Neoellinika Keimena A Gimnasiou

Λογοτεχνίας Κείμενα Nεοελληνικής

ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôç óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ

ISBN: 960-381-320-6 © 2006 Åêäüóåéò ÂïëïíÜêç Ìáõñïìé÷Üëç 41 & Âáëôåôóßïõ, ÁèÞíá, ôçë.: 210 3608065, fax: 210 3608197 www.volonaki.gr, mail: [email protected]

ÓõããñáöÝáò: Óðüæéôïõ ÁëåîÜíäñá Âïçèüò óõããñáöÞò: ÌðïíÜñïõ Ïõñáíßá ÅêäïôéêÞ åðéìÝëåéá — ó÷åäéáóìüò: ÄçìÞôñçò Ëïýêáò Äéïñèþóåéò äïêéìßùí: Ìáñßá Ëåðåíéþôç Äçìéïõñãéêü åîùöýëëïõ: Êùíóôáíôßíïò Ðáðáêùíóôáíôßíïõ ÇëåêôñïíéêÞ óåëéäïðïßçóç: akida|design Áóêëçðéïý 23, ÁèÞíá, ôçë.: 210 3623701

Λογοτεχνίας Κείμενα Nεοελληνικής

Α΄ Γυμνασίου

Ó

ôü÷ïò ôïõ ìáèÞìáôïò Êåßìåíá ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò åßíáé ç åðáöÞ ôïõ ìáèçôÞ ìå ôçí ôÝ÷íç ôïõ ëüãïõ, ôç ëïãïôå÷íßá, ôçí áðïôýðùóç äçëáäÞ ìå ãñáðôÜ óýìâïëá êáé ëÝîåéò ôùí éäåþí, ôùí åðéèõìéþí, ôùí ðñïâëçìáôéóìþí, ôùí óêÝøåùí êáé ôùí åóùôåñéêþí óõíáéóèçìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ, ìå áðþôåñï ðÜíôá óêïðü ôçí êáëëéÝñãåéá êáé ôçí áéóèçôïðïßçóç ôïõ ùñáßïõ. ÌÝóá áðü ôï ìÜèçìá áõôü ï ìáèçôÞò Ýñ÷åôáé óå åðáöÞ êáé åîïéêåéþíåôáé ìå ôá Ýñãá óðïõäáßùí åêðñïóþðùí ôçò íåïåëëçíéêÞò ãñáììáôåßáò. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï êáëëéåñãåßôáé áéóèçôéêÜ êáé áíáðôýóóåôáé ðíåõìáôéêÜ. Ôá åðéëåãìÝíá, ëïéðüí, êåßìåíá, ðïõ óõíèÝôïõí ôçí ýëç ôïõ íÝïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ óôï÷åýïõí óôçí åîïéêåßùóç ôïõ ìáèçôÞ ìå ôçí ôå÷íïôñïðßá, ôïí ôñüðï ãñáöÞò, ôï éäéáßôåñï ýöïò, ôéò ðëïýóéåò éäÝåò êáé ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ðïéçôþí êáé ðåæïãñÜöùí êÜèå ðåñéüäïõ ôçò íåïåëëçíéêÞò ãñáììáôåßáò (áðü ôç äçìïôéêÞ ðïßçóç Ýùò ôç ìåôáðïëåìéêÞ êáé óýã÷ñïíç ëïãïôå÷íßá). Óôü÷ïò ôïõ ðáñüíôïò âéâëßïõ, ôùí ÊåéìÝíùí ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò ôçò Á´ Ãõìíáóßïõ ôùí Åêäüóåùí ÂïëïíÜêç, åßíáé íá óõìâÜëåé áðïôåëåóìáôéêÜ óôçí ïñãÜíùóç êáé ôç ìåèüäåõóç ôïõ äýóêïëïõ Ýñãïõ ôçò åñìçíåßáò êáé ôçò êáôáíüçóçò ôùí ëïãïôå÷íéêþí êåéìÝíùí, ÷ùñßò, üìùò, íá óôåñåß áðü ôïí áíáãíþóôç ôç äõíáôüôçôá áõôåíÝñãåéáò êáé ðñùôïâïõëßáò. Åéäéêüôåñá, ç ýëç ôïõ óõíôßèåôáé áðü ôçí åíäïêåéìåíéêÞ åñìçíåõôéêÞ áíÜëõóç ôùí ó÷ïëéêþí êåéìÝíùí (áêïëïõèþíôáò ôéò óõìâïõëÝò-õðïäåßîåéò ôïõ âéâëßïõ ôïõ åêðáéäåõôéêïý ãéá ôçí Á´ Ãõìíáóßïõ), ôá ïðïßá áðïôåëïýí áíôéðñïóùðåõôéêÜ Ýñãá ôçò êÜèå ëïãïôå÷íéêÞò ðåñéüäïõ, áðü ôç äçìïôéêÞ ðïßçóç Ýùò ôç íåüôåñç êáé ôç óýã÷ñïíç ìåôáðïëåìéêÞ åðï÷Þ. ÓõãêåêñéìÝíá, óôï ðáñüí âéâëßï ãéá êÜèå êåßìåíï äßíïíôáé óôïé÷åßá ãéá ôï ëïãïôÝ÷íç êáé ôï Ýñãï ôïõ, íïçìáôéêÞ áðüäïóç, äïìÞ, åñìçíåõôéêÞ êáé áéóèçôéêÞ ðñïóÝããéóç, áðáíôÞóåéò óôéò åñùôÞóåéò ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ êáé êÜðïéåò óõìðëçñùìáôéêÝò - åñìçíåõôéêÝò åñùôÞóåéò.

Óôç óõãêåêñéìÝíç Ýêäïóç ôá ìÝñç óôá ïðïßá äéáéñåßôáé êÜèå êåßìåíï åßíáé ôá åîÞò: Á. Ï äçìéïõñãüò: Ðñüêåéôáé ãéá ôï ðñþôï ìÝñïò, óôï ïðïßï ðáñáôßèåíôáé óôïé÷åßá áðü ôç æùÞ êáé ôï Ýñãï ôïõ ëïãïôÝ÷íç. Â. Åéóáãùãéêü óçìåßùìá ãéá ôï Ýñãï: Óôï äåýôåñï áõôü ìÝñïò åêôßèåíôáé êÜðïéá óôïé÷åßá ó÷åôéêÜ ìå ôï ëïãïôå÷íéêü êåßìåíï (ï ôßôëïò ôçò ðïéçôéêÞò óõëëïãÞò Þ ôïõ ðåæïãñáöÞìáôïò óôï ïðïßï áíÞêåé, ç ÷ñïíïëïãßá óõããñáöÞò ôïõ, êÜðïéá ãíùñßóìáôá ôå÷íïôñïðßáò). Ã. ÄïìÞ ôïõ Ýñãïõ: Óôï óçìåßï áõôü ôï Ýñãï äéáéñåßôáé óå èåìáôéêÝò åíüôçôåò êáé äßíïíôáé ïé áíôßóôïé÷ïé ðëáãéüôéôëïé. Ä. ÁíÜëõóç ðåñéå÷ïìÝíïõ: Ôï ìÝñïò áõôü áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò õðïåíüôçôåò. Ç ðñþôç õðïåíüôçôá (Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá) ðåñéëáìâÜíåé ìéá ðåñéëçðôéêÞ áðüäïóç ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ, óôç äåýôåñç (ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç) åðé÷åéñåßôáé ìéá áíÜëõóç ôùí êýñéùí íïçìÜôùí ôïõ Ýñãïõ, åíþ óôçí ôñßôç (÷áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí) åðé÷åéñåßôáé ç óêéáãñÜöçóç ôïõ ÷áñáêôÞñá ôùí êåíôñéêþí çñþùí ôïõ êåéìÝíïõ. Å. Ôå÷íéêÞ - ôå÷íïôñïðßá: Óôï ðÝìðôï ìÝñïò ôçò åðåîåñãáóßáò ôïõ êåéìÝíïõ ôï Ýñãï ðñïóåããßæåôáé áéóèçôéêÜ, êáèþò åîåôÜæïíôáé êáé áíáëýïíôáé: ç ãëþóóá, ôï ýöïò êáé ç ìïñöÞ ôïõ Ýñãïõ, ãßíåôáé óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç (üôáí ðñüêåéôáé ãéá ðïßçìá) êáé ðáñáôßèåíôáé ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ ôïõ êåéìÝíïõ. ÓÔ. ÁðáíôÞóåéò óôéò åñùôÞóåéò ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ: Óôï ìÝñïò áõôü áíáðôýóóïíôáé ïé áðáíôÞóåéò óôéò åñãáóßåò ôïõ ó÷ïëéêïý åã÷åéñéäßïõ. Æ. ÓõìðëçñùìáôéêÝò åñùôÞóåéò: Óôï ôåëåõôáßï áõôü ìÝñïò ðáñáôßèåíôáé áíÜ êåßìåíï êÜðïéåò óõìðëçñùìáôéêÝò åñùôÞóåéò ãéá ôçí êáëýôåñç åñìçíåßá êáé êáôáíüçóç ôïõ Ýñãïõ. Ïé óõããñáöåßò

7

Ο άνθρωπος και η φύση πόλη - ύπαιθρος ύπαιθρ ος

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

Θαλασσινά τραγούδια Γεώργιος Δροσίνης

Α. Ο δημιουργός

10

Ï Ãåþñãéïò Äñïóßíçò ãåííÞèçêå óôçí ÁèÞíá ôï 1859 êáé ðÝèáíå óôçí ÊçöéóéÜ óå çëéêßá 92 åôþí. Êáôáãüôáí áðü ôï Ìåóïëüããé êáé ìÜëéóôá ï ðáððïýò ôïõ óêïôþèçêå óôçí çñùéêÞ Ýîïäï ôçò öñïõñÜò ôïõ Ìåóïëïããßïõ ôï 1826. Óðïýäáóå öéëïëïãßá êáé ìåôåêðáéäåýôçêå óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Ëåéøßáò. Ôï 1888 åðÝóôñåøå óôçí ÅëëÜäá êáé åñãÜóôçêå óå ðïëëïýò ôïìåßò ôçò äçìüóéáò êáé êïéíùíéêÞò æùÞò ôçò ÷þñáò. ÕðçñÝôçóå ùò ôìçìáôÜñ÷çò ôçò ÄçìïôéêÞò Åêðáéäåýóåùò êáé ùò äéåõèõíôÞò ÃñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðáéäåßáò. Óå äéêÞ ôïõ ðñùôïâïõëßá ïöåßëåôáé ç äçìéïõñãßá ôïõ Ãñáöåßïõ Ó÷ïëéêÞò ÕãéåéíÞò, ï ïñãÜíùóç ôïõ Ìïõóåßïõ Êïóìçôéêþí Ôå÷íþí, ç êáèéÝñùóç ôçò ãéïñôÞò ôçò Óçìáßáò êáé ç óýíôáîç ôïõ Éóôïñéêïý Ëåîéêïý ôçò ÅëëçíéêÞò Ãëþóóçò. Åðßóçò, ðïëýðëåõñç äñáóôçñéüôçôá åðÝäåéîå êáé ùò ãñáììáôÝáò êáé óýìâïõëïò ôïõ Óõëëüãïõ ðñïò äéÜäïóéí ùöåëßìùí âéâëßùí. ºäñõóå ôç Óåâáóôïðïýëåéï ÅñãáôéêÞ Ó÷ïëÞ êáé ôïí Ïßêï ôùí Ôõöëþí, êáèþò êáé ôá ðåñéïäéêÜ ÅèíéêÞ áãùãÞ, ÌåëÝôç êáé Çìåñïëüãéïí ôçò ÌåãÜëçò ÅëëÜäïò. ÐáñÜëëçëá, õðÞñîå äéåõèõíôÞò ôïõ öéëïëïãéêïý ðåñéïäéêïý Åóôßá. ÔÝëïò, ôï 1926 åîåëÝãç áêáäçìáúêüò. ÐçãÝò Ýìðíåõóçò ãéá ôïí ðïéçôÞ, ðïõ äéáêáôå÷üôáí áðü ìéá éäéáßôåñç óõìðÜèåéá ãéá ôïõò áðëïýò áíèñþðïõò ôçò õðáßèñïõ, ðÝñá áðü ôïõò ßäéïõò, õðÞñîáí ç öýóç, ôá õðÝñï÷á äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ïé ðáñáäüóåéò, ïé èñýëïé, êáé ç åèíéêÞ Éóôïñßá. Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá ðáñáêÜôù: ÐïéçôéêÜ: Éóôïß áñÜ÷íçò (1880), Óôáëáêôßôáé (1881), Åéäýëëéá (1885), ÁìÜñáíôá (1892), ÃáëÞíç (1902), ÖùôåñÜ óõóôÜäéá (1915), ÊëåéóôÜ âëÝöáñá (1918), Ðýñéíç ñïìöáßá (1921), Èá âñáäéÜæåé (1922), Åßðå… (1932), ÖåõãÜôá ÷åëéäüíéá (1935), Óðßèåò óôç óôÜ÷ôç (1940). ÐåæÜ: Áãñïôéêáß åðéóôïëáß (1882), ÄéçãÞìáôá êáé ÁíáìíÞóåéò (1886), Áìáñõëëßò (1886), Ôï âïôÜíé ôçò áãÜðçò (1901), Ðáñáìýèéá (1902), ¸ñóç (1922), Ç ÐåíôÜìïñöç (1924), êáé ôá áðïìíçìïíåýìáôÜ ôïõ ìå ôßôëï Óêüñðéá öýëëá ôçò æùÞò ìïõ.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá ÈáëáóóéíÜ ôñáãïýäéá áíÞêåé óôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ Åéäýëëéá, ðïõ åêäüèçêå ôï 1884. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá áîéüëïãç ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ, ðïõ Üóêçóå ìåãÜëç åðßäñáóç óôçí ðïßçóç ôçò åðï÷Þò, êáèþò õìíåß ìå ðïéêßëïõò ôñüðïõò ôçí ïìïñöéÜ ôçò åëëçíéêÞò öýóçò êáé ðñïâÜëëåé åéêüíåò åìðíåõóìÝíåò áðü ôïí áãñïôéêü êáé íçóéùôéêü ÷þñï. Ôï ðïßçìá, óôï ïðïßï ç öýóç, ç ýðáéèñïò êáé ç èÜëáóóá, áíáäåéêíýåôáé óå ðçãÞ æùÞò, áðüëáõóçò êáé áñìïíßáò ãéá ôïí Üíèñùðï, ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áðëüôçôá, áéóéïäïîßá, ôñõöåñüôçôá êáé ãáëÞíç. Ç ïìïñöéÜ ôïõ åëëçíéêïý öõóéêïý ôïðßïõ êáôáäåéêíýåôáé ìå ðïéêßëïõò åêöñáóôéêïýò ôñüðïõò êáé êõñßùò ìå ìéá óåéñÜ åéêüíùí, ðáñïìïéþóåùí êáé ìåôáöïñþí, ðïõ êõñéáñ÷ïýí óôï ðïßçìá.

Γεώργιος Δροσίνης

Γ. Δομή του έργου Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «ÃëõêÜ öõóÜ ï ìðÜôçò… óå êýìáô’ áóçìÝíéá». Ïé ìïñöÝò ôùí øáñéþí ðïõ êïëõìðïýí áíÝìåëá êáé ðáßæïõí åñùôåõìÝíá ìÝóá óôá ãáëÜæéá íåñÜ ôçò èÜëáóóáò êáé êÜôù áðü ôïí Þëéï. 2ç åíüôçôá: «Óôïõ êáñáâéïý ôï ðëÜé… êáé ìáò ãõñíÜ ôçí ðëÜôç». Ç ìïñöÞ ôïõ äåëöéíéïý ðïõ êïëõìðÜåé êáìáñùôÜ äßðëá óôï ðëïßï, ôï ðñïóðåñíÜåé ãñÞãïñá, ôõëßãåôáé ìå ôïõò áöñïýò ôçò èÜëáóóáò êáé ãõñíÜåé ôçí ðëÜôç óôïõò áíèñþðïõò. 3ç åíüôçôá: «×éïíïðëáóìÝíïé ãëÜñïé… óôï ðÝëáãïò âïõôïýíå». Ïé ìïñöÝò ôùí ãëÜñùí ðïõ øÜ÷íïõí óôç èÜëáóóá íá âñïõí øÜñéá ãéá íá ôñáöïýí. 4ç åíüôçôá: «Êáé ãýñù êáñáâÜêéá… âïóêü ôïõò ôïí áÝñá». Ç åéêüíá ôùí êáñáâéþí ðïõ áñìåíßæïõí ìÝóá óôç èÜëáóóá, óõó÷åôéóìüò ôùí äýï êüóìùí, ôçò èÜëáóóáò êáé ôçò óôåñéÜò.

Δ. Ανάλυση του περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óå ïëüêëçñï ôï ðïßçìá áíáäåéêíýåôáé ç åéäõëëéáêÞ äéÜóôáóç êáé ç áñìïíéêÞ óõíýðáñîç üëùí ôùí ìåñþí ôïõ èáëáóóéíïý ôïðßïõ. Óôçí ðñþôç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò êõñéáñ÷ïýí ïé ìïñöÝò ôùí øáñéþí ðïõ ðáßæïõí áíÝìåëá êáé åñùôåõìÝíá ìÝóá óôá ãáëÜæéá íåñÜ êáé êÜôù áðü ôïí Þëéï êáé ôï ãëõêü áåñÜêé ôïõ åéäõëëéáêïý èáëáóóéíïý ôïðßïõ. Óôç äåýôåñç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò, ôçí åéêüíá ôïõ èáëáóóéíïý ôïðßïõ óõíèÝôåé ç ìïñöÞ åíüò äåëöéíéïý ðïõ êïëõìðÜåé êáìáñùôÜ äßðëá ó’ Ýíá êáñÜâé. Óôç óõíÝ÷åéá, ãëÜñïé êáôÜëåõêïé óáí ôï ÷éüíé ðåôïýí äßðëá óôá óêïéíéÜ ôùí ðëïßùí, ðïõ óôçñßæïõí

11

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

ôá ðáíéÜ, áíáæçôþíôáò ôçí ôñïöÞ ôïõò. ÔÝëïò, ôï ðïßçìá ïëïêëçñþíåôáé ìå ôçí åéêüíá ôùí êáñáâéþí, ðïõ áñìåíßæïõí ìÝóá óôç èÜëáóóá êáé ó÷ßæïõí ôá êýìáôá ìå ôç âïÞèåéá ôïõ áÝñá. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôïõò ôÝóóåñéò ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò, ï äçìéïõñãüò ìåôáöÝñåé óôïí áíáãíþóôç ôçí åéäõëëéáêÞ áôìüóöáéñá ôïõ èáëáóóéíïý åëëçíéêïý ôïðßïõ, ðåñéãñÜöïíôáò óôïé÷åßá ðïõ ôï óõíèÝôïõí, üðùò ôï ãëõêü áåñÜêé, ôá ãáëáíÜ íåñÜ ôçò èÜëáóóáò êáé ï Þëéïò ðïõ êáèñåöôßæåôáé ìÝóá óå áõôÜ. ÌÝóá óôï ãáëÞíéï êáé åéäõëëéáêü áõôü ôïðßï, ï ðïéçôÞò ôïðïèåôåß ôá «÷ñõóïöôÝñùôá» øáñÜêéá ðïõ êïëõìðïýí êáé ðáßæïõí áíÝìåëá êáé åñùôåõìÝíá êÜôù áðü ôá «áóçìÝíéá êýìáôá». 2ç åíüôçôá: Ç áíáöïñÜ óôá Ýìöõôá óôïé÷åßá ôçò åëëçíéêÞò öýóçò óõíå÷ßæåôáé ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ «ôñåëïý ãïñãüöôåñïõ» äåëöéíéïý, ðïõ êïëõìðÜåé äßðëá óå Ýíá êáñÜâé. Ôï äåëößíé áõôü, ôï ïðïßï ðáñïìïéÜæåôáé ìå «Üôé» ôçò èÜëáóóáò, ðñïóðåñíÜ êáìáñùôü ôï êáñÜâé, ôõëßãåôáé ìå ôïõò áöñïýò ôçò èÜëáóóáò êáé ãõñíÜåé ôçí ðëÜôç ôïõ óôïõò áíèñþðïõò. Ç ðáñïìïßùóç áõôÞ ôïõ äåëöéíéïý ìå Üëïãï ôçò èÜëáóóáò, ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá åíþóåé äýï êüóìïõò, ôïí êüóìï ôçò èÜëáóóáò êáé ôïí êüóìï ôçò óôåñéÜò. 3ç åíüôçôá: Óôçí ôñßôç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò ãëÜñïé êáôÜëåõêïé óáí ôï ÷éüíé, «÷éïíïðëáóìÝíïé», øÜ÷íïõí íá âñïõí øÜñéá ãéá íá ôñáöïýí. Ìå ôá ìÜôéá ôïõò ïñèÜíïé÷ôá ðåôïýí äßðëá óôá óêïéíéÜ ôùí ðëïßùí ðïõ óôçñßæïõí ôá ðáíéÜ ÷ùñßò íá êïõñÜæïíôáé êáé óöõñßæïõí ÷áñïýìåíïé âïõôþíôáò óôï ðÝëáãïò.

12

4ç åíüôçôá: Ôï ðïßçìá ïëïêëçñþíåôáé ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò åéêüíáò ôùí êáñáâéþí, ðïõ «óáí Üóðñá ðñïâáôÜêéá» áñìåíßæïõí ìÝóá óôç èÜëáóóá êáé «ó÷ßæïõí» ôá êýìáôá ìå ôç âïÞèåéá ôïõ áÝñá. Óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò êõñéáñ÷åß ç ðáñïìïßùóç ôùí êáñáâéþí, ðïõ óõíèÝôïõí ôçí åéêüíá ôïõ èáëáóóéíïý ôïðßïõ, ìå ôá «Üóðñá ðñïâáôÜêéá» («óáí Üóðñá ðñïâáôÜêéá… âïóêü ôïõò ôïí áÝñá») , ðïõ áðïôåëïýí óôïé÷åßá ôçò óôåñéÜò, ôïõ ïñåéíïý öõóéêïý ÷þñïõ. Ç ðáñïìïßùóç áõôÞ áðïóêïðåß óôç óýæåõîç ôùí äýï öõóéêþí ÷þñùí, ôçò èÜëáóóáò êáé ôçò óôåñéÜò. ¢ëëùóôå, ç óýæåõîç áõôÞ äéáêñßíåôáé êáèáñÜ óôï ôÝëïò ôçò óôñïöÞò, üðïõ ï èáëÜóóéïò ÷þñïò ôáõôßæåôáé åéêáóôéêÜ ìå ôï ÷þñï ôçò óôåñéÜò êáé åéäéêüôåñá, ìå ôç æùÞ óôá ïñåéíÜ êáé ôçí êôçíïôñïöéêÞ æùÞ («âüóêïíôáò», «êÜìðïõò», «âïóêÞ», «âïóêü»).

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ç áðëÞ, æùíôáíÞ, äçìïôéêÞ åìðëïõôéóìÝíç ìå ðïéêßëá åðßèåôá (ãáëáíÜ íåñÜ, ÷ñõóïöôÝñùôá øáñÜêéá, áóçìÝíéá êýìáôá, ôñåëü äåëößíé, ÷éïíïðëáóìÝíïé ãëÜñïé, áôßìçôá öôåñïýãéá, áêïßìçôá ìÜôéá, Üóðñá ðñïâáôÜêéá, ÷áñùðÜ ðçäÞìáôá).

Γεώργιος Δροσίνης

ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ Ýñãïõ åßíáé ãëáöõñü, æùíôáíü êáé ðáñáóôáôéêü. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå éáìâéêïýò åðôáóýëëáâïõò êáé ïêôáóýëëáâïõò óôß÷ïõò êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá êÜèå óôñïöÞò áêïëïõèåß ôçí ðëåêôÞ äïìÞ áâáâãäâä. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ç èÜëáóóá äñïóßæåôáé», «ï Þëéïò êáèñåöôßæåôáé», «ðåôþíôáò äß÷ùò Ýííïéá», «øáñÜêéá ÷ñïóïöôÝñùôá», «óå êýìáô’ áóçìÝíéá», «ãïñãüöôåñï ðåôÜåé», «÷éïíïðëáóìÝíïé ãëÜñïé», «Þ ìå ÷áñÜ óöõñßæïíôáò», «êé Ý÷ïõí âïóêÞ ôá êýìáôá, / âïóêü ôïõò ôïí áÝñá». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí íá êáìáñþíåôáé ôçò èÜëáóóáò ôï Üôé», «óáí Ðáñïìïéþóåéò Üóðñá ðñïâáôÜêéá / ðïõ âüóêïíôáò ãõñßæïõí / ìå ÷áñùðÜ ðçäÞìáôá / óôïõò êÜìðïõò üëç ìÝñá». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «êáé ìáò ãõñíÜ ôçí ðëÜôç», «Þ ìå ÷áñÜ óöõñßæïíôáò». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò èÜëáóóáò, ðïõ óôá ãáëáíÜ íåñÜ ôçò êáèñåöôßæåôáé ï Þëéïò, ç åéêüíá ôùí øáñéþí ðïõ êïëõìðïýí óôá ãáëáíÜ íåñÜ ôçò èÜëáóóáò, ç åéêüíá ôïõ êáñáâéïý, ç åéêüíá ôïõ äåëöéíéïý ðïõ êïëõìðÜåé äßðëá óôï êáñÜâé, ç åéêüíá ôùí «÷éïíïðëáóìÝíùí» ãëÜñùí ðïõ ðåôïýí «áêïýñáóôïé» ðÜíù áðü ôç èÜëáóóá, ç åéêüíá ôùí êáñáâéþí ðïõ áñìåíßæïõí óôç èÜëáóóá, ç åéêüíá ôùí ðñïâÜôùí ðïõ âüóêïõí óôïí êÜìðï.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Óå êÜèå óôñïöÞ êõñéáñ÷åß ìéá ìïñöÞ ôïõ èáëáóóéíïý êüóìïõ. Âñåßôå ðïéá åßíáé áõôÞ óå êÜèå ðåñßðôùóç êáé ðåñéãñÜøôå ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò. Óôçí ðñþôç óôñïöÞ («ãëõêÜ öõóÜ ï ìðÜôçò… êýìáôá áóçìÝíéá») ïé ìïñöÝò ôùí ÷ñõóïöôÝñùôùí øáñéþí åßíáé åêåßíåò ðïõ êõñéáñ÷ïýí. ÌÝóá óôá êýìáôá, êïëõìðïýí áíÝìåëá êÜôù áðü ôïí Þëéï. ÌÝóá óôá íåñÜ ôçò èÜëáóóáò ðáßæïõí åñùôåõìÝíá ôï Ýíá ìå ôï Üëëï.

13

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

Óôç äåýôåñç óôñïöÞ («óôïõ êáñáâéïý… ãõñíÜ ôçí ðëÜôç») Ýíá äåëößíé êïëõìðÜåé äßðëá óôï êáñÜâé. Êáìáñùôü êáé ãñÞãïñï ðñïóðåñíÜåé ôï ðëïßï, ôõëßãåôáé ìå ôïõò áöñïýò ôçò èÜëáóóáò êáé ãõñíÜåé ôçí ðëÜôç ôïõ óôïõò áíèñþðïõò. Óôçí ôñßôç óôñïöÞ («÷éïíïðëáóìÝíïò ãëÜñïò… óôï ðÝëáãïò âïõôïýíå»)êáôÜëåõêïé ãëÜñïé óáí ôï ÷éüíé øÜ÷íïõí íá âñïõí øÜñéá ãéá íá öÜíå ìå ôá ìÜôéá ôïõò ïñèÜíïé÷ôá. Ðåôïýí äßðëá óôá óêïéíéÜ ôùí ðëïßùí ðïõ óôçñßæïõí ôá ðáíéÜ ÷ùñßò íá êïõñÜæïíôáé êáé óöõñßæïõí ÷áñïýìåíïé âïõôþíôáò óôï ðÝëáãïò. Óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ («êáé ãýñù êáñáâÜêéá… âïóêü ôïõò ôïí áÝñá») ôá êáñáâÜêéá áñìåíßæïõí óôç èÜëáóóá êáé ìïéÜæïõí óáí Üóðñá ðñïâáôÜêéá. Óêßæïõí ôá êýìáôá ìå ôç âïÞèåéá ôïõ áÝñá. 2. Óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ óõìðëÝêïíôáé äýï äéáöïñåôéêïß êüóìïé. Åíôïðßóôå ôïõò êáé ðåñéãñÜøôå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ï ðïéçôÞò óõó÷åôßæåé áõôïýò ôïõò äýï êüóìïõò. Ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí ðáñïìïßùóç «óáí Üóðñá ðñïâáôÜêéá» óõó÷åôßæåé äýï êüóìïõò. Ôïí êüóìï ôçò èÜëáóóáò êáé ôïí êüóìï ôçò óôåñéÜò. Ç óýæåõîç ôùí äýï êüóìùí äéáêñßíåôáé êáèáñÜ óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ, üðïõ ï èáëÜóóéïò ÷þñïò ôáõôßæåôáé åéêáóôéêÜ ìå ôï ÷þñï ôçò óôåñéÜò, êáé ðéï óõãêåêñéìÝíá ìå ôçí êôçíïôñïöéêÞ æùÞ êáé ôç æùÞ óôá ïñåéíÜ (âüóêïíôáò, êÜìðïõò, âïóêÞ). 3. Ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðïõ êõñéáñ÷ïýí óôï ðïßçìá åßíáé ôá åðßèåôá, ôá õðïêïñéóôéêÜ, ïé ìåôáöïñÝò. Âñåßôå ìåñéêÜ áðü áõôÜ. ÓõæçôÞóôå åðßóçò ôç óôé÷ïõñãéêÞ êáé ôçí ïìïéïêáôáëçîßá ôïõ. • Åðßèåôá: ãáëáíÜ íåñÜ, ÷ñõóïöôÝñùôá øáñÜêéá, áóçìÝíéá êýìáôá, ôñåëü äåëößíé, ÷éïíïðëáóìÝíïé ãëÜñïé, áôßìçôá öôåñïýãéá, áêïßìçôá ìÜôéá, Üóðñá ðñïâáôÜêéá, ÷áñùðÜ ðçäÞìáôá. • ÕðïêïñéóôéêÜ: øáñÜêéá, êáñáâÜêéá, ðñïâáôÜêéá. • ÌåôáöïñÝò: «ç èÜëáóóá äñïóßæåôáé», «ï Þëéïò êáèñåöôßæåôáé», «ìå ÷áñÜ óöõñßæïíôáò» (ïé ãëÜñïé), «êé Ý÷ïõí âïóêÞ ôá êýìáôá, âïóêü ôïõò ôïí áÝñá». Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï óå éáìâéêïýò åðôáóýëëáâïõò êáé ïêôáóýëëáâïõò óôß÷ïõò êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá êÜèå ïêôÜóôé÷çò óôñïöÞò áêïëïõèåß ôçí ðëåêôÞ äïìÞ áâáâãäãä.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

14

1. Óôï ðïßçìá êõñéáñ÷ïýí ïé æùçñÝò åéêüíåò. Íá ôéò åíôïðßóåôå êáé íá ôéò ðåñéãñÜøåôå. 2. Óôï ðïßçìá äéáêñßíåôáé ç ìåãÜëç áãÜðç ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôç öýóç. Ôé óõíáéóèÞìáôá ðñïêáëåß óå áõôüí ç åðáöÞ ôïõ ìáæß ôçò; 3. Ðïéá åßíáé ç âáóéêÞ éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò;

Τζιτζίκια στήσαν το χορό Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι Γιάννης Ρίτσος - Οδυσσέας Ελύτης

Α. Οι δημιουργοί ÃéÜííçò Ñßôóïò Ï ÃéÜííçò Ñßôóïò ãåííÞèçêå óôç ÌïíåìâáóéÜ ôï 1910 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1990. Åßíáé Ýíáò áðü ôïõò êïñõöáßïõò ¸ëëçíåò ðïéçôÝò êáé Ý÷åé äéåèíÞ áíáãíþñéóç. Ï ðáôÝñáò ôïõ Þôáí ìåãáëïêôçìáôßáò áëëÜ Ý÷áóå ôçí ðåñéïõóßá ôïõ êáé ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ âñÝèçêå óå äõó÷åñÞ ïéêïíïìéêÞ èÝóç. Áñãüôåñá, ç ìçôÝñá êáé ï ìåãáëýôåñïò áäåëöüò ôïõ ðÝèáíáí, åíþ ï ðáôÝñáò êáé ç áäåëöÞ ôïõ íïóçëåýôçêáí óå øõ÷éáôñåßï. Ï ðïéçôÞò íÝïò Ýñ÷åôáé óôçí ÁèÞíá, üðïõ ðñïóâÜëëåôáé áðü öõìáôßùóç êáé åíþ ðñïóðáèåß íá áðáó÷ïëçèåß óå äéÜöïñåò åñãáóßåò, ðåñíÜåé Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôçò æùÞò ôïõ óå óáíáôüñéá, áëëÜ êáé óå öõëáêÝò êáé óå ôüðïõò åîïñßáò ëüãù ôùí áñéóôåñþí éäåþí ôïõ. Èýìá ôïõ åìöýëéïõ óðáñáãìïý, åîïñßæåôáé óôç Ìáêñüíçóï, óôïí Áú ÓôñÜôç, óôç ÃõÜñï êáé ôç ËÝñï. Áðü ôï 1970, üìùò, áñ÷ßæåé íá áíáãíùñßæåôáé ôï Ýñãï ôïõ êáé íá áðïêôÜ äéåèíåßò äéáóôÜóåéò. Ôï 1977 ôéìÜôáé ìå ôï âñáâåßï ËÝíéí, åíþ Ý÷åé êåñäßóåé êáé Üëëá âñáâåßá êáé äéáêñßóåéò ôüóï óôçí ÅëëÜäá üóï êáé óå ÷þñåò ôïõ åîùôåñéêïý. Ï ÃéÜííçò Ñßôóïò åßíáé ëõñéêüò ðïéçôÞò. Óôá ðïéÞìáôá ðïõ óõíÝèåóå Ýùò ôï 1936, ÷ñçóéìïðïéåß ìå ìåãÜëç ôÝ÷íç ôïí ðáñáäïóéáêü óôß÷ï, áêïëïõèþíôáò ôïí ÊùóôÞ ÐáëáìÜ, åíþ ùò ðñïò ôç äéÜèåóÞ ôïõ, åßíáé Ýêäçëç ç åðßäñáóç ôïõ êáñõùôáêéóìïý. Óôç óõíÝ÷åéá, üìùò, äéáìïñöþíåé Ýíáí ðñïóùðéêü ôñüðï ãñáöÞò êáèþò áêïëïõèåß ôïí åëåýèåñï óôß÷ï êáé ç ðïßçóÞ ôïõ áðïêôÜ êïéíùíéêü ðåñéå÷üìåíï êáé óêïðü. Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá ðïéçôéêÜ ÔñáêôÝñ, Ðõñáìßäåò, ÅðéôÜöéïò, Ôï ôñáãïýäé ôçò áäåñöÞò ìïõ, Ôï åìâáôÞñéï ôïõ ùêåáíïý, Áãñýðíéá, Ìáêñïíçóéþôéêá, ¾ìíïò êáé èñÞíïò ãéá ôçí Êýðñï, Äåêáïêôþ ëéáíïôñÜãïõäá ôçò ðéêñÞò ðáôñßäáò, Ôåñáôþäåò áñéóôïýñãçìá, ÅéêïíïóôÜóéï áíùíýìùí áãßùí, Ñùìéïóýíç. Óôï óõããñáöéêü ôïõ Ýñãï ðåñéëáìâÜíïíôáé åðßóçò äïêßìéá êáé èåáôñéêÜ Ýñãá, êáèþò êáé ìåôáöñÜóåéò Ýñãùí îÝíùí ëïãïôå÷íþí (Áñáãêüí, ¸ñåìðïõñãê, Ìáãéáêüöóêé, ×éêìÝô).

