá üëï åßíáé ìéá ðáñïìïßùóç. Ç ãõíáßêá ðáñïõóéÜæåôáé ìå ôá íåñÜ ôçò ëßìíçò, ìå Üíåìï ðïõ äåí áêïýåé, ìå ôçí Üììï ôçò èÜëáóóáò óôçí ïðïßá óâÞíåôáé ü,ôé ÷áñÜîåé êáíåßò. 2. Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç áñ÷áÀæïõóá. Ôï ýöïò ñçôïñéêü.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôï ðïßçìá áðïôåëåß ôõðéêÞ ðåñßðôùóç ñïìáíéêÞò ðïßçóçò: êáèáñåýïõóá ãëþóóá, åýêïëç óôé÷ïõñãßá, ýöïò ñçôïñéêü· ðñïóðáèÞóôå íá õðïóôçñßîåôå âáóéæüìåíïé óôï ßäéï ôï ðïßçìá, áõôÝò ôéò áðüøåéò. ÁðÜíôçóç: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç êáèáñåýïõóá «åéò ôçí ëßìíçí, «Üíù ôáýôçò», «ïýôù êáé åíüóù», «áé óôéãìáß åêåßíáé», «ðÜóáé», «åéò ôïí Üíåìïí», «åéò ôçí Üììïí», «üóôéò êñïýåé», «ìÜôçí êñïýåé». Ç óôé÷ïõñãßá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé åýêïëç. Ï óôß÷ïò åßíáé áðëüò ìå ïìïéïêáôáëçîßá óôáõñùôÞ óôéò äýï ðñþôåò óôñïöÝò êáé ðëåêôÞ óôçí ôåëåõôáßá. Ôï ýöïò åßíáé ñçôïñéêü. Ï ðïéçôÞò ðñïôñÝðåé ôïí áíáãíþóôç íá ìçí åìðéóôåýåôáé ôç ãõíáßêá, ãéáôß åýêïëá ôá áéóèÞìáôÜ ôçò óâÞíïíôáé.

389

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 390

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç Ìå ðïéåò åéêüíåò ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò ôç ãõíáéêåßá áðéóôßá; ÁðÜíôçóç: Ç áðéóôßá ôçò ãõíáßêáò ðáñïõóéÜæåôáé ìå ôçí åéêüíá ôçò ëßìíçò. ¼óï êïéôÜò ôá íåñÜ, âëÝðåéò ôï åßäùëü óïõ. ¼ôáí áðïìáêñýíåóáé åßíáé óáí íá ìçí õðÜñ÷åéò. Åðßóçò ôçí ðáñïõóéÜæåé ìå ôïí áÝñá ðïõ äåí ìðïñåß í´ áêïýóåé êáé ìå ôçí Üììï ðïõ óâÞíåé ü,ôé ãñÜöåé êáíåßò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá ãíþìç Ý÷åé ï ðïéçôÞò ãéá ôç ãõíáßêá, üðùò ðñïâÜëëåôáé óôï ðïßçìá;

]

390

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 391

ÔÏ ÁÓÌÁ

ÔÏÕ

ÏÑÖÅÙÓ Óðõñßäùí ÂáóéëåéÜäçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Óðõñßäùí ÂáóéëåéÜäçò ãåííÞèçêå óôçí ÐÜôñá óôá 1845 êáé ðÝèáíå óôï Ðáñßóé óôá 1874. Óðïýäáóå íïìéêÜ. ¹ôáí ðïéçôÞò, óõããñáöÝáò êáé êñéôéêüò.

Ôï Ýñãï ôïõ Ðïßçóçò: «Åéêüíåò êáé êýìáôá», «¸ðåá ðôåñüåíôá» ÈåáôñéêÜ: «ÃáëÜôåéá»

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áíÞêåé óôç óõëëïãÞ «ÃáëÜôåéá». ÈÝìá ôïõ Ý÷åé ôç æùÞ ôùí íáõôéêþí ðïõ åßíáé ìáêñéÜ áðü ôçí ðáôñßäá ôïõò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôç æùÞ üóùí ôáîéäåýïõí êáé ðåñíïýí ÷ñüíéá ìáêñéÜ áðü ôçí ðáôñßäá ôïõò. Ï íáýôçò æþíôáò óôéò öïõñôïýíåò êáé ôéò êáêïõ÷ßåò åðéèõìåß íá ãõñßóåé êáé íá äåé ôçí ðáôñßäá ôïõ. Áíõðïìïíåß íá öôÜóåé êáé íá ðÝóåé óôçí áãêáëéÜ ôùí áãáðçìÝíùí ôïõ ðñïóþðùí. Óôá óðßôéá ôùí íáõôéêþí êÜèå äåéëéíü óõãêåíôñþíïíôáé êáé êëáßíå ãé´ áõôïýò ðïõ åßíáé ìáêñéÜ, åíþ, üôáí åðéóôñÝöïõí, ãßíïíôáé ãéïñôÝò êáé ç ÷áñÜ ôçò áíôÜìùóçò åßíáé ìåãÜëç.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. âÜôïé: áãêáèùôïß èÜìíïé 2. óåðôüò: óåâáóôüò 3. ìÝñáêåò: íåáñïß

391

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 392

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

4. éèýíùí: áõôüò ðïõ êáôåõèýíåé 5. óýíåõíïò: óýíôñïöïò, óýæõãïò 6. üììá: ìÜôé

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. «ðñïò ô´ Üóôñá ôï âëÝììá ðïóÜêéò åãåßñåé/ðïèþí íá åéêÜóåé ôçí ðÜôñéïí ãçí»: ï íáýôçò óáí Üëëïò ÏäõóóÝáò âáóáíéóìÝíïò ÷ñüíéá ìáêñéÜ áð´ ôçí ðáôñßäá ôïõ åðéèõìåß íá åðéóôñÝøåé. 2. «âïÞèåé ôïõò Üíäñáò íáõôßëïõò ÂïññÜ!»: ï ðïéçôÞò åðéêáëåßôáé ôïí âüñåéï Üíåìï íá öõóÞîåé, ãéá íá ãõñßóïõí ïé íáõôéêïß óôá óðßôéá ôïõò. 3. «êáé öèßíåé ôï óôÞèïò ðéóôÞò ôïõ óõíåýïõ/êé õãñáßêôáé ô´ üììá ìçôñüò ãçñáéÜò!...»: ï íáõôéêüò óêÝöôåôáé ôá áãáðçìÝíá ôïõ ðñüóùðá, ôçí ðéóôÞ ôïõ óýíôñïöï ðïõ óáí Üëëç Ðçíåëüðç ôïí ðåñéìÝíåé, êáé ôç ãñéÜ ìçôÝñá ôïõ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá óôß÷ïé 1-5: Ôï ðÝñáóìá ôùí ÷ñüíùí 2ç åíüôçôá óôß÷ïé 6-15: Ç åðéèõìßá ãéá ãõñéóìü óôçí ðáôñßäá 3ç åíüôçôá óôß÷ïé 16-25: Ç ðáôñßäá êáé ç åðéóôñïöÞ ó´ áõôÞ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç êáèáñåýïõóá 2. Åéêüíåò: «åéò âÜôïõò èá åßíáé», «åí ìÝóù åãåßñåé», «åêåß áäåëöïýò»

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéï åßíáé ôï èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò ðïõ óõíäÝåôáé ìå ôïí ôßôëï ôïõ ðïéÞìáôïò; ÁðÜíôçóç: Ôï èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ðáñìÝíï áðü ôç æùÞ ôùí íáõôéêþí. Ç ìáêñü÷ñïíç áðïõóßá ôïõò áðü ôçí ðáôñßäá ìåãáëþíåé ôç íïóôáëãßá ôïõò íá ãõñßóïõí ðßóù. Ï ôßôëïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ôï Üóìá ôïõ ÏñöÝùò. Ï ÏñöÝáò Þôáí áõôüò ðïõ âïÞèçóå 392

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 393

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

ôïõò Áñãïíáýôåò êáôÜ ôçí åêóôñáôåßá ôïõò. Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåé ôïí ÏñöÝá óôïí ôßôëï, ãéáôß èÝëåé íá ôïíßóåé ðùò ïé íáõôéêïß èá âïçèçèïýí êáé èá åðéóôñÝøïõí óþïé óôçí ðáôñßäá ôïõò. 2ç Áðü ðïéá óõíáéóèÞìáôá äéáêáôÝ÷ïíôáé ïé íáõôéêïß êáé ìå ðïéá ìÝóá êáôïñèþíåé ï ðïéçôÞò íá ôá ðñïâÜëåé; ÁðÜíôçóç: Ïé íáõôéêïß åðéèõìïýí íá ãõñßóïõí ðßóù óôçí ðáôñßäá ôïõò êáé íá îáíáäïýí ôá áãáðçìÝíá ôïõò ðñüóùðá. ÓêÝöôïíôáé ðùò óôï óðßôé ôïõò ôïýò ðåñéìÝíïõí. Ï ðïéçôÞò êáôïñèþíåé íá ðñïâÜëåé áõôÜ ôá óõíáéóèÞìáôá ìå ôç ÷ñÞóç åéêüíùí. Ï íáýôçò êïéôÜæåé ô´ Üóôñá êáé ëá÷ôáñÜ íá äåé ôçí «ðÜôñéïí ãçí», «ïé óõããåíåßò óõãêåíôñþíïíôáé êáé êëáßíå áõôïýò ðïõ ëåßðïõí».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò äçëþíåé ï ðïéçôÞò ôï ÷ñüíï ðïõ ðÝñáóáí ïé íáýôåò ìáêñéÜ áð´ ôçí ðáôñßäá; 2ç Ðïéåò ïìïéüôçôåò åíôïðßæåôå óôï ðïßçìá ìå ôçí Ïäýóóåéá êáé ôïí êüóìï ôïõ ÏäõóóÝá;

;

393

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 394

Ç ÐÅÆÏÃÑÁÖÉÁ – ÔÏ ÌÕÈÉÓÔÏÑÇÌÁ Ç íåïåëëçíéêÞ ðåæïãñáößá áêïëïõèåß ôçí ðåñßïäï 1830 – 1880 ôá åõñùðáúêÜ ñåýìáôá êáé êõñßùò ôï ñïìáíôéóìü, ðïõ ìåôáöÝñïõí óôçí ÅëëÜäá ïé Öáíáñéþôåò. Ç ðñþôç áðüðåéñá ãéá ôç óõããñáöÞ ðåæïý êåéìÝíïõ Ýãéíå áðü ôïí ÊïñáÞ ðïõ Ýäùóå óå ôÝóóåñéò óõíÝ÷åéåò óôá “Ðñïëåãüìåíá” ôçò IëéÜäïò Ýíá ÷áñéôùìÝíï êåßìåíï, ôïí ÐáðáôñÝ÷á. Ïé äýï ðüëïé ôçò íåïåëëçíéêÞò ðåæïãñáößáò ôçò ðåñéüäïõ åßíáé áðü ôç ìßá ï ñïìáíôéóìüò êáé áðü ôçí Üëëç ç áðüðåéñá áíß÷íåõóçò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò.

[

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 395

Ï ÐÏËÕÐÁÈÇÓ Ãñçãüñéïò Ðáëáéïëüãïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Ãñçãüñéïò Ðáëáéïëüãïò ãåííÞèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç óôá 1774. Óðïýäáóå ãåùðüíïò óôçí Áããëßá, Ãåñìáíßá, Åëâåôßá êáé Ãáëëßá. Óôá 1829 Ýñ÷åôáé óôçí ÅëëÜäá êáé áíáëáìâÜíåé äéåõèõíôÞò ôïõ ðñïôýðïõ Áñãïêçðßïõ Ôßñõíèïò. Ôï 1833 ãßíåôáé ãñáììáôÝáò ôïõ Õðïõñãåßïõ Åóùôåñéêþí.

Ôï Ýñãï ôïõ ÌõèéóôïñÞìáôá: Ï ÐïëõðáèÞò êáé ï ÆùãñÜöïò. Åðßóçò äçìïóßåõóå êáé ìåëÝôåò ó÷åôéêÝò ìå ãåùðïíéêÜ èÝìáôá.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüôõðï ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò õðÞñîå ôï ãáëëéêü ìõèéóôüñçìá Gil Blas ôïõ Le Sage. Ï Þñùáò ÁëÝîáíäñïò Öáâßíçò áöçãåßôáé óå ðñþôï ðñüóùðï ôéò ðåñéðÝôåéÝò ôïõ, åíþ ðáñÜëëçëá áðåéêïíßæåé ôá Þèç áíèñþðùí äéáöïñåôéêþí ÷áñáêôÞñùí, êïéíùíéêþí ôÜîåùí êáé ôüðùí.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï Þñùáò ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò, ÁëÝîáíäñïò Öáâßíçò åðéóôñÝöåé ìåôÜ áðü íáõÜãéï óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìå ïèùìáíéêü ðëïßï. Óôï Âüóðïñï, åîáéôßáò ôïõ Ñùóïôïõñêéêïý ðïëÝìïõ, áé÷ìáëùôßæåôáé áðü Ñþóïõò êáé ïäçãåßôáé óôç Ñùóßá. Åêåß ðñïóëáìâÜíåôáé áðü êÜðïéïí Ýìðïñï, ãéá íá ôïõ äéäÜîåé áñéèìçôéêÞ. Ï Ýìðïñïò óå ëßãï êáéñü ðñï÷ùñåß óôá ìáèÞìáôá êáé ëïãáñéÜæåé ÷ùñßò ôï áñéèìçôÞñéï. Ï Ñþóïò Þôáí ðïëý åõóåâÞò êáé ðéóôüò óôéò ðáñáäüóåéò ôçò åêêëçóßáò. Ðáñüëá áõôÜ áó÷ïëïýíôáí ìå ôï ëáèñåìðüñéï êáé äåí Ýäéíå åëåçìïóýíç. Ìéá ìÝñá ðëçóéÜæåé ôïí Öáâßíç ç ãõíáßêá ôïõ Ýìðïñïõ êáé êëáßãïíôáò ôïõ ëÝåé üôé 395

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 396

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ï óýæõãüò ôçò áäéáöïñåß ãé´ áõôÞí êáé äåí ôçí áãáðÜ, åðåéäÞ äåí ôçí äÝñíåé. Ìüíï äýï öïñÝò óôï ðáñåëèüí ôçí Ýäåéñå, ãéáôß åß÷å äþóåé óå êÜðïéïõò åëåçìïóýíç. Ï Öáâßíçò ôç ëõðÞèçêå êáé åíþ ôçí ðáñçãïñïýóå, åêåßíç ôïí ößëçóå óôá ìÜãïõëá. Ôï ðåñéóôáôéêü Ýãéíå áíôéëçðôü áðü ôïí Ñþóï Ýìðïñï, ï ïðïßïò Ýäåéñå êáé ôï Öáâßíç êáé ôç ãõíáßêá ôïõ. Ï Þñùáò ôñïìáãìÝíïò Ýöõãå ìáêñéÜ áðü ôï óðßôé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

ÅéìáñìÝíç: ìïßñá, ðåðñùìÝío ðáñáìõèßá: ðáñçãïñéÜ ôåóóáñáêïíôïýôçò: óáñáíôÜ÷ñïíïò êïìâïëïãéêüò ðßíáêáò: áñéèìçôÞñéï ìéëëéïíÜñéïò: åêáôïììõñéïý÷ïò äõóåéäÞò: Üó÷çìïò óõìðáèçôéêüò: áõôüò ðïõ óõìðïíÜ, ðïõ óõìðÜó÷åé

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. «áé ðñïóåõ÷áß êáé ãïíõêëéóßá, ü÷é áóÞìáíôá áìáñôÞìáôá ôïéáýôá, áëëÜ êáé ðïëý ìåãáëýôåñá åêðëýíïõí»: ï óõããñáöÝáò áíôéìåôùðßæåé ìå åéñùíåßá ôïõò äÞèåí åõóåâåßò, ôïõò èåïöïâïýìåíïõò ðïõ áðü ôç ìéá áìáñôÜíïõí êáé áðü ôçí Üëëç ìå ìåôÜíïéåò êáé ðñïóåõ÷Ýò ðéóôåýïõí ðùò ï èåüò èá ôïõò óõã÷ùñÝóåé. 2. «Ôï ìüíïí åëÜôôùìá ôïõ åõóåâåóôÜôïõ Êõñßïõ ìïõ Þôïí íá ìç îõëßæç ôçí ãõíáßêá ôïõ»: ç áíôßëçøç üôé ôï íá äÝñíåé Ýíáò Üíôñáò ôç ãõíáßêá ôïõ áðïôåëåß Ýíäåéîç áãÜðçò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá: ôéêÞ 2ç åíüôçôá: 3ç åíüôçôá: 4ç åíüôçôá:

396

«åß÷ïí.....ìéëëéïíÜñéïí»: ï Öáâßíçò ìáèáßíåé óôï Ñþóï Ýìðïñï áñéèìç«Ï Ñþóïò.....åêðëþíïõí»: ôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá ôïõ Ñþóïõ «ôï ìüíï åëÜôôùìá......åßäïõò»: ôï ðáñÜðïíù ôçò óõæýãïõ. «Ìüëéò.........Åùóöüñïõ»: Ç ôéìùñßá

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 397

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ôçí åéñùíåßá êáé ôï ÷éïýìïñ ãéá íá äçëþóåé ôá Þèç ôùí áíèñþðùí ôçò åðï÷Þò. Ç ãëþóóá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç êáèáñåýïõóá. Ðáñïìïßùóç: «ùò íá ìå åêõíÞãá üëïí ôï ôÜãìá ôïõ Åùóöüñïõ»

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç ÂáóéóìÝíïé óôï êåßìåíï íá áíáæçôÞóåôå ôá ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò, ãéá íá ðåôý÷åé, üðùò ëÝåé óôïí ðñüëïãü ôïõ, ôï «çäý ìå ôï ùöÝëéìïí;» ÁðÜíôçóç: Ï óõããñáöÝáò áðïâëÝðåé óôç äéüñèùóç ôùí çèþí, íá åíþóåé äçëáäÞ ôï «çäý ìå ôï ùöÝëéìïí». Ãé´ áõôü êáé óå ðïëëÜ óçìåßá ôïõ áðïóðÜóìáôïò ÷ñçóéìïðïéåß åéñùíéêü ýöïò ãéá íá êáõôçñéÜóåé ôéò óõíÞèåéåò ôùí áíèñþðùí ð.÷. «Èá åéðÞôå üôé áäéêïýóå ôï áõôïêñáôïñéêüí Þ äçìüóéïí ôáìåßïí, áëë´ áé ðñïóåõ÷áß êáé ãïíõêëéóßáé, ü÷é áóÞìáíôá áìáñôÞìáôá ôïéáýôá áëëÜ êáé ðïëý ìåãáëýôåñá åêðëýíïõí», «ôï ìüíïí åëÜôôùìá ôïõ åõëáâåóôÜôïõ Êõñßïõ ìïõ Þôïí íá ìç îõëßæç ôçí ãõíáßêá ôïõ», «Äåí çîåýñù åÜí áýôç çõ÷áñéóôÞèç ðïëý áðïëáýóáóá ôçí ôüóïí ðïèçôÞí áðüäåéîéí ôçò óõæõãéêÞò áãÜðçò». 2ç Íá óõãêåíôñþóåôå ôá ÷ùñßá ðïõ äåß÷íïõí ôçí åéñùíåßá ìå ôçí ïðïßá ï áöçãçôÞò ðáñáôçñåß êáé áðåéêïíßæåé ôá Þèç ôùí êõñßùí ôïõ. ÁðÜíôçóç: (ÂëÝðå ÷ùñßá ôçò ðáñáðÜíù áðÜíôçóçò) Ôï ìüíïí ............... áãÜðçò». Áðü: «Ô

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Íá ÷áñáêôçñßóåôå ôïí Þñùá êáé ôï Ñþóï Ýìðïñï

397

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 398

Ï ÐÉÈÇÊÏÓ ÎÏÕÈ Þ ÔÁ ÇÈÇ ÔÏÕ ÁÉÙÍÏÓ ÉÜêùâïò Ðéôóéðßïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÉÜêùâïò Ðéôóéðßïò ãåííÞèçêå óôç ×ßï óôá 1803, üðïõ êáé Ýêáíå ôéò åãêýêëéåò óðïõäÝò ôïõ. Óðïýäáóå óôç ìåãÜëç ôï ÃÝíïõò Ó÷ïëÞ óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé íïìéêÜ óôï Ðáñßóé. Äßäáîå ùò êáèçãçôÞò Öéëïëïãßáò óôçí Ïäçóóü, óôç Óýñï êáé óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç. ÐÝèáíå óôá 1869.

Ôï Ýñãï ôïõ ¸ãñáøå ìõèéóôïñÞìáôá: «Ç ïñöáíÞ ôçò ×ßïõ», êáé «ï Ðßèçêïò Îïõè Þ ôá Þèç ôïõ áéþíïò» êáèþò êáé Üëëá Ýñãá.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ï óõããñáöÝáò áöçãåßôáé ôçí éóôïñßá åíüò áíèñþðïõ ðïõ åîáéôßáò åíüò åãêëÞìáôüò ôïõ êáôáäéêÜæåôáé áðü ôï èåü íá ìåôáìïñöùèåß óå ðßèçêï êáé íá æÞóåé Ýôóé ìÝ÷ñé íá åîéëåùèåß êáé íá áðïêôÞóåé ðÜëé áíèñþðéíç ìïñöÞ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé ôïí ôñüðï æùÞò êáé ôéò óõíÞèåéåò ôïõ éäéïêôÞôç ôïõ ðßèçêïõ Îïõè, Êáëëßóôñáôïõ Åõãåíßäç. Ï Êáëëßóôñáôïò, áöïý Ýæçóå óôçí Åõñþðç Ý÷ïíôáò ðïëëÜ ÷ñÞìáôá, Üëëáîå ôï üíïìÜ ôïõ êáé Üñ÷éóå åñ÷üìåíïò óôçí ÅëëÜäá íá óõìðåñéöÝñåôáé óáí åõãåíÞò. Óõììåôåß÷å óå üëåò ôéò åêäçëþóåéò ôçò ÁèÞíáò êáé ç ðáñïõóßá ôïõ óôçí õøçëÞ êïéíùíßá ôçò åðï÷Þò Þôáí äåäïìÝíç. Ôï íôýóéìü ôïõ êáé ïé ôñüðïé ôïõ áðïôåëïýóáí ìßìçóç ôùí äõôéêþí ðñïôýðùí. Áêüìç êáé ç äéáêüóìçóç ôïõ óðéôéïý ôïõ áêïëïõèïýóå ôá åõñùðáúêÜ ðñüôõðá. ÂÝâáéá ï Êáëëßóôñáôïò ôüíéæå üôé ïé 398

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 399

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

ãïíåßò ôïõ Þôáí åõãåíåßò ìå ôßôëïõò êáé áîéþìáôá, åíþ Ýäåé÷íå Ýíôïíï åíäéáöÝñïí ãéá ôçí åëëçíéêÞ áñ÷áéüôçôá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

áã÷ßíïéá: åîõðíÜäá, åõöõßá ó÷ïéíïôåíÝò: ìáêñüóõñôï âïñâïñïöÜãïò: áõôüò ðïõ ôñþåé ôï âüñâïñï, ôï âïýñêï ôï ëåãüìåíïí åí ðáñüäù: áõôü ðïõ ëÝãåôáé äéåõêñéíéóôéêÜ ï êåñäþïò ÅñìÞò: ï èåüò ÅñìÞò, ï ðñïóôÜôçò ôïõ åìðïñßïõ êáé ôïõ êÝñäïõò

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ï ÉÜêùâïò Ðéôóéðßïò ðáñïõóéÜæåé ôïí Êáëëßóôñáôï Åõãåíßäç, óáí Ýíá íÝï ï ïðïßïò ìéìåßôáé ôá åõñùðáúêÜ Þèç ðñïêåéìÝíïõ íá äåßîåé ôçí åõãåíéêÞ êáôáãùãÞ êáé ôïí ðëïýôï ôïõ. Ìå ôïí ôñüðï áõôü óáôéñßæåé ôá åõñùðáúêÜ êáé ôá åëëçíéêÜ Þèç ôïõ ðñþôïõ ìéóïý ôïõ 19ïõ áéþíá. Ï Êáëëßóôñáôïò áðïôåëåß ôõðéêü äåßãìá ôïõ áíåñ÷üìåíïõ íÝïõ óôçí ÁèÞíá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1840.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá: «Áëë´ áöïý åßðïìåí....óõíäñïìÞí»: Ç ðñïÝëåõóç ôïõ ïíüìáôïò Êáëëßóôñáôïò Åõãåíßäçò 2ç åíüôçôá: «Ï Êáëëßóôñáôïò....çèþí»: Ç äçìüóéá åéêüíá ôïõ Êáëëßóôñáôïõ 3ç åíüôçôá: «ÁëëÜ êáé.... äéáôñéâÞí áõôïý»: Ç ïéêßá ôïõ Êáëëßóôñáôïõ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ï óõããñáöÝáò åéñùíåýåôáé óå ðïëëÜ óçìåßá ôç óõìðåñéöïñÜ êáé ôéò óõíÞèåéåò ôïõ Êáëëßóôñáôïõ Åõãåíßäç «êáé ïýôùò åóöõñçëÜôçóå èáõìáóßùò ôï ùñáßïí áõôïý üíïìá», «ï Þñùò ðáôÞñ ìïõ.....åðáíáóôÜóåùò». 2. Ç ãëþóóá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç êáèáñåýïõóá.

399

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 400

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéá åëëçíéêÞ óõíÞèåéá ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá óáôéñßæåé ï Ðéôóéðßïò ìå ôéò ðáñáðÜíù óåëßäåò ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ï Ðéôóéðßïò ìå ôéò ðáñáðÜíù óåëßäåò ôïõ óáôéñßæåé ôç ðñïóðÜèåéá ôùí áíèñþðùí äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá íá ìéìçèïýí ôá åõñùðáúêÜ ðñüôõðá êáé ôïí îÝíï ôñüðï æùÞò. Êáé áõôü âÝâáéá ãéá íá öáíïýí åõãåíåßò, ìïñöùìÝíïé êáé êïóìïðïëßôåò. 2ç Ï «õðÝñ åõñùðáúóìüò» áðü ôç ìéá êáé ï «õðÝñ åëëçíéóìüò» áðü ôçí Üëëç Þôáí, üðùò ãñÜöïõí êáé ïé ÷ñïíéêïãñÜöïé ôçò åðï÷Þò, ïé äýï êýñéåò ôÜóåéò ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò ôùí ìÝóùí ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá. Âñßóêåôå áíáëïãßåò ìå ôéò óýã÷ñïíåò ôÜóåéò ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò; Áí íáé, ðñïóäéïñßóôå êÜðïéåò Þ áõôÝò. ÁðÜíôçóç: Óôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá áêüìç êáé óôéò ìÝñåò ìáò ðáñáôçñïýíôáé ôÜóåéò õðÝñ åõñùðáúóìïý êáé õðÝñ åëëçíéóìïý. ¸ôóé áðü ôç ìéá õéïèåôïýíôáé îÝíá ðñüôõðá óôïí ôñüðï æùÞò· èÝëïõìå üëïé íá åßìáóôå Åõñùðáßïé êáé åðéêáëïýìáóôå ôï üôé áíÞêïõìå óôçí Åõñþðç êáé áðü ôçí Üëëç ðáñáôçñïýíôáé öáéíüìåíá öüâïõ êáé äõóðéóôßáò ðñïò ü,ôé ôï îÝíï óå óõíäõáóìü ìå ôçí ðñïâïëÞ ôçò åëëçíéêüôçôÜò ìáò êáé ôïõ Ýíäïîïõ ðáñåëèüíôïò ôùí ðñïãüíùí ìáò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ï óõããñáöÝáò ôïí Êáëëßóôñáôï Åõãåíßäç; 2ç Ðïéá åëëçíéêÜ êáé åõñùðáúêÜ óôïé÷åßá äéáêñßíåôå óôéò áðåéêïíßóåéò ôùí ãïíÝùí ôïõ Êáëëßóôñáôïõ;

l

400

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 401

ËÏÕÊÇÓ ËÁÑÁÓ ÄçìÞôñéïò ÂéêÝëáò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí Åñìïýðïëç ôçò Óýñïõ, óôá 1835. Áðü íåáñÞ çëéêßá ôáîßäåøå óôï Ëïíäßíï, üðïõ åñãÜóôçêå óôá åìðïñéêÜ êáôáóôÞìáôá ôùí èåßùí ôïõ, åíþ öïßôçóå êáé óôï University College. Ôï 1872 åãêáôáóôÜèçêå óôï Ðáñßóé êáé åñãÜóôçêå åêåß ãéá ôçí áíáâßùóç ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí ðïõ Ýãéíáí ôåëéêÜ óôçí ÁèÞíá, óôá 1896. Óôá 1896 åðÝóôñåøå óôçí ÁèÞíá êáé ßäñõóå óôï Óýëëïãï ðñïò ÄéÜäïóéí Ùöåëßìùí Âéâëßùí êáé ôïí Ïßêï Ôõöëþí, åíþ ãåíéêÜ áíÝðôõîå ðïëéôéóôéêÞ äñÜóç.

Ôï Ýñãï ôïõ Óôç ëïãïôå÷íßá åìöáíßóôçêå áðü ìéêñÞ çëéêßá. ¸ãñáøå êáé ðïéÞìáôá, êõñßùò üìùò ðåæïãñáöÞìáôá. Ôá ðéï óçìáíôéêÜ åßíáé: «ËïõêÞò ËÜñáò», êáèþò êáé ôá äéçãÞìáôá: «Ç Üó÷çìç áäåñöÞ», «Ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò», «Ößëéððïò ÌÜñèáò» ê.Ü. Óôï Ýñãï ôïõ êõñéáñ÷åß ï äéäáêôéêüò ôüíïò, ÷ùñßò üìùò íá áðùèåß ôïí áíáãíþóôç, êáèþò ðñïâÜëëåôáé ÷ùñßò éäéáßôåñï óôüìöï. ÐÝèáíå óôçí ÁèÞíá, óôá 1908.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï áðüóðáóìá áõôü åßíáé ðáñìÝíï áðü ôï «ËïõêÞ ËÜñá», Ýíá ðåæïãñÜöçìá áöåôçñéáêü, êáèþò ÷áñáêôçñßæåé ôï ôÝëïò ìéáò åðï÷Þò êáé ôçí áñ÷Þ ìéáò êáéíïýñéáò ðåñéüäïõ ãéá ôç íåïåëëçíéêÞ ðåæïãñáößá. Öáíåñþíåé ôçí áðïìÜêñõíóç áðü ôï ñïìáíôéóìü êáé ôï éóôïñéêü ìõèéóôüñçìá êáé ôï ðÝñáóìá óôï åëëçíéêü çèïãñáöéêü äéÞãçìá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç ïéêïãÝíåéá ôïõ ËïõêÞ ËÜñá Þôáí óõãêåíôñùìÝíç ó’ Ýíá äùìÜôéï ôïõ óðéôéïý êáé áíÝìåíå ôçí ÁíôñéÜíá ðïõ åß÷å ðÜåé óôï ÷ùñéü êáé åß÷å êáèõóôåñÞóåé íá ãõñßóåé óðßôé. 401

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 402

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ç ÁíôñéÜíá, ôï óôÞñéãìá ôïõ óðéôéïý ðïõ öñüíôéæå ãéá üëá êáé ãéá ôéò áíÜãêåò üëùí, öÜíçêå îáöíéêÜ íá Ýñ÷åôáé ìå ôá ñïý÷á ôçò óêéóìÝíá êáé ìáôùìÝíá. ¹ôáí öáíåñü ðùò åß÷å ðÝóåé óôá ÷Ýñéá ôùí Ôïýñêùí ðïõ ðëçóßáæáí. ÁíÜóôáôïé üëïé óçêþèçêáí êáé âãÞêáí Ýîù óôï äñüìï, ãéá íá óùèïýí. Ìéá ãñéÜ, ôïõò ðñüôåéíå íá ôïõò êñýøåé óôï óôÜâëï ãéá ôéò áãåëÜäåò ôçò êáé äÝ÷ôçêáí. Åêåß, Ýìåéíáí ôÝóóåñéò ìÝñåò êáé íý÷ôåò, ìÝóá óôï âáèý óêïôÜäé êáé ôçí áíõðüöïñç âñüìá. ¼ìùò, ïé êñáõãÝò ôùí ÅëëÞíùí ðïõ Ýðåöôáí èýìáôá ôçò âáíáõóüôçôáò ôùí Ôïýñêùí, ôïõò áíÜãêáóå íá áíôéìåôùðßóïõí ôç ëÜóðç êáé ôç äõóïóìßá ôïõ óôÜâëïõ êáé íá áíôÝîïõí. ÅîÜëëïõ, ôï êëÜìá ôçò ÁíôñéÜíáò ãéá ôï êáêü ðïõ ôçò åß÷å ôý÷åé, èýìéæå óå üëïõò ôé èá ôïõò ðåñßìåíå êáé éäßùò ôéò ãõíáßêåò, áí ôïõò áíáêÜëõðôáí. ÊÜðïéá óôéãìÞ, Ýíáò Ôïýñêïò ðñïóðÜèçóå íá ìðåé ãéá Ýñåõíá óôï óôÜâëï, áëëÜ ç ëÜóðç ôïí åìðüäéóå êáé Ýöõãå. ¸ôóé, óþèçêå ç ïéêïãÝíåéá. ÌÜëéóôá, ôï ßäéï âñÜäõ Ýöôáóå Ýíáò áðåóôáëìÝíïò ôïõ èåßïõ ôïõ áöçãçôÞ, ãéá íá ôïý ðÜñåé íá öýãïõí. Ôïõò ïäÞãçóå óå Ýíá êñõöü ëéìáíÜêé, üðïõ Ýíá êáñÜâé èá ôïõ ðÞãáéíå óôç ×ßï. Ìå öüâï øõ÷Þò êáé ðïëëïýò êéíäýíïõò ðñïóåããßæïõí ôï óçìåßï, üðïõ ôïõò ðåñßìåíå ôï ðëïßï.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

åðéïýóá: åðüìåíç. óõíçãìÝíïé: óõãêåíôñùìÝíïé. ðáñáóôÜôçò: óôÞñéãìá, âïçèüò. öáéäñüôçôïò: åõèõìßáò. áðïöïñÜ: äõóïóìßá. Üãñáí: óõãêïìéäÞ. åéóÝôé: áêüìç. âïñâïñþäïõò: ëáóðþäïõò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ç áãùíßá ôçò ïéêïãÝíåéáò åßíáé Ýêäçëç, êáèþò ðåñéìÝíïõí ôçí ÁíäñéÜíá. Ç áðïõóßá ôçò ãßíåôáé óêüðéìá áðü ôï óõããñáöÝá, ãéá íá ôïíßóåé ôï ñüëï ðïõ èá ðáßîåé óôç óõíÝ÷åéá, óôçí åîÝëéîç ôïõ Ýñãïõ. Ç åìöÜíéóç ôçò ÁäñéÜíáò äéêáéïëïãåß ôçí áíçóõ÷ßá üëùí. Ôá ìáôùìÝíá êáé óêéóìÝíá ñïý÷á ôçò õðïäçëþíïõí ôéò âáíáõóüôçôåò óôéò ïðïßåò ôçí õðÝâáëáí ïé Ôïýñêïé êáé óõíÜìá ìáñôõñïýí ôá ðÜèç ôïõ Üìá÷ïõ ðëçèõóìïý ðïõ Ýðåöôå èýìá ôçò èõñéùäßáò ôïõò. 402

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 403

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

2ç åíüôçôá: Ï ôñüìïò êáé ç áìç÷áíßá ôùí ðñüóùðùí ãéá ôï ôé èá Ýðñåðå íá êÜíïõí, ãéá íá óùèïýí, åßíáé öáíåñÞ. Óå áíôßèåóç üìùò ìå ôïõò Ôïýñêïõò, ìéá ãñéÜ ãåìÜôç êáëïóýíç êáé áíèñùðéÜ- èá áðïôåëÝóåé ôï óôÞñéãìÜ ôïõò. ÅîÜëëïõ, óýìöùíá ìå ôçí êïóìïèåùñßá ôïõ óõããñáöÝá «ïé êáêïß åßíáé ïëßãïé åðß ôçò ãçò». ¸ôóé, ëïéðüí ç ãñéÜ -áí êáé äéáöïñåôéêÞò åèíüôçôáò, üðùò õðïäçëþíåé ç ðñïóöþíçóç «×ñéóôéáíïß», ðïõ êÜíåé ãéá ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò Ýñ÷åôáé íá éó÷õñïðïéÞóåé ôçí Üðïøç ôïõ ÂéêÝëá ãéá ôçí ýðáñîç ôçò êáëïóýíçò. 3ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ðåñéãñÜöåôáé ç æùÞ ôùí áíèñþðùí ìÝóá óôï óôÜâëï êáé ùò ôçí ôåëåõôáßá íý÷ôá. ÌÝóá óôéò Üèëéåò áõôÝò óõíèÞêåò, áð’ ôéò ïðïßåò õðÝöåñáí óùìáôéêÜ, ïé Üíèñùðïé ðÜó÷ïõí, ÷ùñßò ðáñÜðïíá êáé ÷ùñßò ìåìøéìïéñßá. Äåí åßíáé Þñùåò. Åßíáé Üíèñùðïé áðëïß, êáèçìåñéíïß, ðïõ ôñÝìïõí óôï öüâï ôïõ åîåõôåëéóìïý êáé ôïõ èáíÜôïõ, áëëÜ äÝ÷ïíôáé áäéáìáñôýñçôá ôï êáêü. Äå äõóáíáó÷åôïýí ìå ôá áíôßðïéíá ôùí Ôïýñêùí ãéá ôçí ÅðáíÜóôáóç ôùí óõìðáôñéùôþí ôïõò. Ï èñÞíïò êáé ï ðüíïò üëùí âïõâüò. Áêüìá êáé ôï êëÜìá ôçò ÁíäñéÜíáò ðíéãüôáí, ãéáôß êáôáëÜâáéíå ðùò, áí åêäçëùíüôáí Ýíôïíá, ßóùò ôïõò êáôáëÜâáéíáí. Ç ßäéá áðïôåëåß ìéá çñùßäá. Åßíáé Ýíá Üôïìï êáëïóõíÜôï, Ýôïéìï íá èõóéáóôåß ãéá ôïõò Üëëïõò, ðïõ áíôéìåôùðßæåé ìå áîéïðñÝðåéá êáé õðåñçöÜíåéá ôç æùÞ. (ÁðÜíôçóç 1çò åñþôçóçò). Ãé’ áõôü, êáé ôï êáêü ðïõ ôçò Ýêáíáí ïé Ôïýñêïé, ôçí ðëÞãùóå ôüóï. 4ç åíüôçôá: Ç áðÝ÷èåéá ôïõ óõããñáöÝá ãéá ôïõò Ôïýñêïõò åßíáé Ýêäçëç êáé öáßíåôáé êáé áðü ôçí åíôýðùóç ðïõ Ýêáíå ôï ðñüóùðï åíüò óôïí áöçãçôÞ. Ïé Ôïýñêïé ðáñïõóéÜæïíôáé óêëçñïß êáé áãñïßêïé, åíôåëþò áíáßóèçôïé áðÝíáíôé óôïí áíèñþðéíï ðüíï, ðñüèõìïé ãéá êÜèå âáóáíéóìü, Ýôïéìïé íá ðïäïðáôÞóïõí ôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá. 5ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ôïíßæåôáé ç ëýóç ôïõ äñÜìáôïò. Áí êáé ç áðïìÜêñõíóç áðü ôï óôÜâëï Þôáí äýóêïëç õðüèåóç, ï êßíäõíïò ðïõ áíôéìåôþðéæáí, ðáñáìÝíïíôáò åêåß, ôïõò üðëéóå ìå êïõñÜãéï, þóôå íá ôçí ôïëìÞóïõí. Ìå ôïí ôñüðï áõôü èÝëåé íá ôïíßóåé ï óõããñáöÝáò, ðùò êáíåßò äåí Þôáí áóöáëÞò óå åêåßíç ôç ôáñáãìÝíç åðï÷Þ êáé ðùò áêüìá êáé íá äéÝöåõãå ðñïóùñéíÜ ôïí êßíäõíï, ç óùôçñßá Þôáí äýóêïëç õðüèåóç.

403

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 404

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óôéò áêüëïõèåò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ôçí åðéïýóáí Þìåèá áðü ðñùßáò...... åõñÝèçìåí üëïé äéá ìéáò Ýîù åéò ôïí äñüìïí ìåôÜ ôçò ÁíäñéÜíáò»: ç áíáìïíÞ ôçò ÁíäñéÜíáò. 2ç åíüôçôá: «Ðïõ åðçãáßíáìåí;..... äåêáïêôþ åí óõíüëù øõ÷áß»: ç öõãÞ. 3ç åíüôçôá: «Ôçí åóðÝñáí ôçò ðñþôçò çìÝñáò...... åÜí ïé Ôïýñêïé ìáò áíáêÜëõðôáí»: êáôáöýãéï óå Ýíá óôÜâëï. 4ç åíüôçôá: «Ôçí ôåëåõôáßá íýêôá åîçìåñþèçìåí...... èÜññïò ôçò äïêéìáóßáò ìáò ôï ôÝëïò»: ï öüâïò ôùí Ôïýñêùí. 5ç åíüôçôá: «Äåí åøåýóèçóáí ïé åëðßäåò ìáò...... ãõíáßêáò êáé ðáéäéÜ ìéêñÜ åéò ôçí óõíïäåßáí óïõ»: ï äñüìïò ðñïò ôç óùôçñßá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ¾öïò: Óå ðñþôï ðñüóùðï êáé ìå ïéêåßï ôüíï ï óõããñáöÝáò êáôïñèþíåé íá ðáñïõóéÜóåé ôá ãåãïíüôá. 2. Åéêüíåò: Ïé åéêüíåò ôïõ, ðáñáóôáôéêÝò, áðïäßäïõí ìå ãëáöõñüôçôá ôï äñÜìá ôùí ðñïóþðùí êáé ôïí óôùúêü ôñüðï ìå ôïí ïðïßïí áíôéìåôþðéæáí ôéò êáôáóôÜóåéò. 3. ÁöÞãçóç: Ç áöÞãçóç åßíáé ñåáëéóôéêÞ áëëÜ ìå êÜðïéá ðñïâëÞìáôá óôçí åóùôåñéêÞ óýíäåóç êÜðïéùí êáôáóôÜóåùí, üðùò õðïäçëþíåôáé óôéò öñÜóåéò: «ôÝóóåñá çìåñïíýêôéá åìåßíáìåí åíôüò ôïõ êñõøþíïò ôïýôïõ, äåêáïêôþ åí óõíüëù øõ÷áß». ¼ìùò, ìÜëëïí õðåñâïëÞ öáßíåôáé ðùò êñýöôçêáí óå Ýíá óôÜâëï ôüóá ðñüóùðá. 4. Ãëþóóá: ÐÜíôùò, ôï êåßìåíï áðïðíÝåé åõãÝíåéá êáé êáëïóýíç êáé éóïóôáèìßæåé Ýôóé ìéá Üëëç áäõíáìßá ôïõ: ôçí êáèáñåýïõóá ãëþóóá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðþò êñßíåôå ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò ÁíäñéÜíáò; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç 3çò åíüôçôáò. Ç ßäéá ............... æùÞ] Áðü: [Ç 404

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 405

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

2ç Ðïéá ç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç ôùí ðñïóþðùí ôïõ Ýñãïõ êáôÜ ôïí åãêëåéóìü ôïõò óôï óôÜâëï êáé êáôÜ ôç öõãÞ ôïõò; ÁðÜíôçóç: Ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò áéóèÜíïíôáé öüâï, áöïý óôü÷ïò êáé ôïõ óõããñáöÝá äåí åßíáé íá ôïõò ðáñïõóéÜóåé ùò Þñùåò. ¼ìùò, åëðßæïõí ðùò èá óùèïýí. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé ãéá ôçí øõ÷ïëïãßá ôïõò ôçí þñá ôçò öõãÞò. Áí êáé ïé êßíäõíïé Þôáí ðïëëïß êáé ï öüâïò ôïõò ìåãÜëïò, åß÷áí ôçí ôüëìç êáé ôï èÜññïò íá ðñïóðáèÞóïõí íá óùèïýí. 3ç Ï ËïõêÞò ËÜñáò åßíáé Ýíá áöåôçñéáêü Ýñãï· ãñÜöôçêå äçëáäÞ óå åðï÷Þ ðïõ ï áöçãçìáôéêüò ìáò ëüãïò äåí åß÷å äéáìïñöùèåß áêüìá êáé ãé’ áõôü, åêôüò áðü ôéò áñåôÝò ôïõ, ðáñïõóéÜæïíôáé êáé áäõíáìßåò. Óôéò áñåôÝò ôïõ åíôÜóóåôáé ï ñåáëéóôéêüò ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï áðåéêïíßæïíôáé ïñéóìÝíåò êáôáóôÜóåéò. Íá åíôïðßóåôå ìÝóá óôï áðüóðáóìá ôÝôïéá óçìåßá õðïãñáììßæïíôáò êáé ôéò áíôßóôïé÷åò öñÜóåéò. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áéóèçôéêÞ ðñïóÝããéóç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óå ðïéï éóôïñéêü ãåãïíüò áíáöÝñåôáé ï óõããñáöÝáò; 2ç Ðþò ðáñïõóéÜæïíôáé óôï áðüóðáóìá ïé Ôïýñêïé;

 h

405

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 406

O ÐÁÐÁ

-

ÍÁÑÊÉÓÓÏÓ ÄçìÞôñéïò ÂéêÝëáò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 401 ôïõ âéâëßïõ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï äéÞãçìá ðåñéëáìâÜíåôáé óôç óõëëïãÞ ÄéçãÞìáôá (1887). Ï óõããñáöÝáò äåí áó÷ïëåßôáé ðëÝïí ìå ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá áëëÜ ìå ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí áíèñþðùí ôçò õðáßèñïõ êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò åßíáé Ýíáò íÝïò ðáðÜò. Áðü ìéêñü ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ ôïí ðñïåôïßìáæå ãéá íá áêïëïõèÞóåé ôï åðÜããåëìá ôïõ éåñÝá. Áöïý ðáíôñåýôçêå, ÷åéñïôïíÞèçêå äéÜêïíïò êáé ôïðïèåôÞèçêå óå Ýíá íçóß ãéá íá áóêÞóåé ôï ëåéôïýñãçìÜ ôïõ. ¼ëá ðÞãáéíáí êáëÜ êáé ìÜëéóôá ç ãõíáßêá ôïõ Þôáí óå êáôÜóôáóç åãêõìïóýíçò. Ï ÍÜñêéóóïò üìùò æïýóå ìå Ýíá äéáñêÞ öüâï. Ôñüìáæå óôçí éäÝá ðùò êÜðïéá ìÝñá èá êëçèåß íá ôåëÝóåé ôç íåêñþóéìç áêïëïõèßá êÜðïéïõ óôçí åíïñßá ôïõ. Ç èÝá ôïõ íåêñïý ôïí Ýâáæå óå óêÝøåéò, ôïí âáóÜíéæå. Äåí Üñãçóå íá öôÜóåé ç çìÝñá ðïõ ôüóï ôç öïâüôáí. ¸íáò ÷ùñéêüò ôïí êÜëåóå íá ðÜåé íá äåé Ýíáí ëåðñü ï ïðïßïò ðÝèáéíå êáé ï Üññùóôïò ôïí æçôïýóå. Ï Üññùóôïò âñéóêüôáí áðïìïíùìÝíïò óå ìåãÜëç áðüóôáóç áðü ôï ÷ùñéü. Ï ÍÜñêéóóïò ìå Ýíáí Üëëï óõã÷ùñéáíü ôïõ ðáñÜ ôïõò öüâïõò ôïõ, îåêßíçóå íá åðéóêåöôåß ôï ìåëëïèÜíáôï. Åêåß, óôç èÝá ôïõ Üññùóôïõ ðïõ øõ÷ïññáãïýóå, ü÷é ìüíï õðåñíßêçóå ôïõò öüâïõò ôïõ áëëÜ êáé áöïý ìßëçóå ìáæß ôïõ êáé ôïõ Ýäùóå íá ìåôáëÜâåé, ôïí óêÝðáóå ìå ôï ñÜóï ôïõ, üôáí ðéá ðÝèáíå.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ðéíÜêéá = ðéÜôá 2. áíôåðïéåßôï (ôïõ ñ. áíôéðïéïýìáé) = åãåßñù áîéþóåéò 406

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 407

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

3. êáôÜ êüñïí = õðåñâïëéêÜ 4. ôåôôßãùí = ôæéôæéêéþí 5. êïéôßò = êñåâáôÜêé 6. äéÝëéîéò = îåôýëéãìá 7. Ùñïëüãéïí = åêêëçóéáóôéêü âéâëßï ðïõ ðåñéÝ÷åé ôéò áêïëïõèßåò ôùí Ùñþí. 8. åîáìâëýíù = åîáóèåíßæù 9. Ïêôþç÷ïò = Âßâëïò ðïõ ðåñéÝ÷åé ôá ôñïðÜñéá åâäïìÜäáò êáé êïéíþí Êõñéáêþí 10. ðñïóëåßöù = ðñïåôïéìÜæù 11. ðñï÷åéñéóèåß = äéïñéóèåß 12. ðáñáìõèþ = ðáñçãïñþ 13. ïøÝðïôå = êÜèå öïñÜ ðïõ 14. õðåßêïí (ôïõ ñ. õðåßêù = õðï÷ùñþ) 15. ðñïÝêõðôå = ðñïåîåß÷å 16. ðïëéüò = õðüëåõêïò 17. öáéüò = ôåöñüò 18. ïöñýò = öñýäé 19. áøïöçôß = áèüñõâá 20. âñáã÷þäçò = âñá÷íéáóìÝíïò 21. õðÝëáâåí = áðÜíôçóå 22. ïèüíç = ëåðôü ýöáóìá 23. áðÝìáîå = êáèÜñéóå 24. ðïéêßëëù = êåíôþ 25. áðåôñïðéÜæåôï = áðïóôñåöüôáí

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Êýñéï ðñüóùðï ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò. ¸íáò Üíèñùðïò öéëÞóõ÷ïò ðïõ æåé Þñåìá ìå ôç ãõíáßêá ôïõ. Ï éåñÝáò åßíáé íÝïò êáé äåí Ý÷åé åîïéêåéùèåß ìå ôï èÜíáôï êáé ôçí åéêüíá ðåèáìÝíùí áíèñþðùí. Ï öüâïò ôïõ ìÞðùò êÜðïéá ìÝñá ôïí öùíÜîïõí ãéá ôç íåêñþóéìç áêïëïõèßá êÜðïéïõ óõã÷ùñéáíïý ôïõ, ãßíåôáé ôñüìïò. ¼ôáí üìùò Ýñ÷åôáé ç óôéãìÞ ðïõ ôüóï öïâÜôáé, êáôáöÝñíåé íá äéþîåé ôéò öïâßåò ôïõ êáé íá öáíåß áíôÜîéïò ôçò ðåñßóôáóçò. Ç óýæõãüò ôïõ êáôáëáâáßíåé ôéò öïâßåò ôïõ êáé ôïõ óõìðáñßóôáôáé óéùðçëÜ. Öñïíôßæåé ôï óðßôé êáé ôïí Üíôñá ôçò êáé, üôáí ÷ñåéÜóôçêå, äéÝíõóå ìåãÜëç áðüóôáóç ìå ôá ðüäéá, áí êáé Ýãêõïò, ãéá íá öÝñåé óôï óýæõãü ôçò äåýôåñï ñÜóï ìÞðùò êáé êñõþóåé. 407

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 408

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Óôï äéÞãçìá åßíáé öáíåñÞ ç åðéäßùîç ôïõ óõããñáöÝá íá óõíäõÜóåé ôçí çèéêïäéäáêôéêÞ ôïõ äéÜèåóç ìå ôçí áðüðåéñá êÜðïéáò øõ÷ïãñáößáò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá: Á~ áðüóðáóìá: Ï ðáðÜò ìåôÜ áðü ìéá êïõñáóôéêÞ ìÝñá åðéóôñÝöåé óðßôé ôïõ ôï ìåóçìÝñé êáé áíáðáýåôáé. 2ç åíüôçôá: Â~ áðüóðáóìá: áíáäñïìÞ óôá ðáéäéêÜ ÷ñüíéá ôïõ ðáðÜ êáé ï ãÜìïò ôïõ ìå ôçí ÁñåôÞ. 3ç åíüôçôá: Ã~ áðüóðáóìá: Ï öüâïò ôïõ éåñÝá óôç èÝá ôùí íåêñþí. 4ç åíüôçôá: Ä~ áðüóðáóìá: ç áíÜãêç íá åðéóêåöôåß ï ðáðÜò Ýíá ìåëëïèÜíáôï. 5ç åíüôçôá: Å~ áðüóðáóìá: Ï äñüìïò ãéá íá óõíáíôÞóåé ôï ëåðñü ðïõ ðÝèáéíå. 6ç åíüôçôá: ÓÔ~ áðüóðáóìá: Ï ðáðÜò íéêÜ ôï öüâï ôïõ êáé âñßóêåôáé äßðëá óôïí Üññùóôï, üôáí áõôüò ðåèáßíåé (áðÜíôçóç 1çò åñþôçóçò).

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ç ãëþóóá ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ç êáèáñåýïõóá ð.÷. «äéá íá ôá êáèáñßóåé», «Ï êáíáðÝò Þôï áíôßêñõ ôçò åóôßáò», «ðáñéóôþóá ôçí Üöéîéí ôïõ âáóéëÝùò» êëð. 2. Åéêüíåò: «Äéüôé ôï äùìÜôéïí åêåßíï... ôïõ ìåóçìâñéíïý çëßïõ», «áíÝêõøå ôçí êåöáëÞí... óéùðçëüò», «ï äñüìïò åîçêïëïýèåé... íÞóùí» ê.ëð.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôï äéÞãçìá åßíáé ÷ùñéóìÝíï óå åíüôçôåò. Íá ðñïóäéïñßóåôå ôï ðåñéå÷üìåíï êÜèå åíüôçôáò êáé ôï ñüëï ôçò óôçí áíÝëéîç ôçò ðëïêÞò. ÁðÜíôçóç: (ÂëÝðå ÄïìÞ: ÷ùñéóìüò êáé ðåñéëçðôéêü ðåñéå÷üìåíï åíïôÞôùí) «1ç åíüôçôá... ðåèáßíåé». Óôçí ðñþôç åíüôçôá ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåôáé óôï ôþñá. Ï ðáðÜò âñßóêåôáé óôï óðßôé ôïõ. Óôç äåýôåñç åíüôçôá åðé÷åéñåßôáé ìéá áíáäñïìÞ óôï ðáñåëèüí êáé óôç óõíÝ÷åéá åðéóôñÝöåé óôï ôþñá. Ì’ áõôü ôïí ôñüðï ï óõããñáöÝáò óêéáãñáöåß êáëýôåñá ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ðáðá-ÍÜñêéóóïõ êáé ìáò äéêáéïëïãåß ôç öïâßá ôïõ.

408

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 409

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

2ç Íá ÷áñáêôçñßóåôå ôá äåõôåñåýïíôá ðñüóùðá ôïõ äéçãÞìáôïò óôçñéæüìåíïé êõñßùò óôéò ðñÜîåéò, ôá ëüãéá êáé ôéò áíôéäñÜóåéò ôïõò. ÁðÜíôçóç: Ç óýæõãïò ôïõ ðáðÜ, ç ÁñåôÞ åßíáé ìéá ãõíáßêá Þóõ÷ç ðïõ öñïíôßæåé ôï óðßôé ôçò êáé ôï óýæõãü ôçò. ÅíäéáöÝñåôáé ãé’ áõôüí êáé ôïí ðñïóÝ÷åé. Áí êáé êáôáëáâáßíåé ôï öüâï ôïõ Üíôñá ôçò, äå ìéëÜ áëëÜ ôïí áöÞíåé íá ôïí îåðåñÜóåé. Ï ãåñï ÈáíÜóçò åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò áðëüò ìå åõãåíéêÜ áéóèÞìáôá, êáëüò ÷ñéóôéáíüò. Åßíáé ï ìüíïò ðïõ öñïíôßæåé ôï ëåðñü êáé óôçí ýóôáôç óôéãìÞ ôçò æùÞò ôïõ ðçãáßíåé íá öÝñåé ôïí ðáðÜ. Äåß÷íåé óåâáóìü ðñïò ôïí éåñÝá êáé ôïí ïäçãåß óôïí ôüðï ðïõ åßíáé ï ìåëëïèÜíáôïò. 3ç Ôï êåíôñéêü ðñüóùðï ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò, ãéá ôïí ïðïßï ï áöçãçôÞò ìáò äßíåé áñêåôÝò ðëçñïöïñßåò, ðïõ áíÜãïíôáé åßôå óôï ðáñåëèüí åßôå óôï ðáñüí ôçò áöÞãçóÞò ôïõ. Ìåëåôþíôáò ôï äéÞãçìá êáé ðáñáêïëïõèþíôáò ôçí øõ÷ïãñÜöçóÞ ôïõ íá åðéêåíôñþóåôå ôï åíäéáöÝñïí óáò óôá åîÞò: á) Ðïéá åéêüíá Ý÷ïõìå ãé’ áõôüí ùò ôç óôéãìÞ ðïõ Ýñ÷åôáé ï ãåñï-ÈáíÜóçò; â) Ðþò áíôéäñÜ áöåíüò ç ðáðáäéÜ êáé áöåôÝñïõ ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò áðü ôï óçìåßï áõôü ùò ôï ôÝëïò; Ç ìåôáìüñöùóÞ ôïõ ãßíåôáé êáôÜ ôñüðï ðåéóôéêü êáé öõóéêü; ÁðÜíôçóç: á) Ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò ìÝ÷ñé ôç óôéãìÞ ðïõ Ýñ÷åôáé ï ãåñï-ÈáíÜóçò åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ áíôéìåôùðßæåé ìå ôñüìï ôï èÜíáôï. ÖïâÜôáé ôç óôéãìÞ ðïõ èá êëçèåß íá ôåëÝóåé ôï êáèÞêïí ôïõ ùò éåñÝáò ó’ Ýíá íåêñü Üíèñùðï. â) Ç ðáðáäéÜ êáôáëáâáßíåé áõôü ðïõ âáóáíßæåé ôïí Üíôñá ôçò, áëëÜ ìÝíåé óéùðçëÞ. ÂÝâáéá áíçóõ÷åß ãé’ áõôüí êáé ìå ôï ðñüó÷çìá ôïõ äåýôåñïõ ñÜóïõ ðïõ äåí ðÞñå ìáæß ôïõ ï ðáðÜò ðçãáßíåé íá ôïí óõíáíôÞóåé. Ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò íéþèåé áêüìç ìåãáëýôåñï öüâï, áöïý Þñèå ç óôéãìÞ ðïõ ôüóï öïâüôáí. ×ùñßò íá äåßîåé ôßðïôå óôï ãåñï-ÈáíÜóç ôïí áêïëïõèåß óôï äñüìï ãéá ôï ìåëëïèÜíáôï, áöïý Ýôóé ðñÝðåé íá êÜíåé óáí éåñÝáò. Óôï ôÝëïò, ç åðáöÞ ôïõ ìå ôï ëåðñü êáé ï èÜíáôüò ôïõ ôïí êÜíïõí íá îåðåñÜóåé ôïõò öüâïõò ôïõ. Ç ìåôáìüñöùóç ôïõ ðáðÜ ãßíåôáé ìå ôñüðï öõóéêü. Ï öüâïò ôïõ ãéá ôï èÜíáôï êáé ôç èÝáóç ôïõ íåêñïý îåðåñÜóôçêå, üôáí ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ôïõ ï ëåðñüò ðÝèáíå. 4ç Ðïý êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ïöåßëåôáé ï äéáöïñåôéêüò ôñüðïò ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ôï ðñüâëçìá ï ãåñï-ÈáíÜóçò êáé ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò; ÁðÜíôçóç: 409

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 410

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ï ãåñï ÈáíÜóçò åßíáé áõôüò ðïõ ôüóï êáéñü öñüíôéæå êáé åíäéáöåñüôáí ãéá ôï ëåðñü. Åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ Ý÷åé åîïéêåéùèåß ìå ôï èÜíáôï êáé ôïõò íåêñïýò. Ï ðáðá-ÍÜñêéóóïò áðü ôçí Üëëç ðÜíôá áðÝöåõãå íá äåé ôïõò íåêñïýò. ÖïâÜôáé ôï èÜíáôï êáé ç åéêüíá åíüò ðåèáìÝíïõ ôïí ôñïìÜæåé. 5ç Óôï âÜèïò ôïõ äéçãÞìáôïò êéíåßôáé ïëüêëçñç ç êïéíùíßá ôïõ ìéêñïý ÷ùñéïý. ÐïéÜ åéêüíá ôçò ìáò äßíåé ôï äéÞãçìá; ÁðÜíôçóç: Ç êïéíùíßá ôïõ ÷ùñéïý åßíáé ìéá ìéêñÞ êïéíùíßá. Ï ðáðÜò åßíáé óõíäåäåìÝíïò ìå ôïõò áíèñþðïõò êáé ïöåßëåé íá óðåýóåé, üôáí ôïí ÷ñåéáóôïýí. Ó’ áõôÞ ôç ìéêñÞ êïéíùíßá, «åîüñéóáí» ôï ëåðñü êáé ï ìüíïò ðïõ ôïí öñüíôéæå Þôáí ï ãåñï-ÈáíÜóçò. Êáíåßò Üëëïò äåí ôïí âïÞèçóå ïýôå âñÝèçêå êïíôÜ ôïõ ôçí þñá ðïõ øõ÷ïìá÷ïýóå êáé ðÝèáíå.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ï Ðáðá-ÍÜñêéóóïò óôçí áñ÷Þ ôïõ äéçãÞìáôïò êáé ðþò óôï ôÝëïò; 2ç Ðïéåò äéáöïñÝò åðéóçìáßíåôå áíÜìåóá óôá äýï Ýñãá ôïõ ÄçìÞôñéïõ ÂéêÝëá, ËïõêÞò ËÜñáò êáé ðáðá-ÍÜñêéóïò;

410

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 411

ÁÈÇÍÁÚÊÏÉ ÐÅÑÉÐÁÔÏÉ ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôá 1836 óôçí Åñìïýðïëç ôçò Óýñïõ. Óðïýäáóå Öéëïóïößá êáé ÍïìéêÜ óôç Ãåñìáíßá. ÌåôÜ áðü ìéá óýíôïìç ðåñßïäï ðáñáìïíÞò óôç Ñïõìáíßá êáé óôçí Áßãõðôï åãêáôáóôÜèçêå óôçí ÁèÞíá, üðïõ åðéäüèçêå óôç óõããñáöÞ êáé ôçí Ýêäïóç ôùí Ýñãùí ôïõ. Ç áðþëåéá üìùò ôçò ðáôñéêÞò ðáñïõóßáò ôïí áíÜãêáóå íá åñãáóôåß ãéá íá åðéâéþóåé. ¸ôóé, äéïñßóôçêå óôçí ÅèíéêÞ ÂéâëéïèÞêç ùò Ýöïñïò, èÝóç ðïõ äéáôÞñçóå ìÝ÷ñé ôï èÜíáôü ôïõ ìå êÜðïéá äéáóôÞìáôá äéáêïðþí ðïõ ïöåßëïíôáé óå áðïëýóåéò ëüãù ôïõ öéëåëåõèåñéóìïý ôïõ Ýñãïõ ôïõ. ÐáñÜëëçëá åîÝäéäå ôï ðåñéïäéêü «Áóìïäáßïò», åíþ Üñèñá ôïõ äçìïóßåõóå óå äéÜöïñåò åöçìåñßäåò ôçò åðï÷Þò.

Ôï Ýñãï ôïõ Óôá ãñÜììáôá åìöáíßóôçêå óôá 1860 ìå ôç ìåôÜöñáóç ôïõ «Ïäïéðïñéêïý» ôïõ ÓáôùâñéÜíäïõ êáé êÜðïéùí áðïóðáóìÜôùí áðü ôá Ýñãá «Ðíåýìá ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý» êáé «ÌÜñôõñåò» ôïõ ßäéïõ óõããñáöÝá. Ôï Ýñãï üìùò ðïõ ôïí êáôÝóôçóå ðáãêüóìéá ãíùóôü êáé ðïõ ìåôáöñÜóôçêå óå ðïëëÝò ãëþóóåò åßíáé ôï éóôïñéêü ìõèéóôüñçìá «Ç ÐÜðéóóá ÉùÜííá». Ôï Ýñãï áõôü öáßíåôáé ðùò óôçñßæåôáé óå ðñáãìáôéêÜ ãåãïíüôá. Ç ÉùÜííá, êÜðïéá ìïíá÷Þ, êáôÜöåñå íá ìðåé óôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ðÜðá ËÝïíôïò êáé ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ íá óôåöèåß ç ßäéá ðÜðáò. Ç ãõíáéêåßá öýóç ôçò üìùò ôçí ïäçãåß óå ó÷Ýóåéò ìå ôï Öëþñï, Ýíá èáëáìçðüëï, ðïõ ôçí êáèéóôÜ Ýãêõï. Óå ìßá ëéôáíåßá, ç ÉùÜííá ãåííÜ ðñüùñá êáé ðåèáßíåé ôç óôéãìÞ ôçò ãÝííáò. Ìå ôï Ýñãï ôïõ áõôü ï ÑïÀäçò Ýêñéíå ôéò õðåñâïëÝò ôçò Åêêëçóßáò óôçí åðï÷Þ ôïõ êáé ãéá ôï ëüãï áõôü áöïñßóôçêå. Óôç óõíÝ÷åéá ï Ñïßäçò åîÝäùóå ôï ðåñéïäéêü «Ðáñíáóóüò» Ýãñáøå áñêåôÝò ìåëÝôåò üðùò «Ôï ôáîßäé ôïõ ê. Øõ÷Üñç» êáé ôá «Åßäùëá», üðïõ õðåñáóðßæåôáé èåñìÜ ôéò éäÝåò ôïõ Øõ÷Üñç êáé ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá. ¢ëëá Ýñãá ôïõ åßíáé ôá äéçãÞìáôá «Øõ÷ïëïãßá Óõñéáíïý Óõæýãïõ» êáé «ÌçëéÜ». Ãéá ôï Ýñãï ôïõ ï Mario Vitti ãñÜöåé: «Óôçí ùñéìüôçôÜ ôïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò èõåëëþäïõò êáé åðïéêïäïìçôéêÞò èçôåßáò óôç ëïãïôå÷íéêÞ êñéôéêÞ, óõíÝâáëå óôç äéÜðëáóç ìéáò íÝáò áéóèçôéêÞò óõíåßäçóçò êáé Ýêá-

411

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 412

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

íå ü,ôé ìðïñïýóå ãéá íá áíáôáñÜîåé ôá ëéìíÜæïíôá íåñÜ ôçò ðïßçóçò ðïõ åíôåëþò Üâïõëá ðåñéïñéæüôáí óôçí áíáðáñáãùãÞ ôñüðùí êáé èåìÜôùí ôïõ ñïìáíôéóìïý» («Éóôïñßá ôçò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò»). ÐÝèáíå óôçí ÁèÞíá óôá 1904.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá ÷ñïíïãñÜöçìá ðïõ äçìïóéåýôçêå óôï ðåñéïäéêü «Åóôßá», óôá 1896, êáé èßãåé ìå Ýíáí éäéüìïñöï ôñüðï Ýíá óçìáíôéêü ðñüâëçìá ôçò åðï÷Þò. Ç ñýðáíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ôçò ðñùôåýïõóáò Þôáí êáé óôçí åðï÷Þ ôïõ éäéáßôåñá Ýíôïíç êáé ðñïêáëïýóå ôç äõóöïñßá ôùí êáôïßêùí ôçò êáé âÝâáéá ðïëý ðåñéóóüôåñï ôïõ ßäéïõ ôïõ Ñïúäç ðïõ åß÷å æÞóåé ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá óôçí Åõñþðç êáé åß÷å ãíùñßóåé Ýíá äéáöïñåôéêü ôñüðï æùÞò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï óõããñáöÝáò âñßóêåé áöïñìÞ íá ãñÜøåé ôï Üñèñï ôïõ áõôü áðü ôéò óõóôÜóåéò ôùí åëëçíéêþí åöçìåñßäùí -óôéò ðáñáìïíÝò ôùí Ïëõìðéáêþí áãþíùí- óôïõò êáôïßêïõò ôçò ÁèÞíáò ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá ôçò êáèáñéüôçôáò. Æçôïýóáí áðü áõôïýò íá êáèáñßæïõí ôéò ìÜíôñåò êáé ôá ðåæïäñüìéÜ ôïõò, íá ìçí áöÞíïõí åêôåèåéìÝíá óêïõðßäéá áðü ÷áóÜðéêá Þ ìáíÜâéêá êáé ãåíéêÜ íá êñáôïýí ôïõò äñüìïõò üóï ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñï êáèáñïýò, Ýóôù ãéá ôï äéÜóôçìá ðïõ èá äéáñêïýóáí ïé Ïëõìðéáêïß áãþíåò, üðùò êáé Ýãéíå. Óôç óõíÝ÷åéá üìùò ç êáôÜóôáóç ôçò ðüëçò åðáíÞëèå óôçí áñ÷éêÞ ôçò åéêüíá ìå ôç äõóïóìßá íá êáëýðôåé ôá ðÜíôá. Ìüíï ðïõ ìåôÜ ôïõò Áãþíåò, ðïëëïß Þôáí ïé Áèçíáßïé, áëëÜ êáé ïé Áèçíáßåò ðïõ ñß÷ôçêáí ìå ìáíßá óôïí áèëçôéóìü åðçñåáóìÝíïé áðü ôéò ëáìðñÝò ôåëåôÝò êáé ôçí åðéôõ÷ßá ôïõ Ëïýç. ÌÜëéóôá ïé äñüìïé ãÝìéóáí äéóêïâüëïõò êáé ìáñáèùíïäñüìïõò êáé ç ÐëÜêá èýìéóå óôÜäéï. ¼ìùò, üðùò Þôáí öáíåñü, üëïé áõôïß äåí ìðïñïýóáí íá Ý÷ïõí êÜðïéá áîéüëïãç åðßäïóç óå êÜðïéï Üèëçìá, ãéáôß ç öõóéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç äåí Þôáí êáëÞ ìéá êáé æïýóáí õðü Üèëéåò óõíèÞêåò. ¸ðñåðå ëïéðüí, íá êáèáñéóôïýí ïé óõíïéêßåò, ãéá íá Ý÷ïõí êáé ïé áèëçôÝò ãåñÜ ðíåõìüíéá êáé íá áðïäßäïõí óôï ÜèëçìÜ ôïõò, üðùò ï Ëïýçò ðïõ áíÝðíåå êáèáñü áÝñá óôï Ìáñïýóé Þ ïé ÁìåñéêÜíïé ðïõ æïýóáí óå êáèáñü ðåñéâÜëëïí. Ôïíßæåé áêüìá ï óõããñáöÝáò ðùò ïé Üíèñùðïé Ý÷ïõí ôüóï óõíçèßóåé óôç äõóï-

412

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 413

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

óìßá ðïõ äåí êáôáëáâáßíïõí êáé ôïõò êéíäýíïõò ðïõ ôïõò áðåéëïýí. Ùò ðáñÜäåéãìá, ðïõ ðéóôïðïéåß ôç äýíáìç ôçò óõíÞèåéáò, áíáöÝñåé ôçí ðåñßðôùóç ôïõ ðïéçôÞ Ìðùíôëáßñ ðïõ ðßóôåõå üôé ç ìõñùäéÜ ðïõ Ýâãáéíå áðü ôçí áíïé÷ôÞ êïéëéÜ åíüò øïöéìéïý Þôáí ìõñùäéÜ Üíèïõò. Åðßóçò êáé ïé æùïãäÜñôåò, ïé âõñóïäÝøåò, ïé óêïõðéäéÜñçäåò, ïé èáëáìùôÝò, üóïé êáôïéêïýí óôéò ïäïýò Áßáíôïò êáé ÐñùôïãÝíïõò äåí áíôéëáìâÜíïíôáí ôï ìïëõóìÝíï áÝñá ðïõ áíÝðíåáí, ãéáôß ç ìýôç ôïõò Ý÷åé óõíçèßóåé óôç äõóïóìßá. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé ãéá üóïõò ãåíéêÜ êÜíïõí áíèõãéåéíÝò äïõëåéÝò ðïõ, üðùò ìáñôõñåß ï ÃÜëëïò Ìðïõóïõñíôü, åßíáé êáôáäéêáóìÝíïé. ÁëëÜ êáé Ýíáò ¸ëëçíáò êáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ åß÷å ðáñáôçñÞóåé ðùò ïé ðåñéóóüôåñïé èÜíáôïé ðïõ óçìåéþíïíôáé óôï Ãêáæï÷þñé êáé ôçí Áãßá ÔñéÜäá ïöåßëïíôáé óôç ìüëõíóç ôùí óõíïéêéþí áõôþí. ÌÜëéóôá, áí ðáñáôçñÞóåé êáíåßò ôïõò ôÜöïõò ôïõ Â’ Íåêñïôáöåßïõ ðïõ åßíáé ëáúêü, èá äåé ðùò ïé ðåñéóóüôåñïé åßíáé ìéêñþí ðáéäéþí, ôá ïðïßá ðñïöáíþò Ý÷ïõí ðåèÜíåé áðü ìïëõóìáôéêÝò áóèÝíåéåò. ÐÜíôùò, óôü÷ïò ôïõ óõããñáöÝá, äåí åßíáé íá èñçíÞóåé ãéá ôï êáêü, áëëÜ íá åõáéóèçôïðïéÞóåé ôïõò áíèñþðïõò, éäßùò ìå ôçí åõêáéñßá ôùí Áãþíùí, óôï èÝìá ôçò êáèáñéüôçôáò. ÆçôÜ íá ðåéóôïýí ïé åðßäïîïé ïëõìðéïíßêåò íá ðñïóðáèÞóïõí ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ñýðáíóçò ìå ôï åðé÷åßñçìá üôé üóïé ãõìíÜæïíôáé ìÝóá óôç âñüìá äåí ìðïñïýí íá äéáêñéèïýí, áöïý äåí êÜíïõí äõíáôïýò ìýåò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Áìðïý: ÃÜëëïò áñ÷áéïëüãïò êáé óõããñáöÝáò ðïõ Ýãñáøå ôï âéâëßï «Ï âáóéëåýò ôùí ïñÝùí», óôï ïðïßï óáôéñßæåé ôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá ôçò ÏèùíéêÞò åðï÷Þò. 2. Óïí ÐÝôñïò, ÃïõëéÝëìïò: ÂáóéëéÜäåò ôçò Âñáæéëßá êáé ôçò Ãåñìáíßáò. 3. Ëïýçò Óðýñïò: ¸ëëçíáò ïëõìðéïíßêçò ðïõ êÝñäéóå ôï ÷ñõóü ìåôÜëëéï óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ôï 1986. 4. êïíéïñôüò: óêüíç 5. äõóùäßá: Üó÷çìç ìõñùäéÜ 6. ôáìðÜêçäåò: âõñóïäÝøåò 7. óôùéêÞ: õðïìïíåôéêÞ 8. áóêáñßäåò: óêïõëÞêéá ðïõ æïõí óôá Ýíôåñá ôùí èçëáóôéêþí. 9. ñõðáñüò: âñüìéêïò

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 413

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 414

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

1ç åíüôçôá: Óôü÷ïò ôïõ óõããñáöÝá åßíáé íá íïõèåôÞóåé ôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ êáé íá êáõôçñéÜóåé ôçí áäéáöïñßá ôïõò ãéá ôç ìüëõíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, áäéáöïñßá ðïõ åðéöÝñåé äñáìáôéêÝò óõíÝðåéåò. Ï ôüíïò ôïõ åßíáé éäéáßôåñá óêëçñüò êáé êáõóôéêüò, ãéá ôïí ïðïßï êáôçãïñÞèçêå Ýíôïíá ï ÑïÀäçò. ÁöïñìÞ ãéá ôï Ýñãï ôïõ óôÜèçêå ç óýóôáóç ôùí áèçíáúêþí åöçìåñßäùí ðñïò ôïõò Áèçíáßïõò ãéá íá äéáôçñçèåß ç ðüëç êáèáñÞ, üóï èá êñáôïýóáí ïé áãþíåò. Ìéá ôÝôïéá óýóôáóç Þôáí ðñüêëçóç ãéá ôïí êïóìïðïëßôç ÑïÀäç, áëëÜ êáé ãéá êÜèå ðïëßôç ðïõ óåâüôáí ôïí åáõôü ôïõ. Äåí åßíáé äõíáôüí ïé ðïëßôåò íá åíäéáöÝñïíôáé ìüíï ãéá ôçí åíôýðùóç ðïõ èá êÜíïõí óôïõò îÝíïõò êáé íá åßíáé äéáôåèåéìÝíïé íá óåâáóôïýí ôïõò êáíüíåò ôçò õãéåéíÞò ãéá Ýíá óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, áëëÜ íá åßíáé Ýôïéìïé íá ôïõò ðñïóâÜëëïõí ôçí Üëëç óôéãìÞ. ÌÜëéóôá, ç õðüìíçóç üôé üëá áõôÜ äåí åßíáé ðáñÜ Ýêôáêôá ìÝôñá ðïõ äå èá äéáñêÝóïõí ðïëý, ðñïêáëïýí ôçí ïñãÞ ôïõ. ¸ôóé, åðéóçìáßíåé ï óõããñáöÝáò ôçí áäéáöïñßá ôüóï ôùí êáôïßêùí, üóï êáé ôùí õðåýèõíùí ãéá ôçí õãåßá ãåíéêÜ ôïõ óõíüëïõ êáé ôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõò áðëÜ íá öáíïýí óôïõò îÝíïõò åðéöáíåéáêÜ, ðùò õðÜñ÷åé êáé óôçí ôüôå äéáìïñöïýìåíç ðüëç ç êáèáñéüôçôá êáé ãåíéêÜ ôï øåõôï-êïóìïðïëßôéêï ðåñéâÜëëïí. 2ç åíüôçôá: ÅðåéäÞ ï óõããñáöÝáò Ý÷åé êáôáðéáóôåß ðïëëÝò öïñÝò ìå ôï ßäéï èÝìá êáé õðïøéÜæåôáé ðùò ðïëëïß èá åíï÷ëçèïýí êáé èá ôï èåùñÞóïõí åêäéêçôéêü -êáôáôÜóóïíôÜò ôïí «åéò ôï ãÝíïò ôùí áíáìáóçôéêþí æþùí» Þ ðáñïìïéÜæïíôÜò ôïí ìå ôçí «êáìÞëá»- ôïíßæåé ðùò áìÝóùò ìåôÜ ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ïé óõìðïëßôåò ôïõ êáôÜíôçóáí áèëïìáíåßò. ¼ìùò ïé óõíÝðåéåò ãéá ôïõò áíèñþðïõò áõôïýò ðïõ Ýóôù êáé êáèõóôåñçìÝíá áó÷ïëïýíôáé ìå ôïí áèëçôéóìü, èá åßíáé äõóÜñåóôåò, áöïý ïé óõíèÞêåò äéáâßùóÞò ôïõò åßíáé Üèëéåò. ÐñïôñÝðåé ìÜëéóôá íá óôåßëïõí Ýíá «ñåðüñôåñ» óôéò óõíïéêßåò üðïõ ôï ðñüâëçìá åßíáé ðéï ïîý, ãéá íá åõáéóèçôïðïéçèåß ç êïéíÞ ãíþìç êáé íá äå÷ôåß ôéò áðüøåéò ôïõ óõããñáöÝá ãéá âåëôßùóç ôïõ ôñüðïõ æùÞò. Ï ÑïÀäçò öáßíåôáé ðùò ðåñéìÝíåé ðåñéóóüôåñï áðü ôïí áðëü ëáü ðáñÜ áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ ôüðïõ ðïõ Üöçóáí ôïí êüóìï êõñéïëåêôéêÜ óôï Ýëåïò ôïõ Èåïý. 3ç åíüôçôá: Ï óõããñáöÝáò êáõôçñéÜæåé åäþ ôç äýíáìç ôçò óõíÞèåéáò. ÐñÜãìáôé, ï åöçóõ÷áóìüò êáé ç óõíÞèåéá äéáâñþíïõí ôüóï ðïëý ôïí Üíèñùðï, þóôå äåí ìðïñåß íá áíôéäñÜóåé ïýôå ãéá ôá ðéï óïâáñÜ ðñïâëÞìáôÜ ôïõ. ¸ôóé, ìå åéñùíéêü ôñüðï áíáöÝñåôáé óôçí éêáíüôçôá ðñïóáñìïãÞò ôùí áíèñþðùí óå êÜèå äõóÜñåóôï óõíáßóèçìá, þóôå íá ìçí áíôéäñïýí óå üóá óõìâáßíïõí ãýñù ôïõò êáé íá ôá äÝ÷ïíôáé ðáèçôéêÜ. 414

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 415

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

Åðßóçò, êáõôçñéÜæåé ôçí áäéáöïñßá ôïõ êüóìïõ ðñïò ôéò åðéóôçìïíéêÝò óôáôéóôéêÝò. Ç Üãíïéá êáé ç áìÜèåéá êÜíïõí ôïí êüóìï íá ìçí áíôéëáìâÜíåôáé ôï ìÝãåèïò ôïõ ðñïâëÞìáôïò áëëÜ êáé ôï ÷åéñüôåñï íá ìçí åìðéóôåýåôáé ôá ðïñßóìáôá ôùí åðéóôçìüíùí ðáñüôé õðÜñ÷ïõí áôñÜíôá÷ôåò áðïäåßîåéò. ¼ìùò, üëåò ïé óôáôéóôéêÝò ðïõ Ý÷ïõí ãßíåé õðïäçëþíïõí áêñéâþò ìå öáíåñü ôñüðï ðùò ï ìÝóïò üñïò æùÞò åîáñôÜôáé áðü ôï åðÜããåëìá êáé áðü ôéò óõíèÞêåò ôïõ ôüðïõ êáôïéêßáò. 4ç åíüôçôá: Ï óõããñáöÝáò åðáíÝñ÷åôáé óôïí áñ÷éêü ôïõ óêïðü êáé ôïíßæåé ðùò ïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò, ðïõ ðñüêåéôáé íá ãßíïõí, äßíïõí óôïí êüóìï ìßá åõêáéñßá ìïíáäéêÞ ãéá ôçí êáèáñéüôçôá ôçò ðüëçò. Ðñïóðáèåß ìÜëéóôá íá ôïõò ðåßóåé ðùò äåí ðñÝðåé íá åöçóõ÷Üæïõí êáé íá áäéáöïñïýí ãéá üëá üóá óõìâáßíïõí ãýñù ôïõò, ó÷åôéêÜ ìå ôçí õãåßá ôïõò, ãéáôß Ýôóé äåí ìðïñïýí íá ðåñéìÝíïõí íßêåò êáé âñáâåßá ÏëõìðéáêÜ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï êåßìåíï ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óôéò áêüëïõèåò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ðïëý ðåñéóóüôåñï ... êáé ëåßøáíá ãÜôùí êáé ïñíßèùí» üðïõ ôïíßæåôáé ôï ðñüâëçìá ñýðáíóçò ðïõ áíôéìåôùðßæåé ç ÁèÞíá. 2ç åíüôçôá: «Ìç âéáóôåßôå íá ìå êáôáôÜîåôå ... ïýôå öáßíåôáé íá ôïõò åíï÷ëåß ðïëý ç áêáèáñóßá», üðïõ ôïíßæåôáé ç ìáíßá ôùí Áèçíáßùí ãéá ôçí Üèëçóç êáé óõóôÞíåôáé áðü ôï óõããñáöÝá íá ãßíåé áõôÞ áöïñìÞ ãéá ôçí êáèáñéüôçôá ôçò ðüëçò. 3ç åíüôçôá: «Ïé ðáíçãõñéóôáß ôçò èåßáò ðñüíïéáò... ìÝãá ðëÞèïò ôùí ðáéäéþí êáé íåáíéêþí óôáõñþí», óôçí ïðïßá ï óõããñáöÝáò ôïíßæåé ðùò ç äýíáìç ôçò óõíÞèåéáò êÜíåé ôïõò áíèñþðïõò íá ìçí áíôéëáìâÜíïíôáé ôïõò êéíäýíïõò ðïõ ôïõò áðåéëïýí êáé 4ç åíüôçôá: «ÁëëÜ óêïðüò óÞìåñïí ... óöáãåßùí êáé âüèñùí áíáèõìéÜóåéò» ï óêïðüò ðïõ åðéäéþêåé íá ðåôý÷åé ï óõããñáöÝáò ìå ôï Üñèñï ôïõ áõôü.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ¾öïò: Ìå åéñùíéêü êáé óáñêáóôéêü ýöïò ï óõããñáöÝáò ðñïóðáèåß íá ôïíßóåé ôéò Üèëéåò óõíèÞêåò äéáâßùóçò ôùí óõìðáôñéùôþí ôïõ êáé íá ôïõò ðåßóåé íá ðñïâïýí óå ôñüðïõò áíôéìåôþðéóçò ôçò ñýðáíóçò. 415

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 416

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2. ÅéñùíéêÝò åêöñÜóåéò: ×áñáêôçñéóôéêÝò åêöñÜóåéò ôïõ ðïõ åìðåñéÝ÷ïõí êÜðïéá äüóç åéñùíåßáò åßíáé ïé åîÞò: «ìå ôçí õðüìíçóéí ìÜëéóôá üôé äåí ðáñáôåßíïíôï åðß ðïëëÜò çìÝñáò áé ôïéáýôáé ðåñß êáèáñéüôçôïò åíï÷ëÞóåéò» -üðïõ åéñùíåýåôáé ôçí áäéáöïñßá ôùí óõìðáôñéùôþí ôïõ ãéá ôç ñýðáíóç ôùí ïäþí-, «÷ùñßò öüâïí íá äåßîïõí ôï ÷ñþìá ôçò êáëôóïäÝôáò ôùí, óõììåñéæüìåíïé, ùò öáßíåôáé ôáò ðåñß åîéóþóåùò ôùí äýï öýëùí ðñïïäåõôéêÜò éäÝáò ôçò «Åöçìåñßäáò ôùí Êõñéþí», -üðïõ åéñùíåýåôáé ôï öåìéíéóôéêü êßíçìá ôçò åðï÷Þò- «áöïý ïýôå ðåñß ôçò õãåßáò ôùí ðïëõöñïíôßæïõí- ðïëý ç áêáèáñóßá» -üðïõ ôïíßæåé ðùò ïé Áèçíáßïé Ý÷ïõí óõíçèßóåé óôç äõóïóìßá-, «Áèçíáßùí ðïõ äéÝâñùóå êÜèå äéÜèåóÞ ôïõò ãéá áíôßäñáóç-. «ôôïýôïõò ðñüêåéôáé ï ôýðïò íá ðåßóåé ü÷é üôé êéíäõíåýåé óôï óôÞèïò ôùí áðü öèßóéí- åéò ôïí ýðíïí ôùí ïëõìðéáêÜ âñáâåßá» -üðïõ óáôéñßæåé ôçí áäéáöïñßá ôùí ðïëéôþí ãéá ôïí êßíäõíï ðïõ äéáôñÝ÷åé ç æùÞ ôïõò áðü ôç ìüëõíóç. ¼ðùò üìùò, ôïíßæåé ï Êë. ÐáñÜó÷ïò, «ç ìïñöÞ ðïõ óõ÷íüôåñá ðáßñíåé ç óáôéñéêÞ äéÜèåóç ôïõ Ñïúäç, ï óõ÷íüôåñïò óáôéñéêüò ôñüðïò ôïõ, åßôå áãêõëþíåé åßôå äáãêþíåé, åßíáé ç ðáñïìïßùóç. ¸÷åé öáíåñü ôï ÷Üñéóìá ôçò ðáñïìïßùóçò áëëÜ êáé îÝñåé ðüóï ìå ôçí ðáñïìïßùóç üóï ìå ôßðïôá Üëëï, âÜæåé óå êßíçóç âáóéêÝò óõããñáöéêÝò ôïõ áñ÷Ýò, ôï øçëáöçôü êáé ôï áðñïóäüêçôï êáé ôá äýï âáóéêÜ óáôéñéêÜ ìÝóá, õðåñâïëÞ êáé áíôßèåóç» («ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò. Ç æùÞ, ôï Ýñãï, ç åðï÷Þ ôïõ», ôüìïé 1-2 óåë. 98-99). 3. Ðáñïìïéþóåéò: ÐñÜãìáôé, ïé ðáñïìïéþóåéò ôïõ ÑïÀäç ôïõ äßíïõí ôçí åõêáéñßá ãéá óêëçñÞ êñéôéêÞ, «êáèþò ïé Ôæéöïýôçäåò ... ïýôå êáé ïé êÜôïéêïé.» 4. ÕðåñâïëÝò: Åðßóçò, ÷áñáêôçñéóôéêÝò åßíáé êáé ïé åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß üðùò: «åßíáé ôï ðåæïäñüìéï ðáñáñôÞìáôá ìáêåëëåßùí êáé ëá÷áíïðùëåßùí- ôïõ êïíéïñôïý- ôçò ëÜóðçò- ôùí ëÜêêùí», «ï äéáâÜôçò íá êáìáñþóåé ðåñß ôïí ðëÜôáíïí ôçò ÐëÜêáò .... êáé íá ôñÝ÷ïõí».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéïé Þôáí õðåýèõíïé ãéá ôç ñýðáíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò óôçí ÐáëéÜ ÁèÞíá; ÁðÜíôçóç: Õðåýèõíïé ãéá ôç ñýðáíóç ôçò ðáëéÜò ÁèÞíáò Þôáí ïé ÷áóÜðçäåò, ïé ìáíÜâçäåò êáé êÜðïéïé Üëëïé åðáããåëìáôßåò, êáèþò åðßóçò ïé äçìïôéêÝò áñ÷Ýò, ç áóôõíïìßá êáé ïé ßäéïé ïé êÜôïéêïé. Ãéáôß, üëïé áäéáöïñïýóáí êáé äå ëÜìâÜíáí äñáóôéêÜ êáé ìüíéìá ìÝôñá ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò, ôï ïðïßï ìå ôïí ôñüðï áõôü äéïãêùíüôáí. 416

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 417

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

2ç Ï óõããñáöÝáò ëÝåé üôé íôñÜðçêå ðåñéóóüôåñï ãéá ôéò óõóôÜóåéò ðïõ Ýêáíáí ïé åöçìåñßäåò ðñïò ôïõò êáôïßêïõò êáé ôçí áóôõíïìßá óôéò ðáñáìïíÝò ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí ãéá ôçí ðñïóùñéíÞ êáèáñéüôçôá ôçò ðüëçò ðáñÜ ãéá üóá õâñéóôéêÜ Ýãñáøáí êáôÜ êáéñïýò ïé îÝíåò åöçìåñßäåò ãéá ôçí ÅëëÜäá. Íá ó÷ïëéÜóåôå ôçí ðáñáðÜíù ðáñáôÞñçóç. ÁðÜíôçóç: «Ï Ñïúäçò áíôéäñÜ óôá ðñïóùñéíÜ ìÝôñá ðïõ ðñïôåßíïíôáí ãéá ôçí êáèáñéüôçôá ôçò ðüëçò. Êáé áõôü, ãéáôß æçôïýóå äñáóôéêÜ êáé ìüíéìá ìÝôñá ãéá ôç óùóôÞ áíôéìåôþðéóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò êáé ü÷é çìßìåôñá ðñïò ÷Üñéí üëùí ôùí îÝíùí ðïõ èá âñßóêïíôáí óôçí ÁèÞíá ôçí ðåñßïäï ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí. 3ç Åîáêïëïõèïýí íá éó÷ýïõí ïé ßäéïé ðáñÜãïíôåò ó÷åôéêÜ ìå ôç ñýðáíóç óôçí ÁèÞíá. Ðïéá ìïñöÞ Ý÷åé ðÜñåé óÞìåñá ôï ðñüâëçìá; ÁðÜíôçóç: Ôï ðñüâëçìá ôçò ñýðáíóçò ôçò ÁèÞíáò óôéò ìÝñåò ìáò åßíáé ïîý êáé óõíôåëïýí ôþñá óå áõôü ðåñéóóüôåñïé ðáñÜãïíôåò, üðùò ïé âéïìç÷áíßåò, ôï íÝöïò, ôï ðëÞèïò ôùí áõôïêéíÞôùí. 4ç Ï óõããñáöÝáò ëÝåé ðïëý óïâáñÜ ðñÜãìáôá ìå ôñüðï åéñùíéêü íá åðéóçìÜíåôå óôï êåßìåíï ôéò ðéï ÷áñáêôçñéóôéêÝò ðåñéðôþóåéò åéñùíåßáò. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áéóèçôéêÞ ðñïóÝããéóç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò åðçñåÜóôçêáí ïé Áèçíáßïé áðü ôïõò ïëõìðéáêïýò áãþíåò ôïõ 1896 êáôÜ ôïí Å. ÑïÀäç; 2ç Ôï Ýñãï ôïõ Å. Ñïßäç «Áèçíáúêïß ðåñßðáôïé» åßíáé ÷ñïíïãñÜöçìá. Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ;

417

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 418

ÌÏÍÏËÏÃÏÓ ÅÕÁÉÓÈÇÔÏÕ ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü êáé ôï Ýñãï ôïõ âëÝðå óåëßäá 411 ôïõ âéâëßïõ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá óáôéñéêü ÷ñïíïãñÜöçìá ðïõ äçìïóéåýôçêå óôá 1896, óôçí Åöçìåñßäá «Åìðñüò». Ó’ áõôü ï óõããñáöÝáò ìáò äßíåé ðëçñïöïñßåò ãéá ôá Þèç ôçò åðï÷Þò ôïõ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé ðùò åßíáé ìåãÜëï ìåéïíÝêôçìá íá åßíáé êáíåßò åõáßóèçôïò. Ãéáôß, ôüôå åßíáé ï ðëÝïí äõóôõ÷Þò. Áðïñåß ðùò åßíáé äõíáôüí íá ðçãáßíåé êáíåßò óå óõãêåíôñþóåéò ðÝíèïõò, üðùò óå êçäåßá ößëïõ, áöïý ç äéêÞ ôïõ åõáßóèçôç êáñäéÜ äåí ôï áíôÝ÷åé. ÌÜëéóôá, èåùñåß åãùúóôÝò ôïõò óõããåíåßò ôïõ íåêñïý, üôáí èñçíïýí, êáé åêíåõñßæåôáé ôüóï áðü ôïõò èñÞíïõò ôïõò ðïõ äåí ìðïñåß íá öÜåé. Åðßóçò äå äÝ÷åôáé íá âïçèÞóåé ÷ñçìáôéêÜ êÜðïéï ößëï ôïõ ãéá íá ìðïñÝóåé íá ìïíïìá÷Þóåé, ãéáôß, áí óêïôùèåß, äå èá åßíáé óå èÝóç íá ôïõ îåðëçñþóåé ôá ÷ñùóôïýìåíá. Êõñßùò üìùò äå äáíåßæåé óå ößëïõò, ãéáôß óêÝöôåôáé ðùò Ýôóé èá áðáëëÜîåé ôï ößëï ôïõ áðü ôçí íôñïðÞ ðïõ èá íéþóåé, üôáí äå èá ìðïñåß íá îåðëçñþóåé ôï ÷ñÝïò ôïõ. ÖõóéêÜ äå äßíåé åëåçìïóýíç, ãéáôß óêÝðôåôáé üôé Ýôóé, ìå óêëçñü ôñüðï êáé áäéÜöïñï, ðáñáôåßíåé ôç æùÞ Üññùóôùí êáé âáóáíéóìÝíùí áíèñþðùí. Ìéá áêüìç áðüäåéîç ôçò åõáéóèçóßáò ôïõ Þôáí ï ãÜìïò ôïõ, óå ìåãÜëç çëéêßá, ìå ãõíáßêá ðëïýóéá êáé Üó÷çìç, áíôß íÝïò êáé ùñáßïò, ðïõ üìùò èá èõóéáæüôáí, êÜíïíôáò ôï ãÜìï áõôü êáé áðïâëÝðïíôáò óôá ðëïýôç åêåßíïõ. ÌÜëéóôá, ç åõáéóèçóßá ôïõ äåí ôïõ åðÝôñåøå, üôáí êÜðïôå ç ãõíáßêá ôïõ Þôáí Üññùóôç, íá ôçí áíôéêñßæåé, åíþ åêåßíç ç áäéÜöïñç, üôáí åêåßíïò áññþóôçóå, åß÷å ôï óèÝíïò íá ôïí âëÝðåé íá õðïöÝñåé êáé íá ôïí ðåñéðïéåßôáé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÷áóïìåñÝøù: íá ÷Üóù ôïí êáéñü ìïõ

418

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:49 PM

Óåëßäá 419

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

2. ëùâéáóìÝíïò: ëåðñüò 3. óõíåñßæåôáé: õðïëïãßæåé, äßíåé óçìáóßá 4. ðñïìáêñáßíåé: ðáñáôåßíåé, ìáêñáßíåé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Åßíáé óáöÝò ðùò ï óõããñáöÝáò äåí ðáñïõóéÜæåé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ åõáßóèçôïõ áíèñþðïõ, áëëÜ ôïõ áíáßóèçôïõ êáé áäéÜöïñïõ óôïí ðüíï ôùí Üëëùí êáé ìÜëéóôá ìå äçêôéêü ôüíï. ¸ôóé, óôçí åíüôçôá áõôÞ êáõôçñéÜæåé ôçí õðïêñéóßá êÜðïéùí áíèñþðùí ðïõ êáìþíïíôáé ðùò åßíáé åéëéêñéíåßò ößëïé êáé üìùò äåí óõìðÜó÷ïõí ìå ôï ößëï ôïõò, ïýôå óôçí êçäåßá ôïõ ðçãáßíïõí. Åßíáé Üíèñùðïé ôçò êáëïðÝñáóçò ðïõ ãéá íá ìç óôåíï÷ùñçèïýí, ìçí ôõ÷üí êáé ôïõò êïðåß ç üñåîç, äåí ðçãáßíïõí óå èëéâåñÝò óõãêåíôñþóåéò. (ÁðÜíôçóç 2çò åñþôçóçò). 2ç åíüôçôá: Ï óõããñáöÝáò êáõôçñéÜæåé ôïí ôýðï ôïõ óõìöåñïíôïëüãïõ êáé óêëçñïý áíèñþðïõ ðïõ óêÝöôåôáé ôá ôñå÷Üìáôá êáé ôá Ýîïäá, åíþ ï ößëïò ôïõ ñéøïêéíäõíåýåé ôç æùÞ ôïõ. Ç õðïêñéóßá ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ åßíáé åýëïãç, êáèþò ðñïóðáèåß ìå ïñèïëïãéóìïýò íá êáëýøåé ôç ìéêñïøõ÷ßá ôïõ. 3ç åíüôçôá: Ìå óáöÞ ôñüðï ôïíßæåôáé ç õðïêñéóßá ìåñéêþí áíèñþðùí ðïõ äÞèåí åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôçí áîéïðéóôßá ôïõ ößëïõ ôïõò, åíþ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá áäéáöïñïýí ãéá ôá ðñïâëÞìáôÜ ôïõ êáé äåí ôïí âïçèïýí áí ÷ñåéáóôåß. 4ç åíüôçôá: Ï «åõáßóèçôïò» Üíèñùðïò õðïêñßíåôáé ôï öéëåýóðëá÷íï, áõôüí ðïõ åíäéáöÝñåôáé ðñáãìáôéêÜ ãéá ôç ìïßñá ôùí Üëëùí, åíþ óôçí ïõóßá åßíáé åíôåëþò áíáßóèçôïò êáé áäéÜöïñïò áðñüèõìïò íá ðñïóöÝñåé ôçí ðáñáìéêñÞ âïÞèåéá. 5ç åíüôçôá: Ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ áäéÜöïñïõ áíèñþðïõ ðáñïõóéÜæåôáé óôçí åíüôçôá áõôÞ ðéï Ýêäçëá. Åßíáé ôüóï ðñïóçëùìÝíïò óôïí åáõôü ôïõ, þóôå áíôéìåôùðßæåé ìå áðÜèåéá ôçí áññþóôéá ôçò ãõíáßêáò. ÌÜëéóôá, ÷ñçóéìïðïéåß ôï äéÜóôçìá ðïõ åêåßíç Þôáí Üññùóôç ãéá ôç äéêÞ ôïõ äéáóêÝäáóç êáé øõ÷áãùãßá ÷ùñßò ôçí ðáñáìéêñÞ åêäÞëùóç óõìðüíïéáò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «ÌåãÜëç äõóôõ÷ßá åßíáé ... åéò üóïõò áãáðÜ ôá åëáôôþìáôÜ ôùí»: ï óõããñáöÝáò ôïíßæåé ðùò äåí ìðïñåß íá ðÜñåé ìÝñïò óå èëéâåñÝò óõãêåíôñþóåéò. 419

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:50 PM

Óåëßäá 420

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: «¢ëëï ðñÜãìá üðïõ äåí çìðïñþ ... ï ößëïò ìïõ íá óêïôùèåß:» äåí ðáñåõñßóêåôáé óôç ìïíïìá÷ßá ôïõ ößëïõ ôïõ. 3ç åíüôçôá: «ÌåãÜëç ðñÝðåé íá åßíáé ç áíáéóèçóßá ... íá õðÜãù åéò ôçí êçäåßáí ôïõ» åßíáé áíôßèåôïò óôï íá äáíåßæåé ôïõò ößëïõò. 4ç åíüôçôá: «¢ëëç óêëçñüôçò êáé êïõôáìÜñá ... åíþ åãþ ôñþãù ìðáñìðïýíéá êáé öéëÝôï» äå óõìöùíåß ìå ôçí åëåçìïóýíç. 5ç åíüôçôá: «ÔñáíÞ áðüäåéîéò ôçò õðåñâïëéêÞò ìïõ åõáéóèçóßáò ... ôçí éäéêÞí ìïõ Ýêôáêôïí êáé ìïíáäéêÞí åõáéóèçóßá» ç åõáéóèçóßá ôïõ áðïäåéêíýåôáé êáé áðü ôçí ðåñßðôùóç ôïõ ãÜìïõ ôïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ¾öïò: Ìå êáõóôéêü êáé åéñùíéêü ýöïò êáôáöÝñíåé ï óõããñáöÝáò íá åêèÝóåé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ åíüò êïéíùíéêÜ áäéÜöïñïõ áíèñþðïõ. Ôï óôü÷ï ôïõ áõôü åðéôõã÷Üíåé ÷Üñç óôç æùíôÜíéá ôïõ êåéìÝíïõ, ìå ôéò ìéêñÝò ðåñéüäïõò. 2. Áóýíäåôá ó÷Þìáôá: «÷ùëüò, óôñáâüò, êïõëï÷Ýñçò», «áìÜîéá, èÝáôñá, ãåýìáôá» 3. ÌåôáöïñÝò: «èá ìïõ Ýêïðôå ôçí üñåîéí», «ôï óðßôé ëÜìðåé» 4. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ç êáèáñåýïõóá, áëëÜ áðëÞ êáé êáôáíïçôéêÞ, þóôå íá åîõðçñåôåß ôïõò óôü÷ïõò ôïõ óõããñáöÝá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôé äåí ìðïñåß íá áíå÷ôåß ï «åõáßóèçôïò» ôïõ êåéìÝíïõ; ÁðÜíôçóç: Ï åõáßóèçôïò ðïõ ðáñïõóéÜæåé ï ÑïÀäçò, äåí ìðïñåß íá ðáßñíåé ìÝñïò óå êçäåßåò êáé óå ìïíïìá÷ßåò, äåí ìðïñåß íá åëååßôáé, íá äáíåßóåé ÷ñÞìáôá íá ðáíôñåõôåß íÝá êáé öôù÷éÜ ãõíáßêá, íá óõìðáñáóôáèåß óôçí Üññùóôç ãõíáßêá ôïõ. 2ç Ôé åßäïõò Üíèñùðïò êñýâåôáé êÜôù áðü ôïí åéñùíéêü áõôü ôßôëï; (Ðñïôïý áðáíôÞóåôå íá åîåôÜóåôå ôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ áíôéôÜóóåé ï åõáßóèçôïò óå ìßá ôïõëÜ÷éóôïí áðü ôéò ðïëëÝò ðñÜîåéò ôéò ïðïßåò äåí áíÝ÷åôáé). ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç. Åßíáé óáöÝò ............. óõãêåíôñþóåéò] Áðü: [Å

420

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:50 PM

Óåëßäá 421

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

3ç Ðïéïò åßíáé êáôÜ ôç ãíþìç óáò ï ðñáãìáôéêÜ åõáßóèçôïò Üíèñùðïò; Íá äéáôõðþóåôå ãñáðôÜ ôçí áðÜíôçóÞ óáò óå Ýíá óýíôïìï êáé ðåñéåêôéêü êåßìåíï. ÁðÜíôçóç: Ï ðñáãìáôéêÜ åõáßóèçôïò Üíèñùðïò Ý÷åé ðëïýóéï óõíáéóèçìáôéêü êüóìï. ÁãáðÜ ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõ, ôïõò óõìðáñáóôÝêåôáé ìå êÜèå ôñüðï, óõìðÜó÷åé ìáæß ôïõò. Äå èßãåé êáé äåí ðñïóâÜëëåé ðïôÝ êáíÝíáí êáé êÜíåé ü,ôé ìðïñåß ãéá íá âïçèÞóåé üðïéïí Ý÷åé ôçí áíÜãêç ôïõ. 4ç Óå ðïéá êïéíùíéêÞ ôÜîç áíÞêåé ï åõáßóèçôïò ôïõ êåéìÝíïõ. ¸÷åé óçìáóßá ç ôïðïèÝôçóÞ ôïõ óå ïñéóìÝíç êïéíùíéêÞ ôÜîç. (Íá âáóßóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò óôéò ôñåéò ôåëåõôáßåò ðáñáãñÜöïõò). ÁðÜíôçóç: Ï åõáßóèçôïò ôïõ Ñïßäç åßíáé éäéáßôåñá ðëïýóéïò. ¸÷åé óôçí êáôï÷Þ ôïõ åöôÜ óðßôéá, ìðïñåß íá ôñþåé áóôáêü, ìðáñìðïýíéá êáé öéëÝôï, íá êÜíåé åêäñïìÝò êáé íá äéáóêåäÜæåé ìå ðïéêßëïõò ôñüðïõò, áëëÜ êáé íá ãåõìáôßæåé óôç ÌåãÜëç ÂñåôÜíéá. Ç ôïðïèÝôçóÞ ôïõ óôéò áíþôåñåò ïéêïíïìéêÜ ôÜîåéò Ý÷åé ùò óôü÷ï íá äåßîåé ôçí áäéáöïñßá ôùí ðëïõóßùí ãéá ôéò áíÜãêåò ôùí öôù÷þí, áëëÜ êáé ôçí áäõíáìßá ôïõò íá ôéò áíôéëçöèïýí, áöïý áõôïß æïõí åíôåëþò äéáöïñåôéêÜ. 5ç Ìðïñïýìå íá ÷áñáêôçñßóïõìå ôï êåßìåíï áõôü ñåáëéóôéêü; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. ÁðÜíôçóç: Ôï êåßìåíï åßíáé ãñáììÝíï ìå ñåáëéóìü. Ï ÑïÀäçò äåí ùñáéïðïéåß êáôáóôÜóåéò. Áíôßèåôá, ðåñéãñÜöåé ìå ëåðôïìÝñåéåò ôïí ôñüðï óêÝøçò êáé óõìðåñéöïñÜò ôïõ ÞñùÜ ôïõ, þóôå íá êÜíåé êáôáíïçôÞ ôçí áäéáöïñßá ôïõ ãéá ôïõò Üëëïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ÷áñáêôçñßæåôå ôïí åõáßóèçôï ôïõ êåéìÝíïõ; 2ç Ðïéá åßíáé ç åíôýðùóç ôïõ åõáßóèçôïõ ãéá ôç ãõíáßêá ôïõ ðïõ ôïí ðåñéðïéåßôáé;

421

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:50 PM

Óåëßäá 422

Ç ÌÐÏÃÁÔÓÁ ¢ããåëïò ÂëÜ÷ïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ¢ããåëïò ÂëÜ÷ïò ãåííÞèçêå óôá 1838 êáé ðÝèáíå óôá 1920. Óðïýäáóå íïìéêÜ óôçí ÁèÞíá êáé êáôüðéí óôç Ãåñìáíßá. ÕðÞñîå äéåõèõíôÞò ôïõ Âáóéëéêïý èåÜôñïõ, ðñåóâåõôÞò, âïõëåõôÞò êáé õðïõñãüò.

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï ìåôáöñáóôéêü êáé óõããñáöéêü ôïõ Ýñãï åßíáé ðëïýóéï. ¸ãñáøå ðïßçóç, ðåæÜ, èÝáôñï, ìåëÝôåò, êñéôéêÞ. ÌåôÜöñáóå ôï 1864 ôï Ëáìáñôßíï. Ãéá áñêåôü äéÜóôçìá õðÞñîå óõíåñãÜôçò ðïëëþí áèçíáúêþí åöçìåñßäùí.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ï óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé Ýíáí áíáôïëéêü ìýèï ãéá íá êáõôçñéÜóåé «ôá ðñïãñÜììáôá õðïøçößùí âïõëçöüñùí êáé ìåñéêÜò åðáããåëßáò äçìïóßùí áñ÷üíôùí».

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Åßíáé ÷åéìþíáò êáé ôï ÷éüíé ðÝöôåé Üöèïíï. Ïé äéáâÜôåò óôïõò äñüìïõò ðñï÷ùñïýí âéáóôéêïß ðñïóÝ÷ïíôáò ìç ãëéóôñßóïõí áð´ ôï ÷éüíé. Óôçí ðñïèÞêç åíüò áñôïðïéåßïõ ðñïâÜëëåé Ýíá ôáøß ìå æåóôÞ ìðïãÜôóá. Åêåß óôÝêåôáé êáé ðåñéåñãÜæåôáé ôï ôáøß Ýíáò ñáêÝíäõôïò á÷èïöüñïò ìçí Ý÷ïíôáò Üëëç áíôï÷Þ áðü ôçí ðåßíá. Êáèþò Ý÷åé áðïìåßíåé êáé êïéôÜæåé ìå åðéèõìßá ôï ãëýêéóìá ôïí ðëçóéÜæåé Ýíáò áóôõíïìéêüò. ÂëÝðïíôáò ôïí á÷èïöüñï æçôÜ íá ôïõ äþóïõí Ýíá êïììÜôé. Åêåßíïò ôï èåùñåß ëßãï êáé Ýôóé ôïõ äßíïõí üëï ôï ôáøß. Ï íçóôéêüò á÷èïöüñïò, åíþ åß÷å ðåé üôé èá ìðïñÝóåé íá ôï öÜåé üëï, üôáí Ýöôáóå óôç ìÝóç êáé ðáñÜ ôï óôïß÷çìá ðïõ Ýâáëå ìå ôïí áóôõíïìéêü, äåí Üíôåîå íá öÜåé ðåñéóóüôåñï.

422

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:50 PM

Óåëßäá 423

ÏÉ ÖÁÍÁÑÉÙÔÅÓ ÊÁÉ Ç ÑÏÌÁÍÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÔÙÍ ÁÈÇÍÙÍ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

ðáñïäßôáé: äéáâÜôåò ðëáêïýíôéá: åßäïò ãëõêßóìáôïò áðü æýìç åìåéäßáóå: ÷áìïãÝëáóå ðáñßáò: Üôïìï êïéíùíéêÜ Þ ðïëéôéêÜ êáôþôåñï âïõêßáé: ìðïõêéÝò

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. 2.

3.

ÁëëÜ ðïý íá öýãåé ï ðåéíþí åêåßíïò éÝñáò: ï á÷èïöüñïò óáí ãåñÜêé ðïõ êïéôÜæåé ìå åðéìïíÞ ôç ëåßá ôïõ êïßôáæå ôï ôáøß ìå ôç ìðïãÜôóá. Ï á÷èïöüñïò åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ñáêÝíäõôïò êáé ðåéíáóìÝíïò. Ç èÝá ôçò ìðïãÜôóáò ôïí êÜíåé íá ìçí ìðïñåß íá áðïìáêñõíèåß áð´ ôï óçìåßï êáé öáíôÜæåôáé üôé ôçí ôñþåé. ¼ôáí ôïõ äßíåôáé ç äõíáôüôçôá íá öÜåé Ýíá êïììÜôé, åêåßíïò èÝëåé üëï ôï ôáøß. ¼ìùò äåí ìðïñåß íá ôç öÜåé üëç. Ï áóôõíïìéêüò ëõðÜôáé ôïí á÷èïöüñï êáé ðñïóöÝñåôáé íá ôïõ äþóåé ôçí ìðïãÜôóá ðïõ ôüóï åðéèõìåß.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé 1ç åíüôçôá: «Åßíáé ÷åéìþíáò......âïññÜí». ÐåñéãñáöÞ ôïõ ÷þñïõ 2ç åíüôçôá: «Ðïëëïß ðáñÞëèïí..... ðáñÝëèåé». Ç ýðáñîç ôïõ ôáøéïý ìå ôç ìðïãÜôóá. 3ç åíüôçôá: «Ï êåíüò.... ÂëåììÜôùí». Ï á÷èïöüñïò åðéèõìåß ôï ãëýêéóìá 4ç åíüôçôá: «Áßöíçò.... ïðôáíåýò». Ôï ðåñéóôáôéêü ìå ôïí áóôõíïìéêü êáé ç áäõíáìßá ôïõ á÷èïöüñïõ íá öÜåé üëï ôï ôáøß 5ç åíüôçôá: «åëðßæïìåí...... áñ÷üíôùí». Åðéìýèéï

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ Ï óõããñáöÝáò ìÜò ðáñïõóéÜæåé ôï ÷þñï ìå ìéá óåéñÜ áðü åéêüíåò «ðõêíáß êáé áäéÜêïðïé êáôáðßðôïõóé ôçò ÷éüíïò ïé íéöÜäåò», «óõóðåéñïýìåíï, õðü ôïõò åðåíäýôáò ôùí êáé êýðôïíôåò ôçí êåöáëÞí» ê.ëð. Ðáñïìïéþóåéò: «ï ðåéíþí åêåßíïò éÝñáî», «ïé äÜêôõëïé ôïõ ïñíÝïõ» Ðñïóùðïðïßçóç: «áíáðôýóóåé åêåß..... åéóâÜëëåé èñéáìâéêþò åéò ôçí ïäüí» 423

02_03ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:50 PM

Óåëßäá 424

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ìå ðïéåò ëÝîåéò Þ öñÜóåéò ï óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé åíôïíüôåñï ôï áßóèçìá ôçò ðåßíáò êáé ðþò åêöñÜæåôáé ðáñáóôáôéêüôåñá ç âïõëéìßá ôïõ á÷èïöüñïõ; ÁðÜíôçóç: Ôï áßóèçìá ôçò ðåßíáò åêöñÜæåôáé ìå ôéò öñÜóåéò; «ï óôüìá÷üò ôïõ áðÝêáìå êáé ïé ðüäåò ôïõ ðáñÝëõóáí», «ïé ïöèáëìïß äéåóôÜëçóáí êáé áêôéíïâüëçóáí, ï óôüìá÷üò ôïõ çóèÜíèç áíåêëÜëçôïí óðáóìüí çäïíÞò, êáé ôá ÷åßëç ôïõ óõíåäéðëþèçóáí ëåß÷ïíôá ôï åí ôï Üëëï, åí åõöñïóýíù ðáñáéóèçóßá» «óõíåóôÝëëåôï áëãåéíþò ï óôüìá÷üò ôïõ êáé äéÝóôåëëïíôï åî åðéèõìßáò ïé ïöèáëìïß ôïõ», «åöáíôÜæåôï», «åöáíôÜæåôï», «åöáíôÜæåôï». Ç âïõëéìßá ôïõ á÷èïöüñïõ ðáñïõóéÜæåôáé ìå åêåßíç ôïõ ëýêïõ. «Åêåßíïò äåí Ýôñùãå êáôÝðéíå. Êáé êáôÝðéíåí áäçöÜãïò, ôá÷ýò, ïéïíåß äéùêüìåíïò..... «Ïé äÜêôõëïé ôïõ ïñíÝïõ åöÜíçóáí âñáäýíïíôåò». 2ç Ôé óçìáßíåé «åðéìýèéïí;» Ôé åííïåß åäþ ï áöçãçôÞò ìå ôï åðéìýèéü ôïõ; ÁðÜíôçóç: «Åðéìýèéïí» åßíáé ï åðßëïãïò åíüò ìýèïõ, ðïõ óõìðõêíþíåé ùò äßäáãìá ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò äéÞãçóçò. Åäþ ï áöçãçôÞò áöÞíåé ôïí áíáãíþóôç íá äéáìïñöþóåé ôï åðéìýèéï, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôá ðñïãñÜììáôá õðïøÞöéùí âïõëçöüñùí êáé åðáããåëßåò äçìïóßùí áñ÷üíôùí.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéï åßíáé ôï ìÞíõìá-äßäáãìá ôïõ ìýèïõ; 2ç Ìå ðïéåò ëÝîåéò-öñÜóåéò ðáñïõóéÜæåé ï áöçãçôÞò ôïí êïñåóìü ôïõ á÷èïöüñïõ.

q 424

protosel.qxd

22/9/2008

4:38

Page 16

Î ÅÍÇ Ë Ï Ã Ï Ô Å × Í É Á

• ÄÜíôçò • ÐåôñÜñ÷çò • ÈåñâÜíôåò • Ìïíôáßí • ÌïëéÝñïò • Óáßîðçñ

protes.qxd

22/9/2008

5:54

Page 2

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 427

ÈÅÉÁ ÊÙÌÙÄÉÁ ÄÜíôçò ÁëéãêÝñé

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÄÜíôçò ÁëéãêÝñé ãåííÞèçêå óôç Öëùñåíôßá ôï 1265. Áñ÷éêÜ áíÝëáâå äéÜöïñåò äéðëùìáôéêÝò áðïóôïëÝò, áñãüôåñá üìùò åîïñßóôçêå ãéá ðïëéôéêïýò ëüãïõò. (ÁíÞêå óôïõò «Ëåõêïýò», ðïõ Þôáí ïé ðïëéôéêïß áíôßðáëïé ôùí «Ìáýñùí»). ¸æçóå óôç Âåñüíá êáé óôç ÑáâÝííá. Åêåß ðÝèáíå ôï 1361.

Ôï Ýñãï ôïõ ÍÝïò Ýãñáøå óïíÝôá ãéá ôçí Âåáôñßêç, ðïõ áãáðïýóå ðëáôùíéêÜ. Ãé’ áõôÞí Ýãñáøå êáé ôï Ýñãï «ÍÝá ÆùÞ». Ôï êïñõöáßï üìùò Ýñãï ôïõ åßíáé ç «Èåßá Êùìùäßá». Ôï ðïßçìá ÷ùñßæåôáé óå ôñßá ìÝñç, ôçí «Êüëáóç», ôï «ÊáèáñôÞñéï» êáé ôïí «ÐáñÜäåéóï». ÁíáöÝñåôáé óôç ìåôáèáíÜôéá æùÞ êáé åßíáé ãñáììÝíï óôçí éôáëéêÞ ãëþóóá. Óôç «èåßá Êùìùäßá» ï ðïéçôÞò åðéóêÝðôåôáé ôïí êüóìï ôùí íåêñþí. Ïäçãüò ôïõ åßíáé áñ÷éêÜ ï Âéñãßëéïò êáé ìåôÜ ç Âåáôñßêç. Ìå ôï Ýñãï ôïõ áõôü ï ÄÜíôçò Üíïéîå ôï äñüìï ðñïò ôçí ÁíáãÝííçóç óôçí Éôáëßá. Ç «Èåßá Êùìùäßá», ðïõ êáôáôÜóóåôáé áíÜìåóá óôá êáëýôåñá Ýñãá ôçò ðáãêüóìéáò ëïãïôå÷íßáò, óõíÝâáëå óôï íá èåùñåßôáé ï ÄÜíôçò ùò ï ìåãáëýôåñïò Éôáëüò ðïéçôÞò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Âñéóêüìáóôå óôçí Êüëáóç óôïí 8ï êýêëï ôçò. Ï ÄÜíôçò ìáæß ìå ôï Âéñãßëéï óõíáíôïýí ôéò øõ÷Ýò ôïõ ÄéïìÞäç êáé ôïõ ÏäõóóÝá ôõëéãìÝíåò óôéò öëüãåò. Ôüôå ï Âéñãßëéïò ôïõò ðáñáêáëåß íá äéçãçèïýí ðïéï ôÝëïò åß÷å ç æùÞ ôïõò. Óôï áðüóðáóìá ìéëÜåé ï ÏäõóóÝáò.