15

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

16

ÏäõóóÝáò Åëýôçò Ï ÏäõóóÝáò Åëýôçò (öéëïëïãéêü øåõäþíõìï ôïõ ÏäõóóÝá ÁëåðïõäÝëç), ãåííÞèçêå óôï ÇñÜêëåéï ôçò ÊñÞôçò ôï 1911 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1996. Åßíáé Ýíáò áðü ôïõò êïñõöáßïõò ðïéçôÝò ìáò êáé ôï 1979 ôéìÞèçêå ìå ôï âñáâåßï Íüìðåë ëïãïôå÷íßáò. Ïé ãïíåßò ôïõ, ðïõ êáôÜãïíôáí áðü ôç ÌõôéëÞíç, åãêáôáóôÜèçêáí ôï 1914 óôïí ÐåéñáéÜ, üðïõ ï ðáôÝñáò ôïõ ìåôÝöåñå ôá åñãïóôÜóéá óáðùíïðïéßáò êáé åëáéïõñãßáò ðïõ åß÷å óôçí ÊñÞôç. Óôïí ÐåéñáéÜ ï Åëýôçò ïëïêëÞñùóå ôéò åãêýêëéåò óðïõäÝò ôïõ êáé Ýðåéôá öïßôçóå óôç ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ Áèçíþí, áëëÜ åãêáôÝëåéøå ôéò ðáíåðéóôçìéáêÝò óðïõäÝò ôïõ ôï 1936, ãéá íá êáôáôáãåß óôï óôñáôü. Óôïí ðüëåìï ôïõ ’40 ðïëÝìçóå óôï áëâáíéêü ìÝôùðï. ÌåôÜ ôïí ðüëåìï äéïñßóôçêå äéåõèõíôÞò ðñïãñÜììáôïò óôï Åèíéêü ºäñõìá Ñáäéïöùíßáò (1945-1946 êáé 1953) êáé ôáîßäåøå óå äéÜöïñåò ÷þñåò. Ôï 1975 áíáêçñý÷ôçêå åðßôéìïò äéäÜêôùñ ôçò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ ÁñéóôïôÝëåéïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò êáé ôï 1979 Ýãéíå äéäÜêôùñ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò Óïñâüííçò. Áó÷ïëÞèçêå åðßóçò óïâáñÜ ìå ôç æùãñáöéêÞ, ôï ó÷Ýäéï êáé ôçí åéêïíéóôéêÞ óýíèåóç. Ï ÏäõóóÝáò Åëýôçò åìöáíßæåôáé óôçí åëëçíéêÞ ðïßçóç ôï 1935 ìå ôç äçìïóßåõóç ðïéçìÜôùí ôïõ óôï ðåñéïäéêü ÍÝá ÃñÜììáôá, üðïõ äçìïóßåõáí Ýñãá ôïõò ïé ëïãïôÝ÷íåò ôçò ãåíéÜò ôïõ 1930. Ï ðïéçôÞò áíôëåß ôçí ÝìðíåõóÞ ôïõ áðü ôïí åëëçíéêü Þëéï êáé ôç èÜëáóóá, ôá ïðïßá áðïôåëïýí óôïé÷åßá ðïõ ðñùôáãùíéóôïýóáí óôá ðáéäéêÜ ôïõ ÷ñüíéá, êáèþò ðåñíïýóå ôá êáëïêáßñéá ôïõ óå íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ. ¸ôóé, óôçí ðïßçóÞ ôïõ êõñéáñ÷åß ï åëëçíéêüò Þëéïò êáé ôï áéãáéïðåëáãßôéêï ôïðßï, ìÝóá óå áôìüóöáéñá ëõñéóìïý. Ùóôüóï, ìåôÜ ôïí ðüëåìï ôïõ 1940, ï ðïéçôÞò áíôëåß ôá èÝìáôÜ ôïõ áðü ôá ðÜèç êáé ôïõò áãþíåò ôïõ åëëçíéóìïý. ¼óïí áöïñÜ ôçí ôå÷íïôñïðßá, áêïëïõèåß ôï êßíçìá ôïõ õðåññåáëéóìïý, åíþ ôá Ýñãá ôïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôéò ðëïýóéåò êáé æùíôáíÝò åéêüíåò, êáèþò êáé ãéá ôéò åíôõðùóéáêÝò, óõíáéóèçìáôéêÜ öïñôéóìÝíåò ëÝîåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá ðïéçôéêÜ Ðñïóáíáôïëéóìïß, ¹ëéïò ï ðñþôïò, ¢óìá çñùéêü êáé ðÝíèéìï ãéá ôï ÷áìÝíï áíèõðïëï÷áãü ôçò Áëâáíßáò, ¢îéïí Åóôß, ¸îé êáé ìßá ôýøåéò ãéá ôïí ïõñáíü, Ï Þëéïò ï çëéÜôïñáò, Ôá ñù ôïõ Ýñùôá, Ìáñßá ÍåöÝëç. ¸ãñáøå åðßóçò ôá äïêßìéá Áíïé÷ôÜ ÷áñôéÜ, Ç ìáãåßá ôïõ ÐáðáäéáìÜíôç, ÁíáöïñÜ óôïí Åìðåéñßêï, êáé ìåôÝöñáóå Ýñãá ðïéçôþí üðùò ï ÅëõÜñ, ï Ëïôñåáìüí, ï Ëüñêá êáé ï Ìáãéáêüöóêé. ÐïëëÜ ðïéÞìáôá ôïõ Ý÷ïõí ìåëïðïéçèåß áðü óõíèÝôåò üðùò ï Ìßêçò ÈåïäùñÜêçò, ï ÌÜíïò ×áôæéäÜêçò, ï ÃéÜííçò Ìáñêüðïõëïò, ï Íüôçò ÌáõñïõäÞò êáé ï Ëßíïò Êüêïôïò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο 1ï ðïßçìá Ôï ðïßçìá Ôæéôæßêéá óôÞóáí ôï ÷ïñü áíÞêåé óôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ôïõ ÃéÜííç Ñßôóïõ Ðáé÷íßäéá ô’ ïõñáíïý êáé ôïõ íåñïý êáé åíôÜóóåôáé óôç äåýôåñç óõããñáöéêÞ ðåñßïäï ôïõ ðïéçôÞ, êáôÜ ôçí ïðïßá ï äçìéïõñãüò äéáìïñöþíåé Ýíáí ðñïóùðéêü ôñüðï ãñáöÞò, áêïëïõèåß ôïí åëåýèåñï óôß÷ï êáé ðñïóáíáôïëßæåé ôçí ðïßçóÞ ôïõ óôçí êïéíùíéêÞ óôñÜôåõóç. Ôï ðïßçìá õìíåß ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí êáé ðñïâÜëëåé ôç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôçí ðáéäéêÞ çëéêßá. Ç öýóç ìå ôçí ïìïñöéÜ ôçò ìåôáôñÝðåôáé óå ðçãÞ áñìïíßáò êáé áðüëáõóçò ãéá ôïí Üíèñùðï, ìå ôá áñþìáôá êáé ôïõò ÷õìïýò ôçò ãåííÜ åðéèõìßåò ãéá ôç æùÞ êáé ôïí Ýñùôá êáé ìå ôá ÷ñþìáôá êáé ôïõò Þ÷ïõò ôçò ãßíåôáé ôüðïò áíåìåëéÜò, ÷áñÜò êáé áéóéïäïîßáò ãéá ôá ðáéäéÜ ðïõ ðáßæïõí, áëëÜ êáé ÷þñïò ðßêñáò ãéá ôï «ãÝñï êüóìï», ðïõ ìï÷èåß êáé áãùíßæåôáé. Óå ïëüêëçñï ôï ðïßçìá åßíáé äéÜ÷õôç ìéá áéóéüäïîç, áíÝìåëç, ðáéãíéþäçò äéÜèåóç. 2ï ðïßçìá Ôï ðïßçìá ÊÜôù óôçò ìáñãáñßôáò ôï áëùíÜêé áíÞêåé óôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ¹ëéïò ï ðñþôïò ôïõ ÏäõóóÝá Åëýôç êáé åêäüèçêå ôï 1943. Ï ðïéçôÞò áíôëåß ôçí ÝìðíåõóÞ ôïõ áðü ôïí åëëçíéêü Þëéï êáé ôç èÜëáóóá, ãéáôß êáé ç æùÞ ôïõ åßíáé ðïôéóìÝíç ìå áõôÜ ôá óôïé÷åßá, áöïý óôá ðáéäéêÜ ôïõ ÷ñüíéá ðåñíïýóå ôá êáëïêáßñéá óå íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ. ¸ôóé, óôçí ðïßçóÞ ôïõ êõñéáñ÷åß ï åëëçíéêüò Þëéïò êáé ôï áéãáéïðåëáãßôéêï ôïðßï, ìÝóá óå ìéá ëõñéêÞ áôìüóöáéñá íåáíéêÞò áéóéïäïîßáò. Ôï óõãêåêñéìÝíï Ýñãï áêïëïõèåß ôçí ôå÷íïôñïðßá ôïõ õðåññåáëéóìïý, êáèþò ðñïâÜëëåé åéêüíåò êáé ãåãïíüôá ÷ùñßò ëïãéêÞ óõíï÷Þ êáé óõíÜöåéá, áëëÜ ìå ìåãÜëç æùíôÜíéá, üðùò áêñéâþò áõôÜ åìöáíßæïíôáé óôá áíèñþðéíá üíåéñá. Ç öýóç êáé ôá óôïé÷åßá ôçò (ï åëëçíéêüò Þëéïò, ôï áéãáéïðåëáãßôéêï èáëáóóéíü ôïðßï, ï åëëçíéêüò ãáëÜæéïò ïõñáíüò êáé ç åëëçíéêÞ ýðáéèñïò), óõíèÝôïõí ìå ôá áñþìáôá, ôïõò ÷õìïýò, ôá ÷ñþìáôá êáé ôïõò Þ÷ïõò ôïõò ôïí ôüðï ðáé÷íéäéïý êáé ÷áñÜò ãéá ôá ðáéäéÜ, ðïõ ãåííÜ åðéèõìßåò ãéá ôç æùÞ êáé ôïí Ýñùôá. Óôï ðïßçìá áðïôõðþíåôáé ôï åöçâéêü åñùôéêü îýðíçìá ìÝóá óôçí ïìïñöéÜ êáé ôçí áñìïíßá ôçò åëëçíéêÞò öýóçò.

Γιάννης Ρίτσος Οδυσσέας Ελύτης

Γ. Δομή του έργου 1ï ðïßçìá 1ç åíüôçôá: «Ôæéôæßêéá óôÞóáí ôï ÷ïñü /… êáé ðáßæïõí ðáëáìÜêéá». Ôï áíÝìåëï êáé ÷áñïýìåíï ðáé÷íßäé ôùí ðáéäéþí ôçí þñá ôïõ êáëïêáéñéíïý ìåóçìåñéïý óôç öýóç - ç ó÷Ýóç ôùí ðáéäéþí ìå ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí).

17

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

2ç åíüôçôá: «Ìéá ðåôáëïýäá äéÜöáíç /… ôçò ðßêñáò ìáíôéëÜêé». Ç öýóç ùò ôüðïò ðéêñüò ãéá ôï «ãÝñï êüóìï» ðïõ ìï÷èåß êáé áãùíßæåôáé íá åðéâéþóåé – óõíýðáñîç óôïí ßäéï ôüðï, ôçí ßäéá óôéãìÞ äýï áíôéèåôéêþí óõíáéóèçìÜôùí, ôçò ÷áñÜò êáé ôçò ðßêñáò. 2ï ðïßçìá 1ç åíüôçôá: «ÊÜôù óôçò ìáñãáñßôáò ôï áëùíÜêé /… óôÜ÷õá øçëÜ ëõãßæïõíå ôï ìåëáøü ïõñáíü». Ç ïìïñöéÜ êáé ç áñìïíßá ôçò åëëçíéêÞò öýóçò. 2ç åíüôçôá: «ÐÝñá ìåó’ óôá ÷ñõóÜ íôáñéÜ êïéìïýíôáé áãïñïêüñéôóá/… áð’ ôç ìáó÷Üëç ôïõò ãëõêÜ óôÜæåé ôï ìïó÷ïêÜñõäï». Ç ó÷Ýóç ôçò öýóçò ìå ôçí ðáéäéêÞ çëéêßá. ÌÝóá óôç öýóç ôá ðáéäéÜ ÷áßñïíôáé ôç æùÞ, ôçí áãÜðç, ôç öéëßá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá 1ï ðïßçìá Óôç ðñþôç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò Ôæéôæßêéá óôÞóáí ôï ÷ïñü ãßíåôáé áíáöïñÜ óôç ó÷Ýóç ðïõ áíáðôýóóïõí ôá ðáéäéÜ ìå ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí, êáèþò óôÞíïõí ôï ðáé÷íßäé ôïõò ìÝóá óôç öýóç ôïõ êáëïêáéñéíïý ìåóçìåñéïý. Ôçí þñá ôïõ êáëïêáéñéíïý ìåóçìåñéïý, ìÝóá óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí, ôá ðáéäéÜ ðáßæïõí áíÝìåëá êáé ÷áßñïíôáé ôç æùÞ, ôçí áãÜðç êáé ôç öéëßá. Ï ßäéïò üìùò ôüðïò ôçò öýóçò, ðïõ ãßíåôáé ðçãÞ ÷áñÜò, ãéá ôá ðáéäéÜ ðïõ ðáßæïõí, áðïôåëåß óõã÷ñüíùò êáé ôüðï ðßêñáò ãéá ôï «ãÝñï êüóìï», ðïõ êïðéÜæåé êáé áãùíßæåôáé ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõ. 2ï ðïßçìá Óôï ðïßçìá ÊÜôù óôçò ìáñãáñßôáò ôï áëùíÜêé ï ÏäõóóÝáò Åëýôçò ðåñéãñÜöåé ôç ó÷Ýóç ðïõ áíáðôýóóïõí ôá íåáñÜ áãüñéá êáé êïñßôóéá, ðïõ êïéìïýíôáé, ÷áßñïíôáé ôç öéëßá ôïõò êáé íéþèïõí ôá ðñþôá åñùôéêÜ óêéñôÞìáôá, ìå ôá óôïé÷åßá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò (ôïí Þëéï, ôá ëïõëïýäéá, ôá ìåëéóóüðïõëá, ôç èÜëáóóá, ôïí ïõñáíü). ÐáñÜëëçëá, óôï ðïßçìá ðñïâÜëëåôáé éäéáßôåñá ç ó÷Ýóç êáëïêáéñéïý êáé åöÞâùí, êáèþò ôá ðáéäéÜ íéþèïõí ðéï Ýíôïíá ôï åñùôéêü îýðíçìá, ôçí áíÝìåëç êáëïêáéñéíÞ åðï÷Þ. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç

18

1ï ðïßçìá 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò, ç öýóç êáé ôï êáëïêáéñéíü ìåóçìÝñé ìåôáôñÝðïíôáé óå ðçãÝò æùÞò, áðüëáõóçò, ÷áñÜò êáé áíåìåëéÜò, ãéá ôá ðáéäéÜ ðïõ ðáßæïõí êáé ÷áßñïíôáé ôç

æùÞ, ôçí áãÜðç êáé ôç öéëßá. Óôïõò ôÝóóåñéò ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ Ýñãïõ åßíáé äéÜ÷õôç ìéá ðáéãíéþäçò êáé áéóéüäïîç äéÜèåóç ðïõ ðñïóäßäåé óôï ðïßçìá ôüóï ç åéêüíá –ïðôéêÞ êáé áêïõóôéêÞ– ôïõ ÷ïñïý ôùí ôæéôæéêéþí, üóï êáé ï Þ÷ïò áðü ôá ðáëáìÜêéá ôùí ÷áñïýìåíùí êáé áíÝìåëùí ðáéäéþí. Ïé åéêüíåò áõôÝò, ðïõ åíåñãïðïéïýí ôéò áéóèÞóåéò ôïõ áíáãíþóôç, ôçí üñáóç êáé ôçí áêïÞ, ìåôáäßäïõí ôï áéóéüäïîï êáé ÷áñïýìåíï ðíåýìá ðïõ äéÝðåé ôéò ó÷Ýóåéò ôçò öýóçò ìå ôçí áíÝìåëç ðáéäéêÞ çëéêßá. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç üìùò óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò, ç ßäéá ç öýóç ìåôáôñÝðåôáé óå ôüðï ðßêñáò ãéá ôï «ãÝñï êüóìï» ðïõ áãùíßæåôáé íá åðéâéþóåé. «Ìéá ðåôáëïýäá äéÜöáíç /… ôçò ðßêñáò ìáíôéëÜêé» (óô. 5-10). Óôï ðïßçìá äéáöáßíåôáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò ÷áñÜò êáé ôçò ðßêñáò óõíõðÜñ÷ïõí óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí. Óõíåðþò, óôï ðïßçìá óõíõðÜñ÷ïõí äýï áíôéèåôéêÜ óõíáéóèÞìáôá. ¼ìùò ç óõíýðáñîç áõôÞ ìåôáöÝñåôáé óôï ðïßçìá áðü ôçí ðñáãìáôéêÞ êáèçìåñéíÞ æùÞ, êáèþò ïé óôéãìÝò äõóôõ÷ßáò ìåñéêþí áíèñþðùí óõìðßðôïõí ÷ñïíéêÜ ìå ôéò óôéãìÝò åõôõ÷ßáò êÜðïéùí Üëëùí.

Γιάννης Ρίτσος Οδυσσέας Ελύτης

2o ðïßçìá 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ ðïéÞìáôïò (óô. 1-5), ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ðëÞèïò ðïéçôéêþí åéêüíùí, ðïõ åíåñãïðïéïýí ôéò áéóèÞóåéò, åíôõðùóéÜæïõí êáé öïñôßæïõí óõíáéóèçìáôéêÜ ôïí áíáãíþóôç, ãéá íá áðïäþóåé ëõñéêÜ ôçí ïìïñöéÜ êáé ôçí áñìïíßá ôçò åëëçíéêÞò öýóçò. Óôï ðïßçìá êõñéáñ÷åß ç ðáéãíéþäçò êáé áéóéüäïîç äéÜèåóç, ðïõ ðñïóäßäåé óôï Ýñãï ç åéêüíá ôïõ ôñåëïý ÷ïñïý ðïõ óôÞíïõí ôá ìåëéóóüðïõëá. 2ç åíüôçôá: Ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí (ï Þëéïò, ôá ëïõëïýäéá, ôá ìåëéóóüðïõëá, ï ïõñáíüò, ç èÜëáóóá), ç ïìïñöéÜ ôïõ ïðïßïõ áíáäåéêíýåôáé óôïõò ðñþôïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò, óõíõðÜñ÷åé óôï Ýñãï ìå ôá íåáñÜ áãüñéá êáé êïñßôóéá ðïõ êïéìïýíôáé êáé ÷áßñïíôáé ôç æùÞ, ôçí áãÜðç êáé ôç öéëßá. Óôï ðïßçìá êõñéáñ÷ïýí ôá ÷ñþìáôá, ïé Þ÷ïé, ôï êÝöé, ç ÷áñÜ, ç áéóéïäïîßá êáé ï Ýñùôáò, ôá ïðïßá åíôÜóóïíôáé óôï ðëáßóéï ôïõ åëëçíéêïý öõóéêïý ôïðßïõ ôçí þñá ôïõ æåóôïý êáëïêáéñéíïý ìåóçìåñéïý.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία 1ï ðïßçìá i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ç áðëÞ, ðïëõäýíáìç äçìïôéêÞ. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ôñõöåñü, Ýíôïíá ëõñéêü êáé æùíôáíü.

19

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ×ñçóéìïðïéåßôáé ï åëåýèåñïò óôß÷ïò ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá êáé ìå äéáöïñåôéêü áñéèìü óôß÷ùí óôçí êÜèå óôñïöÞ. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «Ôæéôæßêéá óôÞóáí ôï ÷ïñü», «óôïõ ãÝñïõ êüóìïõ óôÜèçêå / óôá öñýäéá åðÜíù, áíôÞëéï / êé Ýðáéæå êáé êñõöüãíåöå / ôçò ðßêñáò ìáíôçëÜêé». Åéêüíåò: Ç ç÷çôéêÞ êáé ïðôéêÞ åéêüíá ôùí ôæéôæéêéþí «ðïõ óôÞóáí ôï ÷ïñü», ç åéêüíá ôùí ðáéäéþí ðïõ óôÝêïíôáé êõêëéêÜ êáé ðáßæïõí ðáëáìÜêéá, ç åéêüíá ôçò ÷ñùìáôéóôÞò ðåôáëïýäáò. 2ï ðïßçìá i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò åßíáé ç åêöñáóôéêÞ, äõíáôÞ, æùíôáíÞ, äçìïôéêÞ. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ Ýñãïõ åßíáé áðëü, ðáñáóôáôéêü, äñáìáôéêü. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç Ï óôß÷ïò åßíáé åëåýèåñïò ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá êáé ÷ùñßò ôïí ßäéï áñéèìü óôß÷ùí óôçí êÜèå óôñïöÞ. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ÓôÞóáí ÷ïñü ôñåëü ôá ìåëéóóüðïõëá» (óô. 2), «Éäñþíåé ï Þëéïò, ôñÝìåé ôï íåñü» (óô. 3), «ÖùôéÜò óïõóÜìéá óéãïðÝöôïõíå» (óô. 4), «ÓôÜ÷õá øçëÜ ëõãßæïõíå ôï ìåëáøü ïõñáíü» (óô. 5), «Ï ýðíïò ôïõò ìõñßæåé ðõñêáãéÜ» (óô. 7), «Óôá äüíôéá ôïõò ï Þëéïò óðáñôáñÜåé» (óô. 8), «Áð’ ôç ìáó÷Üëç ôïõò ãëõêÜ óôÜæåé ôï ìïó÷ïêÜñõäï» (óô. 9). ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ÓôÞóáí ÷ïñü ôñåëü ôá ìåëéóóüðïõëá» (óô. 2), «Éäñþíåé ï Þëéïò ôñÝìåé ôï íåñü» (óô. 3). Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ «ôñåëïý» ÷ïñïý ðïõ Ýóôçóáí óôï áëùíÜêé Åéêüíåò ôá ìåëéóóüðïõëá (óô. 1-2), ïé åéêüíåò, ç÷çôéêÝò êáé ïðôéêÝò, áðü åëëçíéêü êáëïêáéñéíü ìåóçìÝñé. («Éäñþíåé ï Þëéïò, ôñÝìåé ôï íåñü/ öùôéÜò óïõóÜìéá óéãïðÝöôïõíå/ óôÜ÷õá øçëÜ ëõãßæïõíå ôï ìåëáøü ïõñáíü», óô. 3-5). Ç åéêüíá ôùí íåáñþí áãïñéþí êáé êïñéôóéþí ðïõ êïéìïýíôáé ôçí þñá ôïõ êáëïêáéñéíïý ìåóçìåñéïý (óô. 6-9).

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

20

1. Ðþò óõíäÝïíôáé óôá äýï ðïéÞìáôá ôá ðáéäéÜ êáé ç öýóç; Óôï ðñþôï ðïßçìá ôá ðáéäéÜ óôÞíïõí ôá ðáé÷íßäéá ôïõò ìÝóá óôç

öýóç ôïõ êáëïêáéñéíïý ìåóçìåñéïý. Ç íåïëáßá åßíáé äçëáäÞ ìÝñïò ôçò öýóçò. Óôï ðïßçìá ôïõ ÏäõóóÝá Åëýôç ç öýóç (ï Þëéïò, ôá ëïõëïýäéá ê.ëð.) óõíõðÜñ÷ïõí ìå ôá íåáñÜ áãüñéá êáé êïñßôóéá ðïõ êïéìïýíôáé êáé ÷áßñïíôáé ôç öéëßá ôïõò.

Γιάννης Ρίτσος Οδυσσέας Ελύτης

2. Ðïéá êïéíÜ óôïé÷åßá óôï ðåñéå÷üìåíï êáé óôç ìïñöÞ Ý÷ïõí ôá ðïéÞìáôá ôïõ Ã. Ñßôóïõ êáé ôïõ Ïä. Åëýôç; Óôá äýï ðïéÞìáôá Ý÷ïõí áñêåôÜ êïéíÜ óôïé÷åßá. Êáé ôá äýï áíáöÝñïíôáé óôç öýóç ìå êÝíôñï ôá ðáéäéÜ ðïõ ÷áßñïíôáé ôç æùÞ, ôçí áãÜðç, ôç öéëßá. Ùò ðñïò ôç ìïñöÞ, êáé óôá äýï Ýñãá åßíáé Ýíôïíï ôï áßóèçìá ôçò ÷áñÜò ðïõ áíáäýåôáé, åíþ ðñïâÜëëåôáé ç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôç öýóç êáé ôçí ðáéäéêÞ çëéêßá. Êáé ïé äýï ðïéçôÝò ÷ñçóéìïðïéïýí Ýíôïíåò åéêüíåò ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá êáé ÷ùñßò íá Ý÷ïõí ßäéïõò óôß÷ïõò óôçí êÜèå óôñïöÞ. 3. Ðïéåò áéóèÞóåéò ìáò êéíçôïðïéïýíôáé, ðñïêåéìÝíïõ íá ðñïóëÜâïõìå êáé íá áðïëáýóïõìå ôéò ðïéçôéêÝò åéêüíåò; Ïé äýï ðïéçôÝò ÷ñçóéìïðïéïýí ðïëëÝò êáé Ýíôïíåò åéêüíåò ãéá ôéò ïðïßåò ðñÝðåé íá åíåñãïðïéçèïýí ïé áéóèÞóåéò ôùí áíáãíùóôþí. Áñ÷éêÜ ç üñáóç ãéá ôá ÷ñþìáôá êáé ôéò åéêüíåò, ç üóöñçóç ãéá ôéò ìõñùäéÝò ðïõ áíáäýïíôáé, êáèþò êáé ç áêïÞ ãéá ôï ÷ïñü êáé ôá ðáëáìÜêéá. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôéò áéóèÞóåéò ìáò áõôÝò ðñïóëáìâÜíïõìå êáé áðïëáìâÜíïõìå ôéò ðïéçôéêÝò åéêüíåò ôùí äýï äçìéïõñãþí. 4. Óå ðïéá óçìåßá öáßíåôáé ç áéóéüäïîç äéÜèåóç ôùí ðïéçôþí; Óôï ðñþôï ðïßçìá ôï áéóéüäïîï óôïé÷åßï åßíáé ï ÷ïñüò ôùí ôæéôæéêéþí êáé ôá ðáëáìÜêéá ôùí ðáéäéþí ðáñÜ ôç æÝóôç ôïõ êáëïêáéñéíïý ìåóçìåñéïý. Ôá ÷áñïýìåíá ðáéäéÜ äßíïõí ôçí áéóéüäïîç íüôá óôï ðïßçìá ôïõ ÃéÜííç Ñßôóïõ. ¼óïí áöïñÜ óôï ðïßçìá ôïõ ÏäõóóÝá Åëýôç, ç äéÜèåóç åßíáé êáé åäþ áéóéüäïîç áöïý ðÜëé óôÞèçêå Ýíáò ÷ïñüò, ü÷é ôùí ôæéôæéêéþí áõôÞ ôç öïñÜ, áëëÜ áðü ôá ìåëéóóüðïõëá. Áõôü äåß÷íåé ôçí åõ÷Üñéóôç äéÜèåóç ðïõ äéáðíÝåé ôï ðïßçìá. 5. Ðþò óõíõðÜñ÷ïõí ìÝóá óôï ðïßçìá ôïõ Ã. Ñßôóïõ ç ÷áñïýìåíç êáé ç ðéêñÞ äéÜóôáóç ôçò æùÞò; Óôç äåýôåñç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò ôïõ ÃéÜííç Ñßôóïõ åßíáé áîéïðñüóåêôï ôï ãåãïíüò üôé ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò ÷áñÜò êáé ôçò ðßêñáò óõíõðÜñ÷ïõí óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí, üðùò áðïäßäïíôáé ìÝóá áðü ôéò ðïéçôéêÝò åéêüíåò («ðåôáëïýäá ðïñôïêáëéÜ êáé ìáýñç», «Ýðáøå êáé êñõöüãíåöå ôçò ðßêñáò ìáíôçëÜêé»). Äõóôõ÷þò, êÜðïéïé Üíèñùðïé åßíáé óôåíï÷ùñçìÝíïé ôçí þñá ðïõ êÜðïéïé Üëëïé åõôõ÷ïýí. Äåí åßíáé, ëïéðüí, ðåñßåñãï ðïõ äýï áíôßèåôá óõíáéóèÞìáôá õðÜñ÷ïõí ôçí ßäéá óôéãìÞ, áöïý áõôü óõìâáßíåé êáé óôçí ðñáãìáôéêÞ, óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ.

21

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

6. Ðþò ðáñïõóéÜæåé ï Ïä. Åëýôçò óôï ðïßçìÜ ôïõ ôçí çëéêßá ôçò åöçâåßáò; Óôï ðïßçìá ôïõ Åëýôç ðáñïõóéÜæåôáé ç ó÷Ýóç êáëïêáéñéïý êáé åöÞâùí. Ôá ðáéäéÜ íéþèïõí ôï åñùôéêü îýðíçìá, éäéáßôåñá ôï êáëïêáßñé ðïõ åßíáé áíÝìåëá êáé æïõí ìÝóá óå ìéá ðáíäáéóßá ÷ñùìÜôùí, Þ÷ùí, êåöéïý, ÷áñÜò êáé Ýñùôá, ìå ðëïýóéá ôçí åëëçíéêÞ öýóç óôçí êÜøá ôïõ êáëïêáéñéíïý ìåóçìåñéïý. 7. Âñåßôå ôéò ìåôáöïñÝò êáé ôéò ðñïóùðïðïéÞóåéò ðïõ õðÜñ÷ïõí óôá ðïéÞìáôá. Óôá äýï ðïéÞìáôá õðÜñ÷ïõí ïé åîÞò ìåôáöïñÝò: «ôá ôæéôæßêéá óôÞóáí ôï ÷ïñü», «óôÞóáí ÷ïñü ôñåëü ôá ìåëéóóüðïõëá», «éäñþíåé ï Þëéïò, ôñÝìåé ôï íåñü», «áð’ ôç ìáó÷Üëç óôÜæåé ôï ìïó÷ïêÜñõäï». Ïé ðñïóùðïðïéÞóåéò åßíáé ïé åîÞò: «ìéá ðåôáëïýäá äéÜöáíç… Ýðáéæå êáé êñõöüãíåöå», «óôÞóáí ÷ïñü ôñåëü ôá ìåëéóóüðïõëá», «ôñÝìåé ôï íåñü», «éäñþíåé ï Þëéïò».

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá êõñéáñ÷ïýí óôï ðïßçìá ôïõ Ã. Ñßôóïõ; 2. Íá åíôïðßóåôå êáé íá ðåñéãñÜøåôå ôéò åéêüíåò ðïõ óõíèÝôïõí ôï ðïßçìá ôïõ Ñßôóïõ. Ôé åêöñÜæåé ç êÜèå åéêüíá; 3. Íá åíôïðßóåôå ôéò ìåôáöïñÝò ôçò äåýôåñçò óôñïöÞò ôïõ ðïéÞìáôïò ôïõ Ã. Ñßôóïõ. 4. Êýñéá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ôïõ ðïéÞìáôïò ôïõ ÏäõóóÝá Åëýôç åßíáé ïé åéêüíåò. Íá âñåßôå ôéò åéêüíåò áõôÝò. 5. Ðþò ðåñéãñÜöåôáé ç ó÷Ýóç ôùí åöÞâùí ìå ôç öýóç ôïõ êáëïêáéñéïý óôï äåýôåñï ðïßçìá; 6. Ðïéá åßíáé ç âáóéêÞ éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò ôïõ ÏäõóóÝá Åëýôç;

22

Μανιτάρια στην πόλη Ίταλο Καλβίνο

Α. Ο δημιουργός Ï ºôáëï Êáëâßíï ãåííÞèçêå ôï 1923 óôçí Êïýâá. ÕðÞñîå äéçãçìáôïãñÜöïò, ìõèéóôïñéïãñÜöïò êáé äçìïóéïãñÜöïò êáé óõãêáôáëÝãåôáé óôïõò äçìïöéëÝóôåñïõò Éôáëïýò ðåæïãñÜöïõò ôïõ 20ïý áéþíá. Óå íåáñÞ çëéêßá Ýöõãå áðü ôçí Êïýâá ãéá íá åãêáôáóôáèåß óôçí Éôáëßá. Óôç äéÜñêåéá ôïõ ´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ ðñïó÷þñçóå óôçí éôáëéêÞ Áíôßóôáóç. ÌåôÜ ôïí ðüëåìï åãêáôáóôÜèçêå óôï Ôïñßíï, üðïõ óðïýäáóå Öéëïëïãßá, åíþ åñãáæüôáí ãéá ôï êïììïõíéóôéêü ðåñéïäéêü L’ Unitὰ êáé ãéá ôïí åêäïôéêü ïßêï «ÅúíÜïõíôé». Ôï 1959 îåêßíçóå, ìáæß ìå ôïí ¸ëéï Âéôïñßíé, ôçí Ýêäïóç ôïõ ðåñéïäéêïý Ilmenabo di letteratura, ìéá óåéñÜ ôåôñáäßùí êñéôéêÞò. Ï Êáëâßíï ðÝèáíå ôï 1985 óôç ÓéÝíá ôçò Éôáëßáò. Äýï áðü ôá ðñþôá ðåæïãñáöÞìáôÜ ôïõ Þôáí åìðíåõóìÝíá áðü ôçí éôáëéêÞ Áíôßóôáóç: ôï íåïñåáëéóôéêü ìõèéóôüñçìá Ôï ìïíïðÜôé ðñïò ôç öùëéÜ ìå ôéò áñÜ÷íåò (1947), ðïõ åîåôÜæåé ôçí Áíôßóôáóç ìÝóá áðü ôéò åìðåéñßåò åíüò åöÞâïõ, ï ïðïßïò Þôáí ôüóï áíßó÷õñïò ìÝóá óôç äßíç ôùí ãåãïíüôùí üóï êáé ïé åíÞëéêïé ãýñù ôïõ, êáé ôá äéçãÞìáôá Ôåëåõôáßï Ýñ÷åôáé ôï êïñÜêé (1949). Áðü áõôÜ êáé Üëëá ñåáëéóôéêÜ Ýñãá, ï óõããñáöÝáò óôñÜöçêå ðñïò ôï öáíôáóôéêü óôïé÷åßï êáé ôçí áëëçãïñßá. Ï Êáëâßíï, ðïõ êÝñäéóå ðïëëÝò éôáëéêÝò ëïãïôå÷íéêÝò äéáêñßóåéò, Ýãéíå ãíùóôüò äéåèíþò ìå ôéò ôñåéò öáíôáóôéêÝò éóôïñßåò ôïõ, ïé ïðïßåò áíÞêïõí óôç óõëëïãÞ Ïé ðñüãïíïß ìáò (1960). Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé Ï äé÷áóìÝíïò õðïêüìçò, Ï âáñüíïò óôá äÝíôñá, Ï áíýðáñêôïò éððüôçò, Ïé áüñáôåò ðüëåéò, Ôï êÜóôñï ôùí äéáóôáõñïýìåíùí ðåðñùìÝíùí, Áí ìéá íý÷ôá ôïõ ÷åéìþíá Ýíáò ôáîéäéþôçò, Éôáëéêïß ìýèïé, êáèþò êáé ôá äéçãÞìáôá Ôá êïóìïêùìéêÜ êáé Ti con zero.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ëïãïôå÷íéêü áðüóðáóìá ôïõ âéâëßïõ áíÞêåé óôï öáíôáóôéêü ìõèéóôüñçìá ÌáñêïâÜëíôï Þ Åðï÷Ýò óôçí ðüëç, ôï ïðïßï åêäüèçêå ôï 1963 óôï Ôïñßíï ôçò Éôáëßáò. Ôï ìõèéóôüñçìá äéáéñåßôáé

23

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

óå åßêïóé éóôïñßåò êáé ç êÜèå éóôïñßá áíôéóôïé÷åß óå ìßá åðï÷Þ. Óå êÜèå ëïéðüí åðï÷Þ áíáëïãïýí ðÝíôå éóôïñßåò, ïé ïðïßåò áíáöÝñïíôáé óôç öýóç êáé õìíïýí ôçí áîßá ôçò êáé ôç óçìáóßá ôçò óôç æùÞ áíèñþðïõ. Êïéíüò êåíôñéêüò Þñùáò üëùí ôùí éóôïñéþí åßíáé ï ÌáñêïâÜëíôï, ðïõ ôáõôßæåôáé ìå ôïí Üíèñùðï ðïõ áíáæçôÜ ôç öýóç, ôçí ïìïñöéÜ, ôç ãáëÞíç êáé ôçí áñìïíßá, áëëÜ äå ãíùñßæåé ðïý íá ôç âñåé, êáèþò ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíáíôÜ êáèçìåñéíÜ óôçí ðüëç åßíáé ðáñáìïñöùìÝíá êáé Üîéá ðåñéöñüíçóçò. Ãéá ôï ëüãï áõôü, áðü áíÜãêç êáé ìüíï, óõìâéâÜæåôáé ìå ôçí ôå÷íçôÞ æùÞ.