427

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 428

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ìüëéò ï ÏäõóóÝáò Ýöõãå áðü ôï íçóß ôçò Êßñêçò ðïõ âñéóêüôáí êïíôÜ óôç ÃáÝôá ôçò Éôáëßáò ñß÷ôçêå óôá áíïé÷ôÜ ðåëÜãç. Ôßðïôå äåí ìðïñïýóå íá ôïí óôáìáôÞóåé ïýôå ç ìíÞìç ôïõ ãéïõ ôïõ, ôïõ ðáôÝñá ôïõ êáé ôçò Ðçíåëüðçò. Ôßðïôå äåí ìðüñåóå íá óâÞóåé ôç öëüãá ðïõ ôïí Ýóðñù÷íå íá ãíùñßóåé ôïí êüóìï êáé ôïõò áíèñþðïõò. Ñß÷ôçêå ëïéðüí ðÜëé óôá ôáîßäéá ìå ëßãïõò ðéóôïýò óõíôñüöïõò. ¸öôáóå óôçí Éóðáíßá, óôï Ìáñüêï êáé óôï íçóß ôùí ÓÜñäùí. ÃåñáóìÝíïò ðéá Ýöôáóå óôá óôåíÜ ôïõ ÃéâñáëôÜñ, ôï ïðïßï ï ÇñáêëÞò Ýèåóå ùò óýíïñï íá ìç îåðåñÜóåé Üíèñùðïò. Ôüôå ï ÏäõóóÝáò ìßëçóå óôïõò óõíôñüöïõò ôïõ. Ôïõò æÞôçóå íá ðåñÜóïõí ôá óôåíÜ, ãéá íá ìÜèïõí ôé ãßíåôáé ðßóù áðü ôïí Þëéï åêåß ðïõ äåí êáôïéêåß æùíôáíÞ øõ÷Þ. Áõôïß äåí åß÷áí ðëáóôåß ãéá íá æÞóïõí óáí êôÞíç, åß÷áí öýôñá èåúêÞ, ôïõò ôáßñéáæå ç áíäñåßá êáé ç ãíþóç. Ïé óýíôñïöïé äÝ÷ôçêáí êé Ýôóé Ýâáëáí ðëþñç ðñïò ôï íüôï ôïõ Þëéï. ¸âëåðáí ôá áóôÝñéá ôïõ íüôéïõ Ðüëïõ, åíþ ôï áóôÝñé ôïõ ÂïñéÜ Üããéæå ó÷åäüí ôç ãñáììÞ ôçò èÜëáóóáò. ¾óôåñá áðü ðÝíôå öåããÜñéá åßäáí ìðñïóôÜ ôïõò Ýíá üñïò. ¹ôáí óêïôåéíü êáé øçëü. Ïé íáýôåò ÷Üñçêáí· üìùò îáöíéêÜ îÝóðáóå ìðïõñßíé, èýåëëá. ×ôýðçóå ôï êáñÜâé ôñåéò öïñÝò êáé ôçí ôÝôáñôç ôï âïýëéáîå. Ç èÜëáóóá Ýêëåéóå áðü ðÜíù ôïõò. ¹ôáí èÝëçìá èåïý.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÃáÝôá: ëéìÜíé ôçò Éôáëßáò êïíôÜ óôç ÍåÜðïëç. 2. ôï óôåíü êáíÜëé: ôá óôåíÜ ôïõ ÃéâñáëôÜñ. Ãéá ôïõò ìåóáéùíéêïýò áíèñþðïõò ôá óôåíÜ áõôÜ áðïôåëïýóáí ôá üñéá ôïõ êüóìïõ. ÐÝñá áð’ áõôÜ áðëùíüôáí ôï Üãíùóôï êáé ôï ìõóôçñéþäåò. 3. ÓÝôáò: ðüëç ôïõ Ìáñüêïõ. 4. êáôÜ ðïõ âãáßíåé ï Þëéïò: êáôÜ ôï íüôï. 5. ôïõ Üëëïõ ðüëïõ: ôïõ íüôéïõ ðüëïõ 6. ï ðïëéêüò: ô’ áóôÝñé ôïõ âïñéÜ 7. áíáãÜëéá: ç åõ÷áñßóôçóç, ç ÷áñÜ. 8. ìðïõñßíé: îáöíéêÞ èýåëëá 9. îýëï: ôï êáñÜâé (óõíåêäï÷Þ).

428

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 429

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1.

2.

Ï ÏäõóóÝáò Þôáí å÷èñüò ôùí Ôñþùí, óõíåðþò êáé ôùí Ñùìáßùí, (áöïý, üðùò õðïóôÞñéîå ï Âéñãßëéïò êáé äÝ÷ôçêå ï ÄÜíôçò, ïé Ñùìáßïé åßíáé áðüãïíïé ôïõ Áéíåßá, üôáí áõôüò Ýöõãå áðü ôçí Ôñïßá ìåôÜ ôçí êáôÜêôçóÞ ôçò). Åíôïýôïéò ï ðïéçôÞò äåí ðáñïõóéÜæåé ôïí ÏäõóóÝá êáôþôåñï, äåí ôïí ôáðåéíþíåé. Ï ÇñáêëÞò åß÷å, óýìöùíá ìå ôï ìýèï, ïñßóåé ôá üñéá ôïõ ãíùóôïý êüóìïõ, Þôáí ïé óôÞëåò ðïõ åß÷å ôïðïèåôÞóåé óôá óôåíÜ ôïõ ÃéâñáëôÜñ. Êáíåßò äåí Ýðñåðå íá ðåñÜóåé áõôÜ ôá üñéá, êáíåßò äåí Ýðñåðå íá ìÜèåé ôé õðÜñ÷åé ðáñáðÝñá. Áí êÜðïéïò ôïëìïýóå íá ðåñÜóåé ôéò óôÞëåò ôïõ ÇñáêëÞ, áõôü èá óÞìáéíå «ýâñç» ç ïðïßá èá Ýöåñíå ôéìùñßá áðü ôïõò Èåïýò. Ï Üíèñùðïò äåí Ýðñåðå íá îåðåñÜóåé ôá áíèñþðéíá üñéÜ ôïõ, ãíùñßæïíôáò ôï ìõóôçñéþäåò. ÁõôÞ ç áíôßëçøç åðÝæçóå ìÝ÷ñé ôá ÷ñüíéá ôçò ÁíáãÝííçóçò, ãéá íá äçëþíåé ôá üñéá ôùí áíèñþðéíùí éêáíïôÞôùí êáé äõíáôïôÞôùí. ¼ìùò óôá ÷ñüíéá ôçò ÁíáãÝííçóçò ôá ðñÜãìáôá áëëÜæïõí ôåëåßùò. Ôï óêïôåéíü øçëü âïõíü ðïõ ðåñéãñÜöåé ï ÄÜíôçò åßíáé ôï íÝï, ôï Üãíùóôï ôï áíåîåñåýíçôï, ðïõ ðñïêáëåß ôïí Üíèñùðï êáé ôïõ áíÜâåé ìÝóá ôïõ ôç äßøá ãéá ìÜèçóç êáé ãéá Ýñåõíá. Ï êüóìïò ÷Üíåé ôï ìõóôçñéþäåò ðÝðëï ðïõ ôïí ôýëéãå. Ï ÏäõóóÝáò åßíáé Ýíáò ðñùôïðüñïò ôçò ãíþóçò, Ýíáò ìåãÜëïò áìáñôùëüò ðïõ èÝëçóå íá îåðåñÜóåé ôá áíèñþðéíá üñéá. ¼ìùò áðÝôõ÷å. Ôï âïõíü óôåêüôáí åêåß ìõóôçñéþäåò êáé áðñïóðÝëáóôï ðáßñíïíôáò ìáæß ôïõ ôïí áñ÷áßï êüóìï. Ï ÷áìüò ôïõ ÏäõóóÝá óõìâïëßæåé ôï ÷áìü ôïõ áñ÷áßïõ êüóìïõ óõíïëéêÜ. ¼ìùò ôáõôü÷ñïíá, ï ïìçñéêüò Þñùáò åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ ðïèåß ôç ãíþóç êáé ôçí áíäñåßá. Ç åðéèõìßá ãéá ãíþóç ôïí êÜíåé íá ìïéÜæåé ìå ôïí Üíèñùðï ôçò ÁíáãÝííçóçò. Ç äßøá ãéá ãíþóç åßíáé óôïé÷åßï èåúêü. Ï Üíèñùðïò Ý÷åé ìÝóá ôïõ ôï óôïé÷åßï åêåßíï ðïõ ôïí êÜíåé íá ìïéÜæåé ìå ôï èåü.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óôéò áêüëïõèåò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ìüëéò ÷ùñßóôçêá ... üóïé ìïõ óôÜèçêáí ðéóôïß, êáíÝíáò Üëëïò». Ôßðïôá äåí ìðïñåß íá óâÞóåé ôç íïóôáëãßá êáé ôçí áãÜðç ôïõ ÏäõóóÝá ãéá ôáîßäéá.

429

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 430

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: («ÔñéêõìéóìÝíïò... êáé ç ÓÝôá ì’ áöÞêå æåñâÜ»). Ôï ôáîßäé ôïõ ÏäõóóÝá ìÝ÷ñé ôá óôåíÜ ôïõ ÃéâñáëôÜñ. 3ç åíüôçôá: («ÁäÝëöéá ìïõ, åßðá, óôéò ... ìïßñá óáò åßíáé ç áíôñåßá, ç ãíþóç»). Ï ÏäõóóÝáò ìéëÜåé óôïõò óõíôñüöïõò ôïõ. 4ç åíüôçôá: («Ôïõò óõíôñüöïõò ìïõ ôá ðáñáêÜëéá...ìåãÜëç ðëÜíåóç»). ÐÝíôå ìÞíåò ôáîßäé óå Üãíùóôåò èÜëáóóåò. 5ç åíüôçôá: («Ôüôå ìðñïóôÜ ìáò ïñèþèçêå Ýíá üñïò... ç èÜëáóóá áðü ðÜíù ìáò»). ÖôÜíïõí óå Üãíùóôç ÷þñá. Ìðïõñßíé âõèßæåé ôï ðëïßï ôïõò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Åéêüíåò: Ôï ðïßçìá Ý÷åé åíäéáöÝñïõóåò åéêüíåò. Îå÷ùñßæïõí: á) «Ôçí ðëþñç ìáò ... ôç ìåãÜëç ðëÜíåóç», åéêüíåò áðü ôï ôáîßäé ôïõ ÏäõóóÝá óå Üãíùóôåò èÜëáóóåò. Ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ïõñáíïý. â) «Ôüôå ìðñïóôÜ ìáò ïñèþèçêå Ýíá üñïò ... áíôéêñßóåé». Ç åéêüíá ôïõ ìõóôçñéþäïõò óêïôåéíïý êáé áðñïóðÝëáóôïõ üñïõò. ã) «ÔñåëÜ ... óôïí óßöïõíá»: ç åéêüíá ôçò ôñéêõìßáò. 2. Ãëþóóá: Ï ÄÜíôçò Ýãñáøå ôç «Èåßá Êùìùäßá» óôá ÉôáëéêÜ, óôç æùíôáíÞ ëáúêÞ ãëþóóá ôçò åðï÷Þò ôïõ. Èåùñåßôáé ï èåìåëéùôÞò ôçò éôáëéêÞò ãëþóóáò, áöïý áõôüò ðñþôïò ôüëìçóå êáé ðáñÜ ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí óõíôçñçôéêþí Ýãñáøå óôçí áðëÞ ëáúêÞ ãëþóóá ðïõ ìéëïýóáí óôçí ðáôñßäá ôïõ ôçí ÔïóêÜíç. Ç ôüëìç êáé ç ðñùôïôõðßá ôïõ äéêáéþèçêáí.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Áöïý ìåëåôÞóåôå ðñïóåêôéêÜ ôï áðüóðáóìá êáé ôá ó÷üëéá, íá áðáíôÞóåôå ôéò åîÞò åñùôÞóåéò. ÁðÜíôçóç: á) Ðïéåò äéáöïñÝò ðáñïõóéÜæåé ï ïìçñéêüò ÏäõóóÝáò áðü ôï äáíôéêü; â) Ðïéá êïéíÜ ãíùñßóìáôá Ý÷ïõí; á) ÄéáöïñÝò: Óýìöùíá ìå ôïí ¼ìçñï, ï ÏäõóóÝáò öåýãïíôáò áðü ôçí Êßñêç, ðñïóðÜèçóå êáé ôåëéêÜ êáôÜöåñå íá ãõñßóåé óôçí ðáôñßäá ôïõ ôçí ÉèÜêç. ¼ìùò ï ÄÜíôçò ôñïðïðïéåß ôï ìýèï êáé ðáñïõóéÜæåé ôïí ÏäõóóÝá íá ìç ãõñíÜ óôç ðáôñßäá ôïõ, áëëÜ íá ðíßãåôáé óôïí ùêåáíü.

430

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 431

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

Ï ïìçñéêüò ÏäõóóÝáò åßíáé ãåìÜôïò ìå íïóôáëãßá ãéá ôçí ðáôñßäá, ôç ãõíáßêá, ôï ðáéäß, ôïí ðáôÝñá, åíþ ï äáíôéêüò ðÜíù áðü üëá áõôÜ ôá äõíáôÜ óõíáéóèÞìáôá âÜæåé ôï ðÜèïò ãéá ãíþóç êáé ãéá ãíùñéìßá ìå ôïí êüóìï. Ï ïìçñéêüò ÏäõóóÝáò, ôÝëïò, åßíáé ï Üíèñùðïò ôïõ ìÝôñïõ, ðåñéïñßæåôáé ðÜíôá óôá áíèñþðéíá üñéá êáé áðïöåýãåé ôçí «ýâñç». Áíôßèåôá, ï äáíôéêüò, åíþ ãíùñßæåé ôá áíèñþðéíá üñéá, ðñïóðáèåß íá ôá îåðåñÜóåé, ðñïêáëþíôáò ôï èÜíáôü ôïõ. â) Ïìïéüôçôåò: Êáé ïé äýï Þñùåò, ï ïìçñéêüò êáé ï äáíôéêüò ÏäõóóÝáò, êáßãïíôáé áðü ôç äßøá íá ãíùñßóïõí ôá ðÜèç êáé ôçí áíäñåßá ôùí áíèñþðùí. Ç áíäñåßá êáé ç ãíþóç åßíáé áõôÜ ðïõ åðéèõìïýí êáé ðïõ ôïõò êÜíïõí íá ìïéÜæïõí ìå ôïõò Èåïýò. Êáé ïé äýï Þñùåò, ðåñéóôïé÷éóìÝíïé áðü ëßãïõò óõíôñüöïõò êáé ìå åöüäéá Ýíá îýëéíï óêÜöïò, ôáîéäåýïõí áäéÜêïðá óå ìáêñéíÝò èÜëáóóåò, ìðáßíïíôáò óå óõíå÷åßò ôáëáéðùñßåò êáé êéíäýíïõò. ÔÝëïò, Ý÷åé åíäéáöÝñïí íá ðñïóÝîïõìå ôç ó÷Ýóç ôïõ ÏäõóóÝá ìå ôïõò óõíôñüöïõò ôïõ, ó÷Ýóç öéëéêÞ êáé óõíå÷ïýò öñïíôßäáò. 2ç Ç çñùúêÞ ìïñöÞ ôïõ ÏäõóóÝá ôïõ ÄÜíôç äåí Ý÷åé ôßðïôå ó÷åôéêü ìå ôïí ôýðï ôïõ ìåóáéùíéêïý áíèñþðïõ. Èõìßæåé ðåñéóóüôåñï ôïí Üíèñùðï ðïõ èá åìöáíéóôåß óôçí ÁíáãÝííçóç: ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ áíèñþðïõ áõôïý: (Íá ôåêìçñéþóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò ìå ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ). ÁðÜíôçóç: Ãéá ôï ìåóáéùíéêü Üíèñùðï ôï óçìáíôéêüôåñï Þôáí ç æùÞ óôïí Üëëï êüóìï, üðïõ ðñïóðáèïýóå íá êåñäßóåé ôçí áéþíéá åõôõ÷ßá. Áíôßèåôá, ï ÏäõóóÝáò äåí åíäéáöÝñåôáé êáèüëïõ ãéá ôïí Üëëï êüóìï, ïýôå ãéá ôç óùôçñßá ôçò øõ÷Þò ôïõ. Áõôü ðïõ ôïí ÷áñáêôçñßæåé åßíáé ç áãÜðç ãéá ôç æùÞ, ç áãÜðç ãé’ áõôüí ôïí êüóìï: ìßá «öëüãá ì’ Ýóðñù÷íå ôé èá ðåé ï êüóìïò íá ãíùñßóù, íá ëÜâù ðÝñá áðü ôá ðÜèç, Þ áð’ ôçí áíäñåßá ôùí áíèñþðùí». Áõôüò ï êüóìïò ôñáâÜ ôï åíäéáöÝñïí ôïõ. Êáé êåíôñéêÞ èÝóç óôïí êüóìï Ý÷åé ï Üíèñùðïò. Ï Üíèñùðïò -ü÷é áõôüò ðïõ ðñïóðáèïýóå íá ðåôý÷åé ôï éäáíéêü ôçò áãéüôçôáò, üðùò óôï Ìåóáßùíá- áõôüò ðïõ åßíáé ãåìÜôïò áäõíáìßåò áëëÜ êáé ðñïôåñÞìáôá, «ðÜèç» êáé «áíäñåßá». Ï Üíèñùðïò üðùò åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Ï Üíèñùðïò ôïõ Ìåóáßùíá Ýôåéíå ðñïò ôï Èåü, åíþ ï ÏäõóóÝáò ôïõ ÄÜíôç åßíáé èåüò, Ý÷åé ìÝóá ôïõ «èåúêéÜ öýñá». Áõôü ðïõ ôïí êÜíåé íá îå÷ùñßæåé áðü ôá êôÞíç åßíáé ç äßøá ôïõ ãéá áíäñåßá êáé ãíþóç. 431

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 432

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ç äßøá áõôÞ Þôáí ç äßøá ôïõ áíèñþðïõ ôçò ÁíáãÝííçóçò, ï ïðïßïò Ýâëåðå ôïí êüóìï ìÝóá áðü ôï ðñßóìá ôïõ áíèñùðïêåíôñéóìïý. Ï Üíèñùðïò ãßíåôáé ôï êÝíôñï ôïõ åíäéáöÝñïíôïò êáé ï ôåëéêüò óêïðüò óôçí åðéóôÞìç êáé ôçí ôÝ÷íç. Ôáõôü÷ñïíá ðáñáôçñïýìå êáé ìßá Ýîáñóç ôçò áôïìéêüôçôáò ðïõ êáé áõôÞ áðïôåëåß âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ áíèñùðéóìïý ôçò ÁíáãÝííçóçò. Ï ÏäõóóÝáò áéóèÜíåôáé «êáôáìüíá÷ïò» ìÝóá óôï ìÝóï ôïõ ðåëÜãïõò. Ôï ßäéï «êáôáìüíá÷ïò» áéóèáíüôáí ï Üíèñùðïò ôçò áíáãÝííçóçò ðïõ áðåëåõèåñùìÝíïò áðü ôá ìåóáéùíéêÜ äåóìÜ, âñéóêüôáí îáöíéêÜ ìÝóá óôï ìÝóï ôïõ êïéíùíéêïý ðåëÜãïõò, åëåýèåñïò áëëÜ êáé áäýíáìïò. 3ç Ôï áðüóðáóìá ðïõ äéáâÜóáôå åßíáé êáèáñÞ äéÞãçóç Þ ìßìçóç. Ãéáôß; (ðñïôïý áðáíôÞóåôå íá äéáâÜóåôå ôçí åéóáãùãÞ ôç ó÷åôéêÞ ìå ôïõò áöçãçìáôéêïýò ôñüðïõò). ÁðÜíôçóç: Ôï áðüóðáóìá Ý÷åé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò êáèáñÞò ìßìçóçò. ÕðÜñ÷åé Ýíá ðëáóôü ðñüóùðï -ï ÏäõóóÝáò- ðñüóùðï öáíôáóôéêü, ôï ïðïßï áöçãåßôáé ôéò ðåñéðÝôåéåò ôéò äéêÝò ôïõ êáé ôùí óõíôñüöùí ôïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Íá ÷ùñßóåôå ôï áðüóðáóìá óå åíüôçôåò êáé íá äþóåôå ôßôëï óå êÜèå ìßá. 2ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ï ÄÜíôçò ôïí ÏäõóóÝá;

0

432

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 433

ÓÏÍÅÔÏ Öñáãêßóêïò ÐåôñÜñ÷çò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÐåôñÜñ÷çò ãåííÞèçêå óôçí ÁñÝôóï ôçò ÔïóêÜíçò ôï 1304. ¸æçóå óôçí Ðßæá, óôçí Áâéíéüí êáé óôï ÌïìðåëéÝ -üðïõ îåêßíçóå íá óðïõäÜóåé íïìéêÜ, ÷ùñßò üìùò íá ïëïêëçñþóåé, áöïý áöéÝñùóå ôç æùÞ ôïõ óôç ëïãïôå÷íßá. Ãíùñßóôçêå ìå ôï ÂïêÜêêéï, ìå ôïí ïðïßï óõíäÝèçêå ìå öéëßá. ¼ôáí óôç Öëùñåíôßá ôïõ ðñïóöÝñèçêå ç Ýäñá ôçò ñçôïñéêÞò, áõôüò äåí ôçí äÝ÷ôçêå. ÓõíÝ÷éóå ôá ôáîßäéá ôïõ óôçí ÐÜäïõá êáé óôç Âåíåôßá. ÐÝèáíå êïíôÜ óôçí ÐÜäïõá ôï 1374.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï ÐåôñÜñ÷çò Ýãñáøå ðïëëÜ Ýñãá óôç ëáôéíéêÞ êáé óôçí éôáëéêÞ ãëþóóá. Ç ðïëý ãíùóôÞ óõëëïãÞ ðïéçìÜôùí «ËõñéêÞ ÓõëëïãÞ» Þ «Ñßìåò» åßíáé ãñáììÝíç óôá éôáëéêÜ. Ôá ðïéÞìáôá áõôÜ åßíáé åìðíåõóìÝíá áðü ôïí ÝñùôÜ ôïõ óôç ËÜïõñá. Ï ÐåôñÜñ÷çò åßíáé ìåãÜëïò ðïéçôÞò êáé ìåãÜëïò áíèñùðéóôÞò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôï óïíÝôï áõôü ï ðïéçôÞò õìíåß ôçí ïìïñöéÜ ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ ËÜïõñáò. Ç ËÜïõñá äåí åßíáé öéëïóïöéêü óýìâïëï, üðùò ç Âåáôñßêç óôç «Èåßá Êùìùäßá», ïýôå áðñüóéôç äÝóðïéíá, üðùò óôçí éððïôéêÞ ðïßçóç. Ç ËÜïõñá åßíáé ìßá ãõíáßêá ãÞéíç, ç ÷Üñç êáé ç ïìïñöéÜ ôçò ïðïßáò Ý÷åé êÜíåé ôïí Ýñùôá íá öïõíôþóåé óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò áíáñùôéÝôáé ðïéï ïõñÜíéï ðñüôõðï âñÞêå êáé ÷ñçóéìïðïßçóå ç Öýóç, ãéá íá ðëÜóåé ðÜíù óôç ãç ôçí üìïñöç ËÜïõñá.

433

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 434

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁíáñùôéÝôáé ðïéá íýìöç Þ ðïéá èåÜ åß÷å ôá ïëüîáíèá ðõêíÜ ìáëëéÜ ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ. Ðïéá êáñäéÜ ìðïñïýóå íá Ý÷åé ôüóåò ìõóôéêÝò áñåôÝò. ÏìïñöéÜ èåúêéÞ óôç ãç äåí ìðïñåß íá âñåèåß ðïõ íá ìïéÜæåé ìå ôï óåìíü êáé ãåìÜôï ÷Üñç âëÝììá ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ. Äå ãíùñßæåé ðþò ãéáôñåýåé êáé ðþò êåíôñßæåé ï ¸ñùôáò, üðïéïò äåí åßäå ðþò óôåíÜæåé, ðþò ìéëÜ êáé ðþò ÷áìïãåëÜåé ç ËÜïõñá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. á÷íÜñé: ðñüôõðï, áðïôýðùìá. 2. èùñéÜ: ìïñöÞ, åìöÜíéóç. 3. Íýìöç óôéò ðçãÝò: ïé Íýìöåò óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá æïýóáí óôéò ðçãÝò, óôá äÜóç, óôá ðïôÜìéá. Ï ÐåôñÜñ÷çò Þôáí åðçñåáóìÝíïò áðü ôçí áñ÷áéüôçôá. 4. ìõóôéêÝò áñåôÝò: åííïåß øõ÷éêÝò áñåôÝò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ôï èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ïìïñöéÜ ìéáò áãáðçìÝíçò ãõíáßêáò. Ï ðïéçôÞò ðåñéãñÜöåé ìå ðïëý ëõñéóìü ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ËÜïõñá. ÐÜíù ôçò ôï êáèåôß ôï âñßóêåé ôÝëåéï. ¼÷é ìüíï ôçí åìöÜíéóç, áëëÜ êáé ôïí åóùôåñéêü êüóìï, ôïí ÷áñáêôÞñá. Ï Ýñùôáò öïõíôþíåé óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ, ôïõ ãéáôñåýåé ôçí áäõíáìßá, ôç ìïíáîéÜ êáé ôïõ äßíåé äýíáìç íá ðñï÷ùñÞóåé ìÝóá óôéò áíôéîïüôçôåò ôçò æùÞò. Ï Ýñùôáò êåíôñßæåé ôï äçìéïõñãü ãéá íá ãñÜøåé ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ðáñïõóßáóç: Ç ðáñïõóßáóç ôçò ïìïñöéÜò ôçò ËÜïõñáò ðáñïõóéÜæåé ìßá êëéìÜêùóç. Ï ðïéçôÞò ðñï÷ùñÜ áðü åéêüíåò áöçñçìÝíåò óå ðéï óõãêåêñéìÝíåò. 2. Åðßèåôá: á) éäáíéêÞ ÷Üñç, â) áéèÝñéá ïìïñöéÜ, ã) ïëüîáíèá ðõêíÜ ìáëëéÜ, ä) ìõóôéêÝò áñåôÝò. 3. ÅñùôÞóåéò: Ïé äýï ðñþôåò óôñïöÝò Ý÷ïí ôç ìïñöÞ åñùôÞóåùí 4. ÕðåñâïëÞ êáé ðáñïìïßùóç Ï ðïéçôÞò óõãêñßíåé ôá ìáëëéÜ ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ ìå ôá ìáëëéÜ ôùí Íõìöþí êáé ôùí Èåþí. 5. Ðñïóùðïðïßçóç á) Ï ðïéçôÞò ðñïóùðïðïéåß ôïí ¸ñùôá, ï ïðïßïò åìöáíßæåôáé óôçí ôñßôç óôñïöÞ íá ãéáôñåýåé êáé íá êåíôñßæåé ôïõò áíèñþðïõò. â) Åðßóçò, óôçí ðñþôç óôñïöÞ ðñïóùðïðïéåßôáé ç Öýóç. 434

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 435

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ìå ðïéïõò ôñüðïõò åîõìíåß ï ðïéçôÞò ôçí ïìïñöéÜ ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ óå üëç ôç äéáäñïìÞ ôïõ ðïéÞìáôïò; ÁðÜíôçóç: Áñ÷éêÜ ï ðïéçôÞò êÜíåé åñùôÞóåéò. Ðñïóùðïðïéåß ôç Öýóç êáé ôçí ðáñïõóéÜæåé íá ÷ñçóéìïðïéåß êÜðïéï èåúêü ðñüôõðï ãéá íá ðëÜóåé ðÜíù óôç ãç ôçí éäáíéêÞ ÷Üñç êáé ïìïñöéÜ ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ. Óôá ëüãéá ôïõ õðÜñ÷åé õðåñâïëÞ. Ç õðåñâïëÞ óõíå÷ßæåôáé êáé óôç äåýôåñç óôñïöÞ, ç ïðïßá Ý÷åé åðßóçò ôç ìïñöÞ åñþôçóçò. Ï ðïéçôÞò ðáñïìïéÜæåé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ìå Íýìöç êáé ÈåÜ. ÌéëÜåé ãéá ôá åîùôåñéêÜ áëëÜ êáé ãéá ôá åóùôåñéêÜ ôçò ÷áñßóìáôá, ãéá ôá «ïëüîáíèá ðõêíÜ ìáëëéÜ ôçò», áëëÜ êáé ãéá ôéò «ìõóôéêÝò áñåôÝò», ôçò êáñäéÜ ôçò ôïõ ÷áñáêôÞñá ôçò. Áíôßèåóç õðÜñ÷åé óôç öñÜóç «êÜëëïò èåúêü óôç ãç», ìå ôçí ïðïßá ï ðïéçôÞò ÷áñáêôçñßæåé ôçí åéêüíá ðïõ ðáñïõóéÜæåé íá ãéáôñåýåé êáé íá êåíôñßæåé. Êáé ìåñéêÝò áêüìç ëåðôïìÝñåéåò áðü ôçí åéêüíá ôçò ËÜïõñáò óõìðëçñþíïõí ôï éäáíéêü êÜëëïò ôçò, «ðþò óôåíÜæåé êáé ðþò ìéëåß êáé ðþò ÷áìïãåëÜåé». ¼ðïéïò äåí ôçí Ý÷åé äåé ëÝåé ï óõããñáöÝáò äå ãíùñßæåé ôé óçìáßíåé ¸ñùôáò. 2ç Ðïéá åßíáé ãéá ôïí ðïéçôÞ ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ ¸ñùôá êáé ðïý ïöåßëïíôáé; ÁðÜíôçóç: Ï ¸ñùôáò óýìöùíá ìå ôïí ðïéçôÞ, «ãéáôñåýåé» êáé «êåíôñßæåé». Ãéáôñåýåé, ãéáôß âïçèÜ ôïí Üíèñùðï íá îåðåñÜóåé ôçí áäõíáìßá êáé ôç ìïíáîéÜ ôïõ êáé íá áéóèáíèåß ïëïêëçñùìÝíïò Üíèñùðïò. Êåíôñßæåé, ãéáôß ìå ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ ãåííÜ óôçí øõ÷Þ ôïõ äçìéïõñãïý ôïí ùèåß íá áó÷ïëçèåß ìå ôçí ôÝ÷íç ôïõ êáé íá äçìéïõñãÞóåé íÝá ðñüôõðá êÜëëïõò êáé ôåëåéüôçôáò, üðùò ìå áõôÜ ðïõ äçìéïýñãçóáí ïé ðïéçôÝò êáé ïé æùãñÜöïé ôçò ÁíáãÝííçóçò. 3ç ¼ðùò åßíáé ãíùóôü, ç ÁíáãÝííçóç ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìßá óôñïöÞ ðñïò ôçí áñ÷áéüôçôá. Íá âñåßôå ìåñéêÜ óôïé÷åßá ìÝóá óôï ðïßçìá ðïõ äåß÷íïõí ôç óôñïöÞ áõôÞ. Ôá óôïé÷åßá ðïõ äåß÷íïõí åðßäñáóç ôçò áñ÷áéüôçôáò åßíáé ðïëëÜ. á) Ç ðñïóùðïðïßçóç ôçò Öýóçò êáé ôïõ ¸ñùôá â) Ç ãõíáßêá ìå ôçí «éäáíéêÞ ÷Üñç êáé ïìïñöéÜ» öÝñíåé óôï íïõ ìáò ôá áñ÷áßá áãÜëìáôá ðïõ ðáñïõóßáæáí éäáíéêïýò íÝïõò êáé íÝåò

435

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 436

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã) Ïé Íýìöåò êáé ïé èåÝò åßíáé ðñüóùðá ðáñìÝíá áðü ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ìõèïëïãßá êáé ðáñÜäïóç. ä) «Ôï èåúêü êÜëëïò», ðïõ åßíáé åîùôåñéêü áëëÜ êáé åóùôåñéêü -ôá üìïñöá ìáëëéÜ óõìðëçñþíïíôáé áðü ôéò ìõóôéêÝò áñåôÝò ôçò øõ÷Þò. Óôï ìõáëü ìáò Ýñ÷åôáé ôï «êáëüò êáãáèüò» ôùí áñ÷áßùí ìáò ðñïãüíùí.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óå ðïéá ìïñöÞ áíáöÝñåôáé ôï ÓïíÝôï; 2ç Ðùò ðáñïõóéÜæåôáé ç ãõíáéêåßá ìïñöÞ;

t

436

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 437

Ï ÄÏÍ ÊÉ×ÙÔÇÓ Ìé÷áÞë ÈåñâÜíôåò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Ìé÷áÞë íôå ÈåñâÜíôåò ÓááâÝäñá ãåííÞèçêå óôï ÁëêáëÜ íôå Åíüñåò ôï 1547. Êáôáãüôáí áðü ïéêïãÝíåéá áñéóôïêñáôéêÞ áëëÜ öôù÷Þ. ¸æçóå ôç æùÞ ôïõ óôç öôþ÷åéá êáé Ýæçóå ðïëëÜ áíåêðëÞñùôá üíåéñá. ÄÜóêáëüò ôïõ Þôáí ï ×ïõÜí Ëüðåè íôå ¼ãéïò. Ôï 1570 êáôáôÜ÷ôçêå ùò óôñáôéþôçò óôïí éóðáíéêü óôñáôü, ðÞñå ìÝñïò óôç íáõìá÷ßá, üðïõ êáé ôñáõìáôßóôçêå óïâáñÜ. Ãõñßæïíôáò óôçí Éóðáíßá, áé÷ìáëùôßóôçêå áðü áëãåñéíïýò ðåñáôÝò êáé áðåëåõèåñþèçêå ìüíï, üôáí Ýóôåéëáí ëýôñá ïé ãïíåßò ôïõ. Ôï 1584 ðáíôñåýôçêå êáé Üñ÷éóå íá áó÷ïëåßôáé ìå ôç ëïãïôå÷íßá áóêþíôáò ðáñÜëëçëá äéÜöïñá åðáããÝëìáôá. ÐÝèáíå ôï 1616.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï 16ïò êáé 17ïò áéþíáò åßíáé ï «÷ñõóüò áéþíáò», ãéá ôá ãñÜììáôá ôçò Éóðáíßáò. Ôüôå Ýæçóáí ï ÈåñâÜíôåò êáé ï Ëüðå íôå ÂÝãêá, êïñõöáßïò èåáôñéêüò óõããñáöÝáò, ôï Ýñãï ôïõ ïðïßïõ äéáêñßíåôáé ãéá ôï ëõñéóìü ôïõ. Ï ÈåñâÜíôåò Ýãñáøå ôïí «Äïí Êé÷þôç ôçò ÌÜíôóáò» ìõèéóôüñçìá óôï ïðïßï áðïôýðùóå ôá Þèç ôçò óýã÷ñïíÞò ôïõ Éóðáíßáò, äéáêùìùäþíôáò ðáñÜëëçëá ôá éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá. Äßêáéá èåùñåßôáé èåìåëéùôÞò ôïõ óýã÷ñïíïõ ìõèéóôïñÞìáôïò. Ï ÈåñâÜíôåò åßíáé êïñõöáßá ìïñöÞ ôçò ÅõñùðáúêÞò ëïãïôå÷íßáò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôï êåöÜëáéï áõôü óõìðåñéëáìâÜíïíôáé Ýíá åðåéóüäéï ãéá ôçí áðüêôçóç ôïõ êñÜôïõò ôïõ Ìáìðñßíïõ êáé Ýíáò äéÜëïãïò áíÜìåóá óôïí Äïí Êé÷þôç êáé ôïí éððïêüìï ôïõ. Ï óõããñáöÝáò êáôáöÝñíåé íá ãåëïéïðïéÞóåé ôá éððïôéêÜ ìõèéóôïñÞìáôá.

437

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 438

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï Äïí Êé÷þôçò êáé ï ÓÜíôóï ÐÜíôóï âñßóêïíôáé óôï äñüìï. Øé÷Üëéæå. Ï Äïí âëÝðåé êÜðïéïí íá ðëçóéÜæåé êáé ôï êñÜíïò ôïõ Ýëáìðå. Ðßóôåøå üôé áõôü Þôáí ôï ìáãéêü êñÜíïò ôïõ Ìáìðñßíïõ. Ï ÓÜíôóï âÝâáéá åß÷å äéáöïñåôéêÞ Üðïøç, üìùò ôåëéêÜ áíáãêÜóôçêå íá óõìöùíÞóåé ìå ôïí Äïí. Óå ëßãï öÜíçêå ï îÝíïò. ¹ôáí Ýíáò êïõñÝáò ðïõ åß÷å âÜëåé óôï êåöÜëé ôïõ ôç ëåêÜíç ôïõ îõñßóìáôïò, ãéá íá ìç âñÝîåé ôï êáðÝëï ôïõ. ¸ôóé, ðÜíù óôï ãÜúäáñü ôïõ Ýêáíå ôïí Äïí Êé÷þôç íá ðéóôÝøåé üôé Þôáí éððüôçò ìå êñÜíïò. ¼ôáí ï êïõñÝáò äÝ÷ôçêå åðßèåóç áðü ôïí Äïí ôÜ ‘÷áóå! Ðñüëáâå üìùò íá ðÝóåé êÜôù áð’ ôï ãáúäïýñé ôïõ ãéá íá ãëéôþóåé áðü ôï êïíôÜñé ôïõ Äïí Êé÷þôç. ÌåôÜ óçêþèçêå êáé Ýöõãå ôñÝ÷ïíôáò. Ï Äïí, éêáíïðïéçìÝíïò æÞôçóå áðü ôï ÓÜíôóï íá ôïõ äþóåé ôï äÞèåí «êñÜíïò». ¼ôáí ï ÓÜíôóï ôïõ ôï Ýöåñå, áõôüò ôï öüñåóå. Ï éððïêüìïò Ýâáëå ôá ãÝëéá, üìùò ï Äïí Êé÷þôçò ôïõ åîÞãçóå ðþò ôï ÷ñõóü «êñÜíïò» êáôÜíôçóå óå áõôÞ ôçí êáôÜóôáóç. ÁðïöÜóéóå ìÜëéóôá íá ôï åðéóêåõÜóåé. Ó’ áõôü óõìöþíçóå êáé ï éððïêüìïò, ï ïðïßïò åßðå üôé èá áðïöåýãåé ôéò óõìðëïêÝò. Ï ÓÜíôóï ðáñáðïíÝèçêå üôé óôï ðáñåëèüí ï Äïí Êé÷þôçò äåí ôïí âïÞèçóå· üìùò åêåßíïò åßðå üôé èåþñçóå áóôåßï ôï üôé ôïí ôßíáæáí óôçí êïõâÝñôá. Ï éððïêüìïò äÝ÷èçêå ôçí åîÞãçóç, áöïý äåí ìðïñïýóå íá êÜíåé ôßðïôå Üëëï. ¼óï ãéá Ýíá ãáúäïýñé ðïõ ôïõò Ýìåéíå ùò ëÜöõñï, ï Äïí äåí êáôáäå÷üôáí íá êñáôÜåé ðñÜãìáôá ôùí áíôéðÜëùí ôïõ, üìùò åðÝôñåøå óôïí ÓÜíôóï íá áëëÜîåé ôï óáìÜñé ôïõ, ðïõ ôïí âüëåõå ðÜñá ðïëý. Ï ÓÜíôóï óõìâïýëåõå ôïí Äïí íá ìðåé óôçí õðçñåóßá êÜðïéïõ âáóéëéÜ. Ôá ìÝ÷ñé ôüôå áíäñáãáèÞìáôÜ ôïõ åß÷áí ìåßíåé Üãíùóôá åíþ, áí ìðåé óôçí õðçñåóßá êÜðïéïõ ìåãÜëïõ Üñ÷ïíôá, ç ìíÞìç ôïõ èá ìåßíåé áéþíéá. Ï Äïí áíôÝäñáóå èåôéêÜ, üìùò Þèåëå ðñþôá íá áðïêôÞóåé ìåãÜëç öÞìç. Áñ÷ßæåé íá ïíåéñåýåôáé üôé öôÜíïíôáò óå ìßá ìåãÜëç ðüëç, èá ôïí õðïäå÷èïýí ïé éððüôåò êáé ï âáóéëéÜò èá ôïõ äþóåé ôï öéëß ôçò åéñÞíçò. Óôç óõíÝ÷åéá èá ôïí ðáñïõóéÜóåé óôç âáóßëéóóá êáé óôç âáóéëïðïýëá, ç ïðïßá èá ôïí åñùôåõèåß. Èá ôïí êÜíïõí éððüôç êáé óôï äåßðíï èá õðïäåßîåé ðùò ïé äéêÝò ôïõ ðåñéðÝôåéåò åßíáé áíþôåñåò áðü ôùí Üëëùí. 438

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 439

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

Óôç óõíÝ÷åéá èá âïçèÞóåé ôïí âáóéëéÜ óôïí ðüëåìï ðïõ èá êÜíåé. Ãõñíþíôáò èá ðáíôñåõôåß ôç âáóéëïðïýëá êáé, üôáí ï âáóéëéÜò ðåèÜíåé, èá êëçñïíïìÞóåé ôï âáóßëåéü ôïõ. Ôüôå ï Äïí èá ðáíôñÝøåé ôï ÓÜíôóï ìå ìéá áñ÷ïíôïðïýëá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. íåñïôñéâÞ: óõóêåõÞ ãéá ôçí êáôåñãáóßá ôùí ÷ïíôñþí õöáóìÜôùí. Ï ÓÜíôóï áíáöÝñåé Ýíá ðñïçãïýìåíï åðåéóüäéï, Ýíáò ðåñßåñãïò êñüôïò åß÷å êÜíåé ôïí Äïí Êé÷þôç íá åôïéìáóôåß ãéá êÜðïéïí õðïôéèÝìåíï å÷èñü, ðïõ ôåëéêÜ öÜíçêå üôé äåí Þôáí ôßðïôå Üëëï áðü ìßá íåñïôñéâÞ, ç ïðïßá ìå ôá êüðáíÜ ôçò Ýêáíáí üëç ôç öáóáñßá. Ï Äïí Ýãéíå ãéá Üëëç ìéá öïñÜ ñåæßëé. 2. Ìáìðñßíïõ: Þôáí Ýíá êñÜíïò ìáãéêü, ðïõ ï ÑåíÜëäïò ôïõ ÌïíôáëâÜí åß÷å áðïêôÞóåé, üôáí óêüôùóå ôï Ìáìðñßíï, âáóéëéÜ ôçò Ìáõñéôáíßáò. 3. ÊáøïðëáíÜäéåò öáíôáóßåò: åðçñåáóìÝíïò áðü ôéò ðåñéðÝôåéåò ðëáíüäéùí éððïôþí 4. êáóôüñé: ï êÜóôïñáò 5. ìðáñìðÝñçò: êïõñÝáò 6. óöõñçëáôþ: êáôåñãÜæïìáé ìÝôáëëá ìå ôï óöõñß 7. Áõôü åßíáé óùóôü ... óõêþôéá ìïõ: ï Äïí Êé÷þôçò üñìçóå óå äýï êïðÜäéá ðñüâáôá ðïõ íüìéæå üôé Þôáí äýï óôñáôïß. Ïé âïóêïß ôïý Ýñéîáí ðÝôñåò êáé ôïí óáêÜôåøáí. Óôïí íôåíåêÝ õðÞñ÷å Ýíá öÜñìáêï, ðïõ ï Äïí Êé÷þôçò èåùñïýóå ìáãéêü, åíþ ï ÓÜíôóï ðïõ ôï Þðéå, ôïí Ýðéáóå äéÜññïéá. 8. íá ìå ôéíÜîïõí ðÜëé ìåò ôçí êïõâÝñôá: óå Ýíá ÷Üíé åß÷áí ôõëßîåé ôïí ÓÜíôóï óå ìßá êïõâÝñôá êáé ôïí ðÝôáãáí øçëÜ. Ôüôå ï Äïí Êé÷þôçò äåí ôïí åß÷å âïçèÞóåé 9. êÜíå ìïõ: ôïõëÜ÷éóôï 10. ãßãá Ìðñïêáìðñïýíï, ìÝãá Ìáìåëïýêï: ðñüóùðï ôùí éððïôéêþí ìõèéóôïñçìÜôùí. 21. éíöÜíôá: ôßôëïò ðïõ Ýäéíáí óôá äåõôåñüôïêá ðáéäéÜ ôùí âáóéëéÜäùí. 22. ìéóåìüò: îåíéôåìüò 23. üóï ðïõ íá ðåéò êýìéíï: ðïëý ãñÞãïñá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Äïíêé÷ùôéóìüò Ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ Äïí Êé÷þôç óõíáíôéÝôáé êáé óÞìåñá óå áíèñþðïõò ðïõ ßóùò äåí óõíåéäçôïðïéïýí ðüóï áóôåßïé öáßíïíôáé. 439

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 440

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Åßíáé åêåßíïé ïé Üíèñùðïé ðïõ ìåãáëïðéÜíïíôáé, Ý÷ïõí äçëáäÞ ìåãÜëç éäÝá ãéá ôïí åáõôü ôïõò êáé ðéóôåýïõí üôé åßíáé ãåííçìÝíïé ãéá ìåãÜëá êáôïñèþìáôá. Äçìéïõñãïýí ìå ôï ìõáëü ôïõò öáíôáóôéêïýò å÷èñïýò êáé óôü÷ïõò. Ç óõìðåñéöïñÜ ôïõò åßíáé áóôåßá, ãéáôß öáßíïíôáé íá ðñïóðáèïýí íá ðåôý÷ïõí ðñÜãìáôá áêáôüñèùôá êáé ãéáôß äåí Ý÷ïõí óáöÞ áíôßëçøç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò. Ôá üíåéñá ðïõ êÜíïõí êáé ïé óôü÷ïé ðïõ âÜæïõí äåí ðáôïýí óôç ãç. ÐåôÜíå óôá óýííåöá. Ôï ßäéï êáé ïé áíôßðáëïé ðïõ äçìéïõñãïýí åßíáé öáíôáóôéêïß êáé áíýðáñêôïé. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáíåßò äåí áó÷ïëåßôáé ìå áõôïýò êáé ç óõìðåñéöïñÜ ôïõò ðñïêáëåß ôï ãÝëéï êáé ôç ëýðç.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü ôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: («Åêåßíç ôç óôéãìÞ Üñ÷éóå ... ðïõ ïñêßóôçêå ìå ôüóç öüñá»). Ï Äïí Êé÷þôçò âñßóêåôáé ìðñïóôÜ óå ìßá íÝá ðåñéðÝôåéá. 2ç åíüôçôá: («Ùóôüóï áð’ üëç áõôÞ ôçí éóôïñßá ... êáøïðëáíÜäåò öáíôáóßåò ôïõ»). Ï áíôßðáëïò ôïõ Äïí Êé÷þôç. 3ç åíüôçôá: («Óáí åßäå ëïéðüí ðùò ... öÜíçêå äýï êáé ôñåéò öïñÝò êáëýôåñï áðü ðñéí»). Ï Äïí Êé÷þôçò íéêÜ ôïí áíôßðáëü ôïõ. 4ç åíüôçôá: («Êáôüðéí áð’ áõôü êÜèéóáí ... «éððüôç ôçò åëååéíÞò ìïñöÞò» ðïõ Ý÷åéò ðáñìÝíï»). Ç óõìâïëÞ ôïõ ÓÜíôóï êáé ôï ïíåéñïðüëçìá ôïõ Äïí Êé÷þôç.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Áíôßèåóç: á) ÃÝëéï ðñïêáëåß ç áíôßèåóç áíÜìåóá óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé óôéò öáíôáóéþóåéò ôïõ Äïí Êé÷þôç. ¸ôóé, üôáí âëÝðåé ôçí ìðáêéñÝíéá ëåêÜíç ôïõ ìðáñìðÝñç, ðéóôåýåé üôé ðñüêåéôáé ãéá ôï ÷ñõóü êñÜíïò ìå ôéò ìáãéêÝò éäéüôçôåò. â) Åßíáé åðßóçò åíäéáöÝñïõóá ç áíôßèåóç áíÜìåóá óôïí öáíôáóéüðëçêôï Äïí Êé÷þôç êáé ôïí ðåñéóóüôåñï ðñïóãåéùìÝíï ÓÜíôóï. 2. Åéêüíåò: Ïé åéêüíåò åßíáé ðïëëÝò êáé äéÜóðáñôåò óå üëï ôï êåßìåíï. 3. ÌåôáöïñÝò: á) «ç ôý÷ç ìáò Ýêëåéóå ôçí ðüñôá» â) «ìáò Ýðáéîå ôï ðáé÷íßäé» ã) «ôïí Ýóôåéëå íá ðÜåé óôï óýííåöï»

440

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 441

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

ä) «æüñéêïé åßíáé ïé íüìïé» å) «ìðáãéÜôåøáí ìåò óôï óôïìÜ÷é ìïõ» 4. ÕðåñâïëÝò: á) ÕðåñâïëéêÝò åßíáé ïé öáíôáóéþóåéò ôïõ Äïí Êé÷þôç â) Ç öõãÞ ôïõ êïõñÝá

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç «Ãéáôß üëåò ... åðéóôÞìåò». Íá óõæçôÞóåôå ôçí Üðïøç ðþò ç ðåßñá åßíáé ìçôÝñá ðïõ ãÝííçóå üëåò ôéò åðéóôÞìåò. ÁðÜíôçóç: Ïé åìðåéñéêïß öéëüóïöïé äéáôýðùóáí ðñþôïé áõôÞí ôçí áëÞèåéá. ÐñÜãìáôé, ï Üíèñùðïò ðáñáôçñþíôáò ôç öýóç óõóóùñåýåé åìðåéñßåò, ïé ïðïßåò ïöåßëïíôáé óôéò áéóèÞóåéò ôïõ. ÅðéðëÝïí åìðåéñßåò äßíïõí óôïí Üíèñùðï ôá ðåéñÜìáôá êáé ïé åñåõíçôéêÝò ôïõ ðñïóðÜèåéåò. Ïé åìðåéñßåò áõôÝò ìåôáäßäïíôáé áðü ãåíéÜ óå ãåíéÜ êáé Ýôóé äçìéïõñãåßôáé Ýíá áðüèåìá ðåßñáò ðïõ Ý÷åé óõëëïãéêü ÷áñáêôÞñá. Ìå âÜóç áõôÞí ôçí ðåßñá ï Üíèñùðïò âãÜæåé åðáãùãéêÜ óõìðåñÜóìáôá, ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïõò íüìïõò ôçò öýóçò êáé ôçò êïéíùíßáò. ¸ôóé áíáðôýóóåôáé ç åðéóôÞìç, êáé ãåíéêÜ ç ãíþóç ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôá ðñÜãìáôá êáé ãéá ôïí Üíèñùðï. ÂÝâáéá, åäþ ðñÝðåé íá ðïýìå åêôüò ôïõ üôé óçìáíôéêü ñüëï óôç äéáäéêáóßá áõôÞ ðáßæåé ï áíèñþðéíïò íïõò, ï ïðïßïò, åêôüò ôïõ üôé óõóôçìáôïðïéåß êáé ïñãáíþíåé ôç óõóôçìáôïðïéçìÝíç åìðåéñßá, áíáêáëýðôåé íüìïõò ðïõ äåí åðéâåâáéþíïíôáé Üìåóá áðü ôá äåäïìÝíá ôùí áéóèÞóåùí. Ï áíèñþðéíïò íïõò ìáò áíïßãåé êüóìïõò ðïõ ïýôå Ý÷ïõìå äåé ïýôå Ý÷ïõìå áéóèáíèåß. 2ç Íá ðñïóÝîåôå ðùò áíôéäñÜ ï Äïí Êé÷þôçò óôçí åìöÜíéóç ôïõ êïõñÝá êáé ðþò ï ÓÜíôóï. Ðþò äçìéïõñãåßôáé ôï êïóìéêü óôïé÷åßï áðü ôçí üëç åîÝôáóç ôïõ åðåéóïäßïõ; ÁðÜíôçóç: ¼ôáí âëÝðåé ôïí êïõñÝá, ï Äïí Êé÷þôçò åíèïõóéÜæåôáé ðïõ èá áñ÷ßóåé Üëëïí Ýíá Ýíäïîï áãþíá. ÂëÝðåé ôç ëåêÜíç êáé íïìßæåé üôé åßíáé êñÜíïò, ôïí êïõñÝá ôïí èåùñåß ðïëåìéóôÞ. Ï Äïí Êé÷þôçò äåí Ý÷åé áíôéëçöèåß ôé ðñáãìáôéêÜ óõìâáßíåé êé áõôü ôïí êÜíåé íá öáßíåôáé áíüçôïò êáé ôáõôü÷ñïíá áóôåßïò êáé êùìéêüò. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ï ÓÜíôóï öïâéóìÝíïò ðñïóðáèåß íá óõãêñáôÞóåé ôïí åíèïõ-

441

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 442

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

óéáóìÝíï Äïí. ÂëÝðù üôé ï äÞèåí éððüôçò äåí åßíáé ðáñÜ Ýíáò áðëüò êïõñÝáò, ôï äÞèåí Üëïãü ôïõ åßíáé Ýíáò ôáðåéíüò ãáúäáñÜêïò. Ç áíôßèåóç áíÜìåóá óôïí Äïí êáé ôï ÓÜíôóï äçìéïõñãåß ìßá êùìéêÞ êáôÜóôáóç. ÃÝëéï ðñïêáëåß êáé ç áíôßäñáóç ôïõ êïõñÝá, ï ïðïßïò ìüëéò âëÝðåé ôïí ðÜíïðëï éððüôç íá ôïõ åðéôßèåôáé, ôï âÜæåé óôá ðüäéá öïâéóìÝíïò , áöïý íïìßæåé üôé Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôñåëü. ÔÝëïò, êùìéêÞ åßíáé ç åéêüíá ôïõ Äïí Êé÷þôç, üôáí öïñÜåé óôï êåöÜëé ôïõ ôç ëåêÜíç ôïõ ìðáñìðÝñç, íïìßæïíôáò üôé ðñüêåéôáé ãéá ìáãéêü êñÜíïò. Ó’ áõôü ôï óçìåßï äå óõãêñáôéÝôáé ïýôå ï ÓÜíôóï ï ïðïßïò îåóðÜ óå ãÝëéá. 3ç Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí Üðïøç ðïõ áíáãñÜöåôáé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá. «Ìå ìåãÜëç...éððüôåò» ÁðÜíôçóç: Ï ÈåñâÜíôåò äéáêùìùäåß ôïí Äïí Êé÷þôç êáé ìáæß ôïõ üëïõò ôïõò Þñùåò ôùí éððïôéêþí ìõèéóôïñçìÜôùí. Äéáêùìùäåß ãåíéêÜ ôïí ôýðï ôïõ ðëáíüäéïõ éððüôç ðïõ ìÝóá óôéò ðåñéðÝôåéåò áíáæçôïýóå ôç äüîá. Ï Äïí Êé÷þôçò ãåëïéïðïéåßôáé ìå üóá ëÝåé êáé üóá êÜíåé. Åðéôßèåôáé óôïí Üïðëï êïõñÝá ãéá íá ôïõ ðÜñåé ôï äÞèåí êñÜíïò ôïõ. Åßíáé öáíôáóéüðëçêôïò, üðùò üëïé ïé éððüôåò ðïõ ðñïóðáèïýóáí íá ðñáãìáôïðïéÞóïõí Üèëïõò. ¼ôáí ïíåéñïðïëåß, ìïéÜæåé ìå ìéêñü ðáéäß ðïõ êÜíåé áðëïúêÜ üíåéñá ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ. ¼ìùò Ýôóé óêåöôüôáí êÜèå éððüôçò, ðïõ ðåñßìåíå íá êåñäßóåé ôçí åýíïéá ôïõ âáóéëéÜ êáé íá êåñäßóåé ôçí êáñäéÜ êÜðïéáò âáóéëïðïýëáò. Äßðëá ôïõ ï ÓÜíôóï äéáôçñåß áêüìç êÜðïéá åðáöÞ ìå ôïí ðñáãìáôéêü êüóìï. Ç óôÜóç ôïõ êáé ôá ëüãéá ôïõ óõíôåëïýí óôï íá öáíåß áêüìç ðéï êáèáñÜ üôé, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ï Äïí Êé÷þôçò åßíáé Ýíáò «éððüôçò åëååéíÞò ìïñöÞò». 4ç Ðþò áíôéäñÜ ï ÓÜíôóï óôéò öáíôáóéïêïðßåò ôïõ Äïí Êé÷þôç; Ðáñáôçñåßôáé êáìéÜ ìåôáâïëÞ, áí íáé, ðþò ôç äéêáéïëïãåßôå; ÁðÜíôçóç: Ï ÓÜíôóï âëÝðåé ðéï êáèáñÜ áðü ôï áöåíôéêü ôïõ ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ãé’ áõôü ôïõ ðñïôåßíåé íá áëëÜîåé ôñüðï æùÞò. ¼ìùò ç ðñüôáóÞ ôïõ Ýöåñå áíáðÜíôå÷á áðïôåëÝóìáôá, åîÜðôïíôáò ôç öáíôáóßá ôïõ Äïí Êé÷þôç. Ï ÓÜíôóï Üêïõãå Ýêðëçêôïò ôéò öáíôáóéþóåéò ôïõ áöåíôéêïý ôïõ ÷ùñßò íá ìðïñåß íá áñèñþóåé êïõâÝíôá. ¼ìùò óôï ôÝëïò öáßíåôáé üôé ïé öáíôáóéþóåéò ôïõ Äïí Êé÷þôç åðçñÝáóáí êáé ôïí 442

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 443

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

éððïêüìï, ç äéÜèåóç ôïõ ïðïßïõ öáßíåôáé íá ìåôáâÜëëåôáé. Ç áðïãïÞôåõóÞ ôïõ ÷Üíåôáé ãéá íá áíôéêáôáóôáèåß áðü ôçí åëðßäá üôé ßóùò êÜðïôå êáôïñèþóåé êáé áõôüò, ìå ôç âïÞèåéá ôïõ êõñßïõ ôïõ íá êåñäßóåé ôçí êáñäéÜ êÜðïéáò áñ÷ïíôïðïýëáò. 5ç Ðïéïò ï ñüëïò ôïõ áöçãçôÞ; ÁðÜíôçóç: Ï áðñüóùðïò áöçãçôÞò, ðïõ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé ï ßäéïò ï óõããñáöÝáò ðñïóðáèåß íá âÜëåé ìßá ôÜîç óôçí áôáîßá ôùí öáíôáóéþóåùí ôïõ Äïí Êé÷þôç. ¸ôóé, ðáñïõóéÜæåé ôá ðñÜãìáôá, üðùò Ý÷ïõí, êáé ü÷é, üðùò ðéóôåýåé ï Äïí Êé÷þôçò üôé Ý÷ïõí. Áðïêáëýðôåé üôé ï éððüôçò ìå ôï ÷ñõóü êñÜíïò äåí åßíáé Üëëïò áðü Ýíáí êïõñÝá ìå Ýíá ìðñïýôæéíï ëåãÝíé óôï êåöÜëé. Ôáõôü÷ñïíá, ï áöçãçôÞò ðáßæåé ôï ñüëï ôïõ ó÷ïëéáóôÞ ôùí åíåñãåéþí êáé ôùí ëüãùí ôïõ Äïí Êé÷þôç «ôá óõììüñöùíå óôç óôéãìÞ ìå ôéò éððïôéêÝò ôïõ ðáëáâùìÜñåò êáé êáøïðëáíÜäåò öáíôáóßåò ôïõ». ¸ôóé ï Þñùáò öáßíåôáé ìÝóá óôéò ðñáãìáôéêÝò ôïõ äéáóôÜóåéò êáé ü÷é ó’ áõôÝò ðïõ èá Þèåëå áí êñßíïõìå áðü ôá ëüãéá ôïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéåò áíôéèÝóåéò äéáêñßíåôå óôï êåßìåíï; 2ç Ôé óçìáßíåé ï üñïò «äïíêé÷ùôéóìüò;»

0

443

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 444

ÐÅÑÉ ÖÉËÉÁÓ Ìïíôáßí

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Ìé÷áÞë ÅêÝìíôå Ìïíôáßí, ãåííÞèçêå ôï 1533 êáé ðÝèáíå ôï 1952. Ðñïåñ÷üôáí áðü ïéêïãÝíåéåò åõãåíþí. Ìïñöþèçêå óå éêáíïðïéçôéêü âáèìü êáé åðßóçò áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí ðïëéôéêÞ. ¼ìùò ôåëéêÜ áöïóéþèçêå óôç ìåëÝôç êáé óôï óôï÷áóìü. Ï Ìïíôáßí åßíáé Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò ðåæïãñÜöïõò êáé äéáíïçôÝò ôçò Åõñþðçò.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï Ìïíôáßí áó÷ïëÞèçêå éäéáßôåñá ìå ôï äïêßìéï. Áðü ôï 1572 Üñ÷éóå ç óõããñáöÞ êáé ôï 1580 åêäüèçêáí äýï âéâëßá ìå äïêßìéÜ ôïõ. Ó’ áõôÜ ðñïóôÝèçêå ôï 1588 Ýíáò ôñßôïò ôüìïò. Ç óêÝøç ôïõ Ý÷åé åðçñåáóôåß áðü ôï óôùéêéóìü êáé ôï óêåðôéêéóìü. Åßíáé áíèñùðéóôÞò êáé áíôéôßèåôáé óôï äïãìáôéóìü êáé ôï öáíáôéóìü. Ç óêÝøç ôïõ Ý÷åé ðñáêôéêü êáé çèéêü ÷áñáêôÞñá, áöïý óêïðåýåé óôï íá âïçèÞóåé ôïí Üíèñùðï íá ãíùñßóåé êáëýôåñá ôéò Üãíùóôåò ðëåõñÝò ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ êáé íá ðåôý÷åé ôçí åõôõ÷ßá ðÜíù óôç ãç.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôï áðüóðáóìá ðïõ áêïëïõèåß ï Ìïíôáßí ðáñïõóéÜæåé ôï íüçìá êáé ôï ÷áñáêôÞñá ôçò áëçèéíÞò öéëßáò. Ôá ðáñáäåßãìáôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß åßíáé ðáñìÝíá áðü ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ êáé ôç ëáôéíéêÞ ðáñÜäïóç.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôá óõíôáßñéáóìá ôùí äýï ößëùí åßíáé ìßá øõ÷Þ óå äýï óþìáôá, óýìöùíá ìå ôïí ïñéóìü ôïõ ÁñéóôïôÝëç. Óôç öéëßá äåí õðÜñ÷åé «äßíù» ïýôå «ðáßñíù», ãéáôß ôá äýï áõôÜ öÝñíïõí ÷ùñéóìü, åíþ öéëßá óçìáßíåé Ýíùóç. 444

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 445

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

Ï áñ÷áßïò Åõäïìßäáò áíôß ãéá êëçñïíïìéÜ Üöçóå óôïõò ößëïõò ôïõ ôçí õðï÷ñÝùóç íá ôñÝöïõí ôç ìÜíá ôïõ êáé íá áðïêáôáóôÞóïõí ôçí êüñç ôïõ. ¼ìùò äýï Þ ðåñéóóüôåñåò ó÷Ýóåéò öéëßáò åíüò áíèñþðïõ êïììáôéÜæïõí ôç öéëßá óå ðïëëÝò ðñÜãìá áóõìâßâáóôï ìå ôçí ïõóßá ôçò, ðïõ åßíáé ç ìïíáäéêüôçôá. ÔåëéêÜ ï óõããñáöÝáò êáôáëÞãåé üôé óôçí éäáíéêÞ öéëßá ÷Üñç äåí êÜíåé áõôüò ðïõ êÜôé ðñïóöÝñåé, áëëÜ áõôüò ðïõ äÝ÷åôáé áðü ôï ößëï ôïõ. ÂÝâáéá, ôÝôïéåò ðåñéðôþóåéò öéëßáò åßíáé óðÜíéåò, áëëÜ åßíáé áêñéâþò áõôÝò ðïõ ôçò äßíïõí áîßá êáé ôçí åîõøþíïõí óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ìßá øõ÷Þ óå äýï óþìáôá: ïñéóìüò ôçò öéëßáò áðü ôïí ÁñéóôïôÝëç 2. ôÜëáíôá: áñ÷áßá íïìßóìáôá

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. Ç öéëßá êÜíåé ôïõò áíèñþðïõò íá åðéèõìïýí íá ôá Ý÷ïõí üëá êïéíÜ ôá: áãáèÜ êáé ôéò óêÝøåéò, ôéò ÷áñÝò êáé ôéò ëýðåò. Ãéáôß, üðùò åßðå ï ÁñéóôïôÝëçò, ç öéëßá åßíáé ìßá øõ÷Þ óå äýï óþìáôá. 2. Óôç öéëßá äåí Ý÷åé ôüóç óçìáóßá íá «äßíåéò», íá «ùöåëåßò» ôï ößëï. Ôï óçìáíôéêüôåñï åßíáé íá «ðáßñíåéò» ÄçëáäÞ íá äßíåéò óôï ößëï ôç äõíáôüôçôá íá óïõ ðñïóöÝñåé, áöïý ç ðñïóöïñÜ åßíáé áõôÞ ðïõ ÷áñßæåé óôïí Üíèñùðï ôç âáèýôåñç éêáíïðïßçóç. Óõíåðþò ï óùóôüò ößëïò åßíáé áõôüò ðïõ äßíåé óôïí Üëëï ôç ÷áñÜ ôçò ðñïóöïñÜò. 3. Ïé óõíçèéóìÝíåò öéëßåò: ¼óï ðéï ðïëëïýò ößëïõò êÜíåé ï Üíèñùðïò ôüóï ðåñéóóüôåñï áäõíáôßæåé ï äåóìüò ôçò öéëßáò. Ãéáôß ç öéëßá åßíáé áäéáßñåôç êáé äåí åßíáé äõíáôü íá ôçí ìïéñáóôïýí ôáõôü÷ñïíá ðïëëïß Üíèñùðïé. Âáóéêü óôïé÷åßï ôçò ôÝëåéáò öéëßáò åßíáé ç ìïíáäéêüôçôá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Êáèþò üëá ... ï Ýíáò óôïí Üëëïí». Ç ðñáãìáôéêÞ öéëßá åßíáé ó÷Ýóç ðëÞñïõò ôáýôéóçò ôùí äýï áíèñþðùí.

445

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 446

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: «Ï ãéáôß ... áñ÷áßï ðåñéóôáôéêü». Óôïí öéëßá äåí õðÜñ÷åé «äßíù» êáé «ðáßñíù», ãéáôß öéëßá óçìáßíåé Ýíùóç. 3ç åíüôçôá: «Ï Åõäïìßäáò ... Ýêáìå ï Áñåôáßïò». Ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ áñ÷áßïõ Åõäáìßäá êáé ç ôÝëåéá öéëßá. 4ç åíüôçôá: «Êïíôïëïãßò åßíáé ðñÜãìáôá áêáôáíüçôá ... ãéá ôÝôïéï äåóìü». Ç ðñïóùðéêÞ åìðåéñßá ôïõ óõããñáöÝá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðþò ïñßæåé ôç öéëßá ï ÁñéóôïôÝëçò êáé ôé öáíåñþíåé áõôüò ï ïñéóìüò; ÁðÜíôçóç: Óýìöùíá ìå ôïí ÁñéóôïôÝëç öéëßá åßíáé «ìßá øõ÷Þ ðïõ êáôïéêåß óå äýï óþìáôá». Ïé ößëïé ôá Ý÷ïõí üëá êïéíÜ, ôéò åðéèõìßåò, ôïõò óôï÷áóìïýò, ôéò ãíþìåò , ôá áãáèÜ, ôéò ãõíáßêåò, ôá ðáéäéÜ, ôçí ôéìÞ êáé ôç æùÞ. Óôç ó÷Ýóç ôùí ößëùí åðéêñáôåß ðñáãìáôéêÞ êïéíïêôçìïóýíç. Óõíåðþò, äåí åßíáé äõíáôü íá ðÜñåé áõôÞ ç ó÷Ýóç ÷áñáêôÞñá äïóßìáôïò. Óôç öéëßá äåí õðÜñ÷åé ôï ðÜñå - äþóå. 2ç Óå ðïéá âÜóç ôïðïèåôåß ï óõããñáöÝáò ôçí áëçèéíÞ öéëßá êáé ðïéï åßíáé ôï êýñéï ãíþñéóìÜ ôçò; ÁðÜíôçóç: Ç âÜóç ôçò áëçèéíÞò öéëßáò åßíáé ç êïéíïêôçìïóýíç. Ïé ößëïé ôá Ý÷ïõí üëá êïéíÜ. Áðü áõôÞ ôçí áñ÷Þ áðïññÝåé ôï üôé äåí ìðïñïýí íá äþóïõí ôßðïôá ï Ýíáò óôïí Üëëïí. Óôçí áëçèéíÞ öéëßá áõôü äå ãßíåôáé, üðùò äå ãßíåôáé êáé óôïí áëçèéíü ãÜìï. Óõíåðþò ç ãåííáéïäùñßá óôç öéëßá åêöñÜæåôáé äéáöïñåôéêÜ-ãåííáéüäùñïò åßíáé ï Üíèñùðïò ï ïðïßïò äßíåé óôï ößëï ôç äõíáôüôçôá íá ðñïóöÝñåé, äçëáäÞ áõôüò ðïõ æçôÜ áðü ôï ößëï. Áõôü åßíáé ôï êýñéï ãíþñéóìá ôçò áëçèéíÞò öéëßáò. Ç áñ÷Þ áõôÞ óôçñßæåôáé ìå ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ öéëüóïöïõ ÄéïãÝíç, ï ïðïßïò üôáí åß÷å áíÜãêç áðü ÷ñÞìáôá, Ýëåãå üôé æçôïýóå ðßóù áðü ôïõò ößëïõò ôïõ êáé ü÷é üôé áðëþò æçôïýóå. 3ç Ðïéá äéáöïñÜ õðÜñ÷åé áíÜìåóá óôéò óõíçèéóìÝíåò öéëßåò êáé óôçí áëçèéíÞ. ÁðÜíôçóç: Ç áëçèéíÞ öéëßá åßíáé áäéáßñåôç, äåí ìðïñåßò íá Ý÷åéò ðïëëïýò ößëïõò. Ôï äÝóéìï

446

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 447

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

áíÜìåóá óôïõò ößëïõò åßíáé ïëïêëçñùôéêü êáé äåí áöÞíåé ôßðïôá ãéá íá ôï ìïéñáóôåßò ìå Üëëïí. ¼ìùò ôç óõíçèéóìÝíç öéëßá ìðïñåß êáíåßò íá ôçí ìïéñÜóåé. Ôïí Ýíáí ôïí áãáðÜò ãéá ôçí ïìïñöéÜ, ôïí Üëëïí ãéá ôçí êïéíùíéêüôçôá, ôïí ôñßôï ãéá ôç ãåííáéïäùñßá, ôïí ôÝôáñôï ãéá êÜðïéï Üëëï ðñïôÝñçìá, ê.ï.ê. 4ç Ãéáôß ðéóôåýåé ï óõããñáöÝáò üôé äå ãßíåôáé ôñéðëÞ öéëßá. Ðïéá åðé÷åéñÞìáôá ðáñïõóßáóå. Óõìöùíåßôå ìå ôçí ÜðïøÞ ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé üôé ç ôñéðëÞ öéëßá åßíáé áäýíáôç. Ãéáôß, áí êáé ïé ôñåéò ößëïé æçôïýóáí ôáõôü÷ñïíá ôç âïÞèåéá ôïõ ößëïõ, áõôüò äå èá Þîåñå ðïéï èá âïçèÞóåé ðñþôï. Ôá ðñÜãìáôá èá äõóêüëåõáí ðåñéóóüôåñï, áí ïé ôñåéò ößëïé æçôïýóáí ðñÜãìáôá áíôßèåôá, õðçñåóßåò óõãêñïõüìåíåò. Áí ï Ýíáò Þèåëå íá êñáôÞóåé Ýíá ìõóôéêü ðïëýôéìï ãéá ôïõò Üëëïõò. Ôüôå ï ößëïò èá âñéóêüôáí óå äßëçììá. ÔÝôïéá üìùò äéëÞììáôá äåí óõìâáäßæïõí ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ öéëßá. Óôï ößëï ìðïñåßò íá ðåéò êÜèå ìõóôéêü, áêüìç êáé áõôü ðïõ Ý÷åéò ïñêéóôåß íá ìçí ôï ðåéò óå êáíÝíá. Êáé ôï èáõìÜóéï åßíáé üôé Ýôóé äåí ðáôÜò ôïí üñêï óïõ! Ôï âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ôÝëåéáò öéëßáò åßíáé ç ìïíáäéêüôçôá. ¼ôáí üìùò ìéëÜìå ãéá ôñéðëÞ öéëßá, ôüôå ç ìïíáäéêüôçôá áõôÞ ÷Üíåôáé. 5ç Íá åêèÝóåôå ãñáðôÜ ôéò áðüøåéò óáò ãéá ôç öéëßá. ÁðÜíôçóç: Ãéá íá äïêéìÜóåéò ôï äþñï ôçò öéëßáò, ðñÝðåé íá ôï áîßæåéò, ðñÝðåé íá åßóáé Ýíáò ðñáãìáôéêÜ þñéìïò êáé Üîéïò Üíèñùðïò. Åðßóçò, ÷ñåéÜæåôáé íá ìðïñåßò íá åêôéìÞóåéò ôçí áîßá ôùí Üëëùí áíèñþðùí. Áí ëåßðåé êÜðïéá áðü áõôÝò ôéò äýï ðñïûðïèÝóåéò, öéëßá äåí ìðïñåß íá õðÜñîåé. ¼ðùò õðïóôÞñéæå ï ÁñéóôïôÝëçò, ç öéëßá åßíáé ðïëõôéìüôåñç áðü ôç äéêáéïóýíç. ÂÝâáéá, óå óýãêñéóç ìå ôç äéêÞ ìáò Üäéêç êïéíùíßá, ìßá êïéíùíßá óôçí ïðïßá åðéêñáôåß ôï äßêáéï åßíáé áíþôåñç. ¼ìùò ç åðéêñÜôçóç ôçò äéêáéïóýíçò äåí åßíáé áñêåôÞ. Áíþôåñç áð’ üëåò åßíáé ç êïéíùíßá åêåßíç óôçí ïðïßá óôéò ó÷Ýóåéò ôïõò ïé Üíèñùðïé äå ÷ñåéÜæïíôáé ôï äßêáéï, ãéáôß Ý÷ïõí ôç öéëßá. Áõôïß ïé Üíèñùðïé åßíáé Ýôïéìïé êÜèå óôéãìÞ íá áäéêÞóïõí ôïí åáõôü ôïõò ãéá ÷Üñç ôïõ ößëïõ. Áõôïß åßíáé ïé ðñáãìáôéêïß ößëïé, õðïóôÞñéæå ï ÁñéóôïôÝëçò. 447

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 448

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÞìåñá âÝâáéá óðÜíéá óõíáíôÜìå êÜôé ôÝôïéï. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, ïé Üíèñùðïé êÜíïõí öéëßåò ãéá ôñåéò ëüãïõò, ãéá íá Ý÷ïõí üöåëïò, ãéá íá åõ÷áñéóôçèïýí, ãéáôß åêôéìïýí ôçí áîßá ôïõ ößëïõ. ÂëÝðïõìå ãýñù ìáò üôé ïé ðåñéóóüôåñåò öéëßåò áíÞêïõí óôéò äýï ðñþôåò êáôçãïñßáò: ïé Üíèñùðïé êÜíïõí öéëßåò ãéá íá Ý÷ïõí êÜðïéï üöåëïò Þ ãéá íá áðïëáýóïõí ôçí åõ÷áñßóôçóç ôçò ðáñÝáò. ¼ìùò áõôÝò ïé öéëßåò åßíáé åöÞìåñåò, äéáëýïíôáé ðïëý åýêïëá êáé ôßðïôå äåí ìÝíåé áðü ôçí ðáëéÜ ó÷Ýóç, êáíÝíá ß÷íïò öéëßáò. Ç ðñáãìáôéêÞ ó÷Ýóç öéëßáò åßíáé áõôÞ ðïõ óôçñßæåôáé óôçí áîßá ôïõ áíèñþðïõ, óôçí áìïéâáßá åêôßìçóç ôçò ðñïóùðéêüôçôáò ôùí ößëùí, óôçí «áñåôÞ», üðùò Ýëåãå ï ÁñéóôïôÝëçò. ÁõôÞ åßíáé ç ðñáãìáôéêÞ öéëßá, ç ìüíéìç, ç ôÝëåéá, ç áññáãÞò. Êáé áõôÞ ç öéëßá Ý÷åé áêüìç ìåãáëýôåñç áîßá, ãéáôß ðñïóöÝñåé óôïí Üíèñùðï êáé åõ÷áñßóôçóç êáé üöåëïò. Ãéáôß ðïéïò óùóôüò ößëïò èá áñíçèåß íá âïçèÞóåé ôï ößëï ôïõ óôç äýóêïëç óôéãìÞ, áöïý ç öéëßá åßíáé éóüôçôá. Êé áêüìç, ï ðñáãìáôéêüò ößëïò ðñïóöÝñåé óôï ößëï ôïõ ôç ÷áñÜ ôçò ðáñÝáò êáé ôçò óõíáíáóôñïöÞò. Ôï óõìðÝñáóìá ðïõ âãáßíåé áðü ôá ðáñáðÜíù åßíáé üôé ç öéëßá ðïõ óôçñßæåôáé óôçí áíáãíþñéóç ôçò áîßáò ôïõ ößëïõ åßíáé ç ðéï óôáèåñÞ êáé ç ðéï ïëïêëçñùìÝíç. ÁõôÞ åßíáé ç öéëßá ðïõ ðñÝðåé íá åðéäéþêåé Ýíáò ïëïêëçñùìÝíïò Üíèñùðïò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Íá ÷ùñßóåôå ôï áðüóðáóìá óå åíüôçôåò êáé íá äþóåôå Ýíá ôßôëï ãéá êÜèå ìéá. 2ç Ãéáôß ïé ößëïé äåí ìðïñïýí ìÞôå íá äáíåßóïõí, ìÞôå íá äþóïõí ôßðïôå ï Ýíáò óôïí Üëëï;

448

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 449

ÁÑ×ÏÍÔÏ×ÙÑÉÁÔÇÓ ÌïëéÝñïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ôï ðñáãìáôéêü ôïõ üíïìá Þôáí ÉùÜííçò ÂáðôéóôÞò ÐïêåëÝí. ÃåííÞèçêå óôï Ðáñßóé ôï 1622 êáé ðÝèáíå ôï 1673. Ôá ðëïýôç ôïõ ðáôÝñá ôïõ ôïõ åðÝôñåøáí íá ìïñöùèåß ðïëý êáëÜ, ãåãïíüò ðïõ ôïõ óôÜèçêå ÷ñÞóéìï. ÂÝâáéá, ï ðáôÝñáò ôïõ ôïí ðñïüñéæå ãéá èáëáìçðüëï ôïõ âáóéëéÜ, üìùò ï ÌïëéÝñïò ôïí áðïãïÞôåõóå. ¸öôéáîå Ýíá èßáóï, ôï «Ëáìðñü ÈÝáôñï», êáé ãýñéóå üëåò ôéò åðáñ÷ßåò äßíïíôáò ðáñáóôÜóåéò. Áñãüôåñá ôï èÝáôñï åãêáôáóôÜèçêå ìüíéìá óôï Ðáñßóé.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï ÌïëéÝñïò åßíáé Ýíáò êïñõöáßïò äñáìáôïõñãüò. Óôá Ýñãá ôïõ êáèñåöôßæåôáé ç êïéíùíßá ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé äéáêùìùäïýíôáé ôá áíèñþðéíá ðÜèç, ï åãùéóìüò, ç öéëáñãõñßá, ç õðïêñéóßá. Óêïðüò ôïõ Þôáí ç âåëôßùóç ôùí áíèñþðùí. Ôá ðéï ãíùóôÜ Ýñãá ôïõ åßíáé ôá åîÞò: «Ó÷ïëåßï Ãõíáéêþí, «Äïí ÆïõÜí», «ÌéóÜíèñùðïò», «ÖéëÜñãõñïò», «Ôáñôïýöïò», «Áñ÷ïíôï÷ùñéÜôçò», «Ï êáôÜ Öáíôáóßáí ÁóèåíÞò». Óôá Ýñãá ôïõ ÌïëéÝñïõ óõíáíôÜìå õðáñêôïýò áíèñþðéíïõò ôýðïõò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï Ýñãï ãñÜöôçêå ôï 1670. Ï óõããñáöÝáò äéáêùìùäåß ôïí ôýðï ôïõ íåüðëïõôïõ áóôïý ðïõ ðáñéóôÜíåé ôïí áñéóôïêñÜôç. Ðñüêåéôáé ãéá ôïí êýñéï ÃéïñäÜíç, ï ïðïßïò öïñÜåé áñ÷ïíôéêÜ ñïý÷á, ÷ïñåýåé ìåíïõÝôï, êÜíåé îéöáóêßá êáé áó÷ïëåßôáé ìå öéëïóïößá ÊÜðïéá óôéãìÞ áñ÷ßæåé íá ñõèìßæåé áíÜëïãá êáé ôç æùÞ ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ. ÈÝëåé íá êÜíåé ôçí êüñç ôïõ ìáñêçóßá. Ôüôå ãßíåôáé åðéêßíäõíïò. Óôç óêçíÞ ðïõ áêïëïõèåß ðáñáêïëïõèïýìå ìßá ðñüôáóç ãÜìïõ. ÓõììåôÝ÷ïõí: ï êýñéïò ÃéïñäÜíçò,ç ãõíáßêá ôïõ, ç õðçñÝôñéÜ ôïõò, ç ÍéêïëÝôá, ï ÊëåïíôÞò, ï õðïøÞöéïò ãáìðñüò êáé ï ÊáâéÝëï, ï õðçñÝôçò ôïõ.

449

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 450

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ÊëåïíôÞò ðáñïõóéÜæåôáé óôï ÃéïñäÜíç êáé ôïõ æçôÜ ôï ÷Ýñé ôçò êüñçò ôïõ. Ï ÃéïñäÜíçò üìùò äåí áðáíôÜ áìÝóùò, áëëÜ ñùôÜ ôïí ÊëåïíôÞ áí Þôáí áñéóôïêñÜôçò. Åêåßíïò áðáíôÜ üôé åßíáé íôñïðÞ íá êñýâåé êáíåßò áõôü ðïõ åßíáé ðßóù áðü øåýôéêïõò ôßôëïõò êáé ðáñüëï ðïõ Ý÷åé ôçí ïéêïíïìéêÞ Üíåóç, äå èÝëåé íá ðÜñåé Ýíáí ôßôëï îÝíï ðñïò áõôüí. Ôüôå ï ÃéïñäÜíçò áðáíôÜ üôé, åöüóïí ï íÝïò äåí åßíáé áñéóôïêñÜôçò, äåí ðñüêåéôáé íá ôïõ äþóåé ôçí êüñç ôïõ ãéá ãõíáßêá. Ôüôå åðåìâáßíåé ç êõñßá ÃéïñäÜíç, ç ïðïßá ëÝåé óôïí Üíôñá ôçò üôé äåí êáôáëáâáßíåé ãéáôß æçôÜ áñéóôïêñÜôç ãáìðñü, ôç óôéãìÞ ðïõ ïýôå ï ßäéïò åßíáé áñéóôïêñÜôçò. Êáé ôùí äýï ïé ðáôåñÜäåò Þôáí Ýìðïñïé. Ï ÃéïñäÜíçò åßíáé ðñïóâëçôéêüò êáé åðéìÝíåé üôé èÝëåé ãáìðñü áñéóôïêñÜôç. ¼ìùò êáé ç ãõíáßêá ôïõ åðéìÝíåé êáé ëÝåé üôé ðñïôéìÜ Ýíá ãáìðñü ôçò ôÜîçò ôïõò, ùñáßï êáé ðëïýóéï ðáñÜ Ýíá öôù÷ü êáé Üó÷çìï áñéóôïêñÜôç. Ôá ßäéá ëÝåé êáé ç õðçñÝôñéá, ç ÍéêïëÝôá. Ç ÃéïñäÜíç óõíå÷ßæåé üôé èÝëåé ãáìðñü ðïõ íá ôçò ìéëÜåé, íá ìçí íôñÝðïíôáé ôá åããüíéá ôçò íá ôçí öùíÜæïõí ãéáãéÜ, íá ìçí ôçí êïõôóïìðïëåýïõí óôç ãåéôïíéÜ, íá ôñþåé ìáæß ìå ôï ãáìðñü ôçò. ¼ìùò ï ÃéïñäÜíçò äåí ìåôáðåßèåôáé. Áíôßèåôá áðåéëåß üôé ôçí êüñç ôïõ èá ôçí êÜíåé ü÷é ìáñêçóßá, áëëÜ äïýêéóóá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

Ý÷ù ôïí ôñüðï ìïõ: Ý÷ù ïéêïíïìéêÞ Üíåóç ôóïý÷ôñá: öáñìáêüãëùóóç îåâñÜêùôïò: öôù÷üò ìðïõíôáëÜò: âïõôõñüðáéäï áóôï÷ïýóå: îå÷íïýóå

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1. «Åßíáé ëßãï áíáíôñßá íá êñýâïõìå ü,ôé èÝëçóå ï Èåüò íá ãåííçèïýìå, íá óôïëéæüìáóôå óôá ìÜôéá ôïõ êüóìïõ ìå êëåììÝíïõò ôßôëïõò êáé íá ãõñåýïõìå íá ðåñÜóïõìå ãéá ü,ôé äåí åßìáóôå». Åäþ ï óõããñáöÝáò åêöñÜ-

450

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 451

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

æåé ìßá óôÜóç æùÞò. Ï Üíèñùðïò ðñÝðåé íá Ý÷åé ôï èÜññïò íá åßíáé ï åáõôüò ôïõ. Íá ìçí êñýâåé áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ åßíáé ðßóù áðü ôßôëïõò, áîéþìáôá Þ ïôéäÞðïôå Üëëï. ÂÝâáéá, õðÜñ÷ïõí ðïëëïß Üíèñùðïé ðïõ ðñïóðáèïýí íá êñýøïõí áõôü ðïõ åßíáé êáé íá ðáñïõóéÜóïõí óôïõò Üëëïõò ìßá éäáíéêÞ åéêüíá. Ãé’ áõôü êáôáöåýãïõí óôá øÝìáôá êáé óôéò õðåñâïëÝò. ¼ìùò, áñãÜ Þ ãñÞãïñá ç áëÞèåéá èá öáíåß. Êáé ôüôå üëïé èá ìÜèïõí üôé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, äåí åßíáé ôßðïôå Üëëï ðáñÜ øåýôåò êáé öáíôáóìÝíïé áñ÷ïíôï÷ùñéÜôåò. 2. Ï ÊëåïíôÞò. Ï ÊëåïíôÞò öáßíåôáé Üíèñùðïò óïâáñüò, ôßìéïò êáé åéëéêñéíÞò. Äå ëÝåé øÝìáôá ïýôå ðñïóðáèåß íá êñýøåé ôçí áëÞèåéá êáé íá öáíåß üôé åßíáé êÜôé ðáñáðÜíù áð’ áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ åßíáé: Åßíáé ï èåôéêüò ÷áñáêôÞñáò ó’ áõôÞ ôç óêçíÞ. 3. Ï ÃéïñäÜíçò. Åßíáé ìáôáéüäïîïò, öáíôáóìÝíïò, êïýöéïò ÷áñáêôÞñáò. ÅíäéáöÝñåôáé ðåñéóóüôåñï ãé’ áõôü ðïõ äåß÷íåé ðáñÜ ãé’ áõôü ðïõ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé.. Åßíáé áíüçôïò, áöïý äåí êáôáëáâáßíåé üôé ôÝôïéïõ åßäïõò «êüëðá» äåí ðéÜíïõí ðÜíôá êáé ìðïñïýí íá Ý÷ïõí áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò. Íïìßæåé üôé ï õëéêüò ðëïýôïò, ôá áîéþìáôá, ïé ôßôëïé åßíáé ôï ðáí ó’ áõôÞ ôç æùÞ. Èõìßæåé óçìåñéíïýò íåüðëïõôïõò, ðïõ óõìðåñéöÝñïíôáé öáíôáóìÝíá êáé ðñïóðáèïýí ìå êÜèå ôñüðï íá åðéäåéêíýïíôáé. Åßíáé ôýðïò äéá÷ñïíéêüò. Åßíáé ï áñíçôéêüò ôýðïò ôçò óêçíÞò áõôÞò, áëëÜ êáé ïëüêëçñïõ ôïõ Ýñãïõ. 4. Ç êõñßá ÃéïñäÜíç. Åßíáé ðåñéóóüôåñï ñåáëéóôÞò ÷áñáêôÞñáò. ÆçôÜåé ðñÜãìáôá áðëÜ, ðñÜãìáôá ðïõ èá æçôïýóå Ýíáò ïðïéïóäÞðïôå Üíèñùðïò. Ôçò ëåßðåé ç ìáôáéïäïîßá êáé ç óá÷ëüôçôá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôïí Üíôñá ôçò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ç óêçíÞ áõôÞ áðïôåëåßôáé áðü äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: («ÊëåïíôÞò: äå èÝëçóá, êýñéå ... áñéóôïêñÜôçò äåí åßóáóôå, ôçí êüñç ìïõ äåí ôçí ðáßñíåé»). Ç óõæÞôçóç ÃéïñäÜíç-ÊëåïíôÞ. 2ç åíüôçôá: («Êá ÃéïñäÜíç: Ô’ åßíáé ôïýôá ðÜëé ìå ôïõò áñéóôïêñÜôåò óïõ ... èá ôçí êÜìù êáé äïýêéóóá»). Ç óõæÞôçóç êõñßïõ êáé êõñßáò ÃéïñäÜíç.

451

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 452

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ ÁíôéèÝóåéò: Ôï áðüóðáóìá óôçñßæåôáé ó’ áíôéèÝóåéò ðñïóþðùí êáé ÷áñáêôÞñùí ïé ïðïßåò Ý÷ïõí ùò áðïôÝëåóìá íá æùíôáíåýïõí ôá ðñüóùðá êáé íá öáßíïíôáé ðéï ðáñáóôáôéêÝò ïé êáôáóôÜóåéò. Ïé áíôéèÝóåéò ðïõ äçìéïõñãïýíôáé åßíáé áíÜìåóá óôïí ÊëåïíôÞ êáé ôï ÃéïñäÜíç êáé áíÜìåóá óôï ÃéïñäÜíç êáé ôç ãõíáßêá ôïõ. Äýï áíôéèÝóåéò ðïõ äßíïõí óôï Ýñãï æùíôÜíéá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ç óêçíÞ áðïôåëåßôáé áðü äýï êýñéá ìÝñç, ðïõ ôï êáèÝíá ðåñéÝ÷åé ìéá áíôßèåóç. Íá ðåñéãñÜøåôå ôéò áíôéèÝóåéò áõôÝò. ÁðÜíôçóç: Óôï ðñþôï ìÝñïò õðÜñ÷åé ç áíôßèåóç áíÜìåóá óôïí ÊëåïíôÞ êáé ôïí ÃéïñäÜíç. Ï ÊëåïíôÞò, óïâáñüò êáé åéëéêñéíÞò, ëÝåé üôé èÝëåé íá ðáíôñåõôåß ôçí êüñç ôïõ ÃéïñäÜíç êáé äçëþíåé üôé äåí åßíáé åõãåíÞò. Äåí ôïõ áñÝóåé íá äåß÷íåé êÜôé Üëëï áðü áõôü ðïõ åßíáé. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, ï ÃéïñäÜíçò åßíáé öáíôáóìÝíïò, åãùéóôÞò êáé ìáôáéüäïîïò êáé äéáêñßíåôáé áðü ìåãáëïìáíßá êáé ôÜóç íá åðéäåéêíýåé áîéþìáôá êáé áîßá ðïõ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí Ý÷åé. Óôï äåýôåñï ìÝñïò ôçò óêçíÞò ç áíôßèåóç åßíáé áíÜìåóá óôïí ÃéïñäÜíç êáé ôç ãõíáßêá ôïõ. Ç êõñßá ÃéïñäÜíç öáßíåôáé Üíèñùðïò ñåáëéóôÞò êáé ðñïóãåéùìÝíïò, äåí ôçí åíäéáöÝñïõí øåýôéêá áîéþìáôá. Áíôßèåôá, ï ÃéïñäÜíçò ðåôÜåé óôá óýííåöá. Íïìßæåé üôé ôá áîéþìáôá åßíáé ôï ðáí. Ç Ýëëåéøç ñåáëéóìïý ðïõ äåß÷íåé öôÜíåé ìÝ÷ñé ôï óçìåßï íá ìçí êáôáëáâáßíåé ôçí êáôáãùãÞ êáé ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõ. 2ç Íá ÷áñáêôçñßóåôå ôïí ÊëåïíôÞ áðü ôá ëüãéá ôïõ. ÁðÜíôçóç: Ï ÊëåïíôÞò åßíáé åéëéêñéíÞò êáé ôßìéïò. Äåí êñýâåé áõôü ðïõ åßíáé. Äåí ôïõ áñÝóïõí ôá ìéóüëïãá êáé ôá øÝìáôá. ÅêöñÜæåé áìÝóùò áõôü ðïõ èÝëåé ÷ùñßò õðåêöõãÝò. Ï ÊëåïíôÞò èÝëåé íá äåß÷íåé áõôü ðïõ åßíáé, ôïí ðñáãìáôéêü ôïõ åáõôü. Áõôü åßíáé Ýíá ìåãÜëï ðñïôÝñçìá óå ìßá êïéíùíßá ðïõ áñÝóåé ôï øÝìá êáé ç õðï-

452

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 453

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

êñéóßá. Ìå åéëéêñßíåéá êáé èÜññïò åêöñÜæåé ôéò óêÝøåéò ôïõ êáé ôéò åðéäéþîåéò ôïõ. Åßíáé ÷áñáêôÞñáò èåôéêüò. 3ç Ìå ðïéá åðé÷åéñÞìáôá ç ê. ÃéïñäÜíç ðñïóðáèåß íá ëïãéêÝøåé ôïí Üíôñá ôçò. ÁðÜíôçóç: Ç ê. ÃéïäÜíç ëÝåé üôé èÝëåé ãáìðñü ôçò ôÜîçò ôïõò, ùñáßï êáé ðëïýóéï. Äå èÝëåé ãáìðñü áíþôåñï áð’ áõôïýò, ãéáôß èá íôñÝðåôáé ç êüñç ôçò ãéá ôïõò ãïíéïýò ôçò êáé ôá åããüíéá ôçò ãéá ôç ãéáãéÜ êáé ôïí ðáððïý ôïõò. Äå èÝëåé íá ôïõò êïõôóïìðïëåýïõí óôç ãåéôïíéÜ êáé íá ôïõò ëÝíå üôé åßíáé øçëïìýôåò êáé áðáôåþíåò. ÈÝëåé ï ãáìðñüò íá áéóèÜíåôáé üôé ôçò ÷ñùóôÜ ÷Üñç êáé íá Ý÷åé ôï èÜññïò íá óõíáíáóôñÝöåôáé ìáæß ôïõ. Ôá åðé÷åéñÞìáôÜ ôçò åßíáé ëïãéêÜ êáé óõíáéóèçìáôéêÜ. Èá ìðïñïýóáìå íá ôá ÷áñáêôçñßóïõìå ñåáëéóôéêÜ êáé áíèñþðéíá êáé äåß÷íïõí Ýíáí Üíèñùðï ñåáëéóôÞ, ðïõ ðáôÜ óôç ãç êáé îÝñåé ôé èÝëåé. 4ç Ðïéï áðïôÝëåóìá Ý÷ïõí ôá ëüãéá ôçò óôïí êýñéï ÃéïñäÜíç; ÁðÜíôçóç: Ôá ëüãéá ôçò êõñßáò ÃéïñäÜíç äåí Ý÷ïõí êáíÝíá áðïôÝëåóìá óôçí áðüöáóç ôïõ Üíôñá ôçò. Ï êýñéïò ÃéïñäÜíçò ìÝíåé äïãìáôéêÜ áíõðï÷þñçôïò óôç èÝóç ôïõ, äåí äåß÷íåé íá ðñïâëçìáôßæåôáé óïâáñÜ, áð’ üóá áêïýåé. Åßíáé áðü ôïõò áíèñþðïõò ðïõ ç ãíþìç ôùí Üëëùí ôïõò áöÞíåé áäéÜöïñïõò. Áíôßèåôá, ü÷é ìüíï äåí ðáßñíåé õðüøç ôç ãíþìç ôçò ãõíáßêáò ôïõ áëëÜ êáé ðåéóìþíåé áêüìá ðåñéóóüôåñï. Ãßíåôáé ðñïêëçôéêüò êáé áðåéëåß üôé, áí äå ãßíåé ôï äéêü ôïõ, èá êÜíåé ôçí êüñç ôïõ äïýêéóóá. 5ç Ôé öáíåñþíåé ç ðáñÝìâáóç ôçò õðçñÝôñéáò êáé ôé áðïôÝëåóìá ðñïêáëåß: ÁðÜíôçóç: Ôï ãåãïíüò üôé ç õðçñÝôñéá ðáñåìâáßíåé êáé ëÝåé ôç ãíþìç ôçò, äåß÷íåé üôé Ý÷åé ìßá ïéêåéüôçôá, ÷áñáêôçñéóôéêÞ ãéá ëáúêÜ óðßôéá. ÊÜôé ôÝôïéï äå èá óõíÝâáéíå óå Ýíá áñéóôïêñáôéêü óðßôé. Ôá ëüãéá ôçò õðçñÝôñéáò âïçèïýí óôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò. Ï ÃéïñäÜíçò åêíåõñéóìÝíïò áðïêáëýðôåé ôá ó÷Ýäéá ðïõ êÜíåé ãéá ôçí êüñç ôïõ. ËÝåé äçëáäÞ üôé óêïðåýåé íá ôçí êÜíåé ìáñêçóßá. 6ç Ãéáôß ï ÌïëéÝñïò ïíïìÜæåé ôïí ê. ÃéïñäÜíç «áñ÷ïíôï÷ùñéÜôç»; 453

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 454

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ï ÌïëéÝñïò ÷áñáêôçñßæåé ôï ÃéïñäÜíç «áñ÷ïíôï÷ùñéÜôç», ãéáôß ðñïóðáèåß íá äåßîåé áíþôåñïò áð’ ü,ôé åßíáé. Åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ìå êáôáãùãÞ ëáúêÞ ðïõ ðñïóðáèåß íá äåßîåé üôé åßíáé êÜôé óðïõäáßï, êÜôé óçìáíôéêü. ¸ôóé áñíåßôáé íá äþóåé ôçí êüñç ôïõ óå Ýíáí ðïõ äåí Ý÷åé áñéóôïêñáôéêü ôßôëï. Åðßóçò, êÜíåé üíåéñá ãéá ôçí êüñç ôïõ. ÈÝëåé íá ôçí êÜíåé ìáñêçóßá, ãéáôß íïìßæåé üôé «ôá ñÜóá êÜíïõí ôïí ðáðÜ». Ï ÃéïñäÜíçò ìåãáëïðéÜíåôáé êáé ìïéÜæåé ìå ÷ùñéÜôç ðïõ ðñïóðáèåß íá äåßîåé üôé åßíáé Üñ÷ïíôáò. Ç áóôåßá êáé áíüçôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ åßíáé áõôÞ ðïõ ôïõ äßíåé ôï ÷áñáêôçñéóìü ôïõ «áñ÷ïíôï÷ùñéÜôç». 7ç Íá åêèÝóåôå ãñáðôÜ ôéò ðáñáôçñÞóåéò óáò ó÷åôéêÜ ìå ôçí áíôßèåóç ôùí ÷áñáêôÞñùí ôïõ ê. ÃéïñäÜíç êáé ôçò ãõíáßêáò ôïõ. ÁðÜíôçóç: Ï ÃéïñäÜíçò åßíáé öáíôáóìÝíïò, ðåôÜ óôá óýííåöá êáé äßíåé áîßá óå ðñÜãìáôá ÷ùñßò ðåñéå÷üìåíï, óôá áîéþìáôá êáé óôïõò ôßôëïõò åõãåíåßáò, äçëáäÞ óå ðñÜãìáôá áíïýóéá êáé Ü÷ñçóôá. Åßíáé ðåéóìáôÜñçò, áíüçôïò êáé åãùéóôÞò êáé èÝëåé íá äåß÷íåé üôé åßíáé êÜôé óçìáíôéêüôåñï áð’ üôé åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Áíôßèåôá, ç ãõíáßêá ôïõ åßíáé ðéï ðñïóãåéùìÝíç, äåí ôçí åíäéáöÝñïõí ïé ôßôëïé ïýôå èÝëåé íá äåßîåé êÜôé ðáñáðÜíù áð’ ü,ôé åßíáé. Ðåñéóóüôåñï ôçí åíäéáöÝñïõí ïé áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò êáé ç åðáöÞ ìå ôá áãáðçìÝíá ôçò ðñüóùðá. Ç áíôßèåóç áíÜìåóá óôïí ÃéïñäÜíç êáé ôç ãõíáßêá ôïõ áðïóêïðåß óôï íá ôïíßæåé áêüìç åíôïíüôåñï ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ÃéïñäÜíç êáé íá äåßîåé ðüóï áíüçôïò êáé ñç÷üò Üíèñùðïò åßíáé.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ï ÃéïñäÜíçò óôï áðüóðáóìá; 2ç Óôï áðüóðáóìá ðáñïõóéÜæåôáé ìéá óôÜóç æùÞò äéáöïñåôéêÞ áð´ áõôÞ ôïõ ÃéïñäÜíç. Íá ôçí åíôïðßóåôå.

454

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 455

ÂÁÓÉËÉÁÓ ËÇÑ ÏõÀëëéáì Óáßîðçñ

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Ïõßëéáì Óáßîðçñ ãåííÞèçêå óôï ÓôñÜôöïñíô-ïí-¸éâïí ôï 1564. Åêåßíç ôçí åðï÷Þ âáóßëéóóá ôçò Áããëßáò Þôáí ç ÅëéóÜâåô. Äïýëåøå óå äéÜöïñïõò èéÜóïõò, ôåëéêÜ üìùò Ýãéíå óôÝëå÷ïò óôï èßáóï ôïõ Ëüñäïõ Óöñáãéäïöýëáêá. Áñãüôåñá ï èßáóïò áõôüò ïíïìÜóôçêå «Èßáóïò ôïõ ÂáóéëéÜ». Ï Óáßîðçñ ðÝèáíå ôï 1616.

Ôï Ýñãï ôïõ Ìáò Ý÷ïõí óùèåß 36 èåáôñéêÜ ôïõ Ýñãá. ¸ãñáøå ôñáãùäßåò, êùìùäßåò êáé ïíåéñïäñÜìáôá. Ôá ðéï ãíùóôÜ ôïõ Ýñãá åßíáé ôá åîÞò: «Ñé÷Üñäïò Ã’», «Ñùìáßïò êáé ÉïõëéÝôá», «¼íåéñï ÊáëïêáéñéíÞò Íý÷ôáò», «Ðïëý Êáêü ãéá ôï Ôßðïôå», «Éïýëéïò Êáßóáñ», «¢ìëåô», «ÏèÝëëïò», «ÂáóéëéÜò Ëçñ», «ÌÜêâåè», «Áíôþíéïò êáé ÊëåïðÜôñá», «Ç Ôñéêõìßá» ê.Ü. Ôéò õðïèÝóåéò ôùí Ýñãùí ôïõ ï Óáßîðçñ ôéò Ýðáéñíå óõíÞèùò áðü èñýëïõò ìåóáéùíéêïýò, áðü ñïìÜíôóá ëáúêÜ Þ áðü ôçí éóôïñßá. ¼ìùò ìå ôçí ðëïýóéá öáíôáóßá ôïõ ôïõò ìåôÝðëáèå êáé Ýôóé äçìéïýñãçóå áñéóôïõñãÞìáôá. Ï Óáßîðçñ èåùñåßôáé Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò äñáìáôïõñãïýò óôïí êüóìï. Åêôüò áðü èåáôñéêÜ Ýñãá, Ý÷åé ãñÜøåé êáé èáõìÜóéá ðïéÞìáôá, êõñßùò óïíÝôá.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ á´ Áðüóðáóìá: Ï Ëçñ åßíáé âáóéëéÜò ôçò Âñåôáíßáò. ÈÝëåé íá ìïéñÜóåé ôï âáóßëåéü ôïõ êáé óôéò ôñåéò êüñåò ôïõ, ôç Ãïíåñßëç, ôç ÑåãÜíç êáé ôçí ÊïñäÝëéá. ÐñïçãïõìÝíùò üìùò æçôÜ íá ìÜèåé ôï ìÝãåèïò ôçò áãÜðçò ôïõò ãé’ áõôüí. â´ Áðüóðáóìá Ç ÊïñäÝëéá Ýñ÷åôáé íá óõíáíôÞóåé ôïí ðáôÝñá ôçò, ï ïðïßïò âñßóêåôáé óôá ðñüèõñá ôçò ôñÝëáò. Óõíáíôéïýíôáé óôï öñáãêéêü óôñáôüðåäï. 455

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 456

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç á´ Áðüóðáóìá Ï Ëçñ áíáêïéíþíåé ôçí áðüöáóÞ ôïõ íá ìåôáâéâÜóåé ôçí åîïõóßá ôïõ óôïõò ãáìðñïýò êáé ôéò êüñåò ôïõ. ÑùôÜ ìüíï ôï ìÝãåèïò ôçò áãÜðçò ôïõò ãé’ áõôüí. Ïé äõï êüñåò, ç Ãïíåñßëç êáé ç ÑåãÜíç, äçëþíïõí üôé õðåñáãáðïýí ôïí ðáôÝñá ôïõò. Ï Ëçñ ïñßæåé áìÝóùò ðÜíù óôï ÷Üñôç ôï ìåñßäéü ôïõò. Ç ôñßôç êüñç, ç ÊïñäÝëéá, äçëþíåé üôé äå èá áêïëïõèÞóåé ôï ðáñÜäåéãìá ôùí áäåëöþí ôçò êáé äå èá ðåé ôßðïôá. ÏñãéóìÝíïò ï Ëçñ áðïöáóßæåé íá ôçí ôéìùñÞóåé êáé íá ôçò áðïóôåñÞóåé êÜèå äéêáßùìá, äå èá ôçò äþóåé ôßðïôá áðü ôï âáóßëåéü ôïõ. Óôçí áðüöáóç áõôÞ áíôéäñÜ ï Êåíô, Ýìðéóôïò âáóéëéêüò áêüëïõèïò. ¼ìùò ï Ëçñ ìïéñÜæåé óôïõò äõï ãáìðñïýò ôïõ ôï ìåñßäéï ôçò ÊïñäÝëéáò êáé ôï óôÝììá ôïõ. Ï Êåíô óõãêñïýåôáé ìå ôï âáóéëéÜ. Ôïõ õðïäåß÷íåé ôçí áäéêßá ðïõ Ýêáíå êáé ôïõ ðñïôåßíåé íá åðáíïñèþóåé. Ôüôå ï Ëçñ ôïí åîïñßæåé êáé ôïí áðåéëåß ìå èÜíáôï, áí äå äå÷ôåß áõôÞ ôçí ôéìùñßá. â´ Áðüóðáóìá: Ç ÊïñäÝëéá ìéëÜåé ìå åõãíùìïóýíç óôïí Êåíô, ãéá ôéò õðçñåóßåò ðïõ ðñüóöåñå óôçí ßäéá êáé ôïí ðáôÝñá ôçò. Óôç óõíÝ÷åéá ðñïóåý÷åôáé ðÜíù áðü ôïí ðáôÝñá ôçò êáé ðáñáêáëÜ íá ãéáôñåõôåß. ÊÜôù áðü ôïõò Þ÷ïõò ôçò ìïõóéêÞò êáé åíþ ç ÊïñäÝëéá öéëÜ ôïí ðáôÝñá ôçò, ôïí ïðïßï óößããåé óôá ÷Ýñéá ôçò, ï Ëçñ îõðíÜ. Ï Ëçñ áðü ôç ìéá ìåñéÜ ðñïôéìÜ ôï èÜíáôï, åíþ áðü ôçí Üëëç äéáôçñåß æùíôáíü ôïí ðüèï ôçò æùÞò. ÐïíÜ, ëõðÜôáé êáé äåß÷íåé üôé ÷ñåéÜæåôáé ôç óõãíþìç. ¼ôáí ôïí îõðíÜ ç ÊïñäÝëéá, íïìßæåé üôé áõôÞ åßíáé øõ÷Þ ðåèáìÝíç. Äåí êáôáëáâáßíåé ðïý âñßóêåôáé êáé ôé ôïõ óõìâáßíåé. Ãïíáôßæåé êáé ðáñáêáëÜ, äåß÷íåé üôé äå ãíùñßæåé ôá ðñüóùðá ãýñù ôïõ. Óôï ôÝëïò üìùò áíáãíùñßæåé ôçí ÊïñäÝëéá. Ôçí ðáñáêáëÜ íá ìçí êëáßåé. Èá äå÷üôáí áðü áõôÞí áêüìç êáé öáñìÜêé. Íïìßæåé üôé äåí ôçí áãáðÜ. Ç ÊïñäÝëéá üìùò ëÝåé üôé äåí Ý÷åé êáíÝíá ëüãï íá ìçí ôïí áãáðÜ. Ôïõ ëÝåé üôé âñßóêåôáé óôï äéêü ôïõ êñÜôïò. Ôüôå ðáñåìâáßíåé ï ãéáôñüò êáé ëÝåé óôçí ÊïñäÝëéá íá ìçí ôïí æáëßæåé ÷ùñßò ëüãï, ìÝ÷ñé íá óõíÝëèåé. Ç ÊïñäÝëéá êáëåß ôïí ðáôÝñá ôçò íá ðåñðáôÞóïõí ëßãï, åíþ áõôüò ôçí ðáñáêáëÜ íá ìçí ôïí óõììåñßæåôáé, ãéáôß, üðùò ëÝåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ, åßíáé ãÝñïò êáé ëùëïýôóéêïò. 456

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 457

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4.

ÅêÜôç: èåÜ ôçò íý÷ôáò êáé ðñïóôÜôéóóá ôùí ìáãéóóþí. îéðáóéÜ: õðåñïøßá. ãåñïóýíç: õãåßá. áíáëõôü: ëéùìÝíï.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá «¾âñéò» Ï Ëçñ åßíáé Ýíáò âáóéëéÜò ðïõ óõìðåñéöÝñåôáé áõôáñ÷éêÜ, áëáæïíéêÜ. Äåí îÝñåé íá åêôéìÜ ôçí åéëéêñßíåéá êáé ôçí åõèýôçôá· ðñïôéìÜ ôéò êïëáêåßåò êáé ôá øåýôéêá ðá÷éÜ ëüãéá. Ç áëÞèåéá ðÜíôá ðïíÜ, ãé’ áõôü ïé Üíèñùðïé ðñïôéìïýí ôá üìïñöá øÝìáôá. ¸ôóé, üôáí ç ìéêñÞ ôïõ êüñç ôïõ ìéëÜ åéëéêñéíÜ, óôåíï÷ùñéÝôáé êáé áíôéäñÜ âßáéá. Ôçí áðïêëçñþíåé êáé ìáæß ì’ áõôÞí åîïñßæåé êáé Ýíáí ðéóôü ôïõ óýìâïõëï, ôïí Êåíô. Ì’ áõôüí ôïí ôñüðï üìùò ï Ëçñ óêÜâåé ôïí ëÜêêï ôïõ. Ç áëáæïíéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ èá ôéìùñçèåß. ÌåôÜ ôçí «ýâñç» áêïëïõèåß ç ôéìùñßá. ÁíÜëïãåò óêÝøåéò Ýêáíáí êáé ïé áñ÷áßïé ôñáãùäïß.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü ôéò åîÞò åíüôçôåò: á´ Áðüóðáóìá: 1ç åíüôçôá: «Èáññïýóá...Ï âáóéëéÜò Ýñ÷åôáé». Ïé Üíèñùðïé ôçò áõëÞò ôïõ âáóéëéÜ Ëçñ ó÷ïëéÜæïõí ôá ó÷Ýäéá ôïõ. 2ç åíüôçôá: «Óõíüäåøå åäþ...åôïýôç ôçí êïñüíá». Ãßíåôáé ôï óõìâïýëéï üðïõ ï âáóéëéÜò áíáêïéíþíåé ôéò áðïöÜóåéò ôïõ. 3ç åíüôçôá: «ÁöÝíôçò...ðáëéÜ ðåñðáôçóéÜ». Ç óýãêñïõóç ôïõ Êåíô ìå ôï âáóéëéÜ êáé ç ôéìùñßá ôïõ ðéóôïý óõìâïýëïõ. â´ Áðüóðáóìá: 1ç åíüôçôá: «Ù, óõ, êáëÝ ìïõ Êåíô...áò ãßíåé êé Ýôóé». Ç óõæÞôçóç ôçò ÊïñäÝëéáò ìå ôïí Êåíô, ôïí ðéóôü óýìâïõëï. 2ç åíüôçôá: «Ðùò åßíáé ï âáóéëéÜò;...Äåí ðëçóéÜæåôå;». Ç ÊïñäÝëéá ðñïóåý÷åôáé ðÜíù áðü ôïí êïéìéóìÝíï ðáôÝñá ôçò. 457

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 458

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

3ç åíüôçôá: «Ç ìïõóéêÞ ðéï äõíáôÜ....ç ìåãáëåéüôçò óïõ;». Ôï îýðíçìá ôïõ Ëçñ óôá ÷Ýñéá ôçò ÊïñäÝëéáò. 4ç åíüôçôá: «Ãéáôß ìå âãÜæåôå áð’ ôïí ôÜöï ìïõ;...ëùëïýôóéêïò». Ï Ëçñ ðáñáëïãßæåôáé êáé ðáñáêáëÜ íá ìçí ôïí óõíåñßæïíôáé.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðþò äéáãñÜöåôáé ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ Ëçñ óôï á’ áðüóðáóìá; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôéò áðüøåéò óáò. ÁðÜíôçóç: Óôï ðñþôï áðüóðáóìá ï Ëçñ óõìðåñéöÝñåôáé áõôáñ÷éêÜ êáé áëáæïíéêÜ. Öáßíåôáé Üíèñùðïò åãùéóôÞò, ðåéóìáôÜñçò êáé îåñïêÝöáëïò. Äåí ðáßñíåé õðüøç ôïõ ôéò áðüøåéò ôùí óùóôþí áíèñþðùí. ¼ðùò óå êÜèå áõôáñ÷éêü Üíèñùðï, ôïõ áñÝóåé íá áêïýåé êïëáêåßåò êáé øÝìáôá. ¸ôóé, óôéò áðïöÜóåéò ôïõ ðáñáóýñåôáé áðü ôïõò êüëáêåò, åíþ óõãêñïýåôáé ìå üðïéïí ìéëÜ åéëéêñéíÜ êáé ôßìéá. 2ç Ðþò äéáãñÜöåôáé ï ÷áñáêôÞñáò ôùí ôñéþí áäåëöþí áðü ôïí ôñüðï ðïõ ìéëïýí ãéá ôçí áãÜðç ôïõò; ÁðÜíôçóç: Ç Ãïíåñßëç êáé ç ÑåãÜíç åßíáé óõìöåñïíôïëüãåò êáé åãùßóôñéåò. Õðïêñßíïíôáé ãéá íá êåñäßóïõí ôçí åýíïéá ôïõ ðáôÝñá ôïõò, ôïí ïðïßï êïëáêåýïõí. Óêïðüò ôïõò åßíáé íá áðïóðÜóïõí õëéêÜ ïöÝëç. Åßíáé áñðáêôéêÝò êáé áäßóôáêôåò. Áíôßèåôá, ç ÊïñäÝëéá åßíáé Üëëç ðÜóôá áíèñþðïõ. Åßíáé áãíÞ, åéëéêñéíÞò, ãåííáßá óôçí øõ÷Þ êáé äå äéóôÜæåé íá ðåé óôïí ðáôÝñá ôçò ü,ôé Ý÷åé óôï ìõáëü ôçò, ÷ùñßò íá õðïëïãßæåé ôéò óõíÝðåéåò. Ôáõôü÷ñïíá, äåß÷íåé êáñôåñéêüôçôá óôéò äýóêïëåò óôéãìÝò êáé äåí Ý÷åé ß÷íïò ìíçóéêáêßáò. ÂïçèÜ ôïí ðáôÝñá ôçò ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò ôïõ. 3ç Ðïéï íïìßæåôå üôé åßíáé ôï êßíçôñï ðïõ ïäçãåß ôï äïýêá ôïõ Êåíô óôç óýãêñïõóç ìå ôï âáóéëéÜ Ëçñ; ÁðÜíôçóç: Ï Êåíô åßíáé Üíèñùðïò áöïóéùìÝíïò, ôßìéïò êáé ãåííáßïò. Êáôáëáâáßíåé ôé åßíáé äßêáéï êáé ôé Üäéêï êáé ðñïóðáèåß íá áðïôñÝøåé ôï âáóéëéÜ ôïõ áðü ôï Üäéêï. ÂïçèÜ üðïéïõò Ý÷ïõí ôçí áíÜãêç ôïõ.

458

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 459

ÎÅÍÇ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ

¸ôóé, êñýâïíôáò ôï ðñüóùðü ôïõ, ðëçóéÜæåé ôï âáóéëéÜ ôïõ êáé ðñïóðáèåß íá ôïí âïçèÞóåé. Åßíáé éäåáëéóôÞò êáé öáßíåôáé üôé ôï ìüíï ðïõ åðéèõìåß åßíáé ç çèéêÞ äéêáßùóç. ¼,ôé ðñÜôôåé èÝëåé íá åßíáé óýìöùíï ìå ôç óõíåßäçóç ôïõ. 4ç Ðþò êñßíåôå ôç èÝóç ôïõ âáóéëéÜ Ëçñ (óôï â’ áðüóðáóìá), üôáí óõíÝñ÷åôáé êáé áíôéëáìâÜíåôáé üôé ôïí ðåñéèÜëðåé ç ïëïêëçñùìÝíç êüñç; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðïíôáò ôçí áðïêëçñùìÝíç êüñç íá ôïí ðåñéèÜëðåé, ï Ëçñ áéóèÜíåôáé ôáðåéíùìÝíïò. ¼ëç ôïõ ôç æùÞ ôçí Ýæçóå ìå Ýíá ìåãÜëï øÝìá. Ïé áîßåò óôéò ïðïßåò ðßóôåøå, ïé êïëáêåßåò ðïõ Üêïõóå, ôá ðñüóùðá ðïõ åìðéóôåýèçêå, üëá Þôáí ìéá áðÜôç. Ïé áîßåò áðïäåß÷èçêáí øåýôéêåò, ôá ëüãéá êïýöéá, êáé ôá ðñüóùðá ôïí ðåñéöñüíçóáí. Êé áõôïß ïé Üíèñùðïé ðïõ Ýäéùîå, áðïêëÞñùóå êáé åîüñéóå óôÜèçêáí êïíôÜ ôïõ, ðéóôïß ìÝ÷ñé ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ. Ç êüñç ôïõ, ðïõ ôüóï áäßêçóå, åßíáé åêåß êáé ôïí öñïíôßæåé. Ãéá ðñþôç öïñÜ óôç æùÞ ôïõ, ôïõ äßíåôáé ç äõíáôüôçôá íá äåé êáôÜìáôá ïëüêëçñç ôçí áëÞèåéá êáé íá âÜëåé ôá ðñÜãìáôá óôç èÝóç ôïõò. Ôþñá üìùò åßíáé êáôáöñïíåìÝíïò, ðáñáëïãßæåôáé, äåß÷íåé áíÞìðïñïò êáé ðïíåìÝíïò. ÆçôÜ ôç óõìðüíéá êáé ôç óõã÷þñåóç. Ï Ëçñ åßíáé ðñüóùðï ôñáãéêü. 5ç Íïìßæåôå üôé ï Ëçñ óáí Üíèñùðïò áðïêïìßæåé êÜôé áðü ôçí ôñáãéêÞ ôïõ ðåñéðÝôåéá; ÁðÜíôçóç: Ôï ðñþôï ðïõ áðïêïìßæåé ï Ëçñ åßíáé ç ãíþóç ôçò áëÞèåéáò. Áõôü ôï âëÝðïõìå óôá ëüãéá ðïõ áðåõèýíåé óôçí ÊïñäÝëéá: «Ðáñáêáëþ, ìçí êëáéò. Áí Ý÷åéò íá ìïõ äþóåéò öáñìÜêé, èá ôï ðéù. Äå ì’ áãáðÜò, ôï îÝñù ìá ïé áäåñöÜäåò óïõ, èõìÜìáé, ìå âáóÜíéóáí. Åóý åß÷åò ëüãï, áõôÝò äåí åß÷áí». Ìéá óôéãìéáßá ëÜìøç ôçò áëÞèåéáò, ìÝóá óôá ðõêíÜ óýííåöá ôïõ ðáñáëïãéóìïý ôïõ, åßíáé ôï êÝñäïò ôïõ Ëçñ. Ãéáôß üóá ëååé äåí Ý÷ïõí ëïãéêÞ. Ìüíï áõôÞ ôç óôéãìÞ, áõôÜ ôá ëüãéá äåß÷íïõí üôé ï Ëçñ êÜôé êáôÜëáâå, Ýóôù êáé ëßãï ðñéí ôï ôÝëïò. Áí óêåöôïýìå üôé ðïëëïß Üíèñùðïé óôåñïýíôáé åíôåëþò ôçí áëÞèåéá, ó’ ïëüêëçñç ôç æùÞ ôïõò, ôüôå ï Ëçñ åßíáé ôõ÷åñüò. Êáé Ýíá äåýôåñï êÝñäïò: ëõðÜôáé êáé æçôÜåé óõãíþìç. ÈÝëåé äýíáìç ãéá íá ìðïñÝóåé íá êÜíåé êáíåßò êÜôé ôÝôïéï, ãéá íá ìðïñåß íá æçôÜ óõãíþìç. Ï Ëçñ Ý÷åé êåñäßóåé ôçí çèéêÞ áõôÞ äýíáìç.