Γ. Δομή του έργου 1ç åíüôçôá: «Ìéá ìÝñá… ôçò ýðáñîÞò ôïõ»: Ï ÌáñêïâÜëíôï åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ áãáðÜ êáé åðéæçôåß ôç öýóç, áëëÜ äå ãíùñßæåé ðïý íá ôç âñåé. ÓõìâéâÜæåôáé ìå ôçí ôå÷íçôÞ æùÞ ôçò ðüëçò. 2ç åíüôçôá: «¸ôóé, Ýíá ðñùß… áí óáò îåöýãåé êïõâÝíôá»: Ç ÷áñÜ êáé ï åíèïõóéáóìüò ôïõ öõóéïëÜôñç ÌáñêïâÜëíôï ãéá ôçí áíáêÜëõøç ôùí ìáíéôáñéþí. 3ç åíüôçôá: «Ôï Üëëï ðñùß… ðüóï êáéñü Þèåëáí íá ìåãáëþóïõí». Ç áíçóõ÷ßá ôïõ Þñùá ìÞðùò êÜðïéïò êëÝøåé ôá ìáíéôÜñéá êáé ç áíáêïýöéóÞ ôïõ, üôáí äéáðéóôþíåé üôé êáíåßò äåí ôá Ý÷åé ðåéñÜîåé. 4ç åíüôçôá: «Ôç íý÷ôá Ýâñåîå… ï Ýíáò ôïí Üëëï». Ç ÷áñÜ ôïõ Þñùá ôçí çìÝñá ôçò âñï÷Þò, ç áðïãïÞôåõóç ôïõ åðåéäÞ åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá ìïéñáóôåß ôá ìáíéôÜñéá êáé ç äõóÜñåóôç Ýêðëçîç ðïõ ôïõ åðéöõëÜóóïõí ôá äçëçôçñéáóìÝíá ìáíéôÜñéá.

Δ. Ανάλυση του περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá

24

Ï êåíôñéêüò Þñùáò ôïõ ìõèéóôïñçìáôéêïý áðïóðÜóìáôïò ÌáíéôÜñéá óôçí ðüëç åßíáé ï ÌáñêïâÜëíôï, ï ïðïßïò äéáêñßíåôáé ãéá ôç ìåãÜëç ôïõ áãÜðç ãéá ôç öýóç êáé ôéò ïìïñöéÝò ôçò, ôéò ïðïßåò áíáæçôÜ áëëÜ äå ãíùñßæåé ðïý ìðïñåß íá ôéò âñåé. ÅíèïõóéÜæåôáé êáèþò Ýíá ðñùéíü, ðçãáßíïíôáò óôç äïõëåéÜ ôïõ, áíáêáëýðôåé ìáíéôÜñéá ìÝóá óôçí ðüëç. Ìå áöïñìÞ ôçí áíáêÜëõøÞ ôïõ áõôÞ ï ÌáñêïâÜëíôï áñ÷ßæåé íá ïíåéñåýåôáé ôçí åðéóôñïöÞ óôç öýóç, ðïõ ôüóï ðïëý áãáðÜ. Áíõðïìïíåß íá äåé ôá ìáíéôÜñéá íá ìåãáëþíïõí, áíçóõ÷åß ìÞðùò êÜðïéïò ôá êëÝøåé êáé íéþèåé áíáêïýöéóç êÜèå öïñÜ ðïõ äéáðéóôþíåé üôé êáíåßò äåí ôá Ý÷åé ðåéñÜîåé. Éäéáßôåñá ìåãÜëç åßíáé ç ÷áñÜ ðïõ áéóèÜíåôáé ôç íý÷ôá ðïõ âñÝ÷åé, êáèþò óõíåéäçôïðïéåß üôé ðëçóéÜæåé ç þñá ðïõ èá áðïêôÞóåé åðéôÝëïõò ôá ðïëõðüèçôá ìáíéôÜñéá. ¼ìùò, ôç ÷áñÜ ôïõ äéáäÝ÷åôáé ç áðïãï-

Þôåõóç ðïõ áêïëïõèåß ôç äõóÜñåóôç Ýêðëçîç ðïõ ôïí ðåñéìÝíåé, üôáí êáôáëÞãïõí üëïé ïìáäéêÜ óôï íïóïêïìåßï åîáéôßáò ôùí äçëçôçñéáóìÝíùí ìáíéôáñéþí.

Ίταλο Καλβίνο

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç èåìáôéêÞ åíüôçôá ôïõ áðïóðÜóìáôïò óêéáãñáöåßôáé ç ðñïóùðéêüôçôá êáé ç ìïñöÞ ôïõ êåíôñéêïý ìõèéóôïñçìáôéêïý Þñùá. Ï ÌáñêïâÜëíôï ôáõôßæåôáé ìå Ýíáí Üíèñùðï ðïõ áíáæçôÜ ôç öýóç, ãéáôß äéáêáôÝ÷åôáé áðü ìéá Ýíôïíç êáé äõíáôÞ áãÜðç ãé’ áõôÞ, áëëÜ áäõíáôåß íá ôçí áíáêáëýøåé, êáèþò äå ãíùñßæåé ðïý íá ôç âñåé. ¸ôóé, óõìâéâÜæåôáé ìå ôçí ôå÷íçôÞ æùÞ ôçò ðüëçò, üðïõ ü,ôé óõíáíôÜ åßíáé ðáñáìïñöùìÝíï êáé Üîéï ðåñéöñüíçóçò. 2ç åíüôçôá: Ãéá ôï ëüãï áõôü, êáôáëáìâÜíåôáé áðü Ýíôïíï åíèïõóéáóìü, üôáí Ýíá ðñùéíü ðçãáßíïíôáò óôç äïõëåéÜ ôïõ áíáêáëýðôåé ìáíéôÜñéá ìÝóá óôçí ðüëç. Ôï ãåãïíüò áõôü ãåìßæåé áìÝóùò ôçí øõ÷Þ ôïõ öõóéïëÜôñç Þñùá ìå ÷áñÜ, åëðßäá, áéóéïäïîßá êáé ðñïóäïêßáí («Ï ÌáñêïâÜëíôï Ýíéùóå ëåò êáé ï ãêñßæïò êáé Ü÷áñïò êüóìïò ðïõ ôïí ðåñéÝâáëëå åß÷å ìïíïìéÜò ãåìßóåé êñõììÝíïõò èçóáõñïýò… ôïõ øùìéïý»). Ç ÷áñÜ ôïõ åßíáé ôüóï ìåãÜëç, ðïõ åðéóôñÝöïíôáò óôï óðßôé ôï âñÜäõ õðüó÷åôáé üôé óýíôïìá èá ôïõò öÝñåé ãéá öáãçôü ìáíéôÜñéá. 3ç åíüôçôá: Ùóôüóï, ôïí åíèïõóéáóìü ôïõ ÌáñêïâÜëíôï äéáäÝ÷åôáé ç áíçóõ÷ßá ôïõ ìÞðùò êÜðïéïò êëÝøåé ôá ìáíéôÜñéá, êáèþò êáé ç áíáêïýöéóÞ ôïõ, üôáí äéáðéóôþíåé üôé êáíåßò äåí ôá Ý÷åé ðåéñÜîåé. 4ç åíüôçôá: Éäéáßôåñá ìåãÜëç åßíáé ç ÷áñÜ ðïõ íéþèåé ï ðñùôáãùíéóôÞò ôç íý÷ôá ðïõ âñÝ÷åé, êáèþò óõíåéäçôïðïéåß üôé ðëçóéÜæåé ç óôéãìÞ ðïõ èá áðïêôÞóåé ôï ðïëõðüèçôï åýñçìÜ ôïõ. ¼ìùò, áðïãïçôåýåôáé, üôáí áíôéëáìâÜíåôáé üôé äåí ðñüêåéôáé ãéá ìéá ðñïóùðéêÞ áíáêÜëõøç êáé óõíåéäçôïðïéåß üôé åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá ìïéñáóôåß ôá ðïëõðüèçôá ìáíéôÜñéá ìå Üëëïõò óõíáíèñþðïõò ôïõ. Ç áðïãïÞôåõóÞ ôïõ ôÝëïò, ãßíåôáé áêüìç ìåãáëýôåñç üôáí ôåëéêÜ êáôáëÞãïõí üëïé ïìáäéêÜ óôï íïóïêïìåßï, åîáéôßáò ôùí äçëçôçñéáóìÝíùí ìáíéôáñéþí. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÌáñêïâÜëíôï: Ï Þñùáò áíáæçôÜ ìÜôáéá ôç öýóç ìÝóá óôçí ðüëç, áëëÜ ôïõ åßíáé áäýíáôï íá ôçí áíáêáëýøåé. Ùóôüóï, åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá óõìâéâáóôåß ìå ôçí ôå÷íçôÞ æùÞ. Áðü ôï áðüóðáóìá ìðïñïýìå íá óõìðåñÜíïõìå üôé ç êïéíùíéêÞ ôïõ èÝóç åßíáé ÷áìçëÞ, êáèþò åñãÜæåôáé ùò á÷èïöüñïò, ðñïêåéìÝíïõ íá æÞóåé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, êáé ôïõò õðüó÷åôáé üôé èá ôïõò öÝñåé ìáíéôÜñéá.

Ε. Τεχνική - τεχνοτροπία

25

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ç áðëÞ, æùíôáíÞ êáé ðáñáóôáôéêÞ äçìïôéêÞ, ðëïýóéá óôçí Ýêöñáóç óõíáéóèçìÜôùí. ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ëéôü, æùíôáíü, öõóéêü. Óôï Ýñãï ðñïóäßäåé æùíôÜíéá ç äéáëïãéêÞ ìïñöÞ ðïõ äéáêüðôåé ôçí áöÞãçóç. iii) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «Ôï âëÝììá ôïõ ðïõ ãëéóôñïýóå ðÜíù ôïõò», «óôá ðüäéá ôùí äÝíôñùí îåðñüâáëëáí êáñïýìðáëá», «ìåò óôçí êáñäéÜ ôçò ðüëçò!», «ï ãêñßæïò êáé Ü÷áñïò êüóìïò ðïõ ôïí ðåñéÝâáëëå åß÷å ìïíïìéÜò ãåìßóåé êñõììÝíïõò èçóáõñïýò», «êáé äåí Ýâëåðå ôçí þñá», «ôç ëåðôÞ ôïõò ãåýóç», «ôïí ôýëéãå ìÝóá ó’ Ýíá æçëüôõðï êáé äýóðéóôï öüâï», «îåøÜ÷íéæáí ôçí Üóöáëôï ôïõ äñüìïõ, ãéá íá âñïõí ß÷íç ôçò öýóçò êáé íá ôá óâÞóïõí ìå ôç óêïýðá», «êÜôù áðü ôç ìýôç», «êïêÜëùóå áðü ïñãÞ». Ðáñïìïéþóåéò: «¼ðùò óôçí Üììï ôçò åñÞìïõ», «üðùò ïé áãñüôåò, ðïõ Ýðåéôá áðü ìÞíåò îçñáóßáò îõðíïýí êáé ÷ïñåýïõí áðü ÷áñÜ óôïí Þ÷ï ôùí ðñþôùí óôáãüíùí». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ðüëçò («ôá ìÜôéá áõôïý ôïõ ÌáñêïâÜëíôï… ôçò åñÞìïõ»). Ç åéêüíá ôùí óôïé÷åßùí ôçò öýóçò, («êé áðü ôçí Üëëç… ôçò ýðáñîÞò ôïõ»). Ç åéêüíá ôùí ìáíéôáñéþí, («óôï êïììÜôé ôçò Üãïíçò… õðüãåéá óþìáôá», «êáé íá ôá ìáíéôÜñéá… áêüìá ÷þìá»). Ç åéêüíá ôïõ «äéïðôñïöüñïõ» ïäïêáèáñéóôÞ, («áõôüò ï ïäïêáèáñéóôÞò… íåáñüò»).

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

26

1. ÐñïóðáèÞóôå íá óêéáãñáöÞóåôå ôçí ðñïóùðéêüôçôá êáé ôçí êïéíùíéêÞ èÝóç ôïõ êåíôñéêïý Þñùá, áíôëþíôáò óôïé÷åßá áðü ôï êåßìåíï. 1. ÄéáâÜæïíôáò ôï áðüóðáóìá óõìðåñáßíïõìå üôé ï ÌáñêïâÜëíôï åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò, ï ïðïßïò áíáæçôÜ ôç öýóç, áëëÜ äå ãíùñßæåé ðþò êáé ðïý ìðïñåß íá ôçí áíáêáëýøåé. ÁõôÜ ðïõ âñßóêåé áðü ôç öýóç åßíáé ðáñáìïñöùìÝíá êáé Üîéá ðåñéöñüíçóçò. ¼ìùò, áðü áíÜãêç óõìâéâÜæåôáé ìå ôçí ôå÷íçôÞ æùÞ. Ó÷åôéêÜ ìå ôçí êïéíùíéêÞ èÝóç ôïõ êåíôñéêïý Þñùá, äéáðéóôþíïõìå üôé åßíáé ÷áìçëÞ, áöïý åñãÜæåôáé ùò á÷èïöüñïò, ðñïêåéìÝíïõ íá æÞóåé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Ðéèáíüôáôá åßíáé Ýíáò öôù÷üò ìåñïêáìáôéÜñçò, áöïý õðüó÷åôáé óôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ üôé ìéá ìÝñá èá ôïõò öÝñåé ãéá öáãçôü ìáíéôÜñéá («áêïýóôå ôé èá óáò ðù, åßðå… üðùò óáò âëÝðù êáé ìå âëÝðåôå»). Ôá ðáéäéÜ ôïõ åß÷áí óõíçèßóåé íá ôñþíå öôù÷éêÜ êáé ãé’

áõôü äå ãíþñéæáí ôçí ýðáñîç ôùí ìáíéôáñéþí («Êáé ðïý åßíáé áõôÜ ôá ìáíéôÜñéá; Ñþôçóáí ôá ðáéäéÜ. Ðåò ìáò ðïý öõôñþíïõí!»).

Ίταλο Καλβίνο

2. Áðü ðïéåò öÜóåéò ðåñíÜ ç äéÜèåóç ôïõ Þñùá, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ áíáêáëýðôåé ôçí ýðáñîç ôùí ìáíéôáñéþí; Ï êåíôñéêüò Þñùáò, üôáí áíáêáëýðôåé ôá ìáíéôÜñéá Ýíá ðñùß ðçãáßíïíôáò óôç äïõëåéÜ ôïõ, åíèïõóéÜæåôáé êáé áñ÷ßæåé íá ïíåéñåýåôáé ôçí åðéóôñïöÞ óôç öýóç, ôçí ïðïßá ôüóï ðïëý áãáðÜ. Áíõðïìïíåß íá äåé ôá ìáíéôÜñéá íá ìåãáëþíïõí. Áíçóõ÷åß ìÞðùò êÜðïéïò êëÝøåé ôá ìáíéôÜñéá, áíáêïõößæåôáé üìùò êÜèå öïñÜ ðïõ äéáðéóôþíåé üôé êáíåßò äåí ôá åß÷å ðåéñÜîåé. Ç ÷áñÜ ðïõ Ýíéùóå ôç íý÷ôá ðïõ Ýâñåîå, Þôáí ðïëý ìåãÜëç, áöïý óõíåéäçôïðïßçóå üôé ðëçóéÜæåé ç þñá ðïõ èá áðïêôÞóåé ôá ðïëõðüèçôá ìáíéôÜñéá. Óôï ôÝëïò üìùò áðïãïçôåýåôáé, êáèþò ôïí ðåñéìÝíåé ìéá äõóÜñåóôç Ýêðëçîç, üôáí êáôáëÞãïõí üëïé óôï íïóïêïìåßï. 3. Ôé åßäïõò ðñïâëÞìáôá áíôéìåôùðßæïõí ïé Üíèñùðïé ðïõ æïõí óôçí ðüëç; Âñåßôå ôá ó÷åôéêÜ óçìåßá óôï êåßìåíï. Åßíáé ãåãïíüò üôé ç æùÞ óôéò ìåãáëïõðüëåéò ðñïóöÝñåé ðïëëÜ ðëåïíåêôÞìáôá. ÕðÜñ÷ïõí üìùò êáé ìåñéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôç äéáâßùóç óôç áóôéêÜ êÝíôñá. Áñ÷éêÜ, ç óôÝñçóç ôçò öõóéêÞò æùÞò åßíáé éäéáßôåñá Ýíôïíç ðåñéóóüôåñï óå åêåßíïõò ðïõ åßíáé öõóéïëÜôñåò êáé óõíåéäçôïðïéïýí ôï óçìáíôéêü ñüëï ôçò öýóçò óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ. ÅðéðëÝïí, ïé áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò óå ìéá ðüëç åßíáé áðñüóùðåò êáé õðÜñ÷åé áðïìüíùóç, åðéöýëáîç êáé áíôáãùíéóìüò («Ãéá ìéá óôéãìÞ ó÷åäüí êïêÜëùóå áðü ïñãÞ, Ýðåéôá – üðùò óõ÷íÜ óõìâáßíåé – ïé ðñïóùðéêÝò åìðÜèåéåò»). ÔÝëïò, ç ìüëõíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò áíáìöéóâÞôçôá âëÜðôåé ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôçò ðüëçò êáé óõ÷íÜ ïäçãåß áñêåôïýò áíèñþðïõò óôï íïóïêïìåßï. Ôï ßäéï Ýðáèå êáé ï ÌáñêïâÜëíôï êáé üëïé üóïé Ýöáãáí ôá ðéèáíþò ìïëõóìÝíá ìáíéôÜñéá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá ãåííéïýíôáé óôçí øõ÷Þ ôïõ áíáãíþóôç, êáèþò ðáñáêïëïõèåß ôçí åîÝëéîç ôçò éóôïñßáò; 2. Ðþò äéáãñÜöåôáé ìÝóá áðü ôï äéÞãçìá ç ó÷Ýóç ôïõ áíèñþðïõ ôçò ðüëçò ìå ôç öýóç; 3. Ôé åðéäñÜóåéò Ý÷åé ôï ðåñéâÜëëïí êáé ç æùÞ óôçí ðüëç óôï ÷áñáêôÞñá ôïõ áíèñþðïõ; Ôé äéáêñßíåé ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áíèñþðùí ôçò ðüëçò óýìöùíá ìå ôï äéÞãçìá;

27

Λαο γρα φικά Λαογραφικά

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Το πιο γλυκό ψωμί Λαϊκό παραμύθι

Α. Ο δημιουργός Ôï Ýñãï åßíáé ëáúêü äçìéïýñãçìá.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ëïãïôå÷íéêü áðüóðáóìá ðïõ áêïëïõèåß, áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí ëáïãñáöéêþí Ýñãùí, ôá ïðïßá åßôå ùò áðáíèßóìáôá áõèåíôéêïý êáé ãíÞóéïõ ëáúêïý ëüãïõ, åßôå ùò Ýñãá ãíùóôþí óõããñáöÝùí ðïõ áðïôõðþíïõí ôç ëáúêÞ íïïôñïðßá êáé óõìðåñéöïñÜ, åðé÷åéñïýí íá öùôßóïõí ôéò ðïéêßëåò üøåéò ôçò ëáúêÞò æùÞò êáé ôïõ ëáúêïý ðïëéôéóìïý. Ðñüêåéôáé ãéá êåßìåíá ðïõ óêéáãñáöïýí ìå áñéóôïõñãçìáôéêü ôñüðï ÷áñáêôçñéóôéêïýò ëáúêïýò ôýðïõò êáé êáôáãñÜöïõí ðïéêßëá ëáúêÜ Ýèéìá, ðáñáäüóåéò, áíôéëÞøåéò êáé ðñïëÞøåéò ôïõ ëáïý, ðïõ åßôå Ý÷ïõí ÷áèåß, åßôå åðéâéþíïõí áêüìç êáé óÞìåñá. Ôï óõãêåêñéìÝíï ëáúêü ðáñáìýèé, âáóßæåôáé óå ìéá ðáëáéÜ ëáúêÞ áöÞãçóç êáé áðïôåëåß êåöáëëïíßôéêç ðáñáëëáãÞ. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá äéçãçìáôéêü Þ êïóìéêü ðáñáìýèé, ðïõ áöçãåßôáé ôçí ðåñéðÝôåéá åíüò ðëïýóéïõ âáóéëéÜ ÷ùñßò ôçí ðáñåìâïëÞ õðåñöõóéêþí óôïé÷åßùí êáé ìå äéäáêôéêü, áëëçãïñéêü ðåñéå÷üìåíï, êáèþò ç óýíèåóÞ ôïõ Ý÷åé óôü÷ï ôç äéäá÷Þ êáé ôïí ðáñáäåéãìáôéóìü.

Γ. Δομή του έργου

30

1ç åíüôçôá: «ÊÜðïôå Þôáí… ðïõ ëÝåé ï ëüãïò»: Ôï ðñüâëçìá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ï ðëïýóéïò áëëÜ áíüñåêôïò âáóéëéÜò êáé ïé Üêáñðåò ðñïóðÜèåéåò ôùí ãéáôñþí íá èåñáðåýóïõí ôçí áññþóôéá ôïõ. 2ç åíüôçôá: «¼ðïõ êÜðïéá ìÝñá… ¸ôóé ëïéðüí êé Ýãéíå»: Ç ÷ùñßò áðïôÝëåóìá óõìâïõëÞ ôïõ öôù÷ïý óïöïý ãÝñïíôá íá æçôÞóåé áðü ôïõò õðçêüïõò ôïõ íá æõìþóïõí ôï ðéï ãëõêü øùìß. 3ç åíüôçôá: «Èá óå êñåìÜóù… íá ôñþãáìå êé åìåßò Ýôóé!»: Ç óõìâïõëÞ ôïõ óïöïý ãÝñïíôá ðñïò ôï âáóéëéÜ. Ç óêëçñÞ, êïðéáóôéêÞ åñãáóßá ôùí äýï áíèñþðùí íá öôéÜîïõí «ôï ðéï ãëõêü øùìß» ôïõ êüóìïõ, ç èåñáðåßá ôçò áóèÝíåéáò ôïõ âáóéëéÜ, ôï çèéêü äßäáãìá

ôïõ ðáñáìõèéïý óýìöùíá ìå ôï ïðïßï ï Üíèñùðïò åßíáé åõôõ÷éóìÝíïò, üôáí áðïëáìâÜíåé ôïõò êáñðïýò ôïõ ìü÷èïõ ôïõ.

Λαϊκό παραμύθι

Δ. Ανάλυση του περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï ðáñáìýèé Ôï ðéï ãëõêü øùìß áíáöÝñåôáé óå Ýíáí ðïëý ðëïýóéï âáóéëéÜ, ðïõ ðáñüëï ðïõ åß÷å ôá ðÜíôá êáé ôïí èåùñïýóáí ôïí ðéï åõôõ÷éóìÝíï Üíèñùðï ôïõ êüóìïõ, áíôéìåôþðéæå ôï ðñüâëçìá ôçò áíïñåîßáò, êáèþò äåí åß÷å üñåîç íá öÜåé ôßðïôá êáé óõíå÷þò áäõíÜôéæå. Ðïëëïß ãéáôñïß ôïí åðéóêÝðôïíôáí, üìùò êáíÝíáò äåí êáôÜöåñíå íá ãéáôñÝøåé ôïí Üññùóôï âáóéëéÜ, ðïõ óõíÝ÷éæå íá áäõíáôßæåé ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñï. Ìéá ìÝñá Ýíáò áóðñïìÜëëçò öôù÷üò ãÝñïò, ðïõ Þôáí óïöüò êáé åß÷å éáôñéêÝò ãíþóåéò, Ýöôáóå óôï ðáëÜôé êáé óõìâïýëåøå ôï âáóéëéÜ íá æçôÞóåé íá ôïõ öÝñïõí ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ, ëÝãïíôáò ðùò áí ôï áðïêôÞóåé, èá èåñáðåõôåß ç áññþóôéá ôïõ. ¸ôóé, ï âáóéëéÜò äéÝôáîå íá æõìþóïõí «ôï ðéï ãëõêü øùìß». ÊáíÝíá üìùò øùìß áðü áõôÜ ðïõ Ýöåñáí óôï ðáëÜôé äåí êáôÜöåñå íá áíïßîåé ôçí üñåîÞ ôïõ. ÔåëéêÜ, ï áíüñåêôïò âáóéëéÜò Ýðåéôá áðü ðñïôñïðÞ ôïõ óïöïý ãÝñïíôá, ôïí áêïëïýèçóå óôçí êáëýâá ôïõ. Åðß ôñåéò ìÝñåò êáé ïé äýï åñãÜóôçêáí óêëçñÜ, ãéá íá öôéÜîïõí «ôï ðéï ãëõêü øùìß». Óôï ôÝëïò, üôáí ï âáóéëéÜò Ýöáãå ôï øùìß, ôïõ öÜíçêå ðñÜãìáôé «ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ» êáé èåñáðåýôçêå áðü ôï ðñüâëçìÜ ôïõ. Ôüôå, ï ãÝñïíôáò åîÞãçóå óôï âáóéëéÜ üôé ôï øùìß áõôü Þôáí ôï ðéï ãëõêü, åðåéäÞ êüðéáóå ãéá íá ôï öôéÜîåé. Ï âáóéëéÜò äÝ÷ôçêå ôçí åñìçíåßá áõôÞ êáé áêïëïýèçóå ôç óõìâïõëÞ ôïõ óïöïý ãÝñïõ, êáèþò áðü åêåßíç ôçí çìÝñá Üñ÷éóå íá äïõëåýåé áñêåôÜ. ¸ôóé, ãéáôñåýôçêå ãéá ðÜíôá áðü ôçí áíïñåîßá êáé Ýôñùãå ðÜíôïôå êáëÜ. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï ëáúêü ðáñáìýèé áíáöÝñåôáé óôçí ðåñéðÝôåéá åíüò ðïëý ðëïýóéïõ âáóéëéÜ, ðïõ áí êáé Ý÷åé ôá ðÜíôá êáé èåùñåßôáé ï ðéï åõôõ÷éóìÝíïò Üíèñùðïò ôïõ êüóìïõ, áíôéìåôùðßæåé ôï ðñüâëçìá ôçò áíïñåîßáò, êáèþò äåí Ý÷åé üñåîç íá öÜåé êáé äéáñêþò áäõíáôßæåé. Ðïëëïß ãéáôñïß ôïí åðéóêÝöôçêáí óôï ðáëÜôé ôïõ, áëëÜ êáíåßò äåí ìðüñåóå íá ôïí èåñáðåýóåé. 2ç åíüôçôá: åíüôçôá: ¸íáò üìùò öôù÷üò áóðñïìÜëëçò ãÝñïò, ðïõ Þôáí êáé óïöüò êáé ãíþñéæå êáé áðü éáôñéêÞ, ðÝñáóå êÜðïéá ìÝñá áðü ôï ðáëÜôé êáé óõìâïýëåøå ôï âáóéëéÜ íá æçôÞóåé íá ôïõ öÝñïõí «ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ». Áí êáôÜöåñíå íá ôï áðïêôÞóåé áõôü, ôüôå èá Ýâñéóêå ãéáôñåéÜ óôï ðñüâëçìÜ ôïõ. Ï âáóéëéÜò, ðñÜãìáôé, äéÝôáîå íá ôïõ æõìþóïõí êáé íá ôïõ øÞóïõí «ôï ðéï ãëõêü øùìß

31

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

ôïõ êüóìïõ». ¼íôùò, ôïõ ôï Ýöåñáí óôï ðáëÜôé íá ôï äïêéìÜóåé, Ý÷ïíôáò âÜëåé ðïëëÞ æÜ÷áñç êáé áíèüãáëá. ÊáíÝíá üìùò øùìß äåí êáôÜöåñå íá áíïßîåé ôçí üñåîç ôïõ âáóéëéÜ. 3ç åíüôçôá: ÔåëéêÜ, ï âáóéëéÜò ðåßóôçêå áðü ôï ãÝñïíôá íá ôïí áêïëïõèÞóåé óôçí êáëýâá ôïõ, åëðßæïíôáò üôé èá áðáëëáãåß áðü ôï ðñüâëçìÜ ôïõ. Åðß ôñåéò çìÝñåò äïýëåõáí êáé ïé äýï ðïëý óêëçñÜ ãéá íá öôéÜîïõí øùìß, ìÝ÷ñé ðïõ óôï ôÝëïò, üôáí Ýöáãå ôï øùìß ï âáóéëéÜò, ôïõ öÜíçêå üôé Þôáí «ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ». Ìå áõôüí ôïí ôñüðï, ï âáóéëéÜò èåñáðåýôçêå áðü ôçí áóèÝíåéÜ ôïõ, ãéáôñåýôçêå áðü ôçí áíïñåîßá êáé Ýôñùãå êáëÜ. Ôï ëáúêü áõôü ðáñáìýèé, ðñïêáëåß Ýíôïíá óõíáéóèÞìáôá êáé äõíáôÞ óõãêßíçóç óôïõò áíáãíþóôåò ðïõ ðáñáêïëïõèïýí ôï âáóéëéÜ íá ðñïóðáèåß áðåãíùóìÝíá íá ëýóåé ôï ðñüâëçìÜ ôïõ, öôÜíïíôáò áêüìç êáé óôï óçìåßï, ðáñÜ ôï áîßùìÜ ôïõ íá åñãÜæåôáé óêëçñÜ åðß ôñåéò çìÝñåò ìáæß ìå ôï ãÝñï óïöü. Åðßóçò, éäéáßôåñá óçìáíôéêü åßíáé ôï äéäáêôéêü ðåñéå÷üìåíï ôïõ ðáñáìõèéïý, ìÝóá áðü ôï ïðïßï ï áêñïáôÞò äéäÜóêåôáé üôé ôá ÷ñÞìáôá êáé ï ðëïõóéïðÜñï÷ïò âßïò äåí ôáõôßæïíôáé ìå ôçí áðüëõôç åõôõ÷ßá óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ. Ðáñ’ üëï ðïõ ï âáóéëéÜò åß÷å ôá ðÜíôá êáé äå ÷ñåéáæüôáí íá êïðéÜóåé ãéá ôßðïôá, ùóôüóï, Þôáí äõóôõ÷éóìÝíïò. Ç äõóôõ÷ßá óôï ðáñáìýèé åêöñÜæåôáé áëëçãïñéêÜ êáé óõìâïëéêÜ, ùò áíïñåîßá. Óýìöùíá ìå ôï ðáñáìýèé üìùò, ç åõôõ÷ßá ôáõôßæåôáé ìå ôçí åñãáóßá, êáèþò üðïéïò äïõëåýåé óêëçñÜ, áðïëáìâÜíåé ôïõò êáñðïýò ôïõ ìü÷èïõ ôïõ. ÔÝëïò, ðáñÜëëçëá ìå ôï çèéêü äßäáãìá ðïõ ðåñéÝ÷åé êÜèå ëáúêÞ áöÞãçóç, ôï ðáñáìýèé øõ÷áãùãåß, ôÝñðåé êáé äéáóêåäÜæåé ôïí áíáãíþóôç, êáèþò áíôéóôïé÷åß óå ìéá åõ÷Üñéóôç éóôïñßá ðïõ ðñïêáëåß ãÝëéï («ðïõ ìáêÜñé íá ôñþãáìå êé åìåßò Ýôóé!»).

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ç áðëÞ, ëéôÞ, öõóéêÞ äçìïôéêÞ ìå áñêåôÜ ëáúêÜ óôïé÷åßá. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ Ýñãïõ åßíáé ëéôü, æùíôáíü êáé ðáñáóôáôéêü. Óôï ðáñáìýèé, ç Ýììåóç áöÞãçóç (äéÞãçóç) äéáêüðôåôáé áðü ôï äéÜëïãï, ðïõ ðñïóäßäåé áìåóüôçôá êáé æùíôÜíéá.

32

iii) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «Ôïõ ðïõëéïý ôï ãÜëá», «êáé êáñöÜêé äå ìïõ êáßãåôáé ãéá êáíÝíáí!», «Ýðåóáí ìå ôá ìïýôñá óôç äïõëåéÜ», «ôï ðñüóùðü ôïõ Ýãéíå êüêêéíï áðü ÷áñÜ».

Ðáñïìïéþóåéò: «Óáí ðåéíáóìÝíïò ëýêïò». ÅðáíáëÞøåéò: «Ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ» Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò áìößåóçò ôïõ âáóéëéÜ ðñéí áðü ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ ãéá ôçí êáëýâá ôïõ ãÝñïíôá («Öüñåóå êé áõôüò… óôá ÷Ýñéá ôïõ…»). Ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ÷þñïõ üðïõ âñéóêüôáí ç êáëýâá («…êé åðÞãáíå óôïí êÜìðï… ÷ùñÜöé óðáñìÝíï»).

Λαϊκό παραμύθι

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Áðáíôþíôáò óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò, èá Ý÷åôå áðïäþóåé ðåñéëçðôéêÜ ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ ðáñáìõèéïý: á. Ðïéï ðñüâëçìá Ý÷åé ï Þñùáò; â. Ðïéåò ëýóåéò äïêéìÜæåé áñ÷éêÜ; ã. Ðïéïò Ýñ÷åôáé ùò âïçèüò ôïõ êáé ôé ôïí óõìâïõëåýåé; ä. Áêïëïõèåß ôç óõìâïõëÞ-äïêéìáóßá êáé ðþò; å. Ðïéï áðïôÝëåóìá åß÷å ç äïêéìáóßá ãéá ôïí Þñùá ùò áñ÷éêü ôïõ ðñüâëçìá; á. Ï ðëïýóéïò âáóéëéÜò áíôéìåôùðßæåé ôï ðñüâëçìá ôçò áò. Áí êáé ôá åß÷å üëá êáé ôïí èåùñïýóáí åõôõ÷éóìÝíï, üñåîç, äåí ìðïñïýóå íá âÜëåé ôßðïôá óôï óôüìá ôïõ êáé áäõíÜôéæå.

ðñïò ôï áíïñåîßäåí åß÷å óõíå÷þò

â. Ðïëëïß ãéáôñïß ðÞãáéíáí íá ôïí äïõí ãéá íá ôïí ãéáôñÝøïõí, áëëÜ äåí åß÷áí êáíÝíá èåôéêü áðïôÝëåóìá, áöïý ï âáóéëéÜò óõíÝ÷éæå íá áäõíáôßæåé ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñï. ã. ÊÜðïéá ìÝñá ðÝñáóå áðü ôï ðáëÜôé Ýíáò áóðñïìÜëëçò öôù÷üò ãÝñïò, ï ïðïßïò Þôáí óïöüò êáé ãíþñéæå áðü éáôñéêÞ. Ôïí óõìâïýëåøå íá æçôÞóåé íá ôïõ öÝñïõí «ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ». Áí êáôÜöåñíå íá ôï áðïêôÞóåé, ôüôå èá Ýâñéóêå ãéáôñåéÜ óôï ðñüâëçìÜ ôïõ. ä. Ï âáóéëéÜò ðñáãìáôéêÜ äéÝôáîå íá ôïõ æõìþóïõí êáé íá ôïõ øÞóïõí «ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ». ¼íôùò, ôïõ ôï Ýöåñáí óôï ðáëÜôé íá ôï äïêéìÜóåé Ý÷ïíôáò âÜëåé ðïëëÞ æÜ÷áñç êáé áíèüãáëá. ÊáíÝíá üìùò øùìß äåí êáôÜöåñå íá áíïßîåé ôçí üñåîç ôïõ âáóéëéÜ. å. ÔåëéêÜ ðåßóôçêå áðü ôï ãÝñïíôá íá ôïí áêïëïõèÞóåé óôçí êáëýâá ôïõ, ðåñéìÝíïíôáò ðùò Ýôóé èá ìðïñïýóå íá èåñáðåõôåß áðü ôï ðñüâëçìÜ ôïõ. Åðß ôñåéò çìÝñåò äïýëåõáí êáé ïé äýï ðïëý óêëçñÜ ãéá íá öôéÜîïõí øùìß. ¼ôáí óôï ôÝëïò Ýöáãå ôï øùìß ï âáóéëéÜò, ôïõ öÜíçêå üôé Þôáí «ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ». 2. ¸íá ãíþñéóìá ôçò ëáúêÞò áöÞãçóçò åßíáé üôé ãßíåôáé ìðñïóôÜ óå áêñïáôÞñéï ôï ïðïßï ï ëáúêüò áöçãçôÞò öñïíôßæåé íá óõãêé-

33

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

íÞóåé, íá äéäÜîåé êáé íá øõ÷áãùãÞóåé. Âñåßôå ìÝóá óôï ðáñáìýèé óçìåßá ðïõ íá åðáëçèåýïõí áõôÞ ôçí ðáñáôÞñçóç. Ôï ðáñáìýèé áõôü ðñïêáëåß ôç óõãêßíçóç óôïõò áêñïáôÝò, êáèþò âëÝðïõìå ôï âáóéëéÜ íá êÜíåé áðåãíùóìÝíåò ðñïóðÜèåéåò íá ëýóåé ôï ðñüâëçìá ôçò áíïñåîßáò ôïõ. Åðßóçò, óõãêéíåß ôï ãåãïíüò üôé Ýíáò âáóéëéÜò öôÜíåé óôï óçìåßï íá äïõëåýåé óêëçñÜ åðß ôñåéò çìÝñåò ìáæß ìå ôï ãÝñïíôá óïöü. ÁíáìöéóâÞôçôá, äéáâÜæïíôáò ôï ðáñáìýèé äéäáóêüìáóôå üôé ôá ÷ñÞìáôá êáé ç ðëïõóéïðÜñï÷ç æùÞ äåí åßíáé ôï ðáí óôç æùÞ ìáò. Ðáñüëï ðïõ ï âáóéëéÜò ôá åß÷å üëá êáé äå ÷ñåéáæüôáí íá ìï÷èÞóåé ãéá ôßðïôá, Þôáí äõóôõ÷éóìÝíïò. Óôï ðáñáìýèé ç äõóôõ÷ßá åêöñÜæåôáé áëëçãïñéêÜ ùò áíïñåîßá. Åðßóçò, ôï ðáñáìýèé ìÜò äéäÜóêåé üôé üðïéïò åñãÜæåôáé óêëçñÜ áðïëáìâÜíåé ôïõò êáñðïýò ôïõ êüðïõ ôïõ. ÔÝëïò, ìÝóá áðü ôï ðáñáìýèé øõ÷áãùãïýìáóôå, áöïý ðñïêáëåß ôï ãÝëéï êáé ìáò äéáóêåäÜæåé («…íá ôñþãáìå êé åìåßò Ýôóé!»). 3. ÐåñéãñÜøôå ôïõò äýï áíèñþðéíïõò ÷áñáêôÞñåò ôïõ ðáñáìõèéïý, ôï âáóéëéÜ êáé ôï ãÝñïíôá. Ðïéåò ïìïéüôçôåò êáé ðïéåò äéáöïñÝò åíôïðßæåôå; Ï âáóéëéÜò ìå ôï ãÝñïíôá Ý÷ïõí ïìïéüôçôåò êáé äéáöïñÝò. Ôá êïéíÜ ôïõò óôïé÷åßá åßíáé üôé áðïôåëïýí äýï áíèñþðéíïõò ôýðïõò, ðïõ ðáñÜ ôéò äéáöïñÝò ôïõò, Ýäåéîáí õðïìïíÞ üëï ôï äéÜóôçìá ôùí ôñéþí çìåñþí ðïõ äïýëåõáí ìáæß. Ï âáóéëéÜò õðáêïýåé óôéò ðáñáéíÝóåéò ôïõ ãÝñïíôá êáé åêåßíïò ðñïóðáèåß íá äåßîåé óôï âáóéëéÜ ôçí áîßá ôçò åñãáóßáò. Ç ðñþôç äéáöïñÜ ôïõò åßíáé üôé ï âáóéëéÜò Ý÷åé üëá ôá õëéêÜ áãáèÜ, åíþ ï ãÝñïíôáò åßíáé öôù÷üò, áëëÜ óïöüò. Ç äåýôåñç äéáöïñÜ ôïõò åßíáé üôé óôçí áñ÷Þ ï âáóéëéÜò ðáñïõóéÜæåôáé áõôáñ÷éêüò êáé áðåéëçôéêüò, óå áíôßèåóç ìå ôï ãÝñïíôá ðïõ åßíáé Þñåìïò êáé áðëüò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ôï ðéï ãëõêü øùìß åßíáé Ýíá äéäáêôéêü ðáñáìýèé ðïõ Ý÷åé óôü÷ï íá äéäÜîåé ôïí áíáãíþóôç. Ðïéá åßíáé ç âáóéêÞ éäÝá êáé ðïéï ôï çèéêü äßäáãìá ôïõ ðïéÞìáôïò; 2. Ï ãÝñïíôáò óõìâïõëåýåé ôï âáóéëéÜ íá öÜåé «ôï ðéï ãëõêü øùìß ôïõ êüóìïõ». Ôé åííïåß ï ãÝñïíôáò, ôåëéêÜ, ìå ôçí áéíéãìáôéêÞ áõôÞ öñÜóç; 3. Íá ÷áñáêôçñßóåôå ôï âáóéëéÜ ôïõ ðáñáìõèéïý.

34

Η πείνα του Καραγκιόζη Αντώνης Μόλλας

Α. Ο δημιουργός Ï Êáñáãêéüæçò áðïôåëåß Ýíá ëáúêü åßäïò èåÜôñïõ óêéþí, åîáéñåôéêÜ äéáäåäïìÝíï êáé áãáðçôü óôçí ÅëëÜäá êáôÜ ôï ðáñåëèüí. Áñ÷éêÜ, ïé õðïèÝóåéò ôùí ðáñáóôÜóåùí, ðïõ åðéíïïýíôáí áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò êáñáãêéïæïðáß÷ôåò, ìåôáäßäïíôáí ðñïöïñéêÜ áðü ôïí Ýíáí óôïí Üëëïí. ¢ñ÷éóáí íá ôõðþíïíôáé óå öõëëÜäéá ìüëéò áðü ôéò áñ÷Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1920. Ðñþôïò ï ÌÜñêïò ÎÜíèïò, ï ïðïßïò Þôáí åããñÜììáôïò, áðïöÜóéóå íá ôõðþóåé ôéò õðïèÝóåéò óå öõëëÜäéá. ¾óôåñá ôïí áêïëïýèçóå ï Áíôþíçò Ìüëëáò (1871-1949), ï ïðïßïò õðÞñîå Ýíáò áðü ôïõò ðéï ãíùóôïýò êáñáãêéïæïðáß÷ôåò êáé äçìéïýñãçóå êáé äéêïýò ôïõ ÷áñáêôÞñåò, üðùò ôïí «Ðåðüíéá», ôïí «Êáéêáß» êáé ôïí «Íþíôá».

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ï Êáñáãêéüæçò åßíáé Ýíá åîáéñåôéêÜ äéáäåäïìÝíï êáé áãáðçôü óôçí ÅëëÜäá -êáôÜ ôï ðáñåëèüí- ëáúêü åßäïò èåÜôñïõ óêéþí. ¸÷ïõí äéáôõðùèåß áñêåôÝò èåùñßåò ãéá ôçí êáôáãùãÞ ôïõ. ÏñéóìÝíïé ôïí óõíäÝïõí ìå ôçí áñ÷áéüôçôá Þ ôï ÂõæÜíôéï, áí êáé ïé áñ÷áßåò êáé âõæáíôéíÝò ðçãÝò äåí áíáöÝñïõí èÝáôñï óêéþí. ¢ëëïé áíÜãïõí ôçí êáôáãùãÞ ôïõ èåÜôñïõ óôç ìáêñéíÞ ÁíáôïëÞ (Êßíá, Éíäßá). Ï Êáñáãêéüæçò Ýöôáóå óôçí ÅëëÜäá ìå ôïõò Ôïýñêïõò, êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò Ôïõñêïêñáôßáò, äéáäüèçêå óôï ÷þñï ôçò ÂáëêáíéêÞò Þäç óôéò áñ÷Ýò ôïõ 17ïõ áéþíá êáé ãñÞãïñá åíóùìáôþèçêå óôçí íôüðéá ëáúêÞ ðáñÜäïóç êáé ìåôáâëÞèçêå ìå ôï ÷ñüíï óå åëëçíéêü ëáúêü èÝáìá. Óôéò ðñþôåò äåêáåôßåò ôïõ 20ïý áéþíá êáé Ýùò ôï ´ Ðáãêüóìéï ðüëåìï êáé ôçí Êáôï÷Þ, ðñïóåßëêõå Ýíá ìáæéêü, áöïóéùìÝíï êïéíü. Áðü ôç äåêáåôßá ôïõ 1930 áñ÷ßæåé íá ãßíåôáé óáöÝò üôé ôï íÝï ìåãÜëï ëáúêü ìÝóï øõ÷áãùãßáò èá Þôáí ãéá áñêåôÝò äåêáåôßåò ï êéíçìáôïãñÜöïò. ÌåôÜ ôïí ðüëåìï ï Êáñáãêéüæçò äéáôçñÞèçêå ùò ìéá äéáóêåäáóôéêÞ ðáñÜóôáóç, ðïõ áðåõèõíüôáí êõñßùò óå ðáéäéÜ. Áñ÷éêÜ, ïé õðïèÝóåéò ôùí ðáñáóôÜóåùí ìåôáäßäïíôáí ðñïöïñéêÜ áðü ôïí Ýíáí óôïí Üëëïí êáñáãêéïæïðáß÷ôç. ¢ñ÷éóáí

35

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

üìùò íá ôõðþíïíôáé óå öõëëÜäéï áðü ôéò áñ÷Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1920. Ôï áðüóðáóìá ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ áíÞêåé óôï Ýñãï ôïõ Áíôþíç Ìüëëá Ôï ÷Üíé ôïõ Ìðáñìðáãéþñãïõ êáé ôõðþèçêå óå öõëëÜäéï ôï 1925. Ôá êýñéá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ï Êáñáãêéüæçò, ï ×áôæçáâÜôçò êáé ï Ìðáñìðáãéþñãïò. Ç ìïñöÞ ôïõ Êáñáãêéüæç áíôéóôïé÷åß óôïí ôýðï ôïõ ìüíéìá öôù÷ïý áëëÜ æùçñïý óáñêáóôÞ ôùí ðÜíôùí, ï ïðïßïò åßíáé êÜôïéêïò ìåãÜëçò ðüëçò, Üíåñãïò, Ýôïéìïò íá áíáëÜâåé ïðïéáäÞðïôå åñãáóßá ðïõ èá ôïõ åðéöÝñåé êÜðïéï åýêïëï êáé åöÞìåñï êÝñäïò, ãéáôß åßíáé ðÜíôá ðåéíáëÝïò. ÊáíïíéêÜ, äå ãíùñßæåé êáìéÜ ôÝ÷íç êáé êáíÝíá åðÜããåëìá êáé óõíåðþò äåí Ý÷åé êáìéÜ äõóêïëßá íá îåãåëÜóåé åêåßíïí ðïõ ôïõ áíáèÝôåé ôçí åñãáóßá, ìå áðïôÝëåóìá íá îõëïêïðåßôáé Üãñéá êáé íá åðéóôñÝöåé óôçí êáëýâá ôïõ åîßóïõ ðåéíáóìÝíïò üðùò ðñþôá, êÜôé ðïõ óõìâáßíåé êáé óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá.

Γ. Δομή του έργου 1ç åíüôçôá: Á´ óêçíÞ: «Öôþ÷åéá, ×áôæáôæÜñç ìïõ... íá óå ðéÜóåé ðáñáìéëçôü»: Ç óõíÜíôçóç ôïõ Êáñáãêéüæç ìå ôï ×áôæçáâÜôç. Ç éäÝá ôïõ Êáñáãêéüæç íá ìåôáôñáðåß ôï ðáëáéü ÷Üíé óå åîï÷éêü êÝíôñï. 2ç åíüôçôá: ´ óêçíÞ: «(ðëçóéÜæùí) åäþ åßóáé Ìðáñìðáãéþñãï;… áëëÜ óõ Üìá ìå éäåßò ìå áñ÷éíÜò óôï îýëï». Ç óõíÜíôçóç ôïõ ×áôæçáâÜôç ìå ôïí Ìðáñìðáãéþñãï. Ï ìåóïëáâçôéêüò ñüëïò, ç åðéôõ÷çìÝíç ôïõ ðñïóðÜèåéá íá óõìâéâÜóåé ôéò äýï ðëåõñÝò, ï åñ÷ïìüò ôïõ Êáñáãêéüæç.

Δ. Ανάλυση του περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï êåßìåíï Ç ðåßíá ôïõ Êáñáãêéüæç ï Êáñáãêéüæçò êáé ï ×áôæçáâÜôçò, ðïõ õðïöÝñïõí áðü ôç öôþ÷åéá, ðåßèïõí ôïí Ìðáñìðáãéþñãï íá ðñïóöÝñåé ôá ÷ñÞìáôÜ ôïõ ãéá íá áíáêáôáóêåõÜóïõí ôï ðáëéü ÷Üíé êáé íá ôï ìåôáôñÝøïõí óå åîï÷éêü êÝíôñï. Ï Êáñáãêéüæçò, ï ãéïò ôïõ ï ÊïëëçôÞñçò êáé ï ×áôæçáâÜôçò ðñïóöÝñïíôáé íá âïçèÞóïõí ïé ßäéïé óôç ëåéôïõñãßá ôïõ ìáãáæéïý. ¼ìùò ï Êáñáãêéüæçò, ðïõ äå ãíùñßæåé êáíÝíá åðÜããåëìá, êáé ï ÊïëëçôÞñçò äåí ôá êáôáöÝñíïõí ùò óåñâéôüñïé. ÁíôéèÝôùò, ôá êÜíïõí èÜëáóóá ìå áðïôÝëåóìá üëïé íá îõëïêïðçèïýí Üãñéá áðü ôïí Ìðáñìðáãéþñãï êáé íá åðéóôñÝøïõí óôçí êáëýâá ôïõò åîßóïõ ðåéíáóìÝíïé üðùò êáé ðñþôá.

36

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç óêçíÞ ôïõ Ýñãïõ, ï Êáñáãêéüæçò óõíáíôÜ ôï ×áôæçáâÜôç êáé óõæçôïýí ãéá ôç öôþ÷åéá êáé ôçí ðåßíá ðïõ

ôïõò âáóáíßæåé. Óôç óõíÝ÷åéá ç óõæÞôçóç óôñÝöåôáé ãýñù áðü ôï ðñüóùðï ôïõ Ìðáñìðáãéþñãïõ, ï ïðïßïò ðáñïõóéÜæåôáé íá áíôéðáèåß ôïí Êáñáãêéüæç êáé íá ôïí áðïðáßñíåé êÜèå öïñÜ ðïõ ôïí óõíáíôÜ. Ï Êáñáãêéüæçò, áöïý ðåñéãñÜöåé Ýíá ðåñéóôáôéêü ðïõ äéáäñáìáôßóôçêå ìåôáîý ôïõ éäßïõ êáé ôïõ Ìðáñìðáãéþñãïõ, óõíå÷ßæåé ôç óõæÞôçóç áíáöÝñïíôáò óôï ×áôæçáâÜôç ôï ëüãï ãéá ôïí ïðïßï èÝëçóå íá óõíáíôÞóåé ôï èåßï ôïõ. ÅêöñÜæåé ôçí éäÝá íá ìåôáôñáðåß ôï ÷Üíé óå åîï÷éêü êÝíôñï. Ìå ôçí éäÝá áõôÞ óõìöùíåß ï ×áôæçáâÜôçò êáé áðïöáóßæïõí ìáæß íá åðéóêåöôïýí ôïí Ìðáñìðáãéþñãï êáé íá ôïõ áíáêïéíþóïõí ôéò óêÝøåéò ôïõò. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç óêçíÞ ôïõ Ýñãïõ, ï ×áôæçáâÜôçò åðéóêÝðôåôáé ôïí Ìðáñìðáãéþñãï ìå óêïðü íá ôïõ ðñïôåßíåé íá ìåôáôñÝøåé ôï ðáëéü ÷Üíé óå åîï÷éêü êÝíôñï. Áñ÷éêÜ, ç óõæÞôçóç ðåñéóôñÝöåôáé ãýñù áðü ôï ðñüóùðï ôïõ Êáñáãêéüæç. Ï Ìðáñìðáãéþñãïò ìéëÜ áðïäïêéìáóôéêÜ ãéá ôïí áíéøéü ôïõ. Óôï ôÝëïò, üìùò, ðåßèåôáé áðü ôï ×áôæçáâÜôç íá äå÷ôåß íá óõíáíôÞóåé ôïí Êáñáãêéüæç ÷ùñßò íá ôïí áðïðÜñåé, ãéá íá óõæçôÞóïõí ãéá óïâáñÝò äïõëåéÝò êáé õðïèÝóåéò. ¢ëëùóôå, ï Ìðáñìðáãéþñãïò, ðïõ åêðñïóùðåß ôï Ñïõìåëéþôç ðñùôüãïíï êáé áöåëÞ ¸ëëçíá, Ý÷åé áñêåôÝò áäõíáìßåò ùò Üíèñùðïò, êáèþò ðáñïõóéÜæåôáé ôóéãêïýíçò êáé ðñïëçðôéêüò, áëëÜ êáôÜ âÜèïò Ý÷åé êáëÞ øõ÷Þ, áöïý êÜèå öïñÜ ðïõ ï Êáñáãêéüæçò Ý÷åé ðñïâëÞìáôá, ðñïóðáèåß ìå êÜèå ôñüðï íá ôïí îåìðëÝîåé. ÔÝëïò, ôï ðñüóùðï ôïõ ×áôæçáâÜôç åßíáé åêåßíï ðïõ ðñïóðáèåß êáé êáôáöÝñíåé íá öÝñåé óå óõìâéâáóìü ôéò äýï ðëåõñÝò, ôïí Êáñáãêéüæç êáé ôï èåßï ôïõ Ìðáñìðáãéþñãï. Ï ×áôæçáâÜôçò ðñïóðáèåß íá åíþóåé ôéò äýï ðëåõñÝò, íá âïçèÞóåé ôïí åáõôü ôïõ êáé ôïí Êáñáãêéüæç, ï ïðïßïò óõíå÷þò êáôáöÝñíåé íá åîïñãßæåé ôï èåßï ôïõ.

Αντώνης Μόλλας

Ε. Τεχνική - τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ç ëéôÞ, áðëÞ, æùíôáíÞ, öõóéêÞ äçìïôéêÞ ìå áñêåôÜ ëáúêÜ óôïé÷åßá êáé éäéùìáôéóìïýò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ Ýñãïõ åßíáé ëéôü, æùíôáíü êáé öõóéêü. ÆùíôÜíéá, áìåóüôçôá êáé öõóéêüôçôá ðñïóäßäåé óôï Ýñãï ç äéáëïãéêÞ ìïñöÞ ðïõ áðáéôåß ôï ëáúêü èÝáôñï óêéþí. ÐáñÜëëçëá, äéÜ÷õôç åßíáé óôï Ýñãï ìéá åõ÷Üñéóôç, øõ÷áãùãéêÞ, äéáóêåäáóôéêÞ äéÜèåóç. iii) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «íá óôáõñþóù äåêÜñá óôçí ôóÝðç ìïõ», «íïìßæåé ðùò

37

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

âëÝðåé ôï ÷Üñï ôïõ», «óôçí êïéëéÜ ìïõ áêïýù Ýíáí åóùôåñéêüí êáâãÜ, Ýíá êáêü…», «Þëèïí ôá ÜíôåñÜ ìïõ åéò Ýñéäáò», «åß÷á áëëçèùñßóåé áðü ôçí ðåßíá», «íá êáôåâÜóù ôï ôñïðÜñéï ôçò øåõôéÜò», «ôïí ãêñÝìéóå ï ãÜéäáñïò», «Ýöáãá êáé ôï îýëï», «÷ñõóÝò äïõëåéÝò», «íá ìå ðáñáãïõëÞóåé óôï îýëï», «åìðñüò êáñäéÜ ×áôæáôæÜñç ìïõ, áëëÜ ðïäÜñéá ðßóù», «íá óå ðéÜóåé ðáñáìéëçôü», «äåí ðáò êáôÜ êáðíïý», «üôáí óêïíôÜøåé êáíåßò, ôïõ ëÝíå êáé ôýöëá», «êïëëÜåé ôóéìðïýñé». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí ìïôïóéêëÝôá», «üóï ôßìíéá åßí’ êé ç áë’ðïý», «óá óêýëïò», «óáí ôïí ãêñáâáñßôéêï æçôéÜíï…». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ÷þñïõ üðïõ âñßóêåôáé ôï ðáëéü ÷Üíé(«ÁëÞèåéá Êáñáãêéüæç, êáé ôï ‘÷ïõí ðáñáìåëÞóåé… íá îåñáèïýí áðåñéðïßçôá»).

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéï åßíáé ôï ìüíéìï ðñüâëçìá ôïõ Êáñáãêéüæç êáé ðþò ðñïóðáèåß íá ôï áíôéìåôùðßóåé; Ï Êáñáãêéüæçò åßíáé ìéá ãíùóôÞ êáé áãáðçôÞ öéãïýñá ôïõ èåÜôñïõ óêéþí. Ç óõíå÷Þò öôþ÷åéá ôïõ äåí ôïí êÜíåé íá ÷Üóåé ôç æùçñÜäá êáé ôï êÝöé ôïõ. Äå ãíùñßæåé êáìéÜ ôÝ÷íç, åßíáé üìùò ðñüèõìïò íá áíáêáôåõôåß ðáíôïý, ðñïêåéìÝíïõ íá êáôáöÝñåé íá åðéâéþóåé. Ôï ìüíéìï ðñüâëçìÜ ôïõ åßíáé ç ðåßíá ðïõ íéþèåé êáèçìåñéíÜ êáé äýóêïëá êáôáöÝñíåé íá ôçí áíôéìåôùðßóåé. Ãé’ áõôü ôï ëüãï ðñïóðáèåß íá áó÷ïëçèåß ìå ïôéäÞðïôå êáé íá áóêÞóåé ïðïéïäÞðïôå åðÜããåëìá, ðñïêåéìÝíïõ íá ãåìßóåé ôï Üäåéï ôïõ óôïìÜ÷é. Óôï ôÝëïò, üìùò, áðïôõã÷Üíåé, áðïêáëýðôåôáé êáé Ýðåéôá áðü ðáíçãõñéêïýò îõëïäáñìïýò êáôáëÞãåé óôç öôù÷éêÞ ôïõ êáëýâá ðåéíáóìÝíïò üðùò êáé ðñþôá.

38

2. Ðþò öÝñåôáé óôïí Êáñáãêéüæç ï èåßïò ôïõ ï Ìðáñìðáãéþñãïò êáé ãéáôß; ÐñïóðáèÞóôå íá ðåñéãñÜøåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ Ìðáñìðáãéþñãïõ. Ï Ìðáñìðáãéþñãïò, ï èåßïò ôïõ Êáñáãêéüæç, äåí Ý÷åé ó÷çìáôßóåé ôçí êáëýôåñç åíôýðùóç ãéá ôïí áíéøéü ôïõ. Ôïí èåùñåß ëùðïäýôç êáé ãñïõóïýæç. Ãéá ü,ôé ðáèáßíåé ï ßäéïò, öôáßåé ï Êáñáãêéüæçò, ìå áðïôÝëåóìá íá ôïõ ñß÷íåé ðïëý îýëï. Ï ôýðïò ôïõ Ìðáñìðáãéþñãïõ åßíáé ìßá áðü ôéò êïñõöáßåò äçìéïõñãßåò ôùí ÅëëÞíùí êáñáãêéïæïðáé÷ôþí. Åêðñïóùðåß ôï Ñïõìåëéþôç êáé ãåíéêÜ ôïí ðñùôüãïíï êáé áöåëÞ ¸ëëçíá. ¸÷åé áñêåôÝò áäõíáìßåò ùò Üíèñùðïò, ïé ïðïßåò äåí êñýâïíôáé. Åßíáé ôóéãêïýíçò êáé ðñïëçðôéêüò, áëëÜ êáôÜ âÜèïò Ý÷åé êáëÞ øõ÷Þ, áöïý êÜèå öïñÜ ðïõ ï Êáñáãêéüæçò Ý÷åé ðñïâëÞìáôá, ï èåßïò ôïõ ðñïóðáèåß ìå êÜèå ôñüðï íá ôïí âïçèÞóåé êáé íá ôïí ãëéôþóåé.

3. ÐåñéãñÜøôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ×áôæçáâÜôç, Ýôóé üðùò äéáãñÜöåôáé óôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï. Ï ×áôæçáâÜôçò ðáñïõóéÜæåôáé óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ùò Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ ðñïóðáèåß íá óõìâéâÜóåé ôéò äýï ðëåõñÝò, äçëáäÞ ôïí Êáñáãêéüæç ìå ôï èåßï ôïõ. Åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò óïâáñïöáíÞò. ÃåíéêÜ ðñïóðáèåß íá âïçèÞóåé ôïí åáõôü ôïõ, áëëÜ êáé ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõ êáé éäéáßôåñá ôï ößëï ôïõ, ôïí Êáñáãêéüæç, ðïõ óõíå÷þò óõìðåñéöÝñåôáé ìå ôñüðï ðïõ åîïñãßæåé ôïí Ìðáñìðáãéþñãï. Åßíáé ï ìüíïò óõíäåôéêüò êñßêïò áíÜìåóá óôéò äýï ðëåõñÝò êáé êáôáâÜëëåé êÜèå ðñïóðÜèåéá ãéá íá ôïõò óõìâéâÜóåé.

Αντώνης Μόλλας

4. Åíôïðßóôå óçìåßá üðïõ êïñõöþíåôáé ôï ÷éïýìïñ êáé åîçãÞóôå ðþò åðéôõã÷Üíåôáé áõôü. Ôï èÝáôñï óêéþí âáóßæåôáé óôçí ðáñïõóßáóç ëáïãñáöéêþí èåìÜôùí êáé óêçíþí áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá. ÁõôÜ ôá èÝìáôá üìùò ðáñïõóéÜæïíôáé ìå ôñüðï ü÷é åðéóôçìïíéêü áëëÜ ÷éïõìïñéóôéêü. Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ôï ÷éïýìïñ êïñõöþíåôáé óôá åîÞò óçìåßá: á. ¼ôáí ï Êáñáãêéüæçò ðáñïõóéÜæåé ôçí åéêüíá ôçò êïéëéÜò ôïõ êáé ôùí åíôÝñùí ôïõ íá ìáëþíïõí ãéá Ýíá óýêï. â. Ï Ìðáñìðáãéþñãïò ÷ôõðÜ ôïí Êáñáãêéüæç. ã. Ï Ìðáñìðáãéþñãïò êñßíåé ôïí Êáñáãêéüæç óôï ×áôæçáâÜôç. ä. Ï Êáñáãêéüæçò ÷áñáêôçñßæåé ôüóï ôïí ×áôæçáâÜôç, üóï êáé ôïí Ìðáñìðáãéþñãï ìå óéãáíÞ öùíÞ. Ç êïñýöùóç áõôÞ åðéôõã÷Üíåôáé ìÝóá áðü ôç ÷ñÞóç ãëáöõñÞò ðåñéãñáöÞò, ìÝù ôçò áöÞãçóçò ôùí äéáöüñùí êáôáóôÜóåùí êáé èåáôñéêþí ôå÷íáóìÜôùí, üðùò ç äõíáôÞ êáé óéãáíÞ öùíÞ, êáèþò êáé ìå ôç ÷ñÞóç åðéèÝôùí êáé åêöñÜóåùí ðïõ ðñïêáëïýí ôï ãÝëéï. ÐÜíôùò, ïé ßäéåò ïé êáôáóôÜóåéò âïçèïýí óôç äçìéïõñãßá åõ÷Üñéóôïõ êáé ÷éïõìïñéóôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Íá ÷áñáêôçñßóåôå ôï êáèÝíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ. 2. Íá áðïäþóåôå ðåñéëçðôéêÜ ôï íüçìá ôïõ êåéìÝíïõ. 3. Íá åíôïðßóåôå óôï êåßìåíï ôá óçìåßá üðïõ äéáöáßíåôáé ôï ÷éïõìïñéóôéêü ðíåýìá ôïõ Êáñáãêéüæç.

39

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Ύπνε μου κι έπαρέ μου το Δημοτικό τραγούδι

Α. Ο δημιουργός Ôï íáíïýñéóìá åßíáé ëáúêü äçìéïýñãçìá.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ëïãïôå÷íéêü áðüóðáóìá ðïõ áêïëïõèåß áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí ëáïãñáöéêþí Ýñãùí, ôá ïðïßá åßôå ùò áðáíèßóìáôá áõèåíôéêïý êáé ãíÞóéïõ ëáúêïý ëüãïõ, åßôå ùò Ýñãá ãíùóôþí óõããñáöÝùí ðïõ áðïôõðþíïõí ôç ëáúêÞ íïïôñïðßá êáé óõìðåñéöïñÜ, åðé÷åéñïýí íá öùôßóïõí ðïéêßëåò üøåéò ôçò ëáúêÞò æùÞò êáé ôïõ ëáúêïý ðïëéôéóìïý. Ôï óõãêåêñéìÝíï äçìïôéêü ôñáãïýäé ðïõ áíÞêåé óôá «íáíáñßóìáôá», óõíôÝèçêå óôçí áêñéôéêÞ ÊÜñðáèï êáé áêïëïõèåß ôï Ýèéìï ôùí «åðôÜ», óýìöùíá ìå ôï ïðïßï åðôÜ çìÝñåò ìåôÜ ôç ãÝííçóç ôïõ ðáéäéïý ïé óõããåíåßò óõãêåíôñþíïíôáé, ôõëßãïõí ôï âñÝöïò óå ìåôáîùôÞ êïõâÝñôá, êñáôïýí ôéò ôÝóóåñéò Üêñåò ôçò êáé ôñáãïõäïýí íáíïõñßóìáôá (ìáíôéíÜäåò). Ôï ôñáãïýäé áðåõèýíåôáé óôïí ýðíï ùò ìßá ðñïóùðïðïéçìÝíç ìõèïëïãéêÞ èåüôçôá, áðü ôçí ïðïßá æçôÜ íá ðñïóöÝñåé óôï âñÝöïò üëá ôá áãáèÜ, üôáí áõôü ðáñáäïèåß óôçí áãêáëéÜ ôçò.

Γ. Δομή του έργου ¼ëï ôï Ýñãï áðïôåëåß ìßá åíüôçôá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

40

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ¾ðíå ìïõ êé ÝðáñÝ ìïõ ôï åßíáé Ýíá íáíïýñéóìá, ðïõ óõíôÝèçêå óôçí ÊÜñðáèï. Ï ëáüò êáëåß ôïí ýðíï ùò ìéá ðñïóùðïðïéçìÝíç ìõèéêÞ èåüôçôá íá ðñïóöÝñåé óôï íåïãÝííçôï âñÝöïò üëá ôá áãáèÜ ôïõ êüóìïõ, üôáí êïéìçèåß. Ïé óõããåíåßò æçôïýí áðü ôïí ýðíï íá ðñïóöÝñåé êÜèå åõôõ÷ßá óôï íåïãÝííçôï

ðëÜóìá êáé åêåßíïé ìå ôç óåéñÜ ôïõò èá ôïõ ÷áñßóïõí ôçí ÊÜñðáèï, ôç Ñüäï êáé ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç.

Δημοτικό τραγούδι

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óôï íáíïýñéóìá ¾ðíå ìïõ êé ÝðáñÝ ìïõ ôï, ïé óõããåíåßò ôïõ íåïãÝííçôïõ æçôïýí áðü ôïí ýðíï, ôïí ïðïßï ëáôñåýïõí óáí èåüôçôá, íá ôïõ ðñïóöÝñåé üëá ôá áãáèÜ ôïõ êüóìïõ (ìÞëá, êïõëïýñéá, ñïäüóôáìï), êáèþò êáé ï,ôéäÞðïôå áðáéôåßôáé ãéá íá åßíáé åõôõ÷éóìÝíï. («Êé áí ôçí åðÜñåéò, ýðíå ìïõ, ðáñ’ ôç óå ðåñéâüëéá / óå êõðáñßóóéá, óå äåíôñéÜ, óå ìÞëá, óå êõäþíéá», «ìéêñü ìéêñü ìïõ ôþðáñå ìåãÜëï öÝñå ìïõ ôï», «êïéìÞóïõ ìå ôçí ÐáíáãéÜ êáé ìå ôïí Áú-ÃéÜííç / êáé ôïí ÁöÝíôç ôï ×ñéóôü êé üðïõ ðïíåß íá ãåéÜíåé!», «êïéìÞóïõ ðïõ íá êïéìçèåßò óôï ìÝëé êáé óôï ãÜëá / êáé íá óå âÜëåé ç ìïßñá óïõ ó’ áñ÷ïíôéêÜ ìåãÜëá!»). Êñßíåôáé áíáãêáßï íá åðéóçìáíèåß üôé ìÝóá óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé êõñéáñ÷ïýí óôïé÷åßá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôéò êáèçìåñéíÝò äñáóôçñéüôçôåò êáé áíôéëÞøåéò ôùí êáôïßêùí ôçò ÊáñðÜèïõ. Óôï ôñáãïýäé áíáöÝñïíôáé ðñïúüíôá êáé áãáèÜ, üðùò ôá ìÞëá, ôá êïõëïýñéá, ôï ñïäüóôáìï, ôá êõäþíéá, ôï ìÝëé êáé ôï ãÜëá, ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôéò âáóéêÝò ðáñáãùãéêÝò áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí ôçò ÊáñðÜèïõ, ôç ãåùñãßá êáé ôçí êôçíïôñïößá. Åðßóçò, óôï ôñáãïýäé ðñïâÜëëïíôáé êáé ïé áíôéëÞøåéò ôïõ ëáïý ãéá ôç ìïßñá êáé ôç èñçóêåßá. Óýìöùíá ìå ëáúêÞ ðßóôç, ç ìïßñá åîáóöáëßæåé óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ ôçí áöèïíßá, ôïí ðëïýôï êáé ôçí åõôõ÷ßá. ÐáñÜëëçëá, ðñïâÜëëïíôáé êáé ÷ñéóôéáíéêÜ óôïé÷åßá ðïõ êõñéáñ÷ïýí óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí Êáñðáèéùôþí, üðùò ç ðßóôç êáé ç ðñïóåõ÷Þ ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõ íåïãÝííçôïõ áðü ôçí ÐáíáãéÜ, ôïí Áú-ÃéÜííç êáé ôï ×ñéóôü. Áêüìç, éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ èåùñåßôáé ç áíáöïñÜ óôç íåïãÝííçôç êüñç. ÊÜèå ãÝííçóç áðïôåëåß Ýíá ÷áñìüóõíï ãåãïíüò ãéá êÜèå ïéêïãÝíåéá. Óôçí ÊÜñðáèï, ç ãÝííçóç ôçò êüñçò áêïëïõèåßôáé áðü éäéáßôåñç ÷áñÜ, êáèþò õðÜñ÷åé ç áíôßëçøç üôé ôï êïñßôóé èá óõíå÷ßóåé ôçí ðáñÜäïóç ôçò Üîéáò ìçôÝñáò ôçò («ãéá íá óïõ öÝñïõí êüñç ìïõ ôóåìðÝñé ìå ôá ÷Üíôñá», «íÜíé ôç ôçí êïñïýëá ìïõ, ôçí áêñéâÞ ìïõ êüñç»). ÔÝëïò, ùò áíôáëëÜãìáôá óôá áãáèÜ ðïõ æçôÜ ï ëáüò íá ðñïóöÝñåé ï ýðíïò óôï íåïãÝííçôï âñÝöïò, ðáñÝ÷åé ï ôñáãïõäéóôÞò «ôñåéò ÷þñåò êáé ôá ôñßá ÷ùñéÜ êáé ôñßá ìïíáóôÞñéá/ Ôçí ÊÜñðáèï ìå ôá íåñÜ, ôç Ñüäï ìå ôá ðëïýôç/ êáé ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìå ôï ðïëý ëïõÜñé».

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé ç áðëÞ, åêöñáóôéêÞ êáé æùíôáíÞ

41

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

äçìïôéêÞ ìå áñêåôÝò éäéùìáôéêÝò ëÝîåéò, ðïõ äåí åìðïäßæïõí ôïí áíáãíþóôç íá êáôáíïÞóåé ôï êåßìåíï. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ íáíïõñßóìáôïò åßíáé áðëü, ëéôü áëëÜ óõã÷ñüíùò æùçñü êáé ðáñáóôáôéêü. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç Ôï Ýñãï áðïôåëåßôáé áðü éáìâéêïýò 15óýëëáâïõò óôß÷ïõò. Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé æåõãáñùôÞ (ááââ). Óå êÜðïéá óçìåßá, üìùò, åßíáé åëåýèåñç («êé áí Ý÷åéò êáé ñïäüóôáìï, íá ôï ñïäïóôáìíßóåéò / Êé áí ìïõ ôï ðÜñåéò, ýðíå ìïõ, ôñåéò ÷þñåò óïõ ÷áñßæù / ôñåéò ÷þñåò êáé ôá ôñßá ÷ùñéÜ êáé ôñßá ìïíáóôÞñéá!»). iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ç ìïßñá óïõ íá õöáßíåé / êáé ôï êáëü óïõ ñéæéêü íá êïõâáëåß íá öÝñíåé», «êïéìÞóïõ ðïõ íá êïéìçèåßò óôï ìÝëé êáé óôï ãÜëá». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «¾ðíå ìïõ êé ÝðáñÝ ìïõ ôï, ýðíå íáíïýñéóÝ ôï/ íá ôï ñïäïóôáìíßóåéò», «êé ç ìïßñá óïõ íá õöáßíåé/ êáé ôï êáëü óïõ ñéæéêü íá êïõâáëåß íá öÝñíåé», «êáé íá óå âÜëåé ç ìïßñá óïõ ó’ áñ÷ïíôéêÜ ìåãÜëá». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ÊáñðÜèïõ ìå ôá íåñÜ, ôçò Ñüäïõ ìå ôá ðëïýôç êáé ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò ìå ôá áìýèçôá ðëïýôç («Ôçí ÊÜñðáèï ìå ôá íåñÜ, ôç Ñüäï ìå ôá ðëïýôç / êáé ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìå ôï ðïëý ëïõÜñé»). Ç åéêüíá ôçò öýóçò, («êé áí ôçí åðÜñåéò, ýðíå ìïõ, ðáñ’ ôç óå ðåñéâüëéá / óå êõðáñßóóéá, óå äåíôñéÜ, óå ìÞëá, óå êõäþíéá»).