459

02_04ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:52 PM

Óåëßäá 460

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Íá ÷ùñßóåôå óå åíüôçôåò ôï á´ áðüóðáóìá 2ç Ðþò ÷áñáêôçñßæåôå ôçí ÊïñäÝëéá;

0

460

protosel.qxd

22/9/2008

4:40

Page 17

Á È Ç Í Á Ú Ê Ç Ó ×ÏËÇ

• ÊùóôÞò ÐáëáìÜò • Ãåþñãéïò Äñïóßíçò • Ê.Ð. ÊáâÜöçò • Êþóôáò ÊñõóôÜëëçò • Êùí/íïò ×áôæüðïõëïò • ÌéëôéÜäçò ÌáëáêÜóçò • ÉùÜííçò ÃñõðÜñçò • ËÜìðñïò Ðïñöýñáò • ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò • Êþóôáò ÂÜñíáëçò • ÃéÜííçò Øõ÷Üñçò • Öþôçò ÖùôéÜäçò • ÁëÝîáíäñïò Äåëìïýæïò • ÄçìÞôñéïò Ãëçíüò

protes.qxd

22/9/2008

5:54

Page 2

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 463

ÔÏ ÐÁÍÇÃÕÑÉ

ÓÔÁ

ÓÐÁÑÔÁ ÊùóôÞò ÐáëáìÜò

Á. ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 482 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü åîÝäùóå óôá 1904 ï ÐáëáìÜò, óôá ðëáßóéá ôçò óõëëïãÞò ôïõ «ÁóÜëåõôç ÆùÞ», ðïõ ðåñéëÜìâáíå ðïéÞìáôÜ ôïõ ôçò ðåñéüäïõ 1894-1904. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá ðåñßïäï «êñßóéìç ãéá ôéò êáôåõèýíóåéò êáé ôïõò ðñïóáíáôïëéóìïýò ôïõ ðïéçôÞ, ìéá äåêáåôßá ãåìÜôç áðü ôïí ðüèï ôçò åèíéêÞò áíáãÝííçóçò êáé ôçò ðíåõìáôéêÞò áíÜóôáóçò áðü ôçí áðïãïÞôåõóç ãéá ôï ìéêñüôáôï ðüëåìï ôïõ 1897, áðü ôçí ïñãÞ ãéá ôç íùèñüôçôá ðïõ áêïëïýèçóå, áðü ôïí åñåèéóìü ãéá ôï îýðíçìá ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò, áðü êÜðïéï ðëÜôåìá ôïõ íïõ ðñïò ÷ñüíéá åõñýôåñá, ðïõ ôá ãïíéìïðïéïýóå ç åðáöÞ ìå ôï åîùôåñéêü...», üðùò ôïíßæåé ï Áéì. ×ïõñìïýæéïò. ÐÜíôùò, «Ôï ðáíçãýñé óôá óðÜñôá» áíÞêåé óôïí êýêëï ôïõ «Ãõñéóìïý» ðïéçìÜôùí üðïõ êõñéáñ÷åß ôï ìïôßâï ôïõ ðüíïõ, ôçò áäõíáìßáò êáé ôçò áíéêáíïðïßçôçò åðéèõìßáò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Áðü ôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò ï ðïéçôÞò åêäçëþíåé ôïí åíèïõóéáóìü ôïõ ãéá ôï áíèéóìÝíï ôïðßï ðïõ áíôéêñýæåé ìðñïóôÜ ôïõ êáé ðïõ ôïí óõíåðáßñíåé ìå ôçí ïìïñöéÜ ôïõ. Ç öýóç âñßóêåôáé óôçí ðéï ùñáßá ôçò óôéãìÞ· ôá ÷ñþìáôá ôùí ëïõëïõäéþí êáé ôá áñþìáôÜ ôïõò îõðíïýí ôéò áéóèÞóåéò ôïõ áíèñþðïõ ðïõ ìüíï ùò «ðáíçãýñé» ìðïñåß íá ÷áñáêôçñßóåé ôçí åïñôáóôéêÞ áõôÞ áôìüóöáéñá ôçò öýóçò ðïõ êõñéáñ÷åß êáé ðñïêáëåß áíåßðùôç óõãêßíçóç óôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ. Ç ðñïçãïýìåíç áôìüóöáéñá ôçò ÷áñÜò êáé ôïõ åíèïõóéáóìïý ìåôáâÜëëåôáé óôç äåýôåñç åíüôçôá êáé ç áíôßèåóç åßíáé öáíåñÞ ìå ôç ëÝîç «üìùò». ¼ëá üóá ðüèçóå ï ðïéçôÞò óôçí ðñïçãïýìåíç åíüôçôá äåí åßíáé åýêïëï íá ðñáãìáôïðïéçèïýí êáé ôá å-

463

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 464

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ìðüäéá öáßíïíôáé áíõðÝñâëçôá ìðñïóôÜ ôïõ. Ôï ëéâÜäé åßíáé «âáèéÜ» êáé ãéá íá öôÜóåé åêåß ðñÝðåé íá ðåñÜóåé áðü Ýíá äñüìï ìáêñý êáé êáêü, áíÜìåóá óå «áãêáèåñÜ öõôÜ» ðïõ îåóêßæïõí ôá ðüäéá êáé óå «âïýñëá êáé óå âÜôá», åíþ ï Þëéïò êáßåé ôá ìÜôéá ôïõ. Óôçí ôñßôç åíüôçôá ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåôáé íá áíôéìåôùðßæåé ôá åìðüäéá ôåëéêÜ ôçò æùÞò. ¼ìùò, ï ñõèìüò ôïõ ðéá ãßíåôáé áóèìáôéêüò. Óôç óõíÝ÷åéá Ý÷ïõìå ðÜëé ìéá åéêüíá ôïõ ðáíçãõñéïý ôùí óðÜñôùí, äéáöïñåôéêÞ üìùò áðü ôçí áñ÷éêÞ. Ãéáôß, åíþ ôï ðáíçãýñé åßíáé ðÜíôá åêåß êáé «ðñïóìÝíåé áêüìá» ï ðïéçôÞò äåí ìðïñåß íá ôï öôÜóåé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4.

íá óðáôáëÝøù: íá óðáôáëÞóù. âïýñëá: öõôÜ ôùí âÜëôùí ìå ó÷ïéíþäç ìïñöÞ êáé óêëçñÞ õöÞ. áðïêáñùìÝíïò: óå êáôÜóôáóç ðáñáæÜëçò. ÷ëßíá: ëáóðþäåò ÷þìá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ç ïìïñöéÜ ôçò öýóçò óáãçíåýåé êáé ôïí ðïéçôÞ êáé ï åíèïõóéáóìüò ôïõ ìåôáôñÝðåôáé óå Ýíôïíç åðéèõìßá -üðùò äçëþíåé ôï ñÞìá «âïýëïìáé»- íá ôñÝîåé êáé íá óõììåôÜó÷åé êáé áõôüò óôï ðáíçãýñé ôïýôï ôçò öýóçò. Óôü÷ïò ôïõ äåí åßíáé áðëÜ íá ÷áñåß ôçí ïìïñöéÜ áõôÞ ôçò öýóçò, áëëÜ íá êüøåé ëïõëïýäéá êáé íá ôá áðéèþóåé óôá ðüäéá ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ. «Óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ êáé áíèñþðïõ áíÜâåé ìéá ëá÷ôÜñá íá öôÜóåé ô' áíèéóìÝíá óðÜñôá êáé íá ôá êüøåé. ÂëÝðåé «ðÝñá êáé ìáêñéÜ» ôï ðáíçãýñé ôùí óðÜñôùí, ôçí ïìïñöéÜ: Ýíá áãáèü ôçò æùÞò: ôçí ßäéá ôçí æùÞ, üðùò åêäçëþíåôáé ðëïýóéá, åëêõóôéêÞ êáé ùñáßá êáé ìÝóá ôïõ êõñéåýåôáé áðü ôïí ðüèï íá êáôáêôÞóåé ôç æùÞ, íá êÜíåé ôçí êáôÜêôçóÞ ôçò óêïðü ôïõ âßïõ ôïõ- áõôü õðïäçëþíåé üôé èÝëåé íá ñßîåé ëïõëïýäéá óôá ðüäéá ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ êáé ôçò êõñÜò ôïõ. Ç äñÜóç êáé ç ìå ôç äñÜóç êáôÜêôçóç ôùí áãáèþí ãßíåôáé åí ïíüìáôé åíüò ôåëéêïý óêïðïý ðïõ óõìâïëßæåôáé ìå ôç ãõíáßêá («Ç äéäáóêáëßá ôùí ÍÝùí Åëëçíéêþí» ô. Á. Ã. ÈÝìåëç). Ï ðïéçôÞò äçëáäÞ áíáöÝñåôáé óõìâïëéêÜ óôï ðáíçãýñé ôçò æùÞò óôï ïðïßï èá Þèåëå íá ðÜñåé ìÝñïò ìå ôçí áãáðçìÝíç ôïõ êáé íá áðïëáýóåé ôçí êÜèå óôéãìÞ. 2ç åíüôçôá: Ï ðïéçôÞò óô' áíôßêñéóìá ôçò ìåãÜëçò, ôçò æùéêÞò ÷áñÜò ðïõ «åßíáé óáí

464

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 465

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

çëéïöþôéóôï ðáíçãýñé, èÝëåé íá ôñÝîåé, íá ÷õèåß ìÝóá óôç ãéïñôÞ ôçò æùÞò ðïõ ôçí êÜìíåé åðéâëçôéêüôåñç ç ãéïñôÞ ôçò öýóçò, ìá êÜôé óáí èáíÜôïõ ëýðç ÷áëéíþíåé ôçí ùñáßá ïñìÞ» (Áéì. ×ïõñìïýæéïò). ÐñÜãìáôé, áí ëÜâïõìå õðüøç ôçí áíáöïñÜ ôïõ ðïéçôÞ óôï èÜíáôï ìéáò åéêïóÜ÷ñïíçò êïðÝëáò (óô. 11-12), áíôéëáìâáíüìáóôå ôçí áéôßá ôçò äõóèõìßáò ôïõ. Åíþ ðïèïýóå íá æÞóåé ôç æùÞ ìáæß ìå ôçí áãáðçìÝíç ôïõ, ôá üíåéñÜ ôïõ ÷Üèçêáí, êáèþò áõôÞ åßíáé ðéá íåêñÞ. ¸ôóé ï äñüìïò ôçò æùÞò ôïõ öáßíåôáé ðéá óêëçñüò êáé Üâáôïò, ãåìÜôïò åìðüäéá ðïõ ìïéÜæïõí áîåðÝñáóôá. 3ç åíüôçôá: Ç äõóêïëßá ðïõ áéóèÜíåôáé ï ðïéçôÞò óôï íá áíôéìåôùðßóåé ôç æùÞ äçëþíåôáé ìå ôç óõóóþñåõóç ôùí ñçìÜôùí: «ëéãïøõ÷þ, ëõãßæïìáé, ðáñáóôñáôßæù êé áðïêÜíù êáé ðÝöôù». Áñ÷éêÜ ëïéðüí öïâÜôáé óôç óõíÝ÷åéá üìùò õðïêýðôåé óôéò äõóêïëßåò, áäõíáôåß íá áêïëïõèÞóåé ôçí áñ÷éêÞ ôïõ ðïñåßá óôç æùÞ, åîáíôëåßôáé êáé ðÝöôåé íéêçìÝíïò. Äåí ìðïñåß ðéá íá öôÜóåé ôç ÷áñÜ ôçò æùÞò, êáèþò áõôÞ öáíôÜæåé ôüóï ìáêñéÜ ôïõ. Ç ïäýíç ôïõ åßíáé áðñïóìÝôñçôç. Ôï ìüíï ðïõ íéþèåé åßíáé ðüíï êáé èëßøç, üðùò õðïäçëþíåôáé áðü ôçí åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò «íéþèù». «ÊÜèå åîùôåñéêü êÝíôñéóìá, êÜèå áéìÜôùìá Þ ðáãßäåìá ðåñíÜåé ìÝóá êáé ãßíåôáé áãùíßá, Üëãïò øõ÷Þò, ãéá íá êáôáëÞîåé óõíïøßæïíôáò üëåò áõôÝò ôéò áëãåéíÝò áéóèÞóåéò óå ìéá ãåíéêÞ åóùôåñéêÞ èÝóç» (Ã. ÈÝìåëçò), ç ïðïßá åêöñÜæåôáé óôïí ôåëåõôáßï óôß÷ï ôçò åíüôçôáò áõôÞò: «íéþèù åíôüò ìïõ ôç ìïßñá ôïõ ãõìíïý êáé ô'áíÞìðïñïõ êüóìïõ». Íéþèåé äçëáäÞ ï ðïéçôÞò óáí íá áíôéêñýæåé ôç æùÞ áðü ìáêñéÜ êáé íá ìçí ìðïñåß ðéá íá ôçí êáôáêôÞóåé. 4ç åíüôçôá: Ç íïóôáëãßá êáé ç ðéêñßá ôïõ ãéá ôçí áäõíáìßá ôïõ áõôÞ åßíáé Ýêäçëç, éäßùò óôçí ðáñåíèåôéêÞ ðñüôáóç, üðïõ ìå ðüíï êáé èëßøç áíáñùôéÝôáé ðïõ åßíáé ç áãÜðç êáé ç êõñÜ ôïõ. Ç áãÜðç ôïõ Ý÷åé ÷áèåß ðéá êáé ìáæß Ý÷åé ÷áèåß êáé ç ïìïñöéÜ ôçò æùÞò, ç ÷áñÜ êáé ç æùíôÜíéá. Ôßðïôå ðéá äå öáßíåôáé íá Ý÷åé íüçìá êáé áîßá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ìðïñïýìå íá ôï ÷ùñßóïõìå óôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-9, üðïõ ï ðïéçôÞò ðñùôïáíáöÝñåôáé óôç ãéïñôÞ ôùí óðÜñôùí êáé åêöñÜæåé ôçí åðéèõìßá ôïõ íá ôñÝîåé íá ôá êüøåé.

465

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 466

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 10-21, üðïõ ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ôéò äõóêïëßåò ðïõ óõíáíôÜ êáé ôïí åìðïäßæïõí íá ðñïóåããßóåé ôá óðÜñôá. 3ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 22-29: ï ðïéçôÞò áãùíßæåôáé íá öôÜóåé ôá óðÜñôá, áëëÜ äåí ôá êáôáöÝñíåé êáé ðÝöôåé åîïõèåíùìÝíïò óôç ìÝóç ôçò ðïñåßáò ôïõ, êáé 4ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 30-34: ôï ðáíçãýñé ôùí óðÜñôùí óõíå÷ßæåôáé êáé ðåñéìÝíåé ôïí ðïéçôÞ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ëõñéêüôçôá: «Ôï ðïßçìá åêöñÜæåé ëõñéêÜ êáé äñáìáôéêÜ Ýíá ðñüâëçìá ôçò ðñïóùðéêÞò æùÞò ôïõ ðïéçôÞ. Ôï ðñïóùðéêü üìùò ôïýôï äñÜìá ìå ôïí ðïéçôéêü óõìâïëéóìü ãßíåôáé êáé êÜôé êáèïëéêü, óõíáíôÜåé ôï áíèñþðéíï óå êÜôé ðïëý âáóéêü. Ìáò äßíåé ôïí åóùôåñéêü äñüìï ôïõ áëçèéíïý êáëëéôÝ÷íç êáé ðïéçôÞ, üôé Ý÷åé ìÝóá ôïõ ôç ëá÷ôÜñá íá äñÜóåé êáé íá êõñéáñ÷Þóåé ðÜíù óôç æùÞ, üðùò ôçí Ý÷åé êáé ï Üíèñùðïò ôçò äñÜóçò. ÄéáöÝñåé üìùò áðü ôïí ôåëåõôáßï, ôïõ ëåßðåé ç áíÜëïãç äýíáìç, ôï üðëï ôçò åíÝñãåéáò êáé åßíáé «ãõìíüò êé áíÞìðïñïò», óöñáãéóìÝíïò Ýôóé áðü ôç ìïßñá ôïõ» (Ã. ÈÝìåëçò). 2. Ôå÷íéêÞ: ÐñÜãìáôé, ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé íá åêöñÜóåé ôïí åóùôåñéêü ôïõ êüóìï, ÷ñçóéìïðïéþíôáò êáôÜëëçëá ôï ëüãï. 3. Åéêüíåò: Óôçí áñ÷Þ ìéá åíôõðùóéáêÞ åéêüíá áðïäßäåé üëç ôç ìåãáëïóýíç ôçò öýóçò, åíþ ç ðáñÜèåóç ÷áñáêôçñéóôéêþí ëÝîåùí, üðùò «÷ñõóÜ», «ëéâÜäé», äßíïõí óôçí åéêüíá áõôÞ ÷ñùìáôéêÞ áðü÷ñùóç. Åðßóçò, ç åéêüíá ôïõ ðïéçôÞ íá áðéèþíåé óôá ðüäéá ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ ëïõëïýäéá, õðïäçëþíåé ìå óõìâïëéêü ôñüðï ôéò åðéèõìßåò êáé ôá üíåéñÜ ôïõ, åíþ ðáñÜëëçëá èÝôåé Ýíá íÝï óôïé÷åßï óôï ðïßçìá, áõôü ôïõ Ýñùôá. 4. Áíôßèåóç: Óôç óõíÝ÷åéá, ìå ìéá áíôßèåóç («üìùò») ç åéêüíá ôçò ÷áñÜò õðïêáèßóôáôáé áðü ìéá íÝá åéêüíá, üðïõ ôï ôïðßï áëëÜæåé, ãåìßæåé âÜëôá, âïýñëá êáé áãêáèåñÜ öõôÜ, õðïäçëþíïíôáò ôéò äõóêïëßåò ôçò æùÞò ôïõ ðïéçôÞ. 5. ÅðáíáëÞøåéò: Óôçí åíôýðùóç áõôÞ âïçèïýí ïé åðáíáëÞøåéò: -«ðáíçãýñé», «äñüìïò», «íéþèù»...-, ïé óõóóùñåýóåéò ñçìÜôùí -«ëéãïøõ÷þ... ðÝöôù». 6. Ðáñïìïéþóåéò: «óáí áóôñáðÞ áñãõñÞ ÷ôõðÜåé ôá ìÜôéá ç Üñìç»- ðïõ áéóèçôïðïéïýí ôç óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ ðïéçôÞ. 7. Óôß÷ïé - ÌÝôñï: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå äåêáôñéóýëëáâïõò óôß÷ïõò, ÷ùñßò üìùò ïìïéïêáôáëçîßá, êáé óå éáìâéêü ìÝôñï.

466

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 467

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ï ðïéçôÞò Ý÷åé ìðñïóôÜ ôïõ Ýíá ïëÜíèéóôï ôïðßï ìå óðÜñôá· ðþò áíôéäñÜ óôç èÝá ôïõ; ÁðÜíôçóç: Óôç èÝá ôïõ ïëÜíèéóìïõ ôïðßïõ ìå ôá óðÜñôá ï ðïéçôÞò åíèïõóéÜæåôáé êáé åêäçëþíåé ôï èáõìáóìü ôïõ, ôïíßæïíôáò ôçí åðéèõìßá ðïõ ôïí êáôáëáìâÜíåé íá ôñÝîåé ìÝóá óôï ëéâÜäé êáé íá êüøåé áãêáëéÝò ëïõëïýäéá. 2ç Ôé ðåôõ÷áßíåé ï ðïéçôÞò ìå ôç óõóóþñåõóç ñçìÜôùí óôïõò óôß÷ïõò 22-23 êáé ôé ìå ôçí åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò íéþèù; ÁðÜíôçóç: Ìå ôç óõóóþñåõóç ôùí ñçìÜôùí óôïõò óôß÷ïõò 22-23 ï ðïéçôÞò ðåôõ÷áßíåé íá äåßîåé ôçí áãùíßá ôïõ êáé ôïí áóèìáôéêü ôïõ ñõèìü óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ðñïóåããßóåé ôá óðÜñôá. Ìå ôçí åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò «íéþèù» äåß÷íåé ôçí øõ÷éêÞ ôïõ êáôÜóôáóç, ôï âáèý åóùôåñéêü ôïõ ðüíï ðïõ äåí êáôÜöåñå íá åêðëçñþóåé ôá üíåéñÜ ôïõ êáé ðïõ íéêéÝôáé áðü ôéò äõóêïëßåò ôçò æùÞò. 3ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôïõò óôß÷ïõò: «íéþèù åíôüò ìïõ ôç ìïßñá ôïõ ãõìíïý êáé ô’ áíÞìðïñïõ êüóìïõ». ÁðÜíôçóç: Ìå ôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ï ðïéçôÞò ãåíéêåýåé ôï íüçìÜ ôïõ êáé ôïíßæåé ðùò üóá ðáñïõóéÜæåé óôï ðïßçìÜ ôïõ äåí åßíáé áðëÜ êÜôé äéêü ôïõ êáé ìïíáäéêü áëëÜ êáôáóôÜóåéò ðïõ óõìâáßíïõí óå üëïõò ôïõò áíèñþðïõò. Ï ßäéïò áéóèÜíåôáé ãõìíüò êáé áíÞìðïñïò áëëÜ ôï ßäéï áéóèÜíïíôáé êáé üëïé ïé Üíèñùðïé, üôáí ôá åìðüäéá ôçò æùÞò ðáñïõóéÜæïíôáé áíõðÝñâëçôá ìðñïóôÜ ôïõò êáé üôáí áíôéëáìâÜíïíôáé ðùò äåí ìðïñïýí ðéá íá ôá áíôéìåôùðßóïõí. 4ç Íá óõó÷åôßóåôå ôïõò óôß÷ïõò 5, 10, 22 êáé 34. ÁðÜíôçóç: Ïé óôß÷ïé áõôïß óõíïøßæïõí üëï ôï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôïò. ÓõãêåêñéìÝíá ï óôß÷ïò 5 åêöñÜæåé ôïí ðüèï ôïõ ðïéçôÞ íá óõììåôÜó÷åé óôï «ðáíåýïóìï ðáíçãýñé ôùí óðÜñôùí», óôï ðáíçãýñé áõôü ôçò æùÞò êáé ôçò ÷áñÜò. ¼ìùò, óôï óôß÷ï 10, ï ðïéçôÞò êÜíåé öáíåñü ðüóï äýóêïëï åßíáé íá ðñáãìáôï-

467

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 468

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ðïéÞóåé ôïõò óôü÷ïõò ôïõ êáé óôï óôß÷ï 22 ôïíßæåé ôçí áðïãïÞôåõóç êáé ôçí ïäýíç ðïõ ôïõ ðñïêáëåß áõôÞ ç ìáôáßùóç. ÔÝëïò, óôï óôß÷ï 34 åêäçëþíåé ôçí áäõíáìßá ôïõ íá ìðåé óôï ðáíçãýñé, áí êáé áõôü ôïí ðåñéìÝíåé áêüìá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá áíôßèåóç êõñéáñ÷åß óôï ðïßçìá; 2ç Ôï ðïßçìá åßíáé ðëïýóéï óå åêöñáóôéêÜ ìÝóá. Íá åíôïðßóåôå ôçí ðáñïìïßùóç ðïõ ìáò ðáñáðÝìðåé óôéò ïìçñéêÝò ðáñïìïéþóåéò.

0

468

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 469

Ï ÄÙÄÅÊÁËÏÃÏÓ

ÔÏÕ

ÃÕÖÔÏÕ ÊùóôÞò ÐáëáìÜò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá ðïõ áêïëïõèåß áðïôåëåß ôïí üãäïï ëüãï áðü Ýíá óõíèåôéêü ðïßçìá ðïõ äçìïóßåõóå ï ÐáëáìÜò óôá 1907 ìå ôïí ôßôëï «Ï ÄùäåêÜëïãïò ôïõ Ãýöôïõ». Ï ÞñùÜò ôïõ åßíáé óýìâïëï ôçò áäïýëùôçò øõ÷Þò êáé ôçò äçìéïõñãéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ðïõ äåí õðïôÜóóåôáé ìðñïóôÜ óå ôßðïôá êáé ðïõ ãêñåìßæåé ü,ôé óÜðéï óõíáíôÞóåé ãéá íá îáíáäçìéïõñãÞáåé üìùò, óå ðéï óôÝñååò âÜóåéò. «Åñìçíåýïíôáò ôï ÄùäåêÜëïãï ôåìá÷éóìÝíï êáé ü÷é óáí óõíèåôéêÞ ìïíÜäá, êáôïñèþíïõìå íá éäïýìå äéáèëáóôéêÜ ôçí áãùíéþäç áõôÞ ðíåõìáôéêÞ ðïñåßá ôïõ ðïéçôÞ, ôç âáóáíéóôéêÞ ôïõ ôáëÜíôåõóç áíÜìåóá óå áîßåò ðïõ ãêñåìßæåé ãéá íá ôéò áíáóôçëþóåé îáíÜ óå íÝá Þ, ôïõëÜ÷éóôïí, óå ìåôáôïðéóìÝíá âÜèñá êáé êáôïñèþíïõìå óõíÜìá íá âáèìïìåôñÞóïõìå ôïí éäåïëïãéêü ðõñåôü ðïõ ôáëáéðùñïýóå ôá öùôéóìÝíá áëëÜ êáé áíÞóõ÷á ðíåýìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõ ÐáëáìÜ, óôá ðïëõôáñáãìÝíá ÷ñüíéá ôïõ «ÄùäåêÜëïãïõ». ¸ôóé, ï ÄùäåêÜëïãïò ìáò ãßíåôáé ìéá ïìïëïãßá øõ÷Þò ðïõ ìðïñïýìå, áöïý ôþñá ìáò âïçèåß ç áðüóôáóç êáé ìáò óõíôñÝ÷åé ç ðïëéôéêÞ éóôïñßá, íá ôçí åðáëçèåýóïõìå ìå âÜóáíï áõôÞí ôçí ßäéá ôçí åðï÷Þ ðïõ ï ÐïéçôÞò èÝëçóå Þ áíáãêÜóôçêå, ðáñáêéíïýìåíïò áðü ìéá äéÜèåóç äéáâñùôéêÞò êñéôéêÞò áëëÜ ôáõôü÷ñïíá êáé áðü Ýíáí ïßóôñïí áíáãåííçôéêü, í' áðç÷Þóåé» (É. ÓõêïõôñÞò). ÐÜíôùò, ï üãäïïò ëüãïò ðïõ ìáò ðáñáôßèåôáé åäþ, ï «Ðñïöçôéêüò» äéáêñßíåôáé ãéá ôçí áõôïôÝëåéÜ ôïõ. ¼ðùò ìÜëéóôá ôïíßæåé ï É.Ì. Ðáíáãéùôüðïõëïò «ï Ãýöôïò ëåßðåé áðü äáýôïí. Êáé ôç èÝóç ôïõ êáôÝ÷åé ï ðïéçôÞò ðïõ ãßíåôáé ðñïöÞôçò. Áðü ôçí Üðïøç ôçò åëëçíéêÞò éäÝáò, ôçò åêöñáóìÝíçò ìÝóá óôï «ÄùäåêÜëïãï», ï ëüãïò ôïýôïò Ý÷åé êáßñéá óçìáóßá. Åßíáé ìéá äÞëùóç âñïíôüöùíç ôçò ðßóôçò ôïõ ÐáëáìÜ óôçí áíåîÜíôëçôç æùíôÜíéá ôçò öõëÞò, óôçí éêáíüôçôÜ ôçò íá îáíáãåííéÝôáé êáé íá óçêþíåôáé áôñÜíôá÷ôç, ýóôåñá áðü üëïõò ôïõò îåðåóìïýò». ÐñÜãìáôé, óôï ëüãï áõôü ï ðïéçôÞò ãõñíÜ ôç äéåñåõíçôéêÞ ôïõ ìáôéÜ óôï ÂõæÜíôéï, áíáãíùñßæåé ôç óÞøç êáé ôçí ðáñáêìÞ êáé ìå âáèý åóùôåñéêü ðüíï ðñïëÝãåé ôçí ðôþóç êáé ôçí êáôáóôñïöÞ áëëÜ êáé ìå Ýíá üñáìá åëðßäáò ôçí áíÜóôáóç óôï ôÝëïò, ôçí åèíéêÞ áíáãÝííçïç.

469

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 470

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ùò Ýíáò íÝïò ðñïöÞôçò ðñïáíáããÝëåé ôçí ðôþóç ôçò åëëçíéêÞò ðïëéôåßáò, ôçò ïðïßáò ôçí ðáñáêìÞ óçìáôïäïôåß áðü ôç ÂõæáíôéíÞ åðï÷Þ. ¸ôóé, ðáñïõóéÜæåé ôá ðïõëéÜ êáé ôéò éôéÝò íá èñçíïýí ôï ÷áìü ôçò ðáôñßäáò, åíþ ç øõ÷Þ ôçò èá åãêáôáëåßøåé ôï óÜðéï êïñìß êáé èá ôï áöÞóåé íá ôï öÜíå ôá óêõëéÜ êáé ôá åñðåôÜ ìÝ÷ñé íá ìåßíåé Ýíáò ðáíÜèëéïò óêåëåôüò ùò áíÜìíçóç ôçò Ýíäïîçò éóôïñßáò ôïõ. Ç ðñïçãïýìåíç øõ÷éêÞ äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ ìåôáâÜëëåôáé êáé ðáíôïý åßíáé äéÜ÷õôç ðéá ç åëðßäá ôçò áíáãÝííçóçò ôïõ Ýèíïõò. ¼ìùò, ï ÷ñüíïò êáé ï ôñüðïò ôçò áíáãÝííçóçò áõôÞò ìÝíåé áêáèüñéóôïò, áöïý åîÜëëïõ ç áíáãÝííçóç èá Ýñèåé áðü ôç ëýðç êáé ôçí áãÜðç ôïõ èåïý. ¸ôóé, èá ëõôñùèåß ç øõ÷Þ ôïõ Ýèíïõò, ç ðáñáäáñìÝíç «áðü ôï êñßìá», áðü ôá óöÜëìáôá äçëáäÞ êáé ôá ëÜèç ôïõ ðáñåëèüíôïò. Ðéóôåýåé ëïéðüí ï ðïéçôÞò ðùò ç øõ÷Þ ôçò ðïëéôåßáò èá áíáæùïãïíçèåß, èá áðáëëá÷èåß áðü ôçí ðñïãåíÝóôåñç áìáñôßá ôçò êáé èá ðåôÜîåé óáí ðïõëß, îáíáâñßóêïíôáò ôá ðáëéÜ ôçò öôåñÜ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. öÞìç: áñ÷áßá èåÜ ôùí áíáããåëéþí êáé ôùí íÝùí. 2. øõ÷Þ: åäþ áíáöÝñåôáé óôçí øõ÷Þ ôçò ðïëéôåßáò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: «Ï ðïéçôÞò áíáæçôåß áðü ôá äéÜöïñá óôÜäéá ôçò åëëçíéêÞò ðïëéôåßáò ãéáôß áõôÞ åéäéêÜ ôïí åíäéáöÝñåé, ó' áõôÞí ðñïóçëþíåôáé ç ðñïóï÷Þ êáé ç óôïñãÞ ôïõ- ôá óôïé÷åßá ôçò öèïñÜò óôç äéáäñïìÞ ôùí áéþíùí, ì' åðßêåíôñï åíäéáöÝñïíôïò ôçí åëëçíéêÞ ðïëéôåßá ôïõ êáéñïý ôïõ. Ó' áõôÞí ôçí ðïëéôåßá óôçëþíåé ôá ìÜôéá ôïõ êáé âëÝðåé «ôïõ Üäåéïõ ëüãïõ ôïõò ôñïðáéïý÷ïõò» êáé ôïõò «åõíïý÷ïõò äéáöåíôåõôÜäåò êáé êõâåñíÞôåò ôçò». Êé üìùò ç ÅëëçíéêÞ áõôÞ ðïëéôåßá ôçò åðï÷Þò ôïõ ÐáëáìÜ, ç èñåììÝíç ìå ôç ÌåãÜëç ÉäÝá êáé ôá üíåéñá ôùí ìáñìáñùìÝíùí ðïõ ëßêíéóáí ôïí ýðíï ôåóóÜñùí áéþíùí, èåùñåß ôïí åáõôü ôçò êëçñïíüìï ôçò âõæáíôéíÞò. Ôï ÂõæÜíôéï åßíáé ï ðñüãïíüò ôçò, ôï õðüäåéãìá ôçò Áîßáò ôçò. ÁõôÞ ôçí áîßá ï ðïéçôÞò èÝëåé íá ôçí áíáôÜìåé» (Áéì. ×ïõñìïýæéïò). 470

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 471

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

¸ôóé êáé ï ðïéçôÞò îáíáóõíäÝåôáé ìå ôç ìåãÜëç åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç êáé éäßùò ìå ôï ÂõæÜíôéï ðïõ ôüóï åß÷å ðáñáãêùíéóôåß óôá ÷ñüíéá áíÜðôõîçò ôïõ íåïêëáóóéêéóìïý, üôáí äçëáäÞ ç åéêüíá ôçò êëáóóéêÞò áñ÷áéüôçôáò êõñéáñ÷ïýóå óôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ ôïõ ôüðïõ. Ôï ÂõæÜíôéï ëïéðüí, ÷áñáêôçñßæåôáé «Ìåò ôéò ðáéíåìÝíåò ÷þñåò, ×þñá ðáéíåìÝíç» äßêáéá, áí óêåöôåß êáíåßò ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç êáé ôçí ðïëéôéóôéêÞ Üíèéóç ðïõ åß÷å óõíôåëåóôåß ôüôå. ¼ìùò, ç þñá ôïõ îåðåóìïý öôÜíåé êáé ç ìåãÜëç áõôÞ áõôïêñáôïñßá èá äýóåé.¼ðùò ï Þëéïò, Ýôóé êáé áõôÞ èá äéáãñÜøåé óôçí éóôïñßá ôçí ðïñåßá ôçò êáé èá äýóåé, èá «ðÝóåé» ôï ðñïðýñãéï ôïõ ðïëéôéóìïý ãéá üëïõò ôïõò ëáïýò, èá óõíôñéöèåß («ÐÜåé ôï øÞëïò óïõ, ôï ÷ôßóìá óïõ óéíôñßìé»), èá ÷áèåß, üðùò ÷Üíïíôáé ôá ëéâÜäéá áðü ôéò ìÜãéóóåò ðïõ ïé ßäéåò ôá åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ìå ôá ìÜãéá ôïõò. ÌÜëéóôá, åäþ äåí åßíáé áðßèáíï íá áíáöÝñåôáé óôç äéáöèïñÜ êáé ôç ÷ëéäÞ ôïõ Âõæáíôßïõ ðïõ äéÝâñùóáí ôá èåìÝëéÜ ôïõ êáé ôï ïäÞãçóáí óéùðçñÜ áëëÜ óôáèåñÜ óôçí êáôáóôñïöÞ. Êáé èá åßíáé ôüóï áíåðáßóèçôç áõôÞ ç ðïñåßá ôïõ óôçí éóôïñßá, üóï áíåðáßóèçôá êáé «áëáöñÜ» åßíáé ôá óçìÜäéá ðïõ áöÞíïõí ïé «äñïóïóôáëáìáôéÝò». Ç êáôáóôñïöÞ ðáñïõóéÜæåôáé áíáðüöåõêôç. Êáé áí êáé ï ðïéçôÞò ðñïóðáèåß íá ðñïóåããßóåé ôá ãåãïíüôá ìå ôï ìÜôé åíüò áíôéêåéìåíéêïý ðáñáôçñçôÞ, äåí ìðïñåß íá ìç äåßîåé ôïí ðüíï êáé ôçí ðßêñá ðïõ ôïõ ðñïêáëåß ï îåðåóìüò ôçò ÷þñáò ôïõ êáé ðïõ ôïí ïäçãåß áå ìéá åêôüíùóç ïñãÞò êáé áãáíÜêôçóçò, áëëÜ êáé óå ìéá óêëçñüôçôá ðïõ ìðïñåß íá åñìçíåõôåß ìüíï áðü ôç ìåãÜëç ôïõ áãÜðç ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ êáé ôçí áíÜãêç íá óõíåéäçôïðïéÞóåé ï ëáüò êáé ïé çãÝôåò -Ýóôù êáé ìå óêëçñü ôñüðï- ôï êáôÜíôçìá ôçò ÷þñáò êáé íá áöõðíéóôåß. 2ç åíüôçôá: Ãéá íá áíôéëçöèïýìå âÝâáéá ôï âáèýôåñï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôïò èá ðñÝðåé íá ëÜâïõìå õðüøç ðùò ï «Ðñïöçôéêüò» áõôüò ëüãïò ãñÜöôçêå ìåôÜ ôïí Üôõ÷ï ãéá ôçí ÅëëÜäá ðüëåìï ôïõ 1897 ìå ôçí Ôïõñêßá ðïõ ïäÞãçóå óå åèíéêÞ ôáðåßíùóç. ¸ôóé, ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôçí áíáãÝííçóç ôïõ ¸èíïõò êáé ôçí áíÜêáìøÞ ôïõ áðü ôçí ôåëåõôáßá ôïõ Þôôá ðïõ Ýâëáøå ôï åèíéêü ôïõ ãüçôñï. Ç áíôßëçøç âÝâáéá áõôÞ åßíáé óýìöùíç êáé ìå ôç ÌåãÜëç ÉäÝá ðïõ Þôáí óå Ýîáñóç óôçí åðï÷Þ ôïõ ÐáëáìÜ êáé åíßó÷õóå ôçí ðåðïßèçóç üôé èá áðïêôçèïýí ðÜëé ôá ÷áìÝíá åäÜöç êáé ôï Ýèíïò èá áíáóôçèåß óôçí ðáëéÜ ôïõ ìïñöÞ êáé äüîá. Ï ÐáëáìÜò ëïéðüí «ðáñáêïëïýèçóå ôïí îåðåóìü ôçò âõæáíôéíÞò øõ÷Þò ùò ôï ôåëåõôáßï ôçò óêáëïðÜôé -êáé ôï óêáëïðÜôé ôïýôï Þôáí ç ÅëëÜäá ç óýã÷ñïíç ôïõ ðïéçôÞ- äå óôáìáôÜ óôçí ÜñíçóÞ ôïõ, óöñáãßæïíôáò ôåëåóßäéêá ôïí îåðåóìü ôçò 471

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 472

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

öõëÞò ôïõ. ÈÝëåé í' á÷íïâëÝðåé ìéáí áíÜóôáóç. ÐåñéìÝíåé êÜðïéá áõãÞ, êÜðïéï îçìÝñùìá ëõôñùôéêü. Ç øõ÷Þ ç ðáñáäáñìÝíç áðü ôï êñßìá èá îåíôõèåß ôüôåò ôçò áìáñôßáò ôï íôýìá» (Áéì. ×ïõñìïýæéïò).

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôéò åîÞò åíüôçôåò. 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-24, ìå ôçí áíáöïñÜ óôá óôÜäéá ðáñáêìÞò ôçò «ðáéíåìÝíçò ÷þñáò», êáé 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 25-41, ìå ôçí åëðßäá ôçò åèíéêÞò áíáãÝííçóçò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ: Ï ðïéçôÞò ìå ôá ëüãéá åíüò ðñïöÞôç áíáöÝñåôáé óôïí îåðåóìü ôçò âõæáíôéíÞò áõôïêñáôïñßáò, óôçí ïõóßá üìùò áíáöÝñåôáé óôçí åðï÷Þ ôïõ. Ôï óêïðü ôïõ áõôü ðåôõ÷áßíåé ìå ôá åêöñáóôéêÜ ó÷Þìáôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. 2. ÐáñáóôáôéêÝò åéêüíåò: «ÐÜåé ôï øÞëïò óïõ... óáí ôï äñÜìá ôïõ Þëéïõ ãÝñíåéò», «èá óå êëáßí ôá êëáøïðïýëéá.,. éôéÝò», «Üèáöôï èá ìåßíåé... èá âáóôÜ», «èá áéóôáíèåßò,.. ôá ìåãÜëá!». 3. Ðáñïìïéþóåéò: «óáí ôï äñüìï ôïõ Þëéïõ», «Èá óáëÜøåéò óáí ôç ÷ëüç, óáí ôï ðïõëß, óáí ôïí êüñöï ôïí ãõíáéêåßï, óáí ôï êýìá». 4. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «êé áðü óÝí' áðÜíïõ ç ÖÞìç», «êé ï Êáéñüò... èá âáóôÜ», «êé ç Øõ÷Þ... êñßìá», «óôïõ Êáêïý ôç óêÜëá». 5. ÌÝôñï - Óôß÷ïé: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå ôñï÷áúêü ìÝôñï, óå óôß÷ïõò ðïõ ðïéêßëëïõí ùò ðñïò ôïí áñéèìü ôùí óõëëáâþí.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá ìåëåôÞóåôå ôï ðñþôï áðüóðáóìá. á) Ãéá ðïéá ÷þñá ìéëÜåé ï ðïéçôÞò; â) Ðþò ôç ÷áñáêôçñßæåé êáé ãéáôß; ã) Ôé ðñïöçôåýåé; ÁðÜíôçóç: á) Ï ðïéçôÞò ìéëÜåé ãéá ôï ÂõæÜíôéï êáé áíáöÝñåôáé óôçí ðïñåßá ôçò áõôïêñáôïñßáò ùò ôçí Üëùóç ôçò Ðüëçò êáé ôïõ åëëçíéóìïý ùò ôçí åðï÷Þ ôïõ.

472

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 473

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

â) Ï ðïéçôÞò ôç ÷áñáêôçñßæåé ùò «Ìåò ôéò ðáéíåìÝíåò ÷þñåò, ×þñá ðáéíåìÝíç» äßíïíôáò Ýôóé Ýìöáóç óôï ìåãáëåßï êáé ôç äýíáìÞ ôçò. ã) Ðñïöçôåýåé ôïí îåðåóìü ôïõ Åëëçíéóìïý êáé ôç äéáöèïñÜ ðïõ öôÜíåé ùò ôéò ìÝñåò ôïõ. 2ç Íá ìåëåôÞóåôå ôï äåýôåñï áðüóðáóìá. á) Óå ðïéïí áðåõèýíåôáé ï ðïéçôÞò; â) Ôé óçìáßíåé ç öñÜóç «ðáñáäáñìÝíç áðü ôï êñßìá; ã) Ðïéï åßíáé ôï ôåëéêü ìÞíõìá; ÁðÜíôçóç: á) Ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôçí øõ÷Þ ôçò Ðïëéôåßáò, äçëáäÞ óôçí ÅëëÜäá ðïõ áðïôåëåß êáé ôçí ðéï ðñüóöáôç åêäÞëùóç ôïõ îåðåóìïý. â) Ìå ôç öñÜóç áõôÞ ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôá óöÜëìáôá êáé ôéò ðåñéðÝôåéåò ôïõ åëëçíéóìïý ðïõ ïäÞãçóáí ôçí ÅëëÜäá óôçí êáôáóôñïöÞ, üðùò ï ðüëåìïò ôïõ 1897. ã) Ôï ìÞíõìá ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ðñáãìáôéêÜ áéóéüäïîï, áöïý äåí åãêáôáëåßðåé ôéò åëðßäåò ôïõ êáé áéóéïäïîåß ãéá ôçí áíáãÝííçóç ôïõ Ýèíïõò. 3ç Ðïéïò åßíáé ï óôü÷ïò ôïõ ðáéçôÞ óôïí Ðñïöçôéêü êáé ðïéá åßíáé ç ôå÷íéêÞ ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß; ÁðÜíôçóç: Óôü÷ïò ôïõ ðïéçôÞ åßíáé íá âïçèÞóåé ôïõò ¸ëëçíåò íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôçí áîéïèñÞíçôç êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá Ý÷ïõí ðåñéÝëèåé êáé ôçí áíÜãêç íá äñáóôçñéóðïéçèïýí êáé íá åñãáóèïýí ãéá ôçí ðñüïäï ôïõ ¸èíïõò. Ãéá íá ðåôý÷åé ôï óêïðü ôïõ áõôü ðñïâáßíåé óå ìéá ðáñáôÞñçóç ôùí üóùí óõìâáßíïõí ãýñù ôïõ êáé ôá åêèÝôåé ìå ôï óôüìá åíüò ðñïöÞôç ï ïðïßïò óôçí ïõóßá äåí ðñïëÝãåé ôï ìÝëëïí áëëÜ õðåíèõìßæåé ôï ðáñåëèüí êáé ôï ðáñüí. 4ç Ðïéá óôïé÷åßá óõíèÝôïõí ôïí ðñïöçôéêü ôüíï ôïõ áðïóðÜóìáôïò; ÁðÜíôçóç: Ï ðñïöçôéêüò ôüíïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò ãßíåôáé öáíåñüò áðü ôçí áíáöïñÜ óôï ìÝëëïí, üðùò õðïäçëþíåé êáé ç óõ÷íÞ ÷ñÞóç ôïõ ìïñßïõ «èá». Åðßóçò, ï ëüãïò ôïõ ðïéçôÞ åßíáé êáèáñÜ áðïêáëõðôéêüò, üðùò ôáéñéÜæåé ãéá ðåñéãñáöÞ ãåãïíüôùí ðïõ èá óõìâïýí óôï ìÝëëïí, åíþ ç ãëþóóá ôïõ åßíáé ìåãáëüðñåðç êáé áöïñéóôéêÞ -üðùò áõôÞ ôçò ÐáëáéÜò ÄéáèÞêçò-, üðùò õðïäçëþíåôáé áðü ôçí ðáñáôáêôéêÞ êõñßùò óýíäåóç ôùí ðñïôÜóåùí.

473

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 474

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

5ç Óôï áðüóðáóìá äéáêñßíïõìå åýêïëá äõï äéáöïñåôéêÝò øõ÷éêÝò äéáèÝóåéò ôïõ ðïéçôÞ· Ðïéåò åßíáé áõôÝò êáé ðþò äéêáéïëïãåßôáé ç êáèåìéÜ; ÁðÜíôçóç: Óå êÜèå åíüôçôá ç øõ÷éêÞ äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ åßíáé äéáöïñåôéêÞ. ¸ôóé, åíþ óôçí ðñþôç êõñéáñ÷åß ï ðüíïò, ç ðéêñßá, ç áðïãïÞôåõóç áðü ôïí îåðåóìü ôçò ÅëëÜäáò -éäßùò ìåôÜ ôçí Þôôá ôïõ 1897-, óôç äåýôåñç êõñéáñ÷åß ç áéóéïäïîßá ãéá ôçí åèíéêÞ áíáãÝííçóç, ðïõ äéêáéïëïãåßôáé áðü ôçí ðßóôç ôïõ ðïéçôÞ ðùò ïé óõìðáôñéþôåò ôïõ èá åéóáêïýóïõí ôï ìÞíõìÜ ôïõ êáé èá áãùíéóôïýí ãéá ôï êáëü ôïõ ôüðïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç á) Ðïéåò åéêüíåò áéóèçôïðïéïýí ôçí ðôþóç ôçò ×þñáò;â) Ðïéá óôÜäéá èá áêïëïõèÞóåé ï îåðåóìüò ôçò; 2ç Óå ðïéá óçìåßá öáßíåôáé ç áãÜðç ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ; 3ç Ðïéåò Ýííïéåò ðñïóùðïéïýíôáé óôï ðïßçìá;

0

474

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 475

ÓÁÔÉÑÉÊÁ ÃÕÌÍÁÓÌÁÔÁ ÊùóôÞò ÐáëáìÜò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôá «ÓáôéñéêÜ ÃõìíÜóìáôá» åßíáé äýï óåéñÝò ðïéçìÜôùí. Ç ðñþôç óåéñÜ, áðü åßêïóé ðïéÞìáôá, äçìïóéåýôçêå óôá 1908, óôï ðåñéïäéêü «ÍïõìÜò». Ç äåýôåñç óåéñÜ, áðü åßêïóé ôÝóóåñá ðïéÞìáôá, äçìïóéåýôçêå óôï «ÍïõìÜ» åðßóçò, óôá 1909, ôçí ßäéá åðï÷Þ ðïõ åêäçëþèçêå êáé ôï êßíçìá óôï Ãïõäß. Óå üëá áõôÜ ôá ðïéÞìáôá ï ÐáëáìÜò êáõôçñéÜæåé ìå ôñüðï ïîý ðñüóùðá êáé ðñÜãìáôá, êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò êáôáóôÜóåéò, áí êáé óõ÷íÜ ç óÜôéñÜ ôïõ «ôñáâÜ óå óôï÷áóôéêÝò ãåíéêüôçôåò êáé õðïíïçôéêÝò åéêüíåò», üðùò ôïíßæåé ï ßäéïò ï ðïéçôÞò. ¼ðùò ôïíßæåé ï Áéì. ×ïõñìïýæéïò («Ï ÐáëáìÜò êáé ç åðï÷Þ ôïõ» óåë. 22), «ï ÐáëáìÜò îÝñåé ðùò ìå ôï ëåêôéêü ôïýôï èá ôïîåýóåé ìå áóöáëÝóôåñç åõèõâïëßá ôçí øõ÷Þ ôçò ìÜæáò -ãéáôß ç ðïßçóÞ ôïõ äåí áðåõèýíåôáé ôþñá óôïí «åêëå÷ôü», áðåõèýíåôáé óôç äéáäÞëùóç, óôï ðëÞèïò. Ï ðüíïò ôïõ ðïéçôÞ, ìðñïò óôçí êáôÜíôéá ôçò ðïëéôåßáò, îå÷ýíåôáé áðü ôçí øõ÷Þ ôïõ ôñá÷ýò êáé ðéêñüò, áìåôïõóßùôïò óå öéëïóïöÞìáôá Þ óå êïéíùíéêÝò èåùñßåò. Åßíáé ìéá Ýêñçîç ðïõ äåí ðåéèáñ÷åß ïýôå óôçí áéóèçôéêÞ ôïõ óôß÷ïõ ïýôå óôç öñïíôßäá ôçò êïìøïÝðåéáò». Óôá ðëáßóéá ôçò óÜôéñáò áõôÞò åíôÜóóïíôáé êáé ôá äýï ðïéÞìáôá ðïõ ðáñáôßèåíôáé åäþ, êáé ìÜëéóôá óôç äåýôåñç óåéñÜ ôùí «Óáôéñéêþí ÃõìíáóìÜôùí» ôïõ.

Ðïßçìá 1ï Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ìå ýöïò áõóôçñü êáé ïñãßëï êáôáäéêÜæåé üëïõò üóïõò ðñùôïóôáôïýóáí óôçí åðï÷Þ ôïõ óôéò äéÜöïñåò äéáäçëþóåéò ðïõ ãßíïíôáí. ÅîÜëëïõ, áõôïß äåí åßíáé ðáñÜ ôá êáôáêÜèéá ôçò êïéíùíßáò, ôéðïôÝíéïé êáé áëÞôåò ðïõ ðåñéöÝñïíôáé ÷ùñßò óêïðü, êáëïíôõìÝíïé âÝâáéá, áëëÜ ðåéíáóìÝíïé, ðñáãìáôéêïß åðéäåéîßåò, ðïõ óõíÞèùò õðïêéíïýíôáé áðü ôñßôïõò. Ï ü÷ëïò ëïéðüí ðáñáêéíåßôáé -áðü åêåßíïõò ðïõ ðñùôïóôáôïýí óôéò äéáäçëþóåéòóå óõãêåêñéìÝíåò ðïëéôéêÝò èÝóåéò ðïõ äéáêñßíïíôáé áðü ôï óõíôçñçôéóìü. 475

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 476

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ãé áõôü êáé ï ðïéçôÞò áíáöùíåß ìå ïñãÞ êáé áãáíÜêôçóç: «Íá ç ÅëëÜäá!». Ãéáôß, üðùò äéáóáöçíßæåé óôç óõíÝ÷åéá, êáôÜíôçóå óáí «Áñóáêéþôéóóá äáóêÜëá», óáí êÞñõêáò äçëáäÞ ôùí óõíôçñçôéêþí ìçíõìÜôùí ðïõ åìðïäßæåé êÜèå áíáíåùôéêÞ êßíçóá êáé ðñïóðÜèåéá. ÔÝëïò, óõíå÷ßæïíôáò ôï ÷áñáêôçñéóìü ôçò ÅëëÜäáò: ôçí ðáñéóôÜíåé «ðáñáãéóìéóìÝíç ìå ëïãéïôÜôïõò». Åííïåß ÂÝâáéá ôïõò ðñüìá÷ïõò ôçò êáèáñåýïõóáò ïé ïðïßïé áíôéäñïýóáí óå êÜèå ðñïóðÜèåéá åéóáãùãÞò Þ ÷ñÞóçò ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò áíôéìåôùðßæïíôÜò ôçí ùò åèíéêÜ åðéæÞìéá. ¼óï ãéá ôïí åëëçíéêü ëáü, áõôüò áðïäå÷üôáí üëåò áõôÝò ôéò êéíÞóåéò, áãíïþíôáò ôá âáèýôåñá êßíçôñÜ ôïõò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá (Êáé ãéá ôá äýï ðïéÞìáôá): 1. æáãÜñé: ëáãùíéêü ìåôáöïñéêÜ ï Üôéìïò êáé ôåìðÝëçò Üíèñùðïò. 2. ëéìïêïíôüñïò: íÝïò ðïõ íôýíåôáé ìå åðéäåéêôéêÞ êïìøüôçôá, ÷ùñßò íá Ý÷åé áíôßóôïé÷ç ïéêïíïìéêÞ Üíåóç. 3. ïé Ôñéêïýðçäåò, ïé Øõ÷Üñçäåò: åííïåß áõôïýò ðïõ ðñïóöÝñïõí óôïí ôüðï ôïõò êÜôé óçìáíôéêü êáé ùñáßï ìå ôéò õðçñåóßåò Þ ôïõò áãþíåò ôïõò. 4. Ïýôå ç ÁèçíÜ... ìÞôå... ôçò Ðáíáãßáò: äçëþíåôáé ç áðïõóßá ðßóôçò ôüóï óôï áñ÷áßï ðíåýìá üóï êáé óôï ÷ñéóôéáíéêü.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÝò á´-â´: Ìå åéñùíéêü ýöïò áðïêáëýðôåé ï ðïéçôÞò åêåßíïõò ðïõ êñýâïíôáé ðßóù áðü üëïõò áõôïýò ôïõò äéáäçëùôÝò êáé ôïõò äÞèåí êïéíùíéêïýò áíáìïñöùôÝò, Ãéáôß, üëïé áõôïß äåí îåóçêþíïíôáé áðü ìüíïé ôïõò áëëÜ ðßóù ôïõò êñýâåôáé ôï «áöåíôéêü», ç åîïõóßá ðïõ ôïõò êáôåõèýíåé, Ýôóé þóôå íá åîõðçñåôïýí ôá äéêÜ ôçò óõìöÝñïíôá, ôá ìüíá ðïõ ìðïñïýí íá èåùñçèïýí «óùóôÜ» êáé «ìåãÜëá». «Ï ðïéçôÞò óÜìðùò íá åß÷å èçóáõñßóåé ìéá ðåßñá áðïãïçôåõôéêÞ áðü ôçí ðñþôç åðáöÞ ôïõ ìå ôçí åðéäåñìßäá ôùí óõìðáôñéùôþí ôïõ, ôþñá èÝëåé íá ôçí êåíôñßóåé ìå ôñá÷ýôåñç âïõêÝíôñá. Ôï ìáóôßãéü ôïõ ðÝöôåé áëýðçôá óôï ðëçãéáóìÝíï óþìá ôçò ðïëéôåßáò êáé áöÞíåé âáèåéÜ óçìÜäéá óôéò óÜñêåò. ×ôõðÜ äåîéÜ, áñéóôåñÜ, üðïõ âñåé, áñ÷üíôïõò êáé ü÷ëï, ìáõëéóôÝò êáé èýìáôá, ôïõò åðáããåëìáôßåò ôçò êïéíùíéêÞò óáðßëáò, ôïõò ìáóôüñïõò ôçò áéó÷ñÞò óõíáëëáãÞò, ôï ñÜèõìï êïðÜäé ðïõ Ýñðåé ðßóù áðü ôïõò äçìïêüðïõò êáé ôïõò ðáôñéäïêÜðçëïõò» (Áéì. ×ïõñìïýæéïò, «Ï ÐáëáìÜò êáé ç åðï÷Þ ôïõ», óåë. 28). 476

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 477

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÓôñïöÞ ã´: Ï ÐáëáìÜò áíáöÝñåôáé óôïõò õðïêéíçôÝò äéáäçëþóåùí ðïõ óôçí åðï÷Þ ôïõ Ýóôñåöáí ôï ëáü åíÜíôéá óôïí Ôñéêïýðç êáé óôïõò ïðáäïýò ôïõ, åíÜíôéá óå Ýíáí ðïëéôéêü Üíäñá ðïõ ìå ðñïïäåõôéêÝò ãéá ôçí åðï÷Þ éäÝåò ðñïóðÜèçóå íá ïñãáíþóåé ôï êñÜôïò êáé íá ôï èÝóåé óôï äñüìï ôçò áíÜðôõîçò êáé ôçò ðñïüäïõ. Åðßóçò, áðïäïêéìÜæïõí ôïí Øõ÷Üñç, ôïí êýñéï õðåñáóðéóôÞ ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò, ÐñÜãìáôé, ôá óõíôçñçôéêÜ óôïé÷åßá ôçò åðï÷Þò åðåäßùêáí ôçí åîïõäåôÝñùóç êÜèå öéëåëåýèåñçò êßíçóçò, áêüìá êáé óôï èÝìá ôçò ãëþóóáò, ÷áñáêôçñßæïíôáò ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá âÝâçëç êáé åèíéêÜ áðáñÜäåêôç. ÓôñïöÞ ä´: ÂÝâáéá, ï óõíôçñçôéóìüò ôùí ëïãßùí ôçò åðï÷Þò äå óôáìáôïýóå óôï èÝìá ôçò ãëþóóáò áëëÜ ìå âÜóç áõôü åðåêôåéíüôáí êáé óå Üëëá æçôÞìáôá ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò ôïõ ôüðïõ, ïäçãþíôáò ôçí óå ìáñáóìü. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ÷ñÞóç ôïýñêéêçò ëÝîçò («Áöåñßì») ìå ôçí ïðïßá ï ÐáëáìÜò ôïíßæåé ôçí áíôßäñáóç ôïõ ëáïý, ðïõ Ý÷åé êáèáñÜ åéñùíéêü ýöïò áëëÜ êáé ìáñôõñåß ôï ñáãéáäéóìü, ôï áäïýëùôï öñüíçìá ðïõ áêüìá õðÜñ÷åé óôï ëáü, áöïý êáé ôþñá õðïêýðôåé óôïõò áöÝíôåò ôïõ, üðùò êáé ðñéí óôïõò Ôïýñêïõò. ÌÜëéóôá, ãéá ôçí áäõíáìßá ôïõ íá áíôéäñÜóåé Þ êáé ôçí áäéáöïñßá ôïõ óå ü,ôé óõìâáßíåé, ï ÐáëáìÜò ôïí ÷áñáêôçñßæåé Üìõáëï -«Ìõáëü Êïõêïýôóé»- áöïý ôï ìüíï ðïõ êÜíåé åßíáé íá êÜèåôáé áìÝñéìíïò óôïí êáöåíÝ, êñáôþíôáò ôï ìáñêïýôóé ôïõ íáñãéëÝ ôïõ, êáé íá ïíåéñåýåôáé ðùò èá ìðåé íéêçôÞò óôçí Ðüëç. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ï ðïéçôÞò êáõôçñéÜæåé ôï áíáôïëßôéêï ðíåýìá ðïõ Ý÷åé êõñéåýóåé ôï ÍåïÝëëçíá êáé ôïí êÜíåé íùèñü êáé áäéÜöïñï ãéá êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ äñÜóç, éêáíü ìüíï íá ïñáìáôßæåôáé áëëÜ ü÷é íá áãùíßæåôáé ãéá ôçí åöáñìïãÞ ôùí ïñáìÜôùí ôïõ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôá ðïéÞìáôá áõôÜ äåí ìðïñïýìå íá ôá ÷ùñßóïõìå óå åðéìÝñïõò åíüôçôåò.

477

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 478

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ðïßçìá 2ï Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ìáò äßíåé åäþ ìéá Üëëç åéêüíá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò ôçò åðï÷Þò ôïõ. Ç áèåÀá Ý÷åé åðéêñáôÞóåé êáé ïé âùìïß ðáñïõóéÜæïíôáé óõíôñéììÝíïé ìå ôá êáíôÞëéá ôçò ëáôñåßáò óâçóìÝíá. ÁðïôÝëåóìá ôçò áèåÀáò, ôçò åãêáôÜëåéøçò ôçò ðáñÜäïóçò êáé ôçò ðßóôçò óå õøçëüôåñá éäáíéêÜ åßíáé ç äçìéïõñãßá áóõíåßäçôùí áíèñþðéíùí, ç áóõäïóßá. Áõôïß, æïõí ðéá óáí êïðÜäéá áãñéìéþí ðïõ åêìåôáëëåýïíôáé ôï ëáü, óýìöùíá ìå ôá äéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá. ÕðÜñ÷ïõí âÝâáéá êáé ïé áèþïé, ðïõ áäõíáôïýí íá óõëëÜâïõí ôá ìçíýìáôá ôçò åðï÷Þò êáé ôïí åðåñ÷üìåíï êßíäõíï êáé «óáí áñíéþí êïðÜäéá» ãßíïíôáé õðï÷åßñéá åêìåôÜëëåõóçò ôùí ðïíçñþí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìéá åíéáßá åíüôçôá, ìå èÝìá ôçí åãêáôÜëåéøç ôçò ðáñÜäïóçò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÝò á´ êáé â´: Óôçí ïõóßá, ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôï éäåïëïãéêü êåíü óôï ïðïßï Ý÷ïõí ïäçãçèåß ïé ÍåïÝëëçíåò ôç óôéãìÞ ðïõ Ý÷ïõí êüøåé ôïõò äåóìïýò ôïõò ìå ôç ìáêñáßùíç éóôïñéêÞ ôïõò ðïñåßá. Ôüóï ï êëáóéêüò -áñ÷áßïò åëëçíéêüò- ðïëéôéóìüò üóï êáé ôï åëëçíï÷ñéóôéáíéêü ðíåýìá åßíáé Üãíùóôá, åíþ ôá ðáëÜôéá ìÝíïõí Üäåéá, åñåßðéá, ìå öáíåñÜ ðéá ôá óçìÜäéá ôçò åãêáôÜëåéøçò ôïõ ìåãÜëïõ ðïëéôéóìïý ðïõ ôá äçìéïýñãçóå, ÓôñïöÝò ã´ êáé ä´: Áéôßá üëùí áõôþí åßíáé ðùò ïé èåïß Ý÷ïõí ðåèÜíåé êáé ôç èÝóç ôïõò Ý÷ïõí ðÜñåé «õðÝñèåá îùôéêÜ», íÝåò äçëáäÞ éäÝåò ðïõ üìùò äåí Ý÷ïõí âÜèïò êáé ïõóßá êáé äåí ìðïñóýí íá áðïôåëÝóïõí ôï âÜèñï ôùí åèíïäéáöùôéóôéêþí ðñïóðáèåéþí ôïõ ¸èíïõò. ÅðéðëÝïí, äåí õðÜñ÷åé åíäéáöÝñïí ãéá ôéò íÝåò åðéóôçìïíéêÝò éäÝåò ðïõ óõãêé-

478

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 479

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

íïýóáí ôïõò ðñïïäåõôéêïýò áíèñþðïõò ôçò åðï÷Þò åêåßíçò óôçí Åõñþðç. Ç åðéóôÞìç êáé ôá ðïñßóìáôÜ ôçò äå ãßíïíôáé ãíùóôÜ óôïõò ¸ëëçíåò ðïõ ôá êáôáäéêÜæïõí ùò âÜñâáñá, áäõíáôþíôáò íá ôá ðñïóåããßóïõí ìå êñéôéêü ðíåýìá, áðïôÝëåóìá ôïõ óêïôáäéóìïý êáé ôïõ ðáñùðéäéóìïý ðïõ åß÷å äçìéïõñãÞóåé ç ôïõñêéêÞ êáôÜêôçóç.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Êáé óôá äýï ðïéÞìáôá ï ÐáëáìÜò ìå óêëçñü ôüíï êáé áõóôçñÞ ãëþóóá êáõôçñéÜæåé ôçí êïéíùíéêÞ áäñÜíåéá, ôçí ðïëéôéêÞ äéáöèïñÜ, ôçí éäåïëïãéêÞ óýã÷õóç ôçò åðï÷Þò. ÌÜëéóôá ãéá íá áðïäþóåé ðéï ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçí åéêüíá áõôÞ ôçò óÞøçò, ÷ñçóéìïðïéåß ôïýñêéêåò ëÝîåéò êáé åéñùíéêÝò åêöñÜóåéò. ×áñáêôçñéóôéêÜ åßíáé ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ãéá íá áéóèçôïðïéÞóåé ôéò éäÝåò ôïõ. 2. ÌåôáöïñÝò: «Áñóáêéþôéóóá äáóêÜëá. 3. Åéêüíåò: «ïé âùìïß óõíôñéììÝíïé... üëá ôçò ëáôñåßáò», «áðü ôïí êáöåíÝ óôçí ÃÉüëç,.. ìáñ÷ïýôóé». 4. Óôß÷ïò: «Ï óôß÷ïò ôïõ ðáñïõóéÜæåôáé áäñüò, óöé÷ôïäåìÝíïò, ç ìïñöÞ åîáéñåôéêÜ äïõëåìÝíç, ï ëüãïò ðõêíüò, âñá÷ýëïãïò êé ïñìçôéêüò, ôá áéóèÞìáôá âßáéá, ïñãéóìÝíá, ìå ýöïò áõóôçñü êáé äñáìáôéêü, åßíáé Ýíá ìáóôßãéï êáôÜ ôçò ÐïëéôéêÞò êáé ðíåõìáôéêÞò çãåóßáò. êáôÜ ôùí êïéíùíéêþí ðáñáóßôùí êáé ôïõ ïêíïý ü÷ëïõ, ðïõ áðïôåëïýí ôïí êüóìï ôçò äéáöèïñÜò êáé ôïõ îåðåóìïý» (Ì. ÁõãÝñçò, «Ï óáôéñéêüò ÐáëáìÜò», óåë. 112). Ôá ðïéÞìáôá áõôÜ åßíáé ãñáììÝíá óå åíôåêáóýëëáâïõò óôß÷ïõò ìå éáìâéêü ìÝôñï.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Óôï ðñþôï ðïßçìá: á) Óçêùôïß êÜèå ôüóï óôï ðïäÜñé. Ðïéïé åßíáé áõôïß; Ôé öáíåñþíïõí ïé ÷áñáêôçñéóìïß ôïõ ðïéçôÞ; Ðïéïò ôïõò îåóçêþíåé; Ôé æçôïýí; Ôß öáíåñþíïõí ôá «áéôÞìáôÜ» ôïõò: â) Ðþò ÷áñáêôçñßæåé ï ðïéçôÞò ôçí ÅëëÜäá êáé ðþò ôïõò ¸ëëçíåò; ã) Ôé óçìáßíïõí ïé äõï ôåëåõôáßïé óôß÷ïé; ä) Ôé èÝëåé íá óôéãìáôßóåé ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç: á) «Óôñùôïß êÜèå ôüóï óôï ðïäÜñé»: ìå ôïí ôñüðï áõôü ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôá æáãÜñéá, ôá ôóáêÜëéá, ôïõò êïêüñïõò, ôïõò ìüñôçäåò... ëéìïêïíôüñïõò, äçëáäÞ óôá 479

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 480

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

êïéíùíéêÜ êáôáêÜèéá ôçò åðï÷Þò êáé ôïõò ÷áñáêôçñßæåé áêñéâþò Ýôóé ãéá íá õðïäçëþóåé ôçí êïéíùíéêÞ ôïõò ðñïÝëåõóç. Áõôïß üëïé îåóçêþíïíôáé áðü ôïí åêÜóôïôå «áöÝíôç» ðñïêåéìÝíïõ íá åîõðçñåôÞóïõí ôá äéêÜ ôïõ óõìöÝñïíôá. ÂÝâáéá, åêåßíïé Üëëá áéôÞìáôá ðñïâÜëëïõí: ðùò äÞèåí åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôï êáëü ôïõ ëáïý êáé æçôïýí ôçí êáôáäßêç üóùí õðïèåôéêÜ ôïí âëÜðôïõí, äçëáäÞ ôçí êáôáäßêç ôïõ Ôñéêïýðç, ôïõ Øõ÷Üñç êáé ôùí ïðáäþí ôïõò, áíèñþðùí ðïõ óôçí ïõóßá åñãÜóôçêáí ãéá ôï êáëü ôïõ ôüðïõ. Ôá áéôÞìáôÜ ôïõò áõôÜ áðïêáëýðôïõí áêñéâþò ôçí ðñïóðÜèåéá ôùí óõíôçñçôéêþí êýêëùí ôçò åðï÷Þò íá êáôáðíßîïõí êÜèå öéëåëåýèåñï êßíçìá êáé êÜèå ðñïïäåõôéêÞ éäÝá. â) Ï ðïéçôÞò ÷áñáêôçñßæåé ôçí ÅëëÜäá ùò «Áñóáêéþôéóóá äáóêÜëá ìå ëïãéüôáôïõò ðáñáãéïìéóìÝíç», äçëáäÞ ùò óõíôçñçôéêÞ, áíôéäñáóôéêÞ óå êÜèå öéëåëåýèåñï êßíçìá. ¼óï ãéá ôïõò ¸ëëçíåò, áõôïß ÷áñáêôçñßæïíôáé Üìõáëïé êáé áóýíåôïé, áöïý ïíåéñåýïíôáé ìüíï ôçí áíáãÝííçóç ôïõ Ýèíïõò, ÷ùñßò üìùò íá èÝëïõí íá êïðéÜóïõí ãé’ áõôÞí,ã) Ïé ôåëåõôáßïé óôß÷ïé áðïêáëýðôïõí ôçí áðïõóßá êïéíùíéêÞò åõáéóèçóßáò êáé ðñáãìáôéêïý åíäéáöÝñïíôïò êáé ôçí éêáíïðïßçóç ôùí åèíéêþí ïñáìÜôùí. Ãéáôß, ïé ¸ëëçíåò ðáñïõóéÜæïíôáé íá êÜèïíôáé óôï êáöåíåßï êáé íá êáðíßæïõí ôï íáñãéëÝ ôïõò, ÷ùñßò íá åíäéáöÝñïíôáé ðñáãìáôéêÜ êáé ÷ùñßò íá êÜíïõí ôßðïôå ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç üóùí ïñáìáôßæïíôáé. ä) Ï ðïéçôÞò èÝëåé íá óôéãìáôßóåé ôï óõíôçñçôéóìü ôçò åðï÷Þò êáé ôçí áíôßäñáóç óôá áíáãåííçôéêÜ óôïé÷åßá ôïõ Åëëçíéóìïý. 2ç Óôï äåýôåñï ðïßçìá: á) Ðïéá äéÜóôáóç ôçò åëëçíéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ôóõ êáéñïý ôïõ ôïíßæåé ï ðïéçôÞò óôéò äõï ðñþôåò óôñïöÝò; â) Ðïéåò åßíáé ïé óõíÝðåéÝò ôçò ãéá ôç æùÞ ôùí áíèñþðùí; ã) Ðïéåò åßíáé ïé íÝåò èåüôçôåò ä) Ðþò óõìðåñéöÝñïíôáé óôéò íÝåò èåüôçôåò ïé «âÜñâáñïé» Åõñùðáßïé êáé ôé ãßíåôáé óôçí ÅëëÜäá; å) Ôé óçìáßíåé ï ôåëåõôáßïò óôß÷ïò; óô) Ti èÝëåé íá óôéãìáôßóåé ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç: á) Ï ðïéçôÞò óôéò äýï ðñþôåò óôñïöÝò êáõôçñéÜæåé ôçí áèåÀá êáé ôçí éäåïëïãéêÞ óýã÷õóç óôçí ïðïßá åß÷áí ðåñéÝñèåé ïé ÍåïÝëëçíåò. â) Áðü ôçí éäåïëïãéêÞ áõôÞ óýã÷õóç ïé óõíÝðåéåò åßíáé óïâáñÝò êáé êáôáóôñïöéêÝò ãéá ôïí åëëçíéóìü, áöïý äåí ìðïñåß íá óôçñé÷ôåß ðïõèåíÜ.¸ôóé ïé Üíèñùðïé æoõv óáí ôá áãñßìéá ðïõ åîïëïèñåýïõí ôïõò Üëëïõò Þ óáí ôá áñíéÜ ðïõ ãßíïíôáé áíôéêåßìåíï åêìåôÜëëåõóçò ôùí éó÷õñþí. ã) Ïé íÝåò èåüôçôåò ðïõ åìöáíßóôçêáí åßíáé ç éäÝá êáé ç ÅðéóôÞìç. 480

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 481

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ä) Ïé Åõñùðáßïé áíáãíùñßæïõí ôçí áîßá ôùí åðéóôçìïíéêþí éäåþí êáé ôéò ëáôñåýïõí ùò íÝåò èåüôçôåò, åíþ ïé ¸ëëçíåò áäéáöïñïýí åíôåëþò ãé' áõôÝò. å) Ï ôåëåõôáßïò óôß÷ïò óõìðõêíþíåé ôï íüçìá ôùí áíôéëÞøåùí ôïõ ÐáëáìÜ, óýìöùíá ìå ôï ïðïßï ïé ¸ëëçíåò äåí Ý÷ïõí áêüìç, áðåëåõèåñùèåß áðü ôïí ôïõñêéêü æõãü, áöïý äåí Ý÷ïõí áðáãêéóôñùèåß áðü ôç íïïôñïðßá ôçò áíáôïëÞò êáé äå äÝ÷ïíôáé íá åêóõã÷ñïíéóôïýí. óô) Ï ðïéçôÞò óôéãìáôßæåé ôçí áäéáöïñßá ôùí ÍåïåëëÞíùí ãéá êÜèå ðñïóðÜèåéá åêóõã÷ñïíéóìïý. 3ç ËáìâÜíïíôáò õðüøç ôï åéóáãùãéêü óðìåßùìá êáé óõó÷åôßæïíôáò ôá äõï ðïéÞìáôá, íá áðïäþóåôå ôçí åéêüíá ðïõ ðáñïõóéÜæåé ï ïðïéçôÞò ãéá ôá ðïëéôéêÜ êáé êïéíùíéêÜ Þèç óôçí ÅëëÜäá ôïõ êáéñïý ôïõ. ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò äßíåé óôá ðïéÞìáôÜ ôïõ áõôÜ ôçí åéêüíá ôçò ðïëéôéêÞò äéáöèïñÜò êáé ôçò êïéíùíéêÞò óÞøçò ôçò åðï÷Þò ôïõ. ÊÜèå öéëåëåýèåñç êáé áíáíåùôéêÞ êßíçóç ðÝöôåé óôï êåíü, åíþ ï óõíôçñçôéóìüò åðéâÜëëåôáé, äéáôçñþíôáò ôçí Üãíïéá êáé ôçí áìÜèåéá ôïõ ëáïý ðïõ äåí ìðïñåß íá îåöýãåé áðü ôï ñáãéáäéáóìü ðïõ ôïõ êëçñïäüôçóå ôï ðñüóöáôï ðáñåëèüí.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò óÜôéñáò óôá äýï ðïéÞìáôá; 2ç Ðïéåò áîßåò âñßóêïíôáé óå êñßóç êáôÜ ôïí ðïéçôÞ;

481

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

ÓÁN

Óåëßäá 482

ÔÙÍ

ÖÁÉÁÊÙÍ

ÔÏ

ÊÁÑÁÂÉ ÊùóôÞò ÐáëáìÜò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ÐáëáìÜò ãåííÞèçêå óôçí ÐÜôñá óôá 1859 áðü ãïíåßò Ìåóïëïããßôåò. Óå çëéêßá 7 åôþí ÷Üíåé êáé ôïõò äýï ãïíåßò ôïõ êáé ìåãáëþíåé óôï Ìåóïëüããé óôï óðßôé ôïõ èåßïõ ôïõ ÄçìÞôñéïõ ÐáëáìÜ, ðïõ Þôáí åêðáéäåõôéêüò êáé óõããñáöÝáò. Ôï ðíåõìáôéêü ðåñéâÜëëïí ôïõ èåßïõ åðçñÝáóå ðïëý ôï éäéüññõèìï êáé ìïíá÷éêü ðáéäß ðïõ Ýâñéóêå êáôáöýãéï óôá ãñÜììáôá. Áðü ðïëý íùñßò Üñ÷éóå íá ãñÜöåé óôß÷ïõò, åìðíåüìåíïò áðü ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ôïõ Ìåóïëïããßïõ êáé ôçí Ýíäïîç éóôïñßá ôçò éåñÞò ðüëçò. Óôá 1875 Þñèå óôçí ÁèÞíá êáé ãñÜöåôáé óôçí ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ· åãêáôáëåßðåé üìùò ãñÞãïñá ôéò óðïõäÝò ôïõ, ãéá íá áöïóéùèåß óôçí ðïßçóç. Äçìïóéåýåé ðïéÞìáôá óå äéÜöïñá Ýíôõðá ôçò åðï÷Þò êáé éäéáßôåñá óôá ðñùôïðïñéáêÜ ðåñéïäéêÜ «ÑáìðáãéÜò» êáé «Ìç ÷Üíåóáé». Óôá 1892 äçìïóéåýåé ìéá êáéíïýñãéá ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ, «Ôá ÌÜôéá ôçò Øõ÷Þò ìïõ», üðïõ äéáöáßíåôáé ç ùñéìüôçôÜ ôïõ ìå ôïí êáëïäïõëåìÝíï óôß÷ï êáé ôçí ðëïýóéá ðïéçôéêÞ ãëþóóá. Êáé áõôÞ ç óõëëïãÞ âñáâåýåôáé êáé áðïóðÜ åõíïéêÜ ó÷üëéá áðü ôïõò êñéôéêïýò. Óôá 1897 äéïñßæåôáé ãåíéêüò ãñáììáôÝáò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí êáé äéáôçñåß áõôÞ ôç èÝóç ìÝ÷ñé ôá 1928. Ôï 1925 ôéìÞèçêå ìå ôï Áñéóôåßï ÃñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðáéäåßáò êáé ôï 1926 Ýãéíå Ýíá áðü ôá éäñõôéêÜ ìÝëç Áêáäçìßáò Áèçíþí. ÓçìáíôéêÜ ãåãïíüôá ðïõ åðçñÝáóáí ôç æùÞ ôïõ Þôáí: ç åèíéêÞ óõìöïñÜ ôïõ 1897 êáé ï èÜíáôïò ôïõ ãéïõ ôïõ ¢ëêç. ÓõíäÝèçêå óôåíÜ ìå ôïõò ðñïïäåõôéêïýò áíèñþðïõò ôçò åðï÷Þò êáé áãùíßóôçêå ãéá ôçí åðéêñÜôçóç ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò. ÐÝèáíå óôç äéÜñêåéá ôçò ãåñìáíéêÞò êáôï÷Þò óôçí ÁèÞíá, óôéò 23 Öåâñïõáñßïõ 1943. Ç êçäåßá ôïõ Ýãéíå óôï Á' Íåêñïôáöåßï êáé Ýäùóå ôçí áöïñìÞ ìéáò ìåãÜëçò åèíéêÞò óõãêÝíôñùóçò óôçí êáñäéÜ ôçò ðñùôåýïõóáò, üðïõ ÷éëéÜäåò ëáïý óõãêåíôñþèçêáí ãéá íá ôïí ôéìÞóïõí êáé ôïí áðïèÝùóáí, Ôüôå ï ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò áðÞããåéëå ôï ãíùóôü ðïßçìá: «Ç÷Þóôå, ïé óÜëðéããåò... ÊáìðÜíåò âñïíôåñÝò äïíÞóôå óýãêïñìç ôç ÷þñá, ðÝñá ùò ðÝñá... ÂïãêÞóôå, ôýìðáíá ðïëÝìïõ... Ïé öïâåñÝò óçìáßåò ôçò ËåõôåñéÜò îåäéðëùèåßôå óôïí áÝñá!

482

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 483

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ôï Ýñãï ôïõ Ï ÐáëáìÜò õðÞñîå ðïëõãñáöüôáôïò. Áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí ðïßçóç, ôçí ðåæïãñáößá, ôï èÝáôñï, ôçí êñéôéêÞ, ôéò ìåôáöñÜóåéò, ôçí áëëçëïãñáößá, Ôï Ýñãï ôïõ áíáöÝñåôáé óå óôéãìÝò ïëüêëçñçò ôçò éóôïñßáò ôïõ åëëçíéóìïý, áðü ôçí áñ÷áéüôçôá ùò ôçí åðï÷Þ ôïõ, êõñßùò üìùò åìðíåýóôçêå áðü ôá êïéíùíéêïðïëéôéêÜ ñåýìáôá ôçò ðåñéüäïõ 1880-1922. Ðïëýôéìç åßíáé ç ðñïóöïñÜ ôïõ óôçí áíáãíþñéóç ôçò äçìïôéêÞò ùò ïñãÜíïõ ëïãïôå÷íéêïý êáé óôçí ðïéçôéêÞ áíáíÝùóç· ìå áöåôçñßá ôç äéêÞ ôïõ ðáñïõóßá éäñýèçêå ìåãÜëç ëïãïôå÷íéêÞ ó÷ïëÞ, ç ÍÝá ÁèçíáúêÞ Ó÷ïëÞ. Óôï Ýñãï ôïõ óõã÷ùíåýïíôáé üëá ôá ñåýìáôá: êëáóéêéóìüò, óõìâïëéóìüò, ñïìáíôéóìüò, ðáñíáóóéóìüò. Ôá ãíùóôüôåñá ðïéçôéêÜ ôïõ Ýñìá åßíáé: «Ôá ôñáãïýäéá ôçò ðáôñßäáò ìïõ», «Ï ¾ìíïò åéò ôçí ÁèçíÜ», «Ôá ìÜôéá ôçò øõ÷Þò ìïõ», «'Éáìâïé êáé áíÜðáéóôïé», «ÔÜöïò», «×áéñåôéóìïß ôçò çëéïãÝííçôçò», «ÁóÜëåõôç ÆùÞ», «Ï ÄùäåêÜëïãïò ôïõ Ãýöôïõ», «Ç öëïãÝñá ôïõ âáóéëéÜ», «Ïé êáûìïß ôçò ËéìíïèÜëáóóáò», «Ç Ðïëéôåßá êáé ç ÌïíáîéÜ», «Ï Âùìüò». ¸÷åé ãñÜøåé êáé äéçãÞìáôá («Ï ÈÜíáôïò ôïõ ðáëéêáñéïý «ÄéçãÞìáôá»), ðëÞèïò ìåëÝôåò êáé êñéôéêÜ Üñèñá ãéá ôïí ÊñõóôÜëëç, ôï Óïëùìü, ôï Âáëáùñßôç, ôï ÑïÀäç, ôï Äñïóßíç, ôïí ÊÜëâï ê.Ü. Ôá Ýñãá ôïõ ìåôáöñÜóôçêáí óå áñêåôÝò îÝíåò ãëþóóåò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ïé Ðáôñßäåò åßíáé ìéá óåéñÜ áðü 12 ëõñéêÜ óïíÝôá, ðïõ ðñùôïäçìïóéåýôçêáí óôá 1895 êáé áñãüôåñá ï ÐáëáìÜò ôá óõíÝôáîå óôç óõëëïãÞ «ÁóÜëåõôç ÆùÞ» ðïõ êõêëïöüñçóå óôá 1904 êáé ðåñéåëÜìâáíå ðïéÞìáôá ôçò ðåñéüäïõ 1894-1904. Ôá óïíÝôá áõôÜ áíÞêïõí óôç óåéñÜ ôùí õðïêåéìåíéêþí ðïéçìÜôùí ôïõ ÐáëáìÜ, ìÝóá áðü ôá ïðïßá åêöñÜæåôáé ï åóùôåñéêüò ôïõ êüóìïò êáé ï ðñïâëçìáôéóìüò ôïõ. Ôá èÝìáôÜ ôïõò áêïëïõèïýí êëéìáêùôÞ áëëçëïõ÷ßá: áíáöÝñïíôáé óå äéÜöïñåò ðüëåéò ðïõ Ý÷ïõí êÜðïéá ó÷Ýóç ìáæß ôïõ êáé óå Üëëåò ðïõ ôáîßäåøå ìå ôçí ðïéçôéêÞ ôïõ öáíôáóßá: ÐÜôñá, Ìåóïëüããé, ÁèÞíá, ÊÝñêõñá, ¢ãéï ¼ñïò, Ñïýìåëç, Áßãõðôïò, ÂõæÜíôéï ê.Ü.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óôï 9ï áõôü óïíÝôï áðáñéèìåß ôéò ×þñåò üðïõ ôáîßäåøå ìå ôç öáíôáóßá ôïõ êáé åðçñåÜóôçêå áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò. Ôï íïåñü áõôü ôáîßäé ôïí öÝñíåé áñ÷éêÜ óôçí 483

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 484

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Áóßá, ìå ôïõò ðáíÜñ÷áéïõò ðïëéôéóìïýò ôçò êáé ôç óôáôéêüôçôá óôç äéÜñèñùóç ôçò æùÞò. Ôï äéáíïçôéêü ôïõ ôáîßäé óõíå÷ßæåôáé óôçí Åõñþðç ìå ôï áíÞóõ÷ï ðíåýìá ôçò, ôéò ôïëìçñÝò óõëëÞøåéò êáé íÝåò êáôáêôÞóåéò óå êÜèå ôïìÝá, ôç äéáñêÞ åîÝëéîç êáé ôçí åíáëëáãÞ óõóôçìÜôùí êáé éäåþí. Ç ðñïóÝããéóç óôçí ÁöñéêÞ -Üãíùóôç ùò ôüôå Þðåéñï- ôïõ ðñïêáëåß Üã÷ïò êáé áðåëðéóßá, åíþ ç Ðïëõíçóßá ìå ôïí ðñùôüãïíï åîùôéóìü ôçò áóêåß áêáôáíßêçôç êáé ðåñßåñãç Ýëîç. Óå üëá áõôÜ ôá öáíôáóôéêÜ ôáîßäéá áêïëïõèåß ôá âÞìáôá ôïõ Êïëüìâïõ, ðñïóðáèåß äçë. íá åßíáé åñåõíçôéêüò, öéëïðåñßåñãïò, ðíåýìá áíïéêôü óôïí êüóìï. Ìå ôá ïíåéñïðåôÜãìáôá êáôÝêôçóå íïåñÜ ôçí ïéêïõìÝíç, ùóôüóï óõíåéäçôïðïéåß ôåëéêÜ ìå ðßêñá ôç ìçäáìéíüôçôÜ ôïõ: ï ßäéïò äåí åßíáé ðáñÜ Ýíá ÷üñôï ñéæùìÝíï óôç ãç, ôüóï ìéêñü ðïõ äåí ôïí ðéÜíåé ïýôå ôï êëáäåõôÞñé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Ôùí ÖáéÜêùí ôï êáñÜâé: ôï êáñÜâé ðïõ äéÝèåóå ï âáóéëéÜò ôùí ÖáéÜêùí Áëêßíïò óôïí ÏäõóóÝá, ãéá íá ôïí ìåôáöÝñåé óôçí lèÜêç, Þôáí öïâåñÜ ãïñãïôÜîéäï. 2. ëáìíïêüðïé: êùðçëÜôåò. 3. ðåíôÜãíùìïé: áõôïß ðïõ Ý÷ïõí ðïëëÝò êáé äéáöïñåôéêÝò éäÝåò ÷áñáêôçñßæåé Ýôóé ôïõò ôüðïõò ôçò Åõñþðçò, äéüôé åêåßíï ðïõ äéáêñßíåé ôçí åõñùðáéêÞ äéáíüçóç åßíáé ç ôüëìç, ç åíáëëáãÞ óõóôçìÜôùí êáé éäåþí. 4. áðüêïôïé: ôïëìçñïß. 5. Ðïëõíçóßá: óõãêñüôçìá ðïëëþí íçóéþí ôïõ Åéñçíéêïý Ùêåáíïý, ðïõ áíÞêïõí óôçí Ùêåáíßá. 6. Êïëüìâïò: ï åîåñåõíçôÞò ðïõ áíáêÜëõøå ôçí ÁìåñéêÞ· ôï üíïìÜ ôïõ ìåôáöïñéêÜ óçìáßíåé ôïí åîåñåõíçôÞ· ôùí ðüëùí ôá óÜâáíá: åííïåß ôï ðáãåñü ëåõêü ôùí ðïëéêþí ðåñéï÷þí. 7. ëéïðýñéá: ïé ìåãÜëåò æÝóôåò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ìå ôï ïéêïõìåíéêü ôïõ ðíåýìá ï ðïéçôÞò áãêáëéÜæåé üëï ôïí êüóìï êáé åíôïðßæåé óôá äéÜöïñá ìÝñç óôïé÷åßá ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ. Ìå ôéò åîåñåõíÞóåéò ôïõ ðñïóðáèåß íá áíáêáëýøåé ðïéïò åßíáé, íá äþóåé ëýóç óôï õðáñîéáêü ôïõ ðñüâëçìá. ¸ôóé, ç åñìçíåßá ôïõ êüóìïõ ãßíåôáé åñìçíåßá ôïõ åáõôïý ôïõ: áíáêáëýðôåé ôéò ñßæåò ôçò ýðáñîÞò ôïõ, ôéò êáôáâïëÝò ôïõ ðáñåëèüíôïò, ôç óöïäñÞ äýíáìç ôïí ðíåýìáôüò ôïõ, ôá óêïôåéíÜ óõíáéóèÞìáôá ôçò áðåëðéóßáò êáé ôçò ìåëáã÷ïëßáò, ðïõ êé áõôÜ åêäçëþèçêáí óôç æùÞ ôïõ· ôçí Ýëîç ôïõ ðñùôüãïíïõ óôïé÷åßïõ, ôç äéÜèåóç äéáñêïýò åîåñåõíÞóåùò. ÁõôÞ üìùò ç ðñïóðÜèåéá åíäïóêüðçóçò ìÝóù ôçò ãíþóçò ôïõ êüóìïõ 484

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 485

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôïí ïäçãåß ôåëéêÜ óôçí ðéêñÞ äéáðßóôùóç üôé ï ßäéïò êáé êáôÜ óõíÝðåéá êÜèå Üíèñùðïò åßíáé ôåëéêÜ êÜôé ôï åíôåëþò áóÞìáíôï êáé ìçäáìéíü.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï ðïßçìá õðÜñ÷åé ëïãéêÞ áëëçëïõ÷ßá: áðü ôá ìåñéêÜ êáé ãíùóôÜ íïÞìáôá ðñï÷ùñåß óôá ãåíéêÜ, Üãíùóôá êáé áöçñçìÝíá. 1ç åíüôçôá: 2 óôñïöÝò (óô. 1-8): áíáöïñÜ óôéò öáíôáóôéêÝò ðåñéðëáíÞóåéò óå ìÝñç ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óå óôïé÷åßá ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ. 2ç åíüôçôá: 2 ôåëåõôáßåò óôñïöÝò (óô. 9-14): ìåôÜ ôá ôïëìçñÜ ôáîßäéá ôçò öáíôáóßáò áêïëïõèåß áéöíßäéá åðéóôñïöÞ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé áðïäï÷Þ ôçò áäõíáìßáò ôïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóá åßíáé äçìïôéêÞ, ôÝëåéá äïõëåìÝíç, ðëïýóéá äõíáôÞ, ðïëý÷ñùìç. Ôï ðïßçìá Ý÷åé ôçí êëáóéêÞ ìïñöÞ ôïõ óïíÝôïõ: áðïôåëåßôáé áðü 4 óôñïöÝò, áðü ôéò ïðïßåò ïé äýï ðñþôåò åßíáé ôåôñÜóôé÷åò åíþ ïé äýï ôåëåõôáßåò ôñßóôé÷åò. Ïé óôß÷ïé åßíáé éáìâéêïß äåêáôñéóýëëáâïé, ðáñïîýôïíïé êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá óôáõñùôÞ êáé ðëå÷ôÞ. 2. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. Ðáñïìïéþóåéò: «óáí ôùí ÖáéÜêùí ôï êáñÜâé», «ç öáíôáóßá», «ôüðïé ðáíÜñ÷áéïé êáé áóÜëåõôïé óáí ôçí Áóßá», «ðåíôÜãíùìïé êáé áðüêïôïé óáí ôçí Åõñþðç», «óá ìáýñç ãç...» â. ÌåôáöïñÝò: «ç öáíôáóßá êõëÜåé», «ôá âÜèç ôçò øõ÷Þò», «ìáýñç ãç ÁöñéêÞ», «ìå óößããåé ç áðåëðéóßá», «Üãñéá Ðïëõíçóßá», «Ýíáí Êïëüìâï ðáßñíù ôï êáôüðé», «ìå ôùí ðüëùí ôõëß÷ôçêá ôá óÜâáíá», «áóÜëåõôïé ôüðïé». ã. Åðßèåôá: «ðáíÜñ÷áéïé êáé áóÜëåõôïé ôüðïé», «ðåíôÜãíùìïé êé áðüêïôïé», «÷ßëéá ìýñéá ôáîßäéá».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéá êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ âñßóêåé ï ðïéçôÞò áíÜìåóá óôçí Áóßá, Åõñþðç, ÁöñéêÞ, Ðïëõíçóßá êáé óôïí øõ÷éêü ôïõ êüóìï êáé ìå ðïéïõò ðïéçôéêïýò ôñüðïõò (åéêüíåò, ìåôáöïñÝò, ðáñïìïéþóåéò êôë.) ôá åêöñÜæåé;

485

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 486

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: ÁíÜìåóá óôïõò ôüðïõò ðïõ áíáöÝñåé êáé óôïí øõ÷éêü ôïõ êüóìï õðÜñ÷ïõí êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ: Ç Áóßá åêöñÜæåé ôéò êáôáâïëÝò ôïõ ðáñåëèüíôïò, ç Åõñþðç ôï äõíáìéóìü ôïõ, ôï ðñùôïðïñéáêü ôïõ ðíåýìá, ç ÁöñéêÞ ôá äõóÜñåóôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ äïêßìáóå óå êÜðïéåò öÜóåéò ôçò æùÞò ôïõ, ç Ðïëõíçóßá ôï ðñùôüãïíï, ìõóôçñéáêü, Üãñéï óôïé÷åßï. Ç áíôéóôïé÷ßá ãßíåôáé öáíåñÞ ìå ôç ÷ñÞóç ðáñïìïéþóåùí êáé ìåôáöïñþí, åýãëùôôùí óõìâïëéêþí åéêüíùí. 2ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôï íüçìá ôïõ 8ïõ óôß÷ïõ âáóéóìÝíïé óôç âéïãñáößá ôïõ ÐáëáìÜ. ÁðÜíôçóç: Óôï óôß÷ï 8 ôïíßæåôáé ìåôáöïñéêÜ ç äéáñêÞò ôÜóç ôïõ ãéá ãíùñéìßá ìå íÝïõò ôüðïõò, íÝïõò äñüìïõò, íÝåò éäÝåò. Áðü ôç âéïãñáößá ôïõ ðëçñïöïñïýìáóôå üôé åðçñåÜóôçêå Ýíôïíá áðü ôá ðñùôïðïñéáêÜ ñåýìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõ óôï ÷þñï ôçò ðïëéôéêÞò êáé ôïõ ðíåýìáôïò. Óõììåôåß÷å äõíáìéêÜ óôïõò ðíåõìáôéêïýò áãþíåò ãéá íÝåò ìïñöÝò ãëùóóéêÞò êáé ðïéçôéêÞò Ýêöñáóçò êáé åîÝöñáóå óôï Ýñãï ôïõ ôá ïñÜìáôá ôïõ åëëçíéóìïý ôçò ðåñéüäïõ 1880-1922 ãéá åèíéêÞ áíÜôáóç. 3ç Ðïéï åßíáé ôï íüçìá ôçò áíôßèåóçò ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ïé äýï ôåëåõôáßïé óôß÷ïé óå ó÷Ýóç ìå ôïõò ðñïçãïýìåíïõò; ÁðÜíôçóç: Óôïõò äýï ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò áíáöÝñåôáé óôç óôáôéêüôçôá, ôï ñßæùìá êáé Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôï äõíáìéêü ôáîßäé ôùí ðñïçãïýìåíùí óôß÷ùí. ÁõôÞ ç áíôßèåóç ìåôáîý áêéíçóßáò êáé êßíçóçò åñìçíåýåôáé áöåíüò ìå âÜóç ôá äåäïìÝíá ôçò æùÞò ôïõ (ðïôÝ ï ðïéçôÞò äå âãÞêå áðü ôá üñéá ôçò ÅëëÜäáò) êé áöåôÝñïõ áí èåùñçèåß ùò óôï÷áóôéêÞ êáé åéëéêñéíÞò áðïôßìçóç ôçò áíèñþðéíçò æùÞò ãåíéêÜ: êÜèå Üíèñùðïò ðáñáìÝíåé ôåëéêÜ ïí áóÞìáíôï êáé ìçäáìéíü ìÝóá óôï óýìðáí.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óå ðïéï ðïéçôéêü åßäïò áíÞêåé ôï ðïßçìá; 2ç Ðïéï åßíáé ôï êáñÜâé ðïõ ìåôáöÝñåé ôïí ðïéçôÞ ó’ Üëëïõò ôüðïõò;

486

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 487

ÐÁÔÑÉÄÅÓ! ÁÅÑÁÓ, ÃÇ ÊùóôÞò ÐáëáìÜò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Óôç óåéñÜ óïíÝôùí ìå ôïí ôßôëï Ðáôñßäåò áõôü åßíáé ôï 12ï, ôï ôåëåõôáßï.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óå áõôü ôï óïíÝôï ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ùò áöåôçñßá ôïõ óôï÷áóìïý ôïõ ôéò èåùñßåò ôùí ðñïóùêñáôéêþí öéëïóüöùí, ïé ïðïßïé áðÝäéäáí ôçí áñ÷Þ ôçò æùÞò óå äéÜöïñá óôïé÷åßá. Èåùñåß áõôÜ áñ÷Þ êáé ôÝëïò ôùí üíôùí êáé ðéóôåýåé üôé, üôáí ðåèÜíåé, èá îáíáâñåß ôçí ðñþôç áõôÞ ðáôñßäá. Óôç óõíÝ÷åéá áíáöÝñåé óå ôé óôïé÷åßï èá ìåôáôñáðåß ôï êÜèå ìÝñïò ôçò ýðáñîÞò ôïõ: ôá üíåéñÜ ôïõ èá ðÜíå óôïí áÝñá, ï öëïãéóìÝíïò óôï÷áóìüò óôçí áéþíéá öùôéÜ, ôá ðÜèç ôïõ èá ôá ðáñáóýñåé ç ìáíßá ôùí êõìÜôùí, ôï áðü ÷þìá ðëáóìÝíï óþìá èá îáíáãßíåé ÷þìá. ÌåôÜ ôçí áðïóýíèåóç ôùí óôïé÷åßùí ìå ôï èÜíáôï, êÜíåé áíáóôñïöÞ, åðáíáóýíèåóç ôùí óôïé÷åßùí, ëÝãïíôáò üôé áðü ôá ôÝóóåñá èá îáíáãåííçèåß ç ðïßçóÞ ôïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1.

2. 3.

ÁÝñáò, ãç, íåñü, öùôéÜ: ïé ºùíåò öéëüóïöïé êáé éäéáßôåñá ï ÈáëÞò, ï ÅìðåäïêëÞò, ï Áíáîßìáíäñïò, ï ÇñÜêëåéôïò äßäáóêáí üôé áñ÷Þ ôçò æùÞò ôùí üíôùí Þôáí ôá ôÝóóåñá áõôÜ óôïé÷åßá, ôá ïðïßá èåùñïýóáí Üöèáñôá êáé áíáëëïßùôá. áéþíéá öùôéÜ: êáôÜ ôïí ÇñÜêëåéôï ôá ðÜíôá äéÝðïíôáé áðü äéáñêÞ êßíçóç êáé áÝíáç áëëáãÞ. Ç áéþíéá áõôÞ êßíçóç Ý÷åé óáí áéôßá ôç öùôéÜ, ôçí áíþëåèñç öùôéÜ. ÷ùìáôüðëáóôï êïñìß: óýìöùíá ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá ôï áíèñþðéíï óþìá ãßíåôáé áðü ãç êáé óôï ÷þìá ðÜëé îáíáãõñßæåé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Óôï óïíÝôï áõôü ï ðïéçôÞò áó÷ïëåßôáé ìå ôï õðáñîéáêü ðñüâëçìá ôï ó÷åôéêü ìå ôïí ðñïïñéóìü ôïõ áíèñþðïõ, Ýôóé, ìå âÜóç ôç èåùñßá ôïõ ÅìðåäïêëÞ, ðéóôåýåé üôé ç ãÝíåóç ôùí üíôùí åßíáé äéáäéêáóßá óýíèåóçò ôåóóÜñùí âáóéêþí óôïé÷åßùí, åíþ ï èÜ487

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 488

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

íáôïò åßíáé ç äéÜëõóç, áðïóýíèåóç áõôþí. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ áíáêõêëþíåôáé äéáñêþò ìå ôçí áÝíáç Ýëîç êáé áðþèçóç ôùí êïóìïãïíéêþí áõôþí óôïé÷åßùí. Ìå ôï èÜíáôü ôïõ ëïéðüí èá áðïóõíôåèåß êé ï ßäéïò óôá ôÝóóåñá óôïé÷åßá, üðùò üëá ôá üíôá. ÌÜëéóôá, êÜèå ìÝñïò ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ èá åðáíÝëèåé óå êÜðïéá áñ÷éêÞ ìïñöÞ. Ôç äéÜëõóç üìùò áõôÞ èá áêïëïõèÞóåé ìéá áíáãÝííçóç.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Êáé ó' áõôü ôï óïíÝôï õðÜñ÷åé ðëÞñçò ëïãéêÞ áëëçëïõ÷ßá. Ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: óô. 1-9, ï ðïéçôÞò áíáöÝñåé üôé ìå ôï èÜíáôü ôïõ èá åðáíÝëèåé óôçí áñ÷éêÞ ôïõ ðáôñßäá, äçë. óôá ôÝóóåñá óôïé÷åßá áðü ôá ïðïßá Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß üëá ôá üíôá, áíáöÝñïíôáò óå ôé óôïé÷åßï èá ìåôáôñáðåß êÜèå ìÝñïò ôçò ýðáñîÞò ôïõ. 2ç åíüôçôá: óô. 10-14, ìåôÜ ôï êëåßóéìï ôïõ êýêëïõ, ôá óôïé÷åßá áíáãåííþíôáé: åðáíåíþíïíôáé êáé îáíáãåííéÝôáé ï ðïéçôÞò êáé ôï Ýñãï ôïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ãéá ôç ãëþóóá ôïõ éó÷ýåé ü,ôé êáé óôï ðñïçãïýìåíï óïíÝôï. Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé óôáõñùôÞ óôéò äýï ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò êáé óôç óõíÝ÷åéá óôçí êÜèå ôñßóôé÷ç óôñïöÞ ïìïéïêáôáëçêôïýí ïé óôß÷ïé á-â, ã´ ôçò ìéáò ìå ã´ ôçò Üëëçò. 2. Ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü äåêáôñéóýëëáâï ðáñïîýôïíï. 3. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. Ìåôùíõìßá: óá èá ðåñÜóù óôç ãáëÞíç ôùí ìõçìÜôùí (= óá èá ðåèÜíù). â. Ðáñïìïßùóç: ðáñÜðïíï óáí áðü ëýñá. ã. ÌåôáöïñÜ: ï ëáüò ôùí ïíåéñÜôùí, öùôéÜ êé ï ëïãéóìüò ìïõ, ôùí ðáèþí ôç èÜëáóóá, ôç ãáëÞíç ôùí ìíçìÜôùí. ä. Åðßèåôá: á÷Üëáóôá óôïé÷åßá, óôåñíÞ åõóôï÷ßá, ÷ùìáôüðëáóôï êïñìß.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Óå ðïéá ãíùñßóìáôá ôçò ðñïóùðéêüôçôáò ôïõ ðïéçôÞ áíôéóôïé÷åß ôï êáèÝíá áðü ôá ôÝóóåñá êïóìïãïíéêÜ óôïé÷åßá; 488

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 489

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÁðÜíôçóç: Ï áÝñáò áíôéóôïé÷åß óôçí ïíåéñïðüëçóç ôïõ ðïéçôÞ êáé óôçí ðëïýóéá öáíôáóßá ôïõ, ç öùôéÜ óôç óêÝøç ôïõ, ôï íåñü óôá ðÜèç ôïõ, óôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ, ôï ÷þìá óôï êïñìß ôïõ. 2ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ôçí ðïßçóÞ ôïõ ï ÐáëáìÜò; Íá ôåêìçñéþóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò ìå âÜóç ôï ðïßçìá. ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò èåùñåß üôé ç ðïßçóÞ ôïõ ìå ôç âáèéÜ, åóùôåñéêÞ ôçò Ýêöñáóç äåí ðñüêåéôáé íá öèáñåß áðü ôï ÷ñüíï, áëëÜ áíôßèåôá èá åðéâéþóåé. ¼ôáí ôá ôÝóóåñá óôïé÷åßá ôçò ýðáñîçò ôïõ åðáíÝëèïõí óôçí áñ÷éêÞ ôïõò ìïñöÞ, èá äéáôçñÞóïõí ìÝóá ôïõò êÜôé áðü ôç äýíáìç ôçò ðïßçóçò êé Ýôóé áõôÞ èá áíáãåííçèåß. Ç Üðïøç äéáôõðþíåôáé óôïõò óôß÷ïõò: «êé áð' ôùí ïíåßñùí ôïí áÝñá, êé áð' ôçí áýñá ôïõ ëïãéóìïý... ðÜíôá èá âãáßíåé Þ÷ïõ ðíïÞ, ðáñÜðïíï óáí áðü ëýñá». 3ç Ï ðïéçôÞò åðé÷åéñåß íá ìåôïõóéþóåé ðïéçôéêÜ ôçí áñ÷áßá öéëïóïöéêÞ èåùñßá ÷ñçóéìïðïéþíôáò ãëþóóá ìåôáöïñéêÞ êáé óõãêéíçóéáêÜ öïñôéóìÝíç: íá åíôïðßóåôå êáé íá ó÷ïëéÜóåôå ôïõò ó÷åôéêïýò óôß÷ïõò. ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ðïëý ôç ìåôáöïñÜ êáé äßíåé Ýôóé éäéáßôåñá óõãêéíçóéáêÞ öüñôéóç óôï ðïßçìá· åíäåéêôéêïß åßíáé ïé óôß÷ïé: «... ç ãáëÞíç ôùí ìíçìÜôùí», «ï ëáüò ôùí ïíåéñÜôùí óôïí áÝñá», «óôçí áéþíéá öùôéÜ ï ëïãéóìüò ìïõ», «ôç ìáíßá ôùí ðáèþí ìïõ èá ðÜñåé ôç ëýóóá ôùí êõìÜôùí».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ãéáôß ï ðïéçôÞò ÷áñáêôçñßæåé ôïí áÝñá, ôç ãç, ôï íåñü êáé ôç öùôéÜ óôïé÷åßá á÷Üëáóôá;

o 489

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 490

ÁÃÏÑÁ ÊùóôÞò ÐáëáìÜò

Á. ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôïí äçìéïõñãü âëÝðå 482 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü åßíáé ôï 9ï óïíÝôï óôç óåéñÜ ìå ôïí ôßôëï Ðáôñßäåò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò âñéóêüìåíïò óå êáêÞ øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç åêöñÜæåé ôéò áíåêðëÞñùôåò åðéèõìßåò ôïõ ãéá ôç æùÞ êáé ðáñïõóéÜæåé ìéá ïëïêëçñùôéêÞ áëëïôñßùóç ôïõ åáõôïý ôïõ. ËÝåé ëïéðüí üôé äéøÜ íá âñßóêåôáé óôï «âëïãçìÝíï» óðßôé ôïõ, æþíôáò ìéá Þóõ÷ç æùÞ áãÜðçò êáé Üñíçóç óáí åñçìßôçò· åêôüò üìùò áðü ôç æùÞ áõôÞ, íéþèåé ôçí åðéèõìßá êáé ãéá ìéá Üëëç æùn, ãåìÜôç êßíçóç êáé äñÜóç óå üëïõò ôïõò ôïìåßò.¼ìùò êáé ôï Ýíá êáé ôï Üëëï åßäïò æùÞò ôïý ôï Ý÷ïõí áñíçèåß: äåí êáôÜöåñå íá Ý÷åé ïýôå ôçí åõôõ÷ßá ôçò áðïìüíùóçò ïýôå ôç ãåìÜôç äñáóôçñéüôçôá æùÞ ðïõ áíáíåþíåé ôïí Üíèñùðï. Ôï ìüíï åßäïò æùÞò ðïõ ôïõ Ý÷åé áðïìåßíåé óáí êáôáäßêç åßíáé ç Ü÷áñç äïõëåéÜ ðïõ ìïéÜæåé ìå óêëáâéÜ. ÁõôÞ üìùò ç äïõëåéÜ ìå ôïí êáôáíáãêáóôéêü ÷áñáêôÞñá ôçò ôïí Ý÷åé áðïãõìíþóåé øõ÷éêÜ êáé ôïí Ý÷åé ïäçãÞóåé óôçí áëëïôñßùóç êé áðü ôïí åáõôü ôïõ êé áðü ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. åñçìßôçò: áõôüò ðïõ æåé ìüíïò êáé Ýñçìïò. 2. êÞôç: ðïëý ìåãÜëá ÈáëÜóóéá æþá, 3. óÝñíåé óôçí áãïñÜ ôç ãýìíéá ôïõ êïñìéïý ôïõ: ïé äïýëïé óôçí áñ÷áéüôçôá äïýëåõáí áóôáìÜôçôá êÜôù áðü Üèëéåò óõíèÞêåò, óõ÷íÜ ãýñíáãáí óôçí áãïñÜ ãõìíïß êáé îõðüëõôïé.

490

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 491

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ôï ðïßçìá áðïôåëåß óõíáéóèçìáôéêü îÝóðáóìá ôïõ ðïéçôÞ óå ìéá ðåñßïäï ðïõ áíôéìåôþðéæå ïîõììÝíá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá. Ç óêëçñÞ âéïðÜëç ðïõ áíôéìåôþðéæå êáèçìåñéíÜ ôïí åß÷å öèåßñåé øõ÷éêÜ, ìå áðïôÝëåóìá íá åêöñÜæåé íïóôáëãßá ãéá ìéá æùÞ Üëëïõ åßäïõò· áõôÞ ðïõ æïýóå ôïõ öáéíüôáí áâÜóôá÷ôá óêëçñÞ. Ç ðåñßðôùóç äåí åßíáé ðñïóùðéêÞ ìüíï ôïõ ðïéçôÞ. ÁöïñÜ ÷éëéÜäåò áíèñþðïõò, ïé ïðïßïé áóêïýí åðÜããåëìá ðïõ äåí ôï áãáðïýí Ý÷ïíôÜò ôï ìüíï ùò ìÝóï âéïðïñéóìþí. Ç øõ÷éêÞ öèïñÜ êáé ç Ýëëåéøç çèéêÞò éêáíïðïßçóçò Ý÷åé ïëÝèñéåò óõíÝðåéåò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï ðïßçìá åßíáé äõíáôüí íá äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò åíüôçôåò ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôç èÝóç (ôé åðéèõìåß), óôçí Üñíçóç (ôé äåí Ý÷åé) êáé óôçí áëëïôñßùóç (ðïéá æùÞ áíáãêÜæåôáé íá æÞóåé). 1ç åíüôçôá: óô. 1-7: åðéèõìßá ôïõ ðïéçôÞ ãéá ìéá Þóõ÷ç áëëÜ ãåìÜôç åõôõ÷ßá æùÞ Þ áêüìç ãéá ìéá æùÞ ãåìÜôç êßíçóç, äñáóôçñéüôçôá, üíåéñá. 2ç åíüôçôá: óô. 8-11: äéáðßóôùóç ôïõ üôé ç æùÞ áñíÞèçêå ôçí ðñáãìáôïðïßçóç áõôþí ôùí åðéèõìéþí. 3ç åíüôçôá: óô. 12-14: ðáñáäï÷Þ ôçò áëëïôñßùóçò êáé ôçò ðëÞñïõò áðïîÝíùóçò áðü ôïí åáõôü ôïõ êáé áðü ôïõò Üëëïõò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá åßíáé ßäéá ìå ôá ðñïçãïýìåíá óïíÝôá. Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé óôáõñùôÞ óôéò äýï 4óôé÷åò óôñïöÝò êáé óôçí êÜèå ôñßóôé÷ç óôñïöÞ ïìïéïêáôáëçêôïýí óé óôß÷ïé â-ã, â-ã êáé ï á~ ôïõ ðñþôïõ ôñßóôé÷ïõ ìå ôï Ü ôïõ äåýôåñïõ ôñßóôé÷ïõ. Ï óôß÷ïò äåêáôñéóýëëáâïò éáìâéêüò. 2. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. Ðáñïìïéþóåéò: «üðùò äéøÜåé ôï ðñùôïâñü÷é óôåãíÞ êáëïêáéñßá», «êñõöÞ æùÞ óá äÝçóç åñçìßôç». â. ÌåôáöïñÝò: «äéøÜò ôï âëïãçìÝíï óðßôé... äéøÜò êáé ôï êáñÜâé óÝñíåé óôçí áãïñÜ ôç ãýìíéá ôïõ êïñìéïý óïõ». 491

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 492

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. Ðñïóùðïðïßçóç: «êáé ôï êáñÜâé êáé ôï óðßôé óïõ åßðáí: «¼÷é».» ä. Åéêüíåò: «ôï êáñÜâé ðïõ ôñáâÜåé ìå ôá ðïõëéÜ êáé ìå ôá êÞôç, ô' áëÜöéáóìá ôïõ óêëÜâïõ ðïõ äïõëåýåé/óÝñíåé óôçí áãïñÜ ôç ãýìíéá ôïõ êïñìéïý óïõ».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéåò åßíáé ïé åðéèõìßåò ôïõ ðïéçôÞ êáé ðïéá åßíáé ç ðñáãìáôéêüôçôá; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò åðéèõìåß ìéá æùÞ áðïìïíùìÝíç óôç èáëðùñÞ ôïõ óðéôéïý ôïõ áëëÜ êáé ìéá æùÞ Üëëïõ åßäïõò, ãåìÜôç äñÜóç, ðïõ èá ôïí êñáôÜ äéáñêþò óå åãñÞãïñóç. Ç êáèçìåñéíÞ ðñáãìáôéêüôçôá üìùò åßíáé äéáöïñåôéêÞ: ãéá íá êáëýøåé ôéò âéïôéêÝò ôïõ áíÜãêåò áíáãêÜæåôáé íá åðéäßäåôáé óå Ýñãá áíïýóéá, ðïõ ôïí öèåßñïõí êáé ôïí êÜíïõí íá íéþèåé óáí óêëÜâïò. 2ç Ï ðïéçôÞò óôçí ôÝôáñôç óôñïöÞ ÷ñçóéìïðïéåß ôçí åéêüíá ôïõ äïýëïõ óôçí áñ÷áßá áãïñÜ· ôé êåñäßæåé ôï ðïßçìá íïçìáôéêÜ êáé áéóèçôéêÜ ìå áõôÞ ôçí åéêüíá; ÁðÜíôçóç: Ç åéêüíá ôïõ äïýëïõ óôçí ôÝôáñôç óôñïöÞ åßíáé õðÝñï÷ç. ×Üñç óå áõôÞí áðü áéóèçôéêÞ Üðïøç äßíåôáé ðáñáóôáôéêüôáôá ç äéêÞ ôïõ åéêüíá: ãéá ôçí êáèçìåñéíÞ åðéâßùóç êáôáðéÜíåôáé ìå áíïýóéá Ýñãá, ÷ùñßò íá âéþíåé êáìßá éêáíïðïßçóç. Áðü íïçìáôéêÞ Üðïøç ìåôáäßäåôáé ìå åðéôõ÷ßá óôïí áíáãíþóôç ôï áßóèçìá áðïãïÞôåõóçò êáé áëëïôñßùóçò ðïõ íéþèåé ï ßäéïò ç áãùíßá êáé ï ðñïâëçìáôéóìüò ôïõ áããßæïõí êáé ôïí áíáãíþóôç. 3ç Ðïéïò óôß÷ïò íïìßæåôå üôé åêöñÜæåé êáëýôåñá ôçí áëëïôñßùóç ôïõ áíèñþðïõ áðü ôéò óõíèÞêåò êÜôù áðü ôéò ïðïßåò áíáãêÜæåôáé íá æåé êáé íá åñãÜæåôáé; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí ÜðïøÞ óáò. ÁðÜíôçóç: Ïé óôß÷ïé ðïõ áðïäßäïõí êáßñéá ôç óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ïé 12-14. Óå áõôïýò ðáñïõóéÜæåôáé ôï âáñý öïñôßï ôçò åñãáóßáò ôïõ êáé ç áëëïôñßùóÞ ôïõ. Èåùñþíôáò ôç äïõëåéÜ ôïõ êÜôé óáí Ýñãï êáôáíáãêáóôéêü, äåí áðïêïìßæåé ðëÝïí áðü áõôÞí êáìßá ÷áñÜ. Êáé åðåéäÞ ç åñãáóßá åßíáé ãéá êÜèå Üíèñùðï Ýíáò áðü ôïõò ðéï óçìáíôéêïýò ôïìåßò ôçò æùÞò, ç Ýëëåéøç ïõóéáóôéêÞò åðáöÞò ìå áõôÞí åðåêôåßíå-

492

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 493

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôáé êáé óôçí ðåñéï÷Þ ôùí äéáðñïóùðéêþí ôïõ ó÷Ýóåùí, êÜíïíôÜò ôåò åðéöáíåéáêÝò, åðéäåñìéêÝò. ´Åôóé, ç áíÜëùóÞ ôïõ óôçí åðáããåëìáôéêÞ áðáó÷üëçóç Ý÷åé äéáìïñöþóåé áíÜëïãá ôï ðåñéå÷üìåíï üëçò ôçò æùÞò ôïõ. 4ç Ï ðïéçôÞò åíþ âáóßæåôáé óå áõôïâéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá, ÷ñçóéìïðïéåß ôï â´ åíéêü ðñüóùðï, ôé ðåôõ÷áßíåé ìå áõôü; ÁðÜíôçóç: Ìå ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ â' åíéêïý ðñïóþðïõ ðåôõ÷áßíåôáé ç Üìåóç åðáöÞ ìå ôïí áíáãíþóôç, ç óõììåôï÷Þ ôïõ ôåëåõôáßïõ óôçí áãùíßá êáé óôïí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ ðïéçôÞ. Åêôüò üìùò áðü ôçí áìåóüôçôá ðïõ åîáóöáëßæåé ôï â' ðñüóùðï, åíÝ÷åé êáé êÜðïéá ÷ñïéÜ ðñïåéäïðïßçóçò: êáé ï áíáãíþóôçò èá ðñÝðåé íá ðñïóÝîåé, ãéáôß åíäå÷ïìÝíùò êáé ï ßäéïò íá ãßíåé èýìá ôùí ßäéùí êáôáóôÜóåùí.