Στ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

42

1. Ôé æçôÜ ãéá ÷Üñç ôïõ âñÝöïõò áðü ôïí ýðíï ï/ç ôñáãïõäéóôÞò/óôñéá êáé ôé ôÜæåé ï ßäéïò íá ôïõ äþóåé ùò áíôáðüäïóç; ÌÝóá áð’ áõôü ôï ôñáãïýäé ôçò áêñéôéêÞò ÊáñðÜèïõ äéáðéóôþíïõìå üôé ï ýðíïò áðïôåëåß ìéá ðñïóùðïðïéçìÝíç ìõèïëïãéêÞ èåüôçôá. ¸ôóé, ëïéðüí, ï ôñáãïõäéóôÞò æçôÜåé áðü ôïí ýðíï íá ðñïóöÝñåé üëá ôá áãáèÜ óôï ìùñü üôáí áõôü êïéìçèåß («êé áí Ý÷åéò ìÞëá… êïõëïýñéá ôÜéóÝôï… êé áí Ý÷åéò êáé ñïäüóôáìï, íá ôï ñïäïóôáìíßóåéò»). ÆçôÜåé åðßóçò áðü ôïí ýðíï íá äþóåé óôï ìùñü ïôéäÞðïôå ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá åßíáé åõôõ÷éóìÝíï. Ùò áíôßäùñï óôá äþñá ôïõ ýðíïõ ðñïâÜëëïíôáé ç ÊÜñðáèïò, ç êïíôéíÞ Ñüäïò êáé ç Êùíóôáíôéíïýðïëç.

2. Ðþò ðñïâÜëëåôáé ìÝóá óôï íáíïýñéóìá ç áîßá ôçò íåïãÝííçôçò êüñçò; Ç ãÝííçóç åíüò ðáéäéïý åßíáé ôï óçìáíôéêüôåñï ãåãïíüò óôç æùÞ ôçò åëëçíéêÞò ïéêïãÝíåéáò. Ãé’ áõôü óå üëá ôá ìÝñç ãßíåôáé äåêôÞ ìå ÷áñÜ. Éäéáßôåñá óôçí ÊÜñðáèï ãéïñôÜæåôáé ç ãÝííçóç ôçò êüñçò, áöïý áõôÞ èá óõíå÷ßóåé ôçí ðáñÜäïóç ôçò Üîéáò ìçôÝñáò ôçò. ÁõôÜ ôá óôïé÷åßá öáßíïíôáé óôï íáíïýñéóìá, ðïõ æçôÜ áðü ôïí ýðíï íá ðñïóöÝñåé êÜèå åõôõ÷ßá óôï íåïãÝííçôï ðëÜóìá, ôÜæïíôáò ùò áíôáðüäïóç ôçí ÊÜñðáèï, ôç Ñüäï êáé ôç Êùíóôáíôéíïýðïëç.

Δημοτικό τραγούδι

3. Ðïéá ðñïúüíôá êáé ôñüöéìá áíáöÝñïíôáé óôï ôñáãïýäé; Óå ðïéåò ðáñáãùãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ôùí êáôïßêùí áíôéóôïé÷ïýí; ÌÝóá óôï ôñáãïýäé áíáöÝñïíôáé ôá ìÞëá, ôá êïõëïýñéá, ôï ñïäüóôáìï, ôá êõäþíéá, ôï ìÝëé êáé ôï ãÜëá. Äéáðéóôþíïõìå äçëáäÞ üôé áõôÜ ôá ðñïúüíôá ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç ãåùñãßá êáé ôçí êôçíïôñïößá, ôéò äýï âáóéêÝò ðáñáãùãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ôçò ÊáñðÜèïõ. 4. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ ôñáãïõäéïý óõíáíôÜìå èÝìáôá áðü ôçí áñ÷áßá ìõèïëïãßá (ð.÷. ãéá ôç ìïßñá) êáé óå ðïéá áðü ôç ÷ñéóôéáíéêÞ èñçóêåßá; ÐñïóðáèÞóôå íá åîçãÞóåôå ðþò óõíäõÜæïíôáé áõôÜ ôá äýï óôïé÷åßá. ·«ÊïéìÞóïõ ðïõ íá êÜèåóáé êé ç ìïßñá óïõ íá õöáßíåé êáé ôï êáëü óïõ ñéæéêü íá êïõâáëåß íá öÝñíåé». ·«ÊïéìÞóïõ ìå ôçí ÐáíáãéÜ êáé ìå ôïí Áú-ÃéÜííç êáé ôïí ÁöÝíôç ôï ×ñéóôü êé üðïõ ðïíåß íá ãåéÜíåé». ÌÝóá áðü ôïõò óôß÷ïõò áõôïýò âëÝðïõìå ôç óõìâïëÞ ôçò ìïßñáò, êáèþò êáé ôï âáóéêü ñüëï ôçò èñçóêåßáò óôç æùÞ ôùí êáôïßêùí ôçò ÊáñðÜèïõ. Ó’ áõôü ôï íáíïýñéóìá õðÜñ÷ïõí áñêåôÜ áðü ôá ôõðéêÜ ãíùñßóìáôá ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý, åðïìÝíùò õðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôéò êáèçìåñéíÝò áíôéëÞøåéò ôùí áíèñþðùí. Ç ìïßñá åðéâÜëëåé ôçí áöèïíßá ôùí áãáèþí êáé ôïí ðëïýôï óôç æùÞ åíüò íåïãÝííçôïõ. ÐáñÜëëçëá ôïíßæåôáé êáé ç ðñïóôáóßá ôïõ âñÝöïõò áðü ôçí Ðáíáãßá, ôï ×ñéóôü êáé ôïí Áú-ÃéÜííç, óýìâïëá ÷ñéóôéáíéêÜ ðïõ äå ëåßðïõí áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá ôùí Êáñðáèéùôþí.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Íá áðïäþóåôå ìå óõíôïìßá ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ íáíïõñßóìáôïò. 2.. Ðïéåò áîßåò ôçò åëëçíéêÞò ïéêïãÝíåéáò ðñïâÜëïíôáé ìÝóá áðü ôï íáíïýñéóìá;

43

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

44

3. Ðïéïò åßíáé, óýìöùíá ìå ôéò ðáñáäïóéáêÝò ëáúêÝò áíôéëÞøåéò ðïõ åêöñÜæïíôáé ìÝóá áðü ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, ï ñüëïò ôçò ìïßñáò óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ;

Τα φαντάσματα Μαρία Ιορδανίδου

Α. Η δημιουργός Ç ðåæïãñÜöïò Ìáñßá Éïñäáíßäïõ ãåííÞèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ôï 1897. Åìöáíßóôçêå áñãÜ óôç ëïãïôå÷íßá, áöïý ôï ðñþôï ôçò Ýñãï, ôç ËùîÜíôñá, ôï Ýãñáøå óå çëéêßá 65 åôþí. Ç ìçôÝñá ôçò, Åõöñïóýíç ÌÜããïõ, Þôáí Ðïëßôéóóá êáé ï ðáôÝñáò ôçò, Íéê. ÊñéåæÞò, Õäñáßïò. Ç ðáéäéêÞ ôçò çëéêßá ìïéñÜóôçêå áíÜìåóá óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé óôïí ÐåéñáéÜ. Ôï 1914 åðéóêÝöôçêå óõããåíåßò óôï Âáôïýì ôçò Ñùóßáò. ¼ìùò, ï Á´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò êáé ç ÏêôùâñéáíÞ ÅðáíÜóôáóç ôçí áíÜãêáóáí íá ðáñáìåßíåé åêåß ìÝ÷ñé ôï 1919. ÅñãÜóôçêå åðß ðïëëÝò äåêáåôßåò ùò éäéùôéêÞ õðÜëëçëïò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, óôçí ÁëåîÜíäñåéá êáé óôçí ÁèÞíá. Ôï 1923 ðáíôñåýôçêå ôïí ÉïñäÜíç Éïñäáíßäç, ï ïðïßïò üìùò óýíôïìá åîáöáíßóôçêå õðü Üãíùóôåò óõíèÞêåò, Ýðåéôá áðü Ýíá ôáîßäé ôïõ óôç Ñùóßá. Áðü ôï ãÜìï ôçò áõôü áðÝêôçóå äýï ðáéäéÜ. Ôï 1978 ç óõããñáöÝáò ôéìÞèçêå áðü ôï Ðáôñéáñ÷åßï Êùíóôáíôéíïõðüëåùò ìå ôï «×ñõóü Óôáõñü» êáé ôï «Ïöößêéï ôçò Áñ÷üíôéóóáò» ôïõ Ïéêïõìåíéêïý Èñüíïõ. ÐÝèáíå ôï 1990. Ç Ìáñßá Éïñäáíßäïõ Üñ÷éóå íá ãñÜöåé ôá êåßìåíÜ ôçò óå áóõíÞèéóôá ìåãÜëç çëéêßá. Ãåíéêüôåñá, ôá âéþìáôá ôçò ðåæïãñÜöïõ áðïôåëïýí ó÷åäüí áðïêëåéóôéêÜ ôï èåìáôéêü ôçò õëéêü, ìå êÜðïéåò âÝâáéá óôïé÷åéþäåéò ôñïðïðïéÞóåéò êáé ðñïóèÞêåò, êõñßùò óôá ðáëáéüôåñá êåßìåíÜ ôçò. Ôá èÝìáôÜ ôçò, ëïéðüí, áíôëïýíôáé áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá êáé ôéò åìðåéñßåò ôçò óôéò ðåñéï÷Ýò üðïõ Ýæçóå, åíþ ïé ÷áñáêôÞñåò ôùí Ýñãùí ôçò áíôéóôïé÷ïýí óå õðáñêôÜ ðñüóùðá áðü ôï ïéêåßï ðåñéâÜëëïí ôçò. Ôá êåßìåíá ôçò Ì. Éïñäáíßäïõ ãíþñéóáí ìåãÜëç åêäïôéêÞ åðéôõ÷ßá. ¸ãñáøå ôá ìõèéóôïñÞìáôá ËùîÜíôñá, ÄéáêïðÝò óôïí Êáýêáóï, Óáí ôá ôñåëÜ ðïõëéÜ, Óôïõ êýêëïõ ôá ãõñßóìáôá, Ç áõëÞ ìáò. Ôï ðñþôï ôçò ìõèéóôüñçìá, ç ËùîÜíôñá, áðïôåëåß ôï ðéï åðéôõ÷çìÝíï êáé óçìáíôéêü ëïãïôå÷íéêü Ýñãï ôçò ðåæïãñÜöïõ, êáèþò äåí êáôáãñÜöåé áðëþò ôéò áíáìíÞóåéò êáé ôá âéþìáôá ôçò óõããñáöÝùò, áëëÜ ðåñéÝ÷åé êáé ðïéêßëá ìõèéóôïñçìáôéêÜ óôïé÷åßá.

45

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Ïëüêëçñï ôï Ýñãï äéáêñßíåôáé ãéá ôï ÷éïýìïñ, ôç íïóôáëãéêÞ ôïõ äéÜèåóç êáé ôçí áìåóüôçôá êáé ôç æùíôÜíéá ôùí äéáëüãùí ôïõ.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï êåßìåíï áðïôåëåß Ýíá ìéêñü áõôïôåëÝò áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï ôçò Ìáñßáò Éïñäáíßäïõ Ç áõëÞ ìáò, ðïõ åêäüèçêå ôï 1981. Ôï Ýñãï åíôÜóóåôáé óôï ãåíéêüôåñï ðñïâëçìáôéóìü ðïõ áðáó÷ïëåß ôçí ðåæïãñáößá ôçò åðï÷Þò êáé óôñÝöåôáé ãýñù áðü ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ï Üíèñùðïò ôçò ìåãáëïýðïëçò åîáéôßáò ôçò áðïõóßáò ôçò öýóçò áðü ôç æùÞ ôïõ. ÐáñÜëëçëá, ôï áðüóðáóìá Ý÷åé ëáïãñáöéêü ðåñéå÷üìåíï, êáèþò ìÝóá ó’ áõôü áðïôõðþíïíôáé éó÷õñÝò ëáúêÝò áíôéëÞøåéò, üðùò ç äåéóéäáéìïíßá, ðïõ ðçãÜæåé áðü ôï Üãíùóôï êáé ôï áíåîÞãçôï. Êõñßáñ÷ç éäÝá ôïõ Ýñãïõ áðïôåëåß ç áíôßöáóç áíÜìåóá óôï õðåñöõóéêü êáé ôï öõóéêü, ôïí ðáñÜëïãï öüâï êáé ôçí Ýëëïãç ãíþóç ðïõ êõñéåýåé ôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ êáé ðñïâëçìáôßæåé ôïí Üíèñùðï êáôÜ ôç óõíÜíôçóÞ ôïõ ìå ôá ìõóôÞñéá ôçò öýóçò êáé ôï õðåñöõóéêü óôïé÷åßï.

Γ. Δομή του έργου 1ç åíüôçôá: «¼ôáí óðÜóåéò… íá ôá êÜíù ÷Üæé»: Ç Üðïøç ôçò çñùßäáò ãéá ôéò ðñïëÞøåéò. 2ç åíüôçôá: «ÈõìÜìáé… Ìá ìÝñïò Þôáí ðÜëé áõôü ãéá ýðíï;»: ¸íáò ìõóôçñéþäçò Þ÷ïò ôáñÜæåé ôçí çñùßäá êáé ôá ðáéäéÜ ôçò êáôÜ ôç äéÜñêåéá åíüò íõ÷ôåñéíïý ðåñéðÜôïõ óôï ¢ñãïò. 3ç åíüôçôá: «Ôá ÷ñüíéá ðÝñáóáí… åãþ áðïãïçôåýôçêá»: Ç åîé÷íßáóç ôïõ ìõóôçñßïõ áñêåôÜ ÷ñüíéá áñãüôåñá êáé ç áðïãïÞôåõóç ôçò çñùßäáò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

46

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï áðüóðáóìá áñ÷ßæåé ìå ôçí ðáñáäï÷Þ ôçò áöçãÞôñéáò üôé ðéóôåýåé óôéò ðñïëÞøåéò, óå õðåñöõóéêÝò äõíÜìåéò êáé óôïé÷åßá, áöïý ðñþôá ãßíåôáé áíáöïñÜ óôç ãñïõóïõæéÜ ôùí åðôÜ ÷ñüíùí ðïõ ðñïêáëåß ôï óðÜóéìï åíüò êáèñÝðôç, êáèþò êáé óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò áôõ÷ßáò áõôÞò ìå ôçí ßäñõóç åíüò íçðéáãùãåßïõ êáé ôç ÷áñÜ ðïõ ðñïêáëïýí ïé öùíÝò êáé ôá ðáé÷íßäéá ôùí ìéêñþí ðáéäéþí. Óôç óõíÝ÷åéá, ç çñùßäá êáé ôá ðáéäéÜ ôçò ìåôáöÝñïíôáé óôçí åðáñ÷éáêÞ ðüëç ôïõ ¢ñãïõò. Åêåß Ýíá âñÜäõ, êáèþò ðåñðáôïýí Ýîù áðü Ýíá íåêñïôáöåßï, áêïýí èïñýâïõò ðïõ ìïéÜæïõí ìå áíáðíïÝò. ÔñïìÜæïõí, áëëÜ êáíÝíáò

äå ó÷ïëéÜæåé ôï ãåãïíüò. Ôï ìõóôÞñéï åîé÷íéÜæåôáé ìåñéêÜ ÷ñüíéá áñãüôåñá óôçí ¾äñá, üðïõ áíáêáëýðôïõí üôé ï ðáñÜîåíïò èüñõâïò ðñïåñ÷üôáí áðü ôéò êïõêïõâÜãéåò ðïõ âñßóêïíôáí óôï ÷þñï ôï âñÜäõ åêåßíï êáé ïé ïðïßåò áíáðíÝïõí ìå ôïí Üãíùóôï ãéá ôçí ïéêïãÝíåéá, ÷áñáêôçñéóôéêü Þ÷ï.

Μαρία Ιορδανίδου

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: åíüôçôá: ÂáóéêÞ éäÝá ôçò ðñþôçò åíüôçôáò ôïõ ëïãïôå÷íéêïý êåéìÝíïõ áðïôåëïýí ïé ðñïëÞøåéò, ðïõ åðÝñ÷ïíôáé ùò óõíÝðåéá ôçò Üãíïéáò êáé ôçò áíáóöÜëåéáò ôùí áíèñþðùí. Ç áöçãÞôñéá åêöñÜæåé ôçí ÜðïøÞ ôçò ãéá ôéò ðñïëÞøåéò, ôéò ïðïßåò áðïäÝ÷åôáé, êÜíïíôáò ìéá áíáöïñÜ óôçí åðôÜ÷ñïíç ãñïõóïõæéÜ ðïõ ðñïêáëåß ôï óðÜóéìï ôïõ êáèñÝðôç. Ùò áíôßäïôï óôçí áôõ÷ßá ðïõ ðñïêáëåß ôüóï ôï ãåãïíüò áõôü üóï êáé ï áñéèìüò åðôÜ, ç çñùßäá ðñïâÜëëåé ôç ÷áñÜ ðïõ ðçãÜæåé áðü ôéò öùíÝò êáé ôá ðáé÷íßäéá ôùí ìéêñþí ðáéäéþí ôïõ íçðéáãùãåßïõ ðïõ éäñýèçêå ãéá ôï óêïðü áõôü. 2ç åíüôçôá: åíüôçôá Óôç óõíÝ÷åéá ç áöçãÞôñéá áíáêáëåß óôç ìíÞìç ôçò Ýíá ãåãïíüò ôïõ ðáñåëèüíôïò, ðïõ äéáäñáìáôßóôçêå óôï ¢ñãïò. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá åíüò íõ÷ôåñéíïý ðåñéðÜôïõ, ç çñùßäá êáé ôá ðáéäéÜ ôçò Üêïõóáí Ýîù áðü Ýíá íåêñïôáöåßï Ýíáí ðáñÜîåíï èüñõâï ðïõ Ýìïéáæå ìå áíáðíïÞ. Ôï ãåãïíüò áõôü ðñïêÜëåóå öüâï óôçí øõ÷Þ ôçò ðñùôáãùíßóôñéáò. Äå èÝëçóå üìùò íá ôñïìïêñáôÞóåé ôá ðáéäéÜ ôçò êáé ãéá ôï ëüãï áõôü Üöçóå ôï óõìâÜí áó÷ïëßáóôï. 3ç åíüôçôá: åíüôçôá Ç çñùßäá ôáñÜ÷ôçêå áðü ôï áíåîÞãçôï, êáôÜ ôç ãíþìç ôçò, öáéíüìåíï, ôï ïðïßï üìùò åñìÞíåõóå ëïãéêÜ ìåñéêÜ ÷ñüíéá áñãüôåñá, üôáí âñÝèçêå ãéá äéáêïðÝò óôçí ¾äñá. Åêåß Üêïõóå ôïí ßäéï Þ÷ï êáé áíáêÜëõøå ìå ôõ÷áßï ôñüðï üôé ï ìõóôçñéþäçò èüñõâïò ðïõ ôçí åß÷å ôñïìÜîåé, äåí Þôáí ðáñÜ ç ÷áñáêôçñéóôéêÞ áíáðíïÞ ôçò êïõêïõâÜãéáò. Ï öüâïò ðïõ ðñïêëÞèçêå óôçí øõ÷Þ ôçò áöçãÞôñéáò êáé ôùí ðáéäéþí ôçò, åñìçíåýåôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé ïé Üíèñùðïé ôçò ðüëçò äåí Ý÷ïõí åðáöÞ ìå ôç öýóç, åðïìÝíùò åßíáé äõíáôü íá ôáñá÷èïýí áðü Ýíá áðëü öõóéêü öáéíüìåíï. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÁöçãÞôñéá: Êåíôñéêü ðñüóùðï ôïõ êåéìÝíïõ áðïôåëåß ç ßäéá ç áöçãÞôñéá, ç ïðïßá ìÝóá áðü ôïí ôñüðï ðïõ ìéëÜåé ãéá ôá ðáéäéÜ, ðñïâÜëëåôáé ùò Ýíáò Üíèñùðïò ãåìÜôïò êáëïóýíç êáé åõáéóèçóßá. Åðßóçò, åßíáé åõäéÜêñéôç ç áãÜðç ðïõ ôñÝöåé ãéá ôç öýóç, áëëÜ êáé ï öüâïò ôçò ãéá ôï Üãíùóôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí. Ç ðñùôáãùíßóôñéá, ðïõ äéáèÝôåé ëåðôü ÷éïýìïñ, êáèþò óõãêñïýåôáé ìå ôá ìõóôÞñéá ôçò öýóçò, ãïçôåýåôáé áðü ôï õðåñöõóéêü, ìáãéêü óôïé÷åßï êáé áðïãïçôåýåôáé, üôáí áõôü åîçãåßôáé ëïãéêÜ.

47

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé áðëÞ, æùíôáíÞ, öõóéêÞ äçìïôéêÞ. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ëéôü, áðëü êáé öõóéêü, ìå ëåðôÞ ÷éïõìïñéóôéêÞ äéÜèåóç. iii) ÁöÞãçóç Óôï áðüóðáóìá ï áöçãçôÞò åßíáé äñáìáôïðïéçìÝíïò, êáèþò âëÝðïíôáò áðü åóùôåñéêÞ ïðôéêÞ ãùíßá, óõììåôÝ÷åé óôá äñþìåíá ùò âáóéêü ðñüóùðï (áöÞãçóç ìå åóùôåñéêÞ åóôßáóç) êáé áöçãåßôáé óå á´ ðñüóùðï. ÐáñÜëëçëá ìå ôçí áöÞãçóç óôï Ýñãï óõíõðÜñ÷ïõí üëá ó÷åäüí ôá åßäç ôïõ ëüãïõ, ç ðåñéãñáöÞ («ôï öåããÜñé Ýöåîå ðéï äõíáôÜ êáé ðáñïõóéÜóôçêå ìðñïóôÜ ìáò, ðíéãìÝíï ìÝóá óôá êõðáñßóóéá, Ýíá íåêñïôáöåéÜêé. Ïé Üóðñïé ôïõ ôÜöïé öÝããáíå, ôá êõðáñßóóéá êáôÜìáõñá»), ï äéÜëïãïò, ï ìïíüëïãïò («Ôé äéÜïëï, ìÞðùò Ýêáíá ëÜèïò;… Ìá ìÝñïò Þôáí ðÜëé áõôü ãéá ýðíï;») êáé ôï ó÷üëéï ôïõ áöçãçôÞ, («áõôïß ïé óçìáäéáêïß áñéèìïß äåí åßíáé ôõ÷áßïé»). Ôá ãåãïíüôá äéáäñáìáôßæïíôáé óå ôñåéò ÷ñïíéêÝò óôéãìÝò. Óôï ðáñüí, üôáí ç áöçãÞôñéá áíáöÝñåôáé óôï íçðéáãùãåßï ðïõ åãêáéíéÜóôçêå óôçí áõëÞ ôçò, óôçí ðüëç, ùò áíôßäïôï óôçí áôõ÷ßá ðïõ ðñïêëÞèçêå áðü ôï óðÜóéìï ôïõ êáèñÝðôç, óôï ìáêñéíü ðáñåëèüí, üôáí ðåñéãñÜöåé ôç ìõóôçñéþäç íý÷ôá óôï ¢ñãïò, êáé óôï ðéï êïíôéíü ðáñåëèüí êáôÜ ôï ïðïßï åêôõëßóóïíôáé ôá ãåãïíüôá óôçí ¾äñá. Áíôéóôïß÷ùò, óôï Ýñãï äéáêñßíïíôáé ôñåéò äéáöïñåôéêïß äñáìáôéêïß ÷þñïé, ç áõëÞ ôïõ ôùñéíïý óðéôéïý ôçò ðñùôáãùíßóôñéáò óôçí ðüëç, ç åðáñ÷ßá ôïõ ¢ñãïõò êáé ôï íçóß ôçò ¾äñáò.

48

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «Óçêþíïõíôáé ôá ðïõëÜêéá ìïõ», «ç êÜìáñá ôïõ îåíïäï÷åßïõ Ýâñáæå», «ðÞñáìå ôç äçìïóéÜ», «áíÜäéíáí äñïóéÜ», «ðíéãìÝíï ìÝóá óôá êõðáñßóóéá», «ïé Üóðñïé ôïõ ôÜöïé öÝããáíå, ôá êõðáñßóóéá êáôÜìáõñá», «âáñéÜ áíÜóá», «ðÞñáìå ôï äñüìï ôïõ ãõñéóìïý», «ôåíôþíù ô’ áõôéÜ ìïõ», «ôï íåêñïôáöåßï óôÝêïõíôáí óéùðçëü», «ìå ôõñáííïýóå ç óêÝøç», «ðïëåìïýóá íá ëïãéêåõôþ», «ìåßíáìå ìå ôï óôüìá áíïé÷ôü». Ðáñïìïéþóåéò: «Óáí Üíèñùðïé êÜíïõí». ÅðáíáëÞøåéò: «ãéáôß åöôÜ ÷ñüíéá; Ìá åöôÜ Þôáí ôá ÷ñüíéá… ÅöôÜ Þôáí ôá ÷ñüíéá ôçò ðåßíáò…». ÁíôéèÝóåéò: «Ïé Üóðñïé ôïõ ôÜöïé öÝããáíå, ôá êõðáñßóóéá êáôÜìáõñá». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ ÷þñïõ, üðïõ ç ïéêïãÝíåéá êÜíåé ôïí ðåñßðáôü

ôçò («ÐÞñáìå ôç äçìïóéÜ… êáé ó÷åäüí óöõñé÷ôÜ»). Ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôçò öùíÞò ôùí ãñýëùí, ôùí ãáâãéóìÜôùí ôùí óêýëùí, ôïõ ðáñÜîåíïõ èïñýâïõ («Ôï ìüíï ðïõ áêïýïíôáí… êáé ó÷åäüí óöõñé÷ôÜ»). Ç åéêüíá ôïõ óðéôéïý óôçí ¾äñá («Áãñéüôïðïò… êáé ìÝñá ìåóçìÝñé»).

Μαρία Ιορδανίδου

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéåò ðñïëÞøåéò Þ ëáúêÝò äïîáóßåò áíáöÝñïíôáé óôï áðüóðáóìá; Ðïéá áðü áõôÝò áðïìõèïðïéåßôáé (= ÷Üíåé ôç âáñýôçôá, ôç óçìáóßá ôçò) óôï ôÝëïò êáé ìå ðïéïí ôñüðï; ÌÝóá áðü ôï áðüóðáóìá áõôü äéáðéóôþíïõìå üôé õðÜñ÷ïõí êÜðïéåò ðñïëÞøåéò êáé äåéóéäáéìïíßåò ðïõ áðïôåëïýí ãéá ðïëëïýò êáèçìåñéíÝò êáôáóôÜóåéò êáé ãßíïíôáé áéôßá íá ëçöèïýí ïñéóìÝíåò áðïöÜóåéò. Ïé ðñïëÞøåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï åßíáé ïé åîÞò: á. Ôï óðÜóéìï åíüò êáèñÝðôç öÝñíåé åðôÜ ÷ñüíéá ãñïõóïõæéÜ. â. Ï áñéèìüò åðôÜ Ý÷åé õðåñöõóéêÝò éäéüôçôåò. ã. Ï öüâïò ðïõ ðñïêáëåß ôï íåêñïôáöåßï. Áõôü ôï óôïé÷åßï üìùò áðïìõèïðïéåßôáé, áöïý ç êõñßá Ìáñßêá äßíåé ìéá áðüëõôá ëïãéêÞ åîÞãçóç ãéá ôçí áíÜóá ðïõ åß÷å áêïõóôåß óôï íåêñïôáöåßï ôïõ ¢ñãïõò. 2. ÐåñéãñÜøôå óå Ýíá ìéêñü êåßìåíï Ýíáí ðñïëçðôéêü Üíèñùðï ðïõ ãíùñßæåôå ðñïóùðéêÜ Þ ãéá ôïí ïðïßï óáò Ý÷ïõí ìéëÞóåé Üëëïé. ÊÜèå Üíèñùðïò Ý÷åé ôéò éäéáéôåñüôçôÝò ôïõ. ¢ëëïé Ý÷ïõí éäéïôñïðßåò, Üëëïé ðáñáîåíéÝò êáé Üëëïé åßíáé ðñïëçðôéêïß. ¸íáò ðñáãìáôéêÜ ðñïëçðôéêüò Üíèñùðïò åßíáé ï èåßïò ìïõ ï ÁíÝóôçò. Åßíáé ôüóï ðñïëçðôéêüò, ðïõ üôáí ï ìÞíáò Ý÷åé 13 êáé ç ìÝñá åßíáé Ôñßôç, äå âãáßíåé áðü ôï óðßôé ïýôå ãéá íá ðÜåé óôç äïõëåéÜ ôïõ. Äå óõæçôÜìå ãéá ôï åíäå÷üìåíï íá äåé ìáýñç ãÜôá óôï äñüìï. Ôï ðþò óôáõñïêïðéÝôáé êáé ðñïóåý÷åôáé, äå ëÝãåôáé! Ç ãõíáßêá ôïõ öùíÜæåé üôé ÷áëÜåé ôç æùÞ ôïõ, áëëÜ åêåßíïò õðïóôçñßæåé üôé üëá áõôÜ åßíáé áëÞèåéåò êáé ðñÝðåé íá ôá ðñïóÝ÷ïõìå ãéá íá æïýìå üëïé êáëÜ. Ï èåßïò ÁíÝóôçò åßíáé ðïëý êáëüò Üíèñùðïò êáé áãáðÜåé ôïõò ðÜíôåò. Óõ÷íÜ ãåëïýìå ìå ôéò ðñïëÞøåéò ôïõ, áëëÜ ëÝåé üôé êÜðïôå üëïé èá âÜëïõìå ìõáëü êáé èá äïýìå üôé Ý÷åé äßêéï. 3. «Ôï ìõóôÞñéï ëýèçêå, üìùò åãþ áðïãïçôåýôçêá»: Ìðïñåßôå íá åîçãÞóåôå ãéáôß ç áöçãÞôñéá íéþèåé áðïãïÞôåõóç, åíþ èá Ýðñåðå íá íéþèåé ÷áñÜ ãéá ôç äéáëåýêáíóç ôïõ ìõóôçñßïõ; Ç áöçãÞôñéá áðïãïçôåýåôáé üôáí óõíåéäçôïðïéåß ôçí áëÞèåéá ó÷åôéêÜ ìå ôçí áíÜóá ðïõ åß÷å áêïýóåé óôï íåêñïôáöåßï ôïõ ¢ñãïõò.

49

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Ïé ðñïëÞøåéò êáé ïé ëáúêÝò äïîáóßåò åßíáé óôïé÷åßá ðïõ äçìéïõñãïýí ìõóôÞñéï êáé óõíáéóèÞìáôá óôç æùÞ ìáò êáé ôçí êÜíïõí ðéï åíäéáöÝñïõóá. Ç áðüëõôç ëïãéêÞ èá Ýêáíå ôç æùÞ Ü÷áñç êáé ÷ùñßò åíäéáöÝñïí, áöïý üëá èá åîçãïýíôáí ì’ áõôÞí. Óôçí ïõóßá ç áöçãÞôñéá áðïãïçôåýôçêå, ãéáôß èá ðñïôéìïýóå íá æÞóåé ìå ôçí Ýíôïíç áíÜìíçóç ðáñÜ ìå ôç ëïãéêÞ åîÞãçóç. ¸ôóé, ç ðåñéðÝôåéá óôï íåêñïôáöåßï Ý÷áóå ôç ìáãåßá ôçò êáé ìåôáôñÜðçêå óå ìéá áðëÞ êáëïêáéñéíÞ íý÷ôá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Íá ðåñéãñÜøåôå ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ íéþèåé ç çñùßäá áðü ôçí áñ÷Þ ôïõ ìõóôçñßïõ Ýùò ôç ëýóç ôïõ. Ðïý íïìßæåôå üôé ïöåßëïíôáé ôá óõíáéóèÞìáôá áõôÜ; 2. Íá ÷ùñßóåôå ôï êåßìåíï óå èåìáôéêÝò åíüôçôåò êáé íá ãñÜøåôå Ýíáí ðëáãéüôéôëï ãéá ôçí êáèåìéÜ. 3. Íá óêéáãñáöÞóåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôçò çñùßäáò.

50

Τα τσερκένια Κοσμάς Πολίτης

Α. Ο δημιουργός Ï ÊïóìÜò Ðïëßôçò ãåííÞèçêå óôçí ÁèÞíá ôï 1893 êáé ôï ðñáãìáôéêü ôïõ üíïìá Þôáí ÐÜñçò Ôáâåëïýäçò. Ôï öéëïëïãéêü ôïõ øåõäþíõìï ÊïóìÜò Ðïëßôçò ðñïÞëèå áðü ôá äýï óõíèåôéêÜ ôçò ëÝîçò «êïóìïðïëßôçò». Ðïëý íùñßò ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ åãêáôáóôÜèçêå óôç Óìýñíç. ÌåôÜ ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ, üìùò, åðÝóôñåøå ùò ðñüóöõãáò óôçí ÁèÞíá êáé åðß 32 ÷ñüíéá åñãÜóôçêå ùò õðÜëëçëïò óôçí ÉïíéêÞ ôñÜðåæá, áð’ üðïõ ðáñáéôÞèçêå ôï 1942, ýóôåñá áðü ôï èÜíáôï ôçò êüñçò ôïõ. Ï ßäéïò ðÝèáíå ôï 1974. Ï ÊïóìÜò Ðïëßôçò õðÞñîå Ýíáò áðü ôïõò ðéï áîéüëïãïõò óõããñáöåßò ôçò ãåíéÜò ôïõ, ôçò ãåíéÜò ôïõ 1930. Êé áõôü ÷Üñç óôïí ðëïýóéï øõ÷éêü ôïõ êüóìï, ôçí Üïêíç ìåëÝôç êáé ôç ó÷ïëáóôéêÞ ÝñåõíÜ ôïõ. Áíôëåß ôá èÝìáôá ôùí Ýñãùí ôïõ áðü ôç óýã÷ñïíç æùÞ êáé êõñßùò áðü ôçí áóôéêÞ ôÜîç, áðü ôçí ïðïßá ðñïÝñ÷ïíôáé êáé ïé ÞñùÝò ôïõ. Ï óõããñáöÝáò êáôÜöåñå íá äçìéïõñãÞóåé ìõèéóôïñçìáôéêïýò Þñùåò ìå áõôüíïìç õðüóôáóç, ðáñüëï ðïõ óôçí ïõóßá ïé ðñùôáãùíéóôÝò ôùí Ýñãùí ôïõ áðïôåëïýí ðñïâïëÞ ôïõ ßäéïõ ôïõ åáõôïý ôïõ. Ôï Ýñãï ôïõ ÷áñáêôçñßæåôáé, åðßóçò, áðü ðçãáßï ëõñéóìü, ìïõóéêüôçôá, ïíåéñéêÞ áôìüóöáéñá, êáèþò êáé áðü ôçí ðáñÜèåóç äõíáôþí åéêüíùí ôçò åëëçíéêÞò öýóçò. Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá ðåæïãñáöÞìáôá ËåìïíïäÜóïò, ÅêÜôç, Åëåïíüñá, Eroica, Óôïõ ×áôæçöñÜãêïõ, Ôá óáñáíôÜ÷ñïíá ìéáò ÷áìÝíçò ðïëéôåßáò êáé ôï èåáôñéêü Êùíóôáíôßíïò ï ÌÝãáò. Ï ÊïóìÜò Ðïëßôçò Ý÷åé åðßóçò ðëïýóéï ìåôáöñáóôéêü Ýñãï ìå ìåôáöñÜóåéò êõñßùò Ýñãùí ôçò ðáãêüóìéáò ëïãïôå÷íßáò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ëïãïôå÷íéêü áðüóðáóìá Ôá ôóåñêÝíéá áíÞêåé óôï ìõèéóôïñçìáôéêü Ýñãï Óôïõ ×áôæçöñÜãêïõ, ðïõ åêäüèçêå ôï 1963. ¼ðùò ãßíåôáé öáíåñü êáé áðü ôïí ôßôëï ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò, ôá ãåãïíüôá ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé óôï Ýñãï äéáäñáìáôßæïíôáé óå ìéá

51

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

ëáúêÞ óõíïéêßá ôçò Óìýñíçò êáé ó÷åôßæïíôáé ìå ôéò ðåñéðÝôåéåò ìéáò ðáñÝáò ðáéäéþí. Óôï êåßìåíï, ï áöçãçôÞò ÃéáêïõìÞò, ãÝñïò ðéá, ðñüóöõãáò óôçí ÁèÞíá, äéçãåßôáé óêçíÝò áðü ôçí ðáéäéêÞ ôïõ çëéêßá. ÓõãêåêñéìÝíá, áíáôñÝ÷åé óôï ðáñåëèüí êáé áíáêáëåß ìå íïóôáëãßá óôç ìíÞìç ôïõ óêçíÝò áðü Ýíá ÷áñïýìåíï ðáñáäïóéáêü Ýèéìï ôùí áñ÷þí ôïõ 20ïý áéþíá (1902-1903), ôï ðÝôáãìá ôùí ÷áñôáåôþí, ðïõ åêåßíá ôá ÷ñüíéá óôç Óìýñíç ïíïìÜæïíôáí «ôóåñêÝíéá».

Γ. Δομή του έργου 1ç åíüôçôá: «Èá óïõ ìéëÞóù ãéá ôá ôóåñêÝíéá… í’ áìïëÜñåéò ôï ôóåñêÝíé óïõ». ÐåñéãñáöÞ ôïõ åèßìïõ ôïõ ðåôÜãìáôïò ôùí ÷áñôáåôþí, ï ÷ñüíïò ôÝëåóçò ôïõ åèßìïõ, ç óçìáóßá êáé óýíäåóÞ ôïõ ìå ôç èñçóêåõôéêÞ æùÞ ôùí êáôïßêùí ôçò Óìýñíçò. 2ç åíüôçôá: «Ï ÓôáõñÜêçò… ÓðÜíéá üìùò». Ç ðåñéãñáöÞ ôùí ðáé÷íéäéþí ðïõ Ýðáéæáí ôá ðáéäéÜ ôçò ãåéôïíéÜò, ïé «ìõñùäéÝò» êáé ôá «ðáñóßìáôá». 3ç åíüôçôá: «Ôá ôóåñêÝíéá äåí Þôáíå óáí ôá åäþ… Óôï êáëü». ÐåñéãñáöÞ ôïõ ôñüðïõ êáôáóêåõÞò ôùí «ôóåñêåíéþí».

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

52

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï êåßìåíï, ï ÃéáêïõìÞò, ãÝñïò ðéá êáé ðñüóöõãáò óôçí ÁèÞíá, áíáêáëåß óôç ìíÞìç ôïõ óêçíÝò áðü ôá ðáéäéêÜ ôïõ ÷ñüíéá êáé ðåñéãñÜöåé ìßá áðü ôéò óõíÞèåéåò ôùí êáôïßêùí ìéáò ëáúêÞò óõíïéêßáò êáé üëùí ôùí áíèñþðùí ôçò Óìýñíçò óôá ÷ñüíéá 1902-1903, ôï ðÝôáãìá ôùí ÷áñôáåôþí. Ôá óôïé÷åßá ôá ïðïßá êõñéáñ÷ïýí óôç äéÞãçóç ôïõ áöçãçôÞ åßíáé ç óõììåôï÷Þ óôï Ýèéìï ìéêñþí êáé ìåãÜëùí áðü üëåò ôéò óõíïéêßåò ôçò Óìýñíçò, ç äéáäéêáóßá êáôáóêåõÞò ôùí ÷áñôáåôþí, ðïõ öôéÜ÷íïíôáí ìå öáíôáóßá êáé ôÝ÷íç êáé ôá ðáé÷íßäéá ðïõ Ýðáéæáí ôá ðáéäéÜ ìå ôá «ôóåñêÝíéá». Åðßóçò, óôï áðüóðáóìá áíáöÝñåôáé üôé ôá «ôóåñêÝíéá» ôçò Óìýñíçò, äéÝöåñáí ó÷çìáôéêÜ áðü ôïõò ÷áñôáåôïýò ôçò ÁèÞíáò, êáèþò ôï ðÜíù ìÝñïò ôïõò åß÷å ôç ìïñöÞ ôüîïõ ðïõ êáôÝëçãå óå ìýôç. Áêüìç, ïé ÷áñôáåôïß áðïêôïýóáí êáé ïíüìáôá, áíÜëïãá ìå ôï êüóôïò ôïõò, ôï ïðïßï Þôáí óõíäåäåìÝíï ìå ôïí áñéèìü ôùí ÷ñùìÜôùí êáé ôùí ó÷åäßùí ðïõ åß÷áí. ¼óï ðéï ðïëëÜ ÷ñþìáôá êáé ó÷Ýäéá åß÷áí, ôüóï ðéï áêñéâïß Þôáí.Ôï Ýèéìï ôïõ ðåôÜãìáôïò ôùí ÷áñôáåôþí ðïõ ãÝìéæáí áóöõêôéêÜ ôïí ïõñáíü áðü ôçí ÊáèáñÞ ÄåõôÝñá ìÝ÷ñé êáé ôçí ÊõñéáêÞ ôùí ÂáÀùí, ôéò ÊõñéáêÝò êáé ôéò áñãßåò ôáîßäåõå ôçí ðïëéôåßá óôïí ïõñáíü.

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: åíüôçôá Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ ëïãïôå÷íéêïý áðïóðÜóìáôïò ðåñéãñÜöåôáé ôï ðáñáäïóéáêü Ýèéìï ôùí ëáúêþí áíèñþðùí ôçò Óìýñíçò, ôïõ ðåôÜãìáôïò ôùí ÷áñôáåôþí, ôï ïðïßï ëáìâÜíåé ÷þñá áðü ôçí ÊáèáñÞ ÄåõôÝñá Ýùò ôçí ÊõñéáêÞ ôùí ÂáÀùí, ÊõñéáêÝò êáé ãéïñôÝò. ÓõíäÝåôáé Üìåóá ìå ôç èñçóêåõôéêÞ æùÞ ôùí êáôïßêùí. ÐáñÜëëçëá, ðñïâÜëëåôáé ç óçìáóßá ôïõ åèßìïõ ãéá ôïõò áíèñþðïõò ôùí ëáúêþí óõíïéêéþí ôçò Óìýñíçò. ¢ëëùóôå, ôï ðÝôáãìá ôùí ÷áñôáåôþí ðáñïõóéÜæåôáé ùò ìéá óõíÞèåéá ðïõ «ôáîéäåýåé êáé áíõøþíåé» ôçí ðïëéôåßá óôïí ïõñáíü. 2ç åíüôçôá: åíüôçôá Óôç äåýôåñç åíüôçôá, ï áöçãçôÞò ðåñéãñÜöåé ôá ðáé÷íßäéá ðïõ Ýðáéæáí ôá ðáéäéÜ ôçò ãåéôïíéÜò ìå ôá «ôóåñêÝíéá», ôïíßæïíôáò åìöáôéêÜ ôïõò äõíáôïýò äåóìïýò ðïõ ôá óõíÝäåáí. Äýï áðü ôá ðáé÷íßäéá áõôÜ Þôáí ïé «ìõñùäéÝò» êáé ôá «ðáñóßìáôá». 3ç åíüôçôá: åíüôçôá Óôçí ôåëåõôáßá åíüôçôá ôïõ áðïóðÜóìáôïò, ãßíåôáé áíáöïñÜ óôïí ôñüðï êáôáóêåõÞò ôùí «ôóåñêåíéþí». Ôá «ôóåñêÝíéá» ôçò Óìýñíçò åß÷áí äéáöïñåôéêü ó÷Þìá êáé êáôáóêåõÞ áðü ôïõò ÷áñôáåôïýò ôçò ÁèÞíáò, êáèþò ôï ðÜíù ìÝñïò ôïõò Þôáí óáí ôüîï êáé êáôÝëçãå óå ìýôç. Åðßóçò, ïé ÷áñôáåôïß ëÜìâáíáí ïíüìáôá áíÜëïãá ìå ôï êüóôïò ôïõò. ¼óï ðéï ðïëëÜ ÷ñþìáôá êáé ó÷Ýäéá åß÷áí, ôüóï ðéï áêñéâïß Þôáí.

Κοσμάς Πολίτης

Ε. Τεχνική – Τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ç áðëÞ, öõóéêÞ äçìïôéêÞ ìå ðïëëïýò éäéùìáôéóìïýò, áñêåôÜ óôïé÷åßá ôçò ôïðéêÞò ïìéëßáò, ôïýñêéêåò ëÝîåéò êáé áóõíôáîßåò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ëéôü, ðáñáóôáôéêü, æùíôáíü êáé ðåñéãñáöéêü. iii) ÁöÞãçóç Éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé ç ôå÷íéêÞ áöÞãçóçò ôïõ êåéìÝíïõ. ÁöçãçôÞò åßíáé ï ÃéáêïõìÞò, Ýíáò ãÝñïò ðñüóöõãáò áðü ôç Óìýñíç ðïõ ôþñá æåé óôçí ÁèÞíá. Ï áöçãçôÞò áíáêáëåß óôç ìíÞìç ìå íïóôáëãßá åéêüíåò áðü ôçí ðáéäéêÞ ôïõ çëéêßá. Óôéò áíáìíÞóåéò ôùí ðáéäéêþí ôïõ ÷ñüíùí åíôÜóóåôáé êáé ôï Ýèéìï ôïõ ðåôÜãìáôïò ôùí ÷áñôáåôþí, ôï ïðïßï ðåñéãñÜöåé óå Ýíá ðñüóùðï âïõâü, ßóùò êÜðïéï óõããñáöÝá ðïõ åðéèõìåß íá óõãêåíôñþóåé óôïé÷åßá ãéá ôç æùÞ ôùí áíèñþðùí ôçò Óìýñíçò. Ç áöÞãçóç ëáìâÜíåé ôç ìïñöÞ ìéáò çèïãñáöéêÞò ðåñéãñáöÞò, êáèþò êáôáãñÜöåé óôïé÷åßá áðü ôç æùÞ ôùí ëáúêþí áíèñþðùí ôçò Óìýñíçò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý

53

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

áéþíá. Ï ÷þñïò óôïí ïðïßï åêôõëßóóïíôáé ôá ãåãïíüôá áðïôåëåß ôïí êýñéï ðñùôáãùíéóôÞ ôïõ Ýñãïõ êáé ôáõôßæåôáé ìå ôçí ðüëç ôçò Óìýñíçò. Ï äñáìáôéêüò ÷ñüíïò ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò ôáõôßæåôáé ìå ôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áéþíá (1902-1903), åíþ ï áöçãçôÞò ôïõ Ýñãïõ æåé óôçí ÁèÞíá ôïõ 1962. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «…ðïëéôåßá íá óçêþíåôáé øçëÜ; ÄåìÝíç áðü ÷éëéÜäåò óðÜããïé í’ áíåâáßíåé óôá ïõñÜíéá;», «ðÞ÷ôñá ï ïõñáíüò. Ôüóï ðïõ äå âñßóêïõí èÝóç ôá ðïõëéÜ.», «ç ðïëéôåßá ôáîßäåõå óôïí ïõñáíü. ÁíÝâáéíå óôá ïõñÜíéá», «íá ìåßíåé êïëëçìÝíç ÷Üìù óôç ãçò, ýóôåñ’ áðü ôüóï ôñÜâçãìá óôá ýøç», «ôá ìÜôéá ìáò ãåìßæáíå ïõñáíü, áíáóáßíáìå ïõñáíü, öáñäáßíáìå ôá óôÝñíá ìáò êáé êÜíáìå ðáñÝá ìå áããÝëïé», «ôçí ðïëéôåßá í’ áñìåíßæåé óôá ïõñÜíéá», «êÜèå óïêÜêé äåìÝíï ìå ôïí ïõñáíü», «Þôáíå ìÜíá óôéò ìõñùäéÝò», «êáé óáí Þðåöôå ìå ôï êåöÜëé», «¹ôáíå ìÜíá ï ÓôáõñÜêçò», «âëÝðåéò ïëÜêåñç ôçí ðïëéôåßá í’ áíåâáßíåé óôá ïõñÜíéá». Ðáñïìïéþóåéò: «ºäéïé Üããåëïé êé áñ÷Üããåëïé êïñùíßæáíå øçëÜ», «Êáé ôá ôóéãáñï÷áñôÜêéá ôçò ïñéÜò ãéíüíôïõóáí Üóðñá ðïõëÜêéá, ðåôáñßæáíå óôá ïõñÜíéá», «ßäéï êïñìß ìå ôóáêéóìÝíç ñá÷ïêïêáëéÜ», «ßäéá êïðÝëá». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ç ðïëéôåßá ôáîßäåõå óôïí ïõñáíü». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôùí ÷áñôáåôþí ðïõ ìïéÜæïõí ìå ðïëéôåßá ðïõ «áíõøþíåôáé» óôïí ïõñáíü («Åßäåò ðïôÝ óïõ ðïëéôåßá… í’ áìïëÜñåéò ôï ôóåñêÝíé óïõ»). Ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôùí ðáé÷íéäéþí ðïõ Ýðáéæáí ôá ðáéäéÜ («Êáé ôá ôóéãáñï÷áñôÜêéá… ñá÷ïêïêáëéÜ»). Ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ôñüðïõ êáôáóêåõÞò ôùí ÷áñôáåôþí («Ôá ôóåñêÝíéá äåí Þôáíå óáí ôá åäþ… ßäéá êïðÝëá»). Ç åéêüíá ôùí ÷áñôáåôþí ðïõ ðáßñíïõí ôá ÷ñþìáôÜ ôïõò áðü ôéò óçìáßåò ôùí êñáôþí («Ôï ðéï öôçíü… ìéá âïëÜ»). Ç åéêüíá ôçò ðïëéôåßáò ðïõ «áíåâáßíåé óôá ïõñÜíéá» êáé ç ðáñáâïëÞ ìå ôï åéêüíéóìá ôçò ÁíáëÞøåùò ôïõ ×ñéóôïý («¹ôáíå èÜìá íá âëÝðåéò… êüêêéíç ðáíôéÝñá;»).

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

54

1. Ï áöçãçôÞò, ðïõ âñßóêåôáé óå þñéìç çëéêßá, ðåñéãñÜöåé óå êÜðïéï óõíïìéëçôÞ ôïõ óêçíÝò áðü ôçí ðáéäéêÞ ôïõ æùÞ óôç Óìýñíç. Ðïéá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ áðïêáëýðôïíôáé; Ìðïñåßôå íá åíôïðßóåôå óôï êåßìåíï óçìåßá ðïõ íá åðéâåâáéþíïõí ôéò ðáñáôçñÞóåéò óáò; Ï áöçãçôÞò åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò óå þñéìç çëéêßá ðïõ äéçãåßôáé óêçíÝò áðü ôçí ðáéäéêÞ çëéêßá ôïõ. Åßíáé öõóéïëïãéêü íá áðïêáëýðôïíôáé Ýíôïíá óõíáéóèÞìáôá, áöïý áíáôñÝ÷åé óôï ðáñåëèüí

êáé ìÜëéóôá óå åõ÷Üñéóôá Ýèéìá. Ç íïóôáëãßá åßíáé ôï âáóéêüôåñï óõíáßóèçìá ôïõ áöçãçôÞ. Áõôü öáßíåôáé áðü ôï óõíïëéêü ýöïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò. Åðßóçò, ï åíèïõóéáóìüò êáé ç ÷áñÜ ôïõ ãßíïíôáé öáíåñÜ áðü ôï ãåãïíüò üôé áíáëýåé ìå êÜèå ëåðôïìÝñåéá ôüóï ôï êÜèå åßäïõò ôóåñêÝíé üóï êáé ôá ðáé÷íßäéá ðïõ Ýðáéæáí ìå áõôÜ («Íá óïõ åîçãçèþ… áìüëáñá êé åãþ Ýíá ôÝôïéï ôóåñêÝíé ìéá âïëÜ.»). Áêüìá, êõñéáñ÷åß ç õðåñçöÜíåéá ãéá ôç æùÞ óôïõ ×áôæçöñÜãêïõ, áöïý üëïé üóïé Ýðáéæáí ìå ôá ôóåñêÝíéá Þôáí Üíèñùðïé ìå ìåñÜêé, ìå áãÜðç ãéá ôçí ðáôñßäá êáé ôá Ýèéìá, ìå áßóèçìá åíüôçôáò («Åßäåò ðïôÝ óïõ ðïëéôåßá… í’ áìïëÜñåéò ôï ôóåñêÝíé óïõ»). ÔÝëïò, áéóèÜíåôáé âáèéÜ óõãêßíçóç ãéá ôï Ýèéìï áõôü, üðùò öáßíåôáé îåêÜèáñá óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï («Þôáíå èÜìá… êÜôé ôÝôïéï Þôáíå»).

Κοσμάς Πολίτης

2. Ðïéá ðáé÷íßäéá Ýðáéæáí ï áöçãçôÞò êáé ç ðáñÝá ôïõ ìå ôï ðÝôáãìá ôùí ÷áñôáåôþí; Ôá ðáéäéÜ Ý÷ïõí åðéíïÞóåé äéÜöïñá ðáé÷íßäéá þóôå íá êÜíïõí ðéï åíäéáöÝñïí ôï ðÝôáãìá ôïõ ÷áñôáåôïý. ¸ôóé ëïéðüí, ôï ðáé÷íßäé ðïõ ðáñïõóéÜæåé ðñþôï ï áöçãçôÞò åßíáé ôï êüøéìï ôçò ïõñÜò ôïõ ôóåñêåíéïý ðïõ ðåôïýóå äßðëá, ìå óõíÝðåéá ôçí êáôÜññéøÞ ôïõ. Ôï êÜèå ðáéäß åðéäßùêå íá ñßîåé ôïí ÷áñôáåôü ôïõ Üëëïõ. Áêüìç, Üëëï ðáé÷íßäé Þôáí ç ðñïóðÜèåéá ü÷é íá ñßîïõí, áëëÜ íá ðÜñïõí ôï ôóåñêÝíé ôïõ áíôéðÜëïõ, êüâïíôáò ôï óðÜãêï. ÁõôÜ ôá ðáé÷íßäéá üìùò åß÷áí êáé êáíüíåò ðïõ Ýðñåðå íá ôçñïýíôáé, áí êáé óðÜíéá ãßíïíôáí êÜðïéåò «áðáôåùíéÝò». ÃåíéêÜ, ôá ðáéäéÜ åß÷áí ìåôáôñÝøåé áõôü ôï Ýèéìï óå ðáé÷íßäé, äåßãìá ôçò éêáíüôçôÜò ôïõò íá åðéíïïýí ðáé÷íßäéá ìå êÜèå áöïñìÞ. 3. Ôï Ýèéìï ôïõ ðåôÜãìáôïò ôùí ÷áñôáåôþí äéáôçñåßôáé êáé óôçí åðï÷Þ ìáò. Ðïéåò äéáöïñÝò åíôïðßæåôå óå óýãêñéóç ìå üóá ðåñéãñÜöåé ï áöçãçôÞò; Ôï ðÝôáãìá ôùí ÷áñôáåôþí åßíáé ìéá óõíÞèåéá ðïõ äéáôçñåßôáé ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá. ¼ìùò õðÜñ÷ïõí êÜðïéåò óçìáíôéêÝò äéáöïñÝò. Óôéò ìÝñåò ìáò óõíçèßæïõìå íá ðåôÜìå ÷áñôáåôïýò ìüíï ôçí ÊáèáñÞ ÄåõôÝñá êáé ü÷é áðü ôçí ÊáèáñÞ ÄåõôÝñá ìÝ÷ñé ôçí ÊõñéáêÞ ôùí ÂáÀùí Þ ôéò ÊõñéáêÝò êáé ôéò áñãßåò, üðùò áíáöÝñåôáé óôï áðüóðáóìá. Åðßóçò äéáöÝñåé ç ïíïìáóßá êáé ôï åßäïò ôùí ÷áñôáåôþí, áöïý óôéò ìÝñåò ìáò äå ÷áñáêôçñßæïíôáé ïé ÷áñôáåôïß ùò «Ôïýñêïé» Þ ùò «¸ëëçíåò» êáé äåí õðÜñ÷åé ôÝôïéá ðïéêéëßá ó÷åäßùí êáé ÷ñùìÜôùí. ÔÝëïò, Üëëç óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ åßíáé óôï ó÷Þìá, ðïõ ôüôå Þôáí ôïîïåéäÝò êáé êáôÝëçãå óå óöÞíá, åíþ óÞìåñá åßíáé ôåôñÜãùíï Þ ðïëýãùíï.Áðü ôá ðáñáðÜíù óõìðåñáßíïõìå üôé õðÞñ÷áí áñêåôÝò äéáöïñÝò óå ó÷Ýóç ìå ôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ.

55

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

4. Ï áöçãçôÞò óõíäÝåé ôï ðÝôáãìá ôùí «ôóåñêåíéþí» ìå äéÜöïñåò èñçóêåõôéêÝò åéêüíåò. Âñåßôå ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá êáé ó÷ïëéÜóôå ôá. Ï áöçãçôÞò óõã÷Ýåé ôçí åéêüíá ôïõ ðåôÜãìáôïò ôùí ÷áñôáåôþí ìå èñçóêåõôéêÝò åéêüíåò («ºäéïé Üããåëïé êáé áñ÷Üããåëïé êïñùíßæáíå øçëÜ», «ãéá íá êáôáëÜâåéò… êüêêéíç ðáíôéÝñá;»). Åßíáé ëïãéêü ï áöçãçôÞò íá óõíäÝåé ôï ðÝôáãìá ôùí ÷áñôáåôþí ìå èñçóêåõôéêÝò åéêüíåò, áöïý åêåßíç ôçí åðï÷Þ ôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá Þôáí åíôïíüôáôï êáé üëá åß÷áí Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôï Èåü. Åðßóçò, ôï Ýèéìï áõôü ãéíüôáí ðáñÜëëçëá ìå ôç íçóôåßá êáé ïëïêëçñùíüôáí ìå ôçí Ýíáñîç ôçò ÌåãÜëçò ÅâäïìÜäáò. ÖõóéïëïãéêÜ, ëïéðüí, ç áíýøùóç ôùí ÷áñôáåôþí Ýñ÷åôáé íá óõíäåèåß ìå ôçí áíÜóôáóç ôïõ ×ñéóôïý. ÔÝëïò, óôá ìÜôéá ôùí ðáéäéþí ïé èñçóêåõôéêÝò åéêüíåò Ý÷ïõí êÜôé ìáãéêü, áöïý ïé Üããåëïé êáé ïé áñ÷Üããåëïé óõìâïëßæïõí ôçí åõôõ÷ßá. ¸ôóé, ç åõôõ÷ßá ðïõ ðñïóöÝñåé ôï ðáé÷íßäé ìå ôïõò ÷áñôáåôïýò ôáéñéÜæåé ìå ôçí åõôõ÷ßá ôùí áããÝëùí. Ç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç åßíáé Üññçêôá óõíäåäåìÝíç ìå ôçí ðáéäéêüôçôá êáé ôéò áíáìíÞóåéò óôç ãåéôïíéÜ ôïõ ×áôæçöñÜãêïõ. 5. «Åêåß, ïýëá Þôáí ëïãáñéáóìÝíá ìå íïõ êáé ãíþóç, ôï êÜèå óïêÜêé äåìÝíï ìå ôïí ïõñáíü»: Áíáëýóôå ôç öñÜóç áõôÞ. Ôé èÝëåé íá äåßîåé ìå ôç ìåôáöïñÜ ï áöçãçôÞò; Ï áöçãçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß áõôÞ ôç ìåôáöïñÜ ãéá íá äåßîåé üôé óôç ãåéôïíéÜ ôïõ üëïé åß÷áí ìéá óõãêåêñéìÝíç íïïôñïðßá. Ç ëïãéêÞ, ç óýíåóç, ï íïõò, åßíáé óôïé÷åßá ðïõ äéÝðïõí êÜèå ôïõò åíÝñãåéá êáé ü÷é ìïíÜ÷á ôï ðÝôáãìá ôïõ ÷áñôáåôïý. ÊÜèå óïêÜêé åßíáé øõ÷éêÜ åíùìÝíï ãéá íá ðÜíå üëá êáëÜ. Ïé êÜôïéêïé óõíåñãÜæïíôáé, æïõí áñìïíéêÜ êáé óõíäÝïíôáé ìå ôïí ïõñáíü ðïõ óõìâïëßæåé ôüóï ôç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç, üóï êáé ôçí åõôõ÷éóìÝíç êáé áñìïíéêÞ æùÞ. Åßíáé ç êïéíùíéêüôçôá, åßíáé ç áãÜðç, åßíáé ç áñìïíßá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôç æùÞ óôïõ ×áôæçöñÜãêïõ, ìéá æùÞ ðïõ Ý÷åé åêëåßøåé áðü ôçí ÁèÞíá êáé ðïõ äçìéïõñãåß ìåëáã÷ïëßá êáé íïóôáëãßá óôïí áöçãçôÞ. Ç ìåôáöïñÜ áõôÞ äåß÷íåé ìå ãëáöõñüôçôá êáé óõíôïìßá ôç æùÞ óôç Óìýñíç åêåßíç ôçí åðï÷Þ.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

56

1. ÐåñéãñÜøôå ìÝóá áðü ôï äéÞãçìá ôï Ýèéìï ôïõ ðåôÜãìáôïò ôùí ÷áñôáåôþí. 2. Ðïéá åßíáé ç óçìáóßá ôçò äéáôÞñçóçò ôùí ðáôñïðáñÜäïôùí åèßìùí óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ; 3. Íá ÷ùñßóôå ôï êåßìåíï óå èåìáôéêÝò åíüôçôåò êáé íá åíôïðßóåôå ôç âáóéêÞ éäÝá ôçò êáèåìéÜò.

Οικο γενειακ ές σχέσεις Οικογενειακές

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

Της μάνας μου Άγγελος Σικελιανός

Α. Ο δημιουργός

58

Ï ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò ãåííÞèçêå ôï 1884 óôç ËåõêÜäá. Êáôáãüôáí áðü ïéêïãÝíåéá ðïõ äéáêñßèçêå ãéá ôç äñÜóç ôçò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôïõ ’21. Ïé Üíèñùðïé ôïõ ïéêïãåíåéáêïý ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò Þôáí êáëëéåñãçìÝíïé êáé ï ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò áðü ðïëý ìéêñÞ çëéêßá Üñ÷éóå íá ãñÜöåé óôß÷ïõò. Óå çëéêßá 17 åôþí ãñÜöôçêå óôç ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôçò ÁèÞíáò áëëÜ äåí ïëïêëÞñùóå ôéò óðïõäÝò ôïõ. ÐÝíôå ÷ñüíéá áñãüôåñá ðáíôñåýôçêå ôçí Åýá ÐÜëìåñ, ç ïðïßá èáýìáæå ôïí áñ÷áßï åëëçíéêü ðïëéôéóìü êáé åñãÜóôçêå ìáæß ìå ôï óýæõãü ôçò ãéá ôçí áíáâßùóç ôùí Äåëöéêþí Åïñôþí. Ï ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò áðü ôï 1914 óõíäåüôáí ìå óôåíÞ öéëßá ìå ôï ëïãïôÝ÷íç Íßêï ÊáæáíôæÜêç. Ï ðïéçôÞò õðÞñîå ëÜôñçò ôïõ åëëçíéóìïý. ÐïëÝìçóå óôïõò Âáëêáíéêïýò ðïëÝìïõò, óõãêëïíßóôçêå áðü ôçí ôñáãéêÞ åßäçóç ôçò ÌéêñáóéáôéêÞò êáôáóôñïöÞò êáé ìåôåß÷å åíåñãÜ óå áíôéóôáóéáêÝò åðáíáóôáôéêÝò óõãêåíôñþóåéò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ãåñìáíéêÞò êáôï÷Þò. Ôï 1943, óôçí êçäåßá ôïõ ÊùóôÞ ÐáëáìÜ, áðÞããåéëå Ýíá ðïßçìá áöéåñùìÝíï óôïí ðïéçôÞ, ìå ôï ïðïßï îåóÞêùóå ôï óõãêåíôñùìÝíï ëáü, ðïõ ìå åðéêåöáëÞò ôïí ßäéï ôï Óéêåëéáíü Üñ÷éóå íá ôñáãïõäÜ ôïí Åèíéêü ¾ìíï, êÜôù áðü ôï óõíå÷Ýò êáé Üêáìðôï âëÝììá ôùí Ãåñìáíþí êáôáêôçôþí. Ôçí çìÝñá ôçò áðåëåõèÝñùóçò, ôï 1944, áðÞããåéëå ôïí ðáíçãõñéêü ôçò çìÝñáò êáé ÷üñåøå ìáæß ìå ôï ëáü åëëçíéêïýò ðáñáäïóéáêïýò ÷ïñïýò óôçí ðëáôåßá ÓõíôÜãìáôïò. Ï ðïéçôÞò ðÝèáíå ôï 1951 óôçí ÁèÞíá. Ïëüêëçñï ôï ðïéçôéêü Ýñãï ôïõ ¢ããåëïõ Óéêåëéáíïý ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôç ìåãÜëç ôïõ áãÜðç ãéá ôïí Üíèñùðï êáé ôç öýóç êáé ôç ëáôñåßá ôïõ ãéá ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç. Ç ðïéçôéêÞ ôïõ äçìéïõñãßá äéáêñßíåôáé ãéá ôïí Ýîï÷ï ëõñéóìü ôçò, åíþ ôåñÜóôéá åßíáé ç ðïéçôéêÞ ôïõ ðñïóöïñÜ óôç íåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá. ÅîÝäùóå ôá ðïéçôéêÜ Ýñãá Ëõñéêüò âßïò (1946,) Áíôßäùñï (1943), ÁëáöñïÀóêéùôïò (1909), Ñáøùäßåò ôïõ Éüíéïõ (1909) êáé ôéò ôñáãùäßåò Óßâõëëá (1945), Ï ×ñéóôüò óôç Ñþìç (1946), ÈõìÝëç (1950).

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

Άγγελος Σικελιανός

Ôï ðïßçìá Ôçò ìÜíáò ìïõ áíÞêåé óôç ìåãÜëç ëõñéêÞ ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ôïõ ¢ããåëïõ Óéêåëéáíïý ÁëáöñïÀóêéùôïò ðïõ åêäüèçêå ôï 1909. Ôï ðïßçìá ÁëáöñïÀóêéùôïò áðïôåëåß Ýíáí ýìíï óôç öýóç êáé óôç ëáúêÞ ðáñÜäïóç ôçò éäéáßôåñçò ðáôñßäáò ôïõ, ôçò ËåõêÜäáò. Ï ðïéçôÞò, ðáñÜëëçëá ìå ôï öõóéêü ôïðßï êáé ôçí ðáñÜäïóç, õìíåß ôá óôïé÷åßá åêåßíá ðïõ óõíÝâáëáí óôç äéáìüñöùóç ôùí éäéáßôåñùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ ðñïóùðéêüôçôáò. Óôï óõãêåêñéìÝíï ðïéçôéêü áðüóðáóìá ï ðïéçôÞò, áíáæçôþíôáò ôá óôïé÷åßá åêåßíá ðïõ äéáìüñöùóáí ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ, åðéóôñÝöåé óôéò ñßæåò ôïõ, áíáðïëåß ôá ðáéäéêÜ ôïõ ÷ñüíéá êáé õìíåß Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ ðïõ èåùñåß üôé åðÝäñáóå óçìáíôéêÜ êáé óõíÝâáëå áðïöáóéóôéêÜ óôç ãÝíåóç ôçò ðïéçôéêÞò ôïõ Ýìðíåõóçò êáé äçìéïõñãßáò, ôç ìçôÝñá ôïõ. Óõíåðþò, ôï Ýñãï, ðïõ åßíáé ãñáììÝíï óå á´ åíéêü ðñüóùðï, ëáìâÜíåé ôç ìïñöÞ åíüò ëõñéêïý áõôïâéïãñáöéêïý ðïéÞìáôïò.

Γ. Δομή του έργου 1ç åíüôçôá: «Ù ìÜíá ìïõ, åöôáðÜñèåíç… ìá áðü ðïý ìðïñåß ç êáñäéÜ íá öýãåé;»: ¾ìíïò óôç ìçôñéêÞ ìïñöÞ ãéá ôçí áðåñáíôïóýíç ôçò áãÜðçò ôçò. 2ç åíüôçôá: «ÐÜíôá èá ’ñèù íá ÷áúäåõôþ… êé åßíáé ç êáñäéÜ ìïõ áóôÝñé;»: Áíáãíþñéóç ôçò ìçôñéêÞò ðñïóöïñÜ óôç æùÞ êáé ôçí ôÝ÷íç ôïõ ðïéçôÞ, Ýêöñáóç åõãíùìïóýíçò êáé áíôáðüäïóç ôçò áãÜðçò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ï ðïéçôÞò õìíåß ôç ìçôñéêÞ ìïñöÞ, áíáãíùñßæåé ôçí ðñïóöïñÜ ôçò óôç æùÞ êáé ôï Ýñãï ôïõ, áíôáðïäßäåé ôçí áãÜðç ôïõ êáé ôçí êñáôÜ óôçí êáñäéÜ ôïõ ùò ôï êáôáöýãéï, óôï ïðïßï ðÜíôá èá åðéæçôÜ êáé èá âñßóêåé ôñõöåñüôçôá êáé óôïñãÞ. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ç ðñþôç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò áðïôåëåß Ýíáí ýìíï óôç ìçôÝñá ôïõ ðïéçôÞ. Ç ìçôñéêÞ ìïñöÞ ðïõ áíôéìåôùðßæåôáé áðü ôïí ðïéçôÞ ùò ìéá êáèáãéáóìÝíç ðáñïõóßá («åöôáðÜñèåíç», «âáèéÜ áãêáëéÜ / ðïõ ùò ïõñáíüò áíïßãåé!», «á÷íü ôçò åõëïãßáò ôï ÷Ýñé»), õìíåßôáé êáé åãêùìéÜæåôáé ãéá ôçí áðåñáíôïóýíç ôçò áãÜðçò, ôçò ôñõöåñüôçôáò êáé ôçò óôïñãÞò ôçò. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò ôï ðïéçôéêü õðïêåßìåíï, ðïõ ôáõôßæåôáé ìå ôïí ðïéçôÞ, áíôáðïäßäåé ôçí áãÜðç ôïõ

59

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

ðñïò ôç ìçôÝñá ôïõ, ôçí ïðïßá áíôéìåôùðßæåé ùò ôï êáôáöýãéï, üðïõ ðÜíôá èá âñßóêåé áãÜðç, óôïñãÞ êáé ôñõöåñüôçôá, êáé áíáãíùñßæåé ôçí ðñïóöïñÜ ôçò óôç æùÞ êáé ôçí ôÝ÷íç ôïõ. Ï ðïéçôÞò åõãíùìïíåß ôç ìçôÝñá ôïõ ãéá ôç óõìâïëÞ ôçò óôç äéáìüñöùóç ôçò ÷áñéóìáôéêÞò ôïõ ðñïóùðéêüôçôáò êáé óôç ãÝíåóç ôïõ ðïéçôéêïý ôïõ ôáëÝíôïõ. Ç ìçôÝñá ôïõ ìå ôçí áíáôñïöÞ, ôéò óõìâïõëÝò, ôïí ôñüðï óõìðåñéöïñÜò êáé ôçí áãÜðç ôçò, óõíÝâáëå óôç ãÝíåóç ôïõ éäéáßôåñïõ ÷áñßóìáôïò ðïõ äéáêñßíåé ôïí ðïéçôÞ êáé ôáõôßæåôáé ìå ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ íá åíáñìïíßæåé ôçí øõ÷Þ ôïõ êáé íá âñßóêåôáé óå áðüëõôç éóïññïðßá ìå ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí. Ç ìçôÝñá ÷Üñéóå óôïí ðïéçôÞ ôçí ðïéçôéêÞ ôïõ ðíïÞ, ôçí Ýìðíåõóç êáé ôç äçìéïõñãßá, êáèþò êáëëéÝñãçóå ôéò åõáéóèçóßåò ôïõ, ôïõ äßäáîå ôï ìåãáëåßï ôçò öýóçò êáé Ýêáíå ôçí êáñäéÜ ôïõ äõíáôÞ, ëáìðåñÞ êáé üìïñöç óáí áóôÝñé («ÌÜíá, öùôéÜ ìå âýæáîåò / êé åßíáé ç êáñäéÜ ìïõ áóôÝñé;»).