ÃÑÁÐÔÇ ÁÓÊÇÓÇ Óôïõò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ôïõ 12ïõ óïíÝôïõ ôùí Ðáôñßäùí ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé êÜðïéá ãíþìç ãéá ôçí åðéâßùóç ôçò ðïßçóÞò ôïõ, Ðïéá åßíáé ç äéêÞ ôïõ ãíþìç êáé ðïéá åßíáé ç äéêÞ óáò Üðïøç ãéá ôçí áîßá ôçò ðïéçôéêÞò ôÝ÷íçò ôïõ ÐáëáìÜ êáé ãéá ôçí áðÞ÷çóç ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé ç ðïßçóÞ ôïõ óôçí åðï÷Þ ìáò; Íá áðáíôÞóåôå ôåêìçñéþíïíôáò ôéò áðüøåéò óáò. ÁðÜíôçóç: Óôéò ôåëåõôáßåò óôñïöÝò ôïõ 12ïõ óïíÝôïõ ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôçí Üðïøç üôé ôï Ýñãï ôïõ äå èá ãíùñßóåé ôç öèïñÜ, üðùò êáé ôá ôÝóóåñá Üöèáñôá áñ÷éêÜ óôïé÷åßá ôùí üíôùí. Ôá ðñÜãìáôá åðáëÞèåõóáí ôçí ðåðïßèçóÞ ôïõ. Ï ÐáëáìÜò èåùñåßôáé êïñõöáßïò ðïéçôÞò, êëáóéêüò, êáé ôï Ýñãï ôïõ Ý÷åé íá ìåôáäþóåé ðïëëÜ ìçíýìáôá êáé óôï óýã÷ñïíï áíáãíþóôç. Ç ðïßçóÞ ôïõ óõãêéíåß êáé óôçí åðï÷Þ ìáò êáé äéáâÜæåôáé ìå êÜèå Üíåóç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá åßíáé ç Üðïøç ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôçí åñãáóßá; 2ç Óå ôé åîõðçñåôåß ç åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò äéøþ^ «äéøÜò - äéøÜåé, äéøÜò»;

493

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 494

ÔÁ ÐÑÙÔÏÂÑÏ×ÉÁ Ãåþñãéïò Äñïóßíçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ ÃåííÞèçêå óôá 1859, óôçí ÁèÞíá, êáé ðÝèáíå óôá 1951. Óðïýäáóå óôç ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôùí Áèçíþí áëëÜ êáé óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Ëåéøßáò. ÌåôÜ ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ óôçí ÁèÞíá åñãÜóôçêå óôï Õðïõñãåßï Ðáéäåßáò êáé óôç Äéåýèõíóç ÃñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí, åíþ ßäñõóå êáé ôç Óåâáóôïðïýëåéï ÅñãáôéêÞ Ó÷ïëÞ. Áðü íùñßò óôñÜöçêå óôçí ðïßçóç êáé ðñïóÝöåñå óçìáíôéêÝò õðçñåóßåò óôï êßíçìá ôïõ äçìïôéêéóìïý êáé óôçí áðáëëáãÞ ôçò ðïßçóçò áðü ôïí êñáõãáëÝï ñïìáíôéóìü. Ï ßäéïò åîÜëëïõ Þôáí åéäõëëéáêüò ìå ðáñíáóóéêÝò ôÜóåéò. ¸ãñáøå ðïëëÜ Ýñãá: «Óôáëáêôßôáé», «Åéäýëëéá», «ÊëåéóôÜ ÂëÝöáñá», «ÖåõãÜôá ×åëéäüíéá», «Éóôïß áñÜ÷íçò», «Ðýñéíç ñïìöáßá» ê.Ü. ðïéÞìáôá áëëÜ êáé ðåæïãñáöÞìáôá, üðùò: "Áãñïôéêáß Åðéóôïëáß». «ÐáéäéêÜ Ðáñáìýèéá», «Ç ÐåíôÜìïñöç», «Ôá Ùñáéüôåñá ÄçìïôéêÜ Ôñáãïýäéá», «Ôï ÁíèéóìÝíï Îýëï» ê.Ü. Ãéá ôï Ýñãï ôïõ ï Ê.È. ÄçìáñÜò ôïíßæåé: «Áí ï ëüãïò ôïõ äåí áßñåôáé ðïôÝ óôéò óöáßñåò ôïõ õøçëïý, áí ç öáíôáóßá äåí åîõðçñåôåß ìÝóá óôü Ýñãï ôïõ ìåãÜëåò óõíèÝóåéò, üìùò ôïí âñßóêïõìå ýóôåñá áðü ôï ðñþôï ôïõ îåêßíçìá íá âáäßæåé óôáèåñÜ ðñïò ôçí áñôßùóç ôçò ôÝ÷íçò ôïõ. Äåí õðÜñ÷åé öáíôáóßá· ç Ýìðíåõóç ðçãÜæåé ðÜíôá áðü ìéáí Üìåóç åìðåéñßá. Äåí õðÜñ÷åé Ýîáñóç· üìùò ï ôüíïò åßíáé óôáèåñÜ õøùìÝíïò áðü ôçí ðíåõìáôéêÞ êáëëéÝñãåéá, ôç ëåðôüôçôá ôçò åõáéóèçóßáò êáé ôçí åõãÝíåéá ôçò øõ÷Þò. Ç áßóèçóç ôïõ óõìâüëïõ, ôçò ïðïßáò íéþèïõìå áäéÜêïðá ôçí ðáñïõóßá, äßíåé óôá ðéï êáèçìåñéíÜ ðñÜãìáôá ìéá áßãëç ëõñéêÞ».

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü, ìáæß ìå Üëëá 79, äçìïóéåýôçêå óôá 1930, óôá ðëáßóéá ìéáò óõëëïãÞò ìå ôïí ôßôëï «Èá âñáäõÜæåé». Ç óõëëïãÞ áõôÞ, äçìéïýñãçìá ôçò þñéìçò çëéêßáò ôïõ ðïéçôÞ, «ìáò äßíåé ìéá ÷áñáêôçñéóôéêÞ óôéãìÞ áðü ôï îåôýëéãìá ôïõ ìïíá÷éêïý åéäõëëßïõ óôï ÷ùñéü, ôñáãïõäþíôáò ìéá æùÞ ðïõ åßíáé ôáõôü÷ñïíá óõìâßùóç ìå ôç öýóç êáé áðüëáõóç ôçò áãÜðçò.´Åíáò êýêëïò ïëïêëçñþíåôáé· áñ÷ßæåé áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ïé äõï ôïõ åéäõëëßïõ åãêáôáóôáßíïíôáé óôïí ðáëéü ðýñãï åíüò ùñáßïõ ÷ùñéïý. Ðåñíþíôáò áðü üëá ôá óôÜäéá êáé ôéò ìåôáëëáãÝò ôùí ôåóóÜñùí åðï÷þí ôïõ ÷ñüíïõ áðü ôá ïðïßá êáé 494

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 495

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

÷ñùìáôßæåôáé ôï åéäýëëéü ôïõò, öôÜíïõí ùò ôç öõóéêÞ ôïõ äéÝîïäï, äçëáäÞ ôï èÜíáôï ðïõ Ýñ÷åôáé öõóéïëïãéêÜ êáé ãáëÞíéá íá óôáìáôÞóåé åôïýôç ôç æùÞ êáé íá åãêáéíéÜóåé ìéáí Üëëç. Ï êýêëïò êëåßíåé åäþ ìéá ðåñßðôùóç áíèñþðéíçò æùÞò ðïõ öáßíåôáé ðïéïôéêÜ êáé çèéêÜ äéêáéùìÝíç áðÜíù óôç æùÞ» (Ðåñ. «Åóôßá», ôüìïò 50, óåë. 1364). ÐÜíôùò, óôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá ï Äñïóßíçò áíáöÝñåôáé óôçí áãáðçìÝíç ôïõ ðïõ ôçí ïäçãåß óôçí åîï÷Þ êáé ìå ôçí åõêáéñßá åêöñÜæåé ôçí áãÜðç ôïõ ãéá ôç öýóç êáé ôç æùÞ óôï ÷ùñéü, ìÝóá áðü åéäõëëéáêÝò åéêüíåò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç åéêüíá ôçò öýóçò äßíåôáé ìå éäéáßôåñá ðáñáóôáôéêü êáé ãëáöõñü ôñüðï. ¸ôóé, ôá íåñÜ ôçò âñï÷Þò èá êÜíïõí ôï ðïôÜìé íá èïëþóåé, áöïý á' áõôü ìáæß ìå ôá íåñÜ ôçò âñï÷Þò êáé ôùí ÷åéìÜñùí èá ÷õèïýí êáé Üëëá óôïé÷åßá ðïõ èá ðáñáóõñèïýí áðü ôçí ïñìçôéêüôçôá ôùí íåñþí. Åðßóçò, ôá ðëáôáíüöõëëá, üðùò èá ðÝöôïõí óôï Ýäáöïò, èá êÜíïõí Ýíá ÷áñáêôçñéóôéêü èüñõâï, óáí íá ôñßæïõí, åíþ ç íý÷ôá èá ìåãáëþíåé êáé ôï êñýï èá 'íáé ðåñéóóüôåñï. Åíôùìåôáîý ôá êïýìáñá -ðïõ óôçí áñ÷Þ ôïõ öèéíïðþñïõ Þôáí Üãïõñá- ðáñïõóéÜæïíôáé íá Ý÷ïõí ùñéìÜóåé êáé íá Ý÷ïõí ãßíåé êüêêéíá, åíþ ïé êáëáìéÝò- êáèáñÜ öèéíïðùñéíü ëïõëïýäé- áíèßæïõí. ÐáñÜëëçëá, óôá óðßôéá êáðíßæåé ôï ôæÜêé, åíþ ïé Üíèñùðïé ìÝíïõí ôïí ðåñéóóüôåñï êáéñü ìÝóá, êïíôÜ óôç öùôéÜ, ìéáò êáé ôï êñýï åßíáé ðéá ôóïõ÷ôåñü. Åíþ ï ÷åéìþíáò ðëçóéÜæåé êáé ôï êñýï äõíáìþíåé, ï ôæßôæéêáò óôáìáôÜ ôï ôñáãïýäé ôïõ, áöïý ðéá äåí õðÜñ÷åé ç áöüñçôç æÝóôç. ÐáñÜëëçëá, ôá ÷åëéäüíéá åôïéìÜæïíôáé ìéá ôçí áðïäçìßá ôïõò óå Üëëåò ÷þñåò, üðïõ èá åßíáé áêüìá Üíïéîç, ìáêñéÜ áðü ôá ÷éüíéá ðïõ óå ëßãï èá ðÝóïõí åäþ. ÔÝëïò ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ðùò ï ÷åéìþíáò ðïõ Ýöôáóå, äåí ôñïìÜæåé ðéá ôïí ßäéï áëëÜ ïýôå êáé ôç ãõíáßêá ôïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. íõ÷ôÝñé: îåíý÷ôé, íõ÷ôåñéíÞ åñãáóßá. 2. ìáýñïé öôåñùôïß óôáõñïß: ìåôáöïñÜ ðïõ éóïäõíáìåß ìå «ôá ÷åëéäüíéá» ôïõ ßäéïõ óôß÷ïõ.

495

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 496

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: ÓôñïöÞ á´: Ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôçí áãáðçìÝíç ôïõ êáé ôçò ìéëÜ ãéá ôá ðñïìçíýìáôá ôïõ ÷åéìþíá ðïõ äåí åßíáé Üëëá áðü ôá ðñùôïâñü÷éá. ÓôñïöÞ â´: Óôç óôñïöÞ áõôÞ ï ðïéçôÞò ðáñáèÝôåé ìéá óåéñÜ áðü Üëëåò åéêüíåò, óôéò ïðïßåò ï ÷åéìþíáò öáßíåôáé íá Ýñ÷åôáé ðéï åõäéÜêñéôá, êáèþò öôÜíåé ðéá ôï öèéíüðùñï óôç ìÝóç ôïõ. Åðßóçò, ãßíåôáé áíáöïñÜ êáé óôéò áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôçôåò áõôÞò ôçò åðï÷Þò ðïõ öõóéêÜ åßíáé êáé áõôÝò ðáñìÝíåò áðü ôç æùÞ áôï ÷ùñéü. ÓôñïöÞ ã´: Ïé ìåôáöïñéêÝò åêöñÜóåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß åäþ ï ðïéçôÞò (âë. ÁéóèçôéêÞ ðñïóÝããéóç) áðïêáëýðôïõí ôçí åéäõëëéáêÞ áôìüóöáéñá ðïõ áíôßêñõóå êáé ðïõ ôïí óõãêßíçóå ãéá íá ãñÜøåé ôï ðïßçìá áõôü, åíþ ðáñÜëëçëá ðñïåôïéìÜæïõí ôçí áôìüóöáéñá ôçò ä´ óôñïöÞò, üðïõ ôï ðåñéå÷üìåíï åßíáé óõìâïëéêü. 2ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ ôïõ äçìéïýñãçóáí üëá üóá áíôßêñõóå ðñïçãïõìÝíùò. ´Åôóé, óå ðëçèõíôéêü áñéèìü ãåãïíüò ðïõ áðïêáëýðôåé êáé ôç óõììåôï÷Þ êáé êÜðïéïõ Üëëïõ, ìÜëëïí ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ- ôïíßæåé ôç óôùéêüôçôá ìå ôçí ïðïßá áíôéìåôùðßæåé ï ßäéïò êáé ç ãõíáßêá ôïõ ôïí åñ÷ïìü ôïõ ÷åéìþíá, ÷ùñßò íá ôïõò öïâßæïõí ïé ðÜãïé êáé ïé ÷éïíéÝò êáé ÷ùñßò íá ðïèïýí Üëëç Üíïéîç. Åßíáé öáíåñü ðùò ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò óôñïöÞò áõôÞò åßíáé óõìâïëéêü. Ôüóï ï ðïéçôÞò üóï êáé ç áãáðçìÝíç ôïõ åßíáé ðåñáóìÝíçò çëéêßáò, âñßóêïíôáé óôï «óôåñíü ôáîßäé» ôçò æùÞò, Ý÷ïõí æÞóåé äçëáäÞ ôçò æùÞ ôïõò êáé äåí Ý÷ïõí Üëëåò «Üíïéîåò» íá æÞóïõí ðéá. ÐåñéìÝíïõí ëïéðüí ìå åãêáñôÝñçóç ôï èÜíáôï ôï ÷åéìþíá- ÷ùñßò íá íéþèïõí öüâï ãé' áõôüí.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ìðïñïýìå íá ôï ÷ùñßóïõìå óå äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-12: ìå èÝìá ôçí åéêüíá ôçò öýóçò, êáé 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 13-16: ïé äñáóôçñéüôçôåò ôùí áíèñþðùí êáé ï åñ÷ïìüò ôïõ ÷åéìþíá.

496

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 497

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Åéêüíåò: Ï ðïéçôÞò ìå ÷áìçëïýò ôüíïõò êáôáöÝñíåé íá áðïäþóåé ìéá åéäõëëéáêÞ öèéíïðùñéíÞ áôìüóöáéñá ÷Üñç óôéò åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß: ïðôêÝò: óôß÷ïé 1-2, 5-6, 7-8, 10-12, ç÷çôéêÝò: óôß÷ïò 3. 2. ÌåôáöïñÝò: Åðßóçò, ÷áñáêôçñéóôéêÝò åßíáé êáé ïé ìåôáöïñÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß: «èá ÷ýíïíôáé», «ìáýñïé öôåñùôïß óôáõñïß, ôá ÷åëéäüíéá». 3. ÌÝôñï - Óôß÷ïò: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå ôñï÷áúêü ìÝôñï, óå ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò ìå ìïíïýò äåêáôñéóýëëáâïõò êáé æõãïýò äùäåêáóýëëáâïõò óôß÷ïõò óôïõò ïðïßïõò õðÜñ÷åé êáé ïìïéïêáôáëçîßá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá åðéóçìÜíåôå óôï ðïßçìá ôéò åéêüíåò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôç öýóç êáé óôç æùÞ ôïõ åëëçíéêïý ÷ùñéïý. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå ó÷üëéá áéóèçôéêÜ. 2ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò ôç æùÞ ôçò åëëçíéêÞò õðáßèñïõ; Íá ôç óõãêñßíåôå ìå ôç æùÞ óôïí ôüðï ôçò äéáìïíÞò óáò. ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ìå ãñáöéêü êáé åéäõëëéáêü ôñüðï ôç æùÞ ôçò åëëçíéêÞò õðáßèñïõ. ÐåñéôñéãõñéóìÝíïé áðü ôçí ïìïñöéÜ ôçò öýóçò ïé Üíèñùðïé æïõí áñìïíéêÜ. Óôá óðßôéá êáßåé ôï ôæÜêé, óýìâïëï æåóôáóéÜò, ôÝôïéá ðïõ êõñéáñ÷åß êáé óôéò øõ÷Ýò ôùí áíèñþðùí. Åêåßíïé æïõí óõíôñïöéêÜ, ðåñíþíôáò ôá âñÜäõá ôïõò åõ÷Üñéóôá, äßðëá óôï ôæÜêé. Áíôßèåôá, óôçí ðüëç äåí õðÜñ÷åé ïýôå ç ïìïñöéÜ êáé ç êáèáñüôçôá ôçò öýóçò áëëÜ ïýôå êáé ç êáèáñüôçôá ôçò áíèñþðéíçò øõ÷Þò, áöïý ïé Üíèñùðïé æïõí áðïìïíùìÝíïé êáé áëëïôñéùìÝíïé óå ìïõíôÜ äéáìåñßóìáôá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Öèéíïðþñïõ, üðùò ìáò ôá ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò; 1ç Ðïéá åßíáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ðïéçôÞ;

497

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 498

ÐÅÑÉÌÅÍÏÍÔÁÓ

ÔÏÕÓ

ÂÁÑÂÁÑÏÕÓ Ê. Ð. ÊáâÜöçò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü ãñÜöôçêå ãýñù óôá 1900 êáé áðïôåëåß ôçí ðñþôç ðñïóðÜèåéá ôïõ ÊáâÜöç íá áðïäåóìåõôåß áðü ôï êßíçìá ôïõ ñïìáíôéóìïý ðïõ ôïí åß÷å ùò ôüôå åðçñåÜóåé êáé íá äþóåé óôçí ðïßçóÞ ôïõ ìéá êïéíùíéêÞ ðñïïðôéêÞ. Ôá ðñüóùðá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé öáíôáóôéêÜ, áëëÜ ôçí üëç óêçíÞ ìðïñïýìå íá ôçí åíôÜîïõìå óôçí åðï÷Þ ðáñáêìÞò ôçò ÑùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò. Ï Ô. ÌáëÜíïò õðïóôçñßæåé üôé ï ðïéçôÞò «îáíáãñÜöåé äñáìáôéêüôåñá êáé ìå öéëïóïöéêüôåñç äéÜèåóç ôï ðåñßöçìï óïíÝôï ôïõ Âåñëáßí: «Ìáñáóìüò». ÁëëÜ ãé' áõôü ôïõ ôï äÜíåéï -üðùò ãéá ôüóá Üëëá- äå ìßëçóå ðïôÝ óå êáíÝíáí» («Ï ÊáâÜöçò», óåë. 300). Ï ÓåöÝñçò ôïíßæåé ðùò «ç åîùôåñéêÞ ðáñÜóôáóç åßíáé ôï üñáìá ìéáò Ñþìçò ìáñìáñùìÝíçò, íåêñÞò, ðïõ Ý÷åé ðáñáäå÷ôåß ôç óôéãìÞ ðïõ èá ðÝóåé ùóÜí ìáñáãêéáóìÝíïò êáñðüò. ¼ìùò, ï ôüíïò äåí åßíáé ñùìáúêüò, åßíáé âõæáíôéíüò, åßíáé öáíáñéþôéêïò åßíáé ç ðôþóç ìéáò áõôïêñáôïñßáò éäùìÝíç áðü ôï ÖáíÜñé, ðïõ åðß ãåíåÝò ìåëåôÜ êÜôé ôÝôïéïõò êáôáðïíôéóìïýò». («ÄïêéìÝò». Á', óåë. 395).

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ìå Ýíá èåáôñéêü ôñüðï áíÜðôõîçò ôï èÝìá ôïõ. Óôçí áãïñÜ äýï ðñüóùðá, áðü ôá ïðïßá ôï Ýíá åßíáé êáëýôåñá êáôáôïðéóìÝíï ãéá ôçí êáôÜóôáóç, óõíäéáëëÝãïíôáé. Ôï Ýíá áðü ôá äõï áíáñùôéÝôáé ãéáôß ï ëáüò åßíáé óõãêåíôñùìÝíïò åêåß êáé ãéáôß ïé Óõãêëçôéêïß ìÝíïõí Üðñáãïé êáé äå íïìïèåôïýí. Ôï Üëëï ðñüóùðï áðáíôÜ ðùò üëïé ðåñéìÝíïõí ôïõò âáñâÜñïõò, ïé ïðïßïé ìüëéò Ýñèïõí èá íïìïèåôÞóïõí. Ãé' áõôü ïé Óõãêëçôéêïß äå ÷ñåéÜæåôáé íá óõíôÜîïõí íüìïõò. Ôï Ýíá áðü ôá äýï ðñüóùðá ðïõ ðáñïõóéÜæïíôáé óôï ðïßçìá íá óõæçôïýí, óõíå÷ßæåé ôéò åñùôÞóåéò. ÃåìÜôïò áðïñßá áíáñùôéÝôáé ï ðñþôïò, ãéáôß ï áõôïêñÜôïñÜò ôïõò óçêþèçêå ôüóï ðñùß êáé êÜèåôáé óôï èñüíï ôïõ óôçí ðéï ìåãÜëç ðýëç ôçò ðüëçò, öïñþíôáò åðßóçìá ñïý÷á êáé ôçí êïñüíá ôïõ. Ðëçñïöïñåßôáé ëïéðüí ðùò áéôßá ôçò åôïéìáóßáò áõôÞò åßíáé ï åñ÷ïìüò ôùí âáñâÜñùí, ôïõò ïðïßïõò êáé ï ßäéïò ï áõôïêñÜ498

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 499

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôïñáò ðåñéìÝíåé êáé ìÜëéóôá Ý÷åé åôïéìÜóåé Þäç êáé ìéá ðåñãáìçíÞ ìå ôßôëïõò êáé ïíüìáôá ìéá íá ðñïóöÝñåé óôïí áñ÷çãü ôïõò, óå Ýíäåéîç ôéìÞò. Ïé áñ÷Ýò ôïõ ôüðïõ, ïé ýðáôïé êáé ïé ðñáßôïñåò âñßóêïíôáé êáé áõôïß óôçí áãïñÜ, íôõìÝíïé ìå ôá åðßóçìá ñïý÷á êáé ìå ôá êïóìÞìáôÜ ôïõò, Ýôïéìïé íá õðïäå÷ôïýí ôïõò âáñâÜñïõò êáé íá ôïõò èáìðþóïõí ìå ôá ðëïýôç êáé ôç ÷ëéäÞ ôïõò. Áêüìá êáé ïé ñÞôïñåò Ý÷ïõí áëëÜîåé ôï ðñüãñáììÜ ôïõò ðåñéìÝíïíôáò ôïõò âáñâÜñïõò. Äåí ðÜíå ðéá óôçí áãïñÜ ãéá íá âãÜëïõí ëüãïõò, ãéáôß óå ëßãï èá Ýñèïõí ïé âÜñâáñïé êáé áõôïß âáñéïýíôáé ìå ôéò äçìçãïñßåò. ÎáöíéêÜ üìùò ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ðëÞèïõò áëëÜæåé. Ôá ðñüóùðá üëùí óïâáñåýïõí êáé óéãÜ óéãÜ üëïé öåýãïõí áðü ôçí áãïñÜ êáé åðéóôñÝöïõí óôá óðßôéá ôïõò. Ç áðïãïÞôåõóç åßíáé Ýíôïíç óå üëïõò, êáèþò ðåñßìåíáí ôïõò âáñâÜñïõò áëëÜ Ý÷åé öôÜóåé Þäç ç íý÷ôá êáé åêåßíïé äåí ðñüêåéôáé íá Ýñèïõí. ÌÜëéóôá, êÜðïéïé áããåëéïöüñïé ðïõ Þñèáí áðü ôá óýíïñá ôïõò, ìÞíõóáí üôé ïé âÜñâáñïé äåí õðÜñ÷ïõí ðéá êáé Üñá ìÜôáéá ôïõò ðåñßìåíáí.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÁãïñÜ: ï ÷þñïò üðïõ óôá áñ÷áßá ÷ñüíéá ãßíïíôáí óõæçôÞóåéò, ìåôáäßäïíôáí åéäÞóåéò êáé ìéëïýóáí ïé ñÞôïñåò. 2.¾ðáôïò: ôßôëïò áíþôáôïõ Üñ÷ïíôá ìå åõñýôáôç åîïõóßá. 3. ôüãá Þ ôüãêá: åðßóçìç ðåñéâïëÞ áíþôáôùí áîéùìáôïý÷ùí. 4. áìÝèõóôïò: ðïëýôéìïò ëßèïò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-7: Ï ðïéçôÞò êáôïñèþíåé, ìå ôï åñùôçìáôéêü ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß Þäç áðü ôïí ðñþôï óôß÷ï, íá äåßîåé ôï áßóèçìá áíáìïíÞò ðïõ åðéêñáôåß ðáíôïý. Ï ëáüò áäçìïíåß ãéá ôçí åìöÜíéóç ôùí âáñâÜñùí êáé Ý÷åé óõãêåíôñùèåß óôçí áãïñÜ. Ï ðïéçôÞò äåí áíáöÝñåôáé óõãêåêñéìÝíá óå êÜðïéá ðüëç, ãéáôß óêïðüò ôïõ åßíáé «íá äþóåé ìéá áðïêÜëõøç ìÝóá óôï åõñýôåñï éóôïñéêü ðëÝãìá, ðïõ áíåâÜæåé ìåìïíùìÝíïõò ôüðïõò êáé ãåãïíüôá óôï åðßðåäï ôçò ìåôáöïñÜò Þ ôïõ ìýèïõ» (Karley). Ôï ìüíï ðïõ ãíùóôïðïéåß åßíáé ðùò áõôïß ðïõ èá Ýñèïõí èá 'íáé âÜñâáñïé, èá '÷ïõí -óýìöùíá ìå ôçí áñ÷áßá áíôßëçøç- êáôþôåñï ðïëéôéóôéêü õðüâáèñï áðü ôïõò ðïëßôåò ðïõ ôïõò áíáìÝíïõí. ´Ïìùò, áõôïß ïé âÜñâáñïé áíáìÝíïíôáé ùò ëõôñùôÝò, ùò ïé ìüíïé éêáíïß íá âãÜëïõí ôçí ðüëç áðü ôçí ðáñáêìÞ óôçí ïðïßá Ý÷åé ðåñéÝëèåé. Áðüäåéîç ôçò ðá-

499

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 500

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ñáêìÞò áõôÞò åßíáé êáé ç áðñáîßá ôùí Óõãêëçôéêþí. Äå íïìïèåôïýí, äåí åêðëçñþíïõí ôï ÷ñÝïò ôïõò. Áíôßèåôá, ìÝíïõí Üðñáãïé ðåñéìÝíïíôáò ôïõò âáñâÜñïõò íá íïìïèåôÞóïõí ãé' áõôïýò. Ç åéêüíá ôçò óÞøçò êáé ôçò öèïñÜò åßíáé öáíåñÞ. ÌÜëéóôá, åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ðùò äåí åðéèõìåß êáíåßò íá áíôéóôáèåß óôïõò âáñâÜñïõò. Áíôßèåôá, ôïõò åðéæçôïýí üëïé ùò óùôÞñåò, ùò ôïõò ìüíïõò éêáíïýò íá áðáëëÜîïõí ôçí ðüëç áðü ôçí ðáñáêìÞ óôçí ïðïßá Ý÷åé ðåñéÝëèåé. Óôß÷ïé 8-15: Ç óõììåôï÷Þ ôïõ áõôïêñÜôïñá óôçí õðïäï÷Þ ôùí âáñâÜñùí ôïíßæåé ôçí åðéóçìüôçôá ôçò õðïäï÷Þò. ´Ïëïé, áêüìá êáé ïé áñ÷Ýò ôïõ ôüðïõ ôïõò ðåñéìÝíïõí ìå áãùíßá. ÌÜëéóôá, ï áõôïêñÜôïñáò Ý÷åé óçêùèåß ðñùß ðñùß êáé, öïñþíôáò ôá åðßóçìá ñïý÷á êáé ôçí êïñüíá ôïõ, áíáìÝíåé ôïí áñ÷çãü ôïõò, ãéá íá ôïõò áðïäþóåé ôéìÝò êáé ôç äéïßêçóç ôçò ðüëçò. Ï ðïéçôÞò ìå éäéáßôåñá åéñùíéêü ôñüðï ó÷ïëéÜæåé ôç ÷åéñïíïìßá áõôÞ, ôïíßæïíôáò ôç äïõëïðñÝðåéá ôùí áíèñþðùí ðïõ, æþíôáò Ýíôïíá ôçí ðáñáêìÞ êáé ôç öèïñÜ, äåí êÜíïõí ôßðïôá ãéá íá ôçí áíáóôåßëïõí ðáñÜ ìüíï ðåñéìÝíïõí íá êáôáêôçèïýí ãéá íá óùèïýí. Óôß÷ïé 16-25: Óôü÷ïò üëùí ãßíåôáé íá éêáíïðïéçèïýí ïé âÜñâáñïé, áöïý áðü áõôïýò ìðïñïýí íá ðåñéìÝíïõí ôç óùôçñßá. «Áí áðïâëÝøïõìå óôï èÝáìá êáé ü÷é ãåíéêÜ áëëÜ ìåñéêüôåñá, Ý÷ïõìå ðÜíù óôç ãåíéêÞ êáé âáóéêÞ ãñáììÞ ìéá ëåðôïìåñåéáêüôåñç ãñáììÞ óõìðýêíùóçò, ðïõ áñ÷ßæåé ìå ôá âñá÷éüëéá, ìå ôïõò áìÝèõóôïõò, ìå ôá äá÷ôõëßäéá, ìå ôá óìáñÜãäéá êáé ô' áóÞìéá êáé ôá ìáëÜìáôá ôùí áñ÷üíôùí êáé ôåëåéþíåé óôçí êïñþíá ôïõ áõôïêñÜôïñá. Êáé ìéá Üëëá ãñáììÞ ðïõ ç áñ÷Þ ôçò êñýâåôáé ìÝóá óôïí éìáôéóìü ôïõ ðëÞèïõò óõìðõêíþíåôáé óôéò êüêêéíåò ôüãåò êáé áðïêïñõöþíåôáé óôçí ðåñãáìçíÞ ðïõ êñáôåß ï áõôïêñÜôïñáò. Ç ðåñãáìçíÞ ìå ôï ðëÜôïò êáé ìå ôïõò ðïëëïýò ôßôëïõò êáé ôá ïíüìáôá, åßíáé, íïçìáôéêÜ êáé ìïñöïëïãéêÜ, ç óõìðõêíùìÝíç áíôßóôïé÷ç ìéêñïãñáößá ôçò óõíáãìÝíçò ðëáôåéÜò ãÜæáò ìå ôéò áíáñßèìçôåò øõ÷Ýò äïõëïöñïóýíçò». (Ã. Ìé÷áëÝôïò, «Ç ðïßçóç ôïõ ÊáâÜöç»). Óô. 24-27: Ðáñáôçñïýìå ðùò ç ðáñáêìÞ êáé ç áðïóýíèåóç Ý÷åé äéáâñþóåé êÜèå êïéíùíéêÞ ïìÜäá óôçí ðüëç. Áêüìá êáé ïé ñÞôïñåò, åêåßíïé ðïõ óôçí áãïñÜ Üëëïôå ôüíéæáí ôá êáêþò êåßìåíá, ôþñá óéùðïýí, êáèþò ôç ëýóç èá ôç öÝñïõí ïé âÜñâáñïé êáé äåí õðÜñ÷åé ôßðïôå Üëëï ðïõ èá ìðïñïýóå íá êÜíåé êáíåßò. 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 28-34: Ç ôáñá÷Þ êáé ç óýã÷õóç ôïõ ðëÞèïõò åßíáé Ýêäçëç. Ïé âÜñâáñïé Þôáí ìéá äéÝîïäïò óôá ðñïâëÞìáôÜ ôïõò -üðùò èá ôïíßóåé óôçí óõíÝ÷åéá ï ðïéçôÞò- êáé ôþñá ÷Üèçêå êáé áõôÞ ôïõò ç åõêáéñßá íá óùèïýí. 500

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 501

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

«¼ëç ç ôåëåôÞ ôçò áíáìïíÞò åßíáé ìéá áãùíéþäçò áíáìïíÞ áéþíùí êáé üëá ôá áëëåðÜëëçëá «ãéáôß» ðïõ åêöùíïýíôáé ðÜíù áðü ôçí ôåëåôÞ ôçò áíáìïíÞò åßíáé ç óåéñÜ ôùí ìåãÜëùí éóôïñéêþí ðñïâëçìÜôùí êáé éäáíéêþí ðïõ êáôáëÞãïõí ôåëåõôáßá óôçí ðéï áîéïèñÞíçôç åðáéôåßá ìá êáé óôá éäáíéêÜ ôá ìåãÜëá êáé óôç ìéêñÞ åðáéôåßá, ç áðüêñéóç åßíáé ìéá, áñíçôéêÞ êáé áíÞëåç: ç íý÷ôá. Ç ìÝñá ôçò áíáìïíÞò ôùí âáñâÜñùí äåí åßíáé ìüíï ç éóôïñéêÞ ôñï÷éÜ ôïõ áñ÷áßïõ êüóìïõ ìå ôç äñáìáôéêÞ ôçò áíáæÞôçóç· åßíáé ãåíéêÜ ï ÷ñüíïò ôçò éóôïñßáò êáé ï ðåñáóìÝíïò êáé ï ìåëëïíôéêüò, ìå ôï ðÜèïò ôïõ éäáíéêïý ôçò ëýôñùóçò. Êáé ç íý÷ôá ðïõ Ýöôáóå äåí åßíáé ìüíï ç áðïôõ÷ßá êáé ç ìáôáßùóç ôïõ ìü÷èïõ êáé ôùí ïíåßñùí ôïõ áñ÷áßïõ êüóìïõ. Õøþíåôáé óå íüìï êáé ìïßñá ôïõ áíèñþðïõ êáé ôçò éóôïñßáò üëùí ôùí ôüðùí êáé üëùí ôùí åðï÷þí. Ç ðáñáêìÞ, óáí óõíÝðåéá åßôå âéïëïãéêÞò åîÜíôëçóçò åßôå øõ÷ïëïãéêÞò áðïèÜññõíóçò, äåí áðïêáëýðôåôáé óáí ìïßñá ìüíï ôçò Ñþìçò êáé ôïõ áñ÷áßïõ êüóìïõ, áëëÜ óáí êáèïëéêÞ ìïßñá ôùí áíèñþðùí êáé ôùí ðïëéôéóìþí. Ç íý÷ôá ðïõ Ýöôáóå åßíáé ôï áíáðüöåõêôï ôÝñìá ôçò ðáãêüóìéáò êáé ðáíáíèñþðéíçò éóôïñßáò, ç áðïãïÞôåõóç êáé ï êÜìáôïò, ï ðáíáíèñþðéíïò éóôïñéêüò üëåèñïò êáé èÜíáôïò» (Ã. Ìé÷áëÝôïò, «Ç ðïßçóç ôïõ ÊáâÜöç», óåë. 18j. Ãßíåôáé, ëïéðüí, êáôáíïçôü ðùò ç ðüëç áõôÞò ôçò ðáñáêìÞò êáé ôçò áíáìïíÞò ôùí âáñâÜñùí åßíáé åäþ óõìâïëéêÜ êáé ìüíï ç Ñþìç. Ìðïñåß üìùò óôç èÝóç ôçò íá âñßóêåôáé ïðïéáäÞðïôå ðüëç Þ êáé êïéíùíéêÞ ôÜîç Þ êÜðïéá ïìÜäá áíèñþðùí ðïõ åíôåëþò äéáâñùìÝíç êáé ðáñçêìáóìÝíç åãêáôáëåßðåé êÜèå ðñïóðÜèåéá ãéá áíáíÝùóç. ¸ôóé, åíáðïèÝôåé ôéò åëðßäåò ôçò ãéá åîÝëéîç óå ìéá íÝá äýíáìç, óôçí ïðïßá ìÜëéóôá åßíáé äõíáôüí íá ðáñá÷ùñÞóåé ôá ðÜíôá, ðéóôåýïíôáò ðùò, ðáñÜ ôéò ðáñá÷ùñÞóåéò, èá êáôáöÝñåé ôåëéêÜ íá äéáôçñÞóåé ôá ðñïíüìéÜ ôçò, áöïý ïé âÜñâáñïé åßíáé ðïëéôéóôéêÜ êáôþôåñïé êáé äåí ìðïñïýí ìüíïé ôïõò íá äéïéêÞóïõí. Óôß÷ïé 35-36: Ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ôçí áðïãïÞôåõóç ôùí áíèñþðùí ãéá ôçí áðïõóßá ôùí âáñâÜñùí. ×ùñßò åêåßíïé íá åßíáé ç ìüíç Þ ç êáëýôåñç ëýóç óôá ðñïâëÞìáôÜ ôïõò, Þôáí óßãïõñá ìéá óáíßäá óùôçñßáò êáé ôþñá äåí õðÜñ÷åé ïýôå áõôÞ. «Åäþ öôÜíïõìå óå êÜðïéï üñéï, üðïõ äåí îÝñåé ðéá êáíåßò áí ðñüêåéôáé ãéá ïßêôï Þ ãéá äéáðüìðåõóç. Íá óùèïýìå ìå ìéáí çñùéêÞ Ýîïäï õðïöÝñåôáé. ÁëëÜ íá ðåñéìÝíïõìå ôç óùôçñßá áðü ìéá åéóâïëÞ ðïõ èá ìáò åîïõèåíþóåé, åßíáé áíÞêïõóôï. Êé üìùò óôçí áðåëðéóßá ôïõ ìðïñåß êáíåßò êáé ó' áõôÞí áêüìç ôç öïâåñÞ åëðßäá íá öôÜóåé. ÁëëÜ êáé ðÜëé ôï áíÝêêëçôï äåí åßíáé äõíáôüí íá áíáôñáðåß· ïé âÜñâáñïé äåí Ýñ÷ïíôáé Þ äåí õðÜñ÷ïõí ðéá. Êé Ýôóé áðïêëåßåôáé êáé áõôÞ ç ëýóç» (Å. Ðáðáíïýôóïò «ÐáëáìÜò-ÊáâÜöçò-Óéêåëéáíüò», óåë. 162). 501

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 502

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá äéáêñßíåôáé óå äõï åðéìÝñïõò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-27, üðïõ ðåñéãñÜöåôáé ç áãùíßá ôïõ ðëÞèïõò óôçí áíáìïíÞ ôùí âáñâÜñùí, êáé 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 28-34, üðïõ ôïíßæåôáé ç áðïãïÞôåõóç êáé ç óýã÷õóç ðïõ åðéêñáôåß óôï ëáü, üôáí ðëçñïöïñåßôáé ðùò ïé âÜñâáñïé äå èá Ýñèïõí ôåëéêÜ. 3ç åíüôçôá: Ïé äýï ôåëåõôáßïé óôß÷ïé (35-36) áðïôåëïýí ôçí êáôáêëåßäá óôçí ïðïßá ï ðïéçôÞò åêèÝôåé ôï ðñïóùðéêü ôïõ ó÷üëéï.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 2. Ôå÷íéêÞ - ÁöÞãçóç: Ï ðïéçôÞò ìå áöçãçìáôéêü ôñüðï ðïõ üìùò Ý÷åé ôç ìïñöÞ åñùôïáðïêñßóåùí ìáò ðáñïõóéÜæåé ìå ãëáöõñüôçôá ôçí åéêüíá ôçò ðáñçêìáóìÝíçò ðüëçò, ôçí áãùíßá êáé ôçí áðïãïÞôåõóç ôïõ ðëÞèïõò ðïõ áíáìÝíåé Üóêïðá ôïõò âáñâÜñïõò. ¸ôóé, ôï ðïßçìá áðïêôÜ ìéá èåáôñéêüôçôá êáé ìéá äñáìáôéêüôçôá éäéáßôåñá Ýíôïíç. Åðßóçò, Ý÷ïíôáò ùò èåìáôéêü ôïõ õðüâáèñï Ýíá éóôïñéêü ãåãïíüò, êáôáöÝñíåé íá äçìéïõñãÞóåé óçìáíôéêÝò áíáëïãßåò ìå ôçí åðï÷Þ ôïõ êáé íá ðåñÜóåé éäéáßôåñá óçìáíôéêÜ ìçíýìáôá óôïõò óõã÷ñüíïõò ôïõ. 2. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá åßíáé ç éäéüôõðç ãëþóóá ôïõ ÊáâÜöç, äçìïôéêÞ ìå áñêåôÜ óôïé÷åßá êáèáñåýïõóáò 3. Óôß÷ïò: Ï óôß÷ïò ôïõ åßíáé åëåýèåñïò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá áëëÜ ìå éáìâéêü ñõèìü. 4. Åéêüíåò: Éäéáßôåñá óçìáíôéêÝò åßíáé êáé ïé åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß êáé ïé ïðïßåò ìå ôç æùíôÜíéá êáé ôçí ðáñáóôáôéêüôçôÜ ôïõò áðïäßäïõí êáëýôåñá ôá íïÞìáôÜ ôïõ. «Ôé ðåñéìÝíïõìå óôçí áãïñÜ óõíáèñïéóìÝíïé;». «Ãéáôß ìÝóá óôçí Óýãêëçôï... íïìïèåôïýíå;», «Ãéáôß ï áõôïêñÜôùñ... êïñüíá;», «Ãéáôß ïé äõï ìáò ýðáôïé... óêáëéãìÝíá», «Ãéáôß í' áñ÷ßóåé ìïíïìéÜò áõôÞ ç áíçóõ÷ßá... ðïëý óõëëïãéóìÝíïé;». 5. ÅðáíÜëçøç: Åðßóçò, ç åðáíÜëçøç ôçò öñÜóçò «Åßíáé ïé âÜñâáñïé íá öèÜóïõí óÞìåñá» êÜíåé ðéï Ýíôïíï ôïí åñ÷ïìü ôïõò êáé áðïêáëýðôåé ôç äñáìáôéêüôçôá ôçò óêçíÞò.

502

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 503

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Áðü ôá óôïé÷åßá ðïõ äßíåé ôï ðïßçìá óå ðïéá åðï÷Þ Þ ðüëç íïìßæåôå üôé äéáäñáìáôßæïíôáé ôá ãåãïíüôá; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. ÁðÜíôçóç: Áðü ôá óôïé÷åßá ðïõ ìáò äßíåé ôï ðïßçìá ìðïñïýìå íá èåùñÞóïõìå ðùò ôá ãåãïíüôá äéáäñáìáôßæïíôáé óôç Ñþìç êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò ðáñáêìÞò ôçò (ìÝóá 5ïõ áé ì.×.). Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ç ðáëáéÜ ÑùìáúêÞ áõôêñáôïñßá Ý÷åé ÷Üóåé ôçí áßãëç ôçò êáé êéíäõíåýåé áðü ôéò ïñäÝò ôùí âáñâÜñùí. Ôï üôé ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôç Ñþìç öáßíåôáé áðü ôéò ëÝîåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ãéá ôéò áñ÷Ýò ôïõ ôüðïõ: óõãêëçôéêïß, áõôïêñÜôïñáò, ýðáôïé, ðñáßôïñåò, áðü ôçí ýðáñîç âáñâÜñùí áëëÜ êáé áðü Üëëåò ëÝîåéò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí åðï÷Þ: ðåñãáìçíÞ, áãïñÜ,ôüãåò. Èá ìðïñïýóå ùóôüóï íá áíáöÝñåôáé êáé óôç ÂõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá, üðïõ õðÜñ÷ïõí áíôéóôïé÷ßåò. 2ç Ôï ðïßçìá äéáêñßíåôáé ãéá ôç èåáôñéêüôçôÜ ôïõ. Íá âñåßôå ôá óôïé÷åßá ðïõ ôç óõíéóôïýí êáé íá óõæçôÞóåôå ôï áéóèçôéêü ôïõò áðïôÝëåóìá. ÁðÜíôçóç: Ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíéóôïýí ôç èåáôñéêüôçôá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé: á) ï äéÜëïãïò ôùí äõï ðñïóþðùí ðïõ ðáñáêïëïõèïýí ôá ãåãïíüôá, â) ç ðáñáóôáôéêüôçôá ôùí åéêüíùí, ðïõ êáèåìéÜ ôïõò ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé îå÷ùñéóôÞ èåáôñéêÞ óêçíÞ, ã) ç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá ôùí ãåãïíüôùí ðïõ åîåëßóóïíôáé ôçí ßäéá ìÝñá, ä) ç äñáìáôéêüôçôá ðïõ õðïäçëþíåôáé ìå ôéò åñùôïáðïêñßóåéò êáé ôçí åðáíÜëçøç ôçò öñÜóçò: «ïé âÜñâáñïé èá öèÜóïõí óÞìåñá». 3ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôïõò äõï ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò. ÁðÜíôçóç: Ïé äýï ôåëåõôáßïé óôß÷ïé áðïôåëïýí ôï ó÷üëéï ôïõ ðïéçôÞ, ðïõ èõìßæåé áðüöèåãìá ðïõ ëÝãåôáé óå ðåñéðôþóåéò, üôáí êÜôé áñíçôéêü áíáìÝíåôáé ùò ëýóç. Ïé âÜñâáñïé èåùñïýíôáé áðü ôïõò êáôïßêïõò ôçò ÷þñáò ùò ëýóç, ãéáôß ç äéÜâñùóç êáé ç ðáñáêìÞ ôïõò êáèéóôÜ áíßêáíïõò íá ðñïóðáèÞóïõí ïé ßäéïé ãéá ôç âåëôßùóç ôçò æùÞò ôïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéåò åßíáé ïé ðñïåôïéìáóßåò ôïõ ãßíïíôáé åí üøåé ôïõ åñ÷ïìïý ôùí âáñâÜñùí; 503

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 504

ÉÈÁÊÇ Ê. Ð. ÊáâÜöçò

Á. ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 511 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü äçìïóéåýôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôï ðåñéïäéêü «ÃñÜììáôá», óôá 1911; êáé áíÞêåé óôá äéäáêôéêÜ ðïéÞìáôá ôïõ ÊáâÜöç. ÅðçñåáóìÝíïò áðü ôï ìýèï ôïõ ÏäõóóÝá, ï ïðïßïò ðåñéðëáíÜôáé äÝêá ïëüêëçñá ÷ñüíéá ðñéí åðéóôñÝøåé óôçí ðáôñßäá ôïõ, ï ÊáâÜöçò ãñÜöåé ôç äéêÞ ôïõ ÉèÜêç. Ï ßäéïò ï ÊáâÜöçò åîÞãçóå óôï Ã. Ëå÷ùíßôç ôï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôüò ôïõ ùò åîÞò: «Ï Üíèñùðïò åéò ôçí æùÞí ôïõ åðéäéþêùí Ýíá óêïðüí -ôçí ÉèÜêçí- áðïêôÜ ðåßñáí, ãíþóåéò êáé åíßïôå áãáèÜ áíþôåñá ôïõ óêïðïý áõôïý êáè'åáõôüí. ÊÜðïôå äå ôçí ÉèÜêç, üôáí öôÜíåé åéò ôï ôÝñìá ôùí ðñïóðáèåéþí ôïõ, ôçí åõñßóêåé ðôù÷Þí, êáôùôÝñáí ôùí ðñïóäïêéþí ôïõ, åí ôïýôïéò ç ÉèÜêç äåí ôïí ãÝëáóå... Ïý÷ Þôôïí ôïõ ôüóïí óáöïý ôïýôïõ ðïéÞìáôïò äå èá Þôï ßóùò Üóêïðïí íá åðéóýñùìåí ôçí ðñïóï÷Þí åéò ôïõò óôß÷ïõò 18-26. Ï áíáãíþóôçò èá ðáñáôçñÞóåé ìßáí åìöáíôéêÞí ìíåßáí ôùí ìõñùäéêþí, ôá ïðïßá åäþ áíáìöéâüëùò óõìâïëßæïõí ôáò çäïíéêÜò áðïëáýóåéò» (Ã. Ëå÷ùíßôçò, «ÊáâáöéêÜ áõôïó÷üëéá», óåë. 26).

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò óôñÝöåôáé -óå äåýôåñï ðñüóùðï- óå êÜðïéïí ôáîéäéþôç, üôáí åêåßíïò îåêéíÜ ôï ôáîßäé ôïõ ãéá ôçí ÉèÜêç êáé ôïõ åý÷åôáé íá 'íáé ìáêñý êáé ãåìÜôï ðåñéðÝôåéåò. Íá áðïêïìßóåé ãíþóåéò, íá áíôéìåôùðßóåé êÜèå ëïãÞò êéíäýíïõò, ÷ùñßò íá öïâçèåß. ÌÜëéóôá, ôïíßæåé ðùò êáíÝíáí êßíäõíï äå èá óõíáíôÞóåé ï ôáîéäéþôçò ðáñÜ ìüíï áí ç óêÝøç ôïõ äåí åßíáé îåêÜèáñç êáé áí ôï ßäéï ôï ìõáëü ôïõ ôïí äçìéïõñãåß. Åðßóçò, óõìâïõëåýåé ôïí ôáîéäéþôç íá 'íáé ìåãÜëçò äéÜñêåéáò ôï ôáîßäé ôïõ áëëÜ êáé Ýíôïíï. Íá êáôÝâåé óå ðïëëÜ ëéìÜíéá, íá ìðåé óå åìðïñéêÜ öïéíéêéêÜ êáé íá ðÜñåé ôéò ðéï êáëÝò ðñáìÜôåéåò: óõíôÝöéá, êïñÜëëéá, êå÷ñéìðÜñéá, Ýâåíïõò êáé êÜèå åßäïõò 504

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 505

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

çäïíéêÜ ìõñùäéêÜ. Áêüìç, íá öôÜóåé óå ðïëëÝò áéãõðôéáêÝò ðüëåéò êáé íá åìðëïõôßæåé ôéò ãíþóåéò ôïõ åñ÷üìåíïò óå åðáöÞ ìå ôïõò óðïõäáóìÝíïõò. Ï ôáîéäéþôçò ðñÝðåé íá '÷åé ðÜíôá óôï íïõ ôçí ÉèÜêç, íá áðïôåëåß ôï öôÜóéìü ôïõ ó' áõôÞí ôïí áðþôåñï óêïðü ôïõ. ¼ìùò, äåí ðñÝðåé íá âéÜæåôáé íá öôÜóåé ó' áõôÞí, êáèþò åßíáé êáëýôåñá íá áñÜîåé óôï íçóß ãÝñïò áëëÜ ðëïýóéïò ìå üóá áðïêüìéóå óôï ôáîßäé ôïõ. ¼óï ãéá ôçí ÉèÜêç, ç ßäéá äåí Ý÷åé íá ôïõ ðñïóöÝñåé ôßðïôá ðåñéïóüôåñï áðü ü,ôé êÝñäéóå óôï ôáîßäé ôïõ ðñïò áõôÞí. Ç ÉèÜêç Ýäùóå óôïí Üíèñùðï ôçí éêáíïðïßçóç ôïõ ùñáßïõ ôáîéäéïý. Ãé áõôü êáé ï Üíèñùðïò äåí ðñÝðåé íá áðïãïçôåýåôáé, üôáí âëÝðåé ðùò ç ÉèÜêç åßíáé öôù÷éêÞ. ÌåôÜ áðü ôüóåò ðåñéðÝôåéåò êáé ôüóç ðåßñá ðïõ áðïêüìéóå óôï ôáîßäé ôçò æùÞò ìðïñåß íá êáôáëÜâåé ðïéï åßíáé ôï íüçìá êáé ðïõ âñßóêåôáé ç áîßá ôçò êÜèå ÉèÜêçò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Ëáéóôñõãüíåò: ìõèéêïß ãéãáíôüóùìïé áíèñùðïöÜãïé ðïõ åß÷áí ðñùôåýïõóá ôç Ëáéóôñõãïíßá, ôçí ðüëç ôïõ ËÜìïõ. 2. óåíôÝöé: áíôéêåßìåíï áðü ìÜñìáñï, óêëçñÞ éñéäßæïõóá ïõóßá ðïõ áðïôåëåß ôçí åðéöÜíåéá ïñéóìÝíùí ïóôñÜêùí. 3. Ýâåíïò: ìáýñï ðïëýôéìï îýëï, éäéáßôåñá óêëçñü.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ï ÊáâÜöçò óõìâïõëåýåé åäþ ôïí êÜèå Üíèñùðï ðïõ îåêéíÜ ôï ôáîßäé ôçò æùÞò. Êáé åßíáé ëïãéêü íá ôïõ åý÷åôáé íá 'íáé ç æùÞ ôïõ ìáêñÜ, «÷éëéü÷ñïíç», áëëÜ êáé ãåìÜôç ðåñéðÝôåéåò êáé ãíþóåéò, üðùò åîÜëëïõ Þôáí êáé ôï ôáîßäé ôïõ ÏäõóóÝá. ÁõôÝò ïé ðåñéðÝôåéåò ðëáôáßíïõí ôïí áíèñþðéíï íïõ, äáìÜæïõí ôç âïýëçóç ôïõ áôüìïõ, ïîýíïõí ôçí êñéôéêÞ ôïõ éêáíüôçôá êáé ôïí âïçèïýí íá ïëïêëçñùèåß ùò ðñïóùðéêüôçôá. ÁõôÝò ïé ðåñéðÝôåéåò, ç ðåßñá ðïõ áêïêïìßæåé ï Üíèñùðïò áðü ôï ôáîßäé ôçò æùÞò åßíáé ðïõ äßíïõí íüçìá êáé áîßá óôç æùÞ ôïõ. «Ç ôïðïèÝôçóç ôçò äéäá÷Þò ðñïâÜëëåé ü÷é óá ìéá ëåðôïìåñåéáêÞ äéäá÷Þ, áëëÜ óá ìéá äéäá÷Þ ðïõ áíáöÝñåôáé óôï óõíèåôéêü áíèñþðéíï üíåéñï, ó' ïëüêëçñï ôï íüçìá ôçò æùÞò. Êáé áðü ìéá Üëëç Üðïøç ç ðáñÜîåíç äéäá÷Þ åßíáé ôïðïèåôçìÝíç ðÜíù óôï îåêßíçìá. Åßíáé öõóéêÞ êáé åýêïëç óõíÞèåéá êÜèå ôáîéäåõôÞò íá áêïýåé, üôáí îåêéíÜ, ôéò íïõèåóßåò ôçò áíèñþðéíçò óïößáò êáé ðåßñáò. Ôüôå íôýíåôáé ôçí ïëéêÞ êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ ðáíïðëßá ðïõ Ý÷åé ÷áëêÝøåé ç óïöüôåñç êáé åìðåéñüôåñç ùò ôþñá ôÝ÷íç ôçò æùÞò. ÖõóéêÜ êáé áâßáóôá Ýñ÷åôáé ëïéðüí

505

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 506

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

êáé ï ðïéçôÞò êáé ðñïóöÝñåé ìéá çèéêÞ ðáíïðëßá óôï íïóôáëãü, ðïõ îåêéíÜ ãéá ôï ìåãÜëï ôáîßäé» (Ã. Ìé÷áëÝôïò, «Ç ðïßçóç ôïõ ÊáâÜöç, óåë. 49). Åðßóçò, åßíáé óçìáíôéêü íá ôïíéóôåß ôï âáèýôåñï íüçìá ôùí óôß÷ùí 9-12. Ðéóôåýåé ï ðïéçôÞò üôé ãéá íá ìðïñÝóåé ï Üíèñùðïò íá ðåôý÷åé ôï óêïðü ôïõ ðñÝðåé ôï ðíåýìá ôïõ íá åßíáé åêëåêôü, íá ìç öèåßñåôáé áðü ôéò ìéêñüôçôåò êáé ôéò êáêßåò, áëëÜ íá âáäßæåé ìå óèÝíïò êáé áðïöáóéóôéêüôçôá óôï óôü÷ï ôïõ. Äå èá ðñÝðåé íá äçìéïõñãåß õðïèåôéêïýò êéíäýíïõò áðü ìéêñïøõ÷ßá êáé äåéëßá, ãéáôß äéáöïñåôéêÜ äå èá êáôáöÝñåé ôßðïôå. ÅîÜëëïõ, ôßðïôå äåí åßíáé áäýíáôï ãéá ôïí Üíèñùðï ðáñÜ áðü åêåßíï ðïõ ï ßäéïò èåùñåß áäýíáôï. 2ç åíüôçôá: Åý÷åôáé äçëáäÞ ï ÊáâÜöçò óôïí Üíèñùðï, íá åßíáé Ýíôïíç ç æùÞ ôïõ, íá áðïëáýóåé êÜèå åßäïõò õëéêÜ áãáèÜ áëëÜ êáé íá éêáíïðïéÞóåé ôéò áéóèÞóåéò ôïõ áðïëáìâÜíïíôáò ôçí çäïíÞ. Åðßóçò, ðñÝðåé íá êåñäßóåé êáé ôéò ðíåõìáôéêÝò ÷áñÝò íá ìïñöùèåß äçëáäÞ áðü ôïõò ðéï ìïñöùìÝíïõò íá äå÷ôåß ôç ãíþóç óå üëï ôçò ôï âÜèïò êáé ôï ðëÜôïò êáé íá áíáìïñöùèåß, íá åîáíèñùðéóôåß. Åßíáé äõíáôüí üìùò íá óõó÷åôßóïõìå ôïí ôáîéäéþôç, ôïí ßäéï ôïí Üíèñùðï ìå ôïí åëëçíéóìü ïëüêëçñï ðïõ óôï ðÝñáóìá ôùí áéþíùí åîåëß÷èçêå êáé äçìéïýñãçóå áîéüëïãï ðïëéôéóìü, áêñéâþò ãéáôß ôáîßäåøå êáé ðëïýôéóå ôéò ãíþóåéò ôïõ. «×éëéåôçñßäåò åðÝñáóáí áðü ôçí ðñïïìçñéêÞí åðï÷Þ êáé ç èÜëáóóá ìÝíåé ðÜíôá óõíäåìÝíç ìåò óôç öáíôáóßá ôïõ ´Åëëçíá ìå ÷áñùðÝò åéêüíåò üñìùí, ëéìáíéþí, åðéíåßùí ìå ðëçèõóìü Ýîõðíï, öéëïðåñßåñãï, öéëüîåíï, äçëáäÞ ðñüèõìï íá õðïäå÷èåß ôïí îÝíï, íá Ýëèåé óå åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ìáæß ôïõ, êáé óõã÷ñüíùò íá ðëïõôßóåé ôéò ãíþóåéò ôïõ, èÝôïíôÜò ôïõ êÜèå åßäïõò åñùôÞìáôá» (Ã. ÂñçóéìéôæÜêçò, «Ôï Ýñãï ôïõ Ê.Ð. ÊáâÜöç», óåë. 67-68). (ÁðÜíôçóç 3çò åñþ ôçóçò). 3ç åíüôçôá: Ï ÊáâÜöçò áñ÷ßæåé íá áðïóõìâïëßæåé óéãÜ óéãÜ ôçí ÉèÜêç ôïõ. ÁõôÞ äåí åßíáé ðáñÜ ï óêïðüò ðïõ êÜèå Üíèñùðïò Ý÷åé óôç æùÞ ôïõ. ÌÜëéóôá, ôïíßæåé ðùò óçìáóßá ôüóï äåí Ý÷åé ï ßäéïò ï óêïðüò êáé ç åðßôåõîç ôïõ üóï ïé åìðåéñßåò êáé ç ðåßñá ðïõ áðïêïìßæåé êÜèå Üíèñùðïò óôç æùÞ ôïõ êáé óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ðåôý÷åé óôï óêïðü ôïõ. Áõôü üìùò äå óçìáßíåé ðùò ç ÉèÜêç äåí Ý÷åé áîßá. Áíôßèåôá, áõôÞí ðñÝðåé íá '÷åé óôï íïõ ôïõ óõíÝ÷åéá ï Üíèñùðïò, ãéáôß äéáöïñåôéêÜ äå èá ðåôý÷åé ðïôÝ ôï óêïðü ôïõ. ÂÝâáéá ôïíßæåé üôé áõôÜ ðïõ êåñäßæåé êáíåßò óôçí ðïñåßá ãéá ôçí åðßôåõîç ôïõ óôü÷ïõ åßíáé ðïëý ðåñéóóüôåñá áðü ôï óôü÷ï ôïí ßäéï, ãéáôß áõôÜ óìéëåýïõí ôïí áíèñþðéíï ÷áñáêôÞñá êáé óõíôåëïýí óôçí ùñßìáíóÞ ôïõ. 4ç åíüôçôá: ×ùñßò óôü÷ïõò êáé ÷ùñßò üíåéñá ï Üíèñùðïò äå èá êáôÝâáëëå êáìéÜ 506

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 507

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ðñïóðÜèåéá êáé äå èá êÝñäéæå ôßðïôá. Ãé' áõôü êáé äåí ðñÝðåé íá ðåñéìÝíåé áðü ôçí ÉèÜêç íá ôïõ äþóåé êÜôé ðåñéóóüôåñï áöïý ü,ôé åß÷å ôïý ôï Ý÷åé Þäç ðñïóöÝñåé. Ç áîßá äçëáäÞ ôçò ÉèÜêçò, ôïõ êÜèå óêïðïý ðïõ ï Üíèñùðïò èÝôåé óôç æùÞ ôïõ, åßíáé áêñéâþò ôï üôé ôïí õðïêéíåß ãéá áãþíá êáé ãéá äñÜóç. Ç íßêç üìùò ôïõ áíèñþðïõ, ôï êÝñäïò ôïõ, äåí åßíáé éêáíïðïßçóç ôùí åðéèõìéþí ôïõ áëëÜ ïé óõãêéíÞóåéò êáé ç ãíþóç ðïõ áðïêüìéóå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ôáîéäéïý. 5ç åíüôçôá: Óôïõò äýï áõôïýò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ï ðïéçôÞò ðåñéêëåßåé ôï âáèýôåñï íüçìÜ ôïõ. Ç ÉèÜêç ãéá êÜèå Üíèñùðï ìðïñåß íá Ý÷åé äéáöïñåôéêü íüçìá. Áõôü üìùò ðïõ ìåôñÜåé åßíáé ôï ôáîßäé óôçí ÉèÜêç, ç ðñïóðÜèåéá éêáíïðïßçóçò ôùí åðéèõìéþí ôïõ áíèñþðïõ, ãéáôß áõôüò ï áãþíáò ôïõ ðñïóöÝñåé ãíþóåéò êáé ðåßñá êáé ôïí âïçèÜ íá ùñéìÜóåé. ¼ðùò ôïíßæåé ï Å. Ðáðáíïýôóïò: «Ïé ÉèÜêåò ðéá, ü÷é ç ÉèÜêç, ãéáôß äåí åßíáé ìßá, áëëÜ ðïëëÝò êáé äéÜöïñåò -ü÷é ìüíï óôïõò äéÜöïñïõò áíèñþðïõò, áëëÜ êáé óôïí ßäéï ôïí Üíèñùðï, êÜèå öïñÜ ðïõ âÜæåé óêïðïýò êáé «ôÝëç» óôç æùÞ ôïõ. Êáé ôé óçìáßíïõí; Áðëïýóôáôá: Ýíá åßíáé êÜèå ôüóï ôï éäåáôü óçìåßï áíáöïñÜò, ðïõ ìáò ÷ñåéÜæåôáé ìüíï, êáé ìüíï ãéá íá âñßóêïõìå ðÜëé óôï äñüìï ôïí ðñïóáíáôïëéóìü ìáò, üôáí ìå êÜðïéáí åêôñïðÞ ôïí ÷Üíïõìå. ÁëëÜ äåí åßíáé ôï ôÝñìá ðïõ Ý÷åé áîßá. Ôçí áîßá ôçí Ý÷åé ç ßäéá ç ðïñåßá. ÁõôÞ ãåìßæåé ôç æùÞ ìáò ìå ðëïýóéá ðåßñá. ÁõôÞ èá ìáò êÜíåé óïöïýò. Ôé Üëëï ìðïñåß íá ìáò ðñïóöÝñåé ç «ÉèÜêç»; Ìáò Ýäùóå ü,ôé åß÷å íá ìáò äþóåé. Ìáò Ýâãáëå äçëáäÞ óôï äñüìï... Íá âãïýìå óôï äñüìï ïðùóäÞðïôå, íá êéíçèïýìå, íá áéóèáíèïýìå, íá ìÜèïõìå -áõôÞ åßíáé ç ðáñáßíåóç ôïõ ÊáâÜöç». («ÐáëáìÜò-ÊáâÜöçò-Óéêåëéáíüò», óåë. 176).

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ìðïñåß íá äéáêñéèåß óôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-12, ðïõ áíáöÝñåôáé óôçí ðáñáßíåóç ôïõ ðïéçôÞ êáé ïôéò ïäçãßåò ôïõ ðñïò ôïí ôáîéäéþôç. 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 13-23, üðïõ ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ôá êÝñäç ðïõ èá õðÜñîïõí áðü ôï ôáîßäé. 3ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 24-30, üðïõ ï ôáîéäéþôçò óõìâïõëåýåôáé íá ìçí îå÷íÜ ôïí áðþôåñï óêïðü ôïõ ôáîéäéïý ôïõ êáé íá ìçí ðñïóðáèÞóåé ðïôÝ íá ôï óõíôïìåýóåé. 507

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 508

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

4ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 31-33, üðïõ ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ôçí áîßá ðïõ Ý÷åé ç ÉèÜêç, êáé 5ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 34-36, üðïõ ôïíßæåôáé ç óçìáóßá ôçò ÉèÜêçò ùò óõìâüëïõ ãéá ôïí êÜèå ôáîéäéþôç.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ - Óõìâïëéóìüò: Ç «ÉèÜêç» áíÞêåé óôá öéëïóïöéêÜ ðïéÞìáôá ôïõ ÊáâÜöç, üðïõ ï ðïéçôÞò ðñïóåããßæåé ôï íüçìá ôçò æùÞò êáé ôï óêïðü ðïõ ï Üíèñùðïò èá ðñÝðåé íá èÝôåé óå áõôÞí. Ãéá íá ôï ðåôý÷åé áõôü ÷ñçóéìïðïßçóå ôï èÝìá ôïõ ÏäõóóÝá ôïí ïðïßï ìåôÝôñåøå óå óýìâïëï ãéá íá ìåôáäþóåé ìå ôïí êáëýôåñï ôñüðï ôá ìçíýìáôÜ ôïõ. 2.'Õöïò: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï ìå äéäáêôéêü ôüíï, üðùò áðïêáëýðôåôáé áðü ôç ÷ñÞóç â' ðñïóþðïõ êáé áðü ôï üôé ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óå Ýíá íÝï Üíèñùðï, ðïõ ìüëéò îåêßíçóå ôï äéêü ôïõ ôáîßäé ôçò æùÞò. 3. Åéêüíåò: Ãéá íá ðåôý÷åé ôï óêïðü ôïõ áõôü ÷ñçóéìïðïéåß éäéáßôåñá æùíôáíÝò êáé ðáñáóôáôéêÝò åéêüíåò, ðïõ ðñïóäßäïõí óôï ðïßçìÜ ôïõ ìéá õðïâëçôéêÞ áôìüóöáéñá: «ðïëëÜ ôá êáëïêáéñéíÜ ðñùéíÜ... ðñùôïúäùìÝíåò», «íá óôáìáôÞóåéò ó' åìðïñåßá ÖïéíéêéêÜ... çäïíéêÜ ìõñùäéêÜ», «óå ðüëåéò ÁéãõðôéáêÝò ðïëëÝò íá ðáò... óðïõäáóìÝíïõò», «êáé ãÝñïò ðéá í' áñÜîåéò óôï íçóß». 4. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç éäéüôõðç ãëþóóá ôïõ ÊáâÜöç, äçìïôéêÞ ìå ôýðïõò ôçò êáèáñåýïõóáò, óáí áõôÞ ðïõ ìéëïýóáí ïé ¸ëëçíåò ôçò ÁëåîÜíäñåéáò. Ï óôß÷ïò ôïõ áðïôåëåßôáé áðü Üíéóï áñéèìü óõëëáâþí, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá, áëëÜ óå éáìâéêü ìÝôñï. «Ï ÊáâÜöçò ðñïóðÜèçóå ôçí ðñþôç äåêáåôßá ôïõ áéþíá íá âñåé ôñüðïõò ãéá íá ðåñÜóåé áðü ôï õðïêåéìåíéêü óôï äñáìáôéêü, êñáôþíôáò ôáõôü÷ñïíá ìéá óôÜóç ðïõ èá ôïõ åðÝôñåðå íá õðïãñáììßóåé ôï èÝìá ôïõ áêüìá ðåñéóóüôåñï. Óôá ðïéÞìáôá áõôÜ Ýíá ðñüóùðï áðåõèýíåôáé óå êÜðïéïí, óôï äåýôåñï ðñüóùðï, äßíïíôÜò ôïõ óõìâïõëÝò êáé âãÜæïíôáò óõìðåñÜóìáôá óôç âÜóç ôïõ ðëáéóßïõ ðïõ ðñïâÜëëåé ôï ðïßçìá -êÜôé ðïõ, ìå äõï ëüãéá, èá ìðïñïýóå íá ïíïìáóôåß «äéäáêôéêüò ìïíüëïãïò»... Ùò Ýíá âáèìü üìùò, áêñéâþò áõôÞ ç óôÜóç ôïõ ðïéçôÞ óôá «äåõôåñïðñüóùðá» ðñüóùðá, ìáò åðéôñÝðåé íá åîáêñéâþóïõìå ôç äéêÞ ôïõ áíôßëçøç ãéá ôéò áíáðáñáóôÜóåéò ðïõ äçìéïõñãåß ôïýôç ôçí ðåñßïäï· ç óêïðéÜ ôïõ ðïéçôÞ ãßíåôáé ó' áõôÜ ôá ðïéÞìáôá ìéá Ýêäçëç üøç ôùí äéáðéóôþóåùí ðïõ êÜíïõí, áí êáé ç äéêÞ ôïõ óôÜóç âãáßíåé ëåðôÜ êáé êáëáßóèçôá, ãéáôß ìÝíåé ðÜíôá ðñïóçëùìÝíïò óôï ðëáßóéï ðïõ äñáìáôïðïéåß» (Kee-

508

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 509

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

lay «Ç ÊáâáöéêÞ ÁëåîÜíäñåéá», óåë. 61-62).

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôï íüçìá ôùí óôß÷ùí 9-10. ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò óôïõò Êýêëùðåò êáé ôïõò Ëáéóôñõãüíåò, óôïõò ìõèéêïýò ëáïýò ðïõ Ýâáæáí óå íÝåò ðåñéðÝôåéåò ôïí ÏäõóóÝá êáé áðåßëçóáí ôç æùÞ ôïõ ßäéïõ êáé ôùí óõíôñüöùí ôïõ. Åðßóçò, áíáöÝñåôáé óôïí Ðïóåéäþíá, ôï Èåü ðïõ êáôÜôñõ÷å ôïí ÏäõóóÝá êáé ôïí åìðüäéæå íá åðéóôñÝøåé óôçí ðáôñßäá ôïõ. Óôçí «ÉèÜêç» ïé Êýêëùðåò, ïé Ëáéóôñõãüíåò êáé ï Ðïóåéäþíáò äåí åßíáé ðñáãìáôéêÜ åìðüäéá óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ áëëÜ ãåííÞìáôá ôçò öáíôáóßáò, ìéêñïøõ÷ßá êáé äåéëßá ðïõ êáèéóôÜ ôïí Üíèñùðï áäýíáìï íá ðñáãìáôïðïéÞóåé üëá üóá ðïèÞóåé. 2ç Ôé åßíáé êáôÜ ôçí ÜðïøÞ óáò ç ÉèÜêç ôïõ ðïéÞìáôïò; ÁðÜíôçóç: Ç ÉèÜêç åßíáé ï óêïðüò êáé ï áðþôåñïò óôü÷ïò ðïõ âÜæåé êÜèå Üíèñùðïò óôç æùÞ ôïõ. Óçìáóßá üìùò äåí Ý÷åé ç êáôÜêôçóç ôïõ óôü÷ïõ áõôïý êáé ç éêáíïðïßçóç åðéèõìéþí, äçëáäÞ ôï öôÜóéìï óôçí ÉèÜêç, áëëÜ ôï ßäéï ôï ôáîßäé ðïõ ðñïóöÝñåé ðåßñá êáé ãíþóåéò óôïí Üíèñùðï, Ýôóé þóôå íá ïëïêëçñùèåß ùò ðñïóùðéêüôçôá. Ãé' áõôü ôï ôáîßäé èá ðñÝðåé íá 'íáé ìáêñéíü, íá äéáñêåß ðïëý êáé ï óôü÷ïò íá åßíáé õøçëüò, þóôå ï Üíèñùðïò íá áðïêôÜåé üëï êáé ðåñéóóüôåñá óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ôïí öôÜóåé. 3ç Ðïéá óõãêåêñéìÝíá èÝëãçôñá ðáñïõóéÜæåé ôï ôáîßäé ãéá ôçí lèÜêç; (Íá óôçñßîåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò êõñßùò óôç äåýôåñç óôñïöÞ). ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç äåýôåñçò åíüôçôáò. 4ç Íá áíáðôýîåôå ôï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôïò ãñáðôÜ óå ìéá ðåñéåêôéêÞ ðáñÜãñáöï ùò äÝêá ãñáììÝò. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç - íüçìá (ðáñÜãñáöï êÜèå åíüôçôáò). 5ç Åßíáé áéóéüäïîï Þ áðáéóéüäïîï ôï ìÞíõìá ôçò «ÉèÜêçò»; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí Üðïøç óáò.

509

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 510

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ôï ìÞíõìá ôçò ÉèÜêçò åßíáé áéóéüäïîï. Ãéáôß, ï ðïéçôÞò ðéóôåýåé ðùò ç æùÞ Ý÷åé áîßá êáé üôé ï Üíèñùðïò ðñÝðåé íá ôç æÞóåé üóï ðéï Ýíôïíá, äçìéïõñãéêÜ êáé óõíåéäçôÜ ìðïñåß. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ç æùÞ áðïêôÜ íüçìá êáé ðåñéå÷üìåíï. 6ç Ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß óôï ðïßçìá ôï â' åíéêü ðñüóùðï: á) óå ðïéïí íïìßæåôå üôé áðåõèýíåôáé; â) Ôé ðåôõ÷áßíåé ìå áõôü ôïí åêöñáóôéêü ôñüðï; ÁðÜíôçóç: á) Ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé õðïôßèåôáé óå êÜðïéïí áêñïáôÞ, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá óôïí ßäéï ôïõ ôïí åáõôü, ôïí ïðïßï óõìâïõëåýåé ãéá ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæåé ôç æùÞ. â) Ìå ôïí åêöñáóôéêü áõôü ôñüðï ï ðïéçôÞò ðåôõ÷áßíåé íá äþóåé Ýíá äéäáêôéêü êáé ðáñáéíåôéêü ôüíï óôï ðïßçìá ôïõ.'Åôóé, êÜíåé ôï ìïíüëïãü ôïõ ðåñéóóüôåñï æùíôáíü, áöïý ï áíáãíþóôçò íïìßæåé ðùò ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé ó' áõôüí ôïí ßäéï, êÜôé ðïõ ßóùò êáé íá áëçèåýåé. Áðþôåñïò óôü÷ïò ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ç åðéêïéíùíßá ìå ôïí áíáãíþóôç êáé ç ÷ñÞóç â' ðñïóþðïõ ðåôõ÷áßíåé ôçí åðéêïéíùíßá áõôÞ êáôÜ ôïí êáëýôåñï äõíáôü ôñüðï.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ôï ðïßçìá äçìïóéåýôçêå óôï ðåñéïäéêü ÃñÜììáôá ôï 1911 üôáí ï ðïéçôÞò Þôáí 48 åôþí. Ðïéá óçìáóßá Ý÷åé áõôÞ ç ðëçñïöïñßá ùò ðñïò ôçí áîéïëüãçóç ôïõ ðïéÞìáôïò; 2ç Ôï ðïßçìá Ý÷åé ôüíï ðñïôñåðôéêü. Óå ðïéïí áðåõèýíåôáé ï ðïéçôÞò êáé ôé ôïí ðáñáêéíåß íá êÜíåé. 3ç

510

Ðüóïò ðñÝðåé íá åßíáé ï ÷ñüíïò ôïõ ôáîéäéïý ôïõ êÜèå ÏäõóóÝá êáôÜ ôïí ðïéçôÞ;

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 511

Ç

ÓÁÔÑÁÐÅÉÁ Ê. Ð. ÊáâÜöçò

Á. ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï Ê.Ð. ÊáâÜöçò ãåííÞèçêå óôçí ÁëåîÜíäñåéá ôï 1863, óå ìéá ðüëç, üðïõ õðÞñ÷å áêìáßá åëëçíéêÞ ðáñïéêßá, êõñßùò åìðüñùí êáé õðáëëÞëùí. Ï ðáôÝñáò ôïõ áíÞêå óå ïéêïãÝíåéá ðëïýóéùí åìðüñùí, åíþ ç ìçôÝñá ôïõ ×áñßêëåéá ÖùôéÜäç êñáôïýóå áðü öáíáñéþôéêç ïéêïãÝíåéá. Ôï 1870 ðÝèáíå ï ðáôÝñáò ôïõ êáé ôï 1872 åãêáôáóôÜèçêå ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ óôï Ëïíäßíï, üðïõ ðáñáêïëïýèçóå åãêýêëéåò óðïõäÝò êáé Ýôóé Ýìáèå êáëÜ ôçí áããëéêÞ ãëþóóá. Ôï 1878 åðÝóôñåøå óôçí ÁëåîÜíäñåéá ìéëþíôáò ìüíï áããëéêÜ êáé óõìðëçñþíåé ôéò óðïõäÝò ôïõ óôï åëëçíéêü ëýêåéï «ÅñìÞò». Áñãüôåñá öåýãåé ãéá ôçí Ðüëç, ôï Ðáñßóé, ôçí ÁèÞíá êáé ìåôÜ ðÜëé óôçí ËëåîÜíäñåéá, üðïõ áðü ôï 1899 åãêáèßóôáôáé ìüíéìá, ìå ôñßá óýíôïìá ôáîßäéá óôçí ÁèÞíá (1901, 1903, 1905). Ìüñöùóç ðÞñå Üñéóôç óå äéÜöïñá éäéùôéêÜ ó÷ïëåßá. Êáôåß÷å Üñéóôá ôçí ÁããëéêÞ êáé ÃáëëéêÞ ãëþóóá êáé ãíþñéóå ôç ëïãïôå÷íßá ôùí ÷ùñþí áõôþí, ÷ùñßò üìùò íá åðçñåáóèåß áðü ôéò åõñùðáéêÝò ôå÷íïôñïðßåò. Äå öïßôçóå óå êáíÝíá ÐáíåðéóôÞìéï, ùóôüóï ìå ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ ìåëÝôç, êõñßùò ôçò éóôïñßáò, áðÝêôçóå âáèéÜ ðáéäåßá. ÅîÜëëïõ, ç äéáìïíÞ ôïõ óå ìåãÜëá êïóìïðïëßôéêá êÝíôñá ôçò åðï÷Þò ôïý ðñïóðüñéóå ðëïýóéá ðåßñá. ´Ïôáí ÷Üèçêå ç ïéêïãåíåéáêÞ ðåñéïõóßá, ï ÊáâÜöçò Ýëõóå ôï âéïðïñéóôéêü ôïõ ðñüâëçìá åñãáæüìåíïò ðüôå ùò õðÜëëçëïò, ðüôå ùò ìåóßôçò óôï Áëåîáíäñéíü ÷ñçìáôéóôÞñéï, þóðïõ ÷Üñç óôá ôÝëåéá áããëéêÜ ôïõ ðñïóëáìâÜíåôáé ùò õðÜëëçëïò ôçò áéãõðôéáêÞò êõâÝñíçóçò ìå ìéóèü éêáíïðïéçôéêü. Ç æùÞ ôïõ óôçí ÁëåîÜíäñåéá êõëÜ Þñåìá. Óôçí áñ÷Þ ìÝíåé ìáæß ìå Ýíáí áäåëöü ôïõ, áñãüôåñá ìüíïò ôïõ êáé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôñéãõñéóìÝíïò áðü ôç óõìðÜèåéá êáé ôçí åêôßìçóç ôùí Áëåîáíäñéíþí ößëùí. Ôï 1932 ðñïóâëÞèçêå áðü êáñêßíï ôïõ ëÜñõããá. ¸ñ÷åôáéóôçí ÁèÞíá ãéá èåñáðåßá, ìÝíåé ôÝóóåñéò ìÞíåò êáé öåýãåé ÷ùñßò ôçí åëðßäá íá áðáëëáãåß áðü ôçí åðÜñáôç íüóï. Óôçí ÁëåîÜíäñåéá íïóçëåýåôáé óôï ìåãÜëï åëëçíéêü íïóïêïìåßï, ôï Êáôóßêåéï êáé áöÞíåé åêåß ôçí ôåëåõôáßá ôïõ ðíïÞ óôéò 29 Áðñéëßïõ 1933.

511

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 512

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ôï Ýñãï ôïõ Ôá áíáãíùñéóìÝíá ðïéÞìáôá ôïõ ÊáâÜöç åßíáé 154. ÕðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíá ôçò ðñþôçò ðåñéüäïõ áëëÜ êáé ìåôáãÝíåóôåñá ðïõ ôá «áðïêÞñõîå» ï ßäéïò. Ôï ðñþôï äçìïóéåõìÝíï ðïßçìá ôïõ ÊáâÜöç ôõðþèçêå óôï ðåñéïäéêü «¸óðåñïò» ôçò Ëåéøßáò, ôï 1886. Ôï ðñþôï ÷ñïíïëïãéêÜ áíáãíùñéóìÝíï ðïßçìá åßíáé ôá «Ôåß÷ç», ôï 1896, êáé ôï ôåëåõôáßï «Åéò ôá Ðåñß÷ùñá ôçò Áíôéï÷åßáò», ôï 1933. Ç ðñþôç óõãêåíôñùôéêÞ Ýêäïóç ôùí 154 ðïéçìÜôùí Ýãéíå áðü ôïí êëçñïíüìï ôïõ ÁëÝêï Óåãêüðïõëï ôï 1935 óôçí ÁëåîÜíäñåéá. Ôï 1949 åêäßäïíôáé «Ôá ðïéÞìáôá» óôçí ÁèÞíá êáé ôï 1963 ìå ôçí åðéìÝëåéá ôïõ Ã.Ð. Óáââßäç åêäßäïíôáé óå 2 ôüìïõò. Ôá ìç ãíùóôÜ ðïéÞìáôá êáé ôá ëéãïóôÜ ðåæïãñáöÞìáôá Ý÷ïõí äçìïóéåõôåß óå ó÷åôéêÝò åêäüóåéò. Ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ Ý÷ïõí ìåôáöñáóôåß óå ðïëëÝò ãëþóóåò. Ï ÊáâÜöçò åßíáé éäéüôõðïò ðïéçôÞò ìå Ýíôïíï ðñïóùðéêü ýöïò, ðáñÝìåéíå áíåðçñÝáóôïò áðü ôçí åðßäñáóç ôçò ÍÝáò ÁèçíáÀêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ ÐáëáìÜ êáé Üíïéîå äéêïýò ôïõ äñüìïõò óôç ãëþóóá, óôç ìïñöÞ ôïõ óôß÷ïõ, óôï ýöïò êáé óôï ðåñéå÷üìåíï. Ï ÊáâÜöçò äåí åßíáé ëõñéêüò ðïéçôÞò, åßíáé äñáìáôéêüò, åßíáé ôñáãéêüò ìå ôçí Ýííïéá ìéáò åóùôåñéêÞò óýãêñïõóçò, ðïõ äåí õðÜñ÷åé Ýîù áðü áõôÞí äéÝîïäïò, äåí õðÜñ÷åé äéáöõãÞ. Ìå üëá áõôÜ õðÞñîå áíáêáéíéóôÞò ôçò íåïåëëçíéêÞò ðïßçóçò êáé ëßãï ùò ðïëý üëïé ïé óýã÷ñïíïé ¸ëëçíåò ðïéçôÝò ôïí áíáãíùñßæïõí ùò äÜóêáëü ôïõò. Äéáêñßíïõìå äéÜöïñåò öÜóåéò óôçí ðïñåßá ôïõ ðñïò ôçí ðïéçôéêÞ ïëïêëÞñùóç: ðñþéìç öÜóç (1884-1891/94): èçôåýåé áêüìç óôï ñïìáíôéóìü, ãñÜöåé óôçí êáèáñåýïõóá, óõíèÝôåé øõ÷ñÜ óôé÷ïõñãÞìáôá, áíÜîéá ëüãïõ. äåýôåñç öÜóç (1891/94-1899/1903): óõíèÝôåé ôá ðñþôá áñéóôïõñãÞìáôá (ÊåñéÜ, ¸íáò ãÝñïò, ÐïëõÝëáéïò, Ôåß÷ç, Ôá ðáñÜèõñá, ÐåñéìÝíïíôáò ôïõò ÂáñâÜñïõò). ôñßôç öÜóç (1900/03-1933): ç ðåñßïäïò ôçò êáëëéôå÷íéêÞò ùñéìüôçôáò. ÐçãÞ Ýìðíåõóçò ôçò ðïßçóÞò ôïõ åßíáé ç éóôïñßá, éäéáßôåñá ôçò åëëçíéóôéêÞò ðåñéüäïõ. Ôïí ðïéçôÞ äåí ôïí åíäéáöÝñïõí ôüóï ïé ìåãÜëåò éóôïñéêÝò ìïñöÝò, ôïí óõãêéíïýí ðåñéóóüôåñï ìéêñÝò, áóÞìáíôåò ðñïóùðéêüôçôåò, ôùí ïðïßùí ç æùÞ áðïôÝëåóå ãéá ôçí éóôïñßá åðïõóéþäç ëåðôïìÝñåéá. ¢ëëç ðçãÞ Ýìðíåõóçò åßíáé ç óêÝøç ôïõ. ç âéïèåùñßá ôïõ, ôçí ïðïßá Ý÷åé äñáìáôïðïßçóç. Ìéá Üëëç, ôÝëïò, ðçãÞ Ýìðíåõóçò åßíáé ôï ìïéñáßï åñùôéêü ôïõ ðÜèïò êáé ç áíÜãêç êÜðïéáò ëýôñùóçò. Áðü Üðïøç ðåñéå÷ïìÝíïõ ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ äéáêñßíïíôáé óôéò åîÞò êáôçãïñßåò: éóôïñéêÜ (áíáöÝñïíôáé óå óõìâÜíôá ôïõ ðáñåëèüíôïò -éäßùò ôçò åëëçíéóôéêÞò ðåñéüäïõðñáãìáôéêÜ Þ öáíôáóôéêÜ, ôá ïðïßá ìåôáðëÜèåé öùôßæïíôáò ôïí éäéáßôåñï ÷áñáêôÞñá ôïõò Þ áðïêáëýðôïíôáò áíôéóôïé÷ßåò ðñïò ôç óýã÷ñïíç æùÞ)· öéëïóïöéêÜ (ðåñéÝ÷ïõí ðáñáé512

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 513

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

íÝóåéò ðñïò ôïõò ïìïôÝ÷íïõò ôïõ Þ åêöñÜæïõí áðüøåéò ãéá ôá èÝìáôá ôïõ áíáðüôñåðôïõ, ôçò ìïßñáò, ôïõ ÷ñÝïõò, ôçò ìáôáéüôçôáò, ôùí ìåãáëåßùí ê.ô.ë.)· åñùôéêÜ (áíáöÝñïíôáé óôçí åñùôéêÞ áíïñèïäïîßá ôïõ ðïéçôÞ, óôç ìïñöÞ ôïõ ùñáßïõ åöÞâïõ êáé óôçí áíÜìíçóç áõôÞò ôçò ïìïñöéÜò óôéò ìïíá÷éêÝò þñåò). Êýñéá ãíùñßóìóôá ôçò ðïßçóçò ôïõ ÊáâÜöç åßíáé: ç èåëçìÝíç ðåæïëïãßá, ï ñåáëéóìüò, ç õðáéíéêôéêüôçôá, ç åéñùíåßá, ç äñáìáôéêüôçôá, ç ìåôáôüðéóç ôïõ ÷ñüíïõ óôçí áëåîáíäñéíÞ óõíÞèùò åðï÷Þ, ï äéäáêôéóìüò, ç ÷ñÞóç ôùí ðñïóþðùí ùò óõìâüëùí, ç óôï÷áóôéêÞ äéÜèåóç. Ç ãëþóóá ôïõ Ý÷åé ëéôüôçôá êáé åãêñÜôåéá, ôï ýöïò åßíáé ðåæïöáíÝò êáé åðéãñáììáôéêü. Ç êáâáöéêÞ ðïßçóç áðïôåëåß áëçèéíÞ åðáíÜóôáóç óôç óôé÷ïõñãéêÞ: óðÜåé ôá äåóìÜ ôïõ ðáñáäïóéáêïý óôß÷ïõ êáé åéóÜãåé ãéá ðñþôç öïñÜ ôïí åëåýèåñï óôß÷ï. Ôï ìÝôñï åßíáé ìïíüôïíï éáìâéêü. Ðïëý óõ÷íüò åßíáé ï äéáóêåëéóìüò, åíþ ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé ó÷åäüí áíýðáñêôç. Ïé ôßôëïé åßíáé ó÷åäüí üëïé ëüãéïé, åðéãñáöéêïß. Ç åêöñáóôéêÞ ëéôüôçôá åßíáé Ýíá Üëëï êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü: ëåßðïõí ó÷åäüí ôåëåßùò ïé ìåôáöïñÝò, ïé ðáñïìïéþóåéò, ç ðñïóùðïðïßá, ïé áíôéèÝóåéò. ÐëåïíÜæåé ç ðåñßöñáóç, ç ðåñéãñáöÞ, ç åðéâëçôéêÞ åéêüíá, ôï ñÞìá.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá ãñÜöôçêå óôá 1910 êáé áíÞêåé óôçí ðåñßïäï ôçò ùñéìüôçôáò ôïõ ðïéçôÞ. Áí êáé áðü ðñþôç Üðïøç ìïéÜæåé ìå éóôïñéêü, ùóôüóï óýìöùíá ìå ôá ó÷üëéá ôïõ ßäéïõ ôïõ äçìéïõñãïý ôï ðñüóùðï ðïõ õðáéíßóóåôáé äåí åßíáé áðáñáßôçôá éóôïñéêü. Ôï õðïíïïýìåíï ðñüóùðï åßíáé åíôåëþò óõìâïëéêü, èá ìðïñïýóå íá åßíáé áêüìç êáé Ýíáò åðéóôÞìïíáò ï ïðïßïò óå êÜðïéá öÜóç ôçò æùÞò ôïõ áëëÜæåé ôñüðï æùÞò, áêïëïõèåß ìéá æùÞ ôåëåßùò äéáöïñåôéêÞ áðü áõôÞí ðïõ ðñáãìáôéêÜ åðéèõìåß.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ÓõìöïñÜ èåùñåß ï ðïéçôÞò íá åßóáé ãåííçìÝíïò ãéá ùñáßá êáé ìåãÜëá Ýñãá, êé üìùò íá óå áðïèáññýíåé ç Üäéêç ôý÷ç óïõ êáé íá óå åìðïäßæïõí ìçäáìéíÝò áéôßåò. ÖñéêôÞ åßíáé ç ìÝñá ðïõ ï Üíèñùðïò õðï÷ùñåß êáé öåýãåé ãéá ôá Óïýóá, üðïõ ôïí õðïäÝ÷åôáé ï ìïíÜñ÷çò ÁñôáîÝñîçò, ðñïóöÝñïíôÜò ôïõ êÜèå ôéìÞ êáé Üíåóç. Ôá äÝ÷åôáé üëá áõôÜ, üìùò ìå áðåëðéóßá, ãéáôß Üëëá èÝëåé ðñáãìáôéêÜ. Ç øõ÷Þ ôïõ æçôÜåé ôïí Ýðáéíï ôïõ ÄÞìïõ êáé ôùí ðíåõìáôéêþí áíèñþðùí, ôç äßêáéç åðéâñÜâåõóç ôïõ Üîéïõ Ýñãïõ. ÁõôÜ äåí ìðïñåß íá ôá äþóåé ï ÁñôáîÝñîçò êáé ç æùÞ ÷ùñßò áõôÜ äåí Ý÷åé íüçìá. 513

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 514

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Óáôñáðåßá: äéïéêçôéêÞ ðåñéöÝñåéá ôïõ óáôñÜðç. ÓáôñÜðçò óôçí áñ÷áßá Ðåñóßá Þôáí ï äéïéêçôÞò ìéáò áðü ôéò ðïëëÝò äéïéêçôéêÝò ðåñéöÝñåéåò ðïõ Þôáí ÷ùñéóìÝíç ç ÷þñá. Ç ëÝîç åßíáé óõìâïëéêÞ ôçò ÷ëéäÞò, ôùí õëéêþí áðïëáýóåùí. 2. Óïýóá: áñ÷áßá ðåñóéêÞ ðüëç, ìéá áðü ôéò ôÝóóåñéò ðñùôåýïõóåò ôçò Ðåñóßáò. 3. ÁñôáîÝñîçò: üíïìá Ðåñóþí âáóéëÝùí. Ðñïöáíþò äåí åííïåß êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï ÁñôáîÝñîç, áëëÜ ãåíéêÜ ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ÐÝñóç âáóéëéÜ, ìå ôç äýíáìç êáé ôá ðëïýôç ôïõ. 4. ÓïöéóôÝò: Ýíá åßäïò öéëïóüöùí óôçí áñ÷áßá ÅëëÜäá ìå Ýíôïíç äñÜóç, ðíåõìáôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ. Ç ëÝîç óõìâïëßæåé åõñýôåñá ôïí ðíåõìáôéêü Üíèñùðï. 5. ÁãïñÜ: ï ôüðïò üðïõ ãßíïíôáí äéÜöïñåò óõæçôÞóåéò óôéò áñ÷áßåò åëëçíéêÝò ðüëåéò. 6. ÈÝáôñï: ï ÷þñïò üðïõ ðáýïíôáí («äéäÜóêïíôáí) ôá äñáìáôéêÜ Ýñãá. 7. ÓôÝöáíïé: äßíïíôáí ùò âñáâåßï óå íéêçôÝò áèëçôéêþí, äñáìáôéêþí áãþíùí. Ïé ôñåéò ôåëåõôáßåò ëÝîåéò óõìâïëßæïõí ôçí ôßìéá äéÜêñéóç, ôçí áíáãíþñéóç êáé êáôáîßùóç ôçò áñåôÞò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ï ßäéïò ï ÊáâÜöçò óôá áõôïó÷üëéá ôïõ ðïéÞìáôïò äåí áðïêáëýðôåé ôçí ôáõôüôçôá ôïõ Ïäïéðüñïõ ðñïò ôá Óïýóá· ôá éóôïñéêÜ óôïé÷åßá åßíáé óõìâïëéêÜ, ëåéôïõñãïýí ìå âÜóç ôéò áíôéóôïé÷ßåò ôïõò. Ï Þñùáò ôïõ ðïéÞìáôïò -ðïõ èá ìðïñïýóå íá åßíáé ïðïéïóäÞðïôå Üíèñùðïò- âéþíåé âáèéÜ áðåëðéóßá ìå ôç äéÜóôáóç ìåôáîý áõôïý ðïõ èá ìðïñïýóå íá åßíáé êáé ôçò æùÞò ðïõ ôåëéêÜ åðÝëåîå. ÁðáñíÞèçêå ôéò áñ÷Ýò ôïõ, áðïóôÜôçóå áðü ôï ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï Þôáí åíôáãìÝíïò, ìå áíôßêñéóìá áõôÞò ôçò áðïóôáóßáò, ðñÜãìáôá ðïõ äåí åðéèõìïýóå ïõóéáóôéêÜ. ¸÷ïíôáò ÷Üóåé áõôÜ ðïõ èåùñïýóå éäáíéêÜ, áíôéìåôùðßæåé Ýíôïíï äéÝîïäï.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï ðïßçìá ìðïñïýìå -ìå êÜðïéá åðéöýëáîç- íá äéáêñßíïõìå äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: óô. 1-6: ðáñáéíåôéêüò ôüíïò êáé áíáöïñÜ óôç äéÜóôáóç ôïõ ðáñüíôïò. 2ç åíüôçôá: óô. 7 ùò ôÝëïò: ç ðåñéðÝôåéá ôçò ðñïäïóßáò, ï åõôåëéóìüò ôùí áñ÷þí ôïõ âßïõ 514

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 515

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá åßíáé ç ãíùóôÞ êáâáöéêÞ: ðëåïíÜæïõí ïé ôýðïé ôçò äçìïôéêÞò, åíþ ëßãá åßíáé ôá ëüãéá óôïé÷åßá êáé ïé éäéùìáôéóìïß. Ôï ýöïò åßíáé áðëü, ëéôü, ðåæïëïãéêü, êñýâïíôáò Ýíôå÷íá êÜèå åêäÞëùóç óõíáéóèçìáôéóìïý. Ï óýíäåóìïò «êáé» åðáíáëáìâÜíåôáé åìöáôéêÜ, ôïíßæïíôáò ôç óôáäéáêÞ êÜèïäï ôïõ Þñùá, ðïõ öôÜíåé ùò ôçí áðåëðéóßá. Ç ÷ñÞóç ôïõ â' åíéêïý ðñïóþðïõ -÷ùñßò ôç ãíùóôÞ ðñïôñåðôéêÞ ðñïóôáêôéêÞ Üëëùí ðïéçìÜôùí- ðñïóäßäåé æùçñüôçôá óôï ëüãï êáé ìåãáëýôåñç åõñýôçôá óôï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôïò, îåðåñíþíôáò ôá üñéá åíüò éóôïñéêïý åðåéóüäéïõ. 2. Ïé áíôéèÝóåéò: áðïäßäïõí ðëçñÝóôåñá ôï íüçìá. 3. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. Ðñïóùðïðïßçóç: «ç Üäéêç áõôÞ óïõ ç ôý÷ç ðÜíôá/... íá óå áñíåßôáé». â. Åðßèåôá: êïóìéêÜ êáé ðñïóäéïñéóôéêÜ: «ùñáßá êáé ìåãÜëá Ýñãá», «åõôåëåßò óõíÞèåéåò», «öñéêôÞ ìÝñá», «ôá äýóêïëá êáé ôá áíåêôßìçôá Ýñãá». ã. Åéêüíåò: «êáé öåýãåéò ïäïéðüñïò... óå âÜæåé óôçí áõëÞ ôïõ». Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå åëåýèåñï óôß÷ï êáé áðïôåëåßôáé áðü ìéá óôñïöÞ, üðïõ êõñéáñ÷åß ï éáìâéêüò óôß÷ïò ìå ðïéêéëßá áñéèìïý óõëëáâþí. Ïìïéïêáôáëçîßá, öõóéêÜ, äåí õðÜñ÷åé,

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôï ðáßçìá óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé ìïíüëïãïò. Ãéáôß ï ðïéçôÞò ôïí áðïäßäåé óå 2ï ðñüóùðï; Ôé ðåôõ÷áßíåé ì' áõôü; ÁðÜíôçóç: Ï ìïíüëïãïò áðïäßäåôáé óôï â' åíéêü ðñüóùðï êáé áõôü åßíáé áñêåôÜ åýóôï÷ï: ôï ðïßçìá áðïêôÜ áìåóüôçôá, ðáñáóôáôéêüôçôá,åõñýôåñç äéÜóôáóç ôï íüçìÜ ôïõ, ðÝñá áðü ôá üñéá ôïõ éóôïñéêïý åðåéóïäßïõ. Ç ÷ñÞóç ôïõ á' ðñïóþðïõ èá êáèéóôïýóå ôï ðïßçìá Ýíá óõíå÷Þ ëõñéêü èñÞíï, åíþ ôï ã' ðñüóùðï èá ðåñéüñéæå ôïí ðïéçôÞ óôá éóôïñéêÜ ðëáßóéá, ÷ùñßò ôç äõíáôüôçôá íá áðåõèõíèåß óôïí áíáãíþóôç. 2ç Ç ïñãÜíùóç ôïõ ðïéÞìáôïò ãßíåôáé âáóéêÜ ìå áíôéèÝóåéò. Íá ôéò åðéóçìÜíåôå êáé íá áíáëýóåôå ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò. ÁðÜíôçóç: Åýãëùôôåò ïé áíôéèÝóåéò ôïõ ðïéÞìáôïò: «ôá ùñáßá êáé ìåãÜëá Ýñãá» Ýñ÷ïíôáé óå áíôßèåóç äéáìåôñéêÞ ìå ôéò «åõôåëåßò óõíÞèåéåò êáé ìéêñïðñÝðåéåò êé áäéáöïñßåò»· ôï íüçìá åß515

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 516

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

íáé ôï åîÞò: ôñáãéêÞ åßíáé á ìïßñá ôïõ áíèñþðïõ, üôáí ãéá äõóêïëßåò åîùôåñéêÝò êáé åóùôåñéêÝò åãêáôáëåßðåé ôï åßäïò æùÞò ðïõ ôïõ ôáéñéÜæåé. Ìéá Üëëç áíôßèåóç âñßóêåôáé óôïõò óôß÷ïõò: 10-18: ï ÁñôáîÝñîçò êáé ï ôñüðïò æùÞò ðïõ áíôéðñïóùðåýåé Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôçí çèéêÞ åðéâñÜâåõóç ôçò áîßáò, üðùò áõôÞ ãßíåôáé óôïí åëëçíéêü êüóìï· ôï íüçìÜ ôçò áíáöÝñåôáé óôç äéÜóôáóç ìåôáîý ôçò æùÞò ðïõ åðéèõìåß óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êÜèå Üíèñùðïò êáé åêåßíçò ðïõ ôïõ ðñïóöÝñåôáé. 3ç Ç æùÞ ôïõ áíèñþðoõ ðñïóäéïñßæåôáé ü÷é áðü ôéò äéáèÝóåéò êáé ôéò åðéèõìßåò ôïõ áëëÜ áðü ôéò ðñÜîåéò ôïõ. ¼ôáí üìùò ïé ðñÜîåéò åßíáé óå áíôéíïìßá ìå ôéò âáèýôåñåò åðéèõìßåò, ç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ áðïêôÜ ìéá äéÜóôáóç ôñáãéêÞ. ÕðÜñ÷åé áõôÞ ç ôñáãéêÞ äéÜóôáóç óôïí Þñùá ôïõ ðïéÞìáôïò; Íá ôçí åðéóçìÜíåôå. ÁðÜíôçóç: Ç ôñáãéêÞ áõôÞ äéÜóôáóç õðÜñ÷åé Ýíôïíç óôïí Þñùá ôïõ ðïéÞìáôïò. Ïé âáèýôåñåò åðéèõìßåò ôïõ, ôá üíåéñÜ ôïõ, Ýìåéíáí áðñáãìáôïðïßçôá. Ç ëÝîç «áðåëðéóßá» ôïõ óô. 13 åßíáé áðïêáëõðôéêÞ, ãéá ôï âÜñïò ôçò øõ÷Þò êáé ôç öïâåñÞ áðüãíùóç ðïõ ôïí ôáëáéðùñåß. 4ç Ìå âÜóç ôéò öñÜóåéò «ùñáßá êáé ìåãÜëá Ýñãá», «áöÝèçêåò êé åíäßäåéò», «óáôñáðåßåò êáé ôÝôïéá» êáé ëáâáßíïíôáò õðüøç üôé ç óáôñáðåßá ìðïñåß íá óõìâïëßæåé ôç æùÞ ôçò åõìÜñåéáò, íá óõíèÝóåôå Ýíá äéêü óáò êåßìåíï áíáðôýóóïíôáò ôéò áðüøåéò óáò áíåîÜñôçôá áðü ôï ðïßçìá. ÁðÜíôçóç: Óå êÜèå éóôïñéêÞ ðåñßïäï, êé éäéáßôåñá óôç óýã÷ñïíç, õðÜñ÷ïõí Üíèñùðïé, ïé ïðïßïé åãêáôÝëåéøáí ôçí ðñïóðÜèåéá íá ðñáãìáôïðïéÞóïõí ôéò åõãåíéêÝò öéëïäïîßåò ôùí êáé óôñÜöçêáí óå ôïìåßò ðéï ðñïóéôïýò, ðïõ ôïõò åîáóöÜëéæáí åýêïëá êáé ðïëëÜ êÝñäç, áöèïíßá õëéêþí áãáèþí. ÁðÝêôçóáí Ýôóé ü,ôé èá éêáíïðïéïýóå êÜèå õëéêÞ ôïõò áíÜãêç· ùóôüóï óôç æùÞ ôïõò ðëáíÜôáé ç áßóèçóç ôïõ êåíïý, ôïõ áðñáãìáôïðïßçôïõ. Ç ìáôáßùóç ôïõ ïíåßñïõ, ç Ýëëåéøç éäáíéêþí, äåí êáëýðôïíôáé ìå ôçí êáôï÷Þ áêñéâþí êáé ðïëëþí áíôéêåéìÝíùí· óôçí øõ÷Þ ìÝíåé ðÜíôá ç ðßêñá êáé ï ðüíïò ãéá åêåßíç ôç æùÞ ðïõ ÷Üèçêå êáé ôá õëéêÜ õðïêáôÜóôáôá äåí åîáóöáëßæïõí ïõóéáóôéêÞ ðëçñüôçôá êáé çèéêÞ éêáíïðïßçóç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá åßíáé «ç óõìöïñÜ» ãéá ôïí ðïéçôÞ; 2ç Ôé óõìâïëßæåé «ç óáôñáðåßá»;

516

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 517

ÁÐÏËÅÉÐÅÉÍ

Ï

ÈÅÏÓ ÁÍÔÙÍÉÏÍ Ê. Ð. ÊáâÜöçò

Á. ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 511 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ «¸íáò ôïðéêüò áëåîáíäñéíüò èñýëïò Ýëåãå ðùò ôçí ðáñáìïíÞ ôçò Þôôáò ôïõ Áíôþíéïõ áðü ôïí ÏêôÜâéï Ýíáò áüñáôïò èßáóïò åß÷å îåöýãåé áðü ôçí ðïëéôåßá· öëÜïõôá, ëáïýôá êáé ôýìðáíá ÷Üíïíôáí ìÝóá óôï íõêôåñéíü èüñõâï. Ôï áðÝäùóáí óôç öõãÞ ôïõ Äéüíõóïõ, ðïõ åß÷å ùò ôüôå ðñïóôáôÝøåé ôïí Áíôþíéï êáé ôþñá ôïí åãêáôÝëåéðå». ÁõôÜ äéçãåßôáé ï Ðëïýôáñ÷ïò óôï âßï ôïõ Áíôùíßïõ êáé áðü åêåß ï ÊáâÜöçò åìðíåýóôçêå ôçí éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò. Ôï ðïßçìá åðïìÝíùò åßíáé éóôïñéêü ìå äéäáêôéêü ÷áñáêôÞñá. Ðñùôïäçìïóéåýôçêå óôá ÍÝá ÃñÜììáôá ôïí Áðñßëéï ôïõ 1911.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ìå ôï ðïßçìá ìåôáöåñüìáóôå óôçí ÁëåîÜíäñåéá ôçò Áéãýðôïõ óôá 30 ð.×., üôáí åðñüêåéôï íï ìðåé óôçí ðüëç ï áíôßðáëïò ôïõ Áíôùíßïõ, ï ÏêôÜâéïò. Óýìöùíá ëïéðüí ìå ôï èñýëï ôá ìåóÜíõ÷ôá ôçò ðáñáìïíÞò áêïýóôçêå ðïëýò èüñõâïò áðü êÜðïéïí áüñáôï èßáóï, ìå Þ÷ïõò áñìïíéêïýò áðü êÜèå åßäïõò üñãáíá êáé âïÞ ü÷ëïõ êáé öùíÝò ðáíçãõñéêÝò, üðùò óôéò Âáê÷éêÝò ãéïñôÝò· ðéóôåýôçêå üôé Þôáí ï èßáóïò ôïõ Äéïíýóïõ, ôïõ ðñïóôÜôïõ -èåïý ôïõ Áíôþíéïõ, ðïõ ôþñá ôïí åãêáôÝëåéðå.¸ôóé, ï ðïéçôÞò ðñïôñÝðåé ôïí Áíôþíéï íá ìç èñçíÞóåé ðïõ ç ôý÷ç ôïõ ãÝñíåé ðñïò ôçí êáôáóôñïöÞ êáé áðÝôõ÷áí ôá ó÷Ýäéá ôçò æùÞò ôïõ. Ôïõ óõíéóôÜ åðßóçò, áöïý áðü êáéñü Þôáí Ýôïéìïò êáé óáí èáññáëÝïò ðïõ åßíáé, íá áðï÷áéñåôÞóåé ìå øõ÷ñáéìßá ôçí ÁëåîÜíäñåéá ðïõ ÷Üíåé, êáé ðñïðÜíôùí íá ìçí ðáñáðëáíçèåß êáé íïìßóåé ðùò áõôÜ ðïõ ãßíïíôáé åßíáé üíåéñï áðáôçëü. ÔÝëïò ôïí óõìâïõëåýåé ìå ôï èÜññïò êáé ôç ãåííáéüôçôá ðïõ ôïí äéáêñßíåé íá ðëçóéÜóåé ôï ðáñÜèõñï êáé íá áêïýóåé ìå óõãêßíçóç -êé ü÷é ìå ðáñáêÜëéá êáé ðáñÜðïíá óáí íá Þôáí äåéëüò- ôïõò Þ÷ïõò êáé ôá üñãáíá ôïõ åîáßóéïõ ìõóôéêïý èßáóïõ.

517

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 518

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1.

2.

3.

ôçí ôý÷çí óïõ ðïõ åíäßäåé ðéá: Þñèå ç óôéãìÞ ðïõ ç ðëÜóôéããá Ýêëéíå õðÝñ ôïõ ÏêôÜâéïõ, ç ôý÷ç ôïõ êñßèçêå. Ôá üíåéñÜ ôïõ Ýóâçóáí, ôá ó÷Ýäéá ôïõ áðÝôõ÷áí ïéêôñÜ. áðï÷áéñÝôá ôçí ôçí ÁëåîÜíäñåéá ðïõ öåýãåé: ç ÁëåîÜíäñåéá åßíáé ç ðüëç ðïõ ðñïóÝöåñå óôïí Áíôþíéï üëç áõôÞ ôç ëáìðñÞ æùÞ, ìå ôéò áðåñéüñéóôåò õëéêÝò áðïëáýóåéò, ôç äüîá, ôá üíåéñá ãéá íá ãßíåé ï ìüíïò êõñßáñ÷ïò óôçí áðÝñáíôç áõôïêñáôïñßá. Óõìâïëßæåé ôç ÷áñÜ ôçò æùÞò, ôçí ßäéá ôç æùÞ, ðïõ êÜðïéåò óôéãìÝò óå ìåñéêïýò áíèñþðïõò ÷Üíåôáé, ìåôÜ ôçí ðñüóêáéñç áðüëáõóç. Óå ôÝôïéåò ðåñéðôþóåéò áðáéôåßôáé øý÷ñáéìç áíôéìåôþðéóç ôçò áðþëåéáò. ôïõ ìõóôéêïý èéÜóïõ ôá åîáßóéá üñãáíá: åßíáé ãíùóôü áðü ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ìõèïëïãßá üôé ç åìöÜíéóç ôïõ Äéüíõóïõ óõíïäåõüôáí áðü èïñõâþäåéò êáé ïñãéáóôéêÝò åêäçëþóåéò, óôéò ïðïßåò ðñïÝâáéíáí ïé ïðáäïß ôïõ. ÁõôÜ áðóôåëïýóáí ôï ìõóôéêü èßáóï ôïõ èåïý, åìöáíßæïíôáí óõíÞèùò ôç íýêôá êáé ãé' áõôü ëÝãïíôáí «íõêôÜëéá».

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ¼ðùò ó' üëá ôá éóôïñéêÜ ôïõ ðïéÞìóôá, Ýôóé êáé ó' áõôü ï ÊáâÜöçò ìå áöïñìÞ Ýíá ðåñéóôáôéêü ôçò ñùìáéêÞò éóôïñßáò êáé ìå Þñùá ãíùóôü éóôïñéêü ðñüóùðï, ðïõ ç æùÞ ôïõ åß÷å äñáìáôéêÞ åîÝëéîç, óõíèÝôåé Ýíá ðïßçìá ìå Ýíôïíá äéäáêôéêü ÷áñáêôÞñá: ï Üíèñùðïò ðñÝðåé íá åßíáé Ýôïéìïò íá áíôéìåôùðßæåé ìå èÜññïò, øõ÷ñáéìßá êáé áõôïÝëåã÷ï êÜèå ãýñéóìá ôçò ôý÷çò, êÜèå áíôéîïüôçôá. Íá áðïäÝ÷åôáé ôçí Þôôá ôïõ, ôï ôÝëïò ôçò åõôõ÷ßáò -üðïéá ìïñöÞ êé áí åß÷å áõôÞ- ìå áìåßùôç áîéïðñÝðåéá, ìå öñüíçìá çñùéêü. ÌðñïóôÜ óôï áíáðüöåõêôï ôÝëïò äåí ðñÝðåé íá êÜìðôåôáé ôï çèéêü ôïõ Ý÷ïíôáò ãåõôåß ðëÞèïò áðïëáýóåùí êáé ìå ôç óïößá ðïõ ôïõ ðñïóÝöåñáí ïé ôüóåò åìðåéñßåò èá Ý÷åé ðëÝïí ôçí éêáíüôçôá êáé ôçí ùñéìüôçôá íá áíôéëçöèåß óôéò óùóôÝò äéáóôÜóåéò ôç óçìáóßá ôïõ ôÝëïõò: ïé êáôáêôÞóåéò ôçò æùÞò óõ÷íÜ äåí ïëïêëçñþíïíôáé êáé üëá åßíáé äõíáôü íá áíáôñáðïýí. Ùóôüóï, ïé ìïíáäéêÝò óôéãìÝò ôçò åõôõ÷ßáò ïðëßæïõí ôïí Üíèñùðï ìå äýíáìç øõ÷Þò, ãéá íá ðáñáìåßíåé áðôüçôïò êé üôáí ç êáëÞ ôïõ ôý÷ç ôïí åãêáôáëåßðåé.

518

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 519

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: áðü ôçí áñ÷Þ ùò ôï óôß÷ï 8: ï ðïéçôÞò ìáò ìåôáöÝñåé ìå áêñéâÞ ðåñéãñáöÞ ôç óêçíÞ ðïõ ðáñáäßäåôáé áðü ôïí Ðëïýôáñ÷ï, ðñïôñÝðïíôáò ôïí áðïôõ÷çìÝíï Áíôþíéï íá áíôéìåôùðßóåé èáññáëÝá ôï åðåñ÷üìåíï ôÝëïò. 2ç åíüôçôá: áðü ôïí 9ï ùò ôï 11ï óôß÷ï: óõóôÜóåéò óôïí Áíôþíéï ãéá áîéïðñåðÞ áðïäï÷Þ ôçò Þôôáò, ôïõ ôÝëïõò. 3ç åíüôçôá: áðü ôï 12ï óôß÷ï ùò ôï ôÝëïò: ðñïôñïðÞ ãéá áîéïðñåðÞ óôÜóç êáé çñùéêÞ áðïäï÷Þ ôçò åðåñ÷üìåíçò êáôáóôñïöÞò

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ãíùóôÞ éäéüôõðç êáâáöéêÞ ìå öáíåñÞ áðüêëéóç ðñïò ôç äçìïôéêÞ. ÁðïõóéÜæïõí ó÷åäüí åõôåëþò ïé ôýðïé ôçò êáèáñåýïõóáò êáé ïé éäéùìáôéóìïß. 2.'Õöïò: Ôï ýöïò åßíáé áðëü, ëéôü, ÷ùñßò åðéôÞäåõóç. 3. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. Åéêüíá (êõñßùò áêïõóôéêÞ): «... áêïõóèåß áüñáôïò èßáóïò íá ðåñíÜ / ìå ìïõóéêÝò åîáßóéåò, ìå öùíÝò-», «... Üêïõóå... ùò ôåëåõôáßá áðüëáõóç ôïõò Þ÷ïõò, ôá åîáßóéá üñãáíá». â. Ðïëõóýíäåôï: «ôçí ôý÷ç óïõ ðïõ åíäßäåé, ôá Ýñãá óïõ ðïõ áðÝôõ÷áí, ôá ó÷Ýäéá ôçò æùÞò óïõ ðïõ âãÞêáí üëá ðëÜíåò», â. «íá ìç ãåëáóèåßò, ìçí ðåéò ðùò Þôáí Ýíá üíåéñï, ðùò áðáôÞèçêå ç áêïÞ óïõ». ã. ÅðáíáöïñÜ: «óáí Ýîáöíá..,», «óáí Ýôïéìïò áðü êáéñü, óá èáññáëÝïò, óáí ðïõ ôáéñéÜæåé óå ðïõ áîéþèçêåò...». â. «áðï÷áéñÝôá ôçí, ôçí ÁëåîÜíäñåéá ðïõ öåýãåé» â. «áðï÷áéñÝôá ôçí, ôçí ÁëåîÜíäñåéá ðïõ ÷Üíåéò». ä. ÐñïôñåðôéêÝò ðñïóôáêôéêÝò: «ìç èñçíÞóåéò», «áðï÷áéñÝôá», «íá ìç ãåëáóèåßò», «ìçí ðåéò», «ìçí êáôáäå÷ôåßò», «Ðëçóßáóå», «Üêïõóå». å. Åðßèåôá: ôï ðïßçìá Ý÷åé åëÜ÷éóôá åðßèåôá êé áõôÜ ôõðéêÜ. Ç õðïâëçôéêüôçôá ôçò ðüëçò ìå ôïí áüñáôï ðëáíþìåíï èßáóï áíáäßíåôáé ìÝóá áðü ôá ñÞìáôá êáé ôá ïõóéáóôéêÜ.

519

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 520

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôá ÷áñáêôçñéóôéêüôåñá óôïé÷åßá ôçò æùÞò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ïé åðáíáëÞøåéò êáé ïé ðñïôñåðôéêÝò ðñïóôáêôéêÝò. Ôé ðåôõ÷áßíåé ìå ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç: Ìå ôéò åðáíáëÞøåéò (åðáíáöïñÝò) êáé ôéò ðñïôñïðÝò ï ðïéçôÞò ìåôáäßäåé ìå åíÜñãåéá êáé æùçñüôçôá ôéò óêÝøåéò ôïõ, ôïõò ðñïóùðéêïýò ôïõ óôï÷áóìïýò, õðïâÜëëåé Ýíôïíá ôç óõíáßóèçóç ôïõ ÷ñÝïõò ìðñïóôÜ óôï åðåñ÷üìåíï ôÝëïò. 2ç Íá åîåôÜóåôå ôé èÝóç êáôÝ÷ïõí óôï ðïßçìá ïé óôß÷ïé 7 êáé 8 êáé íá ôïõò óõó÷åôßóåôå ìå ôïõò ðñïçãïýìåíïõò êáé ìå ôïõò åðüìåíïõò. ÁðÜíôçóç: Ïé óôß÷ïé áõôïß ðåñéÝ÷ïõí ôï êåíôñéêü íüçìá ôïõ ðïéÞìáôïò êáé ãé' áõôü åëáöñÜ ðáñáëëáãìÝíïé -êáé ÷ùñéóìÝíïé ðéá- åðáíáëáìâÜíïíôáé ðéï êÜôù áðïôåëþíôáò ôï êõñßáñ÷ï ìïôßâï ôïõ ðïéÞìáôïò. 3ç Ôé óõìâïëßæåé óôï ðïßçìá ç ÁëåîÜíäñåéá êáé ï Áíôþíéïò; ÁðÜíôçóç: Ï Áíôþíéïò óõìâïëßæåé ôïí åîáéñåôéêü åêåßíï Üíèñùðï, ðïõ åß÷å ìéá óðÜíéá åýíïéá ôçò ôý÷çò, ðïõ Ýæçóå ìéá ìïíáäéêÞ óå åìðåéñßá æùÞ, áí êáé áõôÞ äå äéÞñêåóå ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò. Ç ÁëåîÜíäñåéá ôáõôßæåôáé ìå ôçí ßäéá ôç æùÞ ôïõ Þñùá, åßíáé ôï óýìâïëï ôçò áíþôåñçò ðïéïôéêÜ æùÞò, ôçò ðëÞñïõò åõôõ÷ßáò, ðïõ üìùò äåí êñÜôçóå ãéá ðÜíôá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéåò åßíáé ïé ðñïôñïðÝò ðïõ áðåõèýíåé ï ðïéçôÞò;

520

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 521

ÁËÅÎÁÍÄÑÉÍÏÉ ÂÁÓÉËÅÉÓ Ê. Ð. ÊáâÜöçò

Á. ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 511 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá éóôïñéêü ðïßçìá ôïõ ÊáâÜöç ðïõ ãñÜöôçêå óôá 1912, ìå èÝìá Ýíá éóôïñéêü ãåãïíüò ðïõ óõíÝâç óôá 34 ð.×. êáé ðåñéãñÜöåôáé óôï «Âßï Áíôùíßïõ» ôïõ ÐëïõôÜñ÷ïõ. Óýìöùíá ìå üóá ìáò äéçãåßôáé ï éóôïñéêüò, ï Áíôþíéïò -áðüëõôá äéáâñùìÝíïò áðü ôï ðíåýìá ôçò áíáôïëßôéêçò ÷ëéäÞò êáé áíÜñìïóôï ãéá Ñùìáßï óôñáôçãü -ìáæß ìå ôçí ÊëåïðÜôñá ïñãÜíùóáí ìéá ìåãáëïðñåðÞ ôåëåôÞ óôï óôÜäéï ôçò ÁëåîÜíäñåéáò êáé ìïßñáóáí âáóéëéêïýò ôßôëïõò óôá ðáéäéÜ ôçò ÊëåïðÜôñáò. Ôï èÝìá áõôü ðÞñå ï ÊáâÜöçò, ìåôáðëÜèïíôÜò ôï êáé ìåôáôïðßæïíôáò ôï êÝíôñï âÜñïõò ôïõ. ¼ðùò åß÷å ôïíßóåé ï ßäéïò ï ÊáâÜöçò ãéá ôï ðïßçìÜ ôïõ: «¸ñãïí öáíôáóßáò, êõñßùò åíäéáöÝñïí, äéüôé øõ÷ïëïãåßôáé ôï áëåîáíäñéíüí êïéíüí, ôï ïðïßïí åíèïõóéÜæåôï êáé åðåõöçìïýóåí ùò åéò èÝáôñïí. Ïé Ýîõðíïé Áëåîáíäñéíïß äåí Ýðáéñíáí óôá óïâáñÜ ôïõò ôßôëïõò ðïõ Ýäéäå óôïõò ìéêñïýò âáóéëüðáéäáò» (Ã. Ëå÷ùíßôç, «ÊáâáöéêÜ áõôïó÷üëéá», óåë. 29-30). «Äåí ðåñéãñÜöù ïëüêëçñç ôçí ôåëåôÞ, ðáñáëåßðù ôçí ìéêñÞ ÊëåïðÜôñá, ðáñáëåßðù ôïí äïèÝíôá óôçí ìåãÜëç ÊëåïðÜôñá ôßôëï, ôçí åóôßáóéí ðïõ Ýãéíå ðñéí (êáôÜ ôï Äßùíá ÊÜóéïí). Ôçí áíáêÞñõîéí åéò âáóéëåßò ôùí ôñéþí õéþí, ôùí áññÝíùí êëçñïíüìùí ôïõ ïßêïõ ôùí Ëáãéäþí. Áõôü, êáô'åìÝ, ôïõò åíäéÝöåñå, ôïõò åßëêõå (ìüëï ðïõ Þîåõñáí ðïõ ôüóïé ôßôëïé Þóáí ëüãéá ìüíïí), ôïõò óõãêéíïýóå. Ãéá íá ðáí íá äïõí áõôü -ôïõò ôñåéò ìéêñïýò Ëáìßäáò- åíèïõóéÜæïíôáí êé åðåõöçìïýóáí» (Ã.Ð. Óáââßäçò. «ÄéáâÜæïíôáò ôñßá "ó÷ïëéêÜ" ðïéÞìáôá ôïõ Ê.Ð. ÊáâÜöç», ðåñéïäéêü «Öéëüëïãïò», ôåý÷ç 11-12, óåë. 173-96.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ïé êÜôïéêïé ôçò ÁëåîÜíäñåéáò óõãêåíôñþèçêáí óôï óôÜäéï, ãéá íá ðáñáêïëïõèÞ-

521

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 522

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

óïõí ôçí ðñþôç äçìüóéá åìöÜíéóç ôùí ãéùí ôçò ÊëåïðÜôñáò, ôïõ Êáéóáñßùíá, ôïõ ÁëÝîáíäñïõ êáé ôïõ Ðôïëåìáßïõ. Óå áõôÞí èá óôÝöïíôáí âáóéëåßò áðü ôçí ÊëåïðÜôñá êáé ôïí Áíôþíéï. Ïé Áëåîáíäñéíïß ðïõ ðáñáêïëïõèïýí ôçí ôåëåôÞ, áíôéëáìâÜíïíôáé ðùò üëá üóá ãßíïíôáé äåí Ý÷ïõí êáìéÜ áðïëýôùò áîßá êáé üóá ëÝãïíôáé åßíáé ëüãéá áíïýóéá, èåáôñéêÜ. ¼ìùò, áí êáé ïé Áëåîáíäñéíïß áíôéëáìâÜíïíôáé ðùò üóá ãßíïíôáé óôï óôÜäéï äåí åßíáé ðáñÜ èåáôñéíéóìïß êáé «êïýöéá ëüãéá», ðáñáóýñïíôáé êáé ãïçôåýïíôáé áðü ôï üëï èÝáìá. Ç æåóôÞ, ó÷åäüí ðïéçôéêÞ óôçí ïìïñöéÜ çìÝñá, ï ãáëÜæéïò ïõñáíüò, ôï ÃõìíÜóéï, ç ðïëõôÝëåéá êáé ç ÷ëéäÞ ôùí áõëéêþí, ç ïìïñöéÜ ôïõ Êáéóáñßùíá åßíáé ðïõ ôïõò ðáñáóÝñíïõí êáé ôïõò êÜíïõí íá åðåõöçìïýí êáé íá æçôùêñáõãÜæïõí ôïõò âáóéëåßò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4.

Êáéóáñßùí: ãéïò ôçò ÊëåïðÜôñáò êáé ôïõ Éïõëßïõ Êáßóáñá. Èáíáôþèçêå óå çëéêßá 17 ÷ñïíþí áðü ôïí Ïêôáâéáíü óôçí ÁëåîÜíäñåéá, ôï 30 ð.×. ÁëÝîáíäñïò êáé Ðôïëåìáßïò: ðáéäéÜ ôçò ÊëåïðÜôñáò êáé ôïõ Áíôþíéïõ. ÃõìíÜóéï: ãõìíáóôÞñéï, ôï óôÜäéï ôçò ÁëåîÜíäñåéáò. áßìá ôùí Ëáãéäþí: Ç äõíáóôåßá ôçò ÊëåïðÜôñáò (Ëáãßäåò) åß÷å ãåíÜñ÷ç ôçò ôïí Ðôïëåìáßï ôïí ËÜãïõ, óôñáôçãü êáé Ýíáí áðü ôïõò äéáäü÷ïõò ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ìðïñåß íá äéáêñéèåß óôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-19 ðïõ ÷ùñßæåôáé óôéò õðïåíüôçôåò: á) 1-7, üðïõ ï ÊáâÜöçò åêèÝôåé ìå ðåæü ôñüðï ôï éóôïñéêü ãåãïíüò êáé â) 8-19, üðïõ åîçãåß ìå ëåðôïìÝñåéåò üóá óõíÝâçóáí, êáé 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 20-34, ðïõ ÷ùñßæåôáé óôéò õðïåíüôçôåò: á) 20-21, üðïõ ôïíßæåôáé ç áñíçôéêÞ áíôßäñáóç ôïõ ðëÞèïõò áðÝíáíôé óôï ãåãïíüò, êáé â) 22-34, üðïõ áéôéïëïãåßôáé ç óôÜóç ôùí Áëåîáíäñéíþí. ¼ðùò ôïíßæåé ï Ã. Ù. Óáââßäçò ãéá ôç äïìÞ ôïõ ðïéÞìáôïò, áõôÞ «õðáãïñåýåôáé áðü ôç äéáëåêôéêÞ ôïõ óôÜóç áðÝíáíôé óôï öáéíüìåíï êáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá Þ áðÝíáíôé óôçí áíôßèåóç ðïõ ï ßäéïò äéáðéóôþíåé áíÜìåóá óôá ëüãéá êáé

522

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 523

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

óôçí áëÞèåéá... Ôï «Áëåîáíäñéíïß âáóéëåßò» åßíáé Ýíá áðü ôá åðéöáíÝóôåñá ðáñáäåßãìáôá áõôÞò ôçò óôÜóçò, ç ïðïßá, óçìåéùôÝùí, äå óôáìáôÜåé óôçí øõ÷ñÞ äéáðßóôùóç ôçò áëÞèåéáò, ìá ðñï÷ùñÜåé óå ìéá óõìâéâáóôéêÞ óýíèåóç, èåìåëéùìÝíç óå íçöÜëéá ðáñáäï÷Þ ôçò áíèñþðéíçò áäõíáìßáò -ðñÜãìá ðïõ öáßíåôáé óáöÝóôáôá åäþ óå üëç ôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ» (Ðåñéïäéêü «Öéëüëïãïò», óåë. 194, ôåý÷ïò 11-12).

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Õðïåíüôçôá á' (Óôß÷ïé 1-7): Ç ðáñÜóôáóç åßíáé óêçíïèåôçìÝíç áðü ôïí Áíôþíéï êáé ôçí ÊëåïðÜôñá. Ðáñüëá áõôÜ äåí ðáñïõóéÜæïíôáé óå ðñþôï ðëÜíï, áëëÜ ï ñüëïò ôïõò ãßíåôáé ìüíï Ýììåóá ãíùóôüò. ¼óï ãéá ôïõò Áëåîáíäñéíïýò, åêåßíïé äå óõãêåíôñþèçêáí ôüóï ãéá ôï ðïëéôéêü ãåãïíüò, ôç óôÝøç ôùí ôñéþí ðáéäéþí, üóï áðü ðåñéÝñãåéá, êáèþò áõôÜ ðáñïõóéÜæïíôáí äçìüóéá ãéá ðñþôç öïñÜ. Ïé äýï ðñþôïé óôß÷ïé: «ìáæåýèçêáí... íá äïõí ôçò ÊëåïðÜôñáò ôá ðáéäéÜ» öáíåñþíïõí áêñéâþò ôïí áðþôåñï óêïðü ôùí Áëåîáíäñéíþí êáé ôï âÜèïò ôïõ åíäéáöÝñïíôüò ôïõò. «Ç åðéöáíåéáêÞ äñÜóç îåôõëßãåôáé óå äýï åðßðåäá ôáõôü÷ñïíá: óôï Ýíá åðßðåäï, ôï ðïëéôéêü èÝáôñï ðïõ êÜíïõí ïé éó÷õñïß ãéá 'íá åíôõðùóéÜóïõí ï Ýíáò ôïí Üëëïí, ôïõò õðçêüïõò, êé ßóùò ôïõò áíôßðáëïõò óôç Ñþìç (áí êáé ïé Ñùìáßïé, óýìöùíá ìå ôçí ðçãÞ ôïõ ÊáâÜöç, ôïí Ðëïýôáñ÷ï, åßäáí ôï ãåãïíüò óáí èÝáôñï êé áëáæïíåßá, ìéá åõêáéñßá ãéá íá öáíåñþóïõí ôï ìßóïò ôïõò) êáé óôï Üëëï åðßðåäï ôï ëéãüôåñï öáíåñü èÝáôñï ðïõ êÜíïõí ïé Áëåîáíäñéíïß, óáí áíôáðüêñéóç óôïõò Üñ÷ïíôÝò ôïõò. Ðßóù áð' áõôÝò ôéò ðáñáóôÜóåéò åßíáé êñõììÝíç ç áëÞèåéá ðïõ, óýìöùíá ìå ôïí ðïéçôÞ, ôçí îÝñïõí üëïé ïé ìåôÝ÷ïíôåò, Üñ÷ïíôåò êáé áñ÷üìåíïé...» (Keelay, «Ç ÊáâáöéêÞ ÁëåîÜíäñåéá», óåë. 131). Õðïåíüôçôá â' (Óôß÷ïé 8-19): Ï ðïéçôÞò ðåñéãñÜöåé ôçí áðüäïóç ôùí ôßôëùí óôá ðáéäéÜ ôçò ÊëåïðÜôñáò. Ðñþôïò ï ÁëÝîáíäñïò áíáêçñý÷èçêå âáóéëéÜò ôçò Áñìåíßáò ôçò Ìçäßáò êáé ôùí ÐÜñèùí. Ï Ðôïëåìáßïò èá áíáëÜìâáíå ôç äéïßêçóç ôçò Êéëéêßáò, ôçò Óõñßáò êáé ôçò Öïéíßêçò, åíþ ï Êáéóáñßùí, ðïõ âñéóêüôáí ðéï ìðñïóôÜ êáé êáëýôåñá óôïëéóìÝíïò, áíáêçñý÷èçêå ÂáóéëéÜò ôùí ÂáóéëÝùí. Ç ôåëåôÞ ôçò áðïíïìÞò ôùí ôßôëùí åßíáé êùìéêïôñáãéêÞ. Êáôáñ÷Þí, ãéáôß ïé ðåñéï÷Ýò ðïõ äßíïíôáé óôïõò ìåëëïíôéêïýò âáïéëéÜäåò äåí áíÞêáí óôïí Áíôþíéï êáé ôçí ÊëåïðÜôñá, ïðüôå êáé ïé ôßôëïé äåí åß÷áí êáìéÜ áîßá. Ôßðïôå åêôüò áðü ôï ëáìðñü ÈÝáìá äåí Ý÷åé áîßá. Êáé áõôüò åßíáé ï óêïðüò ôïõ ÊáâÜöç. Íá êá-

523

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 524

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôáäåßîåé ðùò ïé óõãêåíôñþóåéò êáé ïé äéÜöïñåò ðïëéôéêÝò äéáêçñýîåéò äåí Ý÷ïõí êáíÝíá áðïëýôùò ðåñéå÷üìåíï êáé áîßá: åßíáé ìüíï «êïýöéá ëüãéá». 2ç åíüôçôá: Õðïåíüôçôá á~ (Óôß÷ïé 20-21): Èá 'ëåãå êáíåßò ðùò ç åðéëïãÞ ôïõ ÷þñïõ äåí åßíáé ôõ÷áßá. Óôï óôÜäéï, óå Ýíá ÷þñï ó÷åäüí èåáôñéêü, ãßíåôáé ìéá ôåëåôÞ ðïõ äåí Ý÷åé êáìéÜ áîßá, äåí åßíáé ðáñÜ èåáôñéíéóìïß. Êáé ï ëáüò óõíåéäçôïðïéåß ôçí áëÞèåéá ðïõ êñýâåôáé ðßóù áðü áõôÝò ôéò öáíöÜñåò êáé ôïõò ðáíõãçñéóìïýò:ôçí áíõðáñîßá íïÞìáôïò êáé áîßáò. «Ç óêçíÞ ôùí "Áëåîáíäñéíþí âáóéëÝùí" åßíáé ç óêçíÞ ôçò éóôïñßáò. Êáé åðÜíù óôç óêçíÞ ôçò éóôïñßáò ôï áíèñþðéíï óýíïëï âëÝðåé áíåâáóìÝíïõò ôïõò çãÝôåò, ôïõò óôñáôçëÜôåò, ôïõò êõâåñíÞôåò, ôïõò óïöïýò, ôïõò äçìéïõñãïýò. ÁëëÜ áõôïß äåí åßíáé ôßðïôá Üëëï ðáñÜ ç óõíïëéêÞ äñÜóç êáé äçìéïõñãßá. Êáé ôï áíèñþðéíï óýíïëï åíèïõóéÜæåôáé êáé åðåõèçìåß, áí êáé íïéþèåé ôé êïýöéá ëüãéá åßíáé üëç ç éóôïñéêÞ äçìéïõñãßá óôç âáèýôåñç õðüóôáóÞ ôçò» (Ã. Ìé÷áëÝôïò, «Ç ðïßçóç ôïõ ÊáâÜöç», óåë. 41). Õðïåíüôçôá â~ (Óôß÷ïé 22-34): Ôï ðáñÜäïîï ëïéðüí åßíáé ðùò ï ëáüò, áêüìá êáé üôáí áíôéëáìâÜíåôáé üôé ïé äéáêçñýîåéò ôùí ðïëéôéêþí äåí Ý÷ïõí áîßá êáé ðåñéå÷üìåíï, åßíáé äõíáôüí íá ðáñáóýñåôáé áðü ôï ëáìðñü èÝáìá. ÔåëéêÜ, ÷åéñáãùãåßôáé áðü ìéá «èåáôñéêÞ ðáñÜóôáóç ïñãáíùìÝíç áðü ôïõò éó÷õñïýò ãéá íá åíôõðùóéÜóåé ðÜíù áð' üëá ôïõò éó÷õñïýò» (Keeley). «¸÷åé êõñßùò éäéáßôåñç óçìáóßá ï ëáüò ï áëåîáíäñéíüò ðïõ «åíèïõóéÜæåôáé êé åðåõöçìåß», åíþ Ýíéùèå «ôé êïýöéá ëüãéá Þóáíå áõôÝò ïé âáóéëåßåò». Åêåßíï ðïõ ôïí êáèïäçãåß äåí åßíáé ìéá áðëÞ áãÜðç ãéá ôï èÝáìá äåí åßíáé ï ñç÷üò ðüèïò ôïõ ü÷ëïõ ðïõ áðïæçôÜ ìüíï panem et circenses. ¸÷åé êÜðïéá óõãêóôÜâáóç êáé êÜðïéï ïßêôï óôï öÝñóéìü ôïõ. Óáí íá óõìðïíåß ôçí ôý÷ç ôùí ôñåëþí «âáóéëÝùí». Ïé åðåõöçìßåò ôïõ äåí åßíáé ìéá îåñÞ áðïóêåðáóìÝíç éá÷Þ ãÝëéïõ êáé êáã÷áóìïý. Óáí íá èÝëåé íá ìçí ðëçãþóåé ìå ôçí áëÞèåéá ôïõò «áëåîáíäñéíïýò âáóéëåßò». Óáí íá 'íáé Ýíá ãÝëéï åðéôçäåõìÝíï ãéá íá åíèáññýíåé ôá ôñßá âáóéëüðïõëá· åßíáé êáé ôá ôñßá áíþñéìá êáé ôï äéêü ôïõ þñéìï ìÜôé ôá âëÝðåé áíåâáóìÝíá ü÷é ðÜíù óôç âáóéëéêÞ åîÝäñá, áëëÜ ðÜíù óôï èáíÜóéìï éêñßùìá. Óáí íá ðñïóðáèåß íá ôá åíèáññýíåé êáé íá ôá îåãåëÜóåé. Ãéáôß äå èÝëåé, äåí áíôÝ÷åé ï ßäéïò íá ôá éäåß íá íéþóïõí êé åêåßíá ôçí áëÞèåéá êáé íá îåóðÜóïõí óå êëÜìáôá, óå ëõãìïýò êáé óå óðáñáãìïýò. ¢ëëùóôå, ç ôý÷ç ôùí ðáéäéþí åêåßíùí åßíáé êÜðùò êáé ôý÷ç ôùí äéêþí ôïõ ðáéäéþí êáé ç åðï÷Þ êáé ç åõèýíç âáñýíåé áõôüí ôïí ßäéï». (Ã. Ìé÷áëÝôïò, «Ç ðïßçóç ôïõ ÊáâÜöç», óåë. 40). ÐÜíôùò, ßóùò ï ÊáâÜöçò, íá áíáöÝñåôáé êáé óå óýã÷ñïíÜ ôïõ ãåãïíüôá. ¼524

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 525

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ðùò Ý÷ïõí ôïíßóåé íåþôåñïé ìåëåôçôÝò, êáé áíÜìåóÜ ôïõò ï Ã. ÄÜëëáò, ï ÊáâÜöçò áíôéóôïé÷åß ôç äéáíïìÞ áîéùìÜôùí óôá ðáéäéÜ ôçò ÊëåïðÜôñáò ìå ôç äéáíïìÞ áîéùìÜôùí óôá ðáéäéÜ ôïõ âáóéëéÜ Ãåùñãßïõ Á'.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ - Óõìâïëéóìïß: Ôï ðïßçìá áíÞêåé óôá éóôïñéêÜ ôïõ ÊáâÜöç. Ãéá íá áíáðëÜóåé üìùò ôï éóôïñéêü ãåãïíüò êáé íá ôï ìåôáðëÜóåé ìå âÜóç ôá äéêÜ ôïõ íïÞìáôá ÷ñçóéìïðïéåß äéÜöïñá óôïé÷åßá ðïõ ðñïóäßäïõí Ýíá èåáôñéêü ôüíï óôï Ýñãï ôïõ. 2. Åéêüíåò: ÐáñáèÝôåé ðáñáóôáôéêÝò åéêüíåò ðïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôç äýíáìç ôçò ðåñéãñáöÞò êáé ôç æùíôÜíéá ôïõò: «Ìáæåýèçêáí ïé Áëåîáíäñéíïß... ëáìðñÞ ðáñÜôáîç ôùí óôñáôéùôþí», «Ï Êáéóáñßùí óôåêüôáí ðéï ìðñïóôÜ... Âáóéëåßá ôùí ÂáóéëÝùí», «ÁëëÜ ç ìÝñá Þôáíå æåóôÞ êáé ðïéçôéêÞ... üëï ÷Üñéò êé åìïñöéÜ», «êé ïé Áëåîáíäñéíïß... åðåõöçìïýóáí». Åðßóçò, ç ðáñÜèåóç êáé ðåñéãñáöÞ ôùí åéêüíùí ãßíïíôáé áöçãçìáôéêÜ, ìå ôñüðï ðïõ äßíåé ìåãáëýôåñç äýíáìç óôï ëüãï ôïõ. 3. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé äçìïôéêÞ áëëÜ ìå ôýðïõò ôçò êáèáñåýïõóáò, óáí áõôÞ ðïõ ìéëïýóå ç åëëçíéêÞ ðáñïéêßá ôçò ÁëåîÜíäñåéáò, üðùò: «áíèïäÝóìç, õáêßíèïõò, óáðöåßñùí, ñïäü÷ñïá». 4. Åðßóçò, ÷áñáêôçñéóôéêü åßíáé êáé ôï äéðëü áíáêüëïõèï ó÷Þìá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß, üðùò óôéò åêöñÜóåéò «ôïí åßðáí âáóéëÝá... ôïí åßðáí âáóéëÝá... ôïí åßðáí ðéüôåñïí». 5. Óôß÷ïò: Ïé óôß÷ïé åßíáé Üíéóïé, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá áëëÜ óå éáìâéêü ìÝôñï ãñáììÝíïé.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Óôï ðåñéóôáôéêü ðïõ äéçãåßôáé ï Ðëïýôáñ÷ïò êåíôñéêÜ ðñüóùðá åßíáé ï Áíôþíéïò êáé ç ÊëåïðÜôñá. Åäþ ðþò äçëþíåôáé ç ðáñïõóßá ôïõò; Ðïéá åßíáé ôá êýñéá ðñüóùðá; ÁðÜíôçóç: Óôï ðïßçìá ï Áíôþíéïò êáé ç ÊëåïðÜôñá äåí ðáñïõóéÜæïíôáé ðÜíù óôç óêçíÞ. Åßíáé óáí íá âñßóêïíôáé óôá ðáñáóêÞíéá, ãé' áõôü êáé ç ýðáñîÞ ôïõò äçëþíåôáé Ýììåóá: ôï üíïìá ôçò ÊëåïðÜôñáò áíáöÝñåôáé äõï öïñÝò áëëÜ ãéá íá ôïíéóôåß ìüíï ðùò åßíáé ç ìç-

525

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 526

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôÝñá ôùí ôñéþí ðáéäéþí, åíþ ôï üíïìá ôïõ Áíôþíéïõ äåí áíáöÝñåôáé ðïõèåíÜ. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ðáñïõóéÜæïíôáé ôá áèþá ðáéäéÜ íá ’váé ïé ðñùôáãùíéóôÝò ôçò ðáñÜóôáóçò áõôÞò, ãåãïíüò ðïõ äßíåé äñáìáôéêü ÷áñáêôÞñá óôï ðïßçìá, êáèþò õðïäçëþíåôáé Ýììåóá ðùò ôá ðáéäéÜ áõôÜ èá ðëçñþóïõí ôåëéêÜ ãéá ôá óöÜëìáôá ôùí ãïíÝùí ôïõò. 2ç Ðïéá ç èÝóç ôùí ðáéäéþí óôá üóá äéáäñáìáôßæïíôáé; ÁðÜíôçóç: Ôá ðáéäéÜ êáôÝ÷ïõí êåíôñéêÞ èÝóç óôï ðïßçìá, áöïý ôá ãåãïíüôá åîåëßóóïíôáé ìå âÜóç áõôÜ. ÁðïäÝ÷ïíôáé ëïéðüí ôïõò ôßôëïõò ðïõ ôïõò ÷áñßæïõí, áíýðïðôá ãéá üóá õðÜñ÷ïõí ðßóù áðü ôïõò ôßôëïõò áõôïýò êáé ãéá üóá èá åðáêïëïõèÞóïõí. 3ç Ôß Ý÷åôå íá ðáñáôçñÞóåôå ó÷åôéêÜ ìå ôïí ôñüðï ðïõ ðáñïõóéÜæåôáé ï Êáéóáñßùí; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ìå îå÷ùñéóôü ôñüðï ôïí Êáéóáñßùíá. Áñ÷éêÜ, óôï óôß÷ï 3, ôïí äéáêñßíåé áðü ôá Üëëá ðáéäéÜ. Óôç óõíÝ÷åéá, óôïõò óôß÷ïõò 12-19, ðåñéãñÜöåé ìå ëåðôïìÝñåéåò ôç èÝóç üðïõ âñßóêåôáé, ôá óôïëßäéá êáé ôá öïñÝìáôÜ ôïõ áëëÜ êáé ôïí ôßôëï ðïõ ôïõ ÷Üñéóáí. ÔÝëïò, óôï óôß÷ï 27, êÜíåé ìéá ãåíéêÞ êñßóç ãé' áõôüí («üëï ÷Üñéò êáé åìïñöéÜ»). ÌÝóá áðü ôçí ðåñéãñáöÞ áõôÞ ãßíåôáé öáíåñÞ ç ÷ëéäÞ ôçò ÁíáôïëÞò ðïõ åßíáé îÝíç ðñïò ôá ñùìáúêÜ Þèç êáé ôçí ïðïßá åß÷å áðïäå÷ôåß ï Áíôþíéïò, áëëïôñéþíïíôáò ôç äéêÞ ôïõ áíôßëçøç ãéá ôç æùÞ. 4ç Ç ðåñéãñáöÞ ôçò áðïíïìÞò ôùí ôßôëùí Ý÷åé ìéá ìåãáëïðñÝðåéá ðþò åêöñÜæåôáé áõôÞ ç ìåãáëïðñÝðåéá, ðïõ êïñõöþíåôáé êáé óå ðïéïõò óôß÷ïõò áðïêáëýðôåôáé ç êïõöüôçôÜ ôçò; ÁðÜíôçóç: Ç ìåãáëïðñÝðåéá ôçò áðïíïìÞò ôùí ôßôëùí åêöñÜæåôáé ìå ôçí áíáöïñÜ óôï ÷þñï -ôï «ÃõìíÜóéï», «Ýíá èñéáìâéêüí êáôüñèùìá ôÝ÷íçò»-, óôçí ðïëõôÝëåéá ôùí áõëéêþí êáé «óôç ëáìðñÞ ðáñÜôáîç ôùí óôñáôéùôéêþí». Êïñõöþíåôáé ìå ôçí áíáãüñåõóç ôïõ Êáéóáñßùíá óå «ÂáóéëÝá ôùí ÂáóéëéÜäùí». Óôïõò óôß÷ïõò 20-21 -«ïé Áëåîáíäñéíïß Ýíéùèáí... êáé èåáôñéêÜ»- áðïêáëýðôåôáé ç êïõöüôçôá ôçò ìåãáëïðñÝðåéáò áõôÞò. 5ç Ðþò ðáñïõóéÜæïíôáé ïé Áëåîáíäñéíïß ó÷åôéêÜ á) ìå ôçí åèíïëïãéêÞ ôïõò óýíèåóç, â) ìå ôç óôÜóç ôïõò áðÝíáíôé óôçí ôåëåôÞ; Åßíáé óôÜóç ðïõ ÷áñáêôçñßæåé õðåýèõíïõò ðïëßôåò;

526

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 527

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÁðÜíôçóç: á) Ïé Áëåîáíäñéíïß ðáñïõóéÜæïíôáé óáí Ýíá êñÜìá äéÜöïñùí åèíïôÞôùí: ÅëëÞíùí, Áéãõðôßùí êáé Åâñáßùí, üðùò êáé ðñáãìáôéêÜ Þôáí êáé óôá ÷ñüíéá ôïõ ðïéçôÞ. â) Óôçí ôåëåôÞ ïé Áëåîáíäñéíïß ðáñïõóéÜæïíôáé åíôåëþò áäéÜöïñïé ãéá ôçí ðïëéôéêÞ óêïðéÜ üóùí åîåëßóóïíôáé êáé åíäéáöÝñïíôáé ìüíï ãéá ôï èÝáìá. Óßãïõñá, ç óôÜóç ôïõò áõôÞ äå öáíåñþíåé êÜðïéá õðåõèõíüôçôá åê ìÝñïõò ôïõ. Åßíáé ëïãéêü ïé ðïëßôåò ìéáò ðáñçêìáóìÝíçò ÷þñáò -êáé éäßùò ðïëßôåò ðïõ áíÞêáí óå äéáöïñåôéêÝò åèíüôçôåò- íá ìçí Ý÷ïõí þñéìç ðïëéôéêÞ óõíåßäçóç êáé íá åßíáé áäéÜöïñïé áðÝíáíôé óôá êïéíÜ. 6ç Ç åéñùíåßá åßíáé áðü ôá êýñéá ãíùñßóìáôá ôçò ðïéÞóåùò ôïõ ÊáâÜöç. Ìðïñåßôå íá ôçí áíáãíùñßóåôå óôï ðïßçìá; ÁðÜíôçóç: Ç åéñùíåßá ùò óôïé÷åßï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ðïßçóçò ôïõ ÊáâÜöç åíôïðßæåôáé êõñßùò óôïõò óôß÷ïõò 21-22 êáé 33-34, áëëÜ êáé óôïõò óôß÷ïõò 5-6 êáé 8-19. Óå áõôïýò ï ðïéçôÞò åéñùíåýåôáé ôçí áíõðáñîßá ôùí åîïõóéþí êáé ôçò áîßáò ôùí ôßôëùí, áëëÜ êáé ôçí áíôßèåóç óôç óõìðåñéöïñÜ ôùí Áëåîáíäñéíþí: åíþ Ýíéùèáí ôé óõíÝâáéíå, ôåëéêÜ óõììåôåß÷áí óôçí ôåëåôÞ, ÷åéñïêñïôþíôáò êáé åðåõöçìþíôáò. 7ç Ôï ðïßçìá ÷áñáêôçñßæåé ìéá ïëüêëçñç åðï÷Þ (ôçí áëåîáíäñéíÞ). Íïìßæåôå üôé ç óçìáóßá ôïõ ðåñéïñßæåôáé á' áõôÞ; ÁðÜíôçóç: Ç óçìáóßá ôïõ ðïéÞìáôïò äåí ðåñéïñßæåôáé ìüíï óôçí áëåîáíäñéíÞ åðï÷Þ. Áíôßèåôá, áíáöÝñåôáé óå êÜèå åðï÷Þ äéÜâñùóçò ôùí ðïëéôéêþí çèþí, üôáí ïé ðïëéôéêïß ìåôáôñÝðïíôáé óå èåáôñßíïõò ðïõ ëÝíå «êïýöéá ëüãéá» êáé ï ëáüò - åíþ óõíåéäçôïðïéåß ôé óõìâáßíåé - äåí áíôéäñÜ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óå ðïéï ãåãïíüò áíáöÝñåôáé ôï ðïßçìá; 2ç Ðïéá åßíáé ç áíôßäñáóç ôùí Áëåîáíäñéíþí;

527

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 528

ÇÃÅÌÙÍ

ÅÊ

ÄÕÔÉÊÇÓ ËÉÂÕÇÓ Ê. Ð. ÊáâÜöçò

Á. ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 511 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá ãñÜöôçêå óôá 1928, óôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ äñáóôçñéüôçôáò. Ôï ðñüóùðï ðïõ áíáöÝñèçêå åßíáé éóôïñéêÜ áíýðáñêôï. ÁíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí øåõäïÀóôïñéêþí ðïéçìÜôùí, óôá ïðïßá ï ðïéçôÞò ðëÜèåé ðñüóùðá éóôïñéêÜ áíýðáñêôá áëëÜ ìÝóá óå Ýíá óõãêåêñéìÝíï éóôïñéêü ðáñåëèüí.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ¸íáò çãåìüíáò áðü ôç Äõô. Ëéâýç Ýìåéíå ãéá 10 ìÝñåò óôçí êïóìéêÞ ÁëåîÜíäñåéá. 'Çôáí ï ÁñéóôïìÝíçò, ãéïò ôïõ ÌåíåëÜïõ. ÊáôÜöåñå óôçí áðáéôçôéêÞ êïéíùíßá ôçò åëëçíéóôéêÞò ðüëçò íá êåñäßóåé ôçí ìÜ÷ç ôùí åíôõðþóåùí: Ýäåé÷íå íá êáôÝ÷åé ôá åëëçíéêÜ ãñÜììáôá, äéÜâáæå åëëçíéêÜ âéâëßá êáé Þôáí ëéãïìßëçôïò, äßíïíôáò ôçí åéêüíá âáèõóôü÷áóôïõ áíèñþðïõò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá üìùò Þôáí ôåëåßùò áóÞìáíôïò: Ýíáò ôõ÷áßïò êáé áóôåßïò Üíèñùðïò, ðïõ ðÞñå üíïìá åëëçíéêü, íôýèçêå åëëçíéêÜ, óõìðåñéöåñüôáí ðñïóåêôéêÜ óáí ¸ëëçíáò êáé öïâüôáí ìç ÷áëÜóåé ôçí êáëÞ åíôýðùóç ðïõ åß÷áí ó÷çìáôßóåé ãé' áõôüí ïé Áëåîáíäñéíïß. Ãé' áõôü ìéëïýóå ðïëý ëßãï öñïíôßæïíôáò íá ìçí êÜíåé ãñáììáôéêÜ ëÜèç êáé ôïí êïñïÀäåýïõí ïé Áëåîáíäñéíïß, üðùò óõíÞèéæáí. ¸ôóé ëïéðüí êáôáðéåæüôáí ðïëý êáé óôåíá÷ùñéüôáí âáèéÜ, ðïõ åß÷å ìÝóá ôïõ óôïéâáãìÝíåò ôüóåò ëÝîåéò, ÷ùñßò íá ìðïñåß íá ôéò ðåé.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ÁëåîÜíäñåéá: ôï üíïìá áõôÞò ôçò ðüëçò êáôÝ÷åé êåíôñéêÞ èÝóç óôá éóôïñéêÜ ðïéÞìáôá ôïõ ÊáâÜöç, ëåéôïõñãåß ùò óýìâïëï, ùò ëÝîç-êëåéäß, ìÝ éäéáßôåñç íïçìáôéêÞ êáé óõãêéíçóéáêÞ öüñôéóç. 2. Äõô. Ëéâýç: áñ÷áßï üíïìá ôçò Â. ÁöñéêÞò, ôçò ÊõñçíáúêÞò. 3. ðåñéâïëÞ: íôýóéìï. 528

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 529

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

4. âáñâáñéóìïß: ôá ãñáììáôéêÜ ëÜèç. 5. ðïëëÜ: ðïëý (åðéññ.-éäéùìáôéóìüò). 6. ôåò: ôéò (éäéùìáôéóìüò).

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ôï öáíôáóôéêÜ êáé éóôïñéêÜ áíýðáñêôï ðñüóùðï ôïõ ÁñéóôïìÝíç ôïðïèåôåßôáé óôçí åëëçíéóôéêÞ ÁëåîÜíäñåéá, ìéá ðüëç áêìÜæïõóá õëéêÜ êáé ðíåõìáôéêÜ, óõíå÷éóôÞ ôïõ åëëçíéêïý ðïëéôéóìïý, áäéÜëëáêôç êáé áðïññéðôéêÞ ãéá üóïõò äåí ðñïó÷þñçóáí óôçí ðáéäåßá ôçò êáé äå ìåôåß÷áí óôçí åëëçíéêüôçôÜ ôçò. Óå ìéá ôüóï áõóôçñÞ êáé åðéöõëáêôéêÞ êïéíùíßá ï «çãåìþí åê ÄõôéêÞò Ëéâýçò» êåñäßæåé ôï ðáé÷íßäé ôùí åíôõðþóåùí êáé ãßíåôáé ðåéóôéêüò. Ôï åëëçíéêü ôïõ üíïìá, ç åëëçíéêÞ ðåñéâïëÞ ôïõ, ç ðñïóåêôéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ, ç âéâëéïöéëßá ôïõ ôïý åîáóöáëßæïõí ôçí áðïäï÷Þ. Ùóôüóï, åßíáé øåýôéêïò. Ç ðñïçãïýìåíç åéêüíá áíáéñåßôáé: äåí åßíáé ¸ëëçíáò, äåí Ý÷åé ðáéäåßá åëëçíéêÞ. Åßíáé Ýíáò áóÞìáíôïò áíèñùðÜêïò, ðïëý êáôáðéåóìÝíïò, ðïõ ìéëÜåé ëßãï, ãéáôß ôñÝìåé ìÞðùò ðÝóåé óå ëÜèç ãñáììáôéêÜ. Ôï íüçìá ðñïâÜëëåé óáöÝò ðßóù áðü ôçí éóôïñéêÞ åðßöáóç: óå êÜèå ôïìÝá ôçò æùÞò ðßóù áðü ôç ëáìðñÞ åðéöÜíåéá, ôá ìåãÜëá ó÷Þìáôá, êñýâïíôáé ôýðïé åíôåëþò áóÞìáíôïé êáé áíÜîéïé, ïé ïðïßïé êáôáöÝñíïõí íá áöÞóïõí êáëÝò åíôõðþóåéò õðïäõüìåíïé Ýíá ñüëï. Ôçí ðñïóðïßçóç üìùò êáé ôï îåãÝëáóìá ôùí Üëëùí ôá ðëçñþíïõí áêñéâÜ. Ï ñüëïò ðïõ õðïäýïíôáé óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõò íá ìç ãßíïõí áíôéëçðôïß ôïõò êáôáðéÝæåé, ôïõò öïñôþíåé ìå Üã÷ïò êáé áãùíßá, ôïõò êáèéóôÜ áäýíáìïõò íá åðéêïéíùíÞóïõí ìå ôï ðåñéâÜëëïí ôïõò êáé ôåëéêÜ ôïõò ïäçãåß óôç ìïíáîéÜ êáé óôçí ðëÞîç. Áò óçìåéþóïõìå üìùò üôé ðáñÜ ôçí Ýíôïíç åéñùíåßá êáé ôï óáñêáóìü, ìå ôá ïðïßá áíôéìåôùðßæåé ï ÊáâÜöçò ôïí ÞñùÜ ôïõ, éäßùò ìåôÜ ôçí áðïìõèïðïßçóç, äéÜ÷õôç åßíáé êáé ìéá áßóèçóç ôñáãéêüôçôáò áðü ôçí åðéóÞìáíóç ôÝôïéùí áíôéöáôéêþí êáôáóôÜóåùí, óõíçèéóìÝíùí óôçí ðñáãìáôéêÞ æùÞ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá Ý÷åé ðïëý êáíïíéêÞ äïìÞ, áöïý îåêéíÜ ìå Ýíáí ðñüëïãï, ðñï÷ùñÜåé óôï êýñéï èÝìá êáé ôåëåéþíåé ìå ôïí åðéëïãï. Ôá ôñßá áõôÜ ìÝñç åßíáé áíôéóôïß÷ùò ïé åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: óô. 1-12: ç øåýôéêç åîùôåñéêÞ åéêüíá ðïõ äéï÷åôåýåé ï ÁñéóôïìÝíçò óôïõò Áëåîáíäñéíïýò. 529

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 530

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: óô. 13-21: ç ðñïçãïýìåíç ðëáóìáôéêÞ åéêüíá áíáôñÝðåôáé êáé ðñïâÜëëåé ç ðñáãìáôéêÞ õðüóôáóç ôïõ Þñùá, ôá áëçèéíÜ óôïé÷åßá ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ. 3ç åíüôçôá: óô. 22-25: ï ðïéçôÞò åéó÷ùñåß óôçí øõ÷Þ ôïõ Þñùá áðïêáëýðôïíôáò ìå óáñêáóìü êáé åéñùíåßá ôéò óõíÝðåéåò ôçò ðñïóðÜèåéÜò ôïõ íá äþóåé áõôÞí ôçí øåýôéêç åéêüíá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá åßíáé ç ãíùóôÞ éäéüôõðç êáâáöéêÞ: êáôÜ âÜóç äçìïôéêÞ ìå åêôñïðÝò ðñïò ôçí êáèáñåýïõóá êáé ìå êùíóôáíôéíïõðïëßôéêïõò éäéùìáôéóìïýò. Ôï ýöïò åßíáé ëéôü, áñçôüñåõôï, ó÷åäüí ðåæïëïãéêü. 2. ÌÝôñï: Ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü, ï óôß÷ïò åëåýèåñïò ìå Üíéóï áñéèìü óõëëáâþí. 3. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. Ðáñïìïéþóåéò: «íôýèçêå óáí ôïõò ¸ëëçíáò / Ýìáè' åðÜíù êÜôù óáí ôïõò ¸ëëçíåò íá öÝñåôáé. â. ÅðáíÜëçøç: «ìÞôå-ìÞôå». ã. Ëéôüôçôá: «Ýðëçôôåí ïõê ïëßãïí». Áðïôåëåß äéáðßóôùóç üôé áðü ôçí Ýêöñáóç ôïõ ÊáâÜöç ðïõ åßíáé áðÝñéôôç, áðïõóéÜæïõí ôá ðïëëÜ åðßèåôá, ôá åðéññÞìáôá, ôá ðïéêßëá ó÷Þìáôá ëüãïõ. Êé üìùò áõôÞ ç ïõäÝôåñç êáé óõìâáôéêÞ ãëþóóá êáôáöÝñíåé ðáñÜ ôçí øõ÷ñüôçôÜ ôçò íá äéåéóäýóåé óôçí øõ÷Þ ôùí çñþùí, íá äéáãñÜøåé ÷áñáêôÞñåò êáé íá äéáìïñöþóåé õðïâëçôéêÝò åéêüíåò.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò. Óå ðïéá íïçìáôéêÞ ó÷Ýóç âñßóêïíôáé ìåôáîý ôïõò; ÁðÜíôçóç: Ç ðñþôç åíüôçôá ðáñïõóéÜæåé ôçí ðëáóìáôéêÞ åéêüíá ðïõ ó÷çìÜôéóáí ãéá ôï óðïõäáéïöáíÞ çãåìüíá ïé Áëåîáíäñéíïß. Ç äåýôåñç åíüôçôá áðïêáëýðôåé ôçí áëÞèåéá êáé ôá ôå÷íÜóìáôá ìå ôá ïðïßá ï êåíüäïîïò çãåìþí êáôÜöåñå íá ãßíåé äåêôüò óôïõò ìïñöùìÝíïõò ðïëéôéóôéêïýò áëåîáíäñéíïýò êýêëïõò. Ç ôñßôç åíüôçôá áíáôñÝðåé ôï ôåëåõôáßï äßóôé÷ï ôçò ðñþôçò êáé ðñïâÜëëåé óáí ôåëéêü óõìðÝñáóìá ìå ôçí ðëÞñç áðïìõèïðïßçóç ôïõ Þñùá. 2ç

530

Ï ôüíïò áðü ôçí á' óôç â' óôñïöÞ áëëÜæåé îáöíéêÜ ìå ôï óôß÷ï 13. Ãßíåôáé õöçëüôåñïò Þ ðÝöôåé; Ôß áðïôÝëåóìá Ý÷åé áõôÞ ç ìåôïâïëÞ;

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 531

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÁðÜíôçóç: Ìå ôï ðÝñáóìá óôç äåýôåñá óôñïöÞ, ìåôÜ ôçí óïâáñüôçôá êáé ôï ìõóôÞñéï ðïõ áðÝðíåå ç áñ÷éêÞ åéêüíá, ï ôüíïò ãßíåôáé ÷áìçëüôåñïò, ðÝöôåé, ãéá íá ãßíåé ç áíáßñåóç ôçò ðñþôçò åíôýðùóçò, íá áðïäïèåß ç áóçìáíôüôçôá ôïõ ðñïóþðïõ, ôï ãåëïßï ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ. 3ç Ðþò ðëçñþíåé ï ÁñéóôïìÝíçò ôçí «êáëïýôóéêçí åíôýðùóé» ðïõ äçìéïõñãåß ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ; ÁðÜíôçóç: Ôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá åßíáé áñåóôüò óôï êïéíùíéêü ôïõ ðåñéâÜëëïí ôçí ðëçñþíåé ï ÁñéóôïìÝíçò áêñéâÜ: âñßóêåôáé óå äéáñêÞ õðåñÝíôáóç êáé åðáãñõðíåß ìÞðùò ãßíåé áíôéëçðôüò, íéþèåé öüâï, äåí åðéêïéíùíåß ïõóéáóôéêÜ ìå ôï ðåñéâÜëëïí, ïäçãåßôáé óå öñéêôÞ ìïíáîéÜ. 4ç Ç åéñùíåßá óôï ðïßçìá åßíáé Ýíôïíç. Óå ðïéïõò óôß÷ïõò åêöñÜæåôáé éäéáßôåñá êáé ìå ðïéïõò ôñüðïõò; ÁðÜíôçóç: ¸íôïíç ç åéñùíéêÞ äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ. Åíôïðßæåôáé óôïõò óôß÷ïõò: «... õéüò ôïõ ÌåíåëÜïõ» (ôïíßæåôáé ç õðïôéèÝìåíç åëëçíéêÞ êáôáãùãÞ ôïõ), «... äåí ôåò åðéæçôïýóå Þôáí ìåôñéüöñùí» (ï äõóôõ÷Þò, äåí Þôáí ìåôñéüöñïíáò áëëÜ ôñïìáãìÝíïò), «... éäßùò éóôïñéêÜ êáé öéëïóïöéêÜ» (ôï óïâáñü ðåñéå÷üìåíü ôïõò Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôçí áðáéäåõóßá ôáõ Þñùá, üðùò ðñïâÜëëåé óôç óõíÝ÷åéá), «ðñï ðÜíôùí äå Üíèñùðïò ëéãïìßëçôïò. ÈÜôáí âáèýò óôéò óêÝøåéò, äéåäßäåôï...» (ç øåýôéêç åéêüíá ôïõ óïâáñïöáíïýò ðñïêáëåß ôï ãÝëéï). Ç åéñùíåßá áõôþí ôùí óôß÷ùí ãßíåôáé áíôéëçðôÞ åê ôùí õóôÝñùí, ìåôÜ ôçí áíÜãíùóç ôçò äåýôåñçò êáé ôñßôçò óôñïöÞò. Óôçí åðüìåíç óôñïöÞ ìðïñïýìå íá áíáöÝñïõìå ôïõò óôß÷ïõò «... ìå âáñâáñéóìïýò äåéíïýò ôá åëëçíéêÜ (ïîåßá åéñùíåßá ìå ôçí áíôßèåóç ìåôáîý ôùí êáëþí åíôõðþóåùí ðïõ Üöçóå áñ÷éêÜ ï çãåìüíáò êáé ôùí öïâåñþí ëáèþí óôçí ïìßëßá ôïõ), «.., áðáßóéïé» (äåí êáôçãïñåß ôïõò Áëåîáíäñéíïýò ï ðïéçôÞò, ìå äéÜèåóç íá ðñïêáëÝóåé ãÝëéï, áëëÜ ÷áñáêôçñßæåé ôç óôÜóç ôïõò óôçí üëç áõôÞ ðáñÜóôáóç). Óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ åéñùíéêÞ äéÜèåóç åíôïðßæïõìå óôï óôß÷ï «ðñïóÝ÷ïíôáò ìå äÝïò» (ï áîéïëýðçôïò ÁñéóôïìÝíçò õðïöÝñåé ìÝóá ôïõ êáé ìå öüâï ðñïóÝ÷åé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ).

531

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 532

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

5ç Ôï ðïßçìá åßíáé øåõäïÀóôïñéêü. Ìå ôç óêçíïèåóßá ôïõ ï ðïéçôÞò êáôïñèþíåé íá ôï ðáñïõóéÜóåé ùò éóôïñéêü. Íá âñåßôå ôá óôïé÷åßá áõôÞò ôçò óêçíïèåóßáò. ÁðÜíôçóç: ÓêçíïèåôéêÜ ìÝóá ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ï ÷þñïò (ÁëåîÜíäñåéá), ôï áñ÷áéïðñåðÝò üíïìá êáé ðáôñþíõìï, ç ðñïÝëåõóç ôïõ ðñïóþðïõ, ç åëëçíéêÞ ðåñéâïëÞ, ôá åëëçíéêÜ âéâëßá êáé ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò, ôá ãñáììáôéêÜ ëÜèç ðïõ ðñïóðáèïýóå íá áðïöýãåé, ïé êëßóåéò êáé ç ðñïöïñÜ, ç åõáéóèçóßá ôùí Áëåîáíäñéíþí óå ïðïéáäÞðïôå êáêïðïßçóç ôçò ãëþóóáò. ¼ëá áõôÜ åßíáé óôïé÷åßá ðïõ äçìéïõñãïýí ôï êáôÜëëçëï éóôïñéêü ðëáßóéï.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá åßíáé ç ãíþìç ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôïí çãåìüíá áðü ôç ÄõôéêÞ Ëéâýç; 2ç Ðþò áíôéìåôùðßæåé ôïí çãåìüíá ï ðïéçôÞò;

ÈÅÌÁ ÃÉÁ ÁÍÁÐÔÕÎÇ Åñþôçóç: Ðïëëïß Üíèñùðïé, éäéáßôåñá íÝïé, ðñïóðáèïýí ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò íá ìéìçèïýí Üëëïõò êáé íá öáíïýí äéáöïñåôéêïß áðü ü,ôé åßíáé. Íá åñåõíÞóåôå ôá åëáôÞñéá êáé ôéò óõíÝðåéåò áõôÞò ôçò óõìðåñéöïñÜò êáé íá äéáôõðþóåôå ôéò óêÝøåéò óáò. ÁðÜíôçóç: Óå áíèñþðïõò êÜèå åðï÷Þò ðáñáôçñåßôáé ôï öáéíüìåíï ôïõ ìéìçôéóìïý· éäéáßôåñá Ýíôïíï åßíáé óôïõò íÝïõò ëüãù ôùí ãåíéêüôåñùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôçò çëéêßáò ôïõò. Ç Ýëëåéøç áõôïãíùóßáò, ç åðéèõìßá ôïõò íá ãßíïõí áðïäåêôïß áðü ôïí ðåñßãõñü ôïõò, ç äéÜèåóÞ ôïõò íá ðñïâëçèïýí êáé íá áðïôåëïýí äéáñêþò áíôéêåßìåíï ðñïóï÷Þò, ï áäéÜðëáóôïò áêüìç ÷áñáêôÞñáò ôïõò êáé ï ðáñïñìçôéóìüò ôïõò ôïýò ïäçãåß óôçí õéïèÝôçóç ìéáò ôÝôïéáò óõìðåñéöïñÜò. Ìéìïýíôáé ôïõò Üëëïõò -åßôå áõôïß åßíáé ðñüóùðá ôïõ Üìåóïõ åßôå ôïõ åõñýôåñïõ ðåñéâÜëëïíôüò ôïõò- óôçí Ýêöñáóç, óôïí ôñüðï óêÝøçò, óôï íôýóéìï, óôï åßäïò ôçò øõ÷áãùãßáò, óôçí üëç óôÜóç ôïõò óôç æùÞ. Õéïèåôïýí ðñüôõðá, ôá áíáãÜãïõí óå éäáíéêÜ êáé äéáìïñöþíïõí ôéò åðéëïãÝò ôïõò ìå âÜóç áõôïýò ôïõò Üîïíåò ðñïóáíáôïëéóìïý. 532

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 533

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Óôéò çìÝñåò üìùò, ìå ôçí ðáñáôçñïýìåíç çèéêÞ êñßóç êáé ôçí åîá÷ñåßùóç ôçò ðïéüôçôáò ôùí áíèñþðùí, áõôÞ ç ôÜóç ôùí íÝùí ãéá ìßìçóç åßíáé äõíáôü íá áðïâåß åðéêßíäõíç. Ôá ðñüôõðÜ ôïõò åßíáé óõ÷íÜ áñíçôéêÜ êáé ëåéôïõñãïýí êáôáëõôéêÜ óôçí åõáßóèçôç íåáíéêÞ øõ÷Þ êáé áíþñéìç óêÝøç: êëïíßæïõí ôçí ðßóôç ôïõò óôéò çèéêÝò áñ÷Ýò, åíéó÷ýïõí êáé óôéò íåáíéêÝò óõíåéäÞóåéò ôéò õëéóôéêÝò áîßåò, áìâëýíïõí ôçí åõáéóèçóßá ôïõò, ðñïÜãïõí ôïí áôïìéóìü, ôïõò áðïðñïóáíáôïëßæïõí áðü ôçí ðñïóðÜèåéá ïõóéáóôéêÞò ðñïüäïõ êáé áíÝëéîçò (ìÝóù ôçò ðáéäåßáò êáé ôçò ãåíéêüôåñçò ãüíéìçò åîåñãáóßáò ôùí åñåèéóìÜôùí ôïõ êïéíùíéêïý ðåñéâÜëëïíôïò). Ï ñüëïò ôïõ ó÷ïëåßïõ êáé ôçò ïéêïãÝíåéáò óôï èÝìá áõôü åßíáé êáèïñéóôéêüò: áõôïß ïé öïñåßò áãùãÞò êáé êïéíùíéêïðïßçóçò ìðïñïýí íá åöïäéÜóïõí ôïõò íÝïõò ìå åðáñêåßò áíôéóôÜóåéò êé éêáíÜ åñåßóìáôá, ãéá íá áíôéóôÝêïíôáé äõíáìéêÜ, óôá ðñïâáëëüìåíá ðñüôõðá, êáé íá ôá õðïâÜëëïõí óå êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá, ðñéí ôá áðïäå÷ôïýí ùò áñ÷Ýò óõìðåñéöïñÜò. Êáé Üëëïé üìùò ÷þñïé, üðùò ç ôÝ÷íç êáé üëïò ï ðïëéôéóôéêüò ôïìÝáò, åßíáé äõíáôü íá åíäõíáìþóïõí ôçí éêáíüôçôá ôùí íÝùí óôçí õéïèÝôçóç ðñïôýðùí êáé óôç ìßìçóç áõôþí êáëëéåñãþíôáò ôï ðíåýìá ôïõò êáé ðñïÜãïíôáò ôçí êñßóç ôïõò, êÜíïõí ôá íåáñÜ Üôïìá ðñïóåêôéêÜ óôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò, Ýôóé þóôå íá áêïëïõèïýí ôÝôïéåò áñ÷Ýò ðïõ íá ìçí ôá ïäçãïýí óå åóùôåñéêÞ áëëïôñßùóç êáé õðïâÜèìéóç ïõóéáóôéêÜ ôçò æùÞò ôïõò. Ìüíï Ýíá çèéêü êáé ãåñü ðíåõìáôéêü õðüâáèñï åðéôñÝðåé óôï íÝï Üíèñùðï íá äéáìïñöþóåé óõìðåñéöïñÜ ðïõ áíôáðïêñßíåôáé óôá ðñáãìáôéêÜ ôïõ ÷áñáêôçñéïôéêÜ êáé óõíôåëåß óôçí ðñïáãùãÞ, ôüóï ôçí áôïìéêÞ üóï êáé ôçí êïéíùíéêÞ.

533

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

ÍÅÏÉ

Óåëßäá 534

ÔÇÓ

ÓÉÄÙÍÏÓ

400 Ì.× Ê. Ð. ÊáâÜöçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ãéá ôï äçìéïõñãü âëÝðå óåëßäá 511 ôïõ âéâëßïõ.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá ãñÜöôçêå óôá 1920 êáé áíÞêåé óôá öéëïóïöéêÜ ðïéÞìáôá ôïõ ÊáâÜöç. Ç óêçíïèåóßá ìáò ìåôáöÝñåé óôç Óéäþíá ôïõ 400 ì.×., óå ìéá ðëïýóéá åîåëëçíéóìÝíç ðüëç óôá ðáñÜëéá ôçò Öïéíßêçò, ðïõ Þôáí ñùìáúêÞ åðáñ÷ßá. ÐÝíôå åýðïñïé êáé êáëëéåñãçìÝíïé íÝïé äéáóêåäÜæïõí óå Ýíá óðßôé, áêïýãïíôáò Ýíáí çèïðïéü íá ôïõò áðáããÝëåé ðïéÞìáôá. ÁíÜìåóá óå áõôÜ ï çèïðïéüò áðÞããåéëå êáé ôï åðßãñáììá ðïõ óýìöùíá ìå ôçí ðáñÜäïóç Ýãñáøå ï Áéó÷ýëïò ãéá íá ÷áñá÷ôåß óôïí ôÜöï ôïõ. Ôï åðßãñáììá áõôü èá áðïôåëÝóåé êáé ôï êÝíôñï ôïõ ðïéÞìáôïò ôïõ ÊáâÜöç.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò Þäç áðü ôçí áñ÷Þ ôïõ ðïéÞìáôïò ìáò äßíåé ôçí áôìüóöáéñá êáé ôá óêçíéêÜ üðïõ åîåëßóóïíôáé ôá ãåãïíüôá. ÐÝíôå íÝïé, áñùìáôéóìÝíïé, êáëïýí óýìöùíá ìå ôç óõíÞèåéá ôçò åðï÷Þò Ýíáí çèïðïéü, ãéá íá ôïõò äéáóêåäÜóåé êáé íá ôïõò áðáããåßëåé ìåñéêÜ ðïéÞìáôá. ¸ôóé, óå ìéá áôìüóöáéñá ÷ëéäÞò êáé áðüëáõóçò ÷áßñïíôáé, áêïýãïíôáò ðïéÞìáôá ôïõ ÌåëÝáãñïõ, ôïõ Êñéíáãüñá êáé ôïõ Ñéáíïý, ü÷é ôüóï óçìáíôéêþí ðïéçôþí ðïõ Ýãñáøáí êõñßùò åñùôéêÜ åðéãñÜììáôá. Ôçí çñåìßá áõôÞ êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ áðüëáõóç Ýñ÷åôáé íá ôáñÜîåé ç áðáããåëßá åíüò åðéãñÜììáôïò ôïõ Áéó÷ýëïõ, ðïõ áíáöåñüôáí üìùò ìüíï óôçí áíäñåßá ôïõ ôçí þñá ôçò ìÜ÷çò êáé êáèüëïõ óôï ðïéçôéêü ôïõ Ýñãï. ¸íáò áðü ôïõò íÝïõò áíôéäñÜ óôï Üêïõóìá ôïõ åðéãñÜììáôïò, êáèþò, üðùò ðáñáôçñåß ï ðïéçôÞò, ðñüâáëå óå áõôü ôçí áñåôÞ êáé ôçí áíäñåßá ôïõ êáé ü÷é ôéò ðïéçôéêÝò ôïõ éêáíüôçôåò. ÌÜëéóôá, ôï íá ðåñéïñéöñïíåß Ýíáò ðïéçôÞò ôï Ýñãï ôïõ ôï èåùñåß ëéðïøõ÷ßá. Ãéáôß ìÝóá óôï ðïéçôéêü Ýñãï ï äçìéïõñãüò âÜæåé ôïí ßäéï ôïõ ôïí åáõôü. Ãé' áõôü êáé ôï ðïéçôéêü ôïõ Ýñãï Ý÷åé ìåãáëýôåñç áîßá áðü ïðïéïäÞðïôå ðïëåìéêü êáôüñèùìá. 534

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 535

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. õðÝñ ôï äÝïí: ðåñéóóüôåñï áðü ôï êáíïíéêü. 2. ÁãáìÝìíïíá ê.ëð.: áíáöïñÜ ó' ïñéóìÝíá Ýñãá ôïõ Áéó÷ýëïõ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óå ìéá åðï÷Þ, ôïí 5ï áé. ì.×., üôáí ç ðáñáêìÞ ôçò ÑùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò åßíáé ðéá áíáðüöåõêôç êáé ïé âÜñâáñïé áðåéëïýí üëï êáé ðåñéóóüôåñï ôçí ðñùôåýïõóá, êáôáëáìâÜíïíôáò ôç ìéá åðáñ÷ßá ìåôÜ ôçí Üëëç. Ïé íÝïé, ç ðáñÝá áõôÞ ðïõ äéáóêåäÜæåé, «áñùìáôéóìÝíïé» êáé «æùçñïß» áëëÜ êáé «öáíáôéêïß ãéá ãñÜììáôá» äåí åßíáé ßóùò åêåßíïé ðïõ Ý÷ïõí õøçëÞ áßóèçóç ôïõ ÷ñÝïõò ðñïò ôçí ðáôñßäá, üðùò õðïóôÞñéîå ï Ãñçãüñéïò Îåíüðïõëïò. «Ïé íÝïé ôïõ ðïéÞìáôïò, íÝïé áéóèçôéêïß êáé ßóùò ÷ùñßò éäéáßôåñï «ðáôñéùôéêü» æÞëï, ðåñéóóüôåñï Üôïìá, èá åßíáé, áóöáëþò áðü ôïõò ëåãüìåíïõò «åèíéêïýò» ðïõ ìÝóá óå ÷ñéóôéáíéêïýò êáéñïýò åðéìÝíïõí áêüìç íá æïýíå êáé íá áéóèÜíïíôáé «åëëçíéêÜ». (Ô. ÌáëÜíïò, «Ê.Ð. ÊáâÜöçò», óåë. 346-347). ÕðÜñ÷åé üìùò êáé ç Üëëç Üðïøç ðïõ äéêáéïëïãåß ôç óôÜóç ôùí íÝùí. Æïõí óå ìéá åðï÷Þ ðáñçêìáóìÝíç, ÷ùñßò çèéêÝò áñ÷Ýò êáé áîßåò, üðïõ ôï áôïìéêü üöåëïò ôßèåôáé ðÜíù áðü ôï êïéíùíéêü êáëü. ÅðïìÝíùò, ç áßóèçóç ðñïóöïñÜò êáé èõóßáò ãéá ôçí ðáôñßäá äåí åßíáé éó÷õñÞ ôïõëÜ÷éóôïí, üðùò óôïí 5ï áé. ð.×., üôáí ï Áéó÷ýëïò ðïëÝìçóå óôï Ìáñáèþíá. «Ï Óéäþíéïò íÝïò åßíáé ðñïúüí Üëëçò åðï÷Þò: ôùí åðéãüíùí êáé ôçò ðáñáêìÞò, ôçò ÷ëéäÞò êáé ôùí áñùìÜôùí áíÞêåé óôï ãÝíïò ôùí «ëïãßùí». ôùí áíèñþðùí ðïõ îå÷ùñßæïõí ôï «ðíåýìá» áðü ôçí ðïëéôéêÞ ôÜîç. ÎåöôéóìÝíïò ï ðáôñéùôéóìüò ìÝóá óôçí ïéêïõìåíéêÞ ÷ïÜíç, áðïýóá ç áëêÞ, áðïýóá ç ðñÜîç. ÌÝóá óôç äéÜëõóç ôçò êïéíüôçôáò, ôï ðñïóùðéêü Ýñãï ìÝíåé ìüíç äéêáßùóç ôçò áôïìéêÞò æùÞò, Áð' áõôÞ ôç èÝóç êéíïýìåíïò ï Óéäþíéïò íÝïò Ý÷åé ôï äßêéï ôïõ êáé ðñïðáíôüò ãéá åêåßíï ôï «ìüíï». ÔïõëÜ÷éóôïí, áí ï Áéó÷ýëïò ôá áíÝöåñå êáé ôá äýï (êáé ôçí ðïëåìéêÞ áñåôÞ êáé ôï ðïéçôéêü Ýñãï ôïõ), ï íÝïò èá Þôáí éêáíïðïéçìÝíïò åí ìÝñåé. Ç åðéëïãÞ üìùò ôïõ Áéó÷ýëïõ áðïãýìíùóå åíôåëþò ôï öáíáôéêü ãéá ãñÜììáôá ðáéäß» (Ê. ÌðáëÜóêáò, «ÍåïåëëçíéêÞ Ðïßçóç», óåë, 65). (ÁðÜíôçóç 3çò åñþôçóçò). 2ç åíüôçôá: Áðïôåëåß ôï óêçíéêü áíôßëïãï ôïõ ðïéÞìáôïò. Åßíáé äýóêïëï íá áíé÷íåýóïõìå ìÝóá áðü üëá áõôÜ ôçí Üðïøç ôïõ ÊáâÜöç êáé íá áíôéëçöèïýìå

535

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 536

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ðïéïí ï ßäéïò õçïóôçñßæåé: ôïí Áéó÷ýëï Þ ôï Óéäþíéï íÝï. ¼ðùò Ý÷ïõìå Þäç ôïíßóåé, ïñéóìÝíïé ìåëåôçôÝò õðïóôçñßæïõí ðùò ï ÊáâÜöçò áðïäÝ÷åôáé ùò ðéï óùóôÞ ôçí ðëåõñÜ ôïõ Áéó÷ýëïõ. Ãé' áõôü ÷ñçóéìïðïßçóå ùò éóôïñéêÞ ôïõ áöåôçñßá ôïí 5ï áé. ì.×., ìéá åðï÷Þ êñßóçò, óôçí ïðïßá ç ðáëéêáñéÜ êáé ç áíÜäåéîç ôçò áñåôÞò èá áðïôåëïýóå ôç ìüíç ëýóç. ¼ìùò, ïé «áñùìáôéóìÝíïé» íÝïé ôïõ öáßíïíôáé íá ìçí ôçí Ý÷ïõí. Åßíáé üìùò åîßóïõ ðéèáíü ï ÊáâÜöçò íá ôáõôßæåôáé ìå ôï Óéäþíéï íÝï. Óôü÷ïò ôïõ óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ äåí åßíáé Üëëïò ðáñÜ ç áíáãíþñéóç ôçò áîßáò ôçò ôÝ÷íçò. Ãé' áõôü ßóùò êáé íá ôïíßæåé ôüóï Ýíôïíá ôï «ìüíü» óôï óôß÷ï 25. Áõôü ðïõ óôåíá÷ùñåß ôïí ðïéçôÞ äåí åßíáé ç ðñïâïëÞ ôùí ðïëåìéêþí Þ êáé ôùí õëéêþí åðéôåõãìÜôùí áëëÜ ôï íá ðñïâÜëëïíôáé ìüíï áõôÜ êáé íá ðáñáãêùíßæåôáé ç ôÝ÷íç, íá ìçí áíáãíùñßæåôáé ç áîßá ôçò ðíåõìáôéêÞò äçìéïõñãßáò. «Ôï ðñüâëçìá äåí åßíáé ç "áõèåíôßá" ôùí ðíåõìáôéêþí çñþùí êáé ç áîßá ôçò ðíåõìáôéêÞò äçìéïõñãßáò, Üó÷åôá áðü êáèåôß êáé áðüëõôá. Åßíáé ç áîßá ôçò óå áíôéðáñÜèåóç ìå ôçí "ôáãìÝíç" äñÜóç. Êáé êáôáããÝëåôáé áð' ôç óõíåßäçóç ôïõ ðïéçôÞ, ùò øåõäïðñüâëçìá: ÐíåõìáôéêÞ êáé ðñáêôéêÞ äçìéïõñãßá óå êáìéÜ ðåñßðôùóç äåí áëëçëïáíáéñïýíôáé. Åßíáé, èá ëÝãáìå, áõèýðáñêôåò êé ç ìéá äßðëá óôçí Üëëç éóïäýíáìåò. Ìðïñåß íá áëëçëïóõìðëçñþíáíôáé, áëëÜ äåí åðéêáëýðôïíôáé» (Ã. ÄÜëëáò, ðåñéïäéêü «Ðïëßôçò). «Óôïõò Êáâáöéêïýò êýêëïõò åßíáé ãíùóôÞ ç õðÝñìåôñç Þ ó÷åäüí ðáèïëïãéêÞ áäõíáìßá ôïõ ÊáâÜöç ãéá ôï Ýñãï ôïõ ðïõ, åíþ Þôáí áéôßá ìéáò áäéÜêïðçò ãéá ôïí åãùêåíôñéêüí åêåßíïí Üíèñùðïí áíçóõ÷ßáò, óôÜèçêå óõíÜìá ãé' áõôüí, üðùò êáé ï ßäéïò óõ÷íÜ Ýëåãå óôéò ïìßëßåò ôïõ, ôï áóöáëÝóôåñï êáôáöýãéï ëçóìïóýíçò» (Ô. ÌáëÜíïò, «ÊáâÜöçò», óåë. 347). ºóùò üìùò êáé ôï âáèýôåñï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôïò íá åßíáé åíôåëþò äéáöïñåôéêü. Ïé íÝïé, äéáóêåäÜæïõí, áêïýãïíôáò ðïéÞìáôá êáé ìÜëéóôá åëáóóüíùí ðïéçôþí. Ç ìýçóÞ ôïõò óôçí ôÝ÷íç öáßíåôáé åðéöáíåéáêÞ, êáèþò ìÜëéóôá ôç ÷ñçóéìïðïéïýí ùò øõ÷áãùãßá êáé ü÷é ùò âáèýôåñç ðíåõìáôéêÞ åðáöÞ ðïõ êáëëéåñãåß ôï íïõ êáé çèéêïðïéåß ôçí øõ÷Þ. ÁõôÞ ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ôÝ÷íçò êáôáäéêÜæåé ï ðïéçôÞò êáé æçôÜ ìå ôï óôüìá ôïõ Óéäþíéïõ íÝïõ íá áðáéôÞóåé ç ôÝ÷íç ôçí ðñáãìáôéêÞ ôçò áîßá óôá ìÜôéá ôùí áíèñþðùí. ¼ðùò Ý÷åé åðéóçìÜíåé ï Ãéþñãïò ÓåöÝñçò, «õðÜñ÷åé êÜðïéá áìöéâïëßá ó÷åôéêÜ ìå ôçí óêïðéÜ ôïõ ðïéçôÞ ó' áõôü ôï ðïßçìá -êÜðïéá åñùôçìáôéêÜ üóïí áöïñÜ óôï âáèìü ôáýôéóÞò ôïõ ìå ôá Ýíôïíá (ãéá íá ìçí ðïýìå åðéäåéêôéêÜ) áéóèÞìáôá ðïõ åêöñÜæåé áõôü ôï æùçñü ðáéäß- áëëÜ ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ðëáéóßïõ êáé ôùí ðñï536

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 537

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

óþðùí ðïõ óõììåôÝ÷ïõí õðïäçëþíåé üôé ï ÊáâÜöçò âëÝðåé üëï ôï åðåéóüäéï áðü êÜðïéá åéñùíéêÞ áðüóôáóç. Ç ëïãïôå÷íßá -êáé ìåñéêÜ áðü ôá ìÜëëïí äåýôåñçò ðïéüôçôáò êïììÜôéá- ÷ñçóéìåýåé óôïõò ëéãüôåñï æùçñïýò áõôÞò ôçò ïìÞãõñçò áðëÜ êáé ìüíïí óáí øõ÷áãùãßá: ï êüóìïò ôïõò áðÝ÷åé ðïëý áðü ôïí êüóìï ôçò äñÜóçò -ôçò éóôïñßáò åí ôù ãßãíåóèáé- ðïõ Ýäùïå õðüóôáóç êáé óôçí ôÝ÷íç êáé óôç æùÞ ôïõ Áéó÷ýëïõ. Êáé üóï ðïëý êé áí ôáõôßæåôáé ï ðïéçôÞò ìå ôïí ïìéëçôÞ ôïõ óôï æÞôçìá ðïéçôéêÞò ðñïóÞëùóçò, ç óêçíÞ ôçò áìöéóâÞôçóçò ôïõ Áéó÷ýëïõ ðáñáìÝíåé êÜðùò èÝáôñï, ìéá åðßäåéîç ðñïóðïßçóçò êáé áìößâïëïõ ãïýóôïõ, ðïõ áíôáíáêëÜ ôï äéáæýãéï áíÜìåóá óôç ëïãïôå÷íéêÞ êïéíùíßá êáé ôéò éóôïñéêÝò ðñïóùðéêüôçôåò, ÷áñáêôçñéóôéêÝò åíüò ðïëéôéóìïý óôçí ôåëåõôáßá öÜóç ôçò ðáñáêìÞò ôïõ, üðùò ôïí âëÝðåé ï ÊáâÜöçò êáé üðùò óçìáßíåôáé áðü ôç ÷ñïíïëïãßá ôïõ ôßôëïõ» (Keely «ÊáöáâéêÞ ÁëåîÜíäñåéá», óåë. 170).

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü Ýíá óêçíéêü ìïíüëïãï, üðïõ ôßèåôáé ç ðåñéãñáöÞ ôïõ óêçíéêïý êáé ôùí ðñïóþðùí áëëÜ êáé ç äñÜóç ôïõò, êáé áðü Ýíá óêçíéêü áíôßëïãï, óôïí ïðïßï ï Ýíáò íÝïò åêèÝôåé ôéò äéêÝò ôïõ áðüøåéò ãéá ôï ðïßçìá. Ìå âÜóç áõôÜ ôï ðïßçìá ìðïñåß íá äéáêñéèåß óå äýï åíüôçôåò ïé ïðïßåò êáé Ý÷ïõí ðëÞñç áíôéóôïé÷ßá ùò ðñïò ôçí åóùôåñéêÞ ôïõò äïìÞ: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-13, ðïõ äéáêñßíåôáé óôéò åîÞò õðïåíüôçôåò: á) Óôß÷ïé 1-2: ç Üöéîç ôïõ çèïðïéïý. â) Óôß÷ïé 3-6: ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ÷þñïõ. ã) Óôß÷ïé 7-13: ç äñÜóç ôïõ çèïðïéïý, êáé 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 14-26, ðïõ äéáêñßíåôáé óôéò åîÞò õðïåíüôçôåò: á) Óôß÷ïé 14-15: ç áíôßäñáóç ôïõ «æùçñïý» ðáéäéïý. â) Óôß÷ïé 16-19: ïé áðüøåéò ôïõ «æùçñïý» ðáéäéïý. ã) Óôß÷ïé 20-26: ç êáôçãïñßá ôïõ «æùçñïý» ðáéäéïý.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ: Ôï ðïßçìá äéáêñßíåôáé ãéá ôç èåáôñéêüôçôá êáé ôç äñáìáôéêüôçôÜ ôïõ. 2. Ìå ôç ÷ñÞóç ðëáóôéêþí êáé ðáñáóôáôéêþí åéêüíùí: «Ï çèïðïéüò ðïõ Ýöåñáí... åêëåêôÜ», «Ç áßèïõóá Üíïéãå óôïí êÞðï... íÝùí», «ðåôÜ÷èçêåí åõèýò Ýíá ðáé537

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 538

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

äß... êáé öþíáîå», æùíôáíåýåé ôç óêçíÞ êáé ôç öÝñíåé ðéï êïíôÜ óôá ìÜôéá ôïõ áíáãíþóôç. 3. ÅéäéêÜ, ç äåýôåñç åíüôçôá ôïõ ðïéÞìáôïò äéáêñßíåôáé êáé ãéá ôï äéäáêôéóìü ôçò. ¸ôóé, áðü ôçí áöÞãçóç êáé ðåñéãñáöÞ ðåñíÜìå óôïí áíôßëïãï ôïõ ðáéäéïý ìå êáèáñÜ óõìâïõëåõôéêü ÷áñáêôÞñá ðïõ ôïíßæåé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï èá Ýðñåðå íá áíôéìåôùðßæåôáé ç ðïßçóç. 4. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ßäéá ðïõ ìåëåôÞóáìå êáé óôá Üëëá ðïéÞìáôá ôïõ ÊáâÜöç: äçìïôéêÞ, ìå êÜðïéá óôïé÷åßá êáèáñåýïõóáò. 5. Óôß÷ïò: Ïé óôß÷ïé åßíáé Üíéóïé, ìå éáìâéêü ìÝôñï êáé ÷áëáñÞ ïìïéïêáôáëçîßá: «áíèÝùí-íÝùí», «Ñéáíüò-çèïðïéüò», «äýíáìÞ óïõ-èõìÞóïõ».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôé ôïíßæåé éäéáßôåñá óôï åðßãñáììÜ ôïõ ï Áéó÷ýëïò; ÁðÜíôçóç: Ï Áéó÷ýëïò ôïíßæåé óôï åðßãñáììá ôïõ ôçí áíäñåßá ðïõ åðÝäåéîå ðïëåìþíôáò ôïõò ÐÝñóåò óôç ìÜ÷ç ôïõ Ìáñáèþíá. Ôç ãåííáéüôçôÜ ôïõ áõôÞ ôç èåùñåß Üîéá ìíçìüíåõóçò, ðåñéóóüôåñï áðü ôçí ðïéçôéêÞ ôïõ äçìéïõñãßá. 2ç Ãéáôß åíï÷ëÞèçêå ï Óéäþíéïò íÝïò áðü ôï åðßãñáììá ôïõ Áéó÷ýëïõ; Ôé Þôáí áõôü ðïõ ôïí åíÜ÷ëçóå ðåñéóóüôåñï; ÁðÜíôçóç: Ï íÝïò åíï÷ëÞèçêå áðü ôï åðßãñáììÜ ôïõ Áéó÷ýëïõ ãéáôß åêåßíïò, Ýíáò ðïéçôÞò, áíáöåñüôáí óôçí áíäñåßá ôïõ ôçí þñá ôçò ìÜ÷çò. ÌÜëéóôá, áõôü ðïõ ôïí åíü÷ëçóå ðåñéóóüôåñï Þôáí üôé ï Áéó÷ýëïò ìíçìüíåõóå ìüíï ôçí ðïëåìéêÞ ôïõ áíäñåßá êáé êáèüëïõ ôçí ðñïóöïñÜ ôïõ óôçv ôÝ÷íç óáí íá ìçí åß÷å êáìéÜ áðïëýôùò áîßá. 3ç Ðïéá óôÜóç æùÞò åêöñÜæåé ï Áéó÷ýëïò ìå ôï åðßãñáììÜ ôïõ êáé ðïéá ï Óéäþíéïò íÝïò ìå ôá ëüãéá ôïõ; Ç áðÜíôçóÞ óáò íá óôçñé÷ôåß åêôüò ôùí Üëëùí êáé á) óôçí åðï÷Þ ðïõ æåé ï êáèÝíáò â) óôïí ôñüðï ðïõ æïõí; Á ð Ü í ô ç ó ç : ÂëÝðå áíÜëõóç 1çò åíüôçôáò. 4ç ¼ðùò êáé óå Üëëá ðïéÞìáôá ôïõ ÊáâÜöç Ýôóé êé åäþ åßíáé äýóêïëï íá ðñïóäéïñßóïõìå ôç èÝóç ôïõ ðïéçôÞ. ¢ëëïé ìåëåôçôÝò õðïóôÞñéîáí ðùò ï ÊáâÜöçò åéñùíåýåôáé ôï Óéäþíéï íÝï, Üëëïé ðùò óõìöùíåß êáôÜ âÜèïò 538

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 539

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ìáæß ôïõ êáé Üëëïé ðùò ðáñáäÝ÷åôáé ôá ëüãéá ôïõ íÝïõ ÷ùñßò üìùò êáé íá ôáõôßæåôáé ìáæß ôïõ. Ìðïñåßôå íá âñåßôå óôï ðïßçìá óôïé÷åßá ðïõ åíéó÷ýïõí ôç ìéá Þ ôçí Üëëç Üðïøç; ÁðÜíôçóç: á) Ç Üðïøç ðùò ï ÊáâÜöçò åéñùíåýåôáé ôï Óéäþíéï íÝï óôçñß÷ôçêå êõñßùò óôïõò óôß÷ïõò 6, 12 êáé 13 ðïõ áöïñóýí óôï ÷áñáêôçñéóìü ôùí íÝùí: «áñùìáôéóìÝíùí Óéäùíßùí íÝùí». «æùçñü, öáíáôéêü ãéá ãñÜììáôá». â) Ç ôáýôéóç ôïõ ÊáâÜöç ìå ôï Óéäþíéï íÝï ìðïñåß íá áéôéïëïãçèåß áðü ôç ìåãÜëç óçìáóßá ðïõ êáé ï ßäéïò ï ðïéçôÞò Ýäéíå óôçí ôÝ÷íç, êÜôé ðïõ âÜæåé ôï íÝï åäþ íá õðïóôçñßæåé. ã) Ç Üðïøç ðïõ èÝëåé ôïí ÊáâÜöç íá ðáñáäÝ÷åôáé ôá ëüãéá ôïõ Óéäþíéïõ íÝïõ áëëÜ íá ìçí ôáõôßæåôáé ìáæß ôïõ öáßíåôáé ùò ç ðéï ðéèáíÞ. Ãéáôß, ï ÊáâÜöçò âÜæåé óõ÷íÜ óôá Ýñãá ôïõ êÜðïéá ðñüóùðá ðïõ óáí çèïðïéïß ëÝíå ôéò áðüøåéò ôïõ, ÷ùñßò üìùò íá ôáõôßæåôáé áðüëõôá ìáæß ôïõò. 5ç Ðïéï åßíáé ôï êåíôñéêü ðñüâëçìá ðïõ èÝôåé ôï ðïßçìá; ÁöïñÜ ìüíï ôç óõãêåêñéìÝíç ðåñéðôùóç êáé ôçí áíôéðáñÜèåóç ôùí åðï÷þí Þ äéáôçñåß ôçí åðéêáéñüôçôÜ ôïõ. (Íá äéáâÜóåôå êáé ôï ðïßçìá ôïõ Ìáíüëç ÁíáãíùóôÜêç «ÍÝïé ôçò Óéäþíïò» 1970. ÁðÜíôçóç: Ôï ðñüâëçìá ðïõ èÝôåé ôï ðïßçìá åßíáé ç áìöéóâÞôçóç ôçò äñÜóçò ôùí ìåãáëýôåñùí áðü ôïõò íåüôåñïõò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá äéá÷ñïíéêü ðñüâëçìá, êáèþò óõ÷íÜ ïé íÝïé äõóðéóôïýí ãéá ôç äñÜóç ôùí ìåãáëýôåñùí Þ êáé äéáôåßíïíôáé -öñáóôéêÜ âÝâáéá- ðùò èá êÜíïõí ôá ðÜíôá êáé üôé åßíáé äéáôåèåéìÝíïé íá ñéøïêéíäõíåýóïõí üóá Ý÷ïõí, ÷ùñßò üìùò óôçí ðñáãìáôéêüôçôá íá åöáñìüæïõí êÜôé áðü üëá áõôÜ. 6ç ÌåñéêÜ áðü ôá êýñéá ãíùñßóìáôá ôçò ðïßçóçò ôïõ ÊáâÜöç åßíáé: Ç ìåôáôüðéóç ôïõ ÷ñüíïõ óôçí áëåîáíäñéíÞ åðï÷Þ, ç èåáôñéêüôçôá, ï äéäáêôéêüò ôüíïò, ç ÷ñÞóç ôùí ðñïóþðùí ùò óõìâüëùí, ç óôï÷áóôéêÞ äéÜèåóç, ï ëéôüò êáé êÜðïôå ðåæïëïãéêüò óôß÷ïò. Ìðïñåßôå íá åðéóçìÜíåôå óôï ðïßçìá áõôÜ ôá ãíùñßóìáôá; ÁðÜíôçóç: ¼ëá áõôÜ ôá ãíùñßóìáôá åðéóçìáßíïíôáé óôçí ðïßçóç ôïõ ÊáâÜöç. Êáôáñ÷Üò, ðáñáôçñïýìå ðùò ìåôáôïðßæåé ôï ÷ñüíï ôùí ãåãïíüôùí, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ùò áöåôçñßá

539

02_05ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:56 PM

Óåëßäá 540

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôïõ ôç Óéäþíá ôïõ 400 ì.×. Åðßóçò, ç ðëáóôéêüôçôá ôùí åéêüíùí, ç ðáñïõóßáóç ôùí ðñïóþðùí êáé ôïõ ñüëïõ ðïõ ôï êáèÝíá áíáëáìâÜíåé ãßíåôáé ìå ôÝôïéï ôñüðï, þóôå íá äßíåôáé Ýíáò èåáôñéêüò ôüíïò óôï Ýñãï. ¼óï ãéá ôï äéäáêôéêü ôüíï; áõôüò öáßíåôáé êõñßùò óôá ëüãéá ôïõ Óéäþíéïõ íÝïõ ðïõ åßíáé óáí êÞñõãìá. Åðßóçò, ï óõìâïëéóìüò ôùí ðñïóþðùí âåâáéþíåôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé ôï êáèÝíá áðü áõôÜ åêöñÜæåé ìéá óôÜóç æùÞò êáé ìéá éäåïëïãßá. Ç óôï÷áóôéêÞ äéÜèåóç åßíáé éäéáßôåñá áéóèçôÞ óôï ðïßçìá áõôü, üðùò êáé óå üëá ôá öéëïóïöéêÜ ðïéÞìáôá ôïõ ÊáâÜöç, êáèþò ôßèåôáé ðñïò óêÝøç Ýíá óïâáñü èÝìá êáé áíáðôýóóåôáé Ýíáò ðñïâëçìáôéóìüò ãýñù áðü áõôü. ÔÝëïò, ï ëéôüò êáé ðåæïëïãéêüò óôß÷ïò åðéâåâáéþíåôáé áðü ôçí áðïõóßá ôùí ðëïýóéùí åêöñáóôéêþí ìÝóùí ðïõ óõíáíôÜìå óõ÷íÜ óôçí ðïßçóç êáé áðü ôï üôé ïé ëÝîåéò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé êáèçìåñéíÝò, åíþ ôá íïÞìáôá äïóìÝíá ìå êáèáñÜ ðåæïëïãéêü ôñüðï.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ôï ðïßçìá áñ÷ßæåé in medias res (áðü ôç ìÝóç ôçò õðüèåóçò). Ôé êåñäßæåé ì’ áõôü ôïí ôñüðï ôï ðïßçìá; 2ç Ìå ðïéïí ôáõôßæåôáé, êáôÜ ôç ãíþìç óáò ï ÊáâÜöçò: ìå ôï Óéäþíéï íÝï Þ ìå ôïí Áéó÷ýëï; Íá áéôéïëïãÞóåôå ôç ãíþìç óáò. 3ç Ôé åßäïõò ðïßçóç áðáããÝëëåé ï çèïðïéüò; (âÜëôå óå êýêëï ôç óùóôÞ áðÜíôçóç).

540

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 541

ÓÔÏ

ÓÔÁÕÑÁÚÔÏ Êþóôáò ÊñõóôÜëëçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ ÃåííÞèçêå óôï ÓõññÜêï ôçò Çðåßñïõ, óôá 1868. Óðïýäáóå óôç Æùóéìáßá Ó÷ïëÞ ôùí Éùáííßíùí êáé áó÷ïëÞèçêå áðü íùñßò ìå ôçí ðïßçóç. ¼ìùò, ç Ýêäïóç ôçò óõëëïãÞò ôïõ «Áé Óêéáß ôïõ ¢äïõ» (1867) ðñïêÜëåóáí ôç äßùîÞ ôïõ áðü ôéò ôïõñêéêÝò áñ÷Ýò ôçò ðüëçò.¸ôóé, áíáãêÜóôçêå íá êáôáöýãåé óôçí ÁèÞíá, üðïõ Ýêáíå äéÜöïñåò äïõëåéÝò. ÅñãÜóôçêå ùò ôõðïãñÜöïò áëëÜ êáé óôçí Åôáéñåßá Óéäçñïäñüìùí, ùò åñãÜôçò. Ïé Üó÷çìåò óõíèÞêåò åñãáóßáò êáé äéáâßùóçò Ýâëáøáí ôçí õãåßá ôïõ, ìå áðïôÝëåóìá íá ðñïóâëçèåß áðü öõìáôßùóç êáé íá ðåèÜíåé óôá 1894, óå çëéêßá ìüëéò 26 åôþí. Ôï Ýñãï ôïõ, ðïéÞìáôá áëëÜ êáé ðåæïãñáöÞìáôá, åßíáé åðçñåáóìÝíï áðü ôçí áãñïôéêÞ êáé ðïéìåíéêÞ æùÞ. Êõñßùò, åðçñåÜóôçêå áðü ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ãåãïíüò, ãéá ôï ïðïßï êáôáêñßèçêå óôçí åðï÷Þ ôïõ. ÐÜíôùò, ðñüóöáôá áðïêáôáóôÜèçêå ç öÞìç ôïõ êáé, üðùò ôïíßæåé ï Ì. ÌåñáêëÞò, ï ÊñõóôÜëëçò «áðïôÝëåóå ìéáí «åðÝêôáóç» êáé äéåýñõíóç ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý. Óôé÷ïýñãçóå êáé ôñáãïýäçóå áêÝñáéï ôïí áãñïôéêü ðïëéôéóìü, óôç ãëþóóá ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý». ¸ãñáøå ôá åîÞò Ýñãá: «Ï Êáëüãåñïò ôçò Êëåéóïýñáò ôïõ Ìåóïëïããéïý», «ÁãñïôéêÜ», «Ï ôñáãïõäéóôÞò ôïõ âïõíïý êáé ôçò óôÜíçò», «Ãêüëöù», «Áðï÷áéñåôéóìüò» -ðïéÞìáôá-, «ÐåæïãñáöÞìáôá», «Çðåéñùôéêáß áíáìíÞóåéò» «Ïé ÂëÜ÷ïé ôçò Ðßíäïõ» ê.Ü.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü åêäüèçêå óôá 1893, óôá ðëáßóéá ôçò óõëëïãÞò «Ï ôñáãïõäéóôÞò ôïõ âïõíïý êáé ôçò óôÜíçò». Áðïôåëåß ôï êýêíåéï Üóìá ôïõ ÊñõóôÜëëç, ãéáôß óå áõôü «ï ðïéçôÞò åõñéóêüìåíïò åí ôç æùÞ óõíèÝôåé ôç íåêñïëïãßá ôïõ. ÃñÜöåé ôï ðáñÜðïíü ôïõ, ôïí óðáñáãìü êáé ôïí êáçìüí äéá ôçí áóèÝíåéáí ç ïðïßá ôïõ óðá ôáò ðôÝñõãáò, ôïõ ëõãßæåé ôï óþìá, ôïõ áäõíáôßæåé ôçí ðíïÞí êáé ôïõ áöáéñåß ôï áßìá. Æçôåß íá ìåôáâåß åéò ôï âïõíü, äéüôé åêåß âñßóêåôáé êáé ç õãåßá. Ç ëáôñåßá êáé ï ðüèïò ôïõ âïõíïý ãßíïíôáé óýìâïëá ôçò áéùíßáò áíèñùðßíçò áäõíáìßáò êáé ôçò óõíôñéâÞò åêÜóôïõ õøçëïý éäáíéêïý. Êáé ç ìüíç ôñáãéêÞ êñáõãÞ ðüíïõ áðü ôçí äõóôõ÷ßá ðëÞñç æùÞí ôïõ åßíáé ï óôß÷ïò: «ÐÜñå ìå áðÜíïõ...» (Ðåñéïäéêü «ÅëëçíéêÞ Äçìéïõñãßá», ôüìïò ÉÁ, óåë. 110).

541

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 542

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôï óôáõñáúôü íá ìåãáëþíåé ãñÞãïñá, íá áðïêôÜ äýíáìç, ìåãÜëá öôåñÜ êáé íý÷éá êáé íá êõñéáñ÷åß óôá âïõíÜ êáé óôá óýííåöá. Ôßðïôå äåí ôïí öïâßæåé, ïýôå ïé âñïíôÝò, ïýôå ôá áóôñïðåëÝêéá êáèþò ðåôÜ áíÝìåëïò Þ ïñìÜ íá áñðÜîåé ôçí ôñïöÞ ôïõ. Ìå ìéá ðáñïìïßùóç ôáõôßæåé ï ðïéçôÞò ôï äéêü ôïõ ðüèï ìå ôï óôáõñáúôü. ¼ðùò ëïéðüí ï ôåëåõôáßïò åîåëß÷èçêå, Ýôóé êáé ï ðüèïò ôïõ áðü ìéêñüò ðïõ Þôáí ìåãÜëùóå, Ýãéíå «áÀôüò, óôïé÷åéü êáé äñÜêïò» êáé ôïí âáóáíßæåé. Åðßóçò, äéáìáñôýñåôáé ãéá ôçí áäéêßá ðïõ Ý÷åé ãßíåé åéò âÜñïò ôïõ. Åßíáé äéùãìÝíïò áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ êé åðéðëÝïí äåí ìðïñåß íá ÷áñåß ôç æùÞ ëüãù ôçò áññþóôåéáò ôïõ. Ï ðüèïò ôïõ ëïéðüí åßíáé áíåêðëÞñùôïò êáé áõôü åßíáé ðïõ ôïí âáóáíßæåé ðåñéóóüôåñï. ÁíôßëáìâÜíåôáé ðùò äåí ìðïñåß íá Ý÷åé îáíÜ üëá üóá ðïèåß, üôé ïé ðüèïé ôïõ êáé ïé åðéèõìßåò ôïõ èá äéáøåõóèïýí êáé üôé ï ßäéïò åßíáé äÝóìéïò ôçò ìïßñáò ôïõ. ¸ôóé ôõñáííéÝôáé êáé èñçíåß, áöïý äåí Ý÷åé ôßðïôå, áðü üóá Ý÷åé êáé äåí ìðïñåß íá ôá áðïêôÞóåé. Ìå ìéá äñáìáôéêÞ ëïéðüí åðßêëçóç óôïõò ôñåéò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò áðåõèýíåôáé óôï óôáõñáúôü êáé ôïõ æçôÜ íá ôïí ðÜñåé ìáæß ôïõ, ìáêñéÜ áðü ôïí êÜìðï. ÐñÜãìáôé, ï óôáõñáúôüò, ï èÜíáôïò äçëáäÞ, èá Ýñèåé êáé èá ðÜñåé êïíôÜ ôïõ ôïí ðïéçôÞ. ¼ìùò, ï èÜíáôïò ôïí âñÞêå ôåëéêÜ óôçí ÁèÞíá, óôïí êÜìðï, üðùò åêåßíïò åß÷å ðñïâëÝøåé («ôé èá ìå öÜåé ï êÜìðïò»).

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. êñÜêïõñá: êïñõöÝò øçëþí âïõíþí. 2. Üðëåñïò: áõôüò ðïõ äåí Ý÷åé ïëïêëçñþóåé ôçí áíÜðôõîç ôïõ, ÷ùñßò öôåñÜ, ôñõöåñüò 3. ëéïâüñé: ï ëßâáò, ï æåóôüò Üíåìïò. 4. ôï ôÜ÷õ: ôï ðñùß. 5. óôïéâáíéÜ: óùñüò áðü êëáäéÜ óå ÷ùñéÜôéêåò áõëÝò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Åíüôçôá 1ç: Óôß÷ïé 1-8: Ï ðïéçôÞò åêèÝôåé óôïõò óôß÷ïõò áõôïýò ôçí åîÝëéîç ôïõ óôáõñáúôïý «áðü ìéêñü êé áð' Üöáíôï ðïõëÜêé». ÌÜëéóôá, áðåõèýíåôáé ìå éäéáßôåñç 542

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 543

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

áãÜðç êáé óôïñãÞ óôïí áúôü, üðùò äçëþíïõí êáé ïé ðñïóöùíÞóåéò ôïõò óå áõôüí («ðïõëÜêé», «óôáõñáúôÝ ìïõ»). Ï óôáõñáúôüò ðáñïõóéÜæåôáé ëïéðüí ðáíôïäýíáìïò áëëÜ êáé ìåãáëüðñåðïò, áðüëõôïò êõñßáñ÷ïò ôïõ âïõíïý êáé ôïõ êÜìðïõ áõôüò áðü üëá ôá ðïõëéÜ. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôï óåâáóìü ôïõ óôïí óôáõñáúôü áëëÜ êáé óôç öýóç áðü ôçí ïðïßá ï ßäéïò Ý÷åé åêäéù÷èåß êáé áíáãêÜæåôáé íá æåé óôçí ðüëç, ìáêñéÜ áðü ôïí êáèáñü áÝñá êáé ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí, ðïõ ôüóï áãÜðçóå. Ôá ñÞìáôá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí åîÝëéîç ôïõ ðüèïõ ôïõ («ãåííÞèçêå, ìåãÜëùóå, ðÞñå, Ýãéíå») åßíáé óå áüñéóôï ãéá íá äåßîåé ðùò Ýãéíå Þäç éó÷õñüò ï ðüèïò ôïõ, åíþ ôï ðþò íéþèåé äßíåôáé óå åíåóôþôá («ìáôþíåé, óêßæåé, ôñþåé, êïõöïâïóêÜåé»), ãéá íá ôïíéóôåß ç äéÜñêåéá êáé ç Ýíôáóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõ. Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óáöþò óôï óõíáßóèçìá ôçò íïóôáëãßáò ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ, ôï ïðïßï öïõíôþíåé ìÝóá ôïõ êáé äåí ôïí áöÞíåé íá çóõ÷Üóåé. ÁðïäéùãìÝíïò áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ, áðïìïíùìÝíïò óôï Üîåíï ðåñéâÜëëïí ôçò ÁèÞíáò êáé áíôéìåôùðßæïíôáò åðéðëÝïí äõóâÜóôáêôåò óõíèÞêåò åñãáóßáò, ï ðïéçôÞò óêÝöôåôáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï ôï ÷ùñéü ôïõ êáé ôïí ðíßãåé ôï ðáñÜðïíï ðïõ äåí ìðïñåß íá îáíáãõñßóåé óå áõôü. «Óôï Óôáõñáúôü» ï ðïéçôÞò ìáò ãñÜöåé ôï ðáñÜðïíü ôïõ, Ýíá ðáñÜðïíï ãåíéêü êáé áíèñþðéíï, ëßãïõò ìÞíåò ðñïôïý êáôÝâåé óôïí Üëëï êüóìï. Ôé óðáñáãìüò êáé ôé èñÞíïò êáé ôé êáûìüò ãéá ôçí áññþóôåéá ðïõ ôïõ êüâåé ôá öôåñÜ, ôïõ ëõãßæåé ôá êïñìß, ôïõ áäõíáôßæåé ôï ÷Ýñé êáé óéãÜ óéãÜ ôïõ ðáßñíåé ôï áßìá êáé ôçí ðíïÞ» (Ì. ÑïäÜ, «Ç æùÞ êáé ôï Ýñãï ôïõ Ê, ÊñõóôÜëëç» óåë. 46). ÐñÜãìáôé, ìå ôéò åêöñÜóåéò «ôñþåé êñõöÜ ôá óðëÜ÷íá ìïõ êïõöïâïóêÜåé ôç íéüôç» ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôçí áññþóôåéá ôïõ ðïõ ôïí êáôáôñþåé óáí Ýíá óýã÷ñïíï ÐñïìçèÝá Äåóìþôç. Åíüôçôá 2ç: «ÌðåæÝñéóá íá ðåñðáôþ óôïõ êÜìðïõ ôá ëéïâüñéá»: öáíåñÜ ðéá áðçõäçóìÝíïò áðü ôç æùÞ ôïõ êáé ìå ìéá óåéñÜ áðü óðáñáêôéêÝò åêêëÞóåéò -üðùò öáßíåôáé áðü ôç óõóóþñåõóç ôïõ ñÞìáôïò «èÝëù» -ðáñïõóéÜæåé ôïí üìïñöï êüóìï ôïõ ÷ùñéïý «ìáêñéÜ áð' ôá êïóìéêÜ êáé ôçí ðïëýâïõç æùÞ ôùí áíèñþðùí, áíÜìåóá óôçí ðåíôÜìïñöç, ïðïý ôç ëÝíå ðëÜóç... Ï âáèýò ôïõ Ýñùò, ç ðëáôåéÜ ôïõ áãÜðç, ç æùÞ ôïõ, áëëÜ êáé ï èÜíáôüò ôïõ Þôáí áõôÞ ç ðëÜóç, ç ðëÜóç ç áðüñèçôç ìå ôéò ÷ßëéåò ïìïñöéÝò êáé ìå ôá ìýñéá ìÜãéá. ¼óï ôçí Ýæçóå ðáéäß, ôüóï ýóôåñá ôç óôåñÞèçêå. Êé üóï ôç ëÜôñåøå, ôüóï ìáêñéíÜ ôïõ ýóôåñá ôïõ óôÜèçêå. Ãé' áõôü áöáíßóôçêå ï ðïéçôÞò. ÐÜíôá ðïèïýóå êé áíáæçôïýóå ôç ÷áñÜ ôçò õðáßèñïõ, ôá ýøç ôùí âïõíþí, ôéò ëßìíåò, ôá éóêåñÜ ôá äÜóç

543

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 544

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

êáé ôéò ëáãêáäéÝò» (Ðåñéïäéêü «ÅëëçíéêÞ Äçìéïõñãßá», ôüìïò 1Á, óåë. 98). ÁíáæçôÜ öáíåñÜ ï ðïéçôÞò ôç æåóôáóéÜ ðïõ áéóèáíüôáí óôï ÷ùñéü ôïõ, ôçí åëåõèåñßá ðïõ ôï ðñüóöåñå ç öýóç, ôç óõíôñïöéÜ ôùí Üãñéùí æþùí, ôï áãÝñé ôïõ ëüããïõ, ôï êáèáñü íåñü ôçò ñåìáôéÜò. Ç äýóêïëç ðïéìåíéêÞ æùÞ äåí ôïí ôñïìÜæåé. Áíôßèåôá, ìÝóá áðü ôéò äõóêïëßåò áíáãíùñßæåé ôçí ïìïñöéÜ êáé ôïíßæåé ôç óõãêßíçóç ðïõ ôïõ ðñïóöÝñåé ôï Üãñéï ôïðßï, üðùò åßíáé ôï áíÝâáóìá óå ãêñåìïýò êáé áðüôïìá âñÜ÷éá. Åðßóçò, ðñïôéìÜ ôçí ôñïöÞ ðïõ ôïõ ðñïóöÝñé ôï áãíü öõóéêü ðåñéâÜëëïí ôïõ ôüðïõ ôïõ, üðùò ôá âåëáíßäéá, ôï êáôóéêßóéï ãÜëá, ôï åëáößóéï ôõñß. ÔÝëïò, ôïíßæåé ðùò åðéèõìåß íá âëÝðåé ôïí áúôü, íá áêïýåé ôï ôñü÷éóìá ôùí íõ÷éþí ôïõ, íá áêïýåé ôçí Üãñéá êñáõãÞ ôïõ, íá âëÝðåé äçëáäÞ üëï ôï ìåãáëåßï ôçò öýóçò, áõôü ðïõ ìðïñåß ðñáãìáôéêÜ íá éêáíïðïéÞóåé ôçí øõ÷Þ ôïõ êáé íá ôïí åõ÷áñéóôÞóåé. Åíüôçôá 3ç: Ï ðïéçôÞò ëïéðüí ìÝóá óå áõôü «ôï ôñáãéêü áëõóóïäÝóéìü ôïõ óôïí êÜìðï, óôá ëéïâüñéá êáé óôá âáëôüíåñá, ç áãùíßá êáé ï ðüèïò ôïõ ãéá ôï âïõíü, ôïí êáèáñü áÝñá êáé ôï öùò ôïõ èõìßæåé ÐñïìçèÝá Äåóìþôç ìå Üëëåò áíáëïãßåò, óå Üëëïõò ôüðïõò êáé êáéñïýò. Óôá âïõíü, óôï ïëïêÜèáñï öùò, óôï äéêü ôïõ ôï âïõíü æçôÜåé íá ðÜåé, ãéáôß åêåß åßíáé ç õãåßá. Óôï âïõíü, ðÜíôá øçëÜ, ðÜíôá öôåñùôÜ, ðÜíôá áðÜíù áðü ôçí ìçôÝñá óêëÜâá ãç. Ï êÜìðïò åßíáé ï Êáýêáóïò ðïõ ôïí êñáôÜåé áëõóóïäåìÝíï êáé ôïõ ôñþåé ôá óùèéêÜ» (Ì. ÑïäÜ «Ç æùÞ êáé ôï Ýñãá ôïõ Ê. ÊñõóôÜëëç», óåë. 42).

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ìðïñåß íá äéáêñéèåß óôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-15, üðïõ ï ðïéçôÞò ðåñéãñÜöåé ôïí áúôü êáé ôïíßæåé ôïí ðüèï ôïõ ãé' áõôüí ìå ìéá ðáñïìïßùóç. 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 16-40, üðïõ ãßíåôáé öáíåñüò ï ðüèïò ôïõ ðïéçôÞ êáé 3ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 41-45, üðïõ áíôßëáìâÜíåôáé ôçí áäõíáìßá ôïõ íá ðñáãìáôçïéÞóåé ü,ôé èÝëåé êáé ïíåéñåýåôáé.

544

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 545

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ìïíüëïãïò: Ï ðïéçôÞò ìå Ýíá äñáìáôéêü ìïíüëïãï åêèÝôåé óôïõò Üëëïõò áíèñþðïõò -óôïõò ïðïßïõò ðñáãìáôéêÜ áðåõèýíåôáé êáé ü÷é âÝâáéá óôï óôáõñáúôü, ðïõ äåí åßíáé ðáñÜ Ýíá óõìâáôéêü ðñüóùðï- ôïõò âáèýôåñïýò ôïõ ðüèïõò êáé ôçí áäõíáìßá ôïõ íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôá üíåéñÜ ôïõ. 2. Åéêüíåò: Ãéá íá ðåôý÷åé ôï óôü÷ï ôïõ áõôü ÷ñçóéìïðïéåß ðïéêßëá åêöñáóôéêÜ ìÝóá, üðùò: ÷áñáêôçñéóôéêÝò åéêüíåò: «êé áðëþíåéò ðÞ÷åò ôá öôåñÜ... áíåìßæåéò», «êé áðéäñïìÜò êáé ðáßæåéò... áóôñïðÝëåéá», «èÝëù ô'áøÞëïõ í' áíåâþ... ì' åóÝíá». 3. Ðáñïìïéþóåéò: üðùò ï óôáõñáúôüò, «Ýôóé åãåííÞèçêå êé ï ðüèïò ìïõ óôá óôÞèç», «óáí ìÜíá, óáí áäÝñöé». 4. ÌåôáöïñÝò: «óõ÷íïìéëÜò ìå ô'Üóôñá, ìå ôç âñïíôÞ åñùôåýåóáé... êñÜæïõí». 5. Óõóóþñåõóç: ôïõ ñÞìáôïò «èÝëù». 6. ÌÝôñï - Óôß÷ïò: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå éáìâéêü ìÝôñï êáé äåêáðåíôáóýëëáâï óôß÷ï, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá, ìå ðïëëÜ êïéíÜ ìå ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìóðïéåß ôçí ðáñïìïßùóç, ôç óõóóþñåõóç êáé ôçí áíôßèåóç: íá ôá åðéóçìÜíåôå êáé íá âñåßôå ðïéá óõíáéóèÞìáôá åêöñÜæïõí áõôÜ ôá ìÝóá. ÁðÜíôçóç: Ç ðáñïìïßùóç âñßóêåôáé óôïõò óôß÷ïõò 1-15 êáé ãßíåôáé áíÜìåóá óôï óôáõñáúôü êáé ôïí ðüèï ôïõ ðïéçôÞ. ¼ðùò ëïéðüí ï áúôüò ìåãáëþíåé êáé áðïêôÜ äýíáìç, Ýôóé êáé ï ðüèïò ôïõ ãéá ôçí åðéóôñïöÞ óôï ÷ùñéü ôïõ áíáðôýóóåôáé. Åßíáé óáöÝò ðùò ìå ôçí ðáñïìïßùóç áõôÞ åêöñÜæåôáé ç íïóôáëãßá ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôç öýóç ôïõ êáé ôç æùÞ êïíôÜ óå áõôÞí, ðßóù óôï ÷ùñéü ôïõ. Ç óõóóþñåõóç âñßóêåôáé óôïõò óôß÷ïõò 16-40 êáé áöïñÜ óôç óõ÷íÞ åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò «èÝëù». Ìå áõôÞí ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ôçí Ýíôïíç åðéèõìßá ôïõ, ôïí áóßãáóôï ðüèï ôïõ íá åðéóôñÝøåé óôï ÷ùñéü ôïõ ðïõ ôïí âáóáíßæåé êáé äåí ôïí áöÞíåé íá çóõ÷Üóåé. ÔÝëïò, ç áíôßèåóç õðÜñ÷åé óôï óôß÷ï 41. Åíþ ëïéðüí ï ðïéçôÞò åðéèõìåß ôüóï Ýíôïíá íá åðéóôñÝøåé óôçí ðáôñßäá ôïõ, óõíåéäçôïðïéåß ðùò äåí Ý÷åé öôåñÜ ãéá íá ôá êáôáöÝñåé. Ç áíôßëçøç áõôÞò ôïõ ôçò áäõíáìßáò ôïí êëïíßæåé, áöïý ìüíç ôïõ åëðßäá ðéá ãßíåôáé ï èÜíáôïò. 545

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 546

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç Ìå ðïéá Üëëá ìÝóá åêöñÜæåôáé ç ïñåóßâéá ôñá÷ýôçôá óôï ðïßçìá; (ðñïôïý áðáíôÞóåôå íá ðñïóÝîåôå ôçí ðïéüôçôá ôùí Þ÷ùí). ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò, Ý÷ïíôáò ìåãáëþóåé óôá áêñéôéêÜ âïõíÜ ôçò Çðåßñïõ, ìåôáöÝñåé óôï Ýñãï ôïõ ôéò åìðåéñßåò ôïõ êáé öõóéêÜ ôï ãëùóóéêü ôïõ éäßùìá ðïõ äéáêñßíåôáé ãéá ôçí ôñá÷ýôçôá ôùí Þ÷ùí, üðùò öáßíåôáé óôéò ëÝîåéò: «êñÜêïõñá, áðéäñïìÜò, êñõöïâïóêÜåé, ìðåæÝñéóá, ëéïâüñéá, áíÞìåñá êáðñß, ðëáôüíé, áãñéïðñßíáñá, öïõñêÜëåò, óôïéâáíéÝò, âáëÜíéá, ñáéäéÜ, ôñï÷Üò, êëáðáôÜñéá, çìåñüäåíôñïí, óêïýæïõí» ê.ëð. Åêôüò üìùò áðü ôéò ëÝîåéò áõôÝò ãåíéêÜ óôï ðïßçìá êõñéáñ÷ïýí ïé ëÝîåéò ìå óêëçñïýò öèüããïõò ðïõ áðïêáëýðôïõí ôçí ïñåóßâéá ôñá÷ýôçôÜ ôïõò. 3ç Ðïéåò ïìïéüôçôåò ðáñïõóéÜæåé ï óôß÷ïò ôïõ ÊñõóôÜëëç ìå ôï óôß÷ï ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý; ÁðÜíôçóç: Ï óôß÷ïò ôïõ ÊñõáôÜëëç ðáñïõóéÜæåé ôéò åîÞò ïìïéüôçôåò ìå ôï óôß÷ï ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý: åßíáé éáìâéêüò êáé äåêáðåíôáóýëëáâïò, áðëüò êáé ëéôüò, ìå ëÝîåéò ôïõ ÷ùñéïý êáé ôçò äçìïôéêÞò ãåíéêÜ ãëþóóáò, ìå ðáñáôáêôéêÞ óýíôáîç, åíþ êõñéáñ÷ïýí ôá ïõóéáóôéêÜ êáé ôá ñÞìáôá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá ðáñïìïßùóç ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò ãéá ôïí ðüèï ôïõ; 2ç Ôé åðéèõìåß ï ðïéçôÞò;

3

546

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 547

ÄÅ

ÃÕÑÅÕÙ ÎÅÍÏ Êùí/íïò ×áôæüðïõëïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ ÃåííÞèçêå óôï Áãñßíéï, óôá 1868, êáé Ýìáèå ôá ðñþôá ôïõ ãñÜììáôá óôï ãõìíÜóéï ôïõ Ìåóïëïããßïõ, üðïõ ãíùñßóôçêå ìå ôïí Ê. ÐáëáìÜ. Óôç óõíÝ÷åéá áêïëïýèçóå íïìéêÝò óðïõäÝò óôá ðáíåðéóôÞìéá ôùí Áèçíþí, ôïõ ÌïíÜ÷ïõ, ôçò ÄñÝóäçò êáé ôçò Ëåéøßáò, üðïõ åíóôåñíßóôçêå ôéò óïóéáëéóôéêÝò éäÝåò, ãéá ôç äéÜäïóç ôùí ïðïßùí åñãÜóôçêå óôç óõíÝ÷åéá óôçí ÅëëÜäá. Ôï Ýñãï ôïõ åßíáé åðçñåáóìÝíï áðü ôá êéíÞìáôá ôïõ óõìâïëéóìïý êáé ôïõ ñåáëéóìïý, ìå óôü÷ï ôçí Ýêèåóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ôçò êïéíùíßáò ôçò åðï÷Þò ôïõ. ¸ôóé, ìáæß ìå ôï ÈåïôïêÜ, èåùñåßôáé ï åéóçãçôÞò ôïõ êïéíùíéêïý ìõèéóôïñÞìáôïò óôçí ÅëëÜäá. Ôï ðåæïãñáöéêü ôïõ Ýñãï åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêü. ¸ãñáøå ôá åîÞò: «ÁãÜðç óôï ÷ùñéü», «Ï ÕðåñÜíèñùðïò» êáé «Âñáäéíïß Èñýëïé». ÐÝèáíå óôá 1920, óå ðëïßï, åíþ ôáîßäåõå óôçí Éôáëßá êáé èÜöôçêå óôï Ðñßíôåæé.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü, üðùò êáé ôï åðüìåíï, áíÞêåé óôç óõëëïãÞ «Âñáäéíïß èñýëïé» ðïõ åêäüèçêå óôá 1920. Êáé ôá äýï áêïëïõèïýí ôéò áñ÷Ýò ôïõ óõìâïëéóìïý, óýìöùíá ìå ôéò ïðïßåò ðñïôéìÜôáé ï åëåãåéáêüò ôüíïò êáé ç áðïõóßá èÝìáôïò ìå åííïéïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï, åíþ êõñéáñ÷åß ç ìïõóéêüôçôá ôïõ óôß÷ïõ êáé ç õðïâëçôéêüôçôÜ ôïõ.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò, ìïíïëïãþíôáò, ôïíßæåé ôï áßóèçìá êåíüôçôáò ðïõ êõñéáñ÷åß ìÝóá ôïõ, êáèþò Ý÷ïõí ðÜñåé êÜôé ðïõ Þôáí ïëüôåëá äéêü ôïõ êáé ü÷é êÜôé ðïõ Þôáí îÝíï. Äåí øÜ÷íåé íá ìÜèåé êÜôé ðïõ åßíáé êñõöü, ïýôå æçôÜåé êÜðïéá ÷Üñç. Áíôßèåôá, æçôÜåé áõôü ðïõ åß÷å êáé ðïõ ôïõ óôÝñçóáí. Äåí Þôáí ïýôå îùôéêÜ, ïýôå áíèñþðéíá ÷Ýñéá, áõôÜ ðïõ ôïõ óôÝñçóáí ôéò åðéèõìßåò ôïõ. ÈõìÜôáé üìùò ðùò ç áðþëåéÜ ôïõò Ýãéíå Ýíá âñÜäõ êáé ðùò ôüôå ôá áóôÝñéá ôñåìüóâçíáí ðÜíù áðü ôï ãéáëü. ÊÜðïéá óôéãìÞ, öýóçîå âïñéÜò êáé ìÜëéóôá ôüóï äõíáôüò, þóôå üëá óêïôåßíéáóáí ãýñù êáé ôï ìõóôéêü ôïõ ÷Üèçêå. Áðü ôüôå ï ðïéçôÞò ôï èñçíåß, ìáæß ìå ôçí áäåñöÞ ôïõ. 547

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 548

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. îùôéêü: öÜíôáóìá, óôïé÷åéÜ, íåñÜéäá.

2. ïìÜäé: ìáæß.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÞ á´: Ï ðïéçôÞò êÜíåé öáíåñü Þäç áðü ôçí ðñþôç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò ôï áßóèçìá óôÝñçóçò ðïõ êáôáëáìâÜíåé üëïõò ôïõò áíèñþðïõò, üôáí ÷Üóïõí êÜôé ðïëýôéìï, êÜôé ðïõ äåí ìðïñïýí íá ôï áíáðëçñþóïõí, êáé óõíÝ÷åéá ôï áðïæçôïýí. ¸íá áßóèçìá ðïõ ãßíåôáé áíôéëçðôü êáé óôéò åðüìåíåò óôñïöÝò, áí êáé ôï åííïéïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï öáßíåôáé óå ìéá ðñþôç åðáöÞ äéáöïñåôéêü. ÓôñïöÞ â´: Óôç óôñïöÞ áõôÞ ï ðïéçôÞò áðïêáëýðôåé, áí êáé èïëÜ, ðïéïò ôïõ óôÝñçóå áõôü ðïõ åðéèõìïýóå. ÓôñïöÞ ã´: ºóùò üìùò, ùò áäåñöÞ ï ðïéçôÞò íá åííïåß ôçí øõ÷Þ ôïõ Þ áêüìá êáé üóïõò åß÷áí áíÜëïãåò áíôéëÞøåéò êáé éäÝåò ìå áõôüí. ÓôñïöÞ ä´: Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôï ìõóôéêü ôïõ íá áíïßãåé äñüìï ìÝóá óôç èÜëáóóá êáé íá ÷Üíåôáé ïñéóôéêÜ. ¼óï ãéá ôï öåããÜñé, äåß÷íåé êé áõôü ðùò ï ðïéçôÞò Ý÷åé óôåñçèåß êÜôé, êÜôé ðïõ ëåßðåé áðü ôçí øõ÷Þ ôïõ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Äåí ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôï ðïßçìá óå åíüôçôåò, êáèþò ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óå äéÜöïñåò åéêüíåò ôéò ïðïßåò óõó÷åôßæåé ìå ôç óõíáéóèçìáôéêÞ ôïõ êáôÜóôáóç.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÌÝôñï: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå ôñï÷áúêü ìÝôñï ìå óôß÷ïõò ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü äéáöïñåôéêÝò óõëëáâÝò ï êáèÝíáò êáé Ý÷ïõí -ïé æõãïß- ïìïéïêáôáëçîßá. 2. Åéêüíåò: ×áñáêôçñéóôéêÝò åßíáé êáé ïé åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò ãéá íá ðáñïõóéÜóåé ôçí õðïâëçôéêÞ áôìüóöáéñá ðïõ ôïí åíäéáöÝñåé: «Þôáí Ýíá âñÜäõ ðïõ Ýðáéæáí èïëÜ... ô'áóôÝñéá», «êé Þñèå Ýíáò áÝñáò... óêïôÜäé», «ìåò óôï êýìá... öåããÜñé».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç ÐïéÜ åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðïéÞìáôïò;

548

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 549

ÇÑÈÅÓ Êùí/íïò ×áôæüðïõëïò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Êïßôáîå óôï ðñïçãïýìåíï ðïßçìá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ôçí ÝêðëçîÞ ôïõ áðü ôïí åñ÷ïìü êÜðïéïõ áãáðçìÝíïõ ôïõ ðñïóþðïõ. ÌÜëéóôá, ï åñ÷ïìüò Ýãéíå ìéá ìÝñá êñýá êáé ÷ëùìÞ ãéá ôïí ßäéï, ãåãïíüò ðïõ öáíåñþíåé ôçí øõ÷éêÞ äéÜèåóç ðïõ åß÷å. ¼ìùò, ç äéÜèåóÞ ôïõ äåí Üëëáîå ñéæéêÜ, ãéáôß ôï ðëïßï Ýìåíå «ìå áðëùìÝíá ôá ðáíéÜ», ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé ðùò ðïëý ãñÞãïñá ôï áãáðçìÝíï ôïõ ðñüóùðï èá Ýöåõãå îáíÜ. Ï ðïéçôÞò óõíåéäçôïðïéåß óéãÜ óéãÜ ôïí åñ÷ïìü ôïõ áãáðçìÝíïõ ôïõ ðñïóþðïõ êé áéóèÜíåôáé -Ýóôù êáé ãéá ëßãï- êÜðïéá áãáëëßáóç, ÌÜëéóôá, ðáñïõóéÜæåé ôá ðïõëéÜ íá êåëáçäïýí êáèéóìÝíá óôá êëáäéÜ êé áðü ôá áíïé÷ôÜ ðáñÜèõñá íá óêïñðïýí Üíèç. ¼ìùò, ç èëßøç Ýñ÷åôáé ðÜëé íá êõñéáñ÷Þóåé óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ, êáèþò óêÝöôåôáé ðùò ôï áãáðçìÝíï ôïõ ðñüóùðï óýíôïìá èá öýãåé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÞ á´: Ç ôéìùñßá ôïõ ðïéçôÞ åßíáé Ýêäçëç, üôáí óõíåéäçôïðïéåß ðùò áõôüí ðïõ ôüóï áãáðïýóå êáé ðïõ Þôáí ôüôå êïíôÜ ôïõ èá ôïí Ý÷áíå îáíÜ. ÃåíéêÜ, ôïíßæåé óå üëï ôï ðïßçìá ðüóï ï åñ÷ïìüò åíüò ðñïóþðïõ áãáðçìÝíïõ ìáò ÷áñïðïéåß ãéá ëßãï áëëÜ êáé ðüóï ìáò âáóáíßæåé ç óêÝøç ôçò áíá÷þñçóÞò ôïõ. ÓôñïöÞ â´: ¼ëá öáßíïíôáé æùíôáíÜ êáé ÷áñïýìåíá, áêñéâþò ãéáôß Ýôóé áéóèÜíåôáé êáé ï ðïéçôÞò. ÓôñïöÞ ã´: Ï ðïéçôÞò èëßâåôáé ãéáôß ç áãáðçìÝíç ôïõ óýíôïìá èá îáíáöýãåé. Ãé' áõôü åîÜëëïõ êáé ÷ñçóéìïðïéåß áüñéóôï ÷ñüíï ãéá íá äçëþóåé ôçí ÝëåõóÞ ôçò, ãéá íá äåßîåé ðùò ç ðáñáìïíÞ ôç êïíôÜ ôïõ èá 'íáé óýíôïìç («Þñèåò»). ¸ôóé, ç åéêüíá ôùí ðñáãìÜôùí ãýñù ôïõ áëëÜæåé. Ôá öýëëá åßíáé ìáäçìÝíá áðü ôá êëáäéÜ êáé ôá óýííåöá óôá÷ôéÜ êáé êñåìáóìÝíá, Ýôïéìá ãéá âñï÷Þ. Ìå ôïí ôñüðï áõôü áðïêáëýðôåôáé êáé ç èëßøç ôïõ ðïéçôÞ. 549

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 550

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓôñïöÞ ä´: Ï ðïéçôÞò óõíå÷ßæåé êáé óôç óôñïöÞ áõôÞ ìå ôçí ßäéá ìåëáã÷ïëéêÞ áôìüóöáéñá. Ç ðßêñá êáé ç áðïãïÞôåõóç ôïí Ý÷åé êõñéåýóåé, êáèþò áíôßëáìâÜíåôáé ðùò ç óôéãìÞ áíá÷þñçóçò ôïõ áãáðçìÝíïõ ôïõ ðñïóþðïõ åßíáé êïíôÜ. Ãé' áõôü êáé äåí åðáíáëáìâÜíåé ôï ñÞìá «Þñèåò».