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ç áðëÞ äçìïôéêÞ, åìðëïõôéóìÝíç ìå ëÝîåéò äõíáôÝò êáé óõíáéóèçìáôéêÜ öïñôéóìÝíåò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ Ýñãïõ åßíáé ãëáöõñü, ëõñéêü, åãêùìéáóôéêü. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç Ôï ðïßçìá áêïëïõèåß ôï éáìâéêü ìÝôñï. Ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé êáôÜ êáíüíá åëåýèåñç. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «âáèéÜ áãêáëéÜ», «ìá áðü ðïý ìðïñåß ç êáñäéÜ íá öýãåé;», «öùôéÜ ìå âýæáîåò», «êé åßíáé ç êáñäéÜ ìïõ áóôÝñé;». Ðáñïìïéþóåéò: «ðïõ ùò ïõñáíüò áíïßãåé!». ÅðáíáëÞøåéò: «áíïßãåé!», «Áíïßãåé, áíïßãåé». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò «âáèéÜò áãêáëéÜò» ôçò ìÜíáò ðïõ áíïßãåé. Ç ôñõöåñÞ åéêüíá ôçò ìçôÝñáò ðïõ ÷áúäåýåé óôá ãüíáôÜ ôçò ôï ðáéäß «ìå ôçò åõëïãßáò ôï ÷Ýñé».

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

60

1. Óôç óõíåßäçóç ôïõ ðïéçôÞ ç ìçôÝñá ôïõ áðïôåëåß ìéá êáèáãéáóìÝíç ðáñïõóßá. Âñåßôå óå ðïéá óçìåßá êáé ìå ðïéåò ëÝîåéò Þ öñÜóåéò ðåôõ÷áßíåé íá äþóåé áõôÞí ôç äéÜóôáóç óôç ìçôñéêÞ ìïñöÞ. Ãéá ôïí ðïéçôÞ, ç ìçôÝñá ôïõ åßíáé ìéá êáèáãéáóìÝíç ðáñïõóßá. Áõôü öáßíåôáé áðü öñÜóåéò êáé ëÝîåéò üðùò «åöôáðÜñèåíç», «âáèéÜ áãêáëéÜ ðïõ ùò ïõñáíüò áíïßãåé», «á÷íü ôçò åõëïãßáò ôï ÷Ýñé».

ÃåíéêÜ, ï ðïéçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ôï ëüãï Ýíôïíá ãéá íá äåßîåé üôé ç ìïñöÞ ôçò ìÜíáò åßíáé áõôÞ ðïõ äéáìïñöþíåé ìå ôçí áãíüôçôá êáé ôçí áíùôåñüôçôÜ ôçò ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ ßäéïõ.

Άγγελος Σικελιανός

2. Ðïéï ñüëï áíáãíùñßæåé ï ðïéçôÞò, óôïõò äýï ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ôïõ êåéìÝíïõ, üôé Ý÷åé ðáßîåé ç ìçôÝñá ôïõ óôç äéáìüñöùóç ôçò ðïéçôéêÞò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ; Ðïéï åßíáé êáôÜ ôç ãíþìç óáò ôï íüçìá ôçò ìåôáöïñéêÞò Ýêöñáóçò «öùôéÜ ìå âýæáîåò»; Ï ðïéçôÞò èåùñåß üôé ç ìçôÝñá ôïõ åßíáé áõôÞ ðïõ óõíÝâáëå óôç äéáìüñöùóç ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ. Ç öñÜóç «öùôéÜ ìå âýæáîåò» åßíáé ìåôáöïñéêÞ, áöïý åííïåß ôç äéáðáéäáãþãçóç, ôéò óõìâïõëÝò êáé ôïí ôñüðï óõìðåñéöïñÜò ðïõ ðñüâáëëå ç ìÜíá ôïõ ó’ áõôüí. Åßíáé ç ìÜíá áõôÞ ðïõ Ýêáíå ôïí ðïéçôÞ êáé ôçí êáñäéÜ ôïõ äõíáôÞ, ëáìðåñÞ êáé üìïñöç óáí áóôÝñé. Óáöþò, ëïéðüí, ï ñüëïò ôçò ìçôÝñáò ôïõ ðïéçôÞ åßíáé óçìáíôéêüò, ãé’ áõôü êáé ôçò áöéåñþíåé áõôü ôï áðüóðáóìá. 3. ÌåëåôÞóôå ôçí áêüëïõèç åðéóôïëÞ ôïõ ÁíôïõÜí íôå ÓáéíôÅîõðåñý ðñïò ôç ìçôÝñá ôïõ êáé ðñïóðáèÞóôå íá âñåßôå ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ íéþèåé ï óõããñáöÝáò ãéá ôï ñüëï ðïõ ðáßæåé ç ðáñïõóßá ôçò ìÜíáò. Óôçí åðéóôïëÞ ôïõ ï ÁíôïõÜí íôå Óáíô-Åîõðåñý äåß÷íåé îåêÜèáñá ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ ðñïò ôç ìçôÝñá ôïõ. Ç ðáñïõóßá ôïõ óôï óôñáôü ôïí êÜíåé íá áíáæçôÜ ðåñéóóüôåñï ôçí áóöÜëåéá ôçò ìçôÝñáò ôïõ. Ôá ãñÜììáôá ðïõ ôïõ óôÝëíåé, åßíáé ãé’ áõôüí óôïé÷åßá äñïóéÜò êáé áãáëëßáóçò. Ôïí óõãêéíïýí êáé ôïõ äßíïõí äýíáìç íá áíôÝîåé áêüìç ðåñéóóüôåñï ôéò êáêïõ÷ßåò ôçò óôñáôéùôéêÞò æùÞò. Ç ðáñïõóßá ôçò êáé ç ôñõöåñüôçôÜ ôçò åßíáé áõôÞ ðïõ ôïí ðáñçãïñåß, åíþ ç óêÝøç ôçò äéþ÷íåé êÜèå ôïõ ëýðç. Ôç èåùñåß óôÞñéãìá óå üëåò ôéò öÜóåéò ôçò æùÞò ôïõ. Íéþèåé áãÜðç ãé’ áõôÞí, íïóôáëãßá, áêüìá êáé ìåôÜíïéá ãéá ôéò öïñÝò ðïõ ôçí Ýêáíå íá êëÜøåé. Ï ñüëïò ôçò ìÜíáò ôïõ åßíáé ðïëý óçìáíôéêüò. ¼ðùò óõíÝâç êáé óôçí ðåñßðôùóç ôïõ ¢ããåëïõ Óéêåëéáíïý, åßíáé ï Üíèñùðïò ðïõ ôïí Ýêáíå óßãïõñï ãéá ôïí åáõôü ôïõ êáé áóöáëÞ, áöïý áõôÞ åßíáé ôï êáôáöýãéü ôïõ êáé êõñßùò ï Üíèñùðïò ðïõ ïìïñöáßíåé êáèåôß óôç æùÞ ôïõ, áêüìç êáé ôï ôñáãïýäé ôùí âáôñÜ÷ùí. 4. ÐåñéãñÜøôå óå äýï ðáñáãñÜöïõò ôç óçìáóßá ðïõ Ý÷åé êáé ôï ñüëï ðïõ ðáßæåé óôç æùÞ óáò ç äéêÞ óáò ìçôÝñá, áíåîÜñôçôá áí æåé êïíôÜ óáò Þ ü÷é. Ç ìçôÝñá ðáßæåé ðïëý óçìáíôéêü ñüëï óôç æùÞ êÜèå áíèñþðïõ. Åßíáé áõôÞ ðïõ èá óõìâïõëÝøåé, èá «÷ôßóåé» ÷áñáêôÞñåò, èá ðáñçãïñÞóåé, èá åðéâñáâåýóåé, èá ìáëþóåé áí êÜôé äå ãßíåôáé óùóôÜ, èá áãêáëéÜóåé ôï ðáéäß ôçò ìå Ýíáí ôñüðï ðïõ äå óõãêñßíåôáé ìå

61

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

êáíÝíáí Üëëï. Ç ìçôÝñá èá êÜíåé üëá ôá ðáñáðÜíù ìå áãÜðç êáé áíéäéïôÝëåéá, äå èá æçôÞóåé ðïôÝ áíôáëëÜãìáôá êáé êõñßùò èá âñßóêåôáé ðÜíôá êïíôÜ ìáò üôáí ôç æçôÞóïõìå. Äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé Ý÷ïõí ãñáöôåß ôüóá ôñáãïýäéá êáé ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá ãéá ôç ìÜíá. Óáöþò ëïéðüí ç ìçôÝñá åßíáé ôï ðéï óçìáíôéêü ðñüóùðï óôç æùÞ ìáò êáé áîßæåé ôï óåâáóìü êáé ôçí áãÜðç ìáò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé ç ìçôñéêÞ ìïñöÞ óôï ðïßçìá; 2. Óôï ðïßçìá ðñïâÜëëåôáé ç ó÷Ýóç ìçôÝñáò êáé ðáéäéïý. ÐåñéãñÜøôå ôç ó÷Ýóç áõôÞ, üðùò ðáñïõóéÜæåôáé ìÝóá óôï ðïßçìá. 3. Åíôïðßóôå ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ôïõ ðïéÞìáôïò.

62

Η εορτή του πατρός μου Εμμανουήλ Ροΐδης

Α. Ο δημιουργός Ï ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò ãåííÞèçêå óôç Óýñï ôï 1836 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1904. Ïé ãïíåßò ôïõ Þôáí åýðïñïé ×éþôåò ðïõ åß÷áí êáôáöýãåé óôç Óýñï, ýóôåñá áðü ôéò öïâåñÝò óöáãÝò êáé ôçí åñÞìùóç ôïõ íçóéïý ôïõò, ôï 1822. Ìéêñüò Ýæçóå ãéá ëßãá ÷ñüíéá óôç ÃÝíïõá ôçò Éôáëßáò, üðïõ Ýìáèå éôáëéêÜ êáé ãáëëéêÜ. Óôá 13 ôïõ ÷ñüíéá åðÝóôñåøå óôç ãåíÝôåéñÜ ôïõ êáé áñãüôåñá ôáîßäåøå óôï Âåñïëßíï êáé ðáñáêïëïýèçóå ìáèÞìáôá ÍïìéêÞò, Öéëïóïößáò êáé Öéëïëïãßáò, êáèþò êáé óôï ÉÜóéï êáé óôçí Áßãõðôï, ãéá åìðïñéêÝò õðïèÝóåéò. ¼ôáí åðÝóôñåøå óôçí ÅëëÜäá, êáé ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ðáôÝñá ôïõ, åãêáôáóôÜèçêå ìüíéìá óôçí ÁèÞíá êáé åðéäüèçêå óôç äçìïóéïãñáößá. Ï ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò åß÷å ìåãÜëç ìüñöùóç êáé ãíþñéæå ôÝóóåñéò åõñùðáúêÝò ãëþóóåò. ÕðçñÝôçóå ùò äéåõèõíôÞò ôçò ÅèíéêÞò ÂéâëéïèÞêçò êáé åñãÜóôçêå óêëçñÜ ãéá ôçí ïñãÜíùóç, ôïí åìðëïõôéóìü êáé ôçí êáëÞ ôçò ëåéôïõñãßá. Åìöáíßóôçêå óôç ëïãïôå÷íßá óôá 1860 ìå ôç ìåôÜöñáóç ôïõ ôåôñÜôïìïõ Ïäïéðïñéêïý ôïõ ÓáôùâñéÜíäïõ. Ôï 1974 åîÝäùóå ôï óáôéñéêü ðåñéïäéêü Áóìïäáßïò êáé ìÝóá áðü ôçí åöçìåñßäá ôïõ Ôñéêïýðç ¿ñá áãùíßóôçêå ãéá ôçí ðïëéôéêÞ áíáãÝííçóç ôçò ÅëëÜäáò. Ï ÑïÀäçò ùò äçìïóéïãñÜöïò, ìõèéóôïñéïãñÜöïò, äéçãçìáôïãñÜöïò êáé êñéôéêüò Üóêçóå ìåãÜëç åðßäñáóç óôçí ðïëéôéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ æùÞ ôïõ ôüðïõ. Îå÷ùñßæåé ãéá ôï ïîýôáôï êñéôéêü ôïõ ðíåýìá, ôï äçêôéêü ôïõ ýöïò, ôçí êáõóôéêÞ ôïõ óÜôéñá, ôç ëåðôÞ åéñùíåßá, ôç ãåìÜôç äýíáìç áöçãçìáôéêüôçôÜ ôïõ êáé ôïí ðñùôüôõðï êáé ðñïóùðéêü ôïõ ôñüðï ãñáöÞò. Ôï Ýñãï ôïõ åßíáé ãñáììÝíï óôçí êáèáñåýïõóá, åêôüò áðü ôï äéÞãçìÜ ôïõ ÌçëéÜ, ðáñüëï ðïõ õðÞñîå õðïóôçñéêôÞò ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò. ÅîÝäùóå ôï ìõèéóôüñçìá Ç ðÜðéóóá ÉùÜííá (1866), ôá äéçãÞìáôá Çìåñïëüãéïí ïìïãåíïýò (1878), ÏñÝóôçò êáé ÐõëÜäçò (1885), ¢ãéïò Óþóôçò (1891), Ç ðñþôç ôïõ ìïíïìá÷ßá (1893), Éóôïñßá åíüò óêýëïõ (1893), Éóôïñßá ìéáò ãÜôáò (1893), Éóôïñßá åíüò áëüãïõ (1894), Øõ÷ïëïãßá

63

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

Óõñéáíïý óõæýãïõ (1894), Ôï ðáñÜðïíï ôïõ íåêñïèÜðôïõ (1895), Ç ìçëéÜ (1895), Ç åïñôÞ ôïõ ðáôñüò ìïõ (1895), Ìïíüëïãïò åõáéóèÞôïõ (1896), Éóôïñßá ïñíéèþíïò (1897), Ôï îåóôïýðùìá (1898) êáé ôéò ìåëÝôåò Ðñüëïãïò óôç ìåôÜöñáóç ôïõ Ïäïéðïñéêïý» (1860), Åðéóôïëáß åíüò Áãñéíéþôïõ (1866), Ðñüëïãïò óôá ÐÜñåñãá (1885), Ç ãëþóóá ìáò (1885), Ðåñß óõã÷ñüíïõ åí ÅëëÜäé êñéôéêÞò – Ðåñß óõã÷ñüíïõ åëëçíéêÞò ðïéÞóåùò (1877), Ôá åßäùëá (1893).

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï äéÞãçìá Ç åïñôÞ ôïõ ðáôñüò ìïõ ðïõ äçìïóéåýôçêå ôï 1895, áíáöÝñåôáé óå ìéá ìåãáëïáóôéêÞ ïéêïãÝíåéá êáé ðåñéãñÜöåé ìå ëåðôÞ åéñùíåßá êáé ìå êáõóôéêÞ óáôéñéêÞ äéÜèåóç ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí ìåëþí ôçò. Ï äéçãçìáôïãñÜöïò áíôëåß ôï èÝìá ôïõ Ýñãïõ ôïõ áðü ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, êáèþò áðïôõðþíåé ïéêïãåíåéáêÝò óêçíÝò êáé âéþìáôá áðü ôçí ðáéäéêÞ êáé íåáíéêÞ ôïõ çëéêßá. Óõíåðþò, ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áõôïâéïãñáöéêü äéÞãçìá áðü ôï ïðïßï áðïõóéÜæåé ðáíôåëþò ï óõíáéóèçìáôéóìüò, åíþ êõñéáñ÷åß ï øõ÷ñüò áõôïÝëåã÷ïò, ôï åéñùíéêü ðíåýìá, ç óáñêáóôéêÞ äéÜèåóç êáé ï ÷éïõìïñéóôéêüò ôüíïò.

Γ. Δομή του έργου 1ç åíüôçôá: «Ôçí åñ÷üìåíçí ÐÝìðôçí… ïíïìÜæåôáé ÃéÜííçò»: Ï áöçãçôÞò äõóáíáó÷åôåß ìå ôç äéáñêÞ õðåíèýìéóç áðü ôç ìçôÝñá ôïõ ôçò ãéïñôÞò ôïõ ðáôÝñá. 2ç åíüôçôá: «Ïêôþ çìÝñåò… ôçí åõ÷áñßóôçóéí ôçò åêðëÞîåùò»: Ïé ðñïåôïéìáóßåò ãéá ôçí çìÝñá ôçò ãéïñôÞò, ï êáôáíáãêáóìüò ôïõ ðáéäéïý íá ëÜâåé ìÝñïò óå áõôÝò. 3ç åíüôçôá: «ÔÝëïò ðÜíôùí… åîÞíôá ðÝíôå çìÝñáò»: Ç åïñôáóôéêÞ çìÝñá êáé ç êáôÜëçîÞ ôçò óå êùìéêÞ öÜñóá, ðïõ ðñïêáëåß ôï ãÝëéï ôïõ áíáãíþóôç.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

64

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï áðüóðáóìá áðïôõðþíåé ìå åéñùíéêü êáé óáôéñéêü ôüíï ôçí ôõðéêüôçôá ðïõ äéÝðåé ôéò ó÷Ýóåéò ôùí ìåëþí ìéáò ìåãáëïáóôéêÞò ïéêïãÝíåéáò. Ï áöçãçôÞò õðï÷ñåþíåôáé áðü ôç ìçôÝñá ôïõ íá ëÜâåé ìÝñïò óå ìéá ôåëåôÞ ðïõ êáèüëïõ äåí ôïí åõ÷áñéóôåß, êáèþò ìå áöïñìÞ ôçí ïíïìáóôéêÞ åïñôÞ ôïõ ðáôÝñá ôïõ, áíáãêÜæåôáé íá óõìðåñéöåñèåß ìå Ýíáí ôñüðï ðïõ äåí áñìüæåé óôçí çëéêßá ôïõ. Ç ìçôÝñá åðéâÜëëåé óôï ìéêñü ôçò ãéï íá óõììåôÜó÷åé óôçí ðñïåôïéìáóßá ãéá ôç ãéïñôÞ ôïõ ðáôÝñá ôïõ, ðéÝæïíôÜò ôïí íá óõíôÜîåé ôï

åõ÷åôÞñéï êåßìåíï êáé íá ðñïóöÝñåé ùò äþñï ìéá ãëÜóôñá ðïõ ïé ßäéïé áãüñáóáí, ðñïêåéìÝíïõ íá äåßîåé ôçí çìÝñá åêåßíç ôï óåâáóìü êáé ôçí áãÜðç ôïõ ðñïò ôï ðáôñéêü ðñüóùðï, üðùò áñìüæåé óôçí êáëÞ ôïõ áíáôñïöÞ. ¼ìùò, ç áãÜðç êáé ï óåâáóìüò ôïõ ðáéäéïý ðñïò ôïí ðáôÝñá áðïóðþíôáé åêâéáóôéêÜ óáí íá Þôáí õðï÷ñÝùóç, áöïý ïé ïéêïãåíåéáêÝò ó÷Ýóåéò äéÝðïíôáé áðü ôõðéêüôçôá, ìå óõíÝðåéá íá êáôáëÞîïõí óå ìéá êùìéêÞ öÜñóá. ¸ôóé, ôç ìÝñá ôçò ãéïñôÞò ï áöçãçôÞò, ôç óôéãìÞ ðïõ óêýâåé íá öéëÞóåé ôïí ðáôÝñá ôïõ, áäåéÜæåé, ÷ùñßò íá ôï èÝëåé, ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ãëÜóôñáò ðÜíù ôïõ.

Εμμανουήλ Ροΐδης

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ïëüêëçñï ôï äéÞãçìá ðñïâÜëëåé ôçí ôõðéêüôçôá êáé ôçí õðïêñéóßá, ðïõ óõ÷íÜ äéÝðïõí ôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò. Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ êåéìÝíïõ, ï áöçãçôÞò äõóáíáó÷åôåß, êáèþò áíáöÝñåôáé óôç äéáñêÞ õðåíèýìéóç áðü ôç ìçôÝñá ôïõ ôçò ïíïìáóôéêÞò åïñôÞò ôïõ ðáôÝñá ôïõ. 2ç åíüôçôá: Ïé ðñïåôïéìáóßåò îåêéíïýí ïêôþ çìÝñåò ðñéí áðü ôç ãéïñôÞ êáé óõìðåñéëáìâÜíïõí ôç óýíôáîç ãñáðôïý åõ÷åôÞñéïõ êåéìÝíïõ êáé ôçí áãïñÜ äþñïõ áðü ôç ìçôÝñá êáé ôï ðáéäß. Óå ïëüêëçñç ôçí åíüôçôá äéáöáßíåôáé ï êáôáíáãêáóìüò ðïõ õößóôáôáé ôï ðáéäß êáèþò óõììåôÝ÷åé óôéò äéáäéêáóßåò áõôÝò, ï ïðïßïò ðçãÜæåé áðü ôçí ðñïóðïßçóç, ôçí õðïêñéóßá êáé ôçí ôõðéêüôçôá ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôéò ïéêïãåíåéáêÝò ôïõò ó÷Ýóåéò. 3ç åíüôçôá: Óôçí ôåëåõôáßá åíüôçôá ôïõ áðïóðÜóìáôïò ï áöçãçôÞò ðåñéãñÜöåé ìå ÷éïõìïñéóôéêÞ äéÜèåóç ôçí çìÝñá ôçò ãéïñôÞò, ðïõ ìåôáôñÝðåôáé ôåëéêÜ óå ìéá ãåëïßá öÜñóá. Ðáñüëåò ôéò ðñïåôïéìáóßåò ôï ðáéäß, êáèþò óêýâåé íá öéëÞóåé ôïí åïñôÜæïíôá, ñß÷íåé ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ãëÜóôñáò ðïõ êñáôïýóå ðÜíù óôá óåíôüíéá êáé ôï ðïõêÜìéóï ôïõ ðáôÝñá ôïõ. ÔÝëïò, ôï ðáéäß ôéìùñåßôáé ìå ìéá ìïýíôæá áðü ôïí ðáôÝñá êáé Ýíá ÷áóôïýêé áðü ôçí åêíåõñéóìÝíç ìçôÝñá. Óôï äéÞãçìá êõñéáñ÷åß ç åéñùíéêÞ äéÜèåóç êáé ï áõôïóáñêáóôéêüò ôüíïò, ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôï óõããñáöÝá, ãéá íá óáôéñßóåé ôçí ôõðéêüôçôá êáé ôçí õðïêñéóßá ôùí áíèñþðéíùí êáé ôùí ïéêïãåíåéáêþí ó÷Ýóåùí. Ôï ÷éïõìïñéóôéêü ðíåýìá ôïõ êåéìÝíïõ äçìéïõñãåßôáé ôüóï áðü ôéò ëÝîåéò êáé ôéò åêöñÜóåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò üóï êáé áðü ôéò ßäéåò ôéò êáôáóôÜóåéò. ¢ëëùóôå, óáñêáóôéêü ôüíï ðñïóäßäåé óôï Ýñãï êáé ç ÷ñÞóç ôçò áñ÷áÀæïõóáò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ï áöçãçôÞò ôïõ êåéìÝíïõ óêéáãñáöåß ôá ðñüóùðá ôçò éóôïñßáò, ÷ùñßò üìùò íá åìâáèýíåé óôï óõíáéóèçìáôéêü ôïõò êüóìï.

65

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

ÌçôÝñá: Ç ìçôÝñá ôïõ áöçãçôÞ åßíáé åðéâëçôéêÞ, êáôáðéåóôéêÞ êáé áõôáñ÷éêÞ. ÅêâéÜæåé ôçí Ýêöñáóç áãÜðçò êáé óåâáóìïý ôïõ ãéïõ ðñïò ôïí ðáôÝñá, ãéáôß Ýôóé åðéâÜëëåé ç êáëÞ ôïõ áíáôñïöÞ, êáé ôïõ äéäÜóêåé ôçí õðïêñéóßá êáé ôçí ðñïóðïßçóç ìå ôçí ïðïßá êáé ç ßäéá ìåãÜëùóå. ÐáôÝñáò: Åßíáé óïâáñüò, áðüìáêñïò, áõóôçñüò, áîéïóÝâáóôïò êáé ïëéãüëïãïò. ×áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí ßäéá ôõðéêÞ êáé õðïêñéôéêÞ óõìðåñéöïñÜ ðïõ äéáêñßíåé êáé ôç ìçôÝñá. Åßíáé ïîýèõìïò, üðùò óõìðåñáßíïõìå áðü ôïí ôñüðï ðïõ áíôéäñÜ óôï ëÜèïò ôïõ ðáéäéïý. ÁöçãçôÞò: Ï ãéïò ôçò ïéêïãÝíåéáò, êáé áöçãçôÞò ôïõ äéçãÞìáôïò, ðáñïõóéÜæåôáé åéñùíéêüò êáé óáñêáóôéêüò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ Ç ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ åßíáé ç áðëÞ êáèáñåýïõóá ìå êÜðïéåò áñ÷áÀæïõóåò ëÝîåéò ðïõ ðñïóèÝôïõí åéñùíåßá êáé ÷éïýìïñ óôï êåßìåíï («ÐÜíóåðôå êáé ÁãáðçôÝ ìïõ ÐÜôåñ… ßíá õðïâÜëù õìßí»). ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ Ýñãïõ åßíáé óáñêáóôéêü, åéñùíéêü, ÷éïõìïñéóôéêü êáé ðñïóùðéêü. iii) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «êÜðùò Üíïóôïí», «Ýëåéðåí áðü áõôÞí ç áðáéôïýìåíç äüóéò óõãêéíÞóåùò», «áðåëÝêçôåò åëëçíéêïýñåò», «åêÜìáìåí ôá äýï áíèïðùëåßá Üíù-êÜôù», «Ýóôáæåí ç ìýôç ìïõ êáé ì’ åâáóÜíéæáí ïé ÷éïíßóôñáé», «íá ìå öéëïäùñÞóåé Ýíáí ôåëåõôáßïí ìðÜôóïí». Ðáñïìïéþóåéò: «ùò ìÝãá êáôüñèùìÜ ôïõ», «êáèþò åéò ôï èÝáôñïí», «ùò íá Þóáí øÜñéá». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ ðáôÝñá («Ôïí ðáôÝñá ìïõ åõñÞêáìåí åéò ôï êñåâÜôé… ôùí åðéóÞìùí çìåñþí»). Ç åéêüíá ôçò ìçôñéêÞò ìïñöÞò, («…ç ìçôÝñá ìïõ ìå ôï ìåôáîùôüí ôçò öüñåìá…»).

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

66

1. Ðþò áíôéìåôùðßæåé ï áöçãçôÞò üëç ôçí ôåëåôÞ ôçò ãéïñôÞò ôïõ ðáôÝñá ôïõ; Ï áöçãçôÞò åßíáé õðï÷ñåùìÝíïò íá ëÜâåé ìÝñïò óå ìéá ôåëåôÞ ðïõ êáèüëïõ äåí ôïí åõ÷áñéóôåß. Åßíáé ãé’ áõôüí ìéá ôåëåôÞ ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áíßá, Üã÷ïò, õðïêñéóßá êáé øåõäåßò åêäçëþóåéò áãÜðçò. ÖõóéêÜ äåí ôïõ áñÝóåé áõôÞ ç êáôÜóôáóç, áöïý ðñÝðåé íá öåñèåß ìå Ýíáí ôñüðï ðïõ äåí ôáéñéÜæåé ó’ Ýíá ðáéäß. Ãíùñßæåé üôé üëá åßíáé õðïêñéôéêÜ, áêüìá êáé ç Ýêðëçîç óôïí ðáôÝñá ôïõ. Áõôü

Ý÷åé óõíÝðåéá íá áíôéìåôùðßæåé ôçí ôåëåôÞ óáí Ýíá âáóáíéóôÞñéï ðïõ ðñÝðåé íá ôï õðïóôåß.

Εμμανουήλ Ροΐδης

2. Ðïéá ó÷Ýóç öáßíåôáé íá õðÜñ÷åé áíÜìåóá óôïí áöçãçôÞ êáé ôïõò ãïíåßò ôïõ; ÁðáíôÞóôå ìå áíáöïñÝò óôï êåßìåíï. Ç ó÷Ýóç ôïõ áöçãçôÞ ìå ôïõò ãïíåßò ôïõ, üðùò öáßíåôáé áðü ôï êåßìåíï, åßíáé åíôåëþò ôõðéêÞ êáé õðïêñéôéêÞ. Ï ãéïò ôçò ïéêïãÝíåéáò åîáíáãêÜæåôáé íá åõ÷çèåß óôïí ðáôÝñá ôïõ ãéá ôçí ïíïìáóôéêÞ ôïõ åïñôÞ ìå Ýíáí ôñüðï âáóáíéóôéêü. Áêüìá êáé ç ðñïóöþíçóÞ ôïõ åßíáé ìáêñéÜ áðü ôçí ðáéäéêüôçôá êáé ôçí áãíüôçôÜ ôïõ. Ç ãëþóóá åßíáé øõ÷ñÞ êáé óõíäõÜæåôáé ìå ôá áéóèÞìáôá ðïõ âéþíåé ôç óõãêåêñéìÝíç óôéãìÞ. Áõôü äåß÷íåé ôçí ôõðéêÞ êáé áðüìáêñç ó÷Ýóç ðïõ äéáôçñåß ìå ôïí ðáôÝñá ôïõ. Áðü ôçí Üëëç, ç ó÷Ýóç ìå ôç ìçôÝñá ôïõ öáßíåôáé áêüìç ÷åéñüôåñç. Åäþ äåí õðÜñ÷åé ìüíï ç ôõðéêüôçôá, áëëÜ êáé ï øõ÷áíáãêáóìüò ôïõ ðáéäéïý íá êÜíåé áõôü ðïõ åðéèõìåß ç ßäéá. Ôïí ìáëþíåé, ôïí ÷ôõðÜ, ôïí «ðñïðïíåß» íá óõìðåñéöÝñåôáé «óùóôÜ» ðñïò ôïí ðáôÝñá ôïõ êáé áðÝ÷åé ðïëý áðü ôç ìçôñéêÞ óõìðåñéöïñÜ ðïõ Ý÷ïõìå óõíçèßóåé. ÃåíéêÜ, ç ó÷Ýóç ôïõò åßíáé ôõðéêÞ, õðïêñéôéêÞ êáé ðñïóðïéçôÞ. 3. ÕðÜñ÷åé óôï äéÞãçìá åéñùíåßá êáé áõôïóáñêáóìüò; ÁéôéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. ÌÝóá óôï êåßìåíï õðÜñ÷åé åéñùíåßá êáé áõôïóáñêáóìüò. Ï áöçãçôÞò äåí Ý÷åé Üëëï ôñüðï íá áíôéìåôùðßóåé ôç äñáìáôéêÞ ôïõ êáôÜóôáóç êáé ðáñïõóéÜæåé ôá ãåãïíüôá ìå ÷ëåõáóìü («Äåí õðÜñ÷åé êßíäõíïò… ëÝãåôáé ÉùÜííçò», «ÄéÜ íá ãßíïõí ôá ðñÜãìáôá… åéò ôï èÝáôñïí», «Ç áëÞèåéá åßíáé… ôïí ðáôÝñá ìïõ»). ÅðéëÝãåé ôïí ôñüðï áõôü ùò ôïí ðëÝïí êáôÜëëçëï ãéá íá ôá ðáñïõóéÜóåé. 4. ÕðÜñ÷ïõí óçìåßá ìÝóá óôï êåßìåíï ðïõ óáò Ýêáíáí íá ãåëÜóåôå; Ðïéá åßíáé áõôÜ; Ðþò ðÝôõ÷å ï óõããñáöÝáò íá äþóåé áóôåßï ôüíï óôçí áöÞãçóç; Ôï êåßìåíï, ìÝóá áðü ôï åéñùíéêü êáé óáñêáóôéêü ýöïò ôïõ, äçìéïõñãåß óôïí áíáãíþóôç ôç äéÜèåóç íá ãåëÜóåé. Ç áñ÷áÀæïõóá ãëþóóá ôçò ðñïóöþíçóçò, üôáí áêïýãåôáé áðü Ýíá ðáéäß ðñïêáëåß åî áñ÷Þò ãÝëéï. Åðßóçò, ç óêçíÞ óôï áíèïðùëåßï ðñïêáëåß ãÝëéï, áöïý ç êáèþò ðñÝðåé ìçôÝñá åìöáíßæåôáé õðåñâïëéêÞ áêüìá êáé óôá ðéï áðëÜ ðñÜãìáôá, åíþ ç áíôßèåóÞ ôçò ìå ôïí áíèïðþëç åßíáé åìöáíÝóôáôç. ÂÝâáéï ôï áóôåßï êïñõöþíåôáé üôáí êáôÜ ôçí êñéóéìüôåñç óôéãìÞ ôá ðÜíôá ÷áëÜíå áðü ôçí áäåîéüôçôá(;) ôïõ áöçãçôÞ. ÌÝóá óôï ÷åéìþíá ôá õãñÜ óåíôüíéá êáé ñïý÷á äå èá Þôáí ü,ôé êáëýôåñï ãéá ôïí ðáôÝñá ôïõ! Ç ôåëåõôáßá üìùò ðñüôáóç Ýñ÷åôáé íá äçìéïõñãÞóåé óôïí áíáãíþóôç Ýíá ðéêñü ÷áìüãåëï. Ï áöçãçôÞò äßíåé ôüíï áóôåßï óôçí áöÞãçóÞ ôïõ, ôüóï ìÝóá áðü

67

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

ôç ãëáöõñüôçôá êáé ôç æùíôÜíéá ôùí óêçíþí, üóï êõñßùò ìå ôç ãëþóóá. Ç ÷ñÞóç ôçò êáèáñåýïõóáò, ïé óôïìöþäåéò åêöñÜóåéò, ôï ðåñéóôáóéáêü ÷éïýìïñ, ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ðáôÝñá êáé ç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôç ìçôÝñá ôïõ, åßíáé åñãáëåßï óôá ÷Ýñéá ôïõ ãéá íá äçìéïõñãÞóåé óáôéñéêÞ áôìüóöáéñá óôï êåßìåíü ôïõ. 5. ¼ðùò öáßíåôáé óôï äéÞãçìá, ç ôõðéêüôçôá êáé ç õðï÷ñÝùóç ÷áñáêôÞñéæáí óå ðáëáéüôåñåò åðï÷Ýò ôç ó÷Ýóç ðáéäéþí – ãïíÝùí. Ó÷ïëéÜóôå ôåò, óõãêñßíïíôÜò ôåò ìå ôç óçìåñéíÞ ðñáãìáôéêüôçôá. ÐñÜãìáôé, ïé ó÷Ýóåéò ðáéäéþí – ãïíéþí ôá ðáëáéüôåñá ÷ñüíéá ÷áñáêôçñßæïíôáí áðü ôõðéêüôçôá êáé ðñïóðïßçóç. Ôá ðáéäéÜ Ýðñåðå íá öÝñïíôáé óôïõò ìåãáëýôåñïõò ìå Ýíáí ôñüðï õðï÷ñåùôéêÜ êáèþò ðñÝðåé. ¸ôóé, ï óåâáóìüò êáé ç áãÜðç Ýðñåðå íá åêäçëþíïíôáé ìå âÜóç ôïõò êáíüíåò êáëÞò óõìðåñéöïñÜò êáé áíáôñïöÞò êáé ü÷é ìå ãíþìïíá ôçí áãíüôçôá, ôçí áèùüôçôá êáé ôçí åéëéêñßíåéá ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôá ðáéäéÜ. Ï óåâáóìüò êáé ç õðáêïÞ Þôáí óôïé÷åßá ðïõ óôçí êõñéïëåîßá åðéâÜëëïíôáí êáé êáôÜ óõíÝðåéá Þôáí øåýôéêá. Áíôßèåôá, óÞìåñá ïé ó÷Ýóåéò áíÜìåóá óôá ðáéäéÜ êáé ôïõò ãïíåßò åßíáé ðïëý ðéï åéëéêñéíåßò. Ï óåâáóìüò êáé ç áãÜðç åßíáé óôïé÷åßá ðïõ êåñäßæïíôáé ìÝóá áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá êáé ïé ó÷Ýóåéò ïéêïäïìïýíôáé óå ðéï óôÝñååò êáé áëçèéíÝò âÜóåéò. ÂÝâáéá, ïñéóìÝíïé ìðïñïýí íá éó÷õñéóôïýí üôé ôá óçìåñéíÜ ðáéäéÜ åßíáé áõèÜäç, Þ üôé äå öÝñïíôáé óùóôÜ óôïõò ãïíåßò ôïõò. Áõôü óõìâáßíåé ðñÜãìáôé, üìùò êáíåßò äå èá äéáöùíÞóåé üôé åßíáé ðñïôéìüôåñï íá õðÜñ÷åé áëçèéíÞ ó÷Ýóç áíÜìåóá óôïõò äýï, Ýóôù êáé Üó÷çìç, ðáñÜ íá åßíáé ðñïóðïéçôÞ êáé õðïêñéôéêÞ êáé íá ðáñïõóéÜæåôáé ðñïò ôá Ýîù éäáíéêÞ êáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá íá åßíáé êáôáêñéôÝá áêüìá êáé áðü ôï ßäéï ôï ðáéäß.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Íá áðïäþóåôå ìå óõíôïìßá ôï íüçìá ôïõ êåéìÝíïõ êáé íá êáôáãñÜøåôå ôç âáóéêÞ éäÝá ôïõ äéçãÞìáôïò. 2. Íá óêéáãñáöÞóåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôùí ðñïóþðùí ôïõ êåéìÝíïõ. 3. Íá åíôïðßóåôå óôï êåßìåíï ôá óçìåßá óôá ïðïßá äéáöáßíåôáé ç ôõðéêüôçôá ôùí ó÷Ýóåùí ôïõ áöçãçôÞ ìå ôïõò ãïíåßò ôïõ.