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Äåí ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå äéáöïñåôéêÝò åíüôçôåò óôï ðïßçìá, êáèþò áíáöÝñåôáé ãåíéêÜ óôïí åñ÷ïìü êÜðïéïõ áãáðçìÝíïõ ðñïóþðïõ, ÷ùñßò üìùò íá ôïíßæåé óõãêåêñéìÝíåò êáôáóôÜóåéò, ðáñÜ ìüíï óõíáéóèÞìáôá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Óôß÷ïò - ÌÝôñï: Ôï ìÝôñï ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé éáìâéêü, åíþ ïé óôß÷ïé áíéóïóýëëáâïé, ìå ïìïéïêáôáëçîßá. 2. Ç ìåëáã÷ïëéêÞ ôïõ äéÜèåóç áðïêáëýðôåôáé ìå ôçí åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò «Þñèåò» êáé ìå ôçí ôáýôéóç ôçò óõíáéóèçìáôéêÞò êáôÜóôáóçò ôïõ ðïéçôÞ. 3. ÕðïâëçôéêÝò åéêüíåò: «ìá ìå áðëùìÝíá ôá ðáíéÜ Ýìåíå ôï ðëïßï», «Þñèåò», «êáé ôá ðïõëéÜ... óêïñðïýóáí», «áëëÜ ôá öýëëá... êñåìáóìÝíá», «êé üëïé êïéôÜîáíå ÷ëùìïß... ôï ðëïßï».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá åðéóçìÜíåôå ôá óôïé÷åßá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç ðåñéå÷ïìÝíïõ Þ áéóèçôéêÞ áíÜëõóç. 2ç Íá åðéóçìÜíåôå ôéò åéêüíåò ôùí ðïéçìÜôùí êáé íá âñåßôå ôéò óõíáéóèçìáôéêÝò ôïõò áíôéóôïé÷ßåò. ÁðÜíôçóç: Óôï ðñþôï ðïßçìá õðÜñ÷ïõí ïé åîÞò åéêüíåò êáé áíôßóôïé÷åò óõíáéóèçìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò: óô. 7-8 «êáé Þôáí Ýíá âñÜäõ... áóôÝñéá»: ðéêñßá, èëßøç, óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜðôùóç. óô. 9-12 «êé Þñèå Ýíáò áÝñáò... ïìÜäé»: ðüíïò, áíáôáñá÷Þ, èëßøç.

550

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 551

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

óô. 13-14 «ìåò óôï êýìá.., ôï öåããÜñé»: ìåëáã÷ïëéêÞ äéÜèåóç, áíçóõ÷ßá. Óôï äåýôåñï ðïßçìá ðáñáôçñïýíôáé ïé åîÞò åéêüíåò ðïõ áíôéóôïé÷ßæïíôáé ìå êÜðïéá óõíáéóèÞìáôá: óô. 1-4 «¹ñèåò... ôï ðëïßï»: èëßøç, áóôÜèåéá. óô. 6-9 «Êáé ôá ðïõëéÜ... óêïñðïýóáí»: ðñüóêáéñç ÷áñÜ, áãáëëßáóç. óô. 11-14 «áëëÜ ôá öýëëá... êñåìáóìÝíá»: öüâïò, áâåâáéüôçôá. óô. 15-19 «êé Þôáí ç èÜëáóóá... ôï ðëïßï»: ðßêñá, ðüíïò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéåò áíôéèÝóåéò åðéóçìáßíåôå óôï ðïßçìá;

0

551

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 552

Ï ÌÐÁÔÁÑÉÁÓ ÌéëôéÜäçò ÌáëáêÜóçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ ÃåííÞèçêå óôï Ìåóïëüããé, óôá1869. Óðïýäáóå ÍïìéêÜ óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôùí Áèçíþí êáé åñãÜóôçêå ùò äéåõèõíôÞò óôç ÂéâëéïèÞêç ôçò ÂïõëÞò. Ãíùñßóôçêå ìå ôïí ðïéçôÞ ÉùÜííç Ðáðáäéáìáíôüðïõëï áðü ôïí ïðïßï êáé åðçñåÜóôçêå ðïëý. Ï ßäéïò åìöáíßóôçêå óôç íåïåëëçíéêÞ ðïßçóç ìå áíáíåùôéêÞ äéÜèåóç, êáèþò äåí åíôÜ÷èçêå óå êÜðïéï éäåïëïãéêü ñåýìá Þ óå êÜðïéá ôå÷íïôñïðßá, áëëÜ åðçñåÜóôçêå áðü üëåò üóåò åðéêñáôïýóáí óôçí åðï÷Þ ôïõ. Éäéáßôåñá áîéüëïãá åßíáé ôá ðïéÞìáôÜ ôïõ ðïõ Ý÷ïõí ùò èÝìá ôïõò ôçí éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ, ôï Ìåóïëüããé. Óå áõôÜ ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé õðáñêôÜ ðñüóùðá ðïõ üìùò åßíáé áíôéðñïóùðåõôéêÜ ôïõ Þèïõò êáé ôïõ ôñüðïõ æùÞò ôïõ åëëçíéêïý ëáïý. Êõñéáñ÷åß ó' áõôÜ ï áöçãçìáôéêüò ôüíïò, óå óçìåßá ìÜëéóôá ðïõ íá èõìßæåé ôï äçìóôéêü ôñáãïýäé. Ðéï óçìáíôéêÜ Þôáí ôá åîÞò: «Óõíôñßììéá», «Ùñåò», «ÐåðñùìÝíá», «Áóöüäåëïé», «Ï ÌðáôáñéÜò», «Áíôßöùíá», «Ôï åñùôéêü», «Ôá Ìåóïëïããßôéêá». Åðßóçò, áó÷ïëÞèçêå ìå ìåôáöñÜóåéò ðïéçìÜôùí ôïõ Æáí ÌïñåÜò, ôïõ Ãêáßôå, ôïõ Ïõãêü, ôïõ ÄÜíôç ê.Ü., åíþ óôá 1904 ìáæß ìå ôï ×áôæüðïõëï ßäñõóå ôçí åôáéñåßá «ÅèíéêÞ Ãëþóóá». Ãéá ôçí ðñïóöïñÜ ôïõ óôá íåïåëëçíéêÜ ãñÜììáôá ôéìÞèçêå óôá 1924 ìå ôï Áñéóôåßï ÃñáììÜôùí, åíþ óôá 1932 Ýãéíå ðñüåäñïò ôçò Åôáéñåßáò ÅëëÞíùí Ëïãïôå÷íþí. ÐÝèáíå óôá 1943, óôçí ÁèÞíá.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü äçìïóéåýôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôá 1914 ðñïò ôéìÞí ôïõ ÈáíÜóç ÌðáôáñéÜ, ôïõ äçìïôéêïý ôñïâáäïýñïõ ôçò åðï÷Þò êáé ôïõ ïðïßïõ ç öùíÞ åß÷å ìåßíåé ðáñïéìéáêÞ. Ïé éêáíüôçôÝò ôïõ áíáäåéêíýïíôáí óå üëá ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá êáé êõñßùò óôá Ãéáííéþôéêá, ôá êëÝöôéêá êáé ôá åñùôéêÜ ëéáíóôñÜãïõäá. Ï Í. ÂÝçò ãñÜöåé ãéá ôïí ÌðáôáñéÜ «Ç ôÝ÷íç ôïõ, äéêÞ ôïõ ïëüôåëá âãáëìÝíç áðü ôïõ ëáïý ôçí øõ÷Þ, Þôáíå ßäéá ç ðíïÞ ôïõ. Ç æùÞ ôïõ Ýíá ãëÝíôé óõãêñáôçôü. Áëçèéíüò ìðïÝì, ü,ôé êÝñäéæå, êáé êÝñäéæå êÜìðïóá, ôá îüäåõå ìüíï ãéá ôçí êáëïðÝñáóÞ ôïõ. Äå óõëëïãéæüôáíå Üëëï ôßðïôá óôïí êüóìï ðáñÜ ôï ôñáãïýäé.¸ôóé êõëÞóáíå 552

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 553

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôá ÷ñüíéá ôïõ. Ìå ôï ôñáãïýäé îõðíïýóå óôïõò íÝïõò ôçí ïìïñöéÜ ôçò æùÞò, ôïõò Ýðëáèå êüóìïõò ïíåéñåõôïýò, åîåõãÝíéæå ôïõò áðëïýò åêåßíïõò øáñÜäåò, ðïõ ôïí åëáôñåýáíå». (Ðåñéïäéêü «Åóôßá, ôåý÷ïò 384, óåë. 665).

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ìå Ýíá óôß÷ï áðü êÜðïéï äçìïôéêï ôñáãïýäé ï ðïéçôÞò äßíåé ôï óôßãìá ôçò åðï÷Þò ôïõ. Ôï Óáââáôüâñáäï êáé ùò ôçí ÊõñéáêÞ ôï ðñùß ïé Üíèñùðïé âñßóêïõí ôçí åõêáéñßá íá ãëåíôÞóïõí, íá îåöáíôþóïõí êáé íá îå÷Üóïõí ôá ðñïâëÞìáôá ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò êáé ôç óêëçñÞ åñãáóßá üëçò ôçò åâäïìÜäáò. ¸íá ôÝôïéï ÓáââáôÜâñáäï, óôçí ôáâÝñíá ôïõ ÂëÜ÷ïõ, Ýðéíáí ï ãéïò ôïõ ÌðïõêïõâÜëá,ï Êëçò ôïõ ÔóáãêáñÜêç êáé ï Íßêïò ôïõ ÂñáíÜ. Ç ðáñÝá, áñ÷ïíôüðïõëá üëïé ôïõò, öþíáîå ôïõò ïñãáíïðáß÷ôåò ãéá íá óõíå÷ßóåé ôï ãëÝíôé. ÐñÜãìáôé, óå ëßãï Þñèáí á Êáôóáñüò ï ÐÜíïò ðïõ Ýðáéæå âéïëß, ï ÈáíÜóçò ÌðáôáñéÜò ðïõ Ýðáéæå ëáïýôï êáé ôñáãïõäïýóå êáé êÜðïéïò ðïõ Ýðáéæå ðßöåñï, üëïé õðáñêôÜ ðñüóùðá. ÌåôÜ ôçí ðñïóÝëåõóÞ ôïõò ç ðáñÝá êáôåõèýíèçêå ðñïò ôï åîï÷éêü êÝíôñï ôïõ Êþóôá ÊáëéáíôÝñç, üðïõ èá óõíÝ÷éæå ôï ãëÝíôé ôçò. Ï Êþóôáò åîõðçñåôéêþôáôïò, õðïäÝ÷ôçêå ïñèüò, ìå ÷áñÜ äçëáäÞ ôçí ðáñÝá êáé åôïßìáóå ôï ôñáðÝæé ôïõò, êïíôÜ óôá áñìõñßêéá ôçò ëéìíïèÜëáóóáò. Åêåß Üñ÷éóáí ôï ôñáãïýäé, ðñþôá ôá ãéåñåäÜêéá êáé ôá ëéáíïôñÜãïõäá ðïõ Þôáí êáé ç ðñïåôïéìáóßá ãéá íá ðåñÜóïõí ìåôÜ óôá äçìïôéêÜ. Ï ðïéçôÞò ìå Ýêäçëç íïóôáëãßá áíáöÝñåôáé óôï ôñáãïýäé ôïõ ÌðáôáñéÜ, ðïõ îåêéíïýóå, üôáí åñ÷üôáí óôï êÝöé, ìåôÜ ôï ðñþôï ðïôÞñé êñáóß. Ç öùíÞ ôïõ, ðïõ äéáêñéíüôáí ãéá ôç ãëõêýôçôá, ôçí Ýíôáóç êáé ôç äéÜñêåéÜ ôçò îõðíïýóå áêüìá êáé ôá áçäüíéá, ôüóï ùñáßá Þôáí. ÍÝåò êïðÝëåò áëëÜ êáé ÷Þñåò ìáãåìÝíåò áðü ôï ôñáãïýäé ôïõ Ýâãáéíáí óôï äñüìï ãéá íá ôïí áêïýóïõí, åíþ ôá ìéêñÜ êïñßôóéá, ðïõ äåí ìðïñïýóáí íá îåðïñôÞóïõí, Üíïéãáí êáëÜ ôá áöôéÜ ôïõò, ãéá íá ÷áñïýí ìå ôç ìïõóéêÞ êáé íá ñßîïõí ôéò äéêÝò ôïõò óáúôéÝò óôïõò äéêïýò ôïõò áãáðçìÝíïõò. Êé åíþ ç íý÷ôá ðÝñíáãå êáé êüíôåõå íá îçìåñþóåé, ï ÌðáôáñéÜò èýìéæå óôïõò ôñåéò íÝïõò ðùò ïé êáíüíåò êáëÞò óõìðåñéöïñÜò åðÝâáëáí íá óôáìáôÞóïõí ôï ãëÝíôé, êáèþò èá Ýðñåðå íá åðéóôñÝøïõí óðßôé ôïõò, áöïý óå ëßãï ïé êáìðÜíåò èá êáëïýóáí ôïõò ðéóôïýò óôçí åêêëçóßá. "Åôóé êé Ýãéíå. Ç ðáñÝá óêïñðßóôçêå, ï êáèÝíáò óôï äé-

553

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 554

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

êü ôïõ óðßôé. Óå ëßãï ïé êáìðÜíåò Üñ÷éóáí íá ÷ôõðïýí. Ôá êïñßôóéá ðïõ îáãñõðíïýóáí ìáãåìÝíá áðü ôï ôñáãïýäé ôïõ ÌðáôáñéÜ êáé ìå ôç óêÝøç ôïõ áãáðçìÝíïõ ôïõò Ýãåñíáí íá êïéìçèïýí, åíþ ïé ãõíáßêåò öïñïýóáí ôá ãéïñôéíÜ ôïõò ãéá íá ðÜíå óôçí åêêëçóßá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1.¸íá... ðñùß: óôß÷ïò áðü äçìïôéêü ôñáãïýäé ãéá ôçí ¸îïäï. 2. ðéöéñéæÞò: áõôüò ðïõ ðáßæåé ðéößñé (ìéêñü öëÜïõôï). 3. âéëïý÷é: åîï÷éêü êÝíôñï ôçò åðï÷Þò öôéáãìÝíï ìå êáëÜìéá. 4. ãéáñåäÜêéá: ïé óêïðïß, ôá ôñáãïõäÜêéá. 5. ãáëéÜíôñá öùíÞ: ãïçôåõôéêÞ öùíÞ. 6. îÜìùíå ìå ìéáò: ïñìïýóå, óçêùíüôáí áðüôïìá. 7. ðáñùñßôçò: îåíý÷ôçò 8. íôåñóÝêé: ãùíéÜ ôïõ äñüìïõ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 2ç-3ç åíüôçôá: Ôá ðñüóùðá åßíáé ðñáãìáôéêÜ êáé óêïðüò ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ìÝóù áõôþí íá áíáóôÞóåé ìéá ïëüêëçñç åðï÷Þ, üôáí ï êüóìïò ãëåíôïýóå ìå ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé. ÅîÜëëïõ ï ßäéïò «Ýæçóå êáé ðëáíÞèçêå êåöÜôïò, ôñáãïõäéóôÞò óôá óïêÜêéá ôçò Ñïýìåëçò, ãíþñéóå áðü êïíôÜ ôïõò ëåâÝíôåò ôçò, ãëÝíôçóå ìáæß ôïõò, êõíÞãçóå ôçí ùñáßá óôéãìÞ, ôï åñùôéêü ìåèýóé óõìðüíåóå ôç öôþ÷éá êáé ôç äõóôõ÷ßá êÜðïéùí óðéôéþí» (Ðåñéïäéêü «ÅëëçíéêÞ Äçìéïõñãßá» È, óåë. 86). Ç óõãêßíçóç ôïõ ðïéçôÞ åßíáé åðßóçò öáíåñÞ, üôáí áíáöÝñåôáé óôï åßäïò ôùí ôñáãïõäéþí ðïõ áðïôåëïýóáí ôï ñåðåñôüñéï ôïõ ìåãÜëïõ ôñáãïõäéóôÞ. ÊëÝöôéêá, ôñáãïýäéá ôçò áãÜðçò, üëï ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé åêöñáæüôáí ôÝëåéá áðü ôïí ÌðáôáñéÜ, ìå ôñüðï ðïõ Ýöôáíå ùò ôïí ïõñáíü êáé ôïõò Èåïýò. Ç ðïéüôçôá ôçò öùíÞò ôïõ êáé ç ôå÷íéêÞ ôçò Þôáí Üöôáóôç. ÊáôÜöåñíå ï ëáúêüò áõôüò êáé áõôïäßäáêôïò ôñáãïõäéóôÞò, íá ôçí ïäçãåß ìå åðéôõ÷ßá óå íüôåò øéëÝò áëëÜ êáé óôá ìðÜóá, ìå ôñüðï ðïõ ìüíï ï êïñõäáëëüò («ãáëéÜíôñá») ìðïñïýóå. Êé üðùò óõíÞèùò ôá ãëÝíôéá ãßíïíôáí ôï êáëïêáßñé -êáèþò ôï åðÝôñåðå êé ï êáéñüò-, ç öùíÞ ôïõ ÌðáôáñéÜ áêïõãüôáí ôñéãýñù êáé îåóÞêùíå êÜèå áíèñþðéíç øõ÷Þ êáé éäßùò ôéò ãõíáßêåò. Ãéá üëåò ôá ôñáãïýäéá Þôáí äñïóéÜ êáé ëáýñá ìáæß, êáèþò öïýíôùíå ôïí êñõöü ôïõò ðüèï ãéá ôïí áãáðçìÝíï ôïõò. Êé ï íïõò ðáñáóõñüôáí óå áíáìíÞóåéò êáé óå åðéèõìßåò îå÷áóìÝíåò áðü êáéñü êáé ôéò îáíáöïýíôùíå. 554

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 555

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò åíüôçôåò óôï ðïßçìá: 1ç åíüôçôá: ÓôñïöÞ 1, üðïõ áíáöÝñïíôáé ôá êýñéá ðñüóùðá, ï ôüðïò êáé ï ÷ñüíïò ðïõ åîåëßóóïíôáé ôá ãåãïíüôá ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé óôï ðïßçìá. 2ç åíüôçôá: ÓôñïöÝò 2-3, üðïõ ï ðïéðôÞò áíáöÝñåôáé óôïõò ïñãáíïðáßêôåò ðïõ óõíïäåýïõí ôçí ðáñÝá óôï ãëÝíôé. 3ç åíüôçôá: ÓôñïöÝò 4-5, üðïõ áíáöÝñïíôáé ïé ðñïåôïéìáóßåò ãéá ôï ãëÝíôé êáé 4ç åíüôçôá: ÓôñïöÝò 6-16, üðïõ ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôï ôñáãïýäé ôïõ ÌðáôáñéÜ. (ÁðÜíôçóç 1çò åñþôçóçò), (ÁðÜíôçóç 2çò åñþôçóçò).

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÁöÞãçóç: Ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé ìå ðáñáóôáôéêüôçôá êáé áöçãçìáôéêü ôñüðï íá áðïäþóåé ôéò åêäçëþóåéò ôçò óõãêåêñéìÝíçò óõíôñïöéÜò áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá ôïí ôñüðï øõ÷áãùãßáò óôçí åëëçíéêÞ ýðáéèñï. 2. Åéêüíåò: Éäéáßôåñç åíôýðùóç ðñïêáëïýí ïé åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò, ïé ïðïßåò åíáëëÜóóïíôáé ìå ôñüðï ó÷åäüí êéíçìáôïãñáöéêü. Åßíáé ôüóï ïðôéêÝò üóï êáé áêïõóôéêÝò êáé åêöñÜæïõí ìå ôïí ðéï ãëáöõñü ôñüðï ôçí ðïéçôéêÞ óýëëçøç áëëÜ êáé ôéò åìðåéñßåò ôïõ äçìéïõñãïý. ×áñáêôçñéóôéêÜ åßíáé êáé ôá õðüëïéðá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò. 3. Ðáñïìïéþóåéò: «ôá ëéáíïôñÜãïõäá Üñéæáí... óôç óôéá»). 4. ÕðåñâïëÝò: «îõðíïýóáíå êé áçäüíéá óôá êëáäéÜ», «ô'áñìáôïëßêé áíÝâáëåò... óôïõò Èåïýò»), ìåôáöïñÝò (áÝñçäåò äñïóéÜò ìáæß êáé ëáýñáò». 5. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: äïîÜñé âãÜæåé «ôï óôåñíü ôïõ âüããï». 6. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá åßíáé ç äçìïôéêÞ, ç ëáúêÞ ãëþóóá. 7. Óôß÷ïé: åßíáé äåêáðåíôáóýëëáâïé, åîáóýëëáâïé êáé äåêáóýëëáâïé , óå éáìâéêü ìÝôñï. ¼ðùò ôïíßæåé ï Í. ÂÝçò, «ï óôß÷ïò ðïõ ìáóôïñåýåé ï Ìåóïëïããßôçò ËõñÜñçò ìå ôï ðïëýôéìï ãëùóóéêü ôïõ ôüðïõ ôïõ, ìüíï äù êé åêåß åßíáé åëåýèåñïò, óõ÷íÜ ó÷çìáôßæåôáé ï óôß÷ïò ôïõ ôåôñÜìåôñïò ôïíéêüò éáìâéêüò êé áêüìç óõ÷íüôåñá äåêáåîáóýëëáâïò ìå ôçí êáôÜëçîç ïîýôïíç. Ößëïò êé åñãÜôçò ôçò ïìïéïêáôáëçîßáò, êáôïñèþíåé ì' áõôÞ êáé ìå ôï êáôÜëëçëï ëåîéëüãéï, ìå ôéò ðáñç÷Þóåéò, ôéò

555

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 556

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

áíáäéðëþóåéò êáé ôïõò äéáóêåëéóìïýò, íá óôáëÜæåé óôï óôß÷ï êáé óôç óôñïöÞ ìïõóéêüôçôá êáé ñõèìü êëáóóéêü».

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Óå ðïéåò èåìáôéêÝò åíüôçôåò ìðïñåß íá äéáéñåèåß ôï ðïßçìá: ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå ÄïìÞ. 2ç Ðïéïò ï ñüëïò ôçò êÜèå èåìáôéêÞò åéêüíáò; Ôé ôï éäéáßôåñï ðáñïõóéÜæåé ç êáèåìéÜ; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå ÄïìÞ. 3ç Ðïéïò åßíáé ï ãñáììáôéêüò ÷ñüíïò ôïõ ðïéÞìáôïò; Ôé óõíÝðåéá Ý÷åé áõôü óôçí áíáðáñÜóôáóç ôùí äéáäñáìáôéæïìÝíùí; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò äéçãåßôáé ôá ãåãïíüôá ÷ñçóéìïðïéþíôáò ðáñáôáôéêü ÷ñüíï ðïõ åßíáé ï êýñéïò ÷ñüíïò ôçò áöÞãçóçò. ¸ôóé, üóá ðåñéãñÜöåé ðáñïõóéÜæïíôáé ùò åéêüíåò ôïõ ðáñåëèüíôïò, óôéò ïðïßåò åßíáé Ýíôïíç ç íïóôáëãßá ôïõ ðïéçôÞ, áöïý ôÝôïéåò óêçíÝò ôéò Ýæçóå êáé ï ßäéïò óôçí éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ. 4ç Óõìöùíåßéå ìå ôçí Üðïøç üôé ôá äýï âáóéêÜ óôïé÷åßá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç áöçãçìáôéêüôçôá êé ï ôñáãïõäéóôüò ôüíïò; ÁðÜíôçóç: Óáöþò, êýñéï óôïé÷åßï ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ï áöçãçìáôéêüò êáé ï ôñáãïõäéóôüò ôüíïò. Ï áöçãçìáôéêüò ôüíïò áðïäåéêíýåôáé áðü ôç ÷ñÞóç ðáñáôáôéêïý ÷ñüíïõ áëëÜ êáé åéêüíùí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï ôñáãïýäé ôïõ ÌðáôáñéÜ êáé ôï ñõèìü ôïõ ðïéÞìáôïò. Åðßóçò, áðü ôçí åíáëëáãÞ äåêáðåíôáóýëëáâùí, åîáóýëëáâùí êáé äåêáóýëëáâùí éáìâéêþí óôß÷ùí. 5ç Ôé ðáñáêßíçóå ôï ÌáëáêÜóç í' áíáóôÞóåé ìå ôï ðïßçìá ôç ìïñöÞ ôïõ ÌðáôáñéÜ; ÁðÜíôçóç: Ï ÌáëáêÜóçò Ýãñáøå ôï ðïßçìá áõôü ðñïò ôéìÞí ôïõ ÈáíÜóç ÌðáôáñéÜ ðïõ ðÝ556

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 557

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

èáíå ôïí ðñïçãïýìåíï ÷ñüíï áðü ôç äçìïóßåõóç ôïõ ðïéÞìáôïò, äçëáäÞ óôá 1917. Åðßóçò, ìå ôçí åõêáéñßá áõôÞ Þèåëå íá õìíÞóåé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ïé óýã÷ñïíïß ôïõ ãëåíôïýóáí óôçí åëëçíéêÞ ýðáéèñï êáé íá ðñïâÜëåé ôéò ìïñöÝò ôùí ëáúêþí ôñáãïõäéóôþí. 6ç Ðïéá åéêüíá ó÷çìáôßæåôå åóåßò ãéá ôïõò áðëïýò áíèñþðïõò ôçò åðáñ÷ßáò åêåßíçò ôçò åðï÷Þò; ÁðÜíôçóç: ÌÝóá áðü ôï ðïßçìá áõôü ï ÌáëáêÜóçò äßíåé îåêÜèáñá ôïí ôñüðï æùÞò êáé éäßùò øõ÷áãùãßáò ôùí áðëþí áíèñþðùí ôçò åðï÷Þò ôïõ. Ïé Üíèñùðïé áõôïß, êáëüêáñäïé êáé åéñçíéêïß åñãÜæïíôáé üëç ôçí åâäïìÜäá êáé ôá Óáââáôüâñáäï ãëåíôïýí ìå êñáóß êáé ôñáãïýäé. Ïé ëáúêïß ôñáãïõäéóôÝò êáé ïé ïñãáíïðáß÷ôåò êõñéáñ÷ïýí óôá ãëÝíôéá áõôÜ êáé ìå ôï ôñáãïýäé ôïõò óõãêéíïýí ôéò áíèñþðéíåò øõ÷Ýò. Óôï ãëÝíôé üìùò óõììåôÝ÷ïõí ìüíï ïé Üíôñåò, üëùí ôùí êïéíùíéêþí ôÜîåùí, áêüìá êáé ôá áñ÷ïíôüðïõëá. Ïé ãõíáßêåò ðñïóðáèïýí íá áêïýóïõí êáé êñõöÜ íá äïõí ôï ãëÝíôé, äå óõììåôÝ÷ïõí üìùò óå áõôÜ. Åðßóçò, ôçí ÊõñéáêÞ ôï ðñùß ïöåßëïõí üëïé íá ðÜíå óôçí Åêêëçóßá, ãé' áõôü êáé ôï ãëÝíôé Ýðñåðå íá óôáìáôÞóåé ðñéí ÷ôõðÞóïõí ïé êáìðÜíåò. Áðü üëá áõôÜ ðáñïõóéÜæåôáé ìéá êëåéóôÞ, ðáñáäïóéáêÞ êïéíùíßá ðïõ üìùò ëåéôïõñãåß ìå «ôÜîç», ìå áñìïíßá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç ÐïéÝò ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ÌðáôáñéÜ ìáò äßíåé ôï ðïßçìá;

557

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 558

EÓÔÉÁÄÅÓ ÉùÜííçò ÃñõðÜñçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ ÃåííÞèçêå óôá 1871 óôç Óßöíï êáé óðïýäáóå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, óôç ÌåãÜëç ôïõ ÃÝíïõò Ó÷ïëÞ. Ôï 1892 äéïñßóôçêå ùò êáèçãçôÞò óå äéÜöïñá ó÷ïëåßá ôçò Ðüëçò, åíþ áðü ôï 1895 âñßóêåôáé óôçí ÁèÞíá, üðïõ õðçñåôåß óôç ÌÝóç Åêðáßäåõóç. Åðßóçò, äéïñßóôçêå äéåõèõíôÞò óôï Õðïõñãåßï Ðáéäåßáò êáé óôï Åèíéêü ÈÝáôñï ôçò ÅëëÜäáò, åíþ ôéìÞèçêå êáé ìå ôï Áñéóôåßï ôùí ÃñáììÜôùí. Óôçí ðïßçóç åìöáíßóôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôá 1895 ìå óïíÝôá ðïõ äçìïóßåõóå óôçí «ÅéêïíïãñáöçìÝíç Åóôßá», åíþ ôçí ôÝ÷íç ôïõ õðçñÝôçóå ìå ìßá ìüíï óõëëïãÞ «Óêáñáâáßïé êáé Ôåñáêüôåò»-, êáèþò óôç óõíÝ÷åéá óôñÜöçêå óôç ìåôÜöñáóç ôùí áñ÷áßùí ôñáãéêþí. Ôï ìåôáöñáóôéêü ôïõ Ýñãï åßíáé ðëïýóéï. ÌåôÝöñáóå ôéò ôñáãùäßåò ôïõ Áéó÷ýëïõ, ôïõ ÓïöïêëÞ, ôçí «Ðïëéôåßá» êáé ôïí «Åõèýäçìï» ôïõ ÐëÜôùíá, áðïóðÜóìáôá áðü ôïí Ðßíäáñï, ôïí Åõñéðßäç, ôïí Çñüäïôï ê.Ü. Áí êáé ôï ðïéçôéêü ôïõ Ýñãï õðÞñîå óýíôïìï, åßíáé üìùò áñêåôü ãéá íá óõãêáôáëÝîåé ôï ÃñõðÜñç áíÜìåóá óôïõò ðéï áîéüëïãïõò ðïéçôÝò ìáò. Êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðïßçóÞò ôïõ åßíáé ç Üøïãç ôå÷íéêÞ, ç ìïõóéêüôçôá êáé ç ðëáóôéêÞ åðåîåñãáóßá ôïõ óôß÷ïõ, ùò áðïôÝëåóìá ôùí åðéäñÜóåùí ôïõ ðáñíáóóéóìïý, ôïõ íåïêëáóéêéóìïý êáé ôïõ óõìâïëéóìïý ðïõ äÝ÷ôçêå ï äçìéïõñãüò. ¼ðùò ôïíßæåé ï Óôåñãéüðïõëïò, «ï ÃñõðÜñçò èåùñÞèçêå óôçí åðï÷Þ ôïõ êáéíïôüìïò êáé áíáíåùôéêüò, üìùò ôçí áíáíÝùóç äåí ôçí Ýöåñå ìüíïò ôïõ áëëÜ ìáæß ìå ôçí ðïéçôéêÞ ãåíéÜ ôïõ, ðïõ óêåðÜóôçêå áð' ôïí ßóêéï ôïõ ÐáëáìÜ êáé äåí åêôéìÞèçêå üóï èá 'ðñåðå ç áíáíåùôéêÞ óõìâïëÞ ôçò. ÓÞìåñá ßóá ßóá âëÝðïõìå üôé áõôüò Ýöåñå ëéãüôåñá áíáíåùôéêÜ óôïé÷åßá: ìéá áëëáãÞ óôç äéÜèåóç, ãíþñéóìá êïéíü óôïõò êõñéüôåñïõò ìåôáðïëåìéêïýò, êáé ìéá áêüìá ðéï óçìáíôéêÞ ïñãÜíùóç óôçí ðïéçôéêÞ ãëþóóá êáé ôçí êáëëéôå÷íéêÞ óõíåßäçóç. Ï ÃñõðÜñçò ìüíïí Ýðáéñíå, ôåëåéïðïéïýóå êáé óõã÷ñüíéæå».

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá åðéêïëõñéêü ðïßçìá ðïõ åíôÜóóåôáé óôç ìïíáäéêÞ óõëëïãÞ ôïõ É. ÃñõðÜñç «Óêáñáâáßïé êáé Ôåñáêüôåò». Ï ðïéçôÞò åêìåôáëëåýåôáé óå áõôü ôç ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç ãéá ôï áìÜñôçìá ôùí ÅóôéÜäùí. 558

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 559

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Åêåßíåò, Þôáí Ýîé éÝñåéåò óôï íáü ôçò Åóôßáò óôçí óñ÷áßá Ñþìç ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü åõõðüëçðôåò ïéêïãÝíåéåò êáé åß÷áí éåñü ôïõò ÷ñÝïò íá êñáôïýí Üóâçóôç ôçí éåñÞ öùôéÜ óôï íáü êáé íá ìåßíïõí áãíÝò. ÄéáöïñåôéêÜ, ôéìùñïýíôáí óêëçñÜ -èá ôéò Ýèáâáí æùíôáíÝò-, ãéáôß èåùñïýóáí ðùò ôï óâÞóéìï ôçò éåñÞò öëüãáò Þôáí ðñïìÞíõìá óõìöïñþí ãéá ôçí ðüëç.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç áíáóôÜôùóç êáé ï ôñüìïò êáôáâÜëëåé üëï ôïí êüóìï ðïõ ðåôéïýíôáé áëáöéáóìÝíïé, áíÞìðïñïé áêüìá íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôï ìÝãåèïò ôçò óõìöïñÜò áëëÜ ìå ôçí ðåðïßçèçóç ðùò êÜôé öïâåñü óõíÝâç. Ç ôñïìåñÞ åßäçóç äéáäßäåôáé ãñÞãïñá ðáíôïý· ç Üóâçóôç éåñÞ öùôéÜ Ýóâçóå êáé ç ðüëç êéíäõíåýåé Üìåóá. ¸ôóé ëïéðüí, ïñìïýí ìÝóá óôç íý÷ôá ðñïò ôï íáü ãéá íá äïõí ôé óõìâáßíåé êáé ü÷é ãéá íá ðñïëÜâïõí ôï êáêü. ¼ëïé ïé êÜôïéêïé ðïõ âãÞêáí áðü ôá óðßôéá ôïõò áëáöéáóìÝíïé êáé ôñÝ÷ïõí ðñïò ôï íáü èõìßæïõí íåêñïýò ðïõ óçêþèçêáí áðü ôá áñá÷íéáóìÝíá ìíÞìáôÜ ôïõò êáé ðåñéìÝíïõí üñèéïé ãéá ôçí ôåëéêÞ êñßóç ôïõ èåïý. Êáé åíþ öïâïýíôáé, äåí ìðïñïýí íá áíôéóôáèïýí óôçí ðåñéÝñãåéÜ ôïõò áëëÜ ôñÝ÷ïõí óáí õðíùôéóìÝíïé íá äïõí ôé Ýãéíå. Êõñßùò, üìùò öïâïýíôáé ìçí êáíåßò ôïõò îõðíÞóåé. ¸ôóé ôï ðëÞèïò êéíåßôáé óêõöôü ðñïò ôï Íáü ôçò Åóôßáò ìå ôçí ßäéá ðåñéÝñãåéá óôá ìÜôéá üëùí, ãåãïíüò ðïõ êÜíåé ôá «ìýñéá ìÜôéá» Ýíá. ÐñÜãìáôé, ïé êÜôïéêïé âëÝðïõí ôéò ÅóôéÜäåò ðåñéâëçìÝíåò ìå ôï ðÝðëï ôçò áñåôÞò ðïõ üìùò ðéá ôïõò åßíáé Ü÷ñçóôï («áíùöÝëåõôï»), ãéáôß ðñüäùóáí ôï íáü ðïõ õðçñåôïýóáí, áöÞíïíôáò ôçí éåñÞ öùôéÜ íá óâÞóåé. Áðü ìéá áìåëéÜ, áðü ìéá áäéáöïñßá, óáí êáé áõôÞ ôùí íÝùí ôçò åðï÷Þò ôïõ ðïéçôÞ, èá õðÜñîïõí óïâáñÝò óõíÝðåéåò, êáèþò ç éåñÞ öùôéÜ Ýóâçóå êáé äå ãßíåôáé íá áíÜøåé ðÜëé. Ìå ôñáãéêü ôñüðï ðáñïõóéÜæåôáé ç êáôÜóôáóç ôùí ÅóôéÜäùí. Èñçíïýí êáé óêïñðßæïõí ôç óôÜ÷ôç óôá ìáëëéÜ ôïõò óáí ÷ïñüò áñ÷áßáò ôñáãùäßáò. ¼ëïé ôïõò ïé èñÞíïé üìùò åßíáé ðéá ìÜôáéïé, áöïý ç öùôéÜ Ý÷åé óâÞóåé ðéá êáé äåí õðÜñ÷åé åëðßäá íá áíáæùïðõñùèåß. Ç ðïëéôåßá åßíáé êáôáäéêáóìÝíç íá ÷áèåß, åêôüò êé áí ãßíåé êÜðïéï èáýìá êáé Ýíáò êåñáõíüò ðÝóåé óôï íáü êé áíÜøåé ðÜëé ôç öùôéÜ.

559

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 560

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ïé ÅóôéÜäåò óõíåéäçôïðïéïýí ôï ìÝãåèïò ôçò åõèýíçò ôïõò êáé æçôïýí íá ôéìùñçèïýí ïé ßäéåò áíôß ç ðüëç. Ìå ÷Ýñéá ëïéðüí õøùìÝíá ðñïò ôïí ïõñáíü éêåôåýïõí ôçí ôéìùñßá ôïõò, ðñïóäïêþíôáò ôïí ôéìùñü óå áõôÝò êáé âïçèü óôçí ðüëç êåñáõíü. Ï ðïéçôÞò áíáñùôéÝôáé áí Ýãéíå ôï èáýìá êáé óþèçêå ç ðïëéôåßá. ÌÜëéóôá, æçôÜ áðü ôïõò áíèñþðïõò íá ôïõ äþóïõí áðÜíôçóç ãéá ôï êáôÜ ðüóï ç äéêÞ ôïõò Üâïõëç ãíþìç Ýìåéíå áôéìþñçôç Þ ü÷é.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

áëáëéáóìÝíïò: áíáóôáôùìÝíïò. áðáñéÜæù: ðáñáôþ, áöÞíù. áñá÷íüò: áñá÷íéáóìÝíïò. óðáñíþ: ôáñÜæïìáé áðü öüâï. ÅóôéÜäåò: éÝñåéåò óôï íáü ôçò Åóôßáò óôçí Áñ÷áßá Ñþìç. ÐñïÝñ÷ïíôáí áðü åõûðüëçðôåò ïéêïãÝíåéåò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: ÓôñïöÞ á´: Ï ðïéçôÞò Þäç áðü ôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò ðáñïõóéÜæåé ôï óêçíéêü óôï ïðïßï èá åîåëé÷èïýí ôá ãåãïíüôá ðïõ èá åêèÝóåé. Åßíáé âáèéÜ ìåóÜíõ÷ôá êáé åðéêñáôåß áðüëõôç óéùðÞ óôçí êïéìéóìÝíç ðïëéôåßá ôçí ïðïßá èá ôáñÜîåé ç ôñïìáêôéêÞ öùíÞ ôïõ «Êáêïý». Ç áíôßèåóç áíÜìåóá óôçí ðñïçãïýìåíç êáôÜóôáóç êáé óå áõôÞ ðïõ èá åðéêñáôÞóåé áìÝóùò ìåôÜ ãßíåôáé öáíåñÞ. ÓôñïöÞ â´: Ï ðïéçôÞò êáôïñèþíåé íá áðïäþóåé ìå åðéôõ÷ßá ôçí øõ÷ïëïãßá ôïõ ðëÞèïõò ðïõ ðáñáóýñåôáé êáé ðáíéêïâÜëëåôáé åýêïëá, áëëÜ êáé ôñÝ÷åé íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôï êáêü ðåñéóóüôåñï áðü ðåñéÝñãåéá êáé ëéãüôåñï ìå äéÜèåóç íá êÜíåé êÜôé ãéá íá ôï ðñïëÜâåé Þ íá ôï áíôéìåôùðßóåé. Óôü÷ïò ôïõò åßíáé áêñéâþò áõôüò: íá äïõí ôç óõìöïñÜ êáé íá éêáíïðïéÞóïõí ôçí çäïíïâëåðôéêÞ ôïõò äéÜèåóç. ÓôñïöÞ ã´: Óôçí óôñïöÞ áõôÞ ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ìéá äñáìáôéêÞ óêçíÞ áðü ôç ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá, ðáñïõóéÜæïíôáò ôïõò áíèñþðïõò óáí íåêñïýò ðïõ Ý÷ïõí óçêùèåß áðü ôá ìíÞìáôÜ ôïõò. Åßíáé öáíåñü ðùò åäþ ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôçí êïéíÞ óõíåßäçóç êáé ôçí êïéíÞ ãíþìç ðïõ åôåñïêáôåõèýíåôáé êáé åßíáé äõíáôüí íá ÷åéñáãùãåßôáé, ÷ùñßò ôçí ðáñáìéêñÞ äýíáìç áíôßóôáóçò. Óõ÷íÜ ìÜëéóôá ôï «îýðíçìá», äçëáäÞ ç óõíåéäçôïðïßçóç ôùí ðñáãìÜôùí êáé ç áöýðíéóç ôùí óõíåéäÞóåùí, äåí åßíáé ðïèç-

560

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 561

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ôü ãéáôß áðáéôåß äñáóôçñéïðïßçóç ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ðñïâëçìÜôùí, êÜôé ðïõ ôï ðëÞèïò áðïóôñÝöåôáé. «ÐáñáäÝñíïõí ìÝóá ó' Ýíá öïâåñü åöéÜëôç êé áãùíßæïíôáé íá ëõôñùèïýí êáé íá îõðíÞóïõí êé üìùò ðÜëé öïâïýíôáé ôï öùò, ôçí êáèáñÞ åãñÞãïñóç, ôç óõíåéäçôïðïßçóç äçëáäÞ ôçò áëÞèåéáò ðïõ åßíáé öïâåñÞ áëÞèåéá êáé âáñáßíåé ôïõò ðÜíôåò. Êáßñéïò ÷áñáêôçñéóìüò ôïõ ðëÞèïõò ðïõ èÝëåé íá éäåß ôé óõìâáßíåé, áëëÜ öïâÜôáé íá öôÜóåé óôçí åðßãíùóç üôé ôï êáêü ðïõ Ýãéíå åßíáé êïéíü êáêü, üðïõ Ý÷ïõí üëïé ìåñßäéï óôçí åõèýíç êáé óôéò óõíÝðåéåò» (Ã. ÈÝìåëç, «Ç äéäáóêáëßá ôùí ÍÝùí Åëëçíéêþí» ôüìïò Á', óåë. 201). ÓôñïöÞ ä´: Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé üëï ôïí êüóìï íá áíôéäñÜ ìå ôïí ßäéï ôñüðï, áíßêáíï íá áíôéóôáèåß óôçí åðéèõìßá ôïõò íá äïõí áõôü ðïõ óõìâáßíåé, áêüìá êé áí ôï èÝáìá èá åßíáé äõóÜñåóôï êáé ãéá ôïõò ßäéïõò. 2ç åíüôçôá: ÓôñïöÞ å´: Ï ðïéçôÞò ßóùò ðáñïõóéÜæåé ôéò ÅóôéÜäåò óáí ôïõò ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò ôçò åðï÷Þò ôïõ ðïõ êùöåýïõí ìðñïóôÜ óôá ðñïâëÞìáôá ôçò åðï÷Þò. Åêåßíïé, üðùò êáé ïé éÝñåéåò, åßíáé ïé ðéï äéáëåêôïß, áõôïß ðïõ ðñÝðåé íá êñáôïýí Üóâçóôç ôçí éåñÞ öùôéÜ, íá êñáôïýí Üãñõðíåò ôéò óõíåéäÞóåéò ôùí áíèñþðùí êáé íá ôïõò åõáéóèçôïðïéïýí ùò ðñïò ôá óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ï ôüðïò, Ýôóé þóôå íá êéíçôïðïéçèïýí ãéá ôçí åîÜëåéøÞ ôïõò. ÓôñïöÞ óô´: Ìå ôçí Ýêöñáóç «óáí ôçò äéêÞò ìáò íéüôçò» ï ðïéçôÞò êÜíåé åäþ ôïí ðñþôï õðáéíéãìü ãéá ôï âáèýôåñï íüçìá ôïõ ðïéÞìáôüò ôïõ. ¼ðùò ïé ÅóôéÜäåò, Ýôóé êáé ïé íÝïé ôçò åðï÷Þò ôïõ áäéáöüñçóáí ãéá ôï ÷ñÝïò ôïõò êáé ç áìÝëåéÜ ôïõò áõôÞ õðÞñîå åãêëçìáôéêÞ, êáèþò ïé óõíÝðåéåò Þôáí öïâåñÝò ãéá üëïõò. «¼ðùò ï êåíôñéêüò ðõñÞíáò Ýôóé êáé ôï ìÞíõìá ôïõ ðïéÞìáôïò áíáðôýóóåôáé óå äõï ðëÜíá. Óôï ðñþôï åëååéíïëïãåßôáé ç «Üâïõëç áíåìåëéÜ êé áñáèõìéÜ», ç «Üâïõëç êé Üäéêç ãíþìç ìéáò íéüôçò» ðïõ åîáéôßáò ôçò Ýóâçóå ôï éåñü ðõñ ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò. Ó' áõôü ôï ðëÜíï ëïéðüí ôï ðïßçìá èñçíåß êÜôé ðïõ ÷Üèçêå. Ãé' áõôü êáé ï ðïéçôÞò ôï êáôáôÜóóåé óôá Åëåãåßá. Ùóôüóï ó' Ýíá âáèýôåñï ðëÜíï, ôï ðïßçìá ëåéôïõñãåß êáé óáí êñáõãÞ êéíäýíïõ ðïõ êáëåß óå óõíáãåñìü ôç ÷þñá... Åíþðéïí üëçò ôçò êïéíùíßáò ï ðïéçôÞò, óáí ôçí ÅóôéÜäá ðïõ ðñþôç äéáðßóôùóå ôç óõìöïñÜ, áíáäåýåé ôç «÷ëéÜ ÷üâïëç», äåß÷íïíôáò ðùò ìïíÜ÷á óôÜ÷ôåò Ý÷ïõí áðïìåßíåé. Ùóôüóï öáßíåôáé íá ðéóôåýåé ðùò ìðïñåß áêüìá íá ãßíåé ôï èáýìá (ïðùóäÞðóôå äåí ôï áðïêëåßåé). ºóá ßóá ôï ðñïóäïêÜ êáé ìÜëéóôá, óáí ôïí áìíü ôïí «áßñïíôá ôáò áìáñôßáò ôïõ êüóìïõ» äÝåôáé íá ðÝóåé ç éåñÞ öùôéÜ ðïõ èá «îáíáðõñïäïôÞóåé ôï âùìü ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò óôç óõãêáéñéíÞ ôïõ ÅëëÜäá, Ýóôù êé áí ðñüêåéôáé ôï áóôñïðåëÝêé íá êÜøåé áõôü ôïí ßäéï

561

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 562

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

(Ê. ÊïõëïõöÜêïò, «Åñìçíåßá Íåïåëëçíéêþí ÊåéìÝíùí, ôüìïò Â, óåë. 219220). (ÁðÜíôçóç 3çò åñþôçóçò). ÓôñïöÞ æ´,ç: Åäþ ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôçí áôïìéêÞ áìáñôßá íá âáñáßíåé êáé íá ðÝöôåé åðÜíù óôï óýíïëï. Ç åõèýíç ôïõ áôüìïõ íá äéáôçñåß Üóâçóôç ôç öùôéÜ ôçò æùÞò êáé ôçò äçìéïõñãßáò åßíáé ìåãÜëç, ãéáôß åíþ åíåñãåßôáé ìÝóá óôá äéêÜ ôïõ ðñïóùðéêÜ æçôÞìáôá åßíáé óõã÷ñüíùò õðüèåóç ãåíéêÞ êáèïëéêÜ, ïé óõíÝðåéÝò ôçò îåðåñíïýí áìÝóùò ôçí áôïìéêÞ ôïõ ðåñßðôùóç. Ïé ÅóôéÜäåò ôï îÝñïõí áõôü êáé éêåôåýïõí ï êåñáõíüò íá ôéò ÷ôõðÞóåé ãéá íá óùèåß ôï óýíïëï (Ã. ÈÝìåëçò, «Ç äéäáóêáëßá ôùí ÍÝùí Åëëçíéêþí» ôüìïò Á, óåë, 203). ÓôñïöÞ è´: Áêïëïõèïýí áðïóéùðçôéêÜ ãéá íá äïèåß óôïí áíáãíþóôç ç åõêáéñßá íá åîÜãåé ôá äéêÜ ôïõ óõìðåñÜóìáôá ãéá ôï áí Ýãéíå äåêôÞ ç ü÷é ôé äÝçóç ôùí ÅóôéÜäùí. 3ç åíüôçôá: Óôçí ôåëåõôáßá ïõôÞ óôñïöÞ ï ðïéçôÞò êÜíåé ôï äåýôåñï õðáéíéãìü ãéá ôéò ðñïèÝóåéò ôïõ. ÌÜëéóôá, åäþ ÷ñçóéìïðïéåß ðëçèõíôéêü áñéèìü, êáèþò äåí áíáöÝñåôáé ìüíï óôïí åáõôü ôïõ áëëÜ óôç ãåíéÜ ôïõ ïëüêëçñç ç ïðïßá äåí åìöïñåßôáé áðü êÜðïéá éäåïëïãßá êáé äåí Ý÷åé êÜðïéï óêïðü êáé êÜðïéï üñáìá ãéá äçìéïõñãßá, ìå áðïôÝëåóìá íá áöÞíåé ôç öùôéÜ ôçò, äçëáäÞ ôçí åíåñãçôéêüôçôá ðïõ ç öýóç ÷áñßæåé óôïõò íÝïõò, íá óâÞóåé. «Ç ôåëåõôáßá óôñïöÞ ìáò äåß÷íåé ðùò ôï ðïßçìá ïñìÞèçêå áðü Ýíá ðñïóùðéêü äñÜìá ôïõ ðïéçôÞ. ÊÜôé ôï áíåðáíüñèùôï Ýãéíå óôç æùÞ ôïõ, «Ýóâçóå ç Üóâçóôç öùôéÜ» ìÝóá ôïõ, áõôÞ ðïõ üóï áíÜâåé ãïíéìïðïéåß ôç æùÞ ôïõ áôüìïõ êáé ôïõ óõíüëïõ, üôáí óâÞóåé êáôáäéêÜæåé ôá ðÜíôá óôï ÷áìü. ¸óâçóå ìÝóá ôïõ ç «Áãßá ÖùôéÜ» ôçò íßêçò... ç Üãéá äçìéïõñãéêÞ öëüãá êáé ôþñá ç Üâïõëç íéüôç æåé êáé æÝíåôáé ìå ôï óêïðü ôçò, ðïõ åßíáé ç Ýëëåéøç êÜèå óêïðïý!» (Ã. ÈÝìåëçò, ü.ð. óåë. 203). (ÁðÜíôçóç 3çò åñþôçóçò).

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá äéáêñßíåôáé óôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: ÓôñïöÝò 1-4, óôéò ïðïßåò ï ðïéçôÞò ðåñéãñÜöåé ôéò áíôéäñÜóåéò ôïõ ðëÞèïõò óôï óâÞóéìï ôçò éåñÞò öëüãáò ôïõ íáïý. 2ç åíüôçôá: ÓôñïöÝò 5-9, óôéò ïðïßåò ðáñïõóéÜæïíôáé ïé ÅóôéÜäåò óõíôñéììÝíåò íá éêåôåýïõí íá ðÝóåé åðÜíù ôïõò ï êåñáõíüò, ãéá íá ðëçñþóïõí áõôÝò êáé ü÷é ç ðüëç. 562

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 563

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

3ç åíüôçôá: ÓôñïöÞ 10, üðïõ ï ðïéçôÞò áðïêáëýðôåé ôï âáèýôåñï íüçìá ðïõ ðñïóðáèåß íá ðåñÜóåé ìå ôï ìýèï ôïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Äñáìáôéêüôçôá - Ôå÷íéêÞ: Ï ðïéçôÞò ìå äñáìáôéêü ôñüðï êáé ìå âÜóç ôç ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç êáôáöÝñíåé íá èÝóåé ôï ðñüâëçìá ôçò áôïìéêÞò åõèýíçò. Ï óôü÷ïò ôïõ áõôüò åðéôõã÷Üíåôáé êáé ÷Üñç óôá ðïéêßëá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. 2. Åéêüíåò: «êé üëïé ðåôéïýíôáé áëáëéáóìÝíïé», «êé üëïé äñïìïýí... óôç íý÷ôá», «óêõöôïß ðñïò ôçò Åóôßáò ôï Íáü.,. íá éäïýíå». 3. ËÝîåéò ðïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôçí ðëáóôéêüôçôÜ ôïõò: «Üêñá÷ôá», «äñïìïýí öïñÜ»,«áðÜñéáóáí»,«÷ëéá ÷üâïëç». 4. Åéêüíåò: ìïñöéêÜ, êýñéï ãíþñéóìá ôïõ ðïéÞìáôïò êáé ãåíéêÜ üëçò ôçò ðïßçóçò ôïõ ÃñõðÜñç ðáñáôçñïýìå üôé åßíáé ìéá êáôáðëçêôéêÞ ðëáóôéêüôçôá. Ïé åéêüíåò ôïõ äßíïõí Üìåóç êáèáñüôçôá, áíÜãëõöç êáèáñüôçôá ìïñöþí êáé ðñáãìÜôùí, óôïé÷åßï ôçò êëáóéêÞò ôÝ÷íçò. Ïé ëÝîåéò ôïõ äéáëåãìÝíåò ìå öñïíôßäá, Ý÷ïõí áõôÞ ôçí ðëáóôéêÞ äýíáìç, äßíïõí ìåìéÜò, íá ðïýìå, óôñïããõëÝò, êñïõóôÝò, Ýíá üñáìá, ÷ôõðïýí Üìåóá óôçí üñáóç, Ý÷ïõí ìéá ñùìáëåüôçôá ðïõ áíåâÜæïõí ìåìéÜò ôçí Ýíôáóç óôç äéáðáóþí, ü÷é ìïõóéêÜ, áëëÜ ðëáóôéêÜ. Ç÷çôéêÞ õðÜñ÷åé ðïëý Ýíôïíç, ü÷é ìåëùäéêÞ áëëÜ ÷ôõðçôÞ ðïõ óõíôåëåß êé áõôÞ óôïí ßäéï óêïðü: íá îõðíÞóåé Üìåóá êáé êáèáñü üñáìá, óôïé÷åßá ôçò ðáñíáóóéáêÞò ôÝ÷íçò». 5. ÌÝôñï - Óôß÷ïé: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå éáìâéêü ìÝôñï, óå 10 ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü äåêáôåôñáóýëëáâïõò, äåêáôñéóýëëáâïõò êáé åíôåêáóýëëáâïõò óôß÷ïõò ìå ðëå÷ôÞ ïìïéïêáôáëçîßá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç ÐáñáôçñÞóôå áõôÜ ðïõ óõìâáßíïõí Ýîù áðü ôï íáü êáé ðñïóðáèÞóôå íá óõíäÝóåôå (á) ôï óêçíéêü ðïõ ðñïïéùíßæåé ôç óõìöïñÜ êáé (â) ôçí øõ÷ïëïãßá ôïõ ðëÞèïõò êáé ôéò áíôéäñÜóåéò ôïõ áðÝíáíôé óôç óõìöïñÜ. ÁðÜíôçóç: Ôï óêçíéêü ðåñßëáìâÜíåé ìéá ðïëéôåßá ôç íý÷ôá ðïõ åíþ åßíáé âõèéóìÝíç óå áðüëõôç çóõ÷ßá ôáñÜæåôáé îáöíéêÜ áðü ìéá öùíÞ üôé ç Üóâçóôç óôçí éåñÞ öùôéÜ ôïõ íáïý óâÞóôçêå. Ïé êÜôïéêïé ôáñÜæïíôáé, ðåôéïýíôáé áíÜóôáôïé áðü ôá óðßôéá ôïõò êáé êõ563

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 564

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ñéåõìÝíïé áðü öüâï áëëÜ êáé áðü ðåñéÝñãåéá ôñÝ÷ïõí ðñïò ôï íáü íá ðëçñïöïñçèïýí ôé áêñéâþò Ýãéíå. 2ç Ðïéá åßíáé ç óêçíÞ ðïõ äéáäñáìáôßæåôáé ìÝóá óôï íáü; Ðþò óõìðåñéöÝñïíôáé ïé ÅóôéÜäåò ìåôÜ ôï áìÜñôçìá ôçò «áíåìåëéÜò» êáé ðþò åîçãåßôå áõôÞ ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò; ÁðÜíôçóç: ÌÝóá óôï íáü ïé ÅóôéÜäåò ðáñïõóéÜæïíôáé ùò éêÝôéäåò ìðñïóôÜ óôï óâçóìÝíï âùìü ôïõ íáïý. ÁíôéëáìâÜíïíôáé ôï áìÜñôçìÜ ôïõò êáé æçôïýí ôç âïÞèåéá ôïõ èåïý ãéá ôçí ðüëç êáé ôç äéêÞ ôïõò ôéìùñßá ðñïêåéìÝíïõ áõôÞ íá óùèåß. Ç óõìðåñéöïñÜ ôïõò åßíáé áðüëõôá äéêáéïëïãçìÝíç, áöïý áíáãíùñßæïõí ôï ìÝãåèïò ôçò åõèýíçò ôïõò. 3ç Ðïéïò õðáéíéãìüò ìÝóá óôçí åíüôçôá áõôÞ åõñýíåé ôï íüçìá ôïõ ìýèïõ êáé ôïí êÜíåé óýìâïëï; Ðïéá åßíáé ôá âáèýôåñá ðåñéå÷üìåíá ðïõ äßíåé ï ðïéçôÞò óôï óýìâïëï; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç óôñïöþí óô' êáé é'. 4ç Ðïéï èáýìá ðåñéìÝíåé ï ðïéçôÞò êáé ôé åëðßæåé áðü áõôü; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ðåñéìÝíåé íá óùèåß ç ðïëéôåßá êáé íá ôéìùñçèïýí ìüíï ïé ÅóôéÜäåò, áëëÜ äå äéåõêñéíßæåé áí ôï èáýìá áõôü óõíôåëÝóôçêå. Åííïåß âÝâáéá ðùò åßíáé äýóêïëï íá óõìâåß êÜôé ôÝôïéï, áöïý ôï óöÜëìá ôïõ åíüò åðéâáñýíåé ôï óýíïëï.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ãéáôß ðñïêÜëåóå ôüóï ðáíéêü ôï óâÞóéìï ôçò öùôéÜò; 2ç Ðïý áðåõèýíïõí ôéò éêåóßåò ôïõò ïé ÅóôéÜäåò, êáé ãéáôß;

564

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 565

ÔÏ

ÈÅÁÔÑÏ ËÜìðñïò Ðïñöýñáò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ï ËÜìðñïò Ðïñöýñáò -öéëïëïãéêü øåõäþíõìï ôïõ Äçìçôñßïõ Óýøùìïõ- ãåííÞèçêå óôç ×ßï, óôá 1879, áëëÜ ìåãÜëùóå óôïí ÐåéñáéÜ. Ç æùÞ ôïõ Þôáí áðëÞ êáé áèüñõâç êáé ç ðïßçóÞ ôïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ãéá ôçí ìåëáã÷ïëßá ôïõò ÷áìçëïýò ôüíïõò êáé ôçí õðïâëçôéêüôçôÜ ôçò. ¼ðùò ôïíßæåé ï Ä. ÐëÜêáò, «áðëÜ ìÝóá óôçí ðïßçóÞ ôïõ ï áéóèçôüò êüóìïò äßíåé ôá õëéêÜ äïìÞò, áëëÜ ÷Üíåé ôçí õðüóôáóÞ ôïõ, ìåôáâÜëëåôáé óå óÞìá ðïõ èá õðïâÜëëåé øõ÷éêÝò äéáèÝóåéò, ÷ùñßò ïõóéáóôéêïýò âéïèåùñçôéêïýò óõó÷åôéóìïýò... Ï ðïéçôÞò ìáò äåí åßíáé ï ôñáãïõäéóôÞò ôçò ðåéñáúêÞò êáé ôùí ôáðåéíþí áíèñþðùí, üðùò ôïí èÝëåé êÜðïôå ç êñéôéêÞ, Ýóôù êé áí, üðùò åßíáé öõóéêü ãéï ôïí ¸ëëçíá, ôï íçóéþôç, ôïí áìåôáêßíçôï Ðåéñáéþôç, áíôëåß ðåñéóóüôåñï áðü ôï èáëáóóéíü ÷þñï ôï óçìáôïëüãéü ôïõ. Ï ÷þñïò äåí åßíáé ïýôå ãåùãñáöéêÜ áíáãíùñßóéìïò, ïýôå éóôïñçìÝíïò. Äå óõíéóôÜ Ýíá óþìá ìå ôï ðïßçìá äéáôçñþíôáò üëç ôïõ ôç óêåõÞ. Åßíáé ðÝñá áðü ôçí ðñáãìáôéêüôçôá» (Ðåñéïäéêü «ÄéáâÜæù», ôüìïò 26, óåë. 42). ¸ñãá ôïõ. «ÓêéÝò», «ÌïõóéêÝò ÖùíÝò», «¢ðáíôá». ÐÝèáíå óôá 1932.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü äçìïóéåýôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôá 1919, óôï ðåñéïäéêü «Âùìüò» êáé óõìðåñéëÞöèçêå óôç óõíÝ÷åéá óôç óõëëïãÞ «ÓêéÝò». ×Üñç óå áõôü ôï ðïßçìá ðïõ êéíåßôáé óôá ðëáßóéá ôïõ óõìâïëéïìïý-, ï ðïéçôÞò ôéìÞèçêå ìå ôï «Åèíéêüí Áñéóôåßïõ ôùí ÃñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí». Ï É.Ì. Ðáíáãéùôüðïõëïò ôïíßæåé: «Äåí îÝñù Üëëï ðïéçôéêü Ýñãï ìå ôüóïõò áíôßëáëïõò, üóï ôï Ýñãï ôïõ Ðïñöýñá. ÖùíÝò ôçò èÜëáóóáò, èñïÀóìáôá êëþíùí, óôåíáãìïß ôïõ áíÝìïõ, îåãõìíùìÝíåò, îåøõ÷éóìÝíåò éêåóßåò óçìÜíôñùí, óõãêñáôçìÝíá áíáöéëçôÜ, üëï óéãáëïß, ìáêñéíïß Þ÷ïé, üìïéïé ìå áðç÷Þóåéò, ðïõ äåí åßíáé ôïõ êüóìïõ ôïýôïõ, áðïôåëïýí ôï õðÝäáöïò ôïõ Ýñãïõ ôïýôïõ· ôá ãüíéìá óôÝñíá ôçò ãçò, üðïõ ñéæïâïëåß ôï áðëü ëïõëïýäé åíüò ðïéçôéêïý ëüãïõ ÷ùñßò áëáæïíåßá êáé ÷ùñßò êáý÷çóç» (Ðåñéïäéêü «ÍÝá Åóôßá» ôåý÷ïò 155, óåë. 593).

565

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 566

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ìåôáôñÝðåé ìå ôç öáíôáóßá ôïõ ôï äñüìï óå èÝáôñï. ÌÝóá óôï óêïôÜäé, ìå äõóêïëßá ìðïñïýóå êáíåßò íá äéáêñßíåé ôç óêçíÞ ôïõ êáé ïé Üíèñùðïé, ïé èåáôñßíïé, öÜíôáæáí ìå óêéÝò. ÌÜëéóôá, óõíå÷ßæïíôáò óôï ßäéï ìïôßâï, ðáñïõóéÜæåé ôá óðßôéá, ôéò áõëÝò, ôá êëçíÜñéá ôùí äÝíôñùí óáí óêçíéêÜ êáé ìÜëéóôá ðáëéÜ êáé îåâáììÝíá, ìðñïóôÜ óôá ïðïßá Ýðáéæáí ïé èåáôñßíïé ôï äñÜìá ôïõò. Êáé, êáèþò ïé óêçíÝò åíáëëÜóóïíôáí ìáæß ìå ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ Ýñãïõ, ãÝëéá êáé âïãêçôÜ áêïýãïíôáí áðü ôá óêçíéêÜ. Åðßóçò, ï ðïéçôÞò ôïíßæåé ðùò äåí åßíáé äõíáôüí ï ßäéïò íá ãíùñßæåé ðþò Ý÷ïõí ôá ðñÜãìáôá, áöïý ç ðñïóÝããéóÞ ôïõ åßíáé êáèáñÜ õðïêåéìåíéêÞ. ÁíôéëáìâÜíåôáé üìùò, ðùò ïé Üíèñùðïé ðçãáéíïÝñ÷ïíôáé óôç æùÞ, äßíïíôáò ìéá ðáñÜóôáóç Üëëïôå èëéâåñÞ êáé Üëëïôå ùñáßá óôçí ïðïßá ç íý÷ôá, üôáí åñ÷üôáí, Ýñé÷íå ôçí áõëáßá ôçò, äßíïíôáò ôï ôÝëïò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÞ á´: Ç äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ åßíáé óáöþò ìåëáã÷ïëéêÞ. ÐáñïõóéÜæåé ôïí êüóìï óáí èÝáôñï, íá êéíåßôáé ìÝóá óôï óêïôÜäé, åíþ Þäç áðü ôïí ðñþôï óôß÷ï ôïíßæåé Ýíôå÷íá ôçí ÜãíïéÜ ôïõ êáé ðüóï äýóêïëï åßíáé íá ðñïóåããßóåé åêåßíïò áõôü ôï óêïôåéíü èåáôñéêü êüóìï. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ôïíßæåé ôçí áôåëÞ ãíþóç ôïõ êüóìïõ áðü ôïí Üíèñùðï, ï ïðïßïò äåí ìðïñåß íá äéáäñáìáôßóåé Ýíáí êáèïñéóôéêü ñüëï óôç æùÞ êáé íá ôçí åëÝãîåé áðüëõôá, áëëÜ ó' Ýíá âáèìü êáèïñßæåôáé áðü áõôÞí êáé äåí åßíáé ðáñÜ Ýíáò èåáôñßíïò ðïõ áðëÜ èá ðáßîåé ôï ñüëï ôïõ. ¸ôóé, üðùò ôïíßæåé ï Ê. ÊïõëïöÜêïò, «ôï èÝáôñï ðáßñíåé ôç èÝóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé ç ðñáãìáôéêüôçôá ðáñïõóéÜæåôáé óáí èÝáôñï». ÓôñïöÞ â´: Ï ïõìâïëéóìüò óôç óôñïöÞ áõôÞ ãßíåôáé ðéï öáíåñüò. Ç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ äåí åßíáé ðáñÜ Ýíá èÝáôñï êáé ü,ôé áðïêôÞóåé óå áõôÞ, óðßôéá, áõëÝò, Üëëá áãáèÜ, äåí åßíáé ðáñÜ ôá óêçíéêÜ ðïõ ðëáéóéþíïõí ôç æùÞ ôïõ. Ãýñù áðü áõôÜ åîåëßóóåôáé ç éóôïñßá êÜèå áíèñþðïõ êáé ç æùÞ êÜðïôå ôïí ãåìßæåé ÷áñÜ êáé åõôõ÷ßá êáé êÜðïôå ôïõ äßíåé âÜóáíá êáé ðüíïõò. ÓôñïöÞ ã´: Ï èÜíáôïò ëïéðüí Ýñ÷åôáé êáé äßíåé ôï ôÝëïò óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí, êÜíïíôÜò ôïõò íá ôñïìÜæïõí («Èå ìïõ», «ìáýñç ôçò áõëáßá»), êáèþò Ýôóé ðáßñíïõí ôÝëïò êáé üëá ôïõò ôá üíåéñá êáé ïé åðéèõìßåò. 566

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 567

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ç æùÞ ëïéðüí ðáñïõóéÜæåôáé ìÜôáéç, áöïý ðáñÜ ôéò ðñïóðÜèåéåò ôïõ áíèñþðïõ íá äçìéïõñãÞóåé, íá åêðëçñþóåé ôá üíåéñÜ ôïõ, Ýñ÷åôáé ôåëéêÜ ï èÜíáôïò íá ôá äéáãñÜøåé üëá áõôÜ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá Ý÷åé ôç äïìÞ êáé ôç óýíèåóç ìéáò ðáñáâïëÞò. Ïé äýï ðñþôïé óôß÷ïé áðïôåëïýí ôï ðñïÀìéï, ïé óôß÷ïé 3-10 ôçí áðåéêüíéóç, äçëáäÞ ôçí ðáñïõóßáóç ôùí õðïâëçôéêþí ëåðôïìåñåéþí, êáé ïé äýï ôåëåõôáßïé ôçí êáôáêëåßäá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ðáñïìïéþóåéò: ¼ëï ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìéá âáóéêÞ ðáñïìïßùóç: «ï äñüìïò, ÷èåò ôï âñÜäõ... óá èÝáôñï åß÷å ãßíåé», óôçí ïðïßá óôçñßæïíôáé êáé ïé Üëëåò: «ôá óðßôéá Ýëåãåò êé Þôáí óêçíéêÜ», «êáé óá óêéÝò öáéíüíôáíå ìáêñéÜ ìïõ ïé èåáôñßíïé». 2. Åéêüíåò: Ìå üëåò áõôÝò ôéò ðáñïìïéþóåéò áëëÜ êáé ôéò åéêüíåò: «ìüëéò öáéíüôáí ç óêçíÞ óô'áíÜñéï ôï óêïôÜäé», «êé åêåßíïé Ýâãáéíáí... åõôõ÷éóìÝíá», «åâãáßíáíå... ùñáßá», «êé ç íý÷ôá... áõëáßá», ï ðïéçôÞò êáôïñèþíåé íá áéóèçôïðïéÞóåé ôá íïÞìáôÜ ôïõ êáé íá êÜíåé êáôáíïçôÞ ôç ìåëáã÷ïëéêÞ ôïõ äéÜèåóç. 3. Ìïõóéêüôçôá: Åðßóçò, óýìöùíá ðÜíôá ìå ôéò áñ÷Ýò ôïõ óõìâïëéóìïý, ç ìïõóéêüôçôá ôùí Þ÷ùí êáé ç õðïâëçôéêüôçôÜ ôïõò åßíáé öáíåñÞ. Óå áõôü âïçèÜ êõñßùò ç áðëÞ äçìïôéêÞ ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò, ïé äåêáðåíôáóýëëáâïé óôß÷ïé, ìå ôï éáìâéêü ìÝôñï êáé ôçí ðëåêôÞ ïìïéïêáôáëçîßá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ï ðïéçôÞò âëÝðåé ìéá åîùôåñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá áëëÜ ç øõ÷éêÞ ôïõ äéÜèåóç ôç ìåôáìïñöþíåé êáé ìåôáìïñöþíïíôÜò ôçí ôçò äßíåé óõìâïëéêÝò ðñïåêôÜóåéò. Íá âñåßôå á) Ðïéá åßíáé ôá ðñáãìáôéêÜ óôïé÷åßá, â) Ðïéá åßíáé ç åíôýðùóç ôïõ ðïéçôÞ ãé' áõôÜ, ðþò ôá âëÝðåé äçëáäÞ êáé ðþò ôá ìåôáìïñöþíåé ï ðïéçôÞò, ã) Ðïéá åßíáé ç óõìâïëéêÞ ðñïÝêôáóç. Íá óôçñßîåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò óôç âáóéêÞ ðáñïìïéþóç êáé óôéò åðéìÝñïõò ðáñïìïéþóåéò êáé ìåôáöïñéêÝò åêöñÜóåéò.

567

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 568

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: á) Ôá óôïé÷åßá ôçò åîùôåñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ðïõ âëÝðåé ï ðïéçôÞò åßíáé: ï äñüìïò, ïé Üíèñùðïé, ç íý÷ôá, ôá óðßôéá, ôï áñáéü óêïôÜäé, ôá óôá÷ôéÜ óýííåöá, ïé áõëÝò, ôá êëùíÜñéá, ïé öùíÝò, â) Ï ðïéçôÞò ôá óôïé÷åßá ôçò åîùôåñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ôá ìåôáìïñöþíåé åíôåëþò: ï äñüìïò ãßíåôáé ìå ôç öáíôáóßá ôïõ èåáôñéêÞ óêçíÞ, ïé Üíèñùðïé ãßíïíôáé èåáôñßíïé, ôá óðßôéá, ïé áõëÝò êáé ôá êëùíÜñéá óáí ðáëéÜ îåâáììÝíá óêçíéêÜ, ç íý÷ôá óáí áõëáßá êáé ïé öùíÝò óáí âïããçôÜ êáé ãÝëéá ôùí èåáôñßíùí. ã) ¼ëá ôá óôïé÷åßá ôïõ ðïéÞìáôïò áðáéôïýí óõìâïëéêü ðåñéå÷üìåíï. Óêïðüò ôïõ ðïéçôÞ åßíáé íá ðáñïõóéÜóåé ôç ìáôáéüôçôá ôçò æùÞò ðïõ ìïéÜæåé ìå èåáôñéêÞ ðáñÜóôáóç, ìå óêçíÝò Üëëïôå ÷áñÜò êáé Üëëïôå ëýðçò, ðïõ üìùò ðÜíôïôå óöñáãßæåôáé áðü ôï èÜíáôï, ôï ôÝëïò (âëÝðå êáé áíÜëõóç). 2ç Ç ðïßçóç ôïõ Ðïñöýñá äéáêñßíåôáé ãéá ôç ìåëáã÷ïëéêÞ ôçò äéÜèåóç. Åðáëçèåýåôáé óôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá ï ÷áñáêôçñéóìüò; ÁðÜíôçóç: Ç ìåëáã÷ïëéêÞ äéÜèåóç ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé åìöáíÞò. Êõñßùò, áðïêáëýðôåôáé áðü ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ï äçìéïõñãüò áíôéëáìâÜíåôáé ôç æùÞ, óáí Ýíá «áëëüêïôï äñÜìá» çïõ ðÜíôá óöñáãßæåôáé áðü ôç «ìáýñç áõëáßá», ôï èÜíáôï. 3ç Êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óõìâïëéóìïý óôçí ðïßçóç åßíáé: á) ç ìïõóéêüôçôá, â) ç õðïâëçôéêÞ áôìüóöáéñá, ã) ç óýíäåóç ôùí ðñáãìÜôùí ìå ôéò øõ÷éêÝò êóôáóôÜóåéò. ÕðÜñ÷ïõí áõôÜ ôá ãíùñßóìáôá óôï ðïßçìá; ÁðÜíôçóç: Ôá êýñéá áõôÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óõìâïëéóìïý õðÜñ÷ïõí êáé óôï ïõãêåêñéìÝíï ðïßçìá. Ç ìïõóéêüôçôá åðéôõã÷Üíåôáé ÷Üñç óôïí éáìâéêü äåêáðåíôáóýëëáâï óôß÷ï ìå ðëåêôÞ ïìïéïêáôáëçîßá. Ç õðïâëçôéêüôçôá óõíôåëåßôáé ìå ôéò ðáñïìïéþóåéò êáé ôéò ìåôáöïñÝò, ôçí åðáíÜëçøç ôçò Üãíïéáò, ôïí Þóõ÷ï ôüíï. ÔÝëïò, ç ìåëáã÷ïëéêÞ äéÜèåóç öáíåñþíåôáé ìå ôïõò óõìâïëéóìïýò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò ãéá ôï äñüìï, ôç íý÷ôá, ôïõò áíèñþðïõò, ôçí áõëáßá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá óôïé÷åßá êÜíïõí ôï äñüìï íá ìïéÜæåé ìå èÝáôñï;

568

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 569

ÁÃÑÁÖÏÍ ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ Ï ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò ãåííÞèçêå óôç ËåõêÜäá óôéò 15 Ìáñôßïõ 1884. Êáôáãüôáí áðü éóôïñéêÞ ïéêïãÝíåéá êáé ïé ðñüãïíïß ôïõ äéáêñßèçêáí ãéá ôçí ðáéäåßá ôïõò êáé ôçí åèíéêÞ ôïõò äñÜóç óôá ÷ñüíéá ôçò ÅðáíÜóôáóçò êáé áñãüôåñá. Ï ðáôÝñáò ôïõ Þôáí äÜóêáëïò ôçò ÃáëëéêÞò êáé ç ìçôÝñá ôïõ óõããåíÞò ôïõ Âáëáùñßôç. Ôåëåéþíåé ôéò ìáèçôéêÝò ôïõ óðïõäÝò óôç ËåõêÜäá. Óôçí åöçâåßá ôïõ áñ÷ßæåé íá ãñÜöåé ôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ ðÜíù óå ëåõêþìáôá. ÌåôÜ ôéò ãõìíáóéáêÝò ôïõ óðïõäÝò Ýñ÷åôáé óôçí ÁèÞíá êáé ãñÜöåôáé (1901) óôç ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ· ôçí åãêáôáëåßðåé üìùò ãñÞãïñá êáé áöïóéþíåôáé óôçí ðïßçóç. Ôï 1905 ãíùñßæåôáé ìå ôçí Áìåñéêáíßäá åëëçíïëÜôñéóóá Åýá ÐÜëìåñ, ôçí ïðïßá ðáíôñåýåôáé ôï 1907 óôçí ÁìåñéêÞ. Ôï 1909 åêäßäåé ôï óõíèåôéêü ðïßçìá Áëáöñïßóêéùôïò, ðïõ ôïí êáèéåñþíåé ùò ðïéçôÞ. Áðü ôï 1910 ùò ôï 1912 ôáîéäåýåé óôçí Åõñþðç êáé ôï êáëïêáßñé ôïõ 1912 åðéóôñÝöåé óôçí ÁèÞíá.¼ôáí êçñýóóåôáé ï Âáëêáíéêüò ðüëåìïò åðéóôñáôåýåôáé ùò áðëüò óôñáôéþôçò êáé áêïëïõèåß ôç ìïíÜäá ôïõ óôç ÓôåñåÜ êáé óôçí ¹ðåéñï. Ôï 1914 ãíùñßæåôáé ìå ôïí Í. ÊáæáíôæÜêç óõíäÝïíôáé ìå âáèéÜ öéëßá êáé áñ÷ßæïõí ðåñéçãçôéêÜ ôáîßäéá óå üëç ôçí ÅëëÜäá. Ç äåêáåôßá 1914-1925 åßíáé ãåìÜôç ôáîßäéá êáé ðåñéçãÞóåéò, ãñÜøéìï, ìåëÝôç êáé ðåñéóõëëïãÞ. ¸÷åé Þäç óõëëÜâåé ôç äåëöéêÞ éäÝá, ôçí ðñïóðÜèåéá äçëáäÞ áíáâßùóçò ôïõ áñ÷áßïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò óôïõò Äåëöïýò. Áðü ôï 1924 ìÝíåé ó÷åäüí ìüíéìá óôïõò Äåëöïýò êáé ìå ôç âïÞèåéá ôçò óõæýãïõ ôïõ åñãÜæåôáé ãéá ôçí ðñáãìÜôùóÞ ôçò. ÏñãÜíùóå ïëüêëçñç åêóôñáôåßá, äçìïóéåýïíôáò Üñèñá, äßíïíôáò äéáëÝîåéò êáé ðñïóêáëþíôáò äéáñêþò îÝíïõò. Ôï 1926 ôýðùóå Ýíá öõëëÜäéï ìå ôßôëï «ÄåëöéêÝò åïñôÝò». Ìå ôïí ßäéï ôßôëï, êõêëïöüñçóå ôïí åðüìåíï ÷ñüíï ëåýêùìá ìå åéêüíåò óå ðÝíôå ãëþóóåò êáé áêïëïýèçóáí Üëëá ìéêñüôåñá öõëëÜäéá. Ôï ÌÜç ôïõ 1927 ðñáãìáôïðïéïýíôáé ïé ÄåëöéêÝò ÃéïñôÝò ìå ðáñÜóôáóç ôïõ «ÐñïìçèÝá Äåóìþôç», áèëçôéêïýò áãþíåò, Ýêèåóç ëáúêÞò ôÝ÷íçò, ëáìðáäïäñïìßåò, áñ÷áßïõò êáé íÝïõò åëëçíéêïýò ÷ï569

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 570

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ñïýò. Ïé ÃéïñôÝò åðáíáëÞöèçêáí ôï ÌÜç ôïõ 1930 ìå ôéò «ÉêÝôéäåò» ôïõ Áéó÷ýëïõ. Ùóôüóï, ðáñüëç ôçí ìåãÜëç êéíçôïðïßçóç, ôá ôåñÜóôéá Ýîïäá, ôçí åðéôõ÷ßá ôùí åïñôþí êáé ôç óõññïÞ ðïëõÜñéèìùí îÝíùí, ç ðñáãìáôïðïßçóç ôçò ÄåëöéêÞò ÉäÝáò äåí ðñï÷þñçóå êáé ðïëý ðÝñá áðü ôï ðñþôï âÞìá. Ôï æåýãïò Óéêåëéáíïý áðïãïçôåõìÝíï êáé ïéêïíïìéêÜ åîïõèåíùìÝíï åãêáôÝëåéøå ôçí ðñïóðÜèåéá. Ôï 1940 ï ðïéçôÞò ðáíôñåýåôáé ìåôÜ áðü äéÜæõãéü ôïõ, ôçí ¢ííá ÊáñáìÜíç. ÓõììåôÝ÷åé óôçí ðíåõìáôéêÞ áíôßóôáóç ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôçò Êáôï÷Þò. Ç óôÜóç ôïõ åßíáé Üøïãç áõôÜ ôá äýóêïëá ÷ñüíéá. ÐáñÜ ôçí ðñïóðÜèåéá ôùí ãåñìáíéêþí êáé éôáëéêþí áñ÷þí íá ôïí ðñïóåôáéñéóôïýí, áõôüò áðïññßðôåé êÜèå ðñüôáóç ãéá óõíåñãáóßá, êé áò áíôéìåôùðßæåé ïîýôáôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá. Óôçí êçäåßá ôïõ ÐáëáìÜ, óôéò 23 Öåâñïõáñßïõ 1943, áõôüò áðáããÝëëåé ìðñïóôÜ óôï öÝñåôñï ôç ãíùóôÞ íåêñéêÞ ùäÞ, ðïõ áðïôÝëåóå êñáõãÞ äéáìáñôõñßáò êáé åëåõèåñßáò åíÜíôéá óôïí êáôáêôçôÞ: «Ç÷Þóôå ïé óÜëðéããåò... ÊáìðÜíåò âñïíôåñÝò äïíÞóôå óýãêïñìç ôç ÷þñá, ðÝñá ùò ðÝñá..». ÌåôÜ ôïí ðüëåìï ðñïôÜèçêå äýï öïñÝò (ôï 49 êáé ôï 50) ãéá ôï Íüìðåë Ëïãïôå÷íßáò. ÔåëéêÜ üìùò ç õðüèåóç íáõÜãçóå ýóôåñá áðü áÞèåéò åíÝñãåéåò ïñéóìÝíùí êýêëùí. Ôï ßäéï áñíçôéêü áðïôÝëåóìá åß÷å êáé ç ðñüôáóç ãéá åßóïäü ôïõ óôçí Áêáäçìßá. Ôï 1947 åêëÝãåôáé ðñüåäñïò óôçí Åôáéñåßá ÅëëÞíùí Ëïãïôå÷íþí. Ðåèáßíåé ôï âñÜäõ ôçò 19çò Éïõíßïõ 1951 áðü ïîý ðíåõìïíéêü ïßäçìá ìåôÜ ôï çìéðëçãéêü åðåéóüäéï ðïõ ôïí ðñïóÝâáëå.

Ôï Ýñãï ôïõ Ï Óéêåëéáíüò ðñùôïåìöáíßæåôáé óôá ãñÜììáôá ôï 1902 äçìïóéåýïíôáò ðïéÞìáôá óôá öéëïëïãéêÜ ðåñéïäéêÜ «Äéüíõóïò», «Áêñßôáò», «ÐáíáèÞíáéá», «ÍïõìÜò», «ÆùÞ». Ôá íåáíéêÜ ôïõ Ýñãá Ý÷ïõí êáôáöáíÞ óçìÜäéá ôïõ ôåëåõôáßïõ ðáñíáóéóìïý êáé ôïõ óõìâïëéóìïý êáé äåí ðñïïéùíßæïõí ôçí êáôïðéíÞ ôïõ åîÝëéîç. Ôï ðñþôï ôïõ áíôéðñïóùðåõôéêü ðïßçìá åßíáé ï «ÁëáöñïÀóêéùôïò» ðïõ ãñÜöôçêå, üôáí Þôáí 20 åôþí êáé êõêëïöüñçóå ôï 1909. Ôï üëï Ýñãï ôïõ äéáéñåßôáé ùò åîÞò: Á. Ðïßçóç ¸÷åé åêäïèåß óå 6 ôüìïõò (åêä. ºêáñïò) ìå ôï ãåíéêü ôßôëï Ëõñéêüò Âßïò: Ôüìïò Á', 1965: Ðñüëïãïò ôïõ ÐïéçôÞ -ÁëáöñïÀóêéùôïò- Ñáøùäßåò ôïõ Éïõíßïõ. Ôüìïò Â', 1965: ËõñéêÜ É: Äåëöéêüò 'Õìíïò -Åðßíéêïé, ôá- ÍÝêõá, ôá - ÓïíÝôá -Áöñïäßôçò Ïõñáíßáò.

570

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 571

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ôüìïò Ã', 1965: Ðñüëïãïò óôç ÆùÞ: Ç Óõíåßäçóç ôçò Ãçò ìïõ - Ç óõíåßäçóç ôçò öõëÞò ìïõ - Ç Óõíåßäçóç ôçò Ãõíáßêáò - Ç Óõíåßäçóç ôçò Ðßóôçò - Ç Óõíåßäçóç ôçò ðñïóùðéêÞò Äçìéïõñãßáò. Ôüìïò Ä', 1965: ÌÞôçñ Èåïý - ÐÜó÷á ôùí ÅëëÞíùí - Äåëöéêüò Ëüãïò. Ôüìïò Å', 1968: ËõñéêÜ ÉÉ: ÍÝêõéá, â' - ÏñöéêÜ -ºìåñïé - Åðßíéêïé â'. Ôüìïò Óô', 1969: ¢ãíùóôá êáé ÁíÝêäïôá ðïéÞìáôá. Â. Ðïéçôéêü ÈÝáôñï Ïé ôñáãùäßåò ôïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óå 3 ôüìïõò ìå ôï ãåíéêü ôßôëï «ÈõìÝëç». Ôüìïò Á, 1970: Ðñüëïãïò ôïõ ðïéçôÞ - Ï Äéèýñáìâïò ôïõ Ñüäïõ - Óßâõëëá. Ôüìïò Â, 1971: Ï Äáßäáëïò óôçí ÊñÞôç - Ï ×ñéóôüò óôç Ñþìç. Ôüìïò Ã, 1975: Ï èÜíáôïò ôïõ ÄéãåíÞ - Áóêëçðéüò. Ã. ÐåæÜ Ôá ðåæÜ ôïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óå 3 ôüìïõò ìå ôï ãåíéêü ôßôëï «Ðåæüò ëüãïò». Ôüìïò Á, 1978: Êåßìåíá, 1908-1928. Ôüìïò Â, 1980: Êåßìåíá ÄåëöéêÜ 1921-1951. Ôüìïò Ã, 1981: Êåßìåíá, 1940-1951. Ï Óéêåëéáíüò åßíáé Ýíáò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò ðïéçôÝò ìáò ìå äéêÞ ôïõ âéïèåùñßá. Ðßóôåõå óå ìéá óöáéñéêÞ åíüôçôá ôïõ ðáíôüò, óå ìéá ïëüôçôá ôçò áíèñþðéíçò øõ÷Þò, ïñáìáôéæüôáí Ýíá êáèïëéêü èñçóêåõôéêü ìýèï, ðïõ íá óõìðåñßëáìâÜíåé óôïé÷åßá áðü ôéò ðñùôüãïíåò ìçôñéáñ÷éêÝò èñçóêåßåò, ôï áñ÷áßï åëëçíéêü ðíåýìá, ôçí ïñöéêÞ äéäáóêáëßá, ôç ÷ñéóôéáíéêÞ óõìâïëéêÞ. ÌÝóá óå áõôÞ ôçí åíïðïéçôéêÞ áñ÷Þ õðÜñ÷åé áíáìöéóâÞôçôá Ýíáò õðåñôñïöéêüò -êáé ðïëëÝò öïñÝò åíï÷ëçôéêüò- åãùêåíôñéóìüò, ðïõ üìùò äßíåé óôïõò ïñáìáôéóìïýò ôïõ âéïëïãéêÞ ïñìÞ êáé ôïõò ðñïöõëÜóóåé áðü ôç ìïñöÞ ôùí áðëþí öéëïóïöéêþí óôï÷áóìþí. ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ óýëëçøçò êáé Ýêöñáóçò åßíáé ç ðçãáßá Ýêöñáóç êáé ç ãíÞóéá ëõñéêÞ ðíïÞ, ç ñùìáëÝá óýëëçøç ôçò öáíôáóßáò, ï ðëïýôïò êáé ç ëÜìøç ôçò ãëþóóáò, ç ìåãáëüðñåðç êáé óõ÷íÜ ìåãáëüóôïìç Ýêöñáóç. Ç ÄåëöéêÞ ðñïóðÜèåéá ôïõ ðïéçôÞ. Áíôëþíôáò Ýìðíåõóç ï ðïéçôÞò áðü ôï èåóìü ôùí áñ÷áßùí áìöéêôõïíéþí ïñáìáôßóôçêå ôç äåëöéêÞ éäÝá. Ìå ôçí áðïôõ÷ßá ôçò Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí ðïõ ôïõ ðñïêÜëåóå âáèéÜ áðïãïÞôåõóç, ï Óéêåëéáíüò óêÝöôçêå íá åíþóåé üëá ôá Ýèíç ôçò ãçò óå ìéá ðíåõìáôéêÞ êïéíùíßá ãéá ôçí åéñçíéêÞ óõíýðáñîç êáé ïõíáäÝëöùóç ôùí ëáþí. Ç äåëöéêÞ ðñïóðÜèåéá Þôáí äçë. ìéá áðüðåéñá åöáñìïãÞò óôçí ðñÜîç ôçò êïóìïèåùñßáò ðïõ åîÝöñáæå ìå ôçí ðïßçóÞ ôïõ, ôçò óõíÝíùóçò óôïé÷åßùí ôçò ðáëéÜò êáé ôçò íÝáò èñçóêåßáò, ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý, üðùò áõôüò åêöñáæüôáí ü÷é óôï äüãìá, áëëÜ óôï 571

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 572

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ãíÞóéï ÷ñéóôéáíéêü ìýèï óôçí êáèÜñéá ðïéçôéêÞ ãñáììÞ êáé õðüóôáóÞ ôïõ. Óôï éåñü ôùí Äåëöþí ïñáìáôßóôçêå íá éäñýóåé ìéá êáéíïýñãéá ðáãêüóìéá ðíåõìáôéêÞ áìöéêôõïíßá, ìéá «ÄåëöéêÞ ¸íùóç êáé Ýíá «Äåëöéêü ÐáíåðéóôÞìéï», áð' üðïõ íá îåêéíÞóåé óôçí ðñÜîç ìéá ðíåõìáôéêÞ áíåîáñôçóßá êáé øõ÷éêÞ ëýôñùóç ôùí ëáþí, ìéá åíïðïßçóá ðÝñá áðü ôïí êáôáêåñìáôéóìÝíï óçìåñéíü êüóìï êáé ðÜíù áðü ôéò åöÞìåñåò ðïëéôéêÝò éäåïëïãßåò ôùí çìåñþí ìáò. Ïé ðñþôåò äåëöéêÝò ãéïñôÝò ðñáãìáôïðïéÞèçêáí ôï ÌÜç ôïõ 1927 êáé åðáíáëÞöèçêáí ôï 1930. ÊáôÝëçîáí óå ïéêïíïìéêÞ êáôáóôñïöÞ êáé äåí áðÝöåñáí ôá áíáìåíüìåíá áðïôåëÝóìáôá. Ôçí ðáñÜäïóç óõíÝ÷éóå ãéá êÜðïéá ÷ñüíéá ï áêïýñáóôïò åñãÜôçò ôçò ÄåëöéêÞò ÉäÝáò Ëßíïò ÊáñæÞò.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áíÞêåé óôçí óõëëïãÞ Åðéíßêùí Â, åßíáé åðéêïëõñéêü êáé ãñÜöôçêå óôá ÷ñüíéá 1940-46. ÁíáöÝñåôáé óå Ýíá åðåéóüäéï áðü ôçí åðßãåéá ðáñïõóßá ôïõ ×ñéóôïý, ôï ïðïßï äåí ðåñßëáìâÜíåôáé óôçí ÊáéíÞ ÄéáèÞêç áëëÜ óôá Áðüêñõöá ÅõáããÝëéá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Êáèþò ðñï÷ùñïýóáí Ýîù áðü ôá ôåß÷ç ôçò Óéþí ï Éçóïýò êáé ïé ìáèçôÝò ôïõ, Ýöôáóáí óôïí ôüðï üðïõ ðåôïýóáí ôá áðïññßìáôá. Óôïí ðéï øçëü óùñü áíÜìåóá ó' áõôÜ îå÷þñéæå Ýíá øïößìé óêýëïõ ìå ôá óêÝëéá ãõñéóìÝíá ðñïò ôá ðÜíù. ÁíÝäéíå ôÝôïéá öñéêôÞ ìõñùäéÜ, ðïõ ïé ìáèçôÝò äåí Üíôåîáí êáé ïðéóèï÷þñçóáí. Ìüíï ï Éçóïýò ðñï÷þñçóå ãáëÞíéá êáé áôÜñá÷ïò, êïßôáæå ôï øïößìé ÷ùñßò íá åíï÷ëåßôáé. ¸íáò ìáèçôÞò áðüñçóå êáé ôïí ñþôçóå áí íéþèåé ôç äõóùäßá. Åêåßíïò, ìÝíïíôáò ðñïóçëùìÝíïò óôá èÝáìá ôïõ óêýëïõ, áðÜíôçóå üôé üðïéïò Ý÷åé êáèáñÞ áíÜóá áêüìç êáé ìÝóá óôçí ðüëç áíáðíÝåé ôç öïâåñÞ ìõñùäéÜ· áõôü ðïõ ï ßäéïò èáõìÜæåé åßíáé ü,ôé âãáßíåé áðü ôç öèïñÜ: ôá ëåõêÜ äüíôéá ôïõ óêýëïõ ðïõ óôïí Þëéï ëÜìðïõí ïëüáóðñá óáí ôï ÷áëÜæé, óáí ôï êñßíï, êáé áõôü åßíáé Ýíá ðáñÞãïñï ìÞíõìá, ìéá õðüó÷åóç åëðßäáò, Ýíá áíôéöÝããéóìá ôïõ Áéþíéïõ, ìéá áóôñáðÞ ôïõ Äßêáéïõ. ÁõôÜ åßðå ï Êýñéïò êáé ïé ìáèçôÝò ôïõ ôïí áêïëïýèçóáí. Óõëëïãéæüìåíïò áõôÜ ï ðïéçôÞò, ðáñáêáëåß ôïí Éçóïý êáèþò êé ï ßäéïò âáäßæåé äéáñêþò Ýîù áðü ôçí ðüëç êáé âëÝðåé ðáíôïý åñåßðéá êáé óêïõðßäéá, íá áðïêôÞóåé ôçí øõ÷éêÞ äýíáìç, þóôå áôÜñá÷ïò íá óôáìáôÞóåé êé áõôüò áíÜìåóá óôï óùñü êáé íá äéá572

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 573

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

êñßíåé Ýíá Üóðñï óçìÜäé óáí ÷áëÜæé êáé êñßíï, üìïéï ìå ôá ëåõêÜ äüíôéá ôïõ óêýëïõ. ¸ôóé, åëðßæåé ï ðïéçôÞò ðùò áõôü èá åßíáé êáé ãéá ôïí ßäéï ìéá ìåãÜëç õðüó÷åóç, ìéá áíôéöåããéÜ ôïõ Áéþíéïõ, ìéá ìåãÜëç åëðßäá.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé ×ùñßæåôáé óå äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: ÐåñéëáìâÜíåé ôïõò óôß÷ïõò 1-37: áðïäßäåôáé ìå ðïéçôéêü ôñüðï ôï åðåéóüäéï ôçò áðüêñõöçò åõáããåëéêÞò ðáñÜäïóçò. 2ç åíüôçôá: ÐåñéëáìâÜíåé ôïõò óôß÷ïõò 38-60: ìïíüëïãïò ôïõ ðïéçôÞ, ðïõ ìáò ìåôáöÝñåé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôçò åðï÷Þò ôïõ (õðÜñ÷åé ìéá Üëëç åéêüíá èáíÜôïõ êáé ðáãêüóìéáò áðïóýíèåóçò, ãéá ôçí ïðïßá åðéêáëåßôáé ôç âïÞèåéá ôïõ Éçóïý, þóôå íá ôçí áíôéêñýóåé ìå ôçí ßäéá áéóéüäïîá êáé åëðéäïöüñá ìáôéÜ).

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Óéþí: Ýôóé ëåãüôáí êõñßùò Ýíáò ëüöïò êïíôÜ óôá Éåñïóüëõìá, ðïõ óõ÷íÜ áíáöÝñåôáé óôéò ÃñáöÝò. Åßíáé ï ðéï øçëüò ëüöïò êáé ëåãüôáí êáé «¢íù Ðüëéò». Ðïëý óõ÷íÜ üìùò ç ëÝîç Óéþí óçìáßíåé ôá Éåñïóüëõìá êáé êáô' åðÝêôáóç ôï êñÜôïò ôùí Åâñáßùí. 2. íá ãåßñåé ï Þëéïò: íá äýóåé. 3. áðïöüñéá: ðáëéÜ ñïý÷á, 4. áíÜäùêåí ïóìÞí: Ýâãáëå ìõñùäéÜ. 5. ðéóùäñïìÞóáí: ãýñéóáí ðßóù. 6. öôïñÜ: öèïñÜ. 7. Ñáââß (åâñ.): äÜóêáëå. 8. óÜøç: óÞøç. 9. áíôÜñá: ìáæß. 10. óôåñíüò: ôåëåõôáßïò. 11. íá áäñÜôù: íá áñðÜæù. 12. åêåéü ôï äåßëé: åêåßíï ôï âñÜäõ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ï Éçóïýò ìå áöïñìÞ ôï óáðéóìÝíï êïõöÜñé åíüò óêýëïõ âñßóêåé ôçí åõêáéñßá íá äþóåé Ýíá áêüìç ìÜèçìá óôïõò ìáèçôÝò ôïõ: äåí åßíáé áíÜãêç íá ðëçóéÜóåé êáíåßò 573

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 574

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôï áðáßóéï êáé äõóþäåò èÝáìá ôïõ èáíÜôïõ êáé ôçò áðïóýíèåóçò· ç âñïìéÜ õðÜñ÷åé êáé ìÝóá óôçí ðüëç ìå ôç äÞèåí êáèáñéüôçôÜ ôçò êáé ïé áãíÝò øõ÷Ýò ìðïñïýí íá ôçí áíôéëçöèïýí. ¢ëëùóôå, êáé ìÝóá óôçí åéêüíá ôçò öèïñÜò âëÝðåéò ÷áëÜæé êáé êñßíï (ôá äüíôéá ôïõ óêýëïõ), óýìâïëï ôçò ïìïñöéÜò, ôçò äéêáéïóýíçò êáé ôçò áéùíéüôçôáò, ãéáôß ç óÞøç, ï èÜíáôïò, äåí åßíáé ðáñÜ Ýíá ôìÞìá ôïõ êýêëïõ ôçò æùÞò, Ýíá ìÝñïò ìéáò äéáäéêáóßáò áíáãÝííçóçò. Ï Óéêåëéáíüò ÷ñçóéìïðïéåß ôï áõôü åðåéóüäéï êáé èõìÜôáé ôç ñÞóç ôïõ Éçóïý, êáèþò ï ßäéïò âáäßæåé Ýîù áðü ôç Óéþí, ãéá íá áíáðôýîåé ôïí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ: ï êüóìïò (êáôÜ ôç äéÜñêåéá êáé ìåôÜ ôï â' ðáãêüóìéï ðüëåìï) Ý÷åé ìåôáâëçèåß óå ôåñÜóôéï ÷þñï áðïññéìÜôùí, åñåéðßùí êáé Üèáöôùí ðôùìÜôùí, êõñéïëåêôéêÜ êáé ìåôáöïñéêÜ. Ç áíèñþðéíç óõíåßäçóç ðíßãåôáé, áóöõêôéÜ, ìÝóá ó' ïõôü ôï èÝáìá ôïõ ÷áëáóìïý êáé ôçò áðïóýíèåóçò. Ç ìüíç óùôçñßá åßíáé íá âñåé ôç äýíáìç íá ðéóôÝøåé ðùò ìÝóá ó' áõôÞ ôçí êáôáóôñïöÞ õðÜñ÷åé ìéá åëðßäá, á÷íïöáßíåôáé ìéá á÷ôßäá öùôüò åíüò ÷áñïýìåíïõ êáéíïýñãéïõ êüóìïõ. Ï èÜíáôïò êáé ç æùÞ, ç öèïñÜ êáé ç áíáãÝííçóç ðáñïõóéÜæïíôáé Ýôóé óå ó÷Ýóç äéáëåêôéêÞ· ðáñÜ ôçí ôñáãéêüôçôá ôùí çìåñþí ðïõ æåé ç óý÷ñïíç ðñáãìáôéêüôçôá, åßíáé áíÜãêç ï ðïéçôÞò íá ìðïñÝóåé íá âñåé êáé íá äåé êÜðïéï ìÞíõìá åëðßäáò êáé åõäáéìïíßáò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ åßíáé ç ðïéçôéêÞ äçìïôéêÞ, ðëïýóéá, óôñùôÞ, äõíáôÞ, éêáíÞ íá êáëýøåé êÜèå ðïéçôéêü óôï÷áóìü, êÜèå ðïéçôéêÞ Ýîáñóç. 2. Ôüíïò: Ï ôüíïò åßíáé ìåãáëüðíïïò, õøçëüò êáé âñßóêåôáé óå áíôéóôïé÷ßá êáé áñìïíßá ìå ôïí ôñüðï ðïõ âëÝðåé ôá ðñÜãìáôá, ôçí êïóìïáíôßëçøÞ ôïõ ãéá ôçí ðáãêüóìéá øõ÷Þ, ç ïðïßá -êáô' áõôüí- âñßóêåôáé óå äéÜëõóç. Ïé éäéùìáôéóìïß åßíáé åëÜ÷éóôïé (öôïñÜ, èáìÜæù, õðüó÷åóç, óÜøç, ñåßðéá). 3. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. Åéêüíåò: «åðñï÷ùñïýóáí Ýîù áðü ôá ôåß÷ç... ï Éçóïýò êáé ïé ìáèçôÝò ôïõ», «Ìá ï Éçóïýò ìïíÜ÷ïò ðñï÷ùñþíôáò / ðñïò ôï óùñü ãáëÞíéá,..». «ÊïéôÜ÷ôå ðþò ëÜìðïõíå ôá äüíôéá áõôïý ôïõ óêýëïõ óôïí Þëéï ùò ôï ÷áëÜæé, ùóÜí ôï êñßíï». «áíôéöåããéÜ ôïõ Áéþíéïõ» (ôï Áéþíéï óõìâïëßæåé ôï Üöèáñôï, ôï áíáëïßùôï] «üëá åßíáé ñåßðéá, êé üëá åßíáé óêïõðßäéá, / êé üëá åßíáé ðôþìáôá Üèáöôá ðïõ ðíßãïõí / ôç èåßá ðçãÞ ô' áíáóáóìïý, Þ óôç ÷þñá / åßô' Ýîù áðü ôç ÷þñá». â. Ðáñïìïßùóç: «ùò ôï ÷áëÜæé, ùóÜí ôï êñßíï». ã. ÐáñÞ÷çóç: «ëÜìðïõíå... óêýëïõ,.. Þëéï... ÷áëÜæé».

574

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 575

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ä. ÁíôéèÝóåéò: «... ðéóùäñïìïýóáí. Ìá ï Éçóïýò, ìïíÜ÷ïò ðñï÷ùñþíôáò...». ÁéóèçôÞ åßíáé åðßóçò ç áíôßèåóç áíÜìåóá óôç ñåáëéóôéêÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ óêïõðéäüôïðïõ êáé ôïõ óêõëéïý êáé óôïí ôüíï ôçò Ýîáñóçò, ôçò ðíåõìáôéêÞò êáé ðïéçôéêÞò áðïãåßùóçò ôùí óôß÷ùí 30-33. 4. Óôß÷ïò: Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü 5 óôñïöÝò êáé 60 óôß÷ïõò. ÊÜèå óôß÷ïò Ý÷åé âáóéêÜ 11 ïõëëáâÝò, áëëÜ õðÜñ÷ïõí óôß÷ïé ìå ëéãüôåñåò Þ ðåñéóóüôåñåò óõëëáâÝò. Ïé óôß÷ïé åßíáé ðáñïîýôïíïé óôï óýíïëï, åíþ ôï ìÝôñï, âáóéêÜ éáìâéêü. Ïìïéïêáôáëçîßá äåí õðÜñ÷åé. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëïß äéáóêåëéóìïß (óô. 9-10, 11-12, 1314, 16-17 ê.Ü.).

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá ÷ùñßóåôå ôï ðïßçìá óå åíüôçôåò, íá åðéóçìÜíåôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò êáèåìéÜò êáé íá ôéò ðáñáëëçëßóåôå. ÁðÜíôçóç: Ôï ðïßçìá äéáêñßíåôáé óå 2 åíüôçôåò. Ç á~ ðåñéëáìâÜíåé ôïõò óôß÷ïõò 1-37 êáé áíáöÝñåôáé óôï åõáããåëéêü åðåéóüäéï. Ç â' åêôåßíåôáé óôïõò óôß÷ïõò 38-60 êáé åßíáé ìéá Ýêèåóç ôçò óýã÷ñïíçò ðñáãìáôéêüôçôáò ðïõ áêïëïõèåßôáé áðü åðßêëçóç ôïõ ðïéçôÞ óôïí Éçóïý. Ç â' åßíáé áíôßëáëïò ôçò ðñþôçò. ÕðÜñ÷ïõí ðñïöáíåßò áíôéóôïé÷ßåò (êáé óôéò äýï ôï èÝáìá ôçò óÞøçò óôï ÷þñï ôùí áðïññéìÜôùí, ç áðüãíùóç êáé ç áçäßá áëëÜ êáé óõíáéóèÞìáôá åëðßäáò êáé áéóéïäïîßáò) áëëÜ êáé Ýíôïíåò äéáöïñÝò: óôçí á' åíüôçôá ï ÷þñïò ôçò áðïóýíèåóçò åßíáé ðåñéïñéóìÝíïò, ç êßíçóç åßíáé Ýîù áðü ôá ôåß÷ç ôçò Óéþí êáé ç ðáñïõóßá ôïõ Éçóïý ðåéóôéêÞ êáé êáôçãïñçìáôéêÞ· óôç â' åíüôçôá, ç Óéþí åßíáé áðñïóðÝëáóôç, üëç ç ãç åßíáé ÷þñïò áðïóýíèåóçò, ï Éçóïýò ìíÞìç ìüíï êáé ðáñåëèüí, ï ðïéçôÞò åðéêáëåßôáé ôç èåÀêÞ âïÞèåéá ãéá ôçí øõ÷éêÞ äýíáìç ðïõ ÷ñåéÜæåôáé, ãéáôß ìüíïò ôïõ äåí ôá êáôáöÝñíåé. 2ç Ðïý óôáìáôÜåé ç áöÞãçóç êáé ðïý áñ÷ßæåé ç Ýêèåóç ôçò óýã÷ñïíçò ðñáãìáôéêüôçôáò; ÁðÜíôçóç: Ç áöÞãçóç ôåëåéþíåé óôï óôß÷ï 37. Óôç óõíÝ÷åéá áêïëïõèåß ç Ýêèåóç ôçò óýã÷ñïíçò ðñáãìáôéêüôçôáò. 3ç Íá äéåñåõíÞóåôå áí ðßóù áðü ôç äñáìáôéêÞ åðßêëçóç ôïõ ðïéçôÞ õðÜñ÷åé êáé êÜðïéï ìÞíõìá áéóéïäïîßáò êáé áðü ðïý ðñïêýðôåé áõôü; 575

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 576

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: ÐñÜãìáôé, ðßóù áðü ôç äñáìáôéêÞ åðßêëçóç ôïõ ðïéçôÞ õðÜñ÷åé ìÞíõìá áéóéïäïîßáò, üôé äçë. ìÝóá áðü ôç öèïñÜ èá áíáãåííçèåß ìéá êáéíïýñãéá æùÞ, üìïñöç êáé äßêáéç. Áõôü ðñïêýðôåé áðü ôçí ðßóôç ôïõ óôá ëüãéá ôïõ Éçóïý êáé áðü ôçí ðåðïßèçóÞ ôïõ óôçí ýðáñîç áõôïý ôïõ óçìáäéïý, ðïõ èá ëÜìøåé êáé èá ôïí ãåìßóåé åëðßäá êáé ÷áñÜ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ìå ðïéÝò åêöñÜóåéò ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò ôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôåß óôç ÷þñá ôïõ; 2ç Ãéá ðïéï ëüãï ï ðïéçôÞò ðáñáêáëåß ôï Èåü;

0

576

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 577

ÐÍÅÕÌÁÔÉÊÏ ÅÌÂÁÔÇÑÉÏ ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðíåõìáôéêü åìâáôÞñéï êëåßíåé ôç Â~ óåéñÜ ôùí Åðéíßêùí, ðïõ ãñÜöôçêå óôï äéÜóôçìá 1940-46, óôá äýóêïëá ÷ñüíéá ôçò êáôï÷Þò êáé ôùí ìåôáðïëåìéêþí áãþíùí. Ôï ðïßçìá åßíáé óõìâïëéêü-ðñïôñåðôéêü êáé ìå áõôü ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óôïõò ïìïáßìáôïõò áäåëöïýò ôïõ ðñïóêáëþíôáò ôïõò ãéá ôçí åëëçíéêÞ áíáãÝííçóç.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò óå ìéá ðíåõìáôéêÞ êáé ðáôñéùôéêÞ Ýîáñóç ðñïôñÝðåé ðñþôá ôïõò ¸ëëçíåò êáé ýóôåñá ôïõò áíèñþðïõò üëïõ ôïõ êüóìïõ íá âïçèÞóïõí íá óçêùèåß ï Þëéïò ðÜíù áðü ôçí ÅëëÜäá, ðÜíù áðü ôïí êüóìï. ÐñÝðåé, ëÝåé, íá âïçèÞóïõí üëïé, ìå êÜèå ðñïóðÜèåéá, ãéáôß ôá åìðüäéá åßíáé ðïëëÜ êáé ôï êáêü ðïõ Ýãéíå ìåãÜëï. ¾óôåñá áðåõèýíåôáé óôïõò äçìéïõñãïýò, óôïõò ôå÷íßôåò, ðñïôñÝðïíôÜò ôïõò íá âïçèÞóïõí êé áõôïß ôïí Þëéï êáé ôïí ßäéï ôïí ðïéçôÞ íá ìç âïõëéÜîåé ìáæß ôïõ. Óôç óõíÝ÷åéá ëÝåé ðùò ôç âÜóç ôïõ (ôïõ Þëéïõ) ôçí êñáôÜí ÷ßëéïé ôáýñïé êé Ýíáò äéêÝöáëïò áåôüò ôéíÜæåé ôï öôåñÜ ôïõ êáé ðñïêáëåß ìåãÜëï èüñõâï êáé ôáñá÷Þ êáé ìÝóá áêüìç óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ. Ï ßäéïò íéþèåé óáí Ýíá áîåäéÜëõôï óýíïëï ôï ðáñåëèüí êáé ôï ðáñüí ôïõ åëëçíéóìïý, ïé Þ÷ïé êÜèå åðï÷Þò óõíèÝôïõí óôá áõôéÜ ôïõ ìéá ðñùôÜêïõóôç Áñìïíßá: üëïé íá âïçèÞóïõí íá óçêùèåß ï Þëéïò, íá ãßíåé ðíåýìá. Óå ïíåéñéêÞ êáôÜóôáóç ðñïöçôåýåé ôï ìÝëëïí: ðëçóéÜæåé ìéá íÝá ëïãéêÞ ðïõ èá ÷áëõâäþóåé íïõ êáé óþìá. Ç ãç Ý÷åé äå÷ôåß áñêåôü ëßðáóìá áðü ôéò óÜñêåò êáé ôï áßìá ôùí áíèñþðùí, ç èõóßá áò ìçí ðÜåé ÷áìÝíç, íá ìçí îåñáèïýí ôá ÷þìáôá áðü áõôü ôï ëïõôñü áßìáôïò: íá âãïõí üëïé ìáæß ìå äþäåêá æåõãÜñéá âüäéá êáé íá ïñãþóïõí ôçí áéìáôïâáììÝíç ãç, ãéá íá áíèßóåé ç äÜöíç êáé íá ãßíåé äÝíôñï æùÞò, êáé íá öõôñþóåé ç Üìðåëïò êáé íá óêåðÜóåé üëç ôçí ÏéêïõìÝíç. Êëåßíïíôáò ôï åìâáôÞñéï ðñïôñÝðåé ðÜëé íá âïçèÞóïõí üëïé íá âãåé ï Þëéïò áðü ôç ëÜóðç êáé ôï áßìá êáß íá ãßíåé ðíåýìá.

577

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 578

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ¹ëéïò: óõìâïëßæåé ôçí åéñÞíç êáé ôç ÷áñÜ, ôç æùÞ êáé ôçí ðñüïäï, ôá óôïé÷åßá áêñéâþò åêåßíá ðïõ åîáöÜíéóå ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðñþôá áðü ôçí ÅëëÜäá êáé ýóôåñá áðü üëï ôïí êüóìï ï ìåãÜëïò ðüëåìïò. 2. áîüíé: Üîïíáò 3. äå âïëåß: äåí åßíáé âïëåôü, äå ìðïñåß 4. ôï ãüíá: ôï ãüíáôï. 5. ãáßìá: ôï áßìá. 6. ìå ãüíï êáé ìå óôÞèïò: ìå åíôáôéêÞ ðñïóðÜèåéá üëùí, ìå üëåò ôéò äõíÜìåéò ôïõ êïñìéïý êáé ôçò øõ÷Þò ç ôåëåõôáßá ðñÝðåé íá ðáñáìåñßóåé ôéò ìéêñüôçôåò êáé íá óôñáöåß óå øçëïýò óôü÷ïõò. 7. áð' ôç ëÜóðç: áðü ôéò öñéêôÝò óõíÝðåéåò ôçò áéìáôï÷õóßáò, ðïõ, üðùò ç ëÜóðç, äåóìåýïõí ôç ñüäá ôïõ Þëéïõ êáé åìðïäßæïõí ôç æùÞ íá áíáãåííçèåß. 8. äçìéïõñãïß: áõôïß ðïõ ðáñÜãïõí Ýñãï ãéá ôï äÞìï, ïé ôå÷íßôåò. 9. á÷èïöüñïé: áõôïß ðïõ êïõâáëïýí öïñôßï. ×ñåéÜæåôáé áñêåôÞ äýíáìç ãéá ôçí áíÜëçøç ìéáò ôÝôïéáò ðñïóðÜèåéáò, ãéá ôçí áíáóýíôáîç ôùí üñùí ôçò æùÞò. 10. óôõëþóôå ìå êåöÜëéá êáé ìå ðüäéá: ðáñáóôáôéêÞ áðüäïóç ôçò ìåãÜëçò ðñïóðÜèåéáò, üôáí ãéá íá áíôéóôáèïýìå óôï âÜñïò, ãÝñíïõìå ðßóù ôï êåöÜëé ìå ïëüêëçñï ôï êïñìß ôåíôùìÝíï. 11. ôé ðéá ãõñßæù ó' Ýíáí Üãéïí ßëéããï ìáæß ôïõ: ç åëëçíéêÞ æùÞ ðïõ ðñÝðåé íá áíáãåííçèåß, ðñïêáëåß ßëéããï óôïí ðïéçôÞ, ìå ôçí ôñéó÷éëéü÷ñïíç ðáñïõóßá ôçò. 12. ôáýñïé: óýìâïëï ôïõ âáñéïý öïñôßïõ êáé ôáõôü÷ñïíá ðáñáðåìðôéêü óôç ÌéíùéêÞ ÊñÞôç êáé êáô' åðÝêôáóç óôïí áñ÷áßï åëëçíéêü ðïëéôéóìü. 13. äéêÝöáëïò áúôüò: Ýìâëçìá ôùí Âõæáíôéíþí. Ìáò ðáñáðÝìðåé óôï ÂõæÜíôéï. 14. êáé ôï ìáêñÜ êáé ôï óéìÜ ãéá ìå ðéá åßí' Ýíá: óôçí øõ÷Þ ôïõ äåí õðÜñ÷åé ðéá äéÜêñéóç ôùí áëëåðÜëëçëùí åðï÷þí ôïõ åëëçíéóìïý· âéþíåé ôç óõíÝ÷åéá ôçò åëëçíéêÞò éóôïñßáò. 15. Áñìïíßåò: ïé Þ÷ïé êÜèå åðï÷Þò óõíôáéñéÜæïíôáé êáé áðïôåëïýí ôþñá ãé' áõôüí ìéá îå÷ùñéóôÞ áñìïíßá. 16.¹ëéïò - Ðíåýìá: óõìâïëßæåé ôçí ðíåõìáôéêüôçôá, ðïõ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôéò õëéóôéêÝò áîßåò, ïé ïðïßåò ðÜíôïôå åìðëÝêïõí ôçí áíèñùðüôçôá óôéò öñéêôüôåñåò áéìáôï÷õóßåò. 17. ï Ëüãïò: ç ëïãéêÞ, ç íÝá ëïãéêÞ ðïõ èá âáóéëÝøåé êáé èá ïäçãÞóåé óå áíáìüñöùóç ôç ðáëéÜ êáôÜóôáóç. 578

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 579

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

18. Ç ãç ëéðÜóôçêå áðü óÜñêá áíèñþðïõ: ïé áíèñþðéíåò èõóßåò èá áðïôåëÝóïõí ôï ëßðáóìá ãéá ìéá êáéíïýñãéá êáñðïöïñßá, ðñïóöïñÜ ãéá ôï ìÝëëïí. 19. äþäåêá æåõãÜñéá âüäéá: óýìâïëï ôçò êïðéþäïõò åñãáóßáò. 20. ÄÜöíç: óýìâïëï ôçò ÁñåôÞò êáé áìïéâÞò êÜèå ðñïóðÜèåéáò ÷ùñßò õëéêÜ óõìöÝñïíôá. 21. ¢ìðåëïò: ÷ñéóôéáíéêü óýìâïëï ôçò åéñÞíçò êáé ôçò áãÜðçò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÌåôÜ ôçí êáôáóôñïöÞ ðïõ Ýöåñå óôçí ÅëëÜäá êáé óôïí êüóìï ï ðüëåìïò, ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ôç æùçñÞ åðéèõìßá íá îáíáêôéóèïýí ôá åñåßðéá êáé íá áíáãåííçèåß ç áíèñùðüôçôá. ÐñïôñÝðåé ôïõò ¸ëëçíåò êáé üëïõò ôïõò áíèñþðïõò íá åðéäïèïýí óå Ýñãá åéñçíéêÜ, ãéá íá îáíáãõñßóåé ç ÷áñÜ êáé ôï ãÝëéï, íá åðéêñáôÞóïõí Üëëåò áîßåò, áíèñùðéóôéêÝò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñéò åíüôçôåò 1ç åíüôçôá: (óô. 1-10): ðñïóêëçôÞñéï óÜëðéóìá óå Ýíá êïéíü áãþíá. 2ç åíüôçôá: (óô. 11-22): ç õðïêåéìåíéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ ðïéçôÞ. 3ç åíüôçôá: (óô. 23-32): üñáìá åíüò ëáìðñïý êáé åëðéäïöüñïõ ìÝëëïíôïò (ï åëëçíéóìüò èá åðéâéþóåé ìÝóá óôçí áñåôÞ êáé ôçí áãÜðç). 4ç åíüôçôá: (óô. 33-36): íÝï èñéáìâåõôéêü ðñïóêëçôÞñéï ãéá ôï ÷ôßóéìï ôçò êáéíïýñéáò åðï÷Þò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá åßíáé ç ãíÞóéá äçìïôéêÞ ìå ïñéóìÝíïõò éäéùìáôéóìïýò. Ôï ìÝôñï éáìâéêü êáé ôï ðïßçìá Ý÷åé ôï ñõèìü ôïõ åìâáôçñßïõ. 2. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. ÌåôáöïñÝò: «... íá óçêþóïõìå ôïí Þëéï», «ôçí á÷èïöüñï ïñìÞ óáò óôõëþóôå, ìç âïõëéÜæåé ï Þëéïò», «ìå æþíáí Áñìïíßåò», «ç ãç ëéðÜóôçêå áðü ÓÜñêá», «ëïõôñü áßìáôïò». â) ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «âïãêÜåé ï óÜëáãüò ôïõ», «óéìþíåé ï íÝïò Ëüãïò ð' üëá èá ôá âÜøåé». 579

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 580

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã.

ÅðáíáëÞøåéò: «ïìðñüò,.. ïìðñüò... ïìðñüò..., «âïçèÜôå-âïçèÜôå», «óðñþ÷ôåóðñþ÷ôå». ä. Åéêüíåò: óôïõò óô. 3-4 ï ðïéçôÞò âëÝðåé ôïí Þëéï óáí Ýíá ìåãÜëï ü÷çìá, ôïõ ïðïßïõ ç ñüäá êüëëçóå óôç ëÜóðç êáé óôï áßìá êáé ðñÝðåé üëïé íá âïçèÞóïõí ãéá íá óçêùèåß. 3. Óôß÷ïò: Óôï óô. 17 âëÝðïõìå ôï äéêÝöáëï áúôü íá ôéíÜæåé ôá öôåñÜ ôïõ êáé íá ðñïêáëåß èüñõâï (ïðôéêÞ êáé áêïõóôéêÞ åéêüíá).

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðïéïò åßíáé ï ôüíïò ôïõ ðïéÞìáôïò ó' áõôü ôï áðüóðáóìá; ÁðÜíôçóç: Ï ôüíïò åßíáé ðñïôñåðôéêüò, ãåìÜôïò ðáëìü. Áðïôåëåß ìéá õøçëüöñïíç ðáñáêßíçóç ãéá ôçí áíÜëçøç ôïõ ôåñÜóôéïõ Ýñãïõ ôçò åèíéêÞò áíáãÝííçóçò. 2ç Êåíôñéêü èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ï Þëéïò. Ìå ðïéåò äéáöïñåôéêÝò åéêüíåò ôïí ðáñáóôáßíåé ï ðïéçôÞò êáé ðïéïò åßíáé êÜèå öïñÜ ï óõìâïëéóìüò ôïõò; ÁðÜíôçóç: Óôçí ðñþôç óôñïöÞ ï Þëéïò ðáñáóôáßíåôáé ìå ôçí åéêüíá åíüò ï÷Þìáôïò, ðïõ êüëëçóå ç ñüäá ôïõ óôç ëÜóðç êáé óôï áßìá êáé ðñÝðåé íá âïçèÞóïõí üëïé ãéá íá óçêùèåß. Óõìâïëßæåôáé ç ÅëëÜäá êáé ãåíéêüôåñá ï êüóìïò ðïõ âõèßóôçêå óôçí êáôáóôñïöÞ êáé ðñÝðåé íá óçêùèåß, ãéá íá óõíå÷éóôåß ç æùÞ. Óôç äåýôåñç óôñïöÞ ðáñïõóéÜæåôáé óáí ðëïßï Ýôïéìï íá âïõëéÜîåé. Êáé ðÜëé ðñïâÜëëåé ç åéêüíá ôçò êáôáóôñïöÞò êáé ç åðéôáêôéêÞ áíÜãêç ãéá ôçí áðïôñïðÞ ôçò. Óôçí ôñßôç óôñïöÞ ôïí âëÝðåé íá ôïí óôçñßæïõí ÷ßëéïé ôáýñïé· åðßóçò ôïí ðáñïìïéÜæåé ìå äéêÝöáëï áúôü ðïõ ôéíÜæåé ôá öôåñÜ ôïõ êáé ðñïêáëåß èüñõâï. Ï óõìâïëéóìüò åßíáé åìöáíÞò: ôï ôåñÜóôéï âÜñïò ôçò åëëçíéêÞò ðïëéôéóôéêÞò êëçñïíïìéÜò, ìéáò éóôïñßáò ðïõ îåêéíÜåé áðü ôç ÌéíùéêÞ ÊñÞôç êáé óõíå÷ßæåôáé êáé óôï ÂõæÜíôéï êéíäõíåýåé íá ÷áèåß.¼ìùò áõôü ðñÝðåé íá áðïöåõ÷èåß. 3ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôï óôß÷ï «Ç ãç ìáò áñêåôÜ ëéðÜóôçêå áðü óÜñêá áíèñþðïõ». Ëáâáßíïíôáò õðüøç êáé ôïõò óôß÷ïõò ðïõ áêïëïõèïýí íá áíáðôýîåôå ôï èÝìá ðïõ ðáñïõóéÜæåé åäþ ï ðïéçôÞò. ÁðÜíôçóç: Ôï íüçìá åßíáé óáöÝò. Ï áíèñùðïêôüíïò ðüëåìïò ðïõ ðñïçãÞèçêå, ðüôéóå ôç ãç 580

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 581

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ìå ðïëý áßìá. Ôï áßìá áõôü äåí ðñÝðåé íá ðÜåé ÷áìÝíï, áëëÜ íá áðïôåëÝóåé ôï îåêßíçìá ìéáò äõíáìéêÞò ðñïóðÜèåéáò ãéá ôçí áíáìüñöùóç ôçò æùÞò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ôß åêöñÜæåé ï ëüãïò ôïõ ðïéçôÞ; 2ç Ï ðïéçôÞò óå ðïëëÜ óçìåßá áíáöÝñåôáé óôïí Þëéï. Ôß åðéäéþêåé ì’ áõôü;

-

581

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 582

ÄÅÉÐÍÏÓ ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áíÞêåé óôéò «Ñáøùäßåò ôïõ Éïõíßïõ», ôçí ðñþôç ðïéçôéêÞ óýíèåóç ôïõ Óéêåëéáíïý, ðïõ äçìïóéåýôçêå ìáæß ìå ôïí «ÁëáöñïÀóêéùôï» óôá 1909. «Ï "Äåßðíïò" åßíáé ìéá óýíôïìç åéêüíá, ðïõ èõìßæåé ôç óõìðïôéêÞ áãáëëßáóç ôùí Èåþí. ¼ëç ç áñ÷áßá öáíôáóßá ãýñù óôï ÈÝìá áõôü êé üëåò ïé íåþôåñåò óõíÞèåéåò æùíôáíåýïõí áäåëöùìÝíåò, óáí ôï óõíôáßñéáóìá ôïõ áñ÷áßïõ ïíüìáôïò ôçò Ãëáýêçò êáé ôïõ ëáúêüôáôïõ ôçò ËõãéÜò. Ïé êáëåóìÝíïé ôïõ äåßðíïõ ãéá ôçí áñ÷áßá Üðïøç Þôáí ößëïé ìåôáîý ôïõò êé áõôü ôï óõíáßóèçìá ôçò åéñÞíçò êáé ôçò áäåëöþóåùò åðéêñáôåß êé åäþ. ¾óôåñá, åêåßíç ç ïéêïãåíåéáêÞ áðëüôçôá åßíáé ÷õìÝíç óå üëï ôï ðïßçìá ðïõ Ý÷åé ôçí áãíüôçôá åíüò éåñïý äåßðíïõ. Áêüìá êáé ç åóðÝñá, ç óýã÷ñïíç åóðÝñá, ðïõ Ýöèáóå óôçí áßóèçóç ôïõ ðïéçôÞ, ïíïìÜæåôáé Ïëýìðéá íý÷ôá, óå äýï óôß÷ïõò, åðßèåôï ðïõ åßíáé ôùí Èåþí ôïõ ïõñáíïý êáé éäéáßôåñá ôïõ Äßá, ãéá íá ðáñáóôáèåß ç èåßá ìåãáëïðñÝðåéÜ ôïõ. Ìéá ôÝôïéá ðåñéãñáöÞ äåßðíïõ ìðïñåß í' áíáæçôçèåß åêôüò áðü ôïí ¼ìçñï êáé óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé» (È. Îýäçò, «Áããåëïò Óéêåëéáíüò», óåë. 67).

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ÌÝóá óôï óðßôé, Ýíá óðßôé ìåãáëüðñåðï ðïõ âñßóêåôáé óôçí êïñõöÞ ôïõ âïõíïý, þóôå íá Ý÷åé ìéá ãåíéêÞ åðïðôåßá ôïõ ÷þñïõ, ãßíåôáé ï äåßðíïò. Ôï öùò ôïõ ëõ÷íáñéïý ðïõ êáßåé óêïñçÜåé ìéá ãëõêéÜ ëÜìøç óôï ÷þñï, éêáíÞ ãéá íá âëÝðåé êáíåßò ôç íý÷ôá. Åðßóçò, ôï ôñáðÝæé åßíáé Ýôïéìï, óôñùìÝíï, êáé ó' áõôü âñßóêïíôáé ÷ëùñïß êáñðïß, ç êåñÞèñá ìå ôï ìÝëé, ç ãëõêéÜ åëéÜ. Ïé ãõíáßêåò åßíáé êáèéóìÝíåò óôï ôñáðÝæé êáé äåéðíïýí· ç õöÜíôñá, ìéá íÝá ãõíáßêá, ìïéñïëïãÞôñá áëëÜ êáé êÜðïéåò ðïõ ï ðïéçôÞò áíáöÝñåé ìå ôï üíïìÜ ôïõò: ç ËõãéÜ êáé ç Ãëáýêç, ðïõ îå÷ùñßæåé ãéá ôçí ïìïñöéÜ êáé ôç ÷Üñç ôçò. Ç âñáäéÜ åßíáé Þóõ÷ç êáé ç áôìüóöáéñá ôüóï õðïâëçôéêÞ ðïõ íá åðéäñÜ óôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ êáé íá ôçí çñåìåß. Áðü ôá áíïé÷ôÜ ðáñÜèõñá áíôéêñýæåé êáíåßò ôç öý-

582

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 583

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

óç ãáëÞíéá êáé Þñåìç ìÝóá óôçí «Ïëýìðéá» íý÷ôá. Ôá âïõíÜ á÷íïöÝããïõí áðü ôï öùò ôïõ öåããáñéïý, åíþ ôá Üóôñá äÝ÷ïíôáí ôï öùò ôïõ ìÝóá óôçí áðÝñáíôç çñåìßá ôçò íý÷ôáò.¼ëá áõôÜ éêáíïðïéïýí ô' áíèñþðéíá ìÜôéá, üðùò ç åëéÜ óôï óôüìá, êáé óå óõíäõáóìü ìå ôï õðïâëçôéêü öùò ôïõ ëõ÷íáñéïý åðçñåÜæïõí ôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ êáé åíóôáëÜæïõí ó' áõôÞ ôçí êáëïóýíç êáé ãáëçíåýïõí ôç óêÝøç. ¸ôóé, üðùò âáóßëåõå ôï öåããÜñé; âáóßëåõå êáé ï ðüíïò óôçí øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

äþìá: ôáñÜôóá, ôï ðÜíù ìÝñïò ôïõ óðéôéïý. ÷Üëêùìá: óêåýïò öôéáãìÝíï áðü ÷áëêü. êåñÞèñá: åäþ åííïåßôáé ôï ìÝëé. óôá âáèéÜ öñÝíá: óôçí øõ÷Þ, óôçí êáñäéÜ. áëáñãéíüò: ìáêñéíüò,

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ï ðïéçôÞò öáßíåôáé óå ìéá ðñþôç ðñïóÝããéóç íá ðåñéãñÜöåé Ýíá äåßðíï ìÝóá óå ìéá ãáëÞíéá êáé åðéâëçôéêÞ áôìüóöáéñá, üðïõ ç öýóç åßíáé óôçí ðéï üìïñöç óôéãìÞ ôçò êáé ïé Üíèñùðïé ðïõ ðáñåõñßóêïíôáé óôï ãåãïíüò äÝíïõí áðüëõôá ìáæß ôçò. Äåí ðñüêåéôáé üìùò ãéá Ýíá óõíçèéóìÝíï äåßðíï áëëÜ ãéá Ýíá íåêñüäåéðíï. Óå áõôü óõíçãïñåß ðñþôá áð' üëá ç ãëùóóéêÞ ìïñöÞ ôïõ ôßôëïõ: «Äåßðíïò», ðïõ ìå ôçí õðïâëçôéêüôçôÜ ôïõ ìáò êÜíåé íá õðïðôåõèïýìå ðùò äåí ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áðëü ôñáðÝæé. Åðßóçò, ôï ëÜäé ðïõ êáßåé óôï ëõ÷íÜñé, ôï ìÝëé êáé ïé êáñðïß ðïõ áðïôåëïýí ôï öáãçôü êáé äåí åßíáé ðáñÜ ôá âáóéêÜ öáãçôÜ ãéá Ýíá íåêñüäåéðíï åðéâåâáéþíïõí ôçí Üðïøç áõôÞ. ÔÝëïò, ïé ãõíáßêåò äåéðíïýí üëåò ìáæß, ÷ùñßò íá õðÜñ÷åé Üíôñáò, êáé ç áðïõóßá ôïõ õðïäçëþíåé ðùò ãé' áõôüí ãßíåôáé ï äåßðíïò· ìÜëéóôá, ç ìßá ãõíáßêá åßíáé «ìïéñïëïãÞôñá», ðáñßóôáôáé áêñéâþò ãéá ôï èñÞíï, ãéá ôï ìïéñïëüé óôï èáíüíôá. 2ç åíüôçôá: Ç öýóç âñßóêåôáé óôçí ðéï ùñáßá ôçò óôéãìÞ. Ç ãáëÞíç êáé ç çñåìßá ðïõ åðéêñáôïýí ðáíôïý êÜíïõí ôïí ðïéçôÞ íá ÷áñáêôçñßóåé ôç íý÷ôá «Ïëýìðéá». Ãéáôß åßíáé ôÝôïéá ç åðßäñáóÞ ôçò óôçí øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ, þóôå íá ôïõ áðáëýíåé ôïí ðüíï êáé íá ôïí êÜíåé ðåñéóóüôåñï Þñåìï êáé êáëïóõíÜôï.

583

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 584

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ç áðïõóßá ôïõ ôå÷íïëïãéêïý ðïëéôéóìïý åßíáé áéóèçôÞ. ÌÜëéóôá, áêüìá êáé ï öùôéóìüò ãßíåôáé ÷Üñç óôï ëõ÷íÜñé, êáèþò óôü÷ïò ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ç áðïèÝùóç ôçò öýóçò êáé ôïõ ôñüðïõ ìå ôïí ïðïßï áõôÞ åðéäñÜ óôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ, ãáëçíåýïíôÜò ôçí. «Ôï êëßìá ôïõ ðïéÞìáôïò îÝíï áðü ôï ìç÷áíïëïãéêü ðïëéôéóìü, ìå ôçí áëáæïíéêÞ ôïõ óçìáôïäüôçóç, óôÝêåôáé ðëçóéÝóôåñá óôçí ïìçñéêÞ åðï÷Þ, êáèþò áðïìïíþíåé ìéá ðáíÜñ÷áéá óêçíÞ ôçò áãñïôéêÞò æùÞò êáé ôç ìåôáìïñöþíåé óå íïóôáëãßá. Èá Þôáí óùóôüôåñï, áí ëÝãáìå üôé ç áñíçôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá ôçò æùÞò ãåíéêÜ, åðéêïéíùíþíôáò ìå ôç öýóç, ìåôáìïñöþíåôáé óå åõäáéìïíßá. Óôï êÝíôñï ï áíèñþðéíïò ìü÷èïò áíáðáýåôáé ìÝóá óôç ãáëçíåìÝíç åóðÝñá. ¼ëá áêéíçôïðïéçìÝíá êáé ìåãÜëá. Ïé ìéæÝñéåò êáé ïé ðáéäåìïß óâÞíïõí ìå ôçí åðéóôñïöÞ ó' Ýíáí êåñäéóìÝíï ðáñÜäåéóï» (Ã. Ðáãáíüò, «¢ããåëïõ Óéêåëéáíïý: Äåßðíïò», óôïí ôüìï «ÍåïåëëçíéêÜ ÄéäáêôéêÜ Äïêßìéá ãéá ôï Ëýêåéï» , óåë. 89).

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü äýï åéêüíåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-13, üðïõ ï ðïéçôÞò ðåñéãñÜöåé ôï äåßðíï êáé ôçí áôìüóöáéñá ðïõ åðéêñáôåß óôï óðßôé üðïõ ãßíåôáé ôï äåßðíï êáé 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 14-24, üðïõ áðïäßäåôáé ç áôìüóöáéñá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò êáé ïé åðéäñÜóåéò ôïõ -üðùò êáé ôçò áôìüóöáéñáò ðïõ åðéêñáôåß óôï óðßôéóôéò áíèñþðéíåò øõ÷Ýò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ - ÁöÞãçóç: Ôï ðïßçìá äéáêñßíåôáé ãéá ôï ëõñéóìü êáé ôçí õðïâëçôéêüôçôÜ ôïõ, ãéá ôïí áöçãçìáôéêü êáé ðáñáóôáôéêü ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ðñïóåããßæåé ôï èÝìá ôçò öýóçò êáé ôçí ðåñéãñÜöåé. ÅîÜëëïõ, «ï Óéêåëéáíüò åßíáé ï ðïéçôÞò ôïõ ìåãÜëïõ õðáßèñïõ. Óôçí ðïßçóÞ ôïõ ðåñéóóåýïõí ôá áéóèÞìáôá êé ïé åéêüíåò áðü ìéá æùÞ ìÝóá óôï ðëáôý ýðáéèñï... Ï «ÁëáöñïÀóêéùôïò» êáé ïé «Ñáøùäßåò óôï Éüíéï» åßíáé óôç óýíèåóÞ ôïõò ìéá óåéñÜ áðü åðéêïëõñéêÜ êïììÜôéá, ðïõ ç åíüôçôÜ ôïõò äå âñßóêåôáé óôï ëïãéêü îåôýëéãìá ôùí ëõñéêþí ìïôßâùí, ðáñÜ óôï óõíáéóèçìáôéêü åéñìü ôïõò... Ç óõíáéóèçìáôéêÞ ðëçèþñá ôïõ ðïéçôÞ ðñï÷ùñåß 584

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 585

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

2.

3.

4. 5. 6. 7.

Ó×ÏËÇ

óáí îå÷åßëéóìÝíïò ðïôáìüò» (Ì. ËõãÝñçò, «Óéêåëéáíüò»). Ãéá íá ðåôý÷åé ôï óêïðü ôïõ áõôü ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ðëïýóéá åêöñáóôéêÜ ìÝóá. ÐáñáóôáôéêÝò åéêüíåò: «Óôï äþìá... åßí ï äåßðíïò», «Ãëõêü åßíáé ôïõ ëáäéïý ôï öùò... ôç ñßæá», «Óá ãáëçíüò áóôåñéóìüò óôï óðßôé ï ëõ÷íïóôÜôçò», «Êáé ôï ôñáðÝæé ìå ëéíüí... óôá ìÜôéá», «Êáé ç áíõöÜíôñá... ôï ìÝãá ìÝôùðï ôçò», «óôá ðáñáèýñéá ô' áíïé÷ôÜ... ôï ëÜäé». Ðáñïìïéþóåéò: «Ãëõêü åßíáé ôïõ ëáäéïý ôï öùò óáí ôï ãëõêü êáñðü ôïõ», «ÈñïöÞ óôá ìÜôéá, ìå ãëáõêÞ óôï ÷Üëêùìá ôç ñßæá», «Óá ãáëáíüò áóôåñéóìüò óôï óðßôé ï ëõ÷íïóôÜôçò». ÌåôáöïñÝò: «êé Þóõ÷ç åóðÝñá... ìåò óôá âáèéÜ ìáò öñÝíá», ìå ô' Üóôñá ðüðéíáí ôï öùò... ôï ëÜäé ê.ëð. ×áñáêôçñéóôéêÜ åðßèåôá: «ãáëçíüò áóôåñéóìüò», «ãëõêéÜ åëéÜ», «ãëõêïìÝôùðåò» êëð.). Óôß÷ïé - ÌÝôñï: Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå äåêáðåíôáóýëëáâïõò óôß÷ïõò, ìå éáìâéêü ìÝôñï, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá åßíáé äçìïôéêÞ ìå ðëïýóéï ëåîéëüãéï.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôï ðïßçìá ìáò ìåôáöÝñåé ìéá åéêüíá æùÞò óå ìéá áôìüóöáéñá äéáöïñåôéêÞ áðü ôç äéêÞ ìáò æùÞ. Ðþò ôï êáôïñèþíåé áõôü ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç: Ï ðïéçôÞò ìáò ìåôáöÝñåé ìéá åéêüíá æùÞò åíôåëþò äéáöïñåôéêÞ áðü ôç äéêÞ ìáò, ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí åéóáãùãÞ ôçò ôå÷íïëïãßáò óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò áíèñþðéíçò äñÜóçò êáé áðü ôçí áóôéêïðïßçóç êáé ôéò óõíÝðåéÝò ôçò. Ç äéêÞ ôïõ åéêüíá åßíáé áðü ôç æùÞ óôçí ýðáéèñï, ìáêñéÜ áðü ôéò áñíçôéêÝò åðéðôþóåéò ôçò ôå÷íïëïãßáò. ÊïíôÜ óôç öýóç ï Üíèñùðïò ðáñïõóéÜæåôáé ãáëÞíéïò êáé ï ðüíïò ôïõ ìåôñéÜæåôáé êé áõôüò. 2ç á) Ðïéá óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç êõñéáñ÷åß óôçí ðñþôç êáé ðïéá óôç äåýôåñç óôñïöÞ; â) óå ðïéïõò óôß÷ïõò õðïäçëþíåôáé ç âáèýôåñç åðéêïéíùíßá ôïõ áíèñþðïõ ìå ôç öýóç êáé ìå ðïéá åéêüíá; ÁðÜíôçóç: á) Óôçí ðñþôç óôñïöÞ êõñéáñ÷åß ç çñåìßá, ç ãáëÞíç áëëÜ êáé êÜðïéá ìåëáã÷ïëßá. Óôç äåýôåñç óôñïöÞ ðñïóôßèåôáé êáé ï ðüíïò, ðïõ üìùò êáé áõôüò óéãÜ óéãÜ âáóéëåýåé ãéá íá êõñéáñ÷Þóåé ç êáëïóýíç êáé ç ãáëÞíç. 585

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 586

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â) Ç åðéêïéíùíßá ôïõ áíèñþðïõ ìå ôç öýóç öáßíåôáé óôïõò óôß÷ïõò 2, 3, 4, 6, 7, 18-19, 23-24. Ç åéêüíá ðïõ áðïäßäåé ðéï ðáñáóôáôéêÜ ôçí åðéêïéíùíßá áõôÞ åßíáé ç åîÞò: «ôï ëÜäé Ýöåããå ìÝóá ìáò... êáé ôç óêÝøç», óôïõò óôß÷ïõò 20-21. 3ç Ðïéá åðßèåôá åðáíáëáìâÜíïíôáé óôáèåñÜ óå êáèåìéÜ óôñïöÞ êáé ðïéá øõ÷éêÞ äéÜèåóç õðïâÜëëïõí; (Íá ðáñáôçñÞóåôå êáé ôç ìåôáöïñéêÞ ÷ñÞóç ôùí åðéèÝôùí êáèþò êáé ôéò ðáñç÷Þóåéò ðïõ äçìéïõñãïýíôáé). ÁðÜíôçóç: Óôçí ðñþôç óôñïöÞ åðáíáëáìâÜíåôáé ôï åðßèåôï «ãëõêüò» -áðëü Þ ùò Ü óõíèåôéêü, üðùò óôç ëÝîç «ãëõêïìÝôùðåò»-. ÌåôáöïñéêÞ ÷ñÞóç ôïõ Ý÷ïõìå óôéò åêöñÜóåéò «ãëõêü öùò» êáé «ãëõêïìÝôùðåò ãõíáßêåò». Óôç äåýôåñç óôñïöÞ åðáíáëáìâÜíåôáé ôï åðßèåôï ãáëçíüò, åíþ ìåôáöïñéêÞ åßíáé ç ÷ñÞóç ôïõ åðéèÝôïõ «áãÝñù÷ïò», óôçí Ýêöñáóç «áãÝñù÷ç ãáëÞíç». Ìå ôéò åðáíáëÞøåéò êáé ôéò ìåôáöïñéêÝò áõôÝò åêöñÜóåéò õðïâÜëëåôáé ç äéÜèåóç ôçò øõ÷éêÞò ãáëÞíçò êáé ôçò åõöñïóýíçò. Ðáñç÷Þóåéò äçìéïõñãïýíôáé óôéò åêöñÜóåéò: «ãëõêüò-ãëáõêüò-ãáëçíüò», «÷ëùñïß êáñðïß-êåñÞèñá», áíõöÜíôñá-ìïéñïëïãÞôñá», «ç ËõãéÜ äßðëá åäåßðíá», «ç Ãëáýêç ìåãáëüöùôç».

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óå ðïéåò ãõíáéêåßåò ìïñöÝò áíáöÝñåôáé ï ðïéçôÞò êáé ðþò ôéò ðáñïõóéÜæåé; 2ç Íá åíôïðßóåôå ôá êïéíÜ óçìåßá áíÜìåóá óôï äåßðíï êáé óôç öýóç.

-

586

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 587

ÉÅÑÁ ÏÄÏÓ ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá äçìïóéåýôçêå óôá 1935, óôï ðåñéïäéêü «ÍÝá ÃñÜììáôá». Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áðü ôá ðéï óçìáíôéêÜ ðïéÞìáôá ôïõ Óéêåëéáíïý ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ãéá ôï ëõñéóìü êáé ôç äñáìáôéêüôçôÜ ôïõ. Óå áõôü ï ðïéçôÞò êáé ìå óêçíéêü ôçí ÉåñÜ Ïäü -ôï äñüìï ðïõ ïäçãïýóå áðü ôçí ÁèÞíá óôçí Åëåõóßíá- áíáðáñáóôáßíåé êáôáóôÜóåéò áíÜëïãåò ìå áõôÝò ðïõ æïýóáí üóïé Ýðáéñíáí ìÝñïò óôá Åëåõóßíéá ìõóôÞñéá. «Ç ÉåñÜ Ïäüò» åßíáé ç áíáóýíôáîç ôïõ ìçôñéáñ÷éêïý ìýèïõ. Ãéá ôïí ðïéçôÞ ç ÉåñÜ Ïäüò, ç ìõóôéêÞ åêåßíç áñ÷áßá ïäüò, åßíáé êáé ï óýã÷ñïíüò ìáò äñüìïò, ìÝóá óôéò óêÝøåéò ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò. Ç éäÝá ôçò ìçôñéáñ÷ßáò äåóðüæåé ùò êåíôñéêÞ éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò, ó' åðßðåäó áíþôáôïõ ðïéçôéêïý åðéôåýãìáôïò» (È. Îýäçò, «¢ããåëïò Óéêåëéáíüò», óåë. 240).

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôçí þñá ôïõ äåéëéíïý, ï ðïéçôÞò áíôéêñßæåé ôçí ÉåñÜ Ïäü êáé áéóèÜíåôáé ìéá âáèéÜ óõãêßíçóç áðü ôçí åðáöÞ ôïõ áõôÞ ìå ôç öýóç. ¼íôáò ìüíïò ôïõ óôï äñüìï, áéóèÜíèçêå óáí ôï ìïíá÷éêü ðåñðáôçôÞ ðïõ îåêéíÜ áðü ôçí ÁèÞíá ãéá íá öôÜóåé êé áõôüò óôçí Åëåõóßíá, üðùò Ýêáíáí óôçí áñ÷áéüôçôá ïé ìõçìÝíïé óôá Åëåõóßíéá ìõóôÞñéá. Ï äñüìïò áõôüò äåí åßíáé ðáñÜ ï äñüìïò ôçò øõ÷Þò ðïõ ðïñåýåôáé ðÜíôá ðñïò Ýíá ìáêñéíü óêïðü. Êé ï äñüìïò åßíáé óáí ðïôáìüò, ðïõ êõëïýóå ìå áìÜîéá ãåìÜôá èõìùíéÝò Þ îýëá Þ áíèñþðïõò ðïõ ôïí ðñïóðåñíïýóáí óáí ßóêéïé. ¼ìùò, óå ëßãï óáí íá ÷Üèçêå ï êüóìïò áðü ìðñïóôÜ ôïõ êáé óôá ìÜôéá ôïõ êõñéÜñ÷çóå ç öýóç. ÌÜëéóôá, ìéá ðÝôñá ðïõ åßäå óôçí Üêñç ôïõ äñüìïõ, ôïõ öÜíçêå óáí èñüíïò áðü ôï ðáñåëèüí. ¸ôóé, êÜèéóå óôçí ðÝôñá êáé âõèéóìÝíïò óôéò óêÝøåéò ôïõ ðñóóðÜèçóå íá åðéêïéíùíÞóåé ìå ôï ðáñåëèüí. Ôçí çóõ÷ßá ôïõ ðïéçôÞ Þñèå íá ôáñÜîåé ç åìöÜíéóç åíüò Ãýöôïõ ðïõ åß÷å êáé äõï áñêïýäåò, äåìÝíåò ìå áëõóßäåò. Ìüëéò ôïí ðëçóßáóå ï Ãýöôïò Ýâãáëå áðü ôïí þìï ôïõ Ýíá íôÝöé êáé, ÷ôõðþíôáò ôï ìå ôï Ýíá ÷Ýñé êáé ôñáâþíôáò ìå ôï Üëëï ôéò áñêïýäåò

587

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 588

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

áðü ôéò áëõóßäåò, ôéò Ýâáæå íá ÷ïñåýïõí, óçêùìÝíåò óôá äõü ôïõò ðüäéá. Ç ìßá, ç ðéï ìåãÜëç, ðñÝðåé íá Þôáí ç ìçôÝñá, óýìâïëï ôçò ÌåãÜëçò ÈåÜò êáé ôçò áéþíéáò ÌÜíáò, ðïõ èëéììÝíá ðáñáêïëïõèïýóå ôá âÜóáíá ôïõ ðáéäéïý ôçò -ðïõ Üëëïôå ïíïìáæüôáí ÄÞìçôñá, Üëëïôå ÁëêìÞíç Þ Ðáíáãßá. ¼óï ãéá ôï áñêïõäÜêé, áõôü äåí êáôáëÜâáéíå áêüìá ôïí ðüíï êáé ôçí ðßêñá ôçò óêëáâéÜò ôïõò êáé ÷üñåõå êé áõôü õðÜêïõï. Ï ðïéçôÞò, óõíå÷ßæïíôáò ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò åéêüíáò ôïõ, ìáò äßíåé åäþ ôçí ðéï ôñáãéêÞ óêçíÞ. Ç ìçôÝñá áñêïýäá, êïõñáóìÝíç, äåí ìðïñïýóå íá ÷ïñÝøåé ðéá· âëÝðïíôáò üìùò ôï Ãýöôï íá ôñáâÜ ôçí áëõóßäá ôïõ ìéêñïý ôçò êáé íá ôïõ ìáôþíåé ôï ñïõèïýíé- ðïõ Þôáí ôñõðçìÝíï áðü ôï ÷áëêÜ ôçò áëõóßäáò-, ÷ïñåýåé ðåñéóóüôåñï áõôÞ, ðáßñíïíôáò ðÜíù ôçò üëï ôï âÜñïò. Ï ðïéçôÞò, âõèéóìÝíïò óôéò óêÝøåéò ôïõ, áíôéëáìâÜíåôáé ðùò ç áñêïýäá ìçôÝñá äåí åßíáé ðáñÜ Ýíá óýìâïëï ôïõ êüóìïõ êáé ôïõ áíèñþðéíïõ ðüíïõ. ¸ôóé, óõììåôÝ÷ïíôáò êé ï ßäéïò óôá äñþìåíá, ñß÷íåé ìéá äñá÷ìÞ óôï íôÝöé ôïõ Ãýöôïõ. Êáèþò ï Ãýöôïò áðïìáêñýíèçêå, ðáßñíïíôáò ìáæß ôïõ êáé ôéò áñêïýäåò ôïõ, ï ðïéçôÞò îáíáðÞñå ðÜëé ôï äñüìï ãéá ôçí Åëåõóßíá êáé áíáñùôÞèçêå ðüôå åðéôÝëïõò èá 'ñèåé ç óôéãìÞ ðïõ ç øõ÷Þ ôçò áñêïýäáò êáé ôïõ ãýöôïõ èá ëõôñùèïýí êáé üëïé ïé Üíèñùðïé èá æïõí ðÜëé ìáæß ìïíéáóìÝíïé. Êáé êáèþò ðñï÷ùñïýóå, êáé ç øõ÷Þ ôïõ óáí âÜäéæå üëï êáé ðåñéóóüôåñï óôï äñüìï ôçò æùÞò, óêÝöôçêå ðùò èá ñèåé êÜðïéá óôéãìÞ ç þñá áõôÞ êáé ïé Üíèñùðïé èá ìðïñÝóïõí íá æÞóïõí áñìïíéêÜ ï Ýíáò êïíôÜ óôïí Üëëï.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. äñüìïò ôçò øõ÷Þò: åííïåß ôï äñüìï ðïõ ôïí ïäçãïýóå óå óôï÷áóìü êáé ðåñéóõëëïãÞ. 2. áâáóêáíôÞñá: öõëá÷ôü ãéá ôï âÜóêáíï, ôï ìÜôéáóìá. 3. ÁëêìÞíç: ìõèéêÞ ìçôÝñá ôïõ ÇñáêëÞ ðïõ õðÝöåñå áðü ôï ôñáãéêü ôÝëïò ôïõ ðáéäéïý ôçò. 4. ïêíïýóå íá ÷ïñÝøåé: Þôáí áðñüèõìç ãéá ÷ïñü. 5. ìõçìÝíç: ï Óéêåëéáíüò Ýíéùèå üôé áíÞêå óôïõò ëßãïõò ðïõ åß÷áí «ìõçèåß». ¹ôáí Ýíá áðü ôá öùôéóìÝíá ðíåýìáôá ìå ôç äýíáìç ôçò äéåßóäõóçò óôá ìõóôéêÜ ôçò æùÞò. ÐåñéÝãñáøå ôï ðñïíüìéï áõôü óáí ìõóôçñéáêÞ Ýíùóç ôçò øõ÷Þò ìå ôç óõíïëéêÞ øõ÷Þ ôïõ êüóìïõ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Áðü ôçí áñ÷Þ ôïõ ðïéÞìáôïò öáßíåôáé ç âáñéÜ óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ ðïéçôÞ. Öáßíåôáé óáí íá '÷åé ìüëéò áíáññþóåé áðü êÜðïéá óïâáñÞ áñ588

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 589

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ñþóôåéá, üðùò õðïäçëþíåé Þäç áðü ôïí 1ï óôß÷ï.ºóùò üìùò íá ðñüêåéôáé êáé ãéá áíÜññùóç áðü êÜðïéï ðñüóöáôï ÷ôýðçìá ôçò ìïßñáò, áðü êÜðïéá äõóêïëßá ôçò æùÞò ðïõ ôïí êÜíåé áðü ôç ìéá íá íéþèåé åõ÷áñßóôçóç ðïõ ôçí îåðÝñáóå, êáé áðü ôçí Üëëç åîÜíôëçóç áðü ôçí ðñüóöáôç ôáëáéðùñßá. Ìå ôÝôïéåò óêÝøåéò êáé ôÝôïéá äéÜèåóç îåêéíÜ íá âáäßæåé óôçí ÉåñÜ Ïäü. ÁõôÞ, üðùò êáé ï ßäéïò ìáò áðïêáëýðôåé, äåí åßíáé ðáñÜ ï äñüìïò ôçò øõ÷Þò, ìéá åõêáéñßá ãéá åðáöÞ êáé åðéêïéíùíßá ìå ôï «åãþ», ìéá åõêáéñßá ãéá óêÝøç êáé ðåñéóõëëïãÞ. Ç øõ÷Þ ëïéðüí ôïõ áíèñþðïõ ðñÝðåé ðÜíôá íá âáäßæåé ôï äñüìï ôçò êáé íá öôÜíåé óôçí «Åëåõóßíá», íá öôÜíåé äçëáäÞ ìåôÜ áðü óêÝøç óôïí áðþôåñï óôü÷ï ôçò. ÁõôÞ ç äéÜèåóç óêÝøçò êáé ðåñéóõëëïãÞò ãé' áõôü, ðïõ áðïôåëåß ôï äéêü ôïõ óôü÷ï, êáôáëáìâÜíåé êáé ôïí ðïéçôÞ, ìå áðïôÝëåóìá íá ÷Üíåé áðü ôá ìÜôéá ôïõ ôïí êüóìï ðïõ âñßóêåôáé ãýñù ôïõ, íá ÷Üíåé ôçí áßóèçóç ôïõ ÷ñüíïõ êáé ôïõ ôüðïõ êáé íá ðñïóðáèåß íá åðéêïéíùíÞóåé ìå ôï ðáñåëèüí. 2ç åíüôçôá: Ï ðïéçôÞò âëÝðåé ôçí áñêïýäá óáí óýìâïëï ôçò ìÜíáò ðïõ óôçí ðïñåßá ôùí áéþíùí âáóáíßæåôáé, ãéáôß âëÝðåé ôï ðáéäß ôçò íá õðïöÝñåé êáé íá âáóáíßæåôáé. Ç ìÜíá, åßôå áõôÞ ëÝãåôáé ÄÞìçôñá åßôå ÁëêìÞíç åßôå Ðáíáãßá, åßíáé ç ßäéá óå êÜèå åðï÷Þ· ç áãÜðç ôçò êáé ç äéÜèåóÞ ôçò, êáé ãéá èõóßá áêüìç, ðñïêåéìÝíïõ íá óþóåé ôï ðáéäß ôçò åßíáé áðñïóìÝôñçôç· ôüóïò åßíáé êáé ï ðüíïò ôçò, üôáí óõíåéäçôïðïéåß ðùò äåí ìðïñåß íá ôï óþóåé áðü ôçí êáôáóôñïöÞ. ¼ðùò ôïíßæåé ï È. Îýäçò, óôçí åíüôçôá áõôÞ «ðáñáâÜëëåôáé ç áëõóïäåìÝíç áñêïýäá ìå èåÜ- ìçôÝñá. ÅðéóôñïöÞ óôá ðñþôá âÞìáôá ôïõ ðïëéôéóìïý, ðïõ ÷Üñéæå ôüóç äýíáìç óôç ìçôñüôçôá êáé ðïõ Üñ÷éæå ôçí éóôïñßá ôïõ áíèñþðïõ ìå ôç ìçôñéáñ÷éêÞ ïñãÜíùóç. Ôï ìçôñéêü äßêáéï Þôáí óôáèåñü óôïí áãñïôéêü âßï êáé ç ìçôñéáñ÷ßá áðç÷ïýóå èñçóêåõôéêÞ äéÜèåóç, ÁãñïôéêÞ êáé ÷èüíéá èåÜ Þôáí ç ÄÞìçôñá êáé ùò ôÝôïéá õìíåßôáé óôïí ïìçñéêü ýìíï ðñïò ôçí Åëåõóßíéá ÈåÜ. Óôïõò óôß÷ïõò 45-50 áíáöÝñïíôáé ùò áéþíéåò ÌÜíåò äõï èåÝò áñ÷áßåò, ç ÄÞìçôñá êáé ç ÁëêìÞíç, êé ýóôåñá ç Ðáíáãßá. Ôç ÄÞìçôñá ôç èõìÜôáé ï ðïéçôÞò, êáèþò êñáôïýóå äÜäåò êáé áíáæçôïýóå ôçí Êüñç, ðïõ ôçí åß÷å ÷Üóåé ôç óôéãìÞ ðïõ ìÜæåõå ëïõëïýäéá, êáé íçóôéêÞ ãõñßæïíôáò ôç ãç Ýöôáóå óôçí Åëåõóßíá, ãéá íá âñåé ôçí åîáöáíéóìÝíç Ðåñóåöüíç. Ôçí ÁëêìÞíç ôçí áíáðïëåß ï ðïéçôÞò, ãéáôß óýìöùíá ìå ôï ìýèï ôçò åßíáé ç ìçôÝñá ôïõ ÇñáêëÞ, ìå ðáôÝñá ôïõ ôïí Äßá. Êáé óôáìáôÜ óôçí Ðáíáãßá, ðïõ ôç öéëüóôïñãç ìÝñéìíÜ ôçò ãéá ôï ×ñéóôü ôç ìáñôõñïýí ïé ÅõáããåëéêÝò äéçãÞóåéò» (È. Îýäç, «Óéêåëéáíüò», óåë. 237). «Óôï âÜèïò ç ìçôñéáñ÷ßá ëýãéóå êÜôù áðü ôï âÜñïò ôçò ßäéáò ôçò ôçò ðßóôçò êáé 589

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 590

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôçò åõèýíçò· ç ðßóôç ôçò óôïí éåñü ðñïïñéóìü ôçò ãõíáßêáò êáé óôï ðíåýìá ôçò èõóßáò, ðïõ áðïôåëåß ôçí ßäéá ôçí ïõóßá ôçò ìçôñéêÞò óôïñãÞò, êáé ç óõíáßóèçóç ôçò åõèýíçò ãéá ôçí åðéâßùóç ôïõ áíèñþðïõ, ôç äéáéþíéóç ôçò æùÞò, ôçí Ýêáíáí íá óõíèçêïëïãÞóåé êáé íá õðïôá÷èåß óôïõò íÝïõò Êõñßïõò ôçò Éóôïñßáò» (Å. Ðáðáíïýôóïò, «ÐáëáìÜò, ÊáâÜöçò, Óéêåëéáíüò» óåë. 261). Åßíáé üìùò äõíáôüí ç áñêïýäá íá óõìâïëßæåé ôç ìÜíá ãç ðïõ ç áíèñþðéíç áäéáöïñßá ôçí áé÷ìáëþôéóå êáé ôçí ïäÞãçóå óôçí êáôáóôñïöÞ. Ç åðéèõìßá ôïõ áíèñþðïõ íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôç öýóç ãéá ôï äéêü ôïõ óõìöÝñïí -üðùò ï Ãýöôïò ÷ñçóéìïðïéåß ôçí áñêïýäá- Ýèåóå ôéò âÜóåéò ôçò ïéêïëïãéêÞò êáôáóôñïöÞò. (ÁðÜíôçóç 4çò åñþôçóçò). 3ç åíüôçôá: Ç óôïñãÞ êáé ç áãÜðç ôçò ìçôÝñáò ãéá ôï ðáéäß ôçò ôçí êáèéóôÜ óýìâïëï õðåñ÷ñïíéêü. Ç ìçôÝñá åßíáé Ýôïéìç ðÜíôá íá êáôáâÜëåé êÜèå ðñïóðÜèåéá êáé íá êÜíåé ïðïéáäÞðïôå èõóßá ðñïêåéìÝíïõ íá óþóåé ôï ðáéäß ôçò áðü ôïí êßíäõíï. 4ç åíüôçôá: Ç áñêïýäá åßíáé ãéá ôïí ðïéçôÞ åäþ ôï óýìâïëï üëùí ôùí êáôáðéåóìÝíùí áíèñþðùí, åêåßíùí ðïõ äÝ÷ïíôáé ôïí åîåõôåëéóìü êáé ôçí ôáðåßíùóç ÷ùñßò íá öôáßíå, áëëÜ ìüíï ãéáôß ç ìïßñá ôïõò Ýèåóå óôç èÝóç ôïõ áíßó÷õñïõ. Ç óéùðÞ ôïõ Ãýöôïõ ìå ôéò äõï áñêïýäåò, ôç ìÜíá êáé ôï ðáéäß ôçò, ìáò äßíåé ôï óýìâïëï ôïõ ðáíÜñ÷áéïõ áíèñþðéíïõ ðüíïõ, ôç óêëçñüôçôá ðïõ ìáóôßæåé ôçí áíèñþðéíç æùÞ. Ï ðüíïò áõôüò åäþ óôï ðïßçìá åêöñÜæåôáé áðü ôï æõãü ôçò áíÜãêçò êáé ôçò ðéÝóåùò, êé áêüìá ðñï÷ùñåß óôç ëýóç ôçò ëõôñþóåùò ìå ôçí áãÜðç êáé ôç óõìðüíïéá». 5ç åíüôçôá: Ôï ìÞíõìá ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ôåëéêÜ áéóéüäïîï êáé åëðéäïöüñï. ÐáñÜ ôéò áñ÷éêÝò èëéâåñÝò ôïõ óêÝøåéò, óêÝöôåôáé ðùò èá Ýñèåé ôåëéêÜ ç þñá ôçò åëåõèåñßáò ãéá üëïõò ôïõò êáôáðéåóìÝíïõò, ç þñá ðïõ üëïé èá åßíáé ßóïé êáé èá ìðïñïýí íá æÞóïõí åéñçíéêÜ êáé áäåñöùìÝíá. Ãéá ôïí ðïéçôÞ ëïéðüí «ìéá ìåôáðïëßôåõóç åôïéìÜæåôáé óôéò þñéìåò óõíåéäÞóåéò ôùí åêëåêôþí ôïõ ðíåýìáôïò ó' üëç ôç Ãç. Ìéá ìåôáðïëßôåõóç ðïõ èá îåðçäÞóåé áðü ôçí åðáíÜóôáóç ôïõ «Íïõ», ôïõ «Ðüíïõ» êáé ôïõ «¸íóôé÷ôïõ», ðïõ èá êáôáëýóåé ôïõò íåêñïýò åîïðëéóìïýò ôïõ áíèñþðïõ, ôçí ôñáãéêÜ áíåäáöéêÞ ðáéäåßá êáß ôçí ðáñáóéôéêÞ Ðïëéôåßá ðïõ èá åðáíáöÝñåé ôçí ðïñåßá ôïõ Ðïëéôéóìïý óôï óùóôü äñüìï ôçò» (Í. ËïâÝñäïò, «¢ããåëïò Óéêéëéáíüò», óåë. 139). (ÁðÜíôçóç 6çò åñþôçóçò).

590

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 591

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ìðïñåß íá äéáêñéèåß óôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-27, üðïõ äßíåôáé ôï óêçíéêü, üðïõ åîåëßóóïíôáé ôá ãåãïíüôá êáé ðåñéãñÜöåôáé ôï ôïðßï êáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï áõôü åðéäñÜ óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ. 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 28-57, üðïõ ðåñéãñÜöåôáé ç óêçíÞ ôïõ Ãýöôïõ ìå ôéò äõï áñêïýäåò êáé ðáñáèÝôïíôáé êáé ïé óêÝøåéò ôïõ ðïéçôÞ. 3ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 58-67, üðïõ ôïíßæåôáé ç ó÷Ýóç ôçò ìÜíáò ìå ôï ðáéäß ôçò. 4ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 68-85, ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôçí áñêïýäá ùò óýìâïëï ôïõ êüóìïõ êáé ôïõ áíèñþðéíïõ ðüíïõ, êáé 5ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 85-107, üðïõ ï ðïéçôÞò îáíáãõñíþíôáò óôçí Åëåõóßíá óêÝöôåôáé ôç ìïßñá ôïõ áíèñþðïõ êáé ðñïâëÝðåé ôç ëýôñùóÞ ôïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ - ÁöÞãçóç: Ï ðïéçôÞò ìå áöçãçìáôéêü êáé ëõñéêü ôñüðï ðáñïõóéÜæåé ôï óêçíéêü, ôïí ôüðï êáé ôï ÷ñüíï ðïõ åîåëßóóïíôáé ôá ãåãïíüôá. Ôï óôü÷ï ôïõ áõôü ðåôõ÷áßíåé êáé ìå ôç ÷ñÞóç ðïéêßëùí åêöñáóôéêþí ìÝóùí. 2. ÐáñáóôáôéêÝò åéêüíåò: «Áðü ôç íÝá ðëçãÞ ðïõ ì' Üíïéîåí ç ìïßñá... êáèþò âáóßëåõå». «ÖáíåñùìÝíïò ìåãÜëïò ðïôáìüò... ìÝóá ôïõò óáí ßóêéïõò», «êé ç ðÝôñá ð' áíôßêñõóá... áð' ôïõò áéþíåò», «êé Ýðëåîá ôá ÷Ýñéá... ôïí ßäéï äñüìï», «Åýáò Áôóßããáíïò... áñêïýäåò», «ôñÜâçîå áð' ôïí þìï ôï íôÝöé... óêþèçêáí âáñéÜ», «ç ìßá (Þôáíå ìÜíá, öáíåñÜ)... îÜöíïõ ôñáíÞ». 3. ÌåôáöïñéêÝò åêöñÜóåéò: «öáíåñùìÝíïò ìåãÜëïò ðïôáìüò êõëïýóå åäþèå». 4. Ðáñïìïéþóåéò: «ìå ôïõò áíèñþðïõò ìÝóá ôïõò óáí ßóêéïõò», «êé ç ðÝôñá ð' áíôßêñõóá... èñïíß ìïõ öÜíç ìïéñáìÝíï». 5. Óôß÷ïò - ÌÝôñï-: Ï óôß÷ïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé åíôåêáóóýëëáâïò -åêôüò áðü ôïí á´ óôß÷ï ðïõ åßíáé äåêáôñéóýëëáâïò-, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá, óå éáìâéêü ìÝôñï.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Óôß÷ïé 1-27: Íá ðñïóäéïñßóåôå á) ôï óêçíéêü êáé ôç óçìáóßá ðïõ Ý÷åé ãéá ôïí ðïéçôÞ, â) ôç ÷ñïíéêÞ ìåôÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ.

591

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 592

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: á) Ï ðïéçôÞò âñßóêåôáé óôï äñüìï ðïõ áðü ôçí ÁèÞíá ïäçãåß óôçí Åëåõóßíá, ôçí ÉåñÜ Ïäü, ôçí þñá ôïõ äåéëéíïý. Óôï äñüìï ôïí ðñïóðåñíïýí áìÜîéá öïñôùìÝíá ìå îýëá, Þ áíèùíéÝò êáé Üëëá ìå áíèñþðïõò. Ï äñüìïò áõôüò åßíáé ãéá ôïí ðïéçôÞ ï äñüìïò ôçò øõ÷Þò, äçëáäÞ ôçò ðåñéóõëëïãÞò êáé ôçò áõôïêñéôéêÞò. â) Ï ðïéçôÞò êÜèåôáé óå ìéá ðÝôñá óôçí Üêñç ôïõ äñüìïõ êáé óõëëïãßæåôáé ôï íüçìá ôçò æùÞò. ¸ôóé, îåöåýãåé áðü ôï ðáñüí êáé ãõñßæåé ðßóù óôï ðáñåëèüí. 2ç Ðþò âëÝðåé ï ðïéçôÞò á) ôï äñüìï, â) ôçí ðÝôñá, ã) ôçí áñêïýäá êáé ä) ôï áñêïõäÜêé; ÁðÜíôçóç: Ï Óéêåëéáíüò ìåôáìïñöþíåé ôá ðñÜãìáôá êáé ôá âëÝðåé äéáöïñåôéêÜ áðü ü,ôé åßíáé. ¸ôóé, ï äñüìïò ãßíåôáé óôá ìÜôéá ôïõ Ýíáò ìåãÜëïò ðïôáìüò, ç ðÝôñá óáí èñüíïò, ç áñêïýäá ùò óýìâïëï ôçò ÌåãÜëçò ÈåÜò, ôçò áéþíéáò ÌÜíáò, êáé ôï áñêïõäÜêé óáí áíßäåï ðáéäß ðïõ äåí ìðïñåß íá áíôéëçöèåß ôç óêëáâéÜ ôïõ êáé ôï ìÝãåèïò ôçò äõóôõ÷ßáò ôïõ. 3ç Íá åðéóçìÜíåôå âáóéêÜ èÝìáôá ðïõ èßãïíôáé óôï ðïßçìá ðñïóÝ÷ïíôáò éäéáßôåñá ôïõò óôß÷ïõò 10-11, 26-27, 30-32, 45, 61-65, 76-79, 93-96, 107. ÁðÜíôçóç: Óôïõò óôß÷ïõò 10-11 èßãåé ï ðïéçôÞò ôï èÝìá ôùí Åëåõóßíéùí ìõóôçñßùí. Ãéáôß, óôïõò ìõçìÝíïõò óôá ìõóôÞñéá áõôÜ ðéóôåõüôáí ðùò öáíåñþíïíôáí ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõò ç áíèñþðéíç ìïßñá êáé áõôÞ ôç ìïßñá ðáñïõóéÜæåé åäþ ï ðïéçôÞò. óôß÷ïé 26-27: Ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôçí õðÝñâáóç ôïõ ÷ñüíïõ êáé ôïõ ÷þñïõ. ¸ôóé, óôç óêÝøç ôïõ ðáñüí, ðáñåëèüí êáé ìÝëëïí óõìðëÝêïíôáé. óôß÷ïé 30-32: Ï ðïéçôÞò èßãåé ôç óêëáâéÜ,ôçí õðïôáãÞ ôïõ áíèñþðïõ óôçí ðßåóç êáé ôçí áíÜãêç. óôß÷ïò 45: Èßãåôáé ôï èÝìá ôçò ìçôñüôçôáò êáé ôçò ìÜíáò-ãçò, óôß÷ïé 61-65: Ôïíßæåôáé ï ðüíïò ôçò ìÜíáò ìðñïóôÜ óôï ìáñôýñéï êáé ôï âáóáíéóìü ôïõ ðáéäéïý ôçò. óôß÷ïé 76-79: Ç áñêïýäá ãßíåôáé ôï óýìâïëï ôïõ êüóìïõ êáé ôçò êáôáðßåóçò óôçí ïðïßá õðüêåéôáé. óôß÷ïé 93-96: Ï ðïéçôÞò ðïèåß ôçí áðåëåõèÝñùóç êáé ôçí åíüôçôá ôùí áíèñþðùí õðü ôç âÜóç ôçò áìïéâáéüôçôáò êáé ôçò óõíáäÝëöùóçò. óôß÷ïò 107: Ôï ìÞíõìá ôïõ ðïéçôÞ åßíáé áéóéüäïîï, êáèþò ðéóôåýåé ðùò èá 'ñèåé êÜðïéá óôéãìÞ êáé ç áðåëåõèÝñùóç ôïõ áíèñþðïõ áðü ôá ôùñéíÜ äåéíÜ ôïõ.

592

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 593

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

4ç Ôï ðåñéóôáôéêü ðïõ áöçãåßôáé ï ðïéçôÞò ìðïñåß íá èåùñçèåß óáí Ýíá «óõìâïëéêü äñþìåíï» áíÜëïãï ìå áõôÜ ðïõ ôåëïýíôáí óôá Åëåõóßíéá ìõóôÞñéá, äçëáäÞ ëåéôïõñãåß ùò «óçìáßíïí». Íá äéáâÜóåôå ôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá êáé íá óõæçôÞóåôå ôïõò ðéèáíïýò óõìâïëéóìïýò, äçëáäÞ ôá ðéèáíÜ «óçìáéíüìåíá» ðïõ ìðïñåß íá ðÜñåé ôï ðåñéóôáôéêü. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç 2çò åíüôçôáò 5ç Íá óõãêñßíåôå ôçí åéêüíá óôçí áñ÷Þ ôïõ ðïéÞìáôïò (óô. 1-6) ìå ôçí åéêüíá óôï ôÝëïò (óô. 97-102) êáé íá âñåßôå ôéò ïìïéüôçôåò êáé ôéò äéáöïñÝò. ÁðÜíôçóç: Ïé äýï åéêüíåò ðïõ ðáñáôçñïýíôáé óôçí áñ÷Þ êáé óôï ôÝëïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ó÷åäüí ßäéåò óå óýëëçøç êáé áðüäïóç. Ç ìüíç ôïõò äéáöïñÜ Ýãêåéôáé óôï ÷ñüíï ðïõ ç êáèåìéÜ åðçñåÜæåé ôïí ðïéçôÞ. Óôçí ðñþôç ï Þëéïò ìðáßíåé óôçí øõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ, åíþ óôçí ôåëåõôáßá ôï óêïôÜäé. Êáèþò óõíÝâçóáí ôá ãåãïíüôá ðïõ ðåñéÝãñáøå ï ðïéçôÞò, íý÷ôùóå, 6ç Ï ðïéçôÞò ðáñáêïëïõèþíôáò Ýíá èëéâåñü èÝáìá ôï ìåôáôñÝðåé óå áéóéüäïîï üñáìá êáé ðáñÞãïñï ìÞíõìá. Ðïéï åßíáé áõôü; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç 5çò åíüôçôáò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Á) ÐïéÜ áðü ôá ðáñáêÜôù èåùñåßôå ãíùñßóìáôá ôçò ðïßçóçò ôïõ ¢ãã. Óéêåëéáíïý ìå âÜóç ôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá; á) Ëáôñåßá ôçò öýóçò â) Ðßóôç óå ðñùôïãïíéêÝò èñçóêåßåò ã) ¸ìðíåõóç áðü êáôïñèþìáôá çñþùí ä) Ãíþóç ôïõ áñ÷áßïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò å) Ëáôñåßá èñçóêåßáò, ãõíáßêáò, ðáôñßäáò óô) ËõñéêÞ äéÜèåóç Â) Íá âÜëåôå óå êýêëï ôéò óùóôÝò áðáíôÞóåéò äßíïíôáò êáé ôéò ó÷åôéêÝò áíáöïñÝò óå óôß÷ïõò. 2ç Ðïéüò åßíáé ï ÷þñïò óôïí ïðïßï åîåëßóóåôáé ï ðïéçôéêüò ìýèïò; Ðþò ó÷åôßæåôáé ìå ôïí ôßôëï ôïõ ðïéÞìáôïò; 593

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 594

ÓÔÏÕ ÏÓÉÏÕ ËÏÕÊÁ

ÔÏ

ÌÏÍÁÓÔÇÑÉ ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áíÞêåé óôç óõëëïãÞ «ÏñöéêÜ» êáé äçìïóéåýôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôá 1935 óôï ðåñéïäéêü «Ôá ÍÝá ÃñÜììáôá». Ó’ áõôü, «ï Óéêåëéáíüò æåé ôïí êáèáõôü ÷ñéóôéáíéêü ìõóôéêéóìü, åêåßíïí ðïõ êçñýóóåôáé ìå ôç èñçóêåßá ôïõ Íáæùñáßïõ. Óýã÷ñïíá åßíáé ï èåìåëéùôÞò ôïõ ðíåõìáôéêïý êáé ôïõ öõóéêïý ìÝóá ó' Ýíáí ðáíèåúóìü. Ï ÷ñéóôéáíéêüò ìõóôéêéóìüò åßíáé öáíåñüò êáé óôï ðïßçìá áõôü ôïõ Óéêåëéáíïý, åßíáé âßùìá ôïõ ðïéçôÞ, åßíáé èåïóýóôáôïò øõ÷éóìüò ìáêñéÜ áðü êÜèå äïãìáôéóìü» (Ðåñéïäéêü «ÍÝá Åóôßá», ôåý÷ïò 872, óåë, 1594).

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ïé ãõíáßêåò ôïõ Óôåéñéïý ôçò Âïéùôßáò åß÷áí óõãêåíôñùèåß óôï ìïíáóôÞñé ôïõ Ïóßïõ ËïõêÜ, ãéá íá óôïëßóïõí ôïí ÅðéôÜöéï êáé íá ìïéñïëïãÞóïõí ôï ×ñéóôü.¹ôáí ôüóï ãëõêüò ï èñÞíïò ôïõò þóôå ï ðïéçôÞò áíáñùôÞèçêå ìÞðùò êÜðïéá áðü ôéò ãõíáßêåò óêÝöôçêå ðùò êÜôù áðü ôá Üíèç ôïõ Åðéôáößïõ Þôáí ôï Üãáëìá ôïõ ¢äùíç. Ôï âñÜäõ ôïõ Ì. ÓáââÜôïõ ï éåñÝáò öÝñíåé ôï áãéáóìÝíï öùò óôïõò ðéóôïýò êáé Ýôóé ç åêêëðóßá öùôáãùãåßôáé. ¼ìùò, êáé åíþ ï éåñÝáò îåêéíÜ íá øÜëëåé ôï «×ñéóôüò ÁíÝóôç». êÜðïéïò áíáããÝëåé ôïí åñ÷ïìü åíüò íÝïõ ðïõ -üðùò èá öáíåß áðü ôç óõíÝ÷åéá- èåùñïýíôáí íåêñüò, Óôçí ðüñôá ôçò åêêëçóßáò ðáñïõóéÜóôçêå ï ÂáããÝëçò ðïõ üëïé èåùñïýóáí ðùò ÷Üèçêå óôïí ðüëåìï. Áõôüò, ðïõ ðáëéÜ üëåò ïé êïðÝëåò ôïõ ÷ùñéïý ðïèïýóáí, ï ðéï êáëüò ÷ïñåõôÞò, ôï üìïñöï ðáëéêÜñé, åß÷å Ýíá îýëéíï ðüäé. Êáé êáèþò üëïé ôïí êïßôáæáí óéùðçëïß, áäõíáôþíôáò íá ðéóôÝøïõí ôï êáêü ðïõ ôïí åß÷å âñåé, åêåßíïò Ýìåíå ìáñìáñùìÝíïò óôï êáôþöëé ôçò åêêëçóéÜò êáé äåí ìðïñïýóå íá ðñï÷ùñÞóåé ðéï ìÝóá. Ç ìçôÝñá óôï áíôßêñõóìá ôïõ ãéïõ ôçò îåóðÜ óå èñÞíï êáé, ôñÝ÷ïíôáò êïíôÜ ôïõ, ôïí áãêáëéÜæåé óôï îýëéíü ôïõ ðüäé. ÌÜëéóôá, ôçí áêñßâåéá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ôïíßæåé ìå éäéáßôåñç Ýìöáóç ï ðïéçôÞò, åðéêáëþíôáò ôç ìáñôõñßá ôçò ðïßçóÞò ôïõ.

594

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 595

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ïé Üëëåò ãõíáßêåò, âëÝðïíôáò ôç ìÜíá íá èñçíåß ôï ãéï ôçò, ôçí ðåñéôñéãõñßæïõí êáé ìïéñïëïãïýí ìáæß ôçò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Óôåßñé: ÷ùñéü ôçò Âïéùôßáò, üðïõ âñßóêåôáé ôï ìïíáóôÞñé ôïõ Ïóßïõ ËïõêÜ. 2. ¢äùíéò: Èåüò ôùí áñ÷áßùí Öïéíßêùí Þ Áóóõñßùí. 3. óáí áíåìþíåò: êáôÜ ôçí ðáñÜäïóç ç áíåìþíç âëÜóôçóå åêåß ðïõ ÷ýèçêå ôï áßìá ôïõ èåïý. 4. ëÜìðáóìá: èáõìáóìüò, ôï ðáëéêÜñé ðïõ ëá÷ôáñïýóáí. 5. óôáóßäé: îýëéíï êÜèéóìá óôçí åêêëçóßá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ï ðïéçôÞò, áíôéêñßæïíôáò ôéò ãõíáßêåò íá èñçíïýí ôï óôáõñùìÝíï ×ñéóôü, èõìÜôáé ìéá áíôßóôïé÷ç ôåëåôÞ ðïõ Ýêáíáí ïé áñ÷áßïé Öïßíéêåò êáé Áóóýñéïé ðñïò ôéìÞ ôïõ ¢äùíç. Ìå ôïí ôñüðï áõôü åíþíåé íÝá óôïé÷åßá ôçò ìõèïëïãßáò êáé ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ëáôñåßáò óå Ýíá ãåíéêü èñçóêåõôéêü ìýèï, êáèþò óå üëåò ôéò èñçóêåßåò áíé÷íåýïíôáé êïéíÜ óýìâïëá ðïõ Ý÷ïõí íá êÜíïõí ìå ôï èÜíáôï êáé ôç æùÞ êáé óôÝëíïõí ôï ìÞíõìá ðùò ï èÜíáôïò åßíáé ðñïóùñéíüò êáé üôé êÜðïéá óôéãìÞ èá õðåñêåñáóôåß, åíþ ç æùÞ èá åðéêñáôÞóåé. «Ï óõíäõáóìüò åéäùëïëáôñéêþí êáé ÷ñéóôéáíéêþí óôïé÷åßùí åßíáé ñéæùìÝíïò óôç öáíôáóßá ôïõ ðïéçôÞ. ÈõìÜôáé ôá Áäþíéá, áöïý Ý÷åé ìÝóá ôïõ ôçí åíüôçôá ôùí óõìâüëùí. ÂëÝðåé óôï âÜèïò ôïõò ôçí êáôÞöåéá áðü ôï ðÜèïò ôçò Ìåã. ÐáñáóêåõÞò êáé ôçí áãáëëßáóç áðü ôçí ÁíÜóôáóç. Óôéò óôéãìÝò ðïõ ãñÜöåé ôï ðïßçìá, áóöáëþò áíáêáëïýíôáé óôç ìíÞìç ôïõ ïé âõæáíôéíÝò ôïé÷ïãñáöéêÝò ðáñáóôÜóåéò, ðïõ õðÜñ÷ïõí óôï êáèïëéêü ôïõ ìïíáóôçñéïý ôïõ Ïóßïõ ËïõêÜ, êáé ôÝôïéåò åßíáé ç ÁðïêáèÞëùóç êáé ç ðáñÜóôáóç ôïõ èñÞíïõ ìå ôéò ìõñïöüñåò óôï Í.Á. óôáõñïèüëéï êáé ôï øçöéäùôü ôçò ÁíáóôÜóåùò óôï íÜñèçêá. Áóöáëþò, ï Óéêåëéáíüò èá êáìÜñùíå åðáíåéëçììÝíá ôá øçöéäùôÜ ôïõ ìïíáóôçñéïý ôïõ ¼óéïõ ËïõêÜ, óôá ïðïßá ðñõôáíåýåé ç Ýêöñáóç, ïé ÷ñùìáôéêïß óõíäõáóìïß ðïõ åßíáé ñåáëéóôéêïß, ïé êéíÞóåéò åßíáé óõãêñáôçìÝíåò êáé ðñïâÜëëåé áð' áõôÜ ç Ýíôáóç» (È. Îýäçò, «Óéêåëéáíüò», óåë. 271). 2ç åíüôçôá: Ç åìöÜíéóç ôïõ ÂáããÝëç ìå ôçí ÁíÜóôáóç ôïõ ×ñéóôïý ðáñáëëçëßæïíôáé áðü ôïí ðïéçôÞ ðïõ äßíåé Ýíá óõìâïëéêü ðåñéå÷üìåíï óôïí åñ÷ïìü ôïõ íÝïõ. ºóùò üìùò ôáõôßæåé ôï íÝï ìå ôïí ¢äùíç ðïõ åðßóçò ÷áíüôáí ãéá êÜðïéï äéÜóôçìá ãéá íá åìöáíéóôåß êáé ðÜëé óôç óõíÝ÷åéá óôç ãç. 595

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 596

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

3ç åíüôçôá: Ç Ýêðëçîç êáé ç èëßøç üëùí ôùí ÷ùñéáíþí åßíáé Ýêäçëç, Ãéáôß , áí êáé ãýñéóå ï ÂáããÝëçò, áí êáé ÷Üñçêáí óôéãìéáßá ìå ôçí åßäçóç ôçò åðéóôñïöÞò ôïõ, ç ÷áñÜ ôïõò äåí êñÜôçóå ðïëý, ãéáôß ï ÂáããÝëçò ãýñéóå óáêáôåìÝíïò. ¸ôóé, ôï ðÜèïò ôïõ Èåïý ôáõôßæåôáé ìå ôï ðÜèïò ôïõ ÂáããÝëç ðïõ èõóéÜóôçêå êé áõôüò ãéá ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõ. «Óáí óýìâïëï ôïõ ¢äùíç ýóôåñ' áðü Ýíáí áöáíéóìü îáíáöáíåñþíåôáé æùíôáíüò ï áíÜðçñïò óôñáôéþôçò óôïí éåñü ÷þñï, üðïõ äéáäñáìáôéæüôáí Ýíáò Üëëïò âáèýôåñïò óõëëïãéóìüò, ìå ôïí åïñôáóìü ôçò ÁíáóôÜóåùò ôïõ ×ñéóôïý ýóôåñ' áðü ôï ÐÜèïò. Ï áíèñþðéíïò ðüíïò äßðëá óôç èåßá ïäýíç. Êáé ôï öáíÝñùìá åíüò áöáíéóìÝíïõ óáí ìéá ÁíÜóôáóç. ÄñáìáôéêÞ åßíáé ç åéêüíá ôïõ áíÜðçñïõ ôïõ ðïëÝìïõ, êáèþò ôïí áôåíßæïõí «ìå ôá êåñéÜ óôï ÷Ýñé» ïé ÷ùñéáíïß «ìéá óôçí üøç, ìéá óôï ðüäé» (È. Îýäçò, ü.ð., óåë. 272). 4ç åíüôçôá: Ï ðïéçôÞò, ðïõ ôáõôßæåôáé ðéá ìå ôïí áöçãçôÞ, ôïíßæåé ìå áðëüôçôá áëëÜ êáé äñáìáôéêü ôñüðï ôçí áíôßäñáóç ôçò ìÜíáò óôçí åìöÜíéóç ôïõ ãéïõ ôçò. Ï ðüíïò ôçò áðñïóìÝôñçôïò êáé óáí ôñáãéêÞ öéãïýñá îåóðÜ óå êñáõãÞ èñÞíïõ êáé ÷áñÜò, åðåéäÞ ï ãéïò ôçò æåé, áëëÜ ìå ôá óçìÜäéá ôçò èõóßáò óôï êïñìß ôïõ. (ÁðÜíôçóç 2çò åñþôçóçò). 5ç åíüôçôá: Ïé ãõíáßêåò, üðùò èñçíïýóáí ôï ×ñéóôü, èñçíïýí ôþñá êáé ãéá ôï ÂáããÝëç, êáèþò ï èñÞíïò ðåñíÜ áðü ôï óõìâïëéêü óôï ðñáãìáôéêü åðßðåäï. «Ï ðïéçôÞò ìáò ðáñÝ÷åé üëç ôçí õðïâïëÞ ðïõ Üóêçóå åêåßíç ôç âñáäéÜ, ç êñáõãÞ ôçò ìÜíáò ôïõ óôñáôéþôç óôï ðëÞèïò ôùí ãõíáéêþí, ðïõ Þôáí åêåß êáé ðïõ Ýìïéáæå óáí ÷ïñüò ìõñïöüñùí, ðïõ ãåýåôáé ôçí ÁíÜóôáóç, êé áêüìá ôçí ðáñïõóßá åíüò áíèñþðïõ, ðïõ îáíáâñßóêåôáé äßðëá óôïõò äéêïýò ôïõ. Åßíáé ç øõ÷ïëïãßá ôïõ áíþíõìïõ ðëÞèïõò ðïõ ôç âëÝðïõìå ïìáäéêÞ óôï ðïßçìá áõôü ôïõ Óéêåëéáíïý. Áéóèáíüìáóôå óôïõò óôß÷ïõò ôïýôç ôç óõëëïãéêÞ øõ÷Þ ôïõ ëáïý. Ï ðïéçôÞò åðáíÝñ÷åôáé óôçí ßäéá åíüôçôá. ÎáíáèõìÜôáé ôï âñÜäõ ôçò ÌåãÜëçò ÐÝìðôçò- ðïõ ôéìÜôáé ç Óôáýñùóç ôïõ ×ñéóôïý êáé åßíáé ç óõìâïëéêÞ áöåôçñßá ôïõ ÐÜèïõò- êáé äßðëá áíáðïëåß êáé ðÜëé ôïí ðåèáìÝíï ¢äùíç» (È. Îýäçò, üð., óåë, 273-74). (ÁðÜíôçóç 2çò åñþôçóçò).

596

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 597

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 1-17, üðïõ ï ðïéçôÞò åêèÝôåé ôïí ôüðï, ôï ÷ñüíï êáé ôá ðñüóùðá ðïõ èá ëÜâïõí ìÝñïò óôá ãåãïíüôá ðïõ áöçãåßôáé. 2ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 18-25, üðïõ äßíåôáé ìå õðïâëçôéêü ôñüðï ç ÁíÜóôáóç áëëÜ êáé ç äéáêïðÞ ôçò áðü ôïí åñ÷ïìü ôïõ ÂáããÝëç. 3ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 26-37, ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ÂáããÝëç êáé ôçí áíáäñïìÞ óôï ðáñåëèüí ôïõ ðñïóþðïõ áõôïý. 4ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 38-48, üðïõ ðåñéãñÜöåôáé ï ðüíïò êáé ç áíôßäñáóç ôçò ìÜíáò. 5ç åíüôçôá: Óôß÷ïé 49-58, üðïõ ï èñÞíïò ãåíéêåýåôáé êáé ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé êáé ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ óõãêßíçóç áðü ôï ðåñéóôáôéêü.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ÁöÞãçóç: Ï ðïéçôÞò ìå áöçãçìáôéêü êáé äñáìáôéêü ôñüðï åêèÝôåé ôá ãåãïíüôá áëëÜ êáé ôéò óêÝøåéò ôïõ ãéá üóá äéáäñáìáôßóôçêáí ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ôïõ. Ç ÝêöñáóÞ ôïõ åßíáé áðëÞ êáé ëéôÞ áëëÜ äçìéïõñãåß ìéá áñêåôÜ õðïâëçôéêÞ áôìüóöáéñá, ôÝôïéá þóôå íá óõó÷åôßæïíôáé ôá ãåãïíüôá ìå ôïõò óõìâïëéóìïýò ôïõ, ôï èåßï äñÜìá ìå ôïí áíèñþðéíï ðüíï. 2. Åéêüíåò: Éäéáßôåñá ðáñáóôáóôéêÝò åßíáé êáé ïé åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï Óéêåëéáíüò: «Óô' ¼óéïõ ËïõêÜ ôï ìïíáóôÞñé... íá óôïëßóïõí», «êáé ôïõ ×ñéóôïý ïé ðëçãÝò... åõùäïýóáí», «ôï Ýíá êåñß åðñïóÜíáøå üëá ô' Üëëá... þóìå ôçí îþðïñôá», «êáé óôÝêïíôáí ïëüñôïò... îýëéíï», «ôé ôïí êïßôáæáí üëïé... ìéá óôï ðüäé», «áð' ôï êåöÜëé ðåôþíôáò ôï ìáíôÞëé, ôïõ óôñáôéþôç», «îïðßóùèÝ ôçò..... ôïí ðåèáìÝíï ¢äùíç». 3. Ðáñïìïéþóåéò: «êáé ôïõ ×ñéóôïý ïé ðëçãÝò óáí áíåìþíåò». 4. Óõìâïëéóìïß: ç ìÜíá - áñêïýäá. 5. Ãëþóóá: Ï ëüãïò ôïõ ðïéçôÞ äåí åßíáé ôüóï ðëïýóéïò üóï óå Üëëá ôïõ ðïéÞìáôá, êáèþò ìÝóá áðü ôçí áðëüôçôá ðñïóðáèåß êáé êáôáöÝñíåé íá êÜíåé ðéï öõóéêÞ ôçí áôìüóöáéñá êáôÜíõîçò ôùí ðéóôþí êáé ôïõ èñÞíïõ ôïõò ìðñïóôÜ óôï áíèñþðéíï äñÜìá. 6. Óôß÷ïò - ÌÝôñï: Ï óôß÷ïò åßíáé åíôåêáóýëëáâïò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá, ìå éáìâéêü üìùò ìÝôñï. 597

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 598

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ðþò ãßíåôáé ç ìåôÜâáóç áðü ôï èåßï ðÜèïò óôïí áíèñþðéíï ðüíï; ÁðÜíôçóç: Ç ìåôÜâáóç áðü ôï èåßï ðÜèïò óôïí áíèñþðéíï ðüíï ãßíåôáé ìå ôçí îáöíéêÞ ðáñïõóßá ôïõ ÂáããÝëç óôçí åêêëçóßá. Ãéáôß, üëïé ôïí èåùñïýóáí ðåèáìÝíï óôïí ðüëåìï êáé ãéáôß åßäáí üëïé ðùò åß÷å ÷Üóåé ôï Ýíá ôïõ ðüäé ó' áõôüí. 2ç Ðþò áíôéäñïýí óôç èÝá ôïõ ÂáããÝëç, á) ç ìÜíá ôïõ êáé ïé Üëëåò ãõíáßêåò êáé â) ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç åíïôÞôùí 4 êáé 5. 3ç Íá óõíäÝóåôå ôçí ðñþôç óêçíÞ ìå ôçí ôåëåõôáßá. ÁðÜíôçóç: Óôçí ðñþôç óêçíÞ Ý÷ïõìå ôç óõãêÝíôñùóç ôùí ãõíáéêþí ãéá íá èñçíÞóïõí ôï óôáõñùìÝíï ×ñéóôü. Óôçí ôåëåõôáßá Ý÷ïõìå ôï èñÞíï ãéá ôïí áíèñþðéíï ðüíï. Ç ðáñïõóßá ôïõò óõíäÝåé ôéò äýï åéêüíåò êáé ôá èñçóêåõôéêÜ óýìâïëá -ôï ×ñéóôü- ìå ôá áíèñþðéíá. 4ç Ôé óçìáóßá Ý÷åé ãéá ôï ðïßçìá ç åðáíÜëçøç ôùí óôß÷ùí 38 êáé 39; ÁðÜíôçóç: Ç åðáíÜëçøç ôùí óôß÷ùí áõôþí ãßíåôáé ãéá íá åðéâåâáéùèåß ç áëÞèåéá üóùí áöçãåßáé ï ðïéçôÞò. Ãéáôß ç ðïßçóç åêèÝôåé ôçí áëçèéíÞ ðëåõñÜ ôçò æùÞò êáé ï áíáãíþóôçò èá ðñÝðåé íá ôçí ðéóôÝøåé.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óôï ðïßçìá äéáêñßíïíôáé äõï ìåãÜëåò åíüôçôåò. Ðïéï åßíáé ôï èÝìá ôïõò;

598

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 599

ÏÉ ÌÏÉÑÁÉÏÉ Êþóôáò ÂÜñíáëçò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áõôü äçìïóéåýôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôï ðåñéïäéêü «Ìáýñïò ÃÜôïò», óôá 1922, êáé áðïôåëåß Ýíá áðü ôá ðéï ãíùóôÜ Ýñãá ôïõ ÂÜñíáëç. Óå áõôü ï ðïéçôÞò ðñïóðáèåß íá áðåéêïíßóåé ìå ôá ðéï ðáñáóôáôéêÜ ÷ñþìáôá ôç äõóôõ÷ßá ôùí áðïêëÞñùí ôçò æùÞò. Ï ßäéïò ï ÂÜñíáëçò ãñÜöåé ãéá ôï ðïßçìÜ ôïõ: «Ôï ðïßçìá ÷ôõðÜåé åêåßíç ôç ìåñßäá ôïõ ëáïý ðïõ äåí ìðïñåß íá âñåé ôçí áéôßá ôçò äõóôõ÷ßáò ôçò êé áõôïåãêáôáëåßðåôáé óôç ìïßñá ôçò, ðåñéìÝíïíôáò íá óùèåß áðü êáíÝíá «èÜìá». Áí Üëëïôå ïé ìïéñáßïé Üíèñùðïé Þôáí ðåñéóóüôåñïé êáé ôþñá ëéãüôåñïé, äåí åßíáé èÝìá ãéá óõôÞôçóç. Ôï ãåãïíüò åßíáé ðùò õðÜñ÷ïõí...¼ëç ç ðïëéôéêÞ éóôïñßá ôïõ ôüðïõ óôçñßæåôáé óôï ìåóóéáíéóìü, ðïõ åßíáé ìéá óõãêåêñéìÝíç ìïñöÞ ôçò ìïéñïëáôñßáò ôïõ ëáïý. Áí üëïé ó÷åäüí ïé ðïëéôéêïß ôçò ÅëëÜäáò äåí íôñÝðïíôáé íá ðáñïõóéÜæïíôáé óáí «óùôÞñåò» áõôü ïöåßëåôáé óôï üôé ðïëýò ëáüò ðåñéìÝíåé «óùôÞñåò». Ôï ÷ôýðçìá ôùí ìïéñáßùí åßíáé áíÜãêç íá ãßíåôáé áêüìá Ýùò üôïõ «îõðíÞóïõìå íåêñïß» («ÁéóèçôéêÜ-ÊñéôéêÜ» ôüìïò Â', óåë. 288).

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò ìáò äßíåé ôçí åéêüíá ôçò ôáâÝñíáò, üðïõ ôá âñÜäéá óõ÷íÜæïõí ïé áðüêëçñïé ôçò æùÞò. Ï ôüðïò åßíáé óýìöùíïò ìå ôç ëáúêÞ ðñïÝëåõóç ôùí çñþùí ôïõ. Ðñüêåéôáé ãéá ôáâÝñíá êáé ìÜëéóôá õðüãåéá,ãåìÜôç êáðíïýò êáé öùíÝò ôùí èáìþíùí ðïõ Ýâñéæáí. Óå áõôÞí, üëç ç ðáñÝá, üðùò êÜèå âñÜäõ, Ýâñéóêå êáôáöýãéï óôï ðïôü ãéá íá îå÷Üóåé ôá âÜóáíÜ ôçò. Ï Ýíáò åßíáé ó÷åäüí êïëëçìÝíïò äßðëá óôïí Üëëï -ëüãù ôçò Ýëëåéøçò áñêåôïý ÷þñïõ- êáé êÜðïõ êÜðïõ Ýöôõíå ãéá ôç ìïßñá ôïõ íá âñßóêåôáé åêåß ìÝóá êáé íá ìðïñåß íá äéáóêåäÜóåé ìüíï óå áõôü ôï Üèëéï êáôáãþãéï. Ç æùÞ ôïõò öáéíüôáí ôüôå âáóáíéóôéêÞ êáé üóï êáé áí ðñïóðáèïýóáí äåí ìðïñïýóáí íá âñïõí ôßðïôå èåôéêü ó' áõôÞí. Ìå ëõñéêü ôñüðï ï ðïéçôÞò áíáöÝñåôáé óôïí Þëéï, ôï ùñáßï ÷ñþìá ôçò èÜëáóóáò, ôï âÜèïò ôïõ áðÝñáíôïõ ïõñáíïý ôçí ùñáßá áõãÞ êáé ôá ÷ñþìáôá ôïõ äåéëéíïý, óå üëåò ôéò ïìïñöéÝò ôçò öýóçò ðïõ ìðïñåß íá áðïëáýóåé êÜèå Üíèñùðïò, åêôüò üìùò á-

599

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 600

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ðü ôïõò áðüêëçñïõò. Ãéáôß áõôïß Ý÷ïõí Üëëá íá ôïõò âáóáíßæïõí êáé äåí Ý÷ïõí ôç äéÜèåóç êáé ôï êïõñÜãéï íá ôá áðïëáýóïõí. Ïé äõü ðñþôïé áðü ôïõò ìïéñáßïõò Ý÷ïõí äéêïýò ôïõò áíèñþðïõò íá õðïöÝñïõí áðü ôçí áññþóôåéá êáé íá ìçí ìðïñïýí íá ôïõò âïçèÞóïõí, åíþ ïé äýï Üëëïé âëÝðïõí ôá ðáéäéÜ ôïõò íá êáôáóôñÝöïíôáé, èýìáôá ôçò öôþ÷åéáò êáé ôçò åîáèëßùóçò. ¼ëïé øÜ÷íïõí íá âñïõí ôçí áéôßá ôçò áèëéüôçôáò ôçò æùÞò ôïõò. ÊÜðïéïò ôçí áðïäßäåé óôçí êáêïôõ÷ßá, êÜðïéïò Üëëïò óôï Èåü ðïõ ôïõò ìéóåß. Ï ôñßôïò èåùñåß õðåýèõíï ôïí åáõôü ôïõò êáé ï ôåëåõôáßïò ôï êñáóß. Êáíåßò üìùò äåí åíôïðßæåé ôçí ðñáãìáôéêÞ áéôßá. ¸ôóé, óêõöôïß, ðåñéìÝíïíôáò êÜðïéï èáýìá, óõíå÷ßæïõí íá ðßíïõí.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. Üóùôïò: áõôüò ðïõ äå óþíåôáé, ï áðÝñáíôïò. 2. êïíôïÞìåñç: áõôÞ ðïõ ôåëåéþíïõí ïé ìÝñåò ôçò, ðïõ ðëçóéÜæåé ôï èÜíáôï. 3. æáâü ñéæéêü: êáêÞ ìïßñá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÞ á´: Ï ðïéçôÞò, åðçñåáóìÝíïò áðü ôç ìáñîéóôéêÞ éäåïëïãßá ôçí ïðïßá õðçñÝôçóå ìå èÝñìç, ðáñïõóéÜæåé óôï Ýñãï ôïõ áõôü ôçí áèëéüôçôá ôùí öôù÷þí áíèñþðùí ôïõ ëáïý, ôïõ ðñïëåôáñéÜôïõ, ðïõ äåí ìðïñïýí íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôçí áéôßá ôçò êïéíùíéêÞò áäéêßáò, ðïõ Ý÷åé óõíôåëåóôåß óå âÜñïò ôïõò, êáé ãé' áõôü äåí ìðïñïýí íá áíôéäñÜóïõí. Ìå ôï ðïßçìÜ ôïõ áõôü óôÝëíåé ëïéðüí ó' áõôïýò ôïõò áíèñþðïõò Ýíá ìÞíõìá áãþíá êáé áíôßóôáóçò áðÝíáíôé óôïõò êáôáðéåóôÝò ôïõò. Ðñïóðáèåß íá ôïõò êÜíåé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ðùò ïé ßäéïé öôéÜ÷íïõí ôç ìïßñá ôïõò êáé äåí ìðïñåß íá ôïõò âïçèÞóåé ôßðïôå, ðïëý ðåñéóóüôåñï äå ôï ðïôü, ðïõ åß÷å ãßíåé ôï êýñéï êáôáöýãéü ôïõò. ÓôñïöÞ â´: Óôç óôñïöÞ áõôÞ ðáñïõóéÜæåôáé ðéï ãëáöõñÜ ç åéêüíá ôùí ìïéñáßùí. Ìå êáèáñÜ ëáúêü ôñüðï ï ðïéçôÞò ìáò äßíåé ôï ìÝãåèïò ôçò äõóôõ÷ßáò êáé ôçò áèëéüôçôáò áõôþí ôùí áíèñþðùí. ÌÜëéóôá, ç ÷ñÞóç åíåóôþôá óôá ñÞìáôá «ôõñáííéÝôá» êáé «èõìéÝôáé» äåß÷íåé ôç äéÜñêåéá ôùí âáóáíéóìþí ôïõò. ÓôñïöÞ ã´: Ç åéêüíá åäþ áëëÜæåé åßíáé, åíôåëþò äéáöïñåôéêÞ áðü ôéò ðñïçãïýìåíåò. Ïé Üíèñùðïé ðïõ ðáëåýïõí ãéá ôçí åðéâßùóç, ðïõ Ý÷ïõí óïâáñÜ âéïôéêÜ ðñïâëÞìáôá íá áíôéìåôùðßóïõí, ÷Üíïõí ôçí ïìïñöéÜ ôçò æùÞò êáé ôçò öýóçò, ãéáôß öèåßñïíôáé ôåëéêÜ áðü ôç ìéæÝñéá êáé áëëïôñéþíïíôáé. (ÁðÜíôçóç 2çò åñþôçóçò).

600

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 601

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÓôñïöÞ ä´: Ôçí áèëéüôçôá ôùí ìïéñáßùí ðáñïõóéÜæåé ï ðïéçôÞò, åêèÝôïíôáò ôÝóóåñá ðáñáäåßãìáôá ïéêïãåíåéáêÞò äõóôõ÷ßáò. «Ï ðñþôïò áðü ôïõò «Ìïéñáßïõò» Ý÷åé ðáñÜëõôï ðáôÝñá. Ï Üëëïò Ý÷åé ôç ãõíáßêá ôïõ öõìáôéêÞ· ïé áéìïðôýóåéò Ýãéíáí óõ÷íüôåñåò êáé ï èÜíáôïò æõãþíåé. ¼ìùò...¼ìùò ïé äõï Üëëïé Ìïéñáßïé áðïêïñõöþíïõí ôçí ôñáãéêüôçôá óôçí ôåôñáðëÞ óýíèåóÞ ôçò: Ôïõ åíüò ï ìïíï÷ïãéüò óáðßæåé âáñõðïéíßôçò óôá áíÞëéá ìðïõíôñïýìéá ôïõ Ðáëáìçäéïý, åíþ ôïõ ôåëåõôáßïõ ç êüñç, êõíçãçìÝíç áðü ôçí Üôéìç öôþ÷åéá, êáôÜíôçóå ðüñíç óôá «óðßôéá» ðïõ åßíáé êïíôÜ óôï ÃêÜæé» (Ðåñéïäéêü «ÍÝá Åóôßá», ôåý÷ïò 1163, óåë. 107). Óôçí óôñïöÞ áõôÞ êïñõöþíåôáé ç ôñáãéêüôçôá ôùí ðñïóþðùí, êáèþò üëïé Ý÷ïõí êÜðïéï ïéêïãåíåéáêü äñÜìá ðïõ ôïõò âáóáíßæåé. ÓôñïöÞ å~: Ìå åéñùíéêü ôñüðï ï ðïéçôÞò âÜæåé ôïõò ðñùôáãùíéóôÝò ôïõ íá áíáæçôïýí ôéò áéôßåò ôçò óõìöïñÜò ôïõò. Åíþ üìùò Ý÷ïõí óõíåéäçôïðïéÞóåé ôçí ôñáãéêüôçôÜ ôïõò êáé ôéò ðñáãìáôéêÝò áéôßåò, äåí áíôéäñïýí ãéá íá âåëôéþóïõí ïõóéáóôéêÜ ôç æùÞ ôïõò. Ãé' áõôü êáé ï ðïéçôÞò äå äßíåé ìéá ôåëéêÞ áðÜíôçóç óôï åñþôçìá «ðïéïò öôáßåé;», èÝëïíôáò íá áöÞóåé ôïõò áíèñþðïõò ü÷é ìüíï íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôçí êáôÜóôáóÞ ôïõò, áëëÜ êáé íá áíáëÜâïõí ôéò åõèýíåò ôçò ìåôáâïëÞò áõôÞò ôçò Üó÷çìçò êáôÜóôáóçò. (ÁðÜíôçóç 3çò åñþôçóçò). ÓôñïöÞ óô~: Ï ðïéçôÞò îáíáãõñíÜ óôçí ðñþôç åéêüíá ôïõ ðïéÞìáôïò. Ïé «Ìïéñáßïé» óõíå÷ßæïõí íá ðßíïõí, áäýíáìïé íá áíôéìåôùðßóïõí ôç æùÞ, ðåñéèùñéïðïéçìÝíïé, áíèñþðéíá óêïõëÞêéá ðïõ ôá åêìåôáëëåýåôáé êáé ôá ðïäïðáôÜ ï êÜèå éó÷õñüò. ¸ôóé, ðåñéìÝíïõí êÜðïéï èáýìá. ÌÜôáéá üìùò, ãéáôß óùôÞñåò äåí õðÜñ÷ïõí ðéá êáé ðñÝðåé ìüíïé ôïõò íá ðáëÝøïõí ãéá íá âåëôéþóïõí ôç æùÞ ôïõò.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Äåí ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôï ðïßçìá óå åíüôçôåò. Êáé áõôü, ãéáôß êÜèå óôñïöÞ ìáò äßíåé ìéá äéáöïñåôéêÞ åéêüíá, èßãïíôáò Ýíá åéäéêü êÜèå öïñÜ èÝìá· üëåò üìùò áíáöÝñïíôáé óôçí áèëéüôçôá ôçò æùÞò ôùí ìïéñïëáôñéêþí áíèñþðùí, óôïé÷åßï ðïõ áðïôåëåß êáé ôïí êåíôñéêü ðõñÞíá ôïõ Ýñãïõ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ - Ëõñéêüôçôá: Ìå áðëü êáé ëõñéêü ôñüðï ï ðïéçôÞò ìáò ðáñïõóéÜæåé ôç æùÞ ôùí áðüêëçñùí ôçò êïéíùíßáò, äßíåé ôéò áíôéëÞøåéò ôïõò êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï -ìïéñïëáôñéêÜ- áíôéìåôùðßæïõí ôç æùÞ ôïõò áõôÞ. 601

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 602

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2. Åéêüíåò: Ïé åéêüíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß åßíáé éäéáßôåñá æùíôáíÝò êáé ðáñáóôáôéêÝò êáé êáôáöÝñíïõí íá áéóèçôïðïéÞóïõí ôá íïÞìáôÜ ôïõ: «Ìåò óôçí õðüãåéá ôçí ôáâÝñíá... ðßíáì' åøÝò», «Óöéããüôáí... "öôõïýóå êáôáãÞò"», «¹ëéå êáé èÜëáóóá... óâÞíåôå ìáêñéÜ ìáò», «¸ôóé óôç óêüôåéíç ôáâÝñíá... óêõöôïß». 3. ÁöÞãçóç: Ï ðïéçôÞò áöçãåßôáé ôá ãåãïíüôá Üëëïôå óå á' ðñüóùðï, äßíïíôáò ôçí åíôýðùóç ðùò óõììåôÝ÷åé óôçí ðáñÝá ôùí ìïéñáßùí, êáé Üëëïôå óå ã', óáí ôñßôï ðñüóùðï ðïõ ôïõò ðáñáôçñåß áðü ìáêñéÜ. Ç åíáëëáãÞ áõôÞ Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá. Ãéáôß ç ÷ñÞóç á' ðñïóþðïõ äåß÷íåé ðùò ï ðïéçôÞò ôáõôßæåôáé óõíáéóèçìáôéêÜ ìáæß ôïõò, ðùò ôïõò íïéÜæåôáé äçëáäÞ êáé ôïõò óõìðïíåß. Áðü ôçí Üëëç, ç ÷ñÞóç ã' ðñïóþðïõ äåß÷íåé ðùò ï ðïéçôÞò äéáöÝñåé áðü åêåßíïõò, ãéáôß áõôüò åßíáé óõíåéäçôïðïéçìÝíïò, îÝñåé ôé ðñÝðåé íá êÜíåé óôç æùÞ ôïõ, åíþ åêåßíïé ôçí áíôéìåôùðßæïõí ìïéñïëáôñéêÜ. (ÁðÜíôçóç 5çò åñþôçóçò). 4. Ñåáëéóìüò - Åéñùíåßá: Ôï ðïßçìá åßíáé ñåáëéóôéêü, ÷ùñßò êáìéÜ ðñïóðÜèåéá åîùñáúóìïý, åíþ ç åéñùíåßá åßíáé éäéáßôåñá Ýíôïíç, éäßùò óôç ã' êáé ôçí å' óôñïöÞ, áëëÜ êáé óôï ôÝëïò ôçò óô´. 5. Óôß÷ïò - ÌÝôñï: Ïé óôß÷ïé åßíáé åííåáóýëëáâïé êáé ï÷ôáóýëëáâïé ðïõ ïìïéïêáôáëçêôïýí áíôßóôïé÷á, åíþ óôï ôÝëïò êÜèå óôñïöÞò õðÜñ÷ïõí äýï åííåáóýëëáâïé óôß÷ïé ðïõ ïìïéïêáôáëçêôïýí ìåôáîý ôïõò. Ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôé íüçìá èÝëåé íá äþóåé óôïí ôßôëï ôïõ ï ðïéçôÞò; Ðñïôïý áðáíôÞóåôå íá ðñïóÝîåôå: á) ôç æùÞ ôùí ðñïóþðùí, üðùò áðåéêïíßæåôáé óôï ðïßçìá, â) óôïõò äýï ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò. ÁðÜíôçóç: Ìå ôïí ôßôëï ôïõ ðïéÞìáôïò ï ÂÜñíáëçò èÝëåé íá ôïíßóåé ðùò áíáöÝñåôáé óôïõò öôù÷ïýò êáé åîáèëéùìÝíïõò áíèñþðïõò, óå áõôïýò ðïõ æïõí óôï ðåñéèþñéï ôçò êïéíùíßáò êáé áäõíáôïýí íá áëëÜîïõí ôéò êïéíùíéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åõèýíïíôáé ãéá ôç äõóôõ÷ßá ôïõò. Áõôïß åßíáé «ìïéñáßïé», äçëáäÞ ìïéñïëÜôñåò, áöïý ðåñéìÝíïõí íá óùèïýí ìå êÜðïéï èáýìá, ÷ùñßò íá êÜíïõí ôßðïôå ïé ßäéïé. 2ç Ôé èÝëåé íá ðåé óôçí ôñßôç óôñïöÞ ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç ã' óôñïöÞò. 3ç Ðïý áíáæçôïýí ôçí áéôßá ôçò äõóôõ÷ßáò ôïõò ïé ìïéñáßïé; 602

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 603

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç å' óôñïöÞò. 4ç Ðþò êëéìáêþíïíôáé óôéò ôÝóóåñéò ðñþôåò óôñïöÝò ïé ñåáëéóôéêÝò åéêüíåò ôïõ ðïéÞìáôïò êáé ðïéï åßíáé ôï áéóèçôéêü áðïôÝëåóìá áðü áõôÞ ôçí êëéìÜêùóç; ÁðÜíôçóç: Ïé ñåáëéóôéêÝò åéêüíåò ôïõ ðïéÞìáôïò êëéìáêþíïíôáé ùò åîÞò: Óôçí á' óôñïöÞ ðáñïõóéÜæåôáé ç õðüãåéá ôáâÝñíá óôçí ïðïßá ç óõíôñïöéÜ óõãêåíôñþíåôáé êÜèå âñÜäõ êáé ôá ðßíåé. Óôç â' óôñïöÞ ðáñïõóéÜæïíôáé ïé ßäéïé ïé Ìïéñáßïé, åîáèëéùìÝíïé, óôñéìþ÷íïíôáé ï Ýíáò äßðëá óôïí Üëëïí, óõæçôïýí êáé öôýíïõí êÜôù. ÓôÞ ã' óôñïöÞ Ý÷ïõìå ìéá åéêüíá ôçò öýóçò, åíôåëþò äéáöïñåôéêÞ áðü ôçí åéêüíá ôçò ôáâÝñíáò ðïõ ôïíßæåé ôçí ïìïñöéÜ ôçò æùÞò êáé ôçò ðëÜóçò ðïõ äåí ìðïñïýí íá ôçí áðïëáýóïõí ïé Ìïéñáßïé. ÔÝëïò, óôç ä' óôñïöÞ ï ðïéçôÞò ðáñáèÝôåé êÜðïéá ðáñáäåßãìáôá ôçò åîáèëßùóÞò ôïõò. 5ç Ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß óôç áöÞãçóç Üëëïôå ôï ã' åíéêü êáé Üëëïôå ôï á´ ðëçèõíôéêü ðñüóùðï óôá ñÞìáôá: ôé ðåôõ÷áßíåé íá åêöñÜóåé óå êÜèå ðåñßðôùóç; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áéóèçôéêÞ ðñïóÝããéóç. 6ç Íá ðáñáôçñÞóåôå ìå ðñïóï÷Þ ôï ÷éáóôü ó÷Þìá óôï ïðïßï ôåëåéþíåé ç ôÝôáñôç óôñïöÞ: óôï ÐáëáìÞäé ï ãéïò ôïõ ÌÜæç êé ç êüñç ôïõ ÃéáâÞ óôï ÃêÜæé. Ôé ðåôõ÷áßíåé ìå áõôü ôï ó÷Þìá ï ðïéçôÞò; ÁðÜíôçóç: Ìå ôï ÷éáóôü áõôü ó÷Þìá ï ðïéçôÞò äßíåé Ýìöáóç óôïí ôüðï ôùí ãåãïíüôùí êáé óôç öýóç ôïõò êáé ü÷é óôá ßäéá ôá ðñüóùðá. Ãéáôß ôá ðñüóùðá åßíáé åíäåéêôéêÜ, åíþ áõôü ðïõ èÝëåé íá ôïíéóôåß åßíáé ïé óõíÝðåéåò ôçò åîáèëßùóçò êáé ôçò öôþ÷åéáò: ç öõëÜêéóç êáé ç åêðüñíåõóç.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Óôï ðïßçìá äéáêñßíïõìå ôçí áðáéóéüäïîç äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ. Íá åíôïðßóåôå ôïõò ó÷åôéêïýò óôß÷ïõò. 2ç Ðþò ðáñïõóéÜæåé ôç æùÞ ôùí ìïéñáßùí ï ðïéçôÞò;

603

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 604

ÐÁËÉ ÌÅÈÕÓÌÅÍÏÓ ÅÉÓÁÉ Êþóôáò ÂÜñíáëçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ ÃåííÞèçêå óôïí Ðýñãï ôçò Áí. Ñùìõëßáò ôï 1883. Åêåß Ýìáèå ôá ðñþôá ãñÜììáôá êáé áõôÞ ç ðüëç óôÜèçêå ôï ðíåõìáôéêü ôïõ ëßêíï. Áñãüôåñá öïßôçóå óôï Æáñßöåéï ÃõìíÜóéï ôçò Öéëéððïýðïëçò, óôç óõíÝ÷åéá óôï Äéäáóêáëåßï ôçò ßäéáò ðüëçò êáé ôï ÍïÝìâñç ôïõ 1902 ãñÜöôçêå óôç ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôçò ÁèÞíáò, áðü üðïõ áðïöïßôçóå óôá 1908. ÐáñÜëëçëá ìå ôéò óðïõäÝò ôïõ áó÷ïëåßôáé êáé ìå ôç ëïãïôå÷íßá: ôï 1904 äçìïóéåýåé ôá ðñþôá ôïõ ðïéÞìáôá óôï ðåñéïäéêü «Ï ÍïõìÜò» êáé ôï 1907 ìáæß ìå Üëëïõò éäñýåé ôï ðåñéïäéêü «Çãçóþ». Áðü ôï 1908 õðçñåôåß ùò öéëüëïãïò êáèçãçôÞò óôç Ì.Å. êáé ôï 1919 öåýãåé ùò õðüôñïöïò ãéá ìåôåêðáßäåõóç óôï Ðáñßóé, üðïõ óðïõäÜæåé íåïåëëçíéêÞ öéëïëïãßá êáé áéóèçôéêÞ. Åêåß, æþíôáò ìÝóá óôï êëßìá ôçò ãåíéêÞò áðïãïÞôåõóçò ðïõ ðñïêÜëåóå ï Á' ðáãêüóìéïò ðüëåìïò, ãíþñéóå ôï äéáëåêôéêü õëéóìü êáé ôç ìáñîéóôéêÞ éäåïëïãßá, óôçí ïðïßá Ýìåéíå óôáèåñüò ùò ôï ôÝëïò ôçò æùÞò ôïõ. Ôï 1924 äéïñßæåôáé êáèçãçôÞò óôçí ÐáéäáãùãéêÞ Áêáäçìßá ðïõ äéçýèõíå ï Äçì. Ãëçíüò êáé ôï 1925 áðïëýèçêå áðü ôçí åêðáßäåõóç ãéá ôéò åðáíáóôáôéêÝò ôïõ éäÝåò. Áðü ôüôå åðéäüèçêå óôç äçìïóéïãñáößá êáé óôç óõããñáöÞ ðåæþí êáé ðïéçôéêþí Ýñãùí. Ï ÂÜñíáëçò ôáîßäåøå 2 öïñÝò óôç Ìüó÷á ìéá óôá 1935, ãéá íá ðÜñåé ìÝñïò óôï óõíÝäñéï ôùí Ñþóùí óõããñáöÝùí, êáé ìéá óôá 1959, ãéá íá ðáñáëÜâåé ôï âñáâåßï ËÝíéí ãéá ôçí åéñÞíç, ðïõ ôïõ áðïíåìÞèçêå. Ùò ôï ôÝëïò ôçò æùÞò ôïõ êñÜôçóå áêìáßåò ôéò óùìáôéêÝò êáé ðíåõìáôéêÝò ôïõ äõíÜìåéò. ÐÝèáíå óôéò 18 Äåêåìâñßïõ 1974.

Ôï Ýñãï ôïõ Ôï Ýñãï ôïõ åßíáé ðïéêßëï: ðïßçóç, ðåæïãñáößá, èÝáôñï, ìåëÝôåò, ìåôáöñÜóåéò, öéëïëïãéêÜ êáé êñéôéêÜ Üñèñá êôë. ÁíáëõôéêÜ: Á. Ðïßçóç

604

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 605

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

1. ÊçñÞèñåò (1905). 2. ÐñïóêõíçôÞò (1919). 3. Ôï öùò ðïõ êáßåé (1922). 4. ÓêëÜâïé ÐïëéïñêçìÝíïé (1927). 5. ÐïéçôéêÜ (1956-59). 6. Åëåýèåñïò Êüóìïò (1965). 7. ÏñãÞ Ëáïý (1975). Â. ÈÝáôñï ¢ôôáëïò ï Ôñßôïò (1972). Ã. Ðåæïãñáößá 1. Ï ëáüò ôùí Ìïõíïý÷ùí (1923). 2. Ç áëçèéíÞ áðïëïãßá ôïõ ÓùêñÜôç (1931). 3. Æùíôáíïß ¢íèñùðïé (1939). 4. ÄéêôÜôïñåò (1956). 5. Çìåñïëüãéï ôçò Ðçíåëüðçò (1946), 6. ¢íèñùðïé (1968). 7. ÖéëïëïãéêÜ áðïìíçìïíåýìáôá (1980). Ä. ÌåëÝôåò - ÊñéôéêÜ 1. Ï Óïëùìüò ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ (1925). 2. ÓïëùìéêÜ (1957). 3. ÁéóèçôéêÜ - ÊñéôéêÜ Á- (1958), Å. ÌåôáöñÜóåéò ÌåôÝöñáóå Ýñãá ôùí: ÁñéóôïöÜíç, Åõñéðßäç, ÓïöïêëÞ, Îåíïöþíôá, ÌïëéÝñïõ, ÈåñâÜíôåò, ÖëïìðÝñ. Âßëôñáê. Ï ÂÜñíáëçò ùò ëïãïôÝ÷íçò åðçñåÜóôçêå Ýíôïíá áðü ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ éäåïëïãßá. Óôçí ðïßçóÞ ôïõ äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò ðåñéüäïõò: á) Óôçí ðñþôç ðåñßïäï (ðñéí áðü ôï 1922) êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Ýñãïõ ôïõ åßíáé ï Ýíôïíïò áéóèçóéáóìüò,ôï âáèý ìïõóéêü áßóèçìá, Ýíáò óõãêñáôçìÝíïò ëõñéóìüò. ÖáíåñÝò áêüìç ïé åðéäñÜóåéò áðü ôïí ðáñíáóóéóìü. â) Óôç äåýôåñç ðåñßïäï (ìåôÜ ôï 1922) äéáêñßíïõìå óôï Ýñãï ôïõ ôç óÜôéñá, ôï óáñêáóìü óå åíáëëáãÞ ìå ôïõò ëõñéêïýò ôüíïõò. ÅõäéÜêñéôç ðëÝïí ç óôñáôåõìÝíç éäåïëïãéêÞ ôïõ äéÜèåóç. Óôéò äçìéïõñãßåò ôïõ êáôÜöåñå íá óõíäõÜóåé ôï ìáñîéóôéêü äéåèíéóôéêü ôïõ ðñïóáíáôïëéóìü ìå ôçí áéóèçôéêÞ ôïõ áãùãÞ, ôç âáèéÜ êëáóéêÞ ôïõ ðáéäåßá ìå ôçí åëëçíéêÞ ôïõ óõíåßäçóç. Ç ðïßçóÞ ôïõ, áí êáé ìáñîéóôéêÜ ïéêïõìåíéêÞ, äéáôçñåß ôïí åëëçíéêü ôçò ÷áñáêôÞñá, Ýôóé þóôå ç êïéíùíéêÞ ôïõ åðáíÜóôáóç íá óõíôåëÝóåé ìÝóá óôá ðëáßóéá ôçò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò.

605

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 606

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï ðïßçìá áðïôåëåß ôïí ðñüëïãï óôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ «ÓêëÜâïé ÐïëéïñêçìÝíïé» ðïõ ìáæß ìå ôï á~ ó÷åäßáóìá ôçò «ÁëçèéíÞò Áðïëïãßáò ôïõ ÓùêñÜôç» êáé ôï «Óïëùìü ÷ùñßò ìåôáöõóéêÞ» ãñÜöôçêáí óôçí Ãáëëßá ýóôåñá áðü ôï á' ðáãêüóìéï ðüëåìï. ÃñÜ-öåé ï ßäéïò ï ðïéçôÞò óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá ôïõ ðñïëüãïõ: «Ï èÜíáôïò êáé ç êáôáóôñïöÞ åß÷áí îõðíÞóåé ôéò óõíåéäÞóåéò ôùí ëáþí êáé åß÷áí óêïñðßóåé óôïõò ôÝóóåñéò áíÝìïõò ôá øåýôéêá óõíèÞìáôá ôùí éìðåñéáëéóôþí. Ïé «ÓêëÜâïé ÐïëéïñêçìÝíïé», ðïõ åðéãñÜöôçêáí Ýôóé ìå ôñïðïðïßçóç ôïõ ôßôëïõ ôïõ ãíùóôïý óïëùìéêïý Ýñãïõ, åßíáé óôçí ïõóßá Ýñãï áíôéðïëåìéêü êáé áíôéäåáëéóôéêü êáé áíôéôßèåôáé óôçí éäåáëéóôéêÞ åñìçíåßá ôçò éóôïñßáò. Ïé êïéíùíéêÝò-ðïëéôéêÝò óõíÝðåéåò ôïõ Á~ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ êáé ç ÌéêñáóéáôéêÞ ÊáôáóôñïöÞ äçìéïýñãçóáí ôÜóåéò áðáéóéïäïîßáò, áðïãïÞôåõóçò âáèéÜò êáé ôçí áßóèçóç ôçò ðéêñßáò ìå åðéèåôéêü Þ óáñêáóôéêü ôñüðï óôïõò ëïãïôå÷íéêïýò êýêëïõò ôçò åðï÷Þò. Áõôüò ï ðåóéìéóìüò êáé ç çôôïðÜèåéá åêöñÜæïíôáé Ýíôïíá óôï Ýñãï ôïõ Ê. ÂÜñíáëç. Ï ÂÜñíáëçò ìåôÝ÷åé ó' áõôÞ ôçí êáôÜóôáóç· Üëëùóôå ôçí ßäéá åðï÷Þ æåé êáé ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ ðåñéðÝôåéá: ôï 1924 äéþêåôáé ãéá éäåïëïãéêïýò ëüãïõò êáé áíáãêÜæåôáé íá áõôïåîïñéóôåß óôç Ãáëëßá ùò ôï 1928. Ôá Ýñãá ôïõ åêöñÜæïõí ôï áäéÝîïäï êáé ôçí ðáñáêìÞ· áõôüò üìùò áíôéìåôùðßæåé ôçí êáôÜóôáóç ìá÷çôéêÜ êáé ðñïóðáèåß íá äéáöùôßóåé ôïõò áíáãíþóôåò ôïõ ãéá ôá áßôéá ôïõ êáêïý êáé íá ôïõò åìøõ÷þóåé ãéá ìéá ñéæéêÞ áíáäéÜñèñùóç ôçò êïéíùíßáò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò áðåõèýíåôáé óå Ýíá öáíôáóôéêü ðñüóùðï, ôïí ÊùíóôáíôÞ, ðïõ äõüìéóç þñá ôç íý÷ôá ãõñíÜåé ìåèõóìÝíïò. Ôá ãüíáôÜ ôïõ ôñÝìïõí áðü ôï ðéïôü, áõôüò üìùò êñáôéüôáí óôçôüò ðÜíù áðü êÜèå ôñáðåæÜêé êáé óôï ó÷åôéêü ÷áéñåôéóìü áíôáðÝäéäå ñùôþíôáò ðþò ôá êáëïðåñíÜíå. Ãýñéæå ôñùãïðßíïíôáò áðü ôñáðÝæé óå ôñáðÝæé êé áðü ôáâÝñíá óå ôáâÝñíá, ðñïóðáèþíôáò íá ìç äåß÷íåé ìåèõóìÝíïò (êé áò Þôáí) êáé êáêïäéÜèåôïò. Óôç óõíÝ÷åéá ìå ôñüðï ëõñéêü ï ðïéçôÞò ó÷ïëéÜæåé ôçí êáôÜóôáóç: êÜèå ìÝñá ï Þñùáò æåé ìïíüôïíá, ìéá ìïíïôïíßá ðïõ Ý÷åé êáôáíôÞóåé åëÜôôùìá êáé äõóôõ÷ßá· ðïéá íá åßíáé ç áéôßá, ç áäýíáìç èÝëçóÞ ôïõ, ï ìåãÜëïò ôïõ ðüíïò; Êáé ôåëåéþíåé áíáóôåíÜæïíôáò ãéá ôç ÷áìÝíç íéüôç ðïõ Ýäåé÷íå üôé èá áêïëïõèïýóå Üëëïõò äñüìïõò. 606

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 607

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ôçò íõ÷ôüò: öñÜóç ôçò áñ÷. åëëçíéêÞò, äçëùôéêÞ ôçò êëáóéêÞò ôïõ ðáéäåßáò. 2. åêñáôéüóïõíá óôçôüò: Ýìåíåò üñèéïò, êáôüñèùíåò íá óôáèåßò ðáñüëï ôï ìåèýóé. 3. ÊùóôáíôÞ âáñâÜôå: Åäþ ï ÂÜñíáëçò Ý÷åé âÜëåé ðñïöáíþò áõôïâéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá óôï ðïßçìá áðü ôç âéïãñáößá ôïõ· åßíáé ãíùóôü üôé ôïõ Üñåóå ôï öáãçôü êáé ôï ðïôü êáé üôé ôïí ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï ôçò çìÝñáò ôïí ðåñíïýóå åßôå óôï êáöåíåßï åßôå óôçí ôáâÝñíá. Ç óõãêåêñéìÝíç ðñïóöþíçóç óçìáßíåé ôïí åîáéñåôéêÜ éêáíü êáé Üîéï. 5. ðÝñáóåò ãñáììÞ: óôç óåéñÜ ôï Ýíá ðßóù áðü ôï Üëëï. 6. ôá êáðåëéÜ: ðáíôïðùëåßï, ðáíäï÷åßï· åäþ ôáâÝñíá. 7. Ýêáíåò ðùò äåí Ýíïéùèåò: ðñïóðïéüóïõí ðùò äåí êáôáëÜâáéíåò ôá áóôåßá, ôá ðåéñÜãìáôá êáé Ýäåé÷íåò åõäéÜèåôïò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ï áêñïáôÞò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ï ßäéïò ï ïìéëçôÞò. Ôï êëßìá ôçò áõôïêñéôéêÞò êáé ôïõ áõôïóáñêáóìïý åßíáé Ýíôïíï. Ï Þñùáò áéóèÜíåôáé âáèéÜ áðïãïÞôåõóç êáé äõóáñÝóêåéá ãéá ôïí åáõôü ôïõ, íôñÝðåôáé ãéá ôçí êáôÜíôéá ôïõ êáé ôçí êáêÞ ôïõ óõíÞèåéá íá îåíõ÷ôÜåé êÜèå âñÜäõ, íá ðßíåé êáé íá ãõñßæåé áëçôåýïíôáò áðï ôñáðÝæé óå ôñáðÝæé, êé áðï ôáâÝñíá óå ôáâÝñíá. Ôá ãåìÜôá üíåéñá êáé ïé öéëïäïîßåò óôá íåáíéêÜ ôïõ ÷ñüíéá äåí ðñáãìáôïðïéÞèçêáí· ôá áéóéüäïîá ó÷ÝäéÜ ôïõ, ôüôå ðïõ Þèåëå êáé ðßóôåõå üôé èá ãßíåé äéáöïñåôéêüò, ðÞãáí ÷áìÝíá. Ç ýðáñîÞ ôïõ âõèßæåôáé üëï êáé ðéï ðïëý óôá óêïôÜäéá ôçò áðüãíùóçò êáé íéþèåé ðïëý äõóôõ÷éóìÝíïò, áëëÜ äåí ìðïñåß íá îåöýãåé áðü ôï êáêü. ÐéèáíÞ áéôßá íá åßíáé ç áíßó÷õñç èÝëçóÞ ôïõ, êÜðïéïò ìåãÜëïò ðüíïò ðïõ äåí ôïí óõãêåêñéìåíïðïéåß. Åöüóïí ôï ðïßçìá åßíáé áõôïâéïãñáöéêü, ìðïñïýìå íá õðïèÝóïõìå ôéò óõãêåêñéìÝíåò áéôßåò: üëç ôïõ ç ðñïóùðéêÞ ðåñéðÝôåéá, äçë. ôá äõóôõ÷éóìÝíá ÷ñüíéá ðïõ Ýæçóå, ç öôþ÷åéá, ïé ðüëåìïé, ç ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç, ï æüöïò ôùí êáéñþí. Áöïý ëïéðüí áõôïóáñêáóôåß óôï ðïßçìá (óôïí ðñüëïãï), óôçí õðüëïéðç ðïéçôéêÞ óýíèåóç óáñêÜæåé ôïõò Üëëïõò, áóêåß áõóôçñÞ êñéôéêÞ óå ïëüêëçñç ôçí êïéíùíßá ãéá ôçí õðïêñéóßá êáé ôïí îåðåóìü ôçò. ÊáôáããÝëëåé ôç óáèñÞ êáôÜóôáóç êáé áíáæçôåß ôéò áéôßåò. Êáé áíôßèåôá ìå ü,ôé õðáíßóóåôáé óôï ðïßçìá, äåí ïäçãåßôáé óôçí çôôïðÜèåéá êáé óôçí ðáñáßôçóç, áëëÜ áãùíßóôçêå äõíáìéêÜ ìå ôï Ýñãï ôïõ êáé ôçí üëç óôÜóç ôïõ ãéá ôçí áíáìüñöùóç ôïõ êïéíùíéêïý óõóôÞìáôïò êáé ãéá ôç äéáìüñöùóç ìéáò áíþôåñçò ðïéüôçôáò æùÞò.