68

Το στερνό παραμύθι Λάμπρος Πορφύρας

Α. Ο δημιουργός Ï ËÜìðñïò Ðïñöýñáò ãåííÞèçêå óôç ×ßï ôï 1879 êáé ðÝèáíå óôïí ÐåéñáéÜ ôï 1932. Ôï ðñáãìáôéêü ôïõ üíïìá Þôáí ÄçìÞôñéïò Óýøùìïò. Óðïýäáóå ÍïìéêÜ, ÷ùñßò íá ðÜñåé ùóôüóï ðôõ÷ßï. ¸æçóå óôïí ÐåéñáéÜ, êïíôÜ óôïõò áíèñþðïõò ôçò èÜëáóóáò, ôùí ïðïßùí ôïõò êáçìïýò êáé ôéò ìéêñï÷áñÝò áðïôýðùóå óôá Ýñãá ôïõ. Ôï 1920 ôéìÞèçêå ìå ôï Áñéóôåßï ÃñáììÜôùí êáé ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ óôÞèçêå ç ðñïôïìÞ ôïõ óôç Öñåáôßäá áðü ôï ÄÞìï Ðåéñáéþò. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá ãíÞóéá ðïéçôéêÞ öëÝâá, ðïõ êëçñïäüôçóå óôéò åðüìåíåò ãåíéÝò Ýíá Ýñãï ìéêñü óå üãêï, áëëÜ ðïéïôéêÜ óðïõäáßï. ÁíÞêåé óôçí ïìÜäá ôùí ðïéçôþí ôçò ãåíéÜò ôïõ 1880, ðïõ áêïëïýèçóå ôçí ôå÷íïôñïðßá ôïõ óõìâïëéóìïý êáé óõíÝèåóå Ýñãá ìå Ýíôïíï ëõñéóìü, ðïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôï ñõèìü, ôçí åõáéóèçóßá, ôç íïóôáëãßá êáé ôç ìïõóéêüôçôÜ ôïõò. ÅîÝäùóå ôá ðïéçôéêÜ Ýñãá Ç èëßøç ôïõ ìáñìÜñïõ (1894) êáé ÓêéÝò (1920). Ôï 1934, ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ, åêäüèçêå ç óõëëïãÞ ÌïõóéêÝò öùíÝò, óôçí ïðïßá ðåñéÝ÷ïíôáé áíÝêäïôá ðïéÞìáôÜ ôïõ.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá Ôï óôåñíü ðáñáìýèé áíÞêåé óôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ÓêéÝò, ðïõ åêäüèçêå ôï 1920. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ëõñéêü ðïßçìá ìå ñõèìü, åõáéóèçóßá êáé ìïõóéêüôçôá, ðïõ áêïëïõèåß ôçí ôå÷íïôñïðßá ôïõ óõìâïëéóìïý, êáèþò ï ëïãïôÝ÷íçò äåí áíôëåß ôá èÝìáôÜ ôïõ áðü ôçí åîùôåñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, áëëÜ áðü ôçí õðïêåéìåíéêÞ æùÞ êáé ôïí åóùôåñéêü ôïõ êüóìï, ôá óõíáéóèÞìáôá, ôéò éäÝåò êáé ôéò ìåôáöõóéêÝò ôïõ áíçóõ÷ßåò. ¼ðùò õðïäçëþíåé êáé ï ôßôëïò ôïõ Ýñãïõ, ôï ðïßçìá ó÷åôßæåôáé ìå ôï èÜíáôï («ôï óôåñíü») åíüò áãáðçìÝíïõ ðñïóþðïõ ôçò ïéêïãÝíåéáò, ðïõ óõíäÝåôáé ìå ôá ðáñáìýèéá ôçò ãéáãéÜò («ðáñáìýèé»). Ôï ðéï ãëõêü êáé áãáðçìÝíï ðñüóùðï ôçò åëëçíéêÞò ïéêïãÝíåéáò, ç ãéáãéÜ, ìÝóá áðü Ýíá ðïßçìá – ðáñáìýèé ðïõ äéçãåßôáé ôï åããüíé ôçò, óõíáíôÜ ôïí Áñ÷Üããåëï êáé ôïí áêïëïõèåß óôïõò ïõñáíïýò.

69

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

Γ. Δομή του έργου 1ç åíüôçôá: «ÐÞñáí óôñáôß óôñáôß ôï ìïíïðÜôé… êáé êáâáëÜñçäåò áðÜíù óô’ Üôé»: ÁíáöïñÜ óôá ðáñáìõèéêÜ óôïé÷åßá ðïõ Ýñ÷ïíôáé áðü ìáêñéíïýò ôüðïõò, ãéá íá ôéìÞóïõí ôç ãéáãéÜ. 2ç åíüôçôá: «Êáé ãýñù óôçò ãéáãéÜò ìïõ ôï êñåâÜôé… ôçò ôñáãïõäïýóáí –ðïéïò ôï îÝñåé– êÜôé»: Ç ðáñÝëáóç ôùí çñþùí ôùí ðáñáìõèéþí ìðñïóôÜ áðü ôï íåêñéêü êñåâÜôé êáé ôï ôñáãïýäé ôïõò ðñïò ôç ãéáãéÜ. 3ç åíüôçôá: «Êáíåßò ãéá ôçò ãéáãéÜò ìïõ ôçí áãÜðç… êáé íá ôçò öÝñåé áèÜíáôï íåñü»: Ôï ìåãÜëï ðáñÜðïíï ôïõ ðïéçôÞ. 4ç åíüôçôá: «Ç ìÜíá ìïõ åß÷å ãïíáôßóåé êÜôïõ… ï Áñ÷Üããåëïò ÷ôõðïýóå ôá öôåñÜ ôïõ»: Ç åéêüíá ôçò èëéììÝíçò ìçôÝñáò. Ôï ðáñáìýèé ôåëåéþíåé ìå ôïí Áñ÷Üããåëï ðïõ åôïéìÜæåôáé íá ïäçãÞóåé ôç ãéáãéÜ óôïõò ïõñáíïýò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï ðïßçìá ï ëïãïôÝ÷íçò óõíäõÜæåé ôï èëéâåñü ãåãïíüò ôïõ èáíÜôïõ ôçò ãéáãéÜò ôïõ ìå ðáñáìõèéêÜ óôïé÷åßá. ¼ëåò ïé áãáðçìÝíåò ìïñöÝò ôùí ðáñáìõèéþí óôÝêïíôáé ãýñù áðü ôï êñåâÜôé ôçò ãéáãéÜò, ðïõ ðëçóéÜæåé óôï ôÝëïò ôçò æùÞò ôçò, ãéá íá áðáëýíïõí ôïí ðüíï ôùí óõããåíþí ôçò êáé ôçò ãïíáôéóìÝíçò ìçôÝñáò. ÌÝóá óôï êëßìá áõôü, ç ãéáãéÜ óõíáíôÜ ôïí Áñ÷Üããåëï êáé ôïí áêïëïõèåß óôïõò ïõñáíïýò.

70

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç óôñïöÞ ôçò ðïéçôéêÞò óýíèåóçò, üëïé ïé Þñùåò ôùí ðáñáìõèéþí (âáóéëïðïýëåò, êáëïêõñÜäåò, âáóéëéÜäåò áðü îÝíåò ÷þñåò êáé êáâáëÜñçäåò ðÜíù óôá ÜëïãÜ ôïõò), îåðñïâÜëëïõí áðü ôéò äéçãÞóåéò ôçò ãéáãéÜò, ãéá íá áðïôßóïõí öüñï ôéìÞò óôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï, ðïõ ðëçóéÜæåé óôï ôÝëïò ôçò æùÞò ôïõ. 2ç åíüôçôá: ÌÝóá óå áôìüóöáéñá èëßøçò («áíÜìåóá áðü äýï ÷ëùìÝò ëáìðÜäåò»), ïé ìïñöÝò ôùí ðáñáìõèéþí ðåñíïýí áðü ôï íåêñéêü êñåâÜôé êáé ôñáãïõäïýí óôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï. Ìå ôçí «ðáñÝëáóç» ôùí ðáñáìõèéêþí óôïé÷åßùí ï ðïéçôÞò åðéäéþêåé êáé åðéôõã÷Üíåé íá áðáëýíåé ôçí ðÝíèéìç áôìüóöáéñá, íá åëáöñýíåé ôç âáñýôçôá ôïõ èëéâåñïý ãåãïíüôïò. 3ç åíüôçôá: Óôçí ôñßôç óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò ôï ðïéçôéêü õðïêåßìåíï åêöñÜæåé ôï ìåãÜëï ôïõ ðáñÜðïíï, åðåéäÞ êáíÝíáò áðü ôïõò ìõèéêïýò Þñùåò ôùí ðáñáìõèéþí ôçò ãéáãéÜò äåí ôçò ðñïóöÝñåé ôï «áèÜíáôï íåñü». Ç åéêüíá ôçò ãéáãéÜò óõíäÝåôáé Üìåóá óôçí øõ÷Þ êáé ôï ìõáëü ôïõ ðáéäéïý ìå ôá ðáñáìýèéá, óôá ïðïßá ðÜíôá õðÞñ÷å

Ýíáò Þñùáò ðïõ íéêïýóå êÜðïéï äõíáôü («äå óêüôùóå ôï ÄñÜêï Þ ôïí ÁñÜðç») êáé êÝñäéæå áèÜíáôï íåñü ãéá ÷Üñç ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ («êáé íá ôçò öÝñåé áèÜíáôï íåñü»). ¼ìùò ôþñá, ç äõíáôüôçôá áèáíáóßáò áðïõóéÜæåé ãéá ôï áãáðçìÝíï ôïõ ðñüóùðï. 4ç åíüôçôá: Óôçí ôÝôáñôç óôñïöÞ êõñéáñ÷åß ç ìïñöÞ ôçò èëéììÝíçò ìçôÝñáò ôïõ ðïéçôÞ ðïõ óôÝêåôáé ãïíáôéóôÞ äßðëá óôï íåêñéêü êñåâÜôé. Ç åéêüíá áõôÞ ðñïêáëåß êáé ìåôáäßäåé óôïõò áíáãíþóôåò Ýíôïíá óõíáéóèÞìáôá èëßøçò, óôåíï÷þñéáò êáé áðåëðéóßáò. Ôï ðïßçìá ïëïêëçñþíåôáé ìå ôïí Áñ÷Üããåëï ðïõ åôïéìÜæåôáé íá ðÜñåé ìáæß ôïõ óôïõò ïõñáíïýò, ôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï, ìÝóá óôïí áðüç÷ï ôùí ðáñáìõèéþí. Ç ãéáãéÜ öåýãåé áðü ôç æùÞ, áëëÜ æåé ðÜíôïôå óôçí êáñäéÜ êáé óôç óêÝøç ôùí áíèñþðùí ðïõ ôçí áãÜðçóáí.

Λάμπρος Πορφύρας

Ε. Τεχνική – Τεχνοτροπία i) Ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç áðëÞ, ëéôÞ äçìïôéêÞ. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ëõñéêü, õðïâëçôéêü, ìåëáã÷ïëéêü. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç Ôï ðïßçìá åßíáé ëõñéêü êáé áíÞêåé óôï åßäïò ôïõ óïíÝôïõ. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ìéêñü ðïßçìá-ðáñáìýèé ðïõ áðïôåëåßôáé áðü äýï ôåôñÜóôé÷åò êáé äýï ôñßóôé÷åò óôñïöÝò. Ïé óôß÷ïé åßíáé éáìâéêïß 11óýëëáâïé êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá óôáõñùôÞ óôéò äýï ðñþôåò óôñïöÝò (áââá), åíþ óôéò ôñßóôé÷åò óôñïöÝò áêïëïõèåß ôéò ìïñöÝò ááâ êáé áâá. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ÐÞñáí óôñáôß óôñáôß ôï ìïíïðÜôé», «÷ëùìÝò ëáìðÜäåò», «íá ôçò öÝñåé áèÜíáôï íåñü». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí ôñáãïõäéóôÜäåò». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôùí çñþùí ôùí ðáñáìõèéþí. Ç åéêüíá ôçò ãéáãéÜò óôï êñåâÜôé ðïõ ðåñéôñéãõñßæåôáé áðü ôéò ìïñöÝò ôùí ðáñáìõèéþí. Ç öáíôáóôéêÞ åéêüíá ôùí çñþùí ðïõ ìÜ÷ïíôáé ìå ôï ÄñÜêï Þ ôïí ÁñÜðç. Ç åéêüíá ôçò èëéììÝíçò ãïíáôéóôÞò ìçôÝñáò äßðëá óôï êñåâÜôé ôçò ãéáãéÜò. Ç ìïñöÞ ôïõ Áñ÷Üããåëïõ ðïõ «÷ôõðïýóå ôá öôåñÜ ôïõ».

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôï èÜíáôï ôçò ãéáãéÜò ìÝóá óå áôìüóöáéñá ëõðçôåñïý ðáñáìõèéïý. Ìå ðïéïõò ôñüðïõò åðéôõã÷Üíåôáé ç áôìüóöáéñá áõôÞ; Ï ðïéçôÞò óõíäõÜæåé ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ èáíÜôïõ ôçò ãéáãéÜò ôïõ

71

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

ìå ðáñáìõèéêÜ óôïé÷åßá. Äçìéïõñãåßôáé Ýôóé ìéá ëõðçôåñÞ áôìüóöáéñá, áöïý üëïé ïé Þñùåò Ýñ÷ïíôáé íá áðïôßóïõí öüñï ôéìÞò óôç ãéáãéÜ, ðïõ êåßôåôáé åôïéìïèÜíáôç áíÜìåóá óå äýï ÷ëùìÝò ëáìðÜäåò. Ç ðåñéññÝïõóá áôìüóöáéñá äçìéïõñãåß óôïí áíáãíþóôç áéóèÞìáôá èëßøçò, ìïëïíüôé ï ðïéçôÞò äåí êÜíåé êáìéÜ áíáöïñÜ óôç ëÝîç «èÜíáôïò». Ç ìçôÝñá ôïõ åßíáé ãïíáôéóôÞ, äåßãìá ôçò óôåíï÷þñéáò êáé ôçò áðåëðéóßáò ôçò, åéêüíá ðïõ ðñïêáëåß áíôßóôïé÷á áéóèÞìáôá óôïõò áíáãíþóôåò. Êáô’ áõôüí ôïí ôñüðï, ï ðïéçôÞò åðéôõã÷Üíåé íá äçìéïõñãÞóåé ôï óõãêåêñéìÝíï êëßìá. 2. Ðïéï ðáñÜðïíï åêöñÜæåé ï ðïéçôÞò óôçí ôñßôç óôñïöÞ; Ï ðïéçôÞò áöéåñþíåé ôçí ôñßôç óôñïöÞ óôçí Ýêöñáóç ôïõ ðáñáðüíïõ ôïõ. Ç ãéáãéÜ ôïõ óõíäÝåôáé ìå ôá ðáñáìýèéá ðïõ ôïõ Ýëåãå êáé ó’ áõôÜ ðÜíôá õðÞñ÷å Ýíáò Þñùáò ðïõ íéêïýóå êÜðïéï äõíáôü êáé êÝñäéæå ôï áèÜíáôï íåñü ãéá ÷Üñç ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ. ¼ìùò ãéá ôç ãéáãéÜ ôïõ, äåí õðÜñ÷åé áèÜíáôï íåñü ôþñá ðïõ ôï ÷ñåéÜæåôáé. ¼ëïé ïé Þñùåò ðïõ ôüóï üìïñöá ðåñéÝãñáöå, Ý÷ïõí ÷áèåß êáé êáíåßò ðéá äåí ìðïñåß íá ôç âïçèÞóåé. Ôï ðáñÜðïíï ôïõ ðïéçôÞ åßíáé ç áðïõóßá ôçò äõíáôüôçôáò íá ãßíåé áèÜíáôï Ýíá Üôïìï ðïõ ôüóï áãáðÜ. 3. Óôï ðïßçìá óõíõðÜñ÷ïõí åéêüíåò áðü ôçí ðñáãìáôéêÞ æùÞ, ôçí åîùðñáãìáôéêÞ (ðáñáìõèéêÞ) áôìüóöáéñá êáé ôç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç. Åíôïðßóôå ôïõò ó÷åôéêïýò óôß÷ïõò. Ôï ðïßçìá êéíåßôáé áíÜìåóá óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé óôç öáíôáóßá. Ç ðñþôç óôñïöÞ Ý÷åé áôìüóöáéñá ðáñáìõèéïý, ç äåýôåñç ðáñïõóéÜæåé ôç ãéáãéÜ óôï íåêñéêü êñåâÜôé, ç ôñßôç áíáöÝñåôáé óå Þñùåò ôùí ðáñáìõèéþí êáé ç ôÝôáñôç áðïôåëåß óõíäõáóìü üëùí ôùí ðáñáðÜíù ìå óôïé÷åßá èñçóêåõôéêÞò ðßóôçò. Ôá ðáñáðÜíù óôïé÷åßá åíôïðßæïíôáé óôïõò åîÞò óôß÷ïõò: á. ÐñáãìáôéêÞ æùÞ: óô. 5, 6, 12. â. ÐáñáìõèéêÞ áôìüóöáéñá: óô. 1-4, 7-11, 13. ã. ÈñçóêåõôéêÞ ðßóôç: óô. 14.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

72

1. Ôé åðéäéþêåé ï ðïéçôÞò ìå ôï íá óõíäÝåé ôï èÜíáôï ôïõ áãáðçìÝíïõ ôïõ ðñïóþðïõ ìå ôïí êüóìï ôùí ðáñáìõèéþí; 2. ÐåñéãñÜøôå ôá áéóèÞìáôá ôïõ ðïéçôÞ áðÝíáíôé óôç ãéáãéÜ ôïõ, üðùò äéáöáßíïíôáé ìÝóá áðü ôï Ýñãï. 3. Ðþò ðáñïõóéÜæåôáé óôï ðïßçìá ï ñüëïò ôçò ãéáãéÜò óôçí ïéêïãÝíåéá; ÐåñéãñÜøôå ôï ñüëï ðïõ Ý÷åé ç ãéáãéÜ óôç óýã÷ñïíç ïéêïãÝíåéá.

Ο παππούς και το εγγονάκι Λέων Τολστόι

Α. Ο δημιουργός Ï Ñþóïò óõããñáöÝáò êüìçò ËÝùí ÍéêïëÜãéåâéôò Ôïëóôüé ãåííÞèçêå ôï 1828 óôç ÃéÜóíáãéá ÐïëõÜíá, Ýíá ÷ùñéü óôá íüôéá ôçò Ìüó÷áò, êáé ðÝèáíå ôï 1910 óôï ÁóôñÜðïâï, óôçí åðáñ÷ßá ôïõ ÑéáæÜí. Ïé ãïíåßò ôïõ ðÝèáíáí üôáí Þôáí áêüìç ðáéäß êáé áíáôñÜöçêå áðü óõããåíåßò ïé ïðïßïé áíÝèåóáí ôç ìüñöùóÞ ôïõ óå ïéêïäéäáóêÜëïõò. Óå çëéêßá 16 åôþí Üñ÷éóå íá öïéôÜ óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôïõ ÊáæÜí. ÃñÞãïñá üìùò åãêáôÝëåéøå ôéò óðïõäÝò ôïõ êáé ôï 1847 åðÝóôñåøå óôç ÃéÜóíáãéá ÐïëõÜíá, ãéá íá áó÷ïëçèåß ìå ôç äéá÷åßñéóç ôùí êôçìÜôùí ôïõ êáé íá óõíå÷ßóåé ìüíïò ôïõ ôç ìåëÝôç. Ôï 1852 êáôåôÜãç óôïí óôñáôü êáé åðÝäåéîå ìåãÜëç áíäñåßá óôéò ðïëåìéêÝò åðé÷åéñÞóåéò óôïí Êáýêáóï. Ôï 1854 ìåôáôÝèçêå óôï ìÝôùðï ôïõ Äïýíáâç êáé êáôÜ ôïí Êñéìáúêü ðüëåìï Ýëáâå ìÝñïò óôçí ðïëéïñêßá ôçò Óåâáóôïýðïëçò. Ôï 1856 åãêáôÝëåéøå ôï óôñáôü êáé ðáñÝìåéíå ãéá Ýíá ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá óôçí Ðåôñïýðïëç. Ôïí åðüìåíï ÷ñüíï ôáîßäåøå óôï åîùôåñéêü êáé åðéóêÝöôçêå ôç Ãáëëßá, ôçí Åëâåôßá êáé ôç Ãåñìáíßá. Ôï 1862 ï Ôïëóôüé íõìöåýôçêå ôç Óüíéá ÁíôñÝãéåâíá Ìðåñò, åãêáôÝëåéøå ôéò åêðáéäåõôéêÝò ôïõ äñáóôçñéüôçôåò êáé áöïóéþèçêå óôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Áíáæçôþíôáò ôï íüçìá ôçò æùÞò, ï Ôïëóôüé óôñÜöçêå ðñïò ôç ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá. ¢óêçóå üìùò êñéôéêÞ óôçí åðßóçìç Åêêëçóßá, ç ïðïßá ôïí áöüñéóå ôï 1901. Ôï 1910 ï óõããñáöÝáò åãêáôÝëåéøå êñõöÜ ôçí êáôïéêßá êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, ãéá íá áíáæçôÞóåé Ýíá êáôáöýãéï üðïõ, üðùò Þëðéæå, èá ìðïñïýóå íá æÞóåé Þóõ÷á, áóêçôéêÜ êáé ðéï êïíôÜ óôï Èåü. ¼ìùò, ëßãåò ìÝñåò áñãüôåñá, óôéò 20 Íïåìâñßïõ ôïõ 1910, ðÝèáíå áðü ðíåõìïíßá óôïí áðïìáêñõóìÝíï óéäçñïäñïìéêü óôáèìü ôïõ ÁóôñÜðïâï ôçò åðáñ÷ßáò ÑéáæÜí. Ï ËÝùí Ôïëóôüé óå üëç ôïõ ôç æùÞ õðÞñîå õðÝñìá÷ïò ôçò êïéíùíéêÞò äéêáéïóýíçò áðÝíáíôé óôïõò öôù÷ïýò ÷ùñéêïýò. Ùò õðÝñìá÷ïò ôçò êïéíùíéêÞò áíáìüñöùóçò êáé ùò çèéêüò óôï÷áóôÞò, ðñïÝâáëëå ìÝóá áðü ôï óõããñáöéêü ôïõ Ýñãï ôéò éäÝåò ôïõ ãéá ôçí êáôÜñãçóç ôçò âßáò êáé ôçò áíéóüôçôáò. Ï Ñþóïò óõããñáöÝáò áó÷ïëÞèçêå

73

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

ìå üëá ôá åßäç ôïõ ãñáðôïý ëüãïõ. ÓõíÝãñáøå Üñèñá óå åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ, ìõèéóôïñÞìáôá, äéçãÞìáôá, íïõâÝëåò, èåáôñéêÜ êåßìåíá, äïêßìéá, áðïìíçìïíåýìáôá, çìåñïëüãéá, áó÷ïëÞèçêå ìå ôï ëáúêü ðáñáìýèé, åíþ óôá ìÝóá ôçò æùÞò ôïõ ùò ÷ñéóôéáíüò ìåôáññõèìéóôÞò óõíÝèåóå Ýñãá ìå óêïðü íá äéáäþóåé ôçí ðßóôç ôïõ óå ìéá æùÞ áãÜðçò, óýìöùíç ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá. ÓõíÝãñáøå ôá ìõèéóôïñÞìáôá Áðü ôç æùÞ ìïõ, ÊïæÜêïé, Ðüëåìïò êáé åéñÞíç (1865), ¢ííá ÊáñÝíéíá (1877), ÁíÜóôáóç (1899), ôéò íïõâÝëåò ÐáéäéêÜ ÷ñüíéá (1852), ÅöçâéêÜ ÷ñüíéá, ÍåáíéêÜ ÷ñüíéá, Ï èÜíáôïò ôïõ ÉâÜí Éëßôò (1887), ÏéêïãåíåéáêÞ åõôõ÷ßá, ôá äéçãÞìáôá ÁöçãÞóåéò áðü ôç Óåâáóôïýðïëç (1855-1856), ×áôæÞ-ÌïõñÜô (1904), ÁöÝíôçò êáé äïýëïò, Ç óïíÜôá ôïõ Êñüõôóåñ, ôá èåáôñéêÜ Ýñãá Ïé êáñðïß ôçò ðáéäåßáò, Ôï êñÜôïò ôïõ æüöïõ, Ôï æùíôáíü ðôþìá êáé ôá äïêßìéá Ôé åßíáé ç ôÝ÷íç (1897), Ôé åßíáé ç ðßóôç ìïõ. Åðßóçò, Ýãñáøå Ýíá ó÷ïëéêü åã÷åéñßäéï, ôï ÁëöáâçôÜñé, êáé Ýíá Ýñãï ìå ôá áðïöèÝãìáôá äéáöüñùí çèéêïëüãùí êáé öéëïóüöùí, ôïí Êýêëï áíÜãíùóçò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï áðüóðáóìá Ï ðáððïýò êáé ôï åããïíÜêé áíÞêåé óå ìéá åëëçíéêÞ Ýêäïóç äéçãçìÜôùí êáé ðáñáìõèéþí ôïõ Ôïëóôüé ìå ôßôëï ÄéçãÞìáôá, ìýèïé êáé ðáñáìýèéá, ðïõ åêäüèçêå ôï 1996. Ôï äéÞãçìá, ðïõ äéáêñßíåôáé ãéá ôç óõíôïìßá êáé ôç ëéôüôçôÜ ôïõ, áðïôåëåß Ýíá ðáñáìýèé ìå äéäáêôéêü ðåñéå÷üìåíï, ôï ïðïßï áíáöÝñåôáé óôï èÝìá ôçò óõíýðáñîçò ôïõ çëéêéùìÝíïõ ðáððïý ìå ôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ ðáéäéïý êáé äéäÜóêåé ôçí Ýêöñáóç áãÜðçò, êáôáíüçóçò êáé óåâáóìïý ðñïò ôïõò áíèñþðïõò ôçò ôñßôçò çëéêßáò.

Γ. Δομή του έργου 1ç åíüôçôá: «Ï ðáððïýò åß÷å ãåñÜóåé ðïëý… äåí åßðå ôßðïôá»: Ïé äõóêïëßåò ðïõ áíôéìåôùðßæåé ï ðáððïýò åîáéôßáò ôçò ìåãÜëçò ôïõ çëéêßáò êáé ç Üó÷çìç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðáéäéþí ôïõ. 2ç åíüôçôá: «Ìéá ìÝñá ï Üíôñáò… êáé ôïí ðñüóå÷áí üðùò ðñÝðåé»: Ï êáôáëõôéêüò ñüëïò ôïõ åããïíïý óôçí áëëáãÞ ôçò óôÜóçò ôùí ãïíéþí.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

74

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï êåßìåíï, ðïõ áíáöÝñåôáé óôï èÝìá ôçò óõìâßùóçò ôïõ ãÝñïíôá ãïíéïý ìå ôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ ðáéäéïý ôïõ, ï óõããñáöÝáò ðåñéãñÜöåé ôçí áäõíáìßá ôïõ çëéêéùìÝíïõ êáé áíÞìðïñïõ ðáððïý íá åêôåëÝóåé

ìå åðéôõ÷ßá åñãáóßåò êáé ëåéôïõñãßåò ôçò êáèçìåñéíÞò ôïõ æùÞò. Ï áíÞìðïñïò åîáéôßáò ôùí ãçñáôåéþí ðáððïýò, áäõíáôåß íá öÜåé ÷ùñßò íá ÷ýóåé ôï öáãçôü ôïõ. Ôï ãåãïíüò áõôü åíï÷ëåß ôá ðáéäéÜ ôïõ, ôï ãéï ôïõ êáé ôç íýöç ôïõ, ïé ïðïßïé ìáëþíïõí, áðïìïíþíïõí ôïí ðáððïý êáé ôïõ äßíïõí íá ôñþåé óå ìéá îýëéíç ãáâÜèá. ¼ôáí üìùò áíôéêñßæïõí ôï ãéï ôïõò íá êáôáóêåõÜæåé ìéá îýëéíç ãáâÜèá ãéá ôïõò ßäéïõò, ãéá ôá ãåñÜìáôÜ ôïõò, ìéìïýìåíïò ôï äéêü ôïõò ðáñÜäåéãìá, óõíåéäçôïðïéïýí ôï ëÜèïò ôïõò êáé ìåôáâÜëëïõí ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò.

Λέων Τολστόι

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ äéçãÞìáôïò ï óõããñáöÝáò óêéáãñáöåß ôçí çëéêéùìÝíç ìïñöÞ ôïõ ðáððïý, ï ïðïßïò åîáéôßáò ôùí ãçñáôåéþí åßíáé áíÞìðïñïò, äõóêïëåýåôáé íá ðåñðáôÞóåé, íá äåé, íá áêïýóåé êáé íá öÜåé ÷ùñßò íá ÷ýóåé ôï öáãçôü ôïõ. Ï ðáððïýò êÜíåé äéÜöïñåò æçìéÝò, ìå óõíÝðåéá ôá ðáéäéÜ ôïõ íá èõìþíïõí, íá ôïí áðïìïíþíïõí êáé íá ôïõ ðñïóöÝñïõí ôï öáãçôü ôïõ ìÝóá óå ìéá îýëéíç ãáâÜèá. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá ôïõ äéçãÞìáôïò ç õðüèåóç êïñõöþíåôáé, êáèþò ïé ãïíåßò ðáñáôçñïýí ôï ðáéäß ôïõò íá êáôáóêåõÜæåé ìéá îýëéíç ãáâÜèá, ãéá íá ôçí ðñïóöÝñåé ìåëëïíôéêÜ óôïõò çëéêéùìÝíïõò ãïíåßò ôïõ. Ôï ðáéäß ìéìåßôáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ãïíéþí ôïõ. Ôï ãåãïíüò áõôü ðñïâëçìáôßæåé êáé óôåíï÷ùñåß ôïí Üíôñá êáé ôç ãõíáßêá, ðïõ óõíåéäçôïðïéïýí ôï ëÜèïò ôïõò êáé äéïñèþíïõí ôçí Üó÷çìç óõìðåñéöïñÜ ôïõò. Óôï ôÝëïò ôïõ äéçãÞìáôïò äéáêñßíåôáé ôï äéäáêôéêü ìÞíõìá ôïõ êåéìÝíïõ, óýìöùíá ìå ôï ïðïßï ôá ðáéäéÜ ïöåßëïõí íá áíôéìåôùðßæïõí ìå áãÜðç, êáôáíüçóç êáé óåâáóìü ôïõò áíèñþðïõò ôçò ôñßôçò çëéêßáò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá ôïõ Ýñãïõ Ç ãëþóóá ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ç áðëÞ äçìïôéêÞ. Ôï Ýñãï áðïôåëåßôáé áðü óýíôïìåò, áëëÜ ðåñéåêôéêÝò óå íïÞìáôá öñÜóåéò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ äéçãÞìáôïò ôïõ Ôïëóôüé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ëéôüôçôá êáé áðëüôçôá. iii) ÁöÞãçóç Ðñüêåéôáé ãéá äéÞãçóç, óôçí ïðïßá ï ðåæïãñÜöïò áöçãåßôáé óå ã´ ðñüóùðï, ÷ùñßò íá ìåôÝ÷åé óôá ãåãïíüôá. Ôç äéÞãçóç äéáêüðôåé Ýíáò óýíôïìïò äéÜëïãïò. Ôï Ýñãï ðñïêáëåß óôïí áíáãíþóôç Ýíôïíá óõíáéóèÞìáôá, üðùò óõìðÜèåéá ãéá ôïí çëéêéùìÝíï ðáððïý, áíôé-

75

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

ðÜèåéá ãéá ôá ðáéäéÜ ôïõ, ðïõ óõìðåñéöÝñïíôáé ìå óêëçñü ôñüðï, êáé áíáêïýöéóç ãéá ôçí Ýêâáóç ôçò éóôïñßáò. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Ôï Ýñãï åßíáé ëéôü óå åêöñáóôéêÜ ìÝóá. ÌåôáöïñÝò: «Ôá ðüäéá ôïõ äåí ôïí ðÞãáéíáí». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ çëéêéùìÝíïõ ðáððïý («ï ðáððïýò Ý÷åé ãåñÜóåé ðïëý… äåí åßðå ôßðïôá»). Ç åéêüíá ôïõ ðáéäéïý ðïõ ìáóôïñåýåé («ìéá ìÝñá ï Üíôñáò… Ýíá ìéêñü êïýôóïõñï»).

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðþò öÝñïíôáé ïé ãïíåßò ôïõ Ìßóá óôï ãÝñï ðáððïý ôïõ êáé ðþò áíôéäñÜ åêåßíïò; Ïé ãïíåßò ôïõ Ìßóá öÝñïíôáé ðñáãìáôéêÜ Üó÷çìá óôï ãÝñï ðáððïý ôïõ. Ìðïñåß íá ìçí áóêïýí óùìáôéêÞ âßá, áëëÜ ç áíôéìåôþðéóç ôïõò áðÝíáíôé ó’ Ýíáí áíÞìðïñï çëéêéùìÝíï ðïõ êÜíåé ìüíï æçìéÝò åßíáé áêüìá ÷åéñüôåñç ãéá ôïí ßäéï. Ç øõ÷ïëïãéêÞ âïÞèåéá ðïõ ÷ñåéÜæåôáé êÜðïéïò üôáí ãåñíÜåé äå öáßíåôáé íá õðÜñ÷åé ðïõèåíÜ· áíôéèÝôùò, ôïí êÜíïõí íá áéóèÜíåôáé ðïëý Üó÷çìá. Ï ðáððïýò áðïäÝ÷åôáé áõôü ôïí ôñüðï ìå áíáóôåíáãìïýò êáé ÷ùñßò íá áíôéäñÜ êáèüëïõ. Íéþèåé Üó÷çìá ãéá ôçí áíéêáíüôçôÜ ôïõ, ãéá ôá ãåñÜìáôÜ ôïõ, ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ãéïõ ôïõ êáé ôçò íýöçò ôïõ. Äåí ìðïñåß íá êÜíåé ðëÝïí ôßðïôá êáé áíÝ÷åôáé óôùéêÜ ôï áðÜíèñùðï öÝñóéìü ôïõò. 2. Ðïéï ãåãïíüò Ýêáíå ôïõò ãïíåßò ôïõ Ìßóá íá áëëÜîïõí ôç óôÜóç ôïõò áðÝíáíôé óôïí ðáððïý êáé ðþò åîçãåßôå áõôÞ ôçí áëëáãÞ; Ï ìéêñüò Ìßóá, âëÝðïíôáò ôç óôÜóç ôùí ãïíéþí ôïõ, áíôéäñÜ ìå Ýíáí ðñáãìáôéêÜ ðáéäéêü ôñüðï. ÎåêéíÜ íá öôéÜ÷íåé ìéá îýëéíç ãáâÜèá êáé üôáí ôïí ñùôïýí ïé ãïíåßò ôïõ ôé áêñéâþò êÜíåé, åêåßíïò áðáíôÜ áõèüñìçôá üôé ðñïåôïéìÜæåé ôç ãáâÜèá ãéá íá ôïõò ôáÀæåé üôáí ãåñÜóïõí. Áõôü ôï ãåãïíüò Ýêáíå ôïõò ãïíåßò ôïõ íá áëëÜîïõí áìÝóùò ôç óôÜóç ôïõò áðÝíáíôé óôïí ðáððïý. ÓêÝöôçêáí üôé êÜðïéá ìÝñá èá öôÜóïõí êáé ïé ßäéïé óôçí çëéêßá ôïõ êáé ðéèáíüí íá ìçí ìðïñïýí êáé áõôïß íá êÜíïõí ôéò ðéï áðëÝò êéíÞóåéò. ¸ôóé ëïéðüí, áðïöÜóéóáí íá ôïõ öåñèïýí üðùò ðñÝðåé, ðñïêåéìÝíïõ êáé ï ßäéïò íá æåé ìå ðåñéóóüôåñç áîéïðñÝðåéá êáé åêåßíïé íá Ý÷ïõí êÜíåé ôï çèéêü ÷ñÝïò ôïõò áðÝíáíôß ôïõ. ÔåëéêÜ, ç áðëÞ ðñÜîç ôïõ Ìßóá Üëëáîå ôç æùÞ ôïõ ðáððïý