607

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 608

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï ðïßçìá ìðïñïýìå íá ôï ÷ùñßóïõìå óå äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: ïé äýï ðñþôåò óôñïöÝò: Ýêèåóç êáé ðåñéãñáöÞ áõôïý ðïõ óõìâáßíåé êÜèå ìÝñá. 2ç åíüôçôá: åêöñÜæåé ôïõò óôï÷áóìïýò ôïõ ãé' áõôü ôï áäéÝîïäï ôçò åîáèëßùóçò êáé ôçò øõ÷éêÞò öèïñÜò ðïõ ðåñéÝãñáøå ùò ôþñá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá åßíáé ç êáèáõôü äçìïôéêÞ, êáëïäïõëåìÝíç, ðïõ êÜðïôå èõìßæåé ôïí ðñïöïñéêü ëüãï, åíþ êÜðïôå îåöåýãåé óå ôýðïõò ðéï ðïéçôéêïýò êáé ðáëéïýò. 2. Óôß÷ïò: Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò. Óå êÜèå óôñïöÞ ïé äýï ðñþôïé óôß÷ïé åßíáé ôñï÷áúêïß 15/óýëëáâïé ïîýôïíïé, ï ôñßôïò ôñï÷áúêüò 15/óýë-ëáâïò ðáñïîýôïíïò, ï ôÝôáñôïò 15/óýëëáâïò éáìâéêüò ðáñïîýôïíïò. Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé æåõãáñùôÞ. 2. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. Åéêüíá: óôï ðïßçìá êõñéáñ÷åß ìéá èáõìÜóéá åéêüíá, áõôÞ ôïõ ìåèõóìÝíïõ ôç íýêôá. Ç ðáñÜèåóç ôçò ëåðôïìÝñåéáò, ïé ðñïóöùíÞóåéò êáé ïé áðáíôÞóåéò, ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ôñüðïõ êßíçóçò ìÝóá óôï ÷þñï áðïäßäïõí ëéôÜ áëëÜ êáé ìå ðéóôüôçôá öùôïãñáöéêÞò ìç÷áíÞò ôçí üëç êáôÜóôáóç ðïõ èÝëåé íá äåßîåé ï ðïéçôÞò. â. ÅñùôÞóåéò: ÷áñáêôçñéóôéêÝò åßíáé ïé ñçôïñéêÝò åñùôÞóåéò óôçí ðñþôç êáé ôñßôç óôñïöÞ. Áîéïóçìåßùôç åßíáé ç ÷ñÞóç ôïõ ðáñáôáôéêïý óôçí ðñþôç êáé äåýôåñç óôñïöÞ, ðïõ äåß÷íåé ôçí åðáíÜëçøç, êáé ôç äéÜñêåéá, êáé ôïõ åíåóôþôá óôïí ðñþôï óôß÷ï, ãéá íá öáíåß üôé áêüìç êáé óÞìåñá óõìâáßíïõí ôá ßäéá ðñÜãìáôá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç ÌÝóá óå ðïéï ðåñéâÜëëïí ôïðïèåôåßôáé ôï ðïßçìá; ÁðÜíôçóç: Ìå áðëüôçôá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá äßíåôáé ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ðïéÞìáôïò: åßíáé ï ÷þ608

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 609

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ñïò êÜðïéáò ëáúêÞò ãåéôïíéÜò, ìå ôéò ôáâÝñíåò ôçò, ôéò ðáñÝåò ôùí ìåèõóìÝíùí êáé ôïí ôõðéêü ôñüðï åêöñÜóåþí ôïõò. 2ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôïõò ôÝóóåñéò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò. ÁðÜíôçóç: Ïé ôÝóóåñéò ôåëåõôáßïé óôß÷ïé ðåñéÝ÷ïõí ôçí çèéêÞ áðïôßìçóç ôïõ ðåñéóôáôéêïý ðïõ áöçãåßôáé óôïõò ðñïçãïýìåíïõò, åêöñÜæåôáé äçë. åäþ ç êñéôéêÞ ðñüèåóç ôïõ ðïéçôÞ. ÓõãêåêñéìÝíá: óôïí á' áðü ôïõò ôÝóóåñéò óôß÷ïõò ðáñïõóéÜæåôáé ç ìïíïôïíßá, ç áíßá, ç êïýñáóç áðü ôç äéáñêÞ åðáíÜëçøç ôïõ îåíõ÷ôéïý. Óôï â' óôß÷ï áêïëïõèåß ç áîéïëüãçóç áõôÞò ôçò äéáñêïýò åðáíÜëçøçò: öáßíåôáé íá ìçí åõ÷áñéóôåß ôïí áìßëçôÞ (êáé ðÜó÷ïíôá), ãéáôß äéáðéóôþíåé üôé ðñüêåéôáé ãéá åëÜôôùìá, êáôÜíôéá, äõóôõ÷ßá ðïõ ïäçãåß óôçí áðåëðéóßá. Óôï ã' óôß÷ï ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá äéåñåýíçóçò ôùí áéôßùí, ðïõ ïäÞãçóáí ó' áõôÞ ôç äõóÜñåóôç êáôÜ âÜèïò êáôÜóôáóç ôçò öèïñÜò: ßóùò íá öôáßåé ç áíåðáñêÞò èÝëçóÞ ôïõ, ßóùò ï äõóâÜóôá÷ôïò øõ÷éêüò ôïõ ðüíïò, ðïõ ïäÞãçóáí óôïí êáôÞöïñï ôçò åîáèëßùóÞò ôïõ. Óôï ä' êáé ôåëåõôáßï óôß÷ï ôï ðïßçìá êëåßíåé ìå Ýíáí áíáóôåíáãìü êáé áõôïó÷åôëéáóìü óôç óêÝøç üôé óôá íéÜôá ôïõ åß÷å ðáëÝøåé íá áðïöýãåé áõôüí ôïí ôñüðï æùÞò, íá æÞóåé äéáöïñåôéêÜ, áëëÜ ç ìïßñá ôïõ äåí ôï åðÝôñåøå. 3ç Íá óõó÷åôßóåôå ôï ðïßçìá ìå ôï ðïßçìá ôïõ ÂÜñíáëç Ïé ìïéñáßïé (Ê Í Ë. ÂËõê., óåë. 143). Ðïéåò ïìïéüôçôåò õðÜñ÷ïõí áíÜìåóÜ ôïõò; ÁðÜíôçóç: ÕðÜñ÷åé ìåãÜëç íïçìáôéêÞ ó÷Ýóç áíÜìåóá óôï ðïßçìá áõôü êáé óôïõò «Ìïéñáßïõò». Êáôáñ÷Þí, ôï óêçíéêü, ôï ðëáßóéï, ôï ðåñéâÜëëïí êáé ôùí äýï ðïéçìÜôùí åßíáé ßäéï: ç ôáâÝñíá. ¸ðåéôá ï ÷ñüíïò åßíáé ï ßäéïò: ç íý÷ôá. Åðßóçò, ïé Þñùåò êáé ôùí äýï ðïéçìÜôùí åßíáé êáêïðáèçìÝíïé ëáúêïß Üíèñùðïé, áðüêëçñïé ôçò æùÞò, ðïõ êáôáöåýãïõí óôï êñáóß, ãéá íá îå÷Üóïõí êÜðïéïí êáçìü ôïõò. Óôïõò «Ìïéñáßïõò» âÝâáéá ãßíåôáé äéåîïäéêüôåñç áíáöïñÜ óôïí ðüíï ôùí çñþùí, ÷ùñßò üìùò êáé åêåß -üðùò êáé åäþ- íá äßíåôáé óáöÞò áðÜíôçóç. Áêüìç, óôïõò «Ìïéñáßïõò, ôï ýöïò åßíáé ðéï Ýíôïíï êáé ç ãëþóóá ðéï óáñêáóôéêÞ· ôá ðñüóùðá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé üëá ìáæß êáé óößããåôáé ï Ýíáò ðëÜé óïõ Üëëï, åíþ ó' áõôü åäþ ôï ðïßçìá õðÜñ÷åé êÜðïéá áðüóôáóç ìåôáîý ôïõò êáé Ýíá åßäïò êñõöÞò åéñùíåßáò óôï äéÜëïãü ôïõò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ï Þñùáò ôïõ ðïéÞìáôïò ðþò ðáñïõóéÜæåôáé áðü ôïí ðïéçôÞ;

609

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 610

ÔÏ

ÐÅÑÁÓÌÁ

ÓÏÕ Êþóôáò ÂÜñíáëçò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ ÁíÞêåé óôçí ðåñßïäï ôçò ùñéìüôçôáò ôïõ ðïéçôÞ êáé êõêëïöüñçóå ãýñù óôá 1922. Åßíáé Ýíá áðü ôá ìéêñÜ ëõñéêÜ ðïéÞìáôá ðïõ åêöñÜæïõí ôç óêëçñÞ åìðåéñßá ôçò æùÞò, üðùò ïé «Ìïéñáßïé», ï ðñüëïãïò ôùí «ÓêëÜâùí ÐïëéïñêçìÝíùí» ê.Ü. Êáêü ÷áñáêôçñéóôéêü üëùí áõôþí åßíáé ç Ýíôïíç óõíáéóèçìáôéêÞ óõììåôï÷Þ ôïõ ðïéçôÞ, ç óáöÞò óõìðÜèåéÜ ôïõ óôá ðñüóùðá êáé ç ëáíèÜíïõóá ôñõöåñüôçôá êáé áãÜðç, ðáñÜ ôï óáñêáóìü êáé ôçí åéñùíåßá.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ðïéçôÞò, áðïãïçôåõìÝíïò áðü ôç æùÞ, îåóðÜ óå Ýíá áöïñéóìü ãé' áõôÞ, ëÝãïíôáò üôé êáìéÜ éäéáßôåñç ÷áñÜ äåí åß÷áìå íéþóåé, ðáñÜ ìüíï ðüíï· ðßíáìå áëëÜ ôï ðïôü äåí ìðïñïýóå íá óâÞóåé ôçí áó÷Þìéá êáé ôç äõóôõ÷ßá. Êé åíþ ç æùÞ êõëïýóå Ýôóé, îáöíéêÜ Þñèå êÜôé, Ýíá èåßï êáé îáöíéêü üñáìá, ðïõ Ýöåñå, ÷áñÜ, åëðßäá êáé ïìïñöéÜ êáé Ýäåéîå ôçí Üëëç üøç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò. Áõôü üìùò ôï ÷áñìüóõíï ìÞíõìá êáé ç øõ÷éêÞ åõöïñßá êñÜôçóå ôüóï ëßãï êáé ç ðñïçãïýìåíç äõóôõ÷ßá îáíáãýñéóå.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. æÞóç: æùÞ. 2. óâçïýìå: óâÞíïõìå. 3. áøýò: äñéìýò, ôóïõ÷ôåñüò, äõíáôüò. 4. ïðþñá: öñïýôï. 5. ÐáóêáëéÜ: ïé ìÝñåò ôïõ ÐÜó÷á óõìâïëßæïõí ôç ÷áñÜ ôçò æùÞò, ôçí áíáíÝùóç, ôçí åëðßäá.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ç áðïãïÞôåõóç êáé ï æüöïò áðü ôéò äñáìáôéêÝò óõíèÞêåò ôçò æùÞò ïñéóìÝíùí áíèñþðùí êõñéáñ÷ïýí êáé ó' áõôü ôï ðïßçìá. ÕðÜñ÷åé ðÜëé ï ðüíïò ìå ôï ðïëõäéÜóôáôï

610

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 611

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ðåñéå÷üìåíï ðïõ Ý÷åé óôçí ðïßçóç ôïõ ÂÜñíáëç· ç æùÞ äåí ðñïóöÝñåé ðáñÜ ìüíï äõóôõ÷ßá. Ç êáôáöõãÞ óôï êñáóß äåí ëýíåé ôï ðñüâëçìá, áíôßèåôá õðïèÜëðåé êáé óõíôçñåß êáôáóôÜóåéò ðïõ áðïôåëïýí ôï áäéÝîïäï. Ç äõóôõ÷ßá äßíåôáé ìå ôá ðéï Ýíôïíá ÷ñþìáôá êáé ìå ëÝîåéò ìå áíÜëïãï óõíáéóèçìáôéêü ðåñéå÷üìåíï (ìéóïýìå, ìéóåß), ðïõ åêöñÜæïõí ôá áêñüôáôá üñéá áíôï÷Þò ôçò øõ÷Þò. Äçëþíïõí ôçí áðïóôñïöÞ, ôï óõíåéäçôü îÝêïììá áðü ôéò äéáäéêáóßåò ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò, ôçí Üñíçóç êÜèå ìïñöÞò åðéêïéíùíßáò. Êáé îáöíéêÜ Ýñ÷åôáé ç þñá ôçò ÷áñÜò êáé ôçò ïìïñöéÜò. ÁõôÞ ç ÷áñìüóõíç ðáñïõóßá ðïõ ëåéôïõñãåß ùò êáôáëýôçò, ðåñéãñÜöåôáé ìå ëÝîåéò áðü ôï åêêëçóéáóôéêü-èñçóêåõôéêü ëåîéëüãéï. Äåí ðñüêåéôáé ãéá êõñéïëåîßá áëëÜ ôï ðéï ðéèáíü ãéá ìåôáöïñéêü ôñüðï Ýêöñáóçò, ðïõ õðïíïåß Ýíá åñùôéêü ãåãïíüò, ðïõ ðñïêáëåß üëç áõôÞ ôç óõíáéóèçìáôéêÞ åõöïñßá êáé ÷áñÜ. ÎáöíéêÜ üëá áëëÜæïõí· ôï ìßóïò ãßíåôáé áãÜðç, ôï óêïôÜäé öùò, ç åñçìéÜ ðåñéâüëé ìå ëïõëïýäéá. Ç åõôõ÷ßá åßíáé ôÝôïéá ðïõ óõãêñßíåôáé ìå ôç ìåãÜëç èñçóêåõôéêÞ ãéïñôÞ ôïõ ÐÜó÷á. Öáßíåôáé íá áñ÷ßæåé ìéá êáéíïýñãéá æùÞ. ¼ìùò ç ÷áñÜ êáé ç ãéïñôÞ ôåëåéþíïõí ôüóï ãñÞãïñá. Ôï åñùôéêü áíôéêåßìåíï öåýãåé êáé îáíáãõñßæïõí ôá ßäéá ðñÜãìáôá: ç åñçìéÜ, ç äõóôõ÷ßá, ôï ìßóïò, ôï óêïôÜäé.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: ïé äýï ðñþôåò óôñïöÝò (áíáöïñÜ óôç æùÞ êÜðïéùí äõóôõ÷éóìÝíùí áíèñþðùí, ðïõ äåí åß÷áí íéþóåé êáìéÜ ÷áñÜ). 2ç åíüôçôá: ç ôñßôç óôñïöÞ (ç áðñüóìåíç ÷áñìüóõíç ðáñïõóßá), 3ç åíüôçôá: ç ôÝôáñôç óôñïöÞ (áðþëåéá ôçò ÷áñÜò êáé åðáíáöïñÜ óôçí ðñïçãïýìåíç äõóôõ÷ßá).

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ðëïýóéá êáé óôñùôÞ äçìïôéêÞ, ìå ëáúêÞ áðü÷ñùóç, ðëïõôéóìÝíç ìå ôýðïõò ðéï ðïéçôéêïýò êáé ðéï ðáëéïýò. Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñéò óôñïöÝò ôùí ðÝíôå óôß÷ùí. Ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü. Óå êÜèå óôñïöÞ ï ðñþôïò, ï ôñßôïò êáé ï ðÝìðôïò óôß÷ïò åßíáé 9/óýëëáâïò ðáñïîýôïíïò, åíþ ï äåýôåñïò êáé ï ôÝôáñôïò 8/óýëëáâïò ïîýôïíïò. Ç ïìïéïêáôáëçîßá ðëå÷ôÞ. Ç áðüäïóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí ãßíåôáé ðáñáóôáôéêÜ ìå ôçí ÷ñÞóç åðéôõ÷çìÝíùí ëÝîåùí (æÞóç ðïõ ôç ìéóïýìå / óôç ãçò áõôÞ ðïõ ìáò ìéóåß», «ó áõôÞí ôç ìáýñç ãç êáé æÞóç...»: áðïäßäïõí üëç áõôÞ ôçí ðëçóìïíÞ ôïõ ìßóïõò / «üñáìá èåßï êáé îáöíéêÜ», «ãÝìéóå êåëáçäéóìüí ðáèçôéêü üëç ç êáñäéÜ ìáò, üë’ ç ÷þñá», «ôïýô' ç ãéïñôÞ êé ç Ðáó÷áëéÜ»: óõìâïëßæïõí ôçí áãÜðç êáé ôçí åëðßäá). 611

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 612

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2. ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá: á. ÌåôáöïñÝò: «üóï íá ðéïýìå äå óå óâçïýìå / ðüíå ðéêñÝ êáé ðüíå áøý», «ðåñðáôïýóáìå ôõöëÜ», «áíèüò ãéá ìáò äåí åß÷å áíèßóåé... êñõììÝíï áçäüíé êåëáçäÞóåé», «Üãéáí þñá», «ãÝìéóå Þëéï, áíèüí, ïðþñá. / êåëáçäéóìüí ðáèçôéêü, üë' ç êáñäéÜ ìáò, üë’ ç ÷þñá», «ç ÐáóêáëéÜ». â. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: óôç ãç áõôÞ ðïõ ìáò ìéóåß», «ðüíå... ðïõ ìáò êñáôÜò»: ã. Ðáñç÷Þóåéò: «óôç ãçò ðïõ ìáò ìéóåß» (ðáñÞ÷çóç ôïõ ó), «ðüíå ðéêñÝ êáé ðüíå áøý (ðáñÞ÷çóç ôïõ ð), «üë' ç êáñäéÜ ìáò, üë' ç ÷þñá (ôïõ ë).

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Íá ðáñáêïëïõèÞóåôå ôç óõíáéóèçìáôéêÞ êëéìÜêùóç êáôÜ ôç äéáäñïìÞ ôïõ ðïéÞìáôïò åðéóçìáßíïíôïò ôéò êõñéüôåñåò ëÝîåéò ðïõ ôçí åêöñÜæïõí. ÁðÜíôçóç: Óôçí áñ÷Þ ôïõ ðïéÞìáôïò äéáêñßíïõìå ìßóïò êáé áðÝ÷èåéá ðñïò ôç æùÞ· ç ïéíïðïóßá äçëþíåé ôç äéÜèåóç ñÞîçò êÜèå êïéíùíéêïý äåóìïý. Óôç äåýôåñç óôñïöÞ ìåéþíåôáé ç óõíáéóèçìáôéêÞ Ýíôáóç ìå ôï óõíáßóèçìá ôçò äõóôõ÷ßáò, ôçí áðåëðéóßá êáé ôï ðáñÜðïíï, ãéáôß ôÝôïéá ðïõ Þôáí ç æùÞ äåí ôïõ 'äéíå êáìßá ÷áñÜ, êáíÝíá èÝëãçôñï. Óôçí ôñßôç óôñïöÞ Ý÷ïõìå óõíáéóèçìáôéêÞ áíÜôáóç ìå ôçí åìöÜíéóç ôçò áãÜðçò êáé ôçò ÷áñÜò, ôçò åõôõ÷ßáò êáé ôçò áãáëëßáóçò. Óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ ç áãÜðç öåýãåé êáé åìöáíßæåôáé ðÜëé ç áðïãïÞôåõóç. ÅíäåéêôéêÝò üëçò áõôÞò ôçò óõíáéóèçìáôéêÞò êëéìÜêùóçò åßíáé ïé ëÝîåéò: ìéóïýìå, ìéëåß, ðüíå ðéêñÝ êáé ðüíå áøý, ìáýñç ãçò êáé æÞóç, áíèüò ãéá ìáò äåí åß÷å áíèßóåé êé ïýôå... áçäüíé êåëáçäÞóåé, ãÝìéóå Þëéï, áíèüí, ïðþñá, êåëáçäéóìüí ðáèçôéêü üëç êáñäéÜ ìáò üë’ ç ÷þñá, Ý÷ïõìå ñçìÜîåé. 2ç Ðþò áðïäßäåôáé ðïéçôéêÜ ôï üñáìá ôïõ ðïéçôÞ (êõñßùò ìå ðüóåò ëÝîåéò êáé ìå ðïéá åéêüíá;) ÁðÜíôçóç: Ç åõôõ÷ßá êáé ç ÷áñÜ ôïõ ïñÜìáôïò ôïõ ðïéçôÞ åêöñÜæåôáé ìåôáöïñéêÜ ìå ôç ãéïñôÞ ôïõ ÐÜó÷á êáé ôç âëÜóôçóç ôçò öýóçò åêåßíç ôçí åðï÷Þ. Ïé ëÝîåéò ðïõ óõíèÝôïõí ôçí åéêüíá åßíáé: üñáìá èåßï êáé îáöíéêü, ãÝìéóå Þëéï, áíèüí, ïðþñá, êåëáçäéóìüí ðáèçôéêü üë' ç êáñäéÜ ìáò, üë' ç ÷þñá.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç ÐïéÜ åßíáé ç äéÜèåóç ôïõ ðïéçôÞ, üðùò äéáöáßíåôáé óôï ðïßçìá;

612

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

ÏÉ

Óåëßäá 613

ÐÏÍÏÉ

ÔÇÓ

ÐÁÍÁÃÉÁÓ Êþóôáò ÂÜñíáëçò

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï áðüóðáóìá áíÞêåé óôï ðñþôï ìÝñïò ôçò ðïéçôéêÞò óýíèåóçò «ÓêëÜâïé ÐïëéïñêçìÝíïé» ðïõ äçìïóéåýôçêå óôá 1927. Óå áõôü ï ðïéçôÞò åîáíèñùðßæåé ôçí Ðáíáãßá, Ýôóé þóôå íá åêöñÜóåé ôïí ðüíï ôçò ìçôÝñáò ãéá ôï ðáéäß ôçò. Ãéáôß, åíþ íéþèåé áãÜðç êáé óôïñãÞ ãé' áõôü, äåí ìðïñåß íá ìçí ðñïáéóèÜíåôáé ôï êáêü ðïõ èá ôï âñåé.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ç ìÜíá áíôéëáìâÜíåôáé ðùò ôï ðáéäß ôçò èá 'íáé êáëü êáé áãíü. ÖïâÜôáé ëïéðüí ðùò ç êáëïóýíç ôïõ áõôÞ èá ôï èÝóåé óå êßíäõíï, êáèþò èá ðñïóðáèÞóåé íá êáôáããåßëåé ôï Üäéêï ðïõ èá áíôéëáöèåß óôç æùÞ. ÓêÝöôåôáé íá ôï êñýøåé óå Ýíá íçóß ôïõ Ùêåáíïý Þ óå êÜðïéá åñçìéêÞ êïñöÞ ãéá íá ôï óþóåé. Ç æùÞ ôïõ åêåß èá åßíáé ôáêôïðïéçìÝíç, íïéêïêõñåìÝíç, ÷ùñßò ðñïâëÞìáôá êáé áíáóôáôþóåéò. Ç ßäéá èá ôï öñïíôßæåé ôç íý÷ôá êáé èá ôï êáìáñþíåé ôçí çìÝñá, êáèþò èá îåêéíÜ ãéá ôï ó÷ïëåßï ôïõ. ÌÜëéóôá, óõìâïõëåýåé ôï ðáéäß ôçò íá ìç öáíåñþóåé ðïôÝ ôï äßêáéï êáé ôçí áëÞèåéá, ãéáôß ïé Üíèñùðïé èá ôï êáêïðïéÞóïõí, èá ôï óôáõñþóïõí. Ðñïôéìüôåñï åßíáé íá óùðÜóåé êáé íá äå÷ôåß áíáíôßññçôá ôçí áäéêßá. ÖïâÜôáé ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ ðáéäéïý ôçò êáé ç áãùíßá ôçò êïñõöþíåôáé. ÁðïæçôÜ ëïéðüí Ýíá ôüðï áðïìáêñõóìÝíï ãéá íá ãåííÞóåé ôï ðáéäß ôçò ìå áóöÜëåéá, ìáêñéÜ áðü ôïõò ëýêïõò-áíèñþðïõò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. 2. 3. 4. 5.

êáé ô'Üäéêï öùíÜîåéò: íá áðïêáëýøåéò ôï Üäéêï. âñü÷éá: âñüã÷ïò, èçëéÜ. íõ÷ïðáôþ: ðåñðáôþ áèüñõâá, óôá íý÷éá ôùí ðïäéþí. ôá öñÝíá: ïé óêÝøåéò, ôï ìõáëü. áøéèéÜ: áñùìáôéêü öõôü ìå ðéêñÞ ãåýóç ðïõ ôï Ýâáæáí ùò ñüöçìá. 613

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 614

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá ÓôñïöÞ á´: Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé áíôéçñùúêÜ ôçí Ðáíáãßá, êáèþò åêåßíç óêÝöôåôáé ðþò íá ãëéôþóåé ôï ðáéäß ôçò áðü ôï ìßóïò êáé ôçí êáêßá ôïõ êüóìïõ. Ðéóôåýåé öáßíåôáé êáé ï ßäéïò üôé ï êáëüò Üíèñùðïò êáé ç áëÞèåéá ðíßãïíôáé áðü ôçí êáêßá êáé ôçí åêìåôÜëëåõóç ôïõ êüóìïõ. ÓôñïöÞ â´: Ç ìçôÝñá óêÝöôåôáé ôï ìÝëëïí ôïõ ðáéäéïý ôçò êáé ôï ðëÜèåé ìå ôç öáíôáóßá ôçò Þóõ÷ï êáé åéñçíéêü, ìáêñéÜ áðü êéíäýíïõò êáé óôáõñïýò. Ç ìçôÝñá ôïõ ÂÜñíáëç, óå áíôßèåóç ìå ôç ìçôÝñá ôïõ Óïëùìïý, äå èÝôåé èÝìá ÷ñÝïõò. ÐñïôéìÜ ôï äéêü ôçò ðáéäß íá æÞóåé Þñåìá ôç æùÞ ôïõ, íá ìçí êéíäõíåýóåé ãéá êáíåíüò ôï êáëü. Ç ðáñïõóßáóç áõôÞ åßíáé ðéï áíèñþðéíç, ðéï ñåáëéóôéêÞ. ÂÝâáéá, ï ÂÜñíáëçò ãíùñßæåé ôçí áîßá ôïõ êïéíùíéêïý áãþíá êáé ôçí áðïõóßá-áäéáöïñßá ãéá êïéíùíéêÞ ðÜëç. ¼ìùò, ãíùñßæåé ðùò ìéá ìÜíá äåí åý÷åôáé ðïôÝ ãéá ôï ðáéäß ôçò íá ãßíåé Þñùáò Þ íá ðåèÜíåé, èõóéÜæïíôáò ôç æùÞ ôïõ ãéá êáíÝíá óêïðü. ÓôñïöÞ ã´: Ç ìçôÝñá öñïíôßæåé ëïéðüí ôï ðáéäß ôçò ìå êÜèå ôñüðï. Ìå ôç óôïñãÞ ôçò åêåßíï åßíáé óõíáéóèçìáôéêÜ áóöáëÝò. ×Üñç óå áõôÞí êáëýðôåé ôéò âéïôéêÝò ôïõ áíÜãêåò, áöïý ôïõ åîáóöáëßæåé ôçí ôñïöÞ, ôç óôÝãç êáé ôçí åíäõìáóßá ôïõ, áëëÜ êáé ôéò ðíåõìáôéêÝò ôïõ áíÜãêåò, êáèþò öñïíôßæåé ãéá ôç ìüñöùóÞ ôïõ. «Ìå ðüóï áðëÜ ìÝóá êáôáöÝñíåé íá áéóèçôïðïéÞóåé áõôü ðïõ óôÜèçêå ðÜíôá ôï êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ìçôñüôçôáò, ôç äéÜëõóç ôïõ åãþ ôçò ìçôÝñáò ìÝóá óôï åßíáé ôïõ ðáéäéïý. Êáé ðñÝðåé íá ôï ïìïëïãÞóïõìå ðùò ï ýìíïò áõôüò ôçò ãõíáßêáò, ðïõ êõñéáñ÷åß ìÝóá óôï Ýñãï ôïõ ÂÜñíáëç, äåí åßíáé ðáñÜ áðïôÝëåóìá ôïõ Ýíôïíïõ ÝñùôÜ ôïõ ãéá ôç æùÞ êáé ôïí Üíèñùðï. Ìüíïí åðï÷Ýò êáé ôÜîåéò ðïõ íéþóáíå ðùò «ç æùÞ åßíáé ìÝãá êáëü êáé ðñþôï» õøþóáíå ôç ãõíáßêá óå óýìâïëï äçìéïõñãßáò, åíþ ïé åðï÷Ýò ôçò áðïóýíèåóçò ôçí êáôáíôÞóáíå óêåýïò çäïíÞò. Êé ï ÂÜñíáëçò, ðñüäñïìïò, øÜëôçò ìéáò ôÜîçò ðïõ ç áãÜðç ôçò áêñéâþò ãéá ôç æùÞ, ç ãíþóç ôçò áîßáò ðïõ äéáèÝôåé ôçí óðñþ÷íåé óôïí ðéï áðïöáóéóôéêü áãþíá, äå èá Þôáí óõíåðÞò óôçí éäåïëïãßá ôïõ áí äåí ýøùíå ôç ìçôñüôçôá, óå óýìâïëïõ» (Â. Âáñßêáò, «Ê. ÂÜñíáëçò - Ê. ÊáñõùôÜêçò», óåë. 58). ÓôñïöÞ ä~: Ïé Üíèñùðïé ðñÜãìáôé äåí ìðïñïýí «íá óçêþóïõí» ôï öùò. Äå äÝ÷ïíôáé ôçí áëÞèåéá, áëëÜ áíôéäñïýí, ðñïóðáèþíôáò íá êáôáðíßîïõí ôéò áäýíáìåò öùíÝò ðïõ õðåñáóðßæïõí ôï äßêáéï. Ç áãÜðç ôçò ìÜíáò ôçò õðáãïñåýåé ìéá áíôéçñùéêÞ óôÜóç áðÝíáíôé óôç æùÞ. ¼ìùò, ç óôÜóç ôïõ áíèñþðïõ, ôïõ ðáéäéïý ôçò, èá ðñÝðåé íá 'íáé äéáöïñåôéêÞ. Èá ðñÝðåé íá êáõôçñéÜóåé ôï Üäéêï êáé íá õðåñáóðéóôåß ôç äéêáéïóýíç, Ýóôù êé áí õðïöÝñåé. 614

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 615

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ï ðïéçôÞò ðáñïìïéÜæåé ôïõò áíèñþðïõò ìå ëýêïõò, èÝëïíôáò íá ôïíßóåé ðùò áêïëïõèïýí ôï äßêáéï ôïõ éó÷õñüôåñïõ, ÷ùñßò íá åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôá äéêáéþìáôá ôùí Üëëùí. Óôï÷åýïõí ìüíï óôçí éêáíïðïßçóç ôùí ðñïóùðéêþí ôïõò óõìöåñüíôùí êáé åßíáé éêáíïß íá «ðáôÞóïõí åðß ðôùìÜôùí» ðñïêåéìÝíïõ íá ðåôý÷ïõí ôï óêïðü ôïõò. (ÁðÜíôçóç 2çò åñþôçóçò).

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Óôï ðïßçìá áõôü âëÝðïõìå ôçí êëéìÜêùóç áðü ôïí ðïéçôÞ ôçò áíçóõ÷ßáò êáé ôçò áãùíßáò ôçò ìÜíáò ãéá ôï ðáéäß ôçò. Äåí ìðïñïýìå ëïéðüí íá ôï ÷ùñßóïõìå óå åíüôçôåò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ôå÷íéêÞ - Ìïíüëïãïò: Ìå ôç ìïñöÞ ìïíïëüãïõ ï ðïéçôÞò åêèÝôåé ôéò áðüøåéò ôïõ ãéá ôç ìïñöÞ ôçò êïéíùíßáò êáé êáõôçñéÜæåé ôçí êïéíùíéêÞ áäéêßá ìå ôï óôüìá ìéáò ìÜíáò ðïõ èÝëåé íá ðñïóôáôÝøåé ôï ðáéäß ôçò áðü ôçí êáêßá ôïõ êüóìïõ. Ãéá íá ðåôý÷åé ôï óêïðü ôïõ, ÷ñçóéìïðïéåß êÜðïéá åêöñáóôéêÜ ìÝóá. 2. Åéêüíåò: ÐáñáóôáôéêÝò, üëï ôñõöåñüôçôá åéêüíåò: «Ðïý íá óå êñýøù... êïñöÞí åñçìéêÞ», «Óõ èá '÷åéò ìÜôéá ãáëáíÜ... ôñõöåñü», «Ôç íý÷ôá èá óçêþíïìáé... ÷áìïìÞëé», «êé ýóôåñ' áð' ôï ðáñÜèõñï... êïíôýëé»... 3. Ðáñïìïéþóåéò: «ôï Äßêéï, öùò ôçò áóôñáðÞò», «ìáêñéÜ áð' ôïõò ëýêïõò, èåñéÜ ïé áíèñþðïé». 4. Ñåáëéóìüò: Ôï ñåáëéóôéêü óôïé÷åßï åßíáé Ýíôïíï, êáèþò ï ðïéçôÞò èÝëåé íá ôïíßóåé ôï ìÝãåèïò ôçò áíèñþðéíçò áäéêßáò, êáé ç Ýêöñáóç óå ãåíéêÝò ãñáììÝò áðëÞ êáé ëéôÞ. 5. Óôß÷ïò - ÌÝôñï: Ïé óôß÷ïé åßíáé äåêáåîáóýëëáâïé êáé äåêáåðôáóýëëáâïé, ìå ïìïéïêáôáëçîßá óôéò åíáëëáãÝò ôïõò. Ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Óôï ìïíüëïãï ôçò ÐáíáãéÜò õðÜñ÷ïõí óôß÷ïé ðïõ åêöñÜæïõí ôá ðéï ôñõöåñÜ óõíáéóèÞìáôá êáé Üëëïé ðïõ åêöñÜæïõí ôéò ðéï ðéêñÝò äéáðéóôþóåéò: íá ôïõò åíôïðßóåôå óôï áðüóðáóìá. 615

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 616

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Ïé óôß÷ïé ðïõ åêöñÜæïõí ôá ðéï ôñõöåñÜ óõíáéóèÞìáôá åßíáé ïé åîÞò: 1-2, 6-8, 1115 êáé 22-25. Ïé óôß÷ïé ðïõ åêöñÜæïõí ôéò ðéï ðéêñÝò äéáðéóôþóåéò åßíáé ïé åîÞò: 4-5 êáé 18-20. 2ç «ÈåñéÜ ïé áíèñþðïé... èá óå óôáõñþóïõí»: íá ó÷ïëéÜóåôå ôï íüçìá ôùí ôñéþí áõôþí óôß÷ùí. ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå áíÜëõóç ä' óôñïöÞò. 3ç Ðþò êëéìáêþíåôáé ç áãùíßá ôçò Ðáíáãßáò áðü ôçí ðñþôç ùò ôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ ôïõ áðïóðÜóìáôïò; ÁðÜíôçóç: Ç áãùíßá ôçò Ðáíáãßáò êëéìáêþíåôáé ùò åîÞò: Óôçí ðñþôç óôñïöÞ ç ìçôÝñá áíçóõ÷åß ãéá ôï ðáéäß ôçò êáé óêÝöôåôáé íá ôï êñýøåé áðü ôçí êáêßá ôïõ êüóìïõ. Óôç â' óôñïöÞ óêÝöôåôáé ôç æùÞ ôïõ Þóõ÷ç êáé íïéêïêõñåìÝíç, ìáêñéÜ áðü ðñïâëÞìáôá êáé áíáóôáôþóåéò. Óôçí ôñßôç óôñïöÞ êõñéáñ÷åß ç áãÜðç êáé ç ôñõöåñüôçôá ãéá ôï ðáéäß ôçò êáé ç áãùíßá õðïóôÝëëåôáé ãéá íá åðáíÝëèåé óôçí ôÝôáñôç óôñïöÞ. ÔÝëïò, óôçí å~ óôñïöÞ ç áãùíßá ôçò êïñõöþíåôáé, êáèþò äéáâëÝðåé åðéêßíäõíï ôï ìÝëëïí ôïõ ðáéäéïý ôçò êáé äåí îÝñåé ðþò íá ôï ðñïóôáôåýóåé.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ìå ðïéåò öñÜóåéò äçëþíåôáé ï ðüíïò ôçò Ðáíáãßáò; 2ç Ðþò ðáñïõóéÜæïíôáé ïé Üíèñùðïé óýìöùíá ìå ôá ëüãéá ôçò Ðáíáãßáò.

616

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 617

ÄÕÏ ËÏÃÉÁ ÉùÜííçò Øõ÷Üñçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ êáé ôï Ýñãï ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí Ïäçóóü, óôá 1854 áðü ãïíåßò Êùíóôáíôéíïðïëßôåò. Ôá ðñþôá ôïõ ÷ñüíéá Ýæçóå óôçí Ðüëç êáé óôç óõíÝ÷åéá óôç Ìáóóáëßá, üðïõ ïëïêëÞñùóå ôá ÷ñüíéá öïßôçóçò óôï ó÷ïëåßï. Óôç óõíÝ÷åéá óðïýäáóå áñ÷áßá åëëçíéêÞ êáé ãáëëéêÞ Öéëïëïãßá óôç Óïñâüííç· ðáñáêïëïýèçóå åðßóçòìáèÞìáôá Ëáôéíéêþí êáé Ãëùóóïëïãßáò. Ôï 1884 äéïñßóôçêå êáèçãçôÞò ôçò íåïåëëçíéêÞò Ãëþóóáò êáé Öéëïëïãßáò óôç Ó÷ïëÞ Áíáôïëéêþí Ãëùóóþí ôïõ Ðáñéóéïý. Óôá 1888, êáé ìåôÜ áðü Ýíá óýíôïìï ôáîßäé óôçí ÅëëÜäá ðïõ èá ôïí åìðíåýóåé ó÷åôéêÜ, åêäßäåé ôï Ýñãï ôïõ «Ôï ôáîßäé ìïõ» ðïõ áðïôÝëåóå êáéíïôïìßá ãéá ôçí åðï÷Þ ôïõ, êáèþò õðåñÜóðéæå óå áõôü ìå èÝñìç ôç ÷ñÞóç ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò. Ðïëëïß õðÞñîáí ïé ïðáäïß áëëÜ êáé ïé åðéêñéôÝò ôïõ Ýñãïõ ôïõ. Ç áëÞèåéá üìùò åßíáé ðùò ï Øõ÷Üñçò Þôáí ï ðñþôïò ¸ëëçíáò ãëùóóïëüãïò ðïõ áó÷ïëÞèçêå ìå ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé ôï Ýñãï ôïõ áõôü ôÜñáîå ôá ëéìíÜæïíôá íåñÜ ôçò åðï÷Þò, èÝôïíôáò ôéò âÜóåéò ìéáò áíáíåùôéêÞò ðñïóðÜèåéáò ðïõ äåí Üñãçóå íá Ýñèåé. Ï Øõ÷Üñçò üìùò áó÷ïëÞèçêå éäéáßôåñá êáé ìå ôï ìõèéóôüñçìá. ¼ðùò ôïíßæåé ï Ê. ÂÜñíáëçò: «Ï Øõ÷Üñçò Þôáíå êáé ìåãÜëïò åðéóôÞìïíáò êáé ðñùôïðüñïò äéáíïïýìåíïò êé áðüëõôïò ãëùóóïðëÜóôçò êé áêáôáìÜ÷çôïò ðïëåìéóôÞò êáé áóýãêñéôïò ðåæïãñÜöïò. Äåí Þôáíå ìïíÜ÷á ï äÜóêáëïò ôçò åðéóôÞìçò, Þôáí ðÜíù áð' üëá ï äÜóêáëïò ôçò ðåæïãñáößáò ìáò. Ç ãïçôåßá êáé ç óðéñôÜäá, ôï ðÜèïò êé ç ëáôéíéêÞ äéáýãåéá ôçò óêÝøçò ôïõ êáé ôïõ ãñáøßìáôüò ôïõ -êáé ðñïðÜíôùí ç áëÞèåéá ôïõ- åßíáé êÜôé ôï ìïíáäéêü óôç ãñáììáôåßá ìáò». ÓçìáíôéêÜ Ýñãá ôïõ åßíáé ôá åîÞò «Ô' üíåéñï ôïõ Ãéáííßñç», «Ôá Äõï ÁäÝñöéá», «ÆùÞ êáé ÁãÜðç óôç ÌïíáîéÜ», «ÁãíÞ» «Äõï ÔñéáíôÜöõëëá ôïõ ×Üñïõ» (üëá ìõèéóôïñÞìáôá), «Óôïí ºóêéï ôïõ ÐëáôÜíïõ» -óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí- ê.Ü. ÐáñÜëëçëá ï Øõ÷Üñçò óõíÝ÷éæå êáé ôï äéäáêôéêü ôïõ Ýñãï. ÐáñáéôÞèçêå áðü ôç èÝóç ôïõ óôá 1928. Ôïí åðüìåíï ÷ñüíï ðÝèáíå.

617

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 618

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï êåßìåíï áõôü áðïôåëåß Ýíá áðüóðáóìá áðü ôïí Ðñüëïãï ðïõ ðáñÝèåóå ï Øõ÷Üñçò óôï Ýñãï ôïõ «Ôï ôáîßäé ìïõ». Óå áõôü åêöñÜæåé ôéò áðüøåéò ôïõ ãéá ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé ôïíßæåé ðùò áðïôåëåß ôüóï åèíéêü üóï êáé åêðáéäåõôéêü æÞôçìá. Ãéáôß, óå ìéá åðï÷Þ ðïõ ôï ãÝíïò ãýñåõå íá óõãêñïôçèåß, ãéá íá áêïëïõèÞóåé ôï äñüìï ðëÜé óôá Üëëá öùôéóìÝíá êñÜôç ôçò Åõñþðçò, Ýðñåðå íá óôçñé÷ôåß óôç äçìïôéêÞ ãëþóóá, ôç ìüíç éêáíÞ íá åêöñÜóåé üëåò ôéò ãíþóåéò êáé áíôéëÞøåéò êáé íá ïäçãÞóåé óôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõ áíáãÝííçóç. ÊÜðïéåò âÝâáéá áðü ôéò èÝóåéò ôïõ Øõ÷Üñç Þôáí áêñáßåò· üìùò óå áõôü óôçñß÷ôçêå ç ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí åöáñìïãÞ ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò êáé ï ñüëïò ôïõ åßíáé áíåêôßìçôïò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ¹äç áðü ôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï ôïõ êåéìÝíïõ ï Øõ÷Üñçò ôïíßæåé ðùò óêïðüò ôïõ Ýñãïõ ôïõ åßíáé ç åðéêñÜôçóç ôçò åèíéêÞò ãëþóóáò, áãþíáò éóÜîéïò ìå áõôüí ôçò áðåëåõèÝñùóçò ôçò ðáôñßäáò. Óôç óõíÝ÷åéá, ï Øõ÷Üñçò ôïíßæåé ðùò, áí êáé ÷ñùóôÜ ôç ìüñöùóÞ ôïõ óôç Ãáëëßá, äåí îå÷íÜ ðùò ãåííÞèçêå ¸ëëçíáò êáé ðùò Ý÷åé õðï÷ñÝùóç íá âïçèÞóåé ôçí ðáôñßäá ôïõ ìå üðïéïí ôñüðï êé áí ìðïñåß. Åðßóçò, áíáöÝñåôáé óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï Ýãñáøå ôï Ýñãï ôïõ. ÅñãÜóôçêå ãéá ðïëý êáéñü ðñéí ãñÜøåé ïôéäÞðïôå, ãé' áõôü êáé äåí Ý÷åé óêïðü íá äþóåé ëüãï óå êáíÝíáí ãéá ü,ôé Ýãñáøå. ÅîÜëëïõ, ç äéäáêôéêÞ ôïõ åìðåéñßá êáé ç åðéóôçìïíéêÞ ÝñåõíÜ ôïõ óôïí ôïìÝá ôçò ãëþóóáò åßíáé ôÝôïéá ðïõ äåí ìðïñåß íá áìöéóâçôçèåß áðü êáíÝíáí. ÌÜëéóôá, êñßíåé ôç äéêÞ ôïõ ðñïóðÜèåéá. Ôïíßæåé ðùò ôï Ýñãï ôïõ äåí áðïôåëåß ôç ëýóç óôï ðñüâëçìá, êáèþò åßíáé ðïëëÜ áõôÜ ðïõ ðñÝðåé íá ãßíïõí áêüìá óôï èÝìá ôçò ãëþóóáò. ÐñÝðåé íá ìÜèåé ï êáèÝíáò êáëÜ ôç äçìïôéêÞ, íá äéäÜóêåôáé óôá ó÷ïëåßá êáé ôá ÐáíåðéóôÞìéá, íá áíôéìåôùðßæåôáé ìå óåâáóìü êáé ìÜëéóôá íá ìåëåôçèåß óùóôÜ êáé ç áñ÷áßá åëëçíéêÞ, Ýôóé þóôå íá áðïäåé÷èåß ç áîßá ôçò äçìïôéêÞò êáé ç áíÜãêç íá åßíáé ìüíï áõôÞ ðïõ èá êáëëéåñãçèåß. Åðßóçò, êáèéóôÜ ãíùóôü ï Øõ÷Üñçò ðùò ôï Ýñãï ôïõ äåí åßíáé ãñáììáôéêÞ áëëÜ Ýíá ëïãïôå÷íéêü êåßìåíï, ãñáììÝíï ìå öáíôáóßá êáé ðïéçôéêÞ Ýêöñáóç. ÁöïñìÞ ãé' áõôü óôÜèçêå Ýíá ôáîßäé ôïõ óôçí ÅëëÜäá. 618

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 619

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Óôïí åðßëïãï ôïõ áðïóðÜóìáôïò áõôïý ôïíßæåé ðÜëé ðùò óêïðüò ôïõ åßíáé íá äéáâÜóïõí üëïé ôï âéâëßï ôïõ êáé íá ìïñöùèïýí áðü áõôü, ÷ùñßò êáíåßò íá ôï âáñåèåß, üðùò ãßíåôáé ìå óïâáñÜ êáé åðéóôçìïíéêÜ èÝìáôá.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. éóôïñéêÜ æçôÞìáôá: ôï Ýñãï «ÉóôïñéêÜ êáé ãëùóóïëïãéêÜ æçôÞìáôá» ðïõ äçìïóéåýôçêå ôï 1888 óôï «Åéêïóéðåíôáåôçñßò ôïõ Åëëçíéêïý Öéëïëïãéêïý Óõëëüãïõ Êùí/ðüëåùò», ôüì. 18. 2. áðïêñßèçêá áëëïý: åííïåß Ýíá ðëÞèïò ìåëåôþí ó÷åôéêÜ ìå ãëùóóéêÜ èÝìáôá. 3. ìå ôá óùóôÜ ôïõ: üðùò ðñÝðåé.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ï ðïéçôÞò èåùñåß ôï ãëùóóéêü æÞôçìá, óçìáíôéêÞ õðüèåóç. Êáé áõôü ãéáôß ç ãëùóóéêÞ áíáíÝùóç êáé áðåëåõèÝñùóç óçìáßíåé êáé åîåëßîåéò óå êïéíùíéêÜ êáé ðïëéôéêÜ èÝìáôá. ÅîÜëëïõ, áí ãßíåôáé äåêôÞ ç ãëþóóá ôïõ ëáïý, ôüôå ãßíåôáé äåêôÞ êáé ç åîïõóßá ðïõ áóêåß ï ëáüò, ç áíÜãêç íá ìïñöùèåß, íá áðïêôÞóåé åèíéêÞ óõíåßäçóç. Ï Øõ÷Üñçò ðñïóðÜèçóå íá âïçèÞóåé ôçí ðáôñßäá ôïõ óôï åðßðåäï ôçò ðíåõìáôéêÞò ôçò óõãêñüôçóçò ìå ôç ÷ñÞóç ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò. Ãéáôß ç äçìïôéêÞ åßíáé áõôÞ ðïõ ìðïñåß íá åêöñÜæåé ôéò åðéèõìßåò êáé ôá üíåéñá ôïõ ëáïý êáé åðïìÝíùò íá óõíôåëåß óôç óõãêñüôçóç åèíéêÞò óõíåßäçóçò êáé äéáôÞñçóçò ôçò åèíéêÞò ôáõôüôçôáò. Óôçí ôÝôáñôç ðáñÜãñáöï áíáöÝñåôáé óå åêåßíïí ðïõ äå èá '÷åé ðåéóôåß áðü ôá êßíçôñÜ ôïõ êáé èá ðñïóðáèÞóåé, êÜíïíôáò ôïí åéäéêü, íá âñåé ëÜèç. Ôïíßæåé ëïéðüí ðùò êÜôé ôÝôïéï äåí åßíáé óêüðéìï êáé ìÜëéóôá äå èá '÷åé áðïôåëÝóìáôá, êáèþò ï ßäéïò ÷ñçóéìïðïßçóå ìüíï õðÜñ÷ïíôåò ãñáììáôéêïýò ôýðïõò êáé üóïõò êáéíïýñéïõò äçìéïýñãçóå, öñüíôéóå íá ôïõò êáôáóôÞóåé óýìöùíïõò ìå ôç ãñáììáôéêÞ ôçò äçìïôéêÞò, Ý÷ïíôáò ùò âÜóç ôçí áñ÷áßá ãëþóóá. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ï Øõ÷Üñçò èõìßæåé ðùò ç ãëþóóá ôïõ ëáïý äåí åßíáé êáéíïýñéá, ãé' áõôü êáé ðñÝðåé íá êáëëéåñãçèåß. ÅðéðëÝïí, êÜèå êñéôéêÞ óôï Ýñãï ôïõ- Þ óå ïðïéïäÞðïôå Ýñãï- äåí ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìüíï êáé ìüíï ãéá íá åíôïðßóåé ï êñéôéêüò ëÜèç áëëÜ ãéá íá âïçèÞóåé óôçí ðåñáéôÝñù Ýñåõíá, ãåãïíüò üìùò ðïõ áðáéôåß áîéüëïãï åðéóôçìïíéêü åîïðëéóìü åê ìÝñïõò ôïõ ìåëåôçôÞ. Ï Øõ÷Üñçò ôïíßæåé ðùò Ýãñáøå ôï Ýñãï ôïõ ìåôÜ áðü Ýíá ôáîßäé ôïõ óôçí ÅëëÜäá. ÅðéóôñÝöïíôáò üìùò óôçí Ãáëëßá, äå èÝëçóå óáí ôïõò Üëëïõò ðåñéçãçôÝò íá êáôáãñÜøåé ôéò åíôõðþóåéò ôïõ áðü ôïõò áíèñþðïõò êáé ôïí ôüðï ðïõ ãíþñéóå áëëÜ ôç

619

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 620

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ãëþóóá áõôïý ôïõ ëáïý, ÅîÜëëïõ óçìáóßá äåí Ý÷ïõí ôá Üôïìá -ôï åãþ- áëëÜ ç éäÝá êáé ï íïõò, ç åèíéêÞ øõ÷Þ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Äåí ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå åíüôçôåò óôï êåßìåíï áõôü, áöïý áðïôåëåß áðüóðáóìá ìüíï åíüò åõñýôåñïõ êåéìÝíïõ êáé áíáöÝñåôáé óôï ßäéï èÝìá, äçëáäÞ óôïí áãþíá ôïõ Øõ÷Üñç ãéá ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ¾öïò: Ìå áíÜëáöñï êáé ÷éïõìïñéóôéêü óõ÷íÜ ýöïò ðïõ äéáêñßíåé üëï ôï Ýñãï åßíáé ãñáììÝíï êáé ôï áðüóðáóìá áõôü. ¸ôóé, ï ðïéçôÞò êáôáöÝñíåé íá åîïìïëïãçèåß ôéò áíõóç÷ßåò ôïõ ãéá ôï èÝìá ôçò ãëþóóáò ôïõ ëáïý êáé ôçí áíÜãêç íá êáëëéåñãçèåß ðéï óõóôçìáôéêü. 2. Ãëþóóá: ¼óï ãéá ôç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß, áõôÞ öõóéêÜ åßíáé ç äçìïôéêÞ, æùíôáíÞ êáé êáôáíïçôÞ, áí êáé ìå êÜðïéåò áêñüôçôåò óôçí ôÞñçóç ôùí ãñáììáôéêþí ôýðùí.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Âñßóêåôå ïñèÞ ôçí Üðïøç ôïõ Øõ÷Üñç üôé ãëþóóá êáé ðáôñßäá ôáõôßæïíôáé; Íá ôçí áéôéïëïãÞóåôå êáé íá ôç óõó÷åôßóåôå ìå ôçí áíôßóôïé÷ç öñÜóç ôïõ Óïëùìïý: «ÌÞãáñéò Ý÷ù Üëëï óôïí íïõ ìïõ, ðÜñåî åëåõèåñßá êáé ãëþóóá;» (ÄéÜëïãï). ÁðÜíôçóç: Ôüóï ï Øõ÷Üñçò üóï êáé ï Óïëùìüò áíôßëáìâÜíïíôáé ôç óõó÷Ýôéóç ðïõ õðÜñ÷åé áíÜìåóá óôç ãëþóóá êáé ôçí åëåõèåñßá. Ãéáôß, üôáí êáëëéåñãåßôáé ç æùíôáíÞ ãëþóóá, ôüôå åßíáé äõíáôüí íá ìïñöùèåß ï ëáüò êáé íá áíôéëçöèåß ôçí áíÜãêç êáé ôï íüçìá ôçò áðåëåõèÝñùóçò ôçò ðáôñßäáò êáé åðïìÝíùò íá åñãáóôåß ðñïò áõôü ôï óêïðü. ¸ôóé ëïéðüí ç ôý÷ç ôçò ðáôñßäáò êáé ôçò ãëþóóáò óõíäÝïíôáé, áöïý áíáãíþñéóç ôçò ãëþóóáò óçìáßíåé êáé áíáãíþñéóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ ëáïý êáé Üñá åèíéêÞ áðïêáôÜóôáóç.

620

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 621

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

2ç Ðþò áíôéëáìâÜíåóôå ôçí ïìïëïãßá ôïõ óõããñáöÝá: «ÄéêÞ ìïõ ãëþóóá äåí Ý÷ù êáé äåí Ýöôéáîá ãëþóóá, ãéáôß ðëÜóôçò äåí åßìáé. ÃñÜöù ôçí êïéíÞ ãëþóóá ôïõ ëáïý. ÁðÜíôçóç: Ï Øõ÷Üñçò åßíáé åéëéêñéíÞò ùò ðñïò ôï èÝìá ôçò ãëþóóáò. ÐñÜãìáôé, ï ßäéïò äåí åßíáé ï äçìéïõñãüò ôçò, äåí ðñïóðáèåß íá êáôáóêåõÜóåé êÜôé îÝíï. Áíôßèåôá, åßíáé åêåßíïò ðïõ êáôáãñÜöåé ôç ãëþóóá ôïõ ëáïý êáé êáôïñèþíåé íá ôçò äþóåé ôï åðéóôçìïíéêü êýñïò ðïõ ùò ôüôå äå äéÝèåôå. 3ç Ðïéï ôï âáèýôåñï êßíçôñï ðïõ ïäÞãçóå ôïí Øõ÷Üñç óôç óõããñáöÞ áõôïý ôïõ Ýñãïõ; ÁðÜíôçóç: Áõôü ðïõ þèçóå ôïí Øõ÷Üñç óôï íá ãñÜøåé ôï âéâëßï ôïõ Þôáí ç áðÝñáíôç áãÜðç ôïõ ãéá ôçí ÅëëÜäá. Áí êáé äå æïýóå óôçí ðáôñßäá ôïõ, Ýíéùèå õðï÷ñÝùóç ãé' áõôÞí êáé ðßóôåõå ðùò Ýðñåðå íá ôç âïçèÞóåé, íá ôç èÝóåé óôï äñüìï ôçò ðíåõìáôéêÞò áíáãÝííçóçò êáé ôçò ðñïüäïõ.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ãéá ôïí Øõ÷Üñç ôï Ýèíïò ðñÝðåé íá ðïëåìÜ ãéá ôá öõóéêÜ áëëÜ êáé ãéá ôá íïåñÜ ôïõ óýíïñá. Ôé åííïåß ï óõããñáöÝáò;

621

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 622

ÃËÙÓÓÉÊÏÍ ÆÇÔÇÌÁ ÊÉ Ç ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÇ ÌÁÓ ÁÍÁÃÅÍÍÇÓÉÓ ÔÏ

Öþôçò ÖùôéÜäçò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ êáé ôï Ýñãï ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, óôá 1849. Óðïýäáóå ÉáôñéêÞ óôçí Áõóôñßá êáé óôç Ãåñìáíßá êáé åñãÜóôçêå ùò ãéáôñüò óôçí éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ. ÐáñÜëëçëá, áãùíßóôçêå êáé ãéá ôçí åðéêñÜôçóç ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò, ùò ðñüåäñïò ôïõ «ÁäåñöÜôïõ ôçò ÄçìïôéêÞò», ïñãÜíùóçò ãéá ôçí êáèéÝñùóç ôçò äçìïôéêÞò óôá ó÷ïëåßá ôïõ. Ãéá ôï Ýñãï ôïõ áõôü èåùñåßôáé ùò ï åéóçãçôÞò ôïõ åêðáéäåõôéêïý äçìïôéêéóìïý. ÌÜëéóôá, ï Ôñéáíôáöõëëßäçò Ýãñáøå ãé' áõôüí: «Ìå ôï ÖùôéÜäç åãêáéíéÜóôçêå ç æýìùóç ðïõ æÞôçóå íá ÷áñßóåé óôï íåïåëëçíéóìü ìáæß ìå ôç ãëþóóá ôïõ áëçèéíÞ ðáéäåßá» (Ê.È. ÄçìáñÜò, «Éóôïñßá ôçò ÍåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò»). Ï ÖùôéÜäçò Ýãñáøå ðïëëÜ Ýñãá: «ÉáôñéêÜ óõããñÜììáôá», «Ôï ¸ìöõôïí èåñìüí» ìå êáèáñÜ éáôñéêü êáé åðéóôçìïíéêü ðåñéå÷üìåíï-, Üñèñá ãéá ôç äçìïôéêÞ ðïõ äçìïóßåõóå óôçí åöçìåñßäá ôçò Ðüëçò «Ôá÷õäñüìïò» êáé ðïõ åêäüèçêáí áñãüôåñá ìå ôïí ôßôëï «Ôï Ãëùóóéêüí ÆÞôçìá êáé ç ÅêðáéäåõôéêÞ ìáò ÁíáãÝííçóéò». Ôï Ýñãï ôïõ ÖùôéÜäç åðçñÝáóå éäéáßôåñá ôïõò íåüôåñïõò äçìïôéêéóôÝò, üðùò ôïí Áë. Äåëìïýæï êáé ôï Ìáíþëç Ôñéáíôáöõëëßäç. ÐÝèáíå óôá 1936, óôçí ÁèÞíá.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï Ýñãï áõôü ôïõ ÖùôéÜäç áðïôåëåß ôï ðñþôï, üðïõ ìåëåôÜôáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï ç ãëþóóá ôïõ ëáïý ìðïñåß, áí êáëëéåñãçèåß, íá åðçñåÜóåé ôçí ðíåõìáôéêÞ óõãêñüôçóÞ ôïõ êáé íá ïäçãÞóåé óôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõ áíáãÝííçóç. Ìå ôï Ýñãï ôïõ áõôü ï ÖùôéÜäçò èá ãßíåé ï ðñùôïðüñïò ìéáò ðñïóðÜèåéáò êáé åíüò áäéÜëåéðôïõ áãþíá ãéá ôçí åðéêñÜôçóç ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò.

622

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 623

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ÖùôéÜäçò áíáöÝñåôáé óôç óçìáóßá ôïõ êïóìïðïëéôéóìïý. Ôïíßæåé ðùò äåí ðñÝðåé íá êáôáäéêÜæåôáé áëëÜ êáé íá ðñïóåããßæåôáé áðü äéáöïñåôéêÞ ïðôéêÞ ãùíßá. Óôü÷ïò êÜèå ëáïý äåí ðñÝðåé íá åßíáé ç õéïèÝôçóç ôùí ðïëéôéóôéêþí óôïé÷åßùí ôùí Üëëùí ëáþí, áöïý êÜèå Ýèíïò Ý÷åé ôï äéêü ôïõ ðïëéôéóìü êáé ôç äéêÞ ôïõ ðáñÜäïóç êáé ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæåé ôïí êïóìïðïëéôéóìü ùò âÜóç áíôáëëáãÞò éäåþí êáé åðéôåõãìÜôùí. Óôç óõíÝ÷åéá áíáöÝñåôáé óôïõò óôü÷ïõò åíüò óùóôÜ ïñãáíùìÝíïõ åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò êáé ôïíßæåé ðùò áõôü, ðñÝðåé íá óôçñßæåôáé óôç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé íá áðïâëÝðåé óôçí áíáíÝùóç ôçò óêÝøçò êáé óôçí ðñüïäï. Åðßóçò, ôïíßæåôáé ðùò üëïé ïé Üíèñùðïé ðñïóðáèïýí íá âåëôéþóïõí ôçí êïéíùíéêÞ ôïõò èÝóç êáé íá åîáóöáëßóïõí Ýíá ìÝëëïí êáëýôåñï ãéá ôïõò ßäéïõò êáé ôá ðáéäéÜ ôïõò. Ãéá íá ãßíåé üìùò áõôü áðáéôåßôáé ç ìüñöùóç ôïõ ëáïý. Óôïí åðßëïãï áõôïý ôïõ áðïóðÜóìáôïò ï ÖùôéÜäçò ôïíßæåé ðùò ôüóï ç ãëþóóá üóï êáé ç åêðáßäåõóç êáé ç ðáéäåßá ãåíéêüôåñá åßíáé åèíéêü èÝìá. ¼ëïé ðñÝðåé íá ðñïóôáôåýïõí ôç ãëþóóá ôïõò êáé ôçí ðáéäåßá ôïõò, ãéáôß ÷Üñçò óå áõôÝò åîáóöáëßæåôáé ç åèíéêÞ óõíåßäçóç êáé Üñá ç ýðáñîç ôïõ Ýèíïõò.

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. êïóìïðïëéôéóìüò: ç äéåèíéóôéêÞ áíôßëçøç êáôÜ ôçí ïðïßá ï êüóìïò åßíáé ìéá åíéáßá ðïëéôåßá ÷ùñßò äéáêñßóåéò êñáôþí. 2. Ýêëõóéò: ÷áëÜñùóç, áðïäõíÜìùóç, ðáñÜëõóç. 3. éåñÜò ëåéôïõñãßáò ôçò ÈÝìéäïò: ç ëåéôïõñãßá ôçò äéêáéïóýíçò êáé ç åöáñìïãÞ ôùí íüìùí. 4. ìáúìïõäéÝò: ïé ÷ùñßò ðåñéå÷üìåíï ìéìÞóåéò ðïõ óôåñïýíôáé êáëëéÝñãåéáò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Åñìçíåýïíôáò ôçí Ýííïéá ôïõ êïóìïðïëéôéóìïý, ôïíßæåé ï óõããñáöÝáò ðùò, üðïéïò ëáüò äåí ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé óôïí êïóìïðïëéôéóìü, íá äþóåé ôï äéêü ôïõ óôßãìá, ïöåßëåé íá ðñïóôáôåýóåé ôá äéêÜ ôïõ ðïëéôéóôéêÜ óôïé÷åßá, ãéáôß äéáöïñåôéêÜ áõôÜ ÷Üíïíôáé êáé ìáæß ôïõò ÷Üíåôáé êáé ç åèíéêÞ óõíåßäçóç, áöïý áõôÜ åßíáé ï íïõò êáé ç êáñäéÜ ôïõ ëáïý.

623

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 624

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

2ç åíüôçôá: Ôïíßæåé ï óõããñáöÝáò ðùò ôï åêðáéäåõôéêü óýóôçìá äåí ðñÝðåé íá åììÝíåé óå Ýñãá ôïõ ðáñåëèüíôïò, ãéáôß áõôÜ åßíáé óõíôçñçôéêÜ êáé óôçí ïõóßá ðñïóðáèïýí íá óõìâéâÜóïõí ôéò íÝåò êïéíùíéêÝò äõíÜìåéò óôïí ôñüðï æùÞò ôïõ ðáñåëèüíôïò. Áíôßèåôá, ç åêðáßäåõóç ðñÝðåé íá óôçñßæåôáé óå Ýñãá ðñïïäåõôéêÜ ðïõ íá åîáóöáëßæïõí ôçí åõôõ÷ßá óôï êïéíùíéêü óýóôçìá. ÌÜëéóôá. ôïíßæåé ðùò ôá éäáíéêÜ áõôÜ äåí åßíáé Üðéáóôá áëëÜ ìðïñïýí íá ðñáãìáôïðïéçèïýí, áñêåß âÝâáéá íá êáëëéåñãçèåß ç ãëþóóá ôïõ ëáïý ðïõ ìðïñåß íá åîáóöáëßóåé ôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõ ïëïêëÞñùóç. 3ç åíüôçôá: Ç ðáéäåßá åßíáé áõôÞ ðïõ äéáóöáëßæåé ôï ìÝëëïí ôùí áíèñþðùí. ¼ôáí üìùò ç óùóôÞ ðáéäåßá äåí åîáóöáëßæåôáé, ôüôå äçìéïõñãïýíôáé äõóÜñåóôåò êáôáóôÜóåéò êáé ðïëëÜ êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá, üðùò ç çèéêÞ êñßóç, ç áäéáöïñßá ãéá ôï äßêáéï êáé ôç èñçóêåßá. Ãéá íá áíôéìåôùðéóôïýí ôá ðñïâëÞìáôá áõôÜ, ï ìüíïò äñüìïò åßíáé ç óùóôÞ äéáðáéäáãþãçóç ôïõ ëáïý. 4ç åíüôçôá: Óýìöùíá ìå ôï ÖùôéÜäç, åßíáé äõíáôüí Ýíáò íÝïò íá ìÜèåé êáé íá ìïñöùèåß ìå ìéá îÝíç ãëþóóá, åííïþíôáò âÝâáéá ôçí êáèáñåýïõóá. ¼ìùò, ïé âáèýôåñåò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ äåí ìðïñïýí íá åêöñáóôïýí ðáñÜ ìüíï ìå ôç ãëþóóá ðïõ ìéëïýóå áðü ìéêñüò, ôç äçìïôéêÞ êáé ôç ìüíç éêáíÞ íá åêöñÜóåé ôçí áíèñþðéíç åìðåéñßá. ÐñÝðåé ëïéðüí óå áõôÞ ôç ãëþóóá íá âáóéóôåß êáé ü÷é íá ìéìåßôáé ìéá ãëþóóá ðïõ Ýðáõóå ðéá íá ìéëéÝôáé êáé ðïõ áíÞêåé óå Üëëç åðï÷Þ, ðáñù÷çìÝíç ðéá. Ç áíôßëçøç áõôÞ ôïõ óõããñáöÝá ãéá áðïäÝóìåõóç áðü ôá óõíôçñçôéêÜ ó÷Þìáôá ôïõ ðáñåëèüíôïò, ðïõ äåí Ý÷ïõí ôßðïôå íá ðñïóöÝñïõí ðéá, êáé ãéá áãþíá ìå óôü÷ï ôç âåëôßùóç ôùí íÝùí áîéþí áðïôÝëåóå ôç âÜóç ôçò èåùñßáò ôïõ Ãëçíïý ðïõ ïíïìÜóôçêå áðü åêåßíïí «äçìéïõñãéêüò éóôïñéóìüò».

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá ìðïñïýìå íá ôï ÷ùñßóïõìå óôéò åîÞò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Íá ìç íïìßóåé êáíåßò... ðáãêüóìéï áíèñùðéóìü», üðïõ ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåôáé óôçí éäÝá ôïõ êïóìïðïëéôéóìïý, ôçí ïðïßá áðïäÝ÷åôáé áñêåß âÝâáéá áõôÞ íá óôçñßæåôáé óôçí ðïëéôéóôéêÞ áëëçëåðßäñáóç êáé ü÷é óôçí Üêñéôç õéïèÝôçóç ðïëéôéóôéêþí óôïé÷åßùí ôùí Üëëùí ëáþí. 624

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 625

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

2ç åíüôçôá: «¼ôáí ôï åêðáéäåõôéêü óýóôçìá... ïýôå áðüëõôá åßíáé ïýôå Üðéáóôá», üðïõ ôïíßæåé ôï ñüëï ôïõ óùóôïý åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò ùò ðñïûðüèåóç ãéá ôçí åîáóöÜëéóç ôçò êïéíùíéêÞò åõôõ÷ßáò. 3ç åíüôçôá: «Äåí ðñïóðáèïýìå üëïé... ìÝóá ó' ùñáéüôåñá óþìáôá», üðïõ áíáöÝñåôáé óôçí ðñáãìÜôùóç ôùí áðþôåñùí óêïðþí ìå ôçí êáôÜëëçëç ðáéäåßá. 4ç åíüôçôá: «ÐñÝðåé íá íéþóåé ï íÝïò... ìéêñüò êáé áãñÜììáôïò», áíáöÝñåôáé óôç ìüñöùóç ôùí íÝùí êáé ôïíßæåé ðùò áõôÞ ðñÝðåé íá åßíáé âáóéóìÝíç óôç ãëþóóá ôïõ ëáïý.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Ãëþóóá: Ï ëüãïò ôïõ ÖùôéÜäç åßíáé äéäáêôéêüò. ÊáôáöÝñíåé üìùò ìå ôç æùíôÜíéá ôïõ íá ìç ãßíåé êïõñáóôéêüò, åíþ ðáñÜëëçëá ðåßèåé ôïí áíáãíþóôç ãéá ôçí áîßá ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò ÷Üñç óôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. 2. ¾öïò: Ôï ýöïò ôïõ åßíáé áðëü êáé áðÝñéôôï, êáèþò ï ÖùôéÜäçò êáôáöÝñíåé íá åêöñÜæåôáé óùóôÜ, ÷ùñßò íá ÷ñçóéìïðïéåß êïõñáóôéêÜ åêöñáóôéêÜ ìÝóá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ôé åííïåß ï óõããñáöÝáò ìå ôç öñÜóç: «Ãéá Ýíá Ýèíïò ðïõ Ý÷åé éóôïñßá êáé ðáñÜäïóç, öéëüôéìï êé áîéïðñÝðåéá, ï êïóìïðïëéôéóìüò èá 'íáé Ýíá åßäïò áíôáëëáãÞò». ÁðÜíôçóç: Áðþôåñïò óêïðüò ôïõ ÖùôéÜäç Þôáí íá ðñïóôáôåýóåé ôçí åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç êáé ãåíéêüôåñá ôï åëëçíéêü Ýèíïò áðü ôçí îåíïìáíßá ðïõ ôï åß÷å êõñéåýóåé. Ôïíßæåé ëïéðüí ðùò êÜèå Ýèíïò ðñÝðåé íá ãíùñßæåé ðñþôá áð' üëá ôçí áîßá ôïõ äéêïý ôïõ ðïëéôéóìïý, íá ãïíéìïðïéåß ôçí ðáñÜäïóÞ ôïõ êáé óôç óõíÝ÷åéá íá áíôáëëÜóóåé ôá äéêÜ ôïõ óôïé÷åßá ìå ôá ãüíéìá óôïé÷åßá Üëëïõ ëáïý. ÁõôÞ ç äéáäéêáóßá åßíáé áðáñáßôçôç ãéá Ýíá Ýèíïò ðïõ Ý÷åé ðáñÜäïóç êáé âÝâáéá Ý÷åé öéëüôéìï êáé áîéïðñÝðåéá, äçëáäÞ áéóèÜíåôáé ôçí õðï÷ñÝùóç íá äéáôçñÞóåé ôçí éóôïñéêÞ ôïõ ðáñÜäïóç. ¸íá ôÝôïéï Ýèíïò ëïéðüí äå äáíåßæåôáé áðëÜ ôá îÝíá åðéôåýãìáôá, ôïí îÝíï ðïëéôéóìü, áãíïþíôáò ôï äéêü ôïõ, ãéáôß Ýôóé èá áöïìïéùèåß áðü ôá Üëëá Ýèíç êáé èá ÷áèåß. 2ç Óõìöùíåßôå ìå ôçí Üðïøç ôïõ üôé Ýíá Ýèíïò «áí äåí Ý÷åé êÜôé íá ðáñïõóéÜóåé.., åîïíôþíåôáé»; Ðïéïò ï ñüëïò ôçò ãëþóóáò óôï èÝìá áõôü; 625

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 626

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ÁðÜíôçóç: Óßãïõñá, áí Ýíá Ýèíïò äåí ðñïóöÝñåé óôïí êïóìïðïëéôéóìü åîïíôþíåôáé, êáèþò áðïêïììÝíï áðü ôéò ñßæåò ôïõ ÷Üíåé ôçí åèíéêÞ ôïõ óõíåßäçóç. Áíôßèåôá, áí ãíùñßæåé ôïí ðïëéôéóìü êáé ôçí ðáñÜäïóÞ ôïõ, áíôéëáìâÜíåôáé ôçí éóôïñéêÞ ôïõ ðïñåßá, ôçí åõèýíç ôïõ óôï ìÝëëïí êáé áíôéìåôùðßæåé ôá áëëïôñéùôéêÜ ìçíýìáôá ôùí êáéñþí. Ç ãëþóóá åßíáé áõôÞ ðïõ ìðïñåß íá åîáóöáëßóåé ìéá ôÝôïéá äõíáôüôçôá, êáèþò ÷Üñç ó' áõôÞ ï ëáüò äéáðáéäáãùãåßôáé, áðïêôÜ íÝåò áîßåò êáé ãíùñßæåé ôï ðáñåëèüí ôïõ, óõãêñïôåßôáé êáé áíáðôýóóåôáé.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðïéá åßíáé ç Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá ãéá ôïí êïóìïðïëéôéóìü; 2ç Ãéá ôïí Øõ÷Üñç ç ìüñöùóç êáëëéåñãåß ôï åèíéêü ìáò Åãþ. ÐïéÜ åßíáé ç ÜðïøÞ óáò;

0

626

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

ÔÏ

Óåëßäá 627

ÁÍÈÑÙÐÉÓÔÉÊÏ ÉÄÁÍÉÊÏ ÁëÝîáíäñïò Äåëìïýæïò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ êáé ôï Ýñãï ôïõ ÃåííÞèçêå óôçí ¢ìöéóóá, óôá 1880. Åêåß ìåãÜëùóå êáé óðïýäáóå. Óôç óõíÝ÷åéá ãñÜöôçêå óôç ÖéëïóïöéêÞ ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí áëëÜ êáé óôçí ÐáéäáãùãéêÞ êáé ÖéëïóïöéêÞ ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò Ëåéøßáò. Éäéáßôåñá óçìáíôéêü óôÜèçêå ôï äéäáêôéêü ôïõ Ýñãï óôï Áíþôåñï Ðáñèåíáãùãåßï ôïõ Âüëïõ. Óå áõôü ï Äåëìïýæïò ðñïóðÜèçóå íá åöáñìüóåé êÜðïéåò áðü ôéò éäÝåò ôïõ ãéá ôçí áíáíÝùóç ôçò ðáéäáãùãéêÞò ìå ôç ÷ñÞóç ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò. ¼ìùò, ïé íåùôåñéóôéêÝò áðüøåéò ôïõ ðñïêÜëåóáí ôçí áíôßäñáóç ôùí óõíôçñçôéêþí êýêëùí ôïõ Âüëïõ ìå áðïôÝëåóìá íá êëåßóåé ôï ó÷ïëåßï êáé ï Äåëìïýæïò, üðùò êáé ï ößëïò ôïõ ÓáñÜôóçò, íá áíôéìåôùðßóïõí äéêáóôéêÞ äßùîç. ÐÜíôùò, ôï äéêáóôÞñéï ðïõ Ýãéíå óôï Íáýðëéï, ðáñÜ ôéò óõêïöáíôßåò êáé ôá øåýäç ôùí áíôéðÜëùí ôïõ, ôïí áèþùóå ôåëéêÜ. Óôá 1910 ï Äåëìïýæïò ìáæß ìå ôï Ìáíþëç Ôñéáíôáöõëëßäç êáé ôï ÄçìÞôñç Ãëçíü éäñýïõí ôïí Åêðáéäåõôéêü ¼ìéëï ìå óôü÷ï ôçí áíáíÝùóç ôïõ åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò. Ùò áíôáìïéâÞ ãéá ôï Ýñãï ôïõ, ï Äåëìïýæïò äéïñßóôçêå áíþôåñïò åðüðôçò ôçò ÄçìïôéêÞò Åêðáßäåõóçò áðü ôïí Åë. ÂåíéæÝëï. ÌåôÜ ôçí áëëáãÞ üìùò ôçò ðïëéôéêÞò êáôÜóôáóçò ðçãáßíåé ãéá Ýíá äéÜóôçìá óôç Ãåñìáíßá êáé óôá 1923 äéïñßóôçêå ùò äéåõèõíôÞò óôï ÌáñÜóëåéï äçìïôéêü ó÷ïëåßï, ãéá íá áíôéìåôùðßóåé íÝåò äéþîåéò êáé íÝá äßêç, üðïõ êáé åêåß èá äéêáéùèåß. Ï ßäéïò üìùò äå óôáìÜôçóå óôéãìÞ íá áãùíßæåôáé ìå ðÜèïò êáé äõíáìéóìü ãéá ôçí ðíåõìáôéêÞ áíáãÝííçóç ôïõ ëáïý, ìå ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá. Ï Ðáðáíïýôóïò ôïíßæåé ðùò: «Ï÷é ìüíï ãéá ôçí ðáéäáãùãéêÞ êßíçóç ôïõ ôüðïõ ìáò, áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá ãéá ôç íåïåëëçíéêÞ ðíåõìáôéêÞ æùÞ ôï Ýñãï ôïõ Äåëìïýæïõ åßíáé Ýíáò óôáèìüò. ¸íá ìÝñïò áðü üóá äßäáîå Ý÷åé ðåñÜóåé ðéá óôéò ðåðïéèÞóåéò ôùí öùôéóìÝíùí åêðáéäåõôéêþí ìáò êáé áðïôåëåß êáíüíá ôçò æùÞò ôïõò» («Á. Äåëìïýæïò», Ìïñöùôéêü ßäñõìá ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò). ÁëëÜ êáé ôï óõããñáöéêü ôïõ Ýñãï õðÞñîå óðïõäáßï. ¸ãñáøå ìåëÝôåò êáé Üñèñá («Ôñßá ×ñüíéá äÜóêáëïò», «ÊñÜôïò êáé Ðáéäåßá», «Ó÷ïëåßï êáé Êüììá», ê.Ü.) áëëÜ êáé

627

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 628

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

âéâëßá «Óáí ðáñáìýèé», «Äçìïôéêéóìüò êáé Ðáéäåßá», «Ôï ðñüâëçìá ôçò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò», «Ôï Êñõöü Ó÷ïëåéü», «Ï Öþôçò ÖùôéÜäçò êáé ôï ðáéäáãùãéêü ôïõ Ýñãï» ê.Ü. Ç ðñïóöïñÜ ôïõ Ýñãïõ ôïõ êáé ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ áíáãíùñßóôçêå ìüëéò óôá 1928, üôáí åêëÝ÷èçêå êáèçãçôÞò ÐáéäáãùãéêÞò óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Èåóóáëïíßêçò. ÐáñÝìåéíå óôç èÝóç áõôÞ ìÝ÷ñé ôï 1937 êáé ìå äéáêïðÞ åíüò äéáóôÞìáôïò, êáèþò ïé ìåôáâïëÝò ôùí ðïëéôéêþí êáôáóôÜóåùí ôïí Ýâñéóêáí áíôßèåôï. ÐÝèáíå óôá 1956, óôçí ÁèÞíá.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï êåßìåíï áõôü áíÞêåé óôï Ýñãï ôïõ Äåëìïýæïõ «ÌåëÝôåò êáé ÐÜñåñãá» êáé ãñÜöôçêå óôá 1942. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá äïêßìéï áíáöïñéêÜ ðñïò ôï íüçìá êáé ôçí áîßá ôïõ áíèñùðéóìïý. Ï áíèñùðéóìüò ãéá ôï Äåëìïýæï åßíáé õðÝñôáôï áãáèü, ãéáôß åîáóöáëßæåé ôï óåâáóìü óôïí Üíèñùðï, óôá áôïìéêÜ ôïõ äéêáéþìáôá, åíþ ìðïñåß íá õðÜñîåé êáé íá áíáðôõ÷èåß ìüíï óå êáèåóôþò ãíÞóéáò äçìïêñáôßáò.

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç ÊÜèå Üôïìï êáé êÜèå ëáüò ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýíá óêïðü ðïõ íá äßíåé íüçìá óôç æùÞ ôïõ êáé íá óõíôïíßæåé ôéò ðñïóðÜèåéÝò ôïõ ãéá ðñüïäï êáé åîÝëéîç. ¼ðùò ëïéðüí óôá Üôïìá ôÝôïéïò óêïðüò ìðïñåß íá åßíáé ç éêáíïðïßçóç óõãêåêñéìÝíùí áíáãêþí, Ýôóé êáé ãéá ôïõò ëáïýò êßíçôñï ìðïñåß íá åßíáé Ýíá éäáíéêü ðïõ íá ðñïÝñ÷åôáé üìùò áðü ôçí ßäéá ôçí éóôïñßá êáé ôçí ðáñÜäïóÞ ôïõ êáé íá åßíáé óýìöùíï ìå ôçí øõ÷ïëïãßá ôïõ êáé ôéò áíÜãêåò ôïõ ôüðïõ ôïõ. Ôï éäáíéêü áõôü äåí åßíáé Üëëï áðü ôïí áíèñùðéóìü, Ýíá äçìéïýñãçìá ôïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò. ÌÜëéóôá, ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåôáé óôéò óõíÝðåéåò ðïõ èá õðÜñîïõí áðü ôïí áíèñùðéóìü êáé íïìßæåé ðùò áõôÝò ïðùóäÞðïôå äå èá 'íáé âëáðôéêÝò. ÔÝëïò, ôïíßæåé ðùò êáé áíÜìåóá óôïõò ëáïýò ìðïñåß íá ñéæþóåé ï áíèñùðéóìüò. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ êáé, åíþ áíáãíùñßæåé ôéò åèíéêÝò éäéáéôåñüôçôåò êÜèå ëáïý, áðïññßðôåé ôï äéá÷ùñéóìü óå áíþôåñïõò Þ êáôþôåñïõò êáé óôçí åêìåôÜëëåõóç ïñéóìÝíùí áðü êÜðïéïõò Üëëïõò. Ãéáôß êÜèå ëáüò, üðùò êáé êÜèå Üôïìï, Ý÷åé äéêáßùìá óôçí åëåõèåñßá, ìå êÜðïéá âÝâáéá üñéá, Ýôóé þóôå íá åîáóöáëßæåôáé ç åëåõèåñßá êáé -Üñá êáé ç áíÜðôõîç- ôùí Üëëùí ëáþí.

628

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 629

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. äõíáìïãüíïò: áõôüò ðïõ äßíåé äýíáìç. 2. Üâïõëç: ç ÷ùñßò èÝëçóç, ÷ùñßò ðñïóùðéêÞ ãíþìç. 3. êáôáöÜóêïõí: åêöñÜæïõí êáôÜöáóç, áðïäï÷Þ.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá Ç ðñþôç ðáñÜãñáöïò åßíáé êáé ç åéóáãùãÞ ôïõ áðïóðÜóìáôïò, óôçí ïðïßá ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåôáé ìå Ýíá ãåíéêü ôñüðï óôçí áîßá ôùí éäáíéêþí, ôüóï ãéá ôá ìåìïíùìÝíá Üôïìá üóï êáé ãéá ôïõò ëáïýò. Ôá éäáíéêÜ üìùò áõôÜ ðñÝðåé íá åßíáé óýìöõôá ìå ôéò áíÜãêåò ôïõ ëáïý, íá ôéò éêáíïðïéïýí, áëëÜ êáé íá ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí éóôïñéêÞ ôïõ ìíÞìç, íá ìçí åßíáé îÝíá ìå ôéò óõíÞèåéåò êáé ôéò áíáëëïßùôåò áñ÷Ýò ôïõ, áëëÜ íá ôéò åíéó÷ýïõí. Óôç óõíÝ÷åéá ïñßæåé ôïí áíèñùðéóìü ùò ðáñÜãïíôá êáëëéÝñãåéáò ôùí áíèñþðùí, Ýôóé þóôå íá Ý÷ïõí êáèáñü íïõ, èÝëçóç ãéá áãþíá, óåâáóìü êáé áãÜðç ãéá ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõò, êñéôéêÞ éêáíüôçôá, þóôå íá ìçí ðáñáóýñïíôáé áðü äçìáãùãïýò, õðåõèõíüôçôá êáé áîéïðñÝðåéá. ÔÝôïéïé Üíèñùðïé áíáëáìâÜíïõí êáé ôçñïýí ôéò õðï÷ñåþóåéò ôïõò, åíäéáöÝñïíôáé íá âåëôéþóïõí ôç æùÞ ôïõò êáé áíáëáìâÜíïõí êáé ôéò åõèýíåò ôïõò ÷ùñßò íá öïâïýíôáé ìç èõóéÜóïõí «ôç âïëÞ ôïõò» ðñïêåéìÝíïõ íá ðåôý÷ïõí êÜôé êáëýôåñï. Ìéá ôÝôïéá áíôéìåôþðéóç ôçò æùÞò üìùò, áðáéôåß áíèñþðïõò ðïõ åßíáé ðñáãìáôéêÜ åëåýèåñïé, ðïõ Ý÷ïõí äçëáäÞ ôï âáèìü ùñéìüôçôáò íá êáèïñßæïõí ôç ìïßñá ôïõò êáé ü÷é íá êáèïñßæïíôáé áðü áõôÞí. ¼óïí áöïñÜ óôéò óõíÝðåéåò ôïõ áíèñùðéóìïý, ôïíßæåé ï Äåëìïýæïò ðùò äåí åßíáé áñíçôéêÝò. Ãéáôß ï ðïëßôçò äå ÷Üíåé ôç äõíáôüôçôÜ ôïõ íá åîåëé÷èåß ìÝóá âÝâáéá óôá ðëáßóéá ðïõ ïñßæïõí ïé êïéíùíéêïß êáíüíåò· áíôßèåôá, ìðïñåß ìÝóá óôçí êïéíùíßá íá ìåëåôÞóåé êáëýôåñá ôïí åáõôü ôïõ êáé íá åîáóöáëßóåé ôçí ðíåõìáôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ ôïõ áíÜðôõîç. ¼ìùò, ç êáôáîßùóç ôïõ êáèåíüò êáé ç ðñïþèçóÞ ôïõ óå áîéüëïãåò èÝóåéò èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìå âÜóç ôéò éêáíüôçôÝò ôïõ êáé ü÷é ôçí êáôáãùãÞ ôïõ. Ìå ôïí ôñüðï áõôü êáèéåñþíåôáé ç áîéïêñáôßá ðïõ ïäçãåß óå êáëýôåñç ëåéôïõñãßá ôïõ êïéíùíéêïý óõóôÞìáôïò.

629

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 630

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ôï áðüóðáóìá áõôü áðïôåëåß ìßá åíüôçôá, ìå èÝìá ôïí áíèñùðéóìü êáé ôç óçìáóßá ôïõ ãéá ôçí ðñüïäï, áôïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. ¾öïò: Ôï êåßìåíï áõôü åßíáé ãñáììÝíï óå äïêéìéáêü ýöïò. Ï óõããñáöÝáò êáôáöåýãåé óôç ÷ñÞóç ïñèïëïãéóôéêþí åðé÷åéñçìÜôùí ôá ïðïßá ôåêìçñéþíåé óùóôÜ, Ýôóé þóôå íá áðïäåéêíýåé ôç âáóéêÞ ôïõ èÝóç, ôçí áîßá ôïõ áíèñùðéóìïý.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Ìå ðïéïõò ðáñÜãïíôåò óõó÷åôßæåé ôç äçìéïõñãßá éäáíéêþí ï óõããñáöÝáò; ÁðÜíôçóç: Ï óõããñáöÝáò óõó÷åôßæåé ôç äçìéïõñãßá éäáíéêþí óôïí Üíèñùðï ìå ôï ßäéï ôï Üôïìï êáé ôéò åðéèõìßåò ôïõ. Èåùñåß ðùò ìüíï, üôáí åêöñÜæåé ôéò áãùíßåò, ôïõò óôü÷ïõò Þ ôá ïñÜìáôá åíüò áôüìïõ Þ åíüò ëáïý ãåíéêüôåñá, åßíáé äõíáôüí íá âïçèÞóåé óôçí áíôéìåôþðéóç óõãêåêñéìÝíùí áíáãêþí. ÌÜëéóôá, óôçí ðåñßðôùóç ôïõ ëáïý åßíáé áêüìá ç éóôïñßá ôïõ, ç ðáñÜäïóç ôïõ, ç øõ÷ïëïãßá ôïõ êáé ï ôüðïò óôïí ïðïßï äñá êáé êáèïñßæåé ôéò üðïéåò áíÜãêåò Ý÷åé ï ëáüò êáé ôçí áíÜãêç áõôÝò íá áíôéìåôùðéóôïýí. 2ç Ðïéá èåùñåß ùò âáóéêÜ óôïé÷åßá ôïõ áíèñùðéóìïý; ÁðÜíôçóç: ÂáóéêÜ óôïé÷åßá ôïõ áíèñùðéóìïý åßíáé ãéá ôï Äåëìïýæï ç áðüêôçóç êáëïöôéáãìÝíïõ óþìáôïò êáé îåêÜèáñïõ íïõ. Óôü÷ïò ôïõ äçëáäÞ åßíáé ç áíÜðôõîç óþìáôïò êáé ìõáëïý, áöïý ôï êáèáñü ìõáëü åßíáé áðïôÝëåóìá óùìáôéêÞò êáé øõ÷éêÞò åõåîßáò. ÐáñÜëëçëá, óçìáíôéêÜ óôïé÷åßá åßíáé ç áãÜðç êáé ï óåâáóìüò óôï óõíÜíèñùðï, ç áîéïðñÝðåéá, ç éó÷õñÞ âïýëçóç, ç åðéèõìßá Üóêçóçò êñéôéêÞò êáé åëÝã÷ïõ óôçí åîïõóßá, ç éóüôçôá, ç õðåõèõíüôçôá êáé ç áîéïêñáôßá.

630

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 631

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

3ç Ðïéïé ïé ðñáãìáôéêÜ åëåýèåñïé êáôÜ ôï óõããñáöÝá; ÁðÜíôçóç: Óýìöùíá ìå ôï Äåëìïýæï ðñáãìáôéêÜ åëåýèåñïò åßíáé ï Üíèñùðïò ðïõ âéþíåé ôïí áíèñùðéóìü. Ãéáôß ï áíèñùðéóìüò åîõøþíåé ôïí Üíèñùðï âïçèþíôáò ôïí íá áíôéìåôùðßóåé ðáñÜãïíôåò åóùôåñéêïýò êáé åîùôåñéêïýò êáé íá ôïõò õðåñíéêÞóåé. ¸íáò ôÝôïéïò Üíèñùðïò áðïêôÜ ôçí øõ÷éêÞ äýíáìç êáé ôï Þèïò íá ìçí õðïêýðôåé óå óõìöÝñïíôá êáé åßíáé éêáíüò íá êáèïñßæåé ôç æùÞ ôïõ, ÷ùñßò íá ðáñáóýñåôáé áðü êáíÝíáí. 4ç Íá ó÷ïëéÜóåôå ôç öñÜóç: «Áíáãêáßá óõíÝðåéá ôùí äéáöïñþí áõôþí óå ìéá ðïëéôåßá êáëÜ ïñãáíùìÝíç åßíáé ï êáèÝíáò íá ðáßñíåé ìÝóá ó' áõôÞ ôç èÝóç ðïõ ôïõ Ý÷åé ïñßóåé ôï öõóéêü ôïõ êáé ü÷é ç êïéíùíéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ èÝóç ôïõ óðéôéïý ôïõ». ÁðÜíôçóç: Ï Äåëìïýæïò áíáöÝñåôáé óå ìéá áñ÷Þ ðïõ áðïôåëåß ëõäßá ëßèï ôçò äçìïêñáôßáò, ôçí áîéïêñáôßá. Óôá äçìüóéá áîéþìáôá êáé ãåíéêÜ óôéò äéÜöïñåò èÝóåéò ðñÝðåé íá ðñïôéìÜôáé êáíåßò ü÷é ìå âÜóç ôçí êáôáãùãÞ ôïõ áëëÜ ìå âÜóç ôçí áîéïóýíç ôïõ, ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ äçëáäÞ óå êÜðïéïí ôïìÝá. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ôï êñÜôïò åêìåôáëëåýåôáé ôéò äõíáôüôçôåò ôùí ðéï éêáíþí êáé ðñïïäåýåé, åíþ ðáñÜëëçëá åîáóöáëßæåé ôçí éóüôçôá áíÜìåóá óôïõò ðïëßôåò êáé ôçí êïéíùíéêÞ äéêáéïóýíç. 5ç Ðþò ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæïõí ôïõò Üëëïõò ëáïýò ôá Üôïìá ðïõ åìðíÝïíôáé áðü áíèñùðéóôéêÜ éäáíéêÜ; Ðïéá èÝóç ðáßñíåé ðÜíù ó' áõôü ï Äåëìïýæïò; ÁðÜíôçóç: Ôá Üôïìá ðïõ åìðíÝïíôáé áðü áíèñùðéóôéêÜ éäáíéêÜ óÝâïíôáé êáé áíáãíùñßæïõí ôï äéêáßùìá åëåýèåñçò äñÜóçò êáé áíÜðôõîçò êáé óôïõò Üëëïõò ëáïýò âÝâáéá ìÝóá óôá üñéá åêåßíá ðïõ áõôÞ ôïõò ç äñÜóç äå èá áðïôåëåß áðåéëÞ ãéá ôá äéêáéþìáôá ôùí õðïëïßðùí.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ðþò åííïåßôå åóåßò ôçí Ýííïéá áíèñùðéóìüò;

631

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 632

ÄÇÌÉÏÕÑÃÉÊÏÓ ÉÓÔÏÑÉÓÌÏÓ ÄçìÞôñçò Ãëçíüò

Á. Ï ÄÇÌÉÏÕÑÃÏÓ Ç æùÞ ôïõ êáé ôï Ýñãï ôïõ ÃåííÞèçêå óôá 1882 óôç Óìýñíç. Óðïýäáóå óôçí ÅõáããåëéêÞ Ó÷ïëÞ ôçò Óìýñíçò êáé óôç öéëïóïöéêÞ ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí êáé äßäáîå óôçí «Áíáîáãüñåéï Ó÷ïëÞ» êáé óôï «Åëëçíïãåñìáíéêü Ëýêåéï». Ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ üìùò ãéá áíáìüñöùóç ôïõ åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò ìå ôçí åéóáãùãÞ ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò ðñïêÜëåóå ôçí áíôßäñáóç ôùí óõíôçñçôéêþí êýêëùí ôçò Óìýñíçò, ìå áðïôÝëåóìá íá áíáãêáóôåß íá êáôáöýãåé óôç Ãåñìáíßá. Óôá 1911 åðÝóôñåöå óôçí ÁèÞíá êáé äßäáîå óå ó÷ïëåßá, åíþ äéïñßóôçêå êáé äéåõèõíôÞò óôï «Äéäáóêáëåßï ÌÝóçò Åêðáßäåõóçò», èÝóç ðïõ êñÜôçóå ùò ôï 1916. Ôïí åðüìåíï ÷ñüíï êáé ìå ôçí Üíïäï óôçí åîïõóßá ôïõ Åë. ÂåíéæÝëïõ, ï Ãëçíüò äéïñßóôçêå ãåíéêüò ãñáììáôÝáò ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðáéäåßáò. ¼ìùò, ôï Ýñãï ôïõ óôáìÜôçóå óôá 1920 -÷ñïíéÜ åêëïãéêÞò Þôôáò ôïõ ÂåíéæÝëïõ- ãéá íá óõíå÷éóôåß óôá 1922 ìå áðüöáóç ôïõ Í, ÐëáóôÞñá. ÐáñÜëëçëá, ï Ãëçíüò åñãÜóôçêå ìå äýíáìç êáé åíÜñãåéá ìå ôá Üëëá ìÝëç ôïõ Åêðáéäåõôéêïý Ïìßëïõ óôçí åêðáéäåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç. Äå äå÷üôáí çìßìåôñá Þ óõìâéâáóôéêÝò âåëôéþóåéò êáé Ýðáéîå ðñáãìáôéêÜ êáèïñéóôéêü ñüëï óôï íá ëÜâåé ç åêðáßäåõóç Ýíá íÝï ðñïóáíáôïëéóìü. ¼ðùò Ý÷åé ãñÜøåé ï ÂÜñíáëçò: «ÁëÞèåéá ï Ãëçíüò óôçí éóôïñßá ôïõ íåïåëëçíéêïý ðïëéôéóìïý êñáôÜåé ìéáí áðü ôéò ðñþôåò èÝóåéò. Ìõáëü ôåôñáãùíéêü êáé ôåôñÜâáèï, ëüãïò ðñïöïñéêüò ãåìÜôïò ôï ðÜèïò ôçò áëÞèåéáò, ãïçôåõôéêüò êáé áîåðÝñáóôïò, ëüãïò ãñáöôüò áðü ôïõò ëßãïõò -ü,ôé Ýãñáøå äåí Ý÷åé áîßá ïõóéáóôéêÞ ðáñÜ êáé åêöñáóôéêÞ. ÄÜóêáëïò. ÁíáìïñöùôÞò. ÁãùíéóôÞò» («ÁéóèçôéêÜ-ÊñéôéêÜ», ô. Â). ÁëëÜ êáé ôï óõããñáöéêü ôïõ Ýñãï Þôáí ðëïýóéï. ¸ãñáøå Ýñãá öéëïëïãéêÜ («Äçìéïõñãéêüò Éóôïñéóìüò», «Åèíïò êáé ãëþóóá», «ÃéÜííçò Øõ÷Üñçò» ê.Ü.), ößëïóïöéêÜ («Öñåéäåñßêïò Íßôóå, íïóôáëãüò Þ ðñïöÞôçò», «Ç ãåíåïëïãßá ôçò çèéêÞò», «Ç öéëïóïößá ôïõ ×Ýããåë»), ðáéäáãùãéêÜ («Ãõíáéêåßïò áíèñùðéóìüò», «Ôï âáóéêü ðñüâëçìá ôçò ðáéäåßáò», «¸íáò Üôáöïò íåêñüò» ê.Ü.), ðïëéôéêïêïéíùíéêÜ («Ôá óçìåñéíÜ ðñïâëÞìáôá ôïõ åëëçíéóìïý», «Ç öéëïëïãßá ôïõ ðïëÝìïõ» ê.Ü.). 632

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 633

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Åðßóçò, ï Ãëçíüò áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí Ýêäïóç ðåñéïäéêþí, üðùò ç ÁíáãÝííçóç êáé ï «ÍÝïò äñüìïò». Ôï 1935 åîïñßóôçêå óôïí Áé-ÓôñÜôç, ãéá ôéò ðïëéôéêÝò ôïõ áíôéëÞøåéò, -Þôáí óóóéáëéóôÞò- êáé óå Üëëá ìÝñç ôçò ÅëëÜäáò. Áãùíßóôçêå åíáíôßïí ôùí êáôáêôçôþí êáôÜ ôï Â' Ðáãêüóìéï Ðüëåìï. ÐÝèáíå óôçí ÁèÞíá, óôá 1943.

Â. ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÏ ÓÇÌÅÉÙÌÁ ÃÉÁ ÔÏ ÅÑÃÏ Ôï êåßìåíï áõôü áðïôåëåß áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôïõ Ãëçíïý «Äçìéïõñãéêüò éóôïñéóìüò» ðïõ åêäüèçêå óôá 1920. Ðéóôåýåé ï óõããñáöÝáò ôïõ ðùò êÜèå ëáüò ðñïóðáèåß óõíåéäçôÜ íá ðñïóåããßóåé ôï ðáñåëèüí ôïõ. Ôçí ðñïóðÜèåéá áõôÞ ìåëÝôçò ôçò ãëþóóáò, ôùí çèéêþí áñ÷þí, ôùí çèþí êáé ôùí åèßìùí ôïõ ðáñåëèüíôïò ï Ãëçíüò ôçí ïíïìÜæåé éóôïñéóìü êáé ôç äéáêñßíåé óå Üãïíï êáé äçìéïõñãéêü. ¢ãïíï éóôïñéóìü áðïêáëåß ôç ìßìçóç ôùí áîéþí ôïõ ðáñåëèüíôïò, åíþ äçìéïõñãéêü éóôïñéóìü ôçí áöïìïßùóÞ ôïõò. (ÁðÜíôçóç 4çò åñþôçóçò).

Ã. ÁÍÁËÕÓÇ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ á. ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ï ëáüò ãéá ôï Ãëçíü äåí åßíáé Ýíá åíéáßï óýíïëï. ÅðïìÝíùò, êáé ïé áîßåò ôïõ äåí åßíáé äçìéïýñãçìá óõíïëéêÞò ðñïóðÜèåéáò áëëÜ êÜðïéáò ïìÜäáò Þ êïéíùíéêÞò ôÜîçò. ÖõóéêÜ, äåí åßíáé ìüíéìç êáé áêëüíçôç ç åîïõóßá áõôÞ ôçò Üñ÷ïõóáò ôÜîçò. Áíôßèåôá, ôïíßæåé ðùò ìéá õðïôáãìÝíç êïéíùíéêÞ ôÜîç åßíáé äõíáôüí íá áíôéäñÜóåé, áñêåß üìùò íá áðïêôÞóåé ôçí áðáéôïýìåíç ïéêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá, þóôå íá Ý÷åé óõíåßäçóç ôïõ åãþ ôçò áðÝíáíôé óôïí îÝíï êüóìï ðïõ ôçí õðüôáîå. Áí ôá êáôáöÝñåé áõôÜ, ôüôå áíáæùïãïíïýíôáé êáé ïé äçìéïõñãéêÝò ôçò äõíÜìåéò ðïõ èÝôïõí õðü áìöéóâÞôçóç ôéò ðáëéÝò. Ðñþôç ìïñöÞ áíôßäñáóçò ðñïò ôçí Üñ÷ïõóá ôÜîç åßíáé ç ðëÞñç áðïäÝóìåõóç áðü ôï ðáñåëèüí êáé ç áðüññéøç êÜèå áîßáò ðïõ óõíäÝåé ôï ëáü ìå áõôü. Ìéá Üëëç ìïñöÞ áíôßóôáóçò óôï ðáñåëèüí Ýñ÷åôáé ìÝóá áðü ôç äçìéïõñãéêÞ ôïõ áöïìïßùóç, áðü ôç ìåôáêÝíùóç ôïõ óôï÷áóìïý êáé ôùí åìðåéñéþí ôïõ óôç íÝá ãåíéÜ. Ìéá ôÝôïéá áöïìïßùóç èá äçìéïõñãÞóåé íÝåò áîßåò, ðñüôõðá êáé éäáíéêÜ êáé èá èÝóåé ôéò áðáñ÷Ýò íÝùí åðï÷þí, áíÜðôõîçò êáé äçìéïõñãßáò. ÌÝóá óå ôÝôïéá ðëáßóéá áíáðôýóóåôáé êáé ï äçìéïõñãéêüò éóôïñéóìüò, äçëáäÞ ç áíáæÞôçóç ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé ç áöïìïßùóç êÜèå óôïé÷åßïõ ðïõ ìðïñåß íá åöáñìïóôåß êáé íá ëåéôïõñãÞóåé óôï ðáñüí ãüíéìá êáé áðïôåëåóìáôéêÜ óå ó÷Ýóç ðñïò ü,ôé áðïôåëåß áßôçìá ôïõ ðáñüíôïò.

633

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 634

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

â. ÅñìçíåõôéêÜ – ÃëùóóéêÜ ó÷üëéá 1. ðñþôï åßäïò ôïõ éóôïñéóìïý: Üãïíïò éóôïñéóìüò. ÅðáíáöïñÜ êáé ìßìçóç áîéþí ìå áõôïýóéï ôñüðï. 2. íáôïõñáëéóìüò: öéëïóïöéêÞ èåùñßá êáôÜ ôçí ïðïßá êÜèå ôé êñßíåôáé áðü ôçí åîùôåñéêÞ ôïõ åìöÜíéóç êáé äå ëáìâÜíåôáé õðüøéí ç øõ÷éêÞ æùÞ. 3. ïñèïëïãéóìüò: ç èåùñßá êáôÜ ôçí ïðïßá ç áíèñþðéíç ëïãéêÞ ìðïñåß íá åîçãÞóåé ôá ðÜíôá. 4. eloquentia (ëÝîç ëáôéíéêÞ): éêáíüôçôá ëüãïõ, åõãëùôßá. 5. êëáóéêéóìüò: ç åðáíáöïñÜ ðñïôýðùí êáé áîéþí áðü ôïí êëáóéêü êüóìï ôçò ÅëëçíéêÞò êáé ÑùìáúêÞò áñ÷áéüôçôáò.

ã. ÐñáãìáôïëïãéêÜ – ÉäåïëïãéêÜ – ÐïëéôéóôéêÜ ó÷üëéá 1ç åíüôçôá: Ï Ãëçíüò õðïóôçñßæåé ðùò ç êõñßáñ÷ç êïéíùíéêÞ ïìÜäá êáèïñßæåé ôéò áîßåò êáé ôïí ôñüðï æùÞò ôïõ óõíüëïõ, Ýôóé þóôå íá éêáíïðïéïýíôáé ôá äéêÜ ôçò óõìöÝñïíôá. Ïé ãåñáóìÝíåò ôüôå êïéíùíéêÝò ôÜîåéò ìÝíïõí ðñïóêïëëçìÝíåò óôï ðáñåëèüí, åíþ ï ëáüò, áíßêáíïò íá áíôéóôáèåß óôçí êõñßáñ÷ç ôÜîç, áíáãêÜæåôáé íá õðïôá÷èåß, ÔÝôïéá Þôáí ç ôý÷ç ëáþí ðïõ Þñèáí óå åðáöÞ ìå áíþôåñïõò ðïëéôéóìïýò, üðùò ïé Ñùìáßïé. Ìå ôïí ôñüðï áõôü óõíôçñåßôáé Ýíáò Üãïíïò éóôïñéóìüò, áöïý ïé ëáïß áíáãêÜæïíôáé íá äå÷ôïýí îåðåñáóìÝíåò áîßåò ðïõ üìùò åêöñÜæïõí ôá óõìöÝñïíôá ôçò Üñ÷ïõóáò ôÜîçò. 2ç åíüôçôá: Ï Ãëçíüò õðïóôçñßæåé ðùò ôéò Ýíôïíåò ðåñéüäïõò êñßóçò êáé áìöéóâÞôçóçò áêïëïõèïýí íÝåò åðï÷Ýò, íÝïé êüóìïé êáëýôåñïé. Óõ÷íÜ áõôÝò ïé ìåôáâïëÝò áðëþíïíôáé óå ðåñéóóüôåñïõò ëáïýò Þ áöïñïýí óå üëï ôïí êüóìï. ¼ðùò ç ñùìáÀêÞ ðáñáêìÞ ðïõ Ýèåóå ôéò âÜóåéò ãéá ôç äçìéïõñãßá íÝùí áîéþí, áõôþí ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý. ÁëëÜ êáé ç ÁíáãÝííçóç äåí åìöáíßóôçêå ôõ÷áßá. Áíôßèåôá, åß÷áí Þäç äçìéïõñãçèåß ïé êáôÜëëçëåò éóôïñéêÝò óõíèÞêåò ãéá ôçí åìöÜíéóÞ ôçò. ÐñÜãìáôé, áõôÞ ç óýãêñïõóç ôïõ ðáëéïý ìå ôï êáéíïýñãéï åßíáé ìéá äçìéïõñãéêÞ äéáäéêáóßá ðïõ ïäçãåß óôçí ðñüïäï êáé ôçí åîÝëéîç, êáôáäéêÜæïíôáò ôç óôáóéìüôçôá êáé ôç öèïñÜ ðïõ åðÝâáëëáí ïé Ýùò ôüôå êáèéåñùìÝíåò áñ÷Ýò êáé áîßåò. 3ç åíüôçôá: Ï Ãëçíüò ðáñáèÝôåé åäþ êáé áñêåôÜ éäåïëïãéêÜ ñåýìáôá ðïõ äéáêÞñõôôáí ôçí Üñíçóç óå ïôéäÞðïôå êáôåóôçìÝíï êáé ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ áíèñþðïõ óôç öýóç: íáôïõñáëéóìüò, ïñèïëïãéóìüò, áðüëõôïò óõã÷ñïíéóìüò. Ôï ôåëåõôáßï éäåï634

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 635

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

ëïãéêü ñåýìá õðïóôÞñéîå ðùò ïëïêëçñùôéêÞ áðïêïðÞ áðü ôï ðáñåëèüí äåí ìðïñåß íá éó÷ýóåé ôç óôéãìÞ ðïõ ðïëëÜ óôïé÷åßá ôïõ ðáñüíôïò äéáôçñïýíôáé áõôïýóéá -åê ôùí ðñáãìÜôùí- áðü ôï ðáñåëèüí Þ Ý÷ïõí ðñïÝëèåé áðü áõôü. Ç áíôßëçøç áõôÞ åðéêñÜôçóå êáôÜ ôï 18ï áéþíá êáé åßíáé Ýêäçëç óôï Ýñãï ôïõ Ñïõóóü ï ïðïßïò, åíþ ôüíéæå ðùò ï Üíèñùðïò ðñÝðåé íá îáíáãõñßóåé óôçí áãêáëéÜ ôçò öýóçò êáé ìáêñéÜ áðü ôïí ðïëéôéóìü ôïõ, ãéá íá êåñäßóåé ôçí áãíüôçôá êáé ôçí êáëïóýíç ôïõ, äéáôÞñçóå áðü ôá óôïé÷åßá ôïõ ðáñåëèüíôïò ìüíï ôç ãëþóóá. Êáé áõôü, ãéáôß áíôéëáìâáíüôáí ôçí áîßá ôçò, êáèþò ìå áõôÞí äéáôçñïýíôáí æùíôáíÝò ïé áîßåò ôïõ ðáñåëèüíôïò. 4ç åíüôçôá: Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé ðùò ï äçìéïõñãéêüò éóôïñéóìüò ìðïñåß íá âñåé åöáñìïãÞ êáé óôçí ðåñßðôùóç ôçò ãëþóóáò, ç ïðïßá ùò óôïé÷åßï Ýêöñáóçò ôïõ åóùôåñéêïý êüóìïõ áðïôåëåß ôï êýñéï üñãáíï ôùí äçìéïõñãéêþí êéíçìÜôùí, üðùò öÜíçêå óôçí ðñïóðÜèåéá ôùí ëáþí ôçò Åõñþðçò íá äçìéïõñãÞóïõí ìçôñéêÞ ãëþóóá êáé íá áðïäåóìåõôïýí áðü ôçí êáôáäõíÜóôåõóç ôçò ëáôéíéêÞò ðáñÜäïóçò. Ãéá íá ôï ðåôý÷ïõí áõôü üëïé ïé ëïãïôÝ÷íåò êáé ïé ìåôáññõèìéóôÝò ôçò åðï÷Þò, óôçñßæïíôáí óôçí ïìéëïõìÝíç ãëþóóá, áëëÜ ðñïóÝããéæáí êáé ôïõò áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò êáé Ñùìáßïõò êëáóéêïýò ðïõ ôïõò Ýäùóáí ôç äõíáôüôçôá íá åìðëïõôßóïõí ìå ôïõò åêöñáóôéêïýò ôïõò ôñüðïõò ôï ýöïò, ôç óáöÞíåéÜ ôïõò, ôç ìçôñéêÞ ôïõò ãëþóóá. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ï óõããñáöÝáò ôïíßæåé ðùò ç äçìïôéêÞ ðñÝðåé íá åßíáé ç ãëþóóá ôïõ ëáïý, áëëÜ, ãéá íá åìðëïõôéóôåß êáé íá áíáíåùèåß, èá ðñÝðåé íá óôçñé÷ôåß óôçí áñ÷áßá. Ìüíï üìùò íá óôçñé÷ôåß óôçí áñ÷áßá ãëþóóá êáé íá ôçí áöïìïéþóåé äçìéïõñãéêÜ ìå ôïõò ãñáììáôéêïýò ôýðïõò ôçò äçìïôéêÞò êáé ü÷é íá åììÝíåé óå áõôÞí, ãéáôß äéáöïñåôéêÜ åðÝñ÷åôáé ç óôáóéìüôçôá êáé ç öèïñÜ.

Ä. ÄÏÌÇ ÔÏÕ ÅÑÃÏÕ  ÍïçìáôéêÝò åíüôçôåò/ÅðéìÝñïõò ðëáãéüôéôëïé Ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôï êåßìåíï óôéò áêüëïõèåò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ôï äåýôåñï åßäïò ôïõ éóôïñéóìïý... Üìá Þñèáí ó' åðáöÞ ìå ôï ñùìáúêü êüóìï», üðïõ ï óõããñáöÝáò ôïíßæåé ðùò ï ðïëéôéóìüò äåí åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò äçìéïõñãéêÞò äñÜóçò åíüò ëáïý áëëÜ ôçò Üñ÷ïõóáò ôÜîçò. 2ç åíüôçôá: «¢ìá üìùò ìéá õðïôáãìÝíç... äýï ðñÜãìáôá åßíáé äõíáôüí íá óõìâïýí», üðïõ áíáöÝñåôáé óôï üôé åßíáé äõíáôüí íá áíôéäñÜóåé ìéá ôÜîç Þ Ýíá Ýèíïò óôéò áðáéôÞóåéò ôçò Üñ÷ïõóáò ôÜîçò. 635

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 636

ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

3ç åíüôçôá: «Áðáñíéïýíôáé ïé Üíèñùðïé... ðåñáóìÝíá æïõí ìÝóá ôçò, üðïõ äßíåôáé ï ðñþôïò ôñüðïò Ýêöñáóçò óôçí êáèåóôçêõßá ôÜîç êáé 4ç åíüôçôá: «Óõ÷íüôåñá üìùò ç... ðïõ êÞñõîáí ôçí áíåêôßìçôç áîßá ôïõ», üðïõ ðáñáôßèåôáé ï äåýôåñïò ôñüðïò áíôßäñáóçò.

Å. ÁÉÓÈÇÔÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ – ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐÉÁ 1. Åðé÷åéñçìáôïëïãßá: Ôï êåßìåíï áõôü äéáêñßíåôáé ãéá ôçí êáèáñüôçôá ôçò óêÝøçò ôïõ óõããñáöÝá ôïõ, ï ïðïßïò êáôáöÝñíåé ìå áðÝñéôôï ëüãï êáé ïñèïëïãéóôéêÜ åðé÷åéñÞìáôá íá ôåêìçñéþóåé óùóôÜ ôéò óêÝøåéò ôïõ êáé íá ðåßóåé ãéá ôéò áðüøåéò ôïõ. 2. ¾öïò: Ôï ýöïò ôïõ äéáêñßíåôáé ãéá ôç öõóéêüôçôá êáé ôçí óáöÞíåéÜ ôïõ, êáèþò êáé ôïí áðëü ôñüðï ãñáöÞò óå âáèìü ðïõ íá ãßíåôáé ôï Ýñãï êáôáíïçôü áêüìá êáé áðü Üôïìá ðïõ äåí Ý÷ïõí åéäéêÞ ãíþóç ãéá ôï èÝìá.

ÓÔ. ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ óôéò ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ôïõ Ó÷. âéâëßï õ 1ç Áöïý ìåëåôÞóåôå ðñïóå÷ôéêÜ ôçí ðåñßëçøç ðïõ ðåñéÝ÷åé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá íá áðáíôÞóåôå óôéò áêüëïõèåò åñùôÞóåéò: á) Ðþò ìåôáâéâÜæïíôáé óôïõò ìåôáãåíÝóôåñïõò ïé ðïëéôéóìéêÝò áîßåò ôïõ ðáñåëèüíôïò; â) Ôé ïíïìÜæåé ï óõããñáöÝáò éóôïñéóìü êáé óå ðïéá åßäç ôïí äéáêñßíåé; ÁðÜíôçóç: á) Óýìöùíá ìå ôï óõããñáöÝá ïé áîßåò ôïõ ðáñåëèüíôïò ìåôáâéâÜæïíôáé óôïõò ìåôáãåíÝóôåñïõò õðïóõíåßäçôá -÷ùñßò äçëáäÞ óõíåéäçôÞ ðñïóðÜèåéá- êáé óõíåéäçôÜ, üôáí ãßíåôáé óõãêåêñéìÝíç ðñïóðÜèåéá äéáôÞñçóçò êáé åêìåôÜëëåõóÞ ôïõò. â) Ç óõíåéäçôÞ áõôÞ ðñïóðÜèåéá ïíïìÜæåôáé áðü ôï óõããñáöÝá éóôïñéóìüò êáé äéáêñßíåôáé óôïí Üãïíï êáé ôï äçìéïõñãéêü éóôïñéóìü. 2ç Ðüôå ìéá êïéíùíéêÞ ôÜîç Þ Ýíá Ýèíïò ìðïñåß íá äéáìïñöþóåé íÝåò áîßåò êáé ôé åêöñÜæïõí ïé áîßåò áõôÝò; ÁðÜíôçóç: Ãéá íá ìðïñÝóåé ìéá êïéíùíéêÞ ôÜîç Þ Ýíá Ýèíïò íá äéáìïñöþóåé íÝåò áîßåò ðñÝðåé íá Ý÷åé áðïêôÞóåé ôÝôïéá ïéêïíïìéêÞ áíåîáñôçóßá, þóôå íá åîáóöáëßóåé ôç óõíåßäçóç ôïõ åáõôïý ôçò êáé íá áíôéëçöèåß ðùò áðïôåëåß êÜôé îå÷ùñéóôü áðü ôçí îÝíç åîïõóßá ðïõ ôçí êáôáäõíáóôåýåé. 636

06ÍÅÏ.qxd

9/21/08 3:57 PM

Óåëßäá 637

ÁÈÇÍÁÚÊÇ

Ó×ÏËÇ

Ïé áîßåò áõôÝò åêöñÜæïõí ôéò ïñìÝò, ôéò øõ÷éêÝò áíÜãêåò êáé ôá óõìöÝñïíôá ôçò êïéíùíéêÞò åêåßíçò ôÜîçò Þ ôïõ Ýèíïõò ðïõ èÝëåé íá ðñïïäåýóåé êáé íá åîåëé÷èåß. 3ç Ðïéåò åðï÷Ýò ïíïìÜæåé ï óõããñáöÝáò «åðï÷Ýò êñßóåùí» êáé ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõò; ÁðÜíôçóç: «Åðï÷Ýò êñßóåùí» ïíïìÜæïíôáé ïé åðï÷Ýò êáôÜ ôéò ïðïßåò ïé êïéíùíéêÝò ôÜîåéò Þ ôá Ýèíç ðïõ Ý÷ïõí õðïôá÷èåß óå ìéá Üëëç äýíáìç äñáóôçñéïðïéïýí ôéò äõíÜìåéò ôïõò åíáíôßïí ôçò. ¸ôóé äçìéïõñãïýíôáé íÝåò éäÝåò êáé íÝá êïéíùíéêÜ äåäïìÝíá. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí åðï÷þí áõôþí åßíáé: ç áíôßèåóç áðÝíáíôé óå êÜèå áîßá ôçò Üñ÷ïõóáò ôÜîçò êáé ç áíÜãêç áíáæÞôçóçò ôïõ êáéíïýñéïõ áðü ôïõò áíþôåñïõò áíèñþðïõò êÜèå ëáïý. 4ç Ôé åßíáé êáôÜ ôï óõããñáöÝá ï äçìéïõñãéêüò éóôïñéóìüò; ÁðÜíôçóç: ÂëÝðå óôá åéóáãùãéêÜ. 5ç Ìðïñïýìå íá êáôáôÜîïõìå êáé ôï ðíåõìáôéêü êßíçìá ôïõ äçìïôéêéóìïý óôï äçìéïõñãéêü éóôïñéóìü; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. (Íá âáóßóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò óôçí ðñïóå÷ôéêÞ ìåëÝôç ôïõ êåéìÝíïõ, óôçí åéóáãùãÞ ôçò åíüôçôáò êáé óå ü,ôé Üëëï ó÷åôéêü ãíùñßæåôå ãéá ôï äçìïôéêéóìü). ÁðÜíôçóç: Ï äçìïôéêéóìüò Þôáí ðñïóðÜèåéá äéáôÞñçóçò ôçò ìçôñéêÞò ãëþóóáò åíÜíôéá óôçí îÝíç êáé äçìéïõñãçìÝíç «åê ôùí ìç üíôùí» ãëþóóá ôçò êáèáñåýïõóáò. Óôü÷ïò ôïõ äçìïôéêéóìïý äåí Þôáí üìùò ç áðüññéøç ôçò êáèáñåýïõóáò Þ ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò áëëÜ ç äéáôÞñçóç ìüíï åêåßíùí ôùí óôïé÷åßùí ðïõ ìðïñïýóáí íá áöïìïéùèïýí ìå ôïõò ãñáììáôéêïýò êáíüíåò ôçò äçìïôéêÞò.

Æ. ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ 1ç Ôé åííïåß ï óõããñáöÝáò ìå ôïí üñï áðüëõôï óõã÷ñïíéóìü; 2ç Ôß åßíáé äçìéïõñãéêüò éóôïñéóìüò;

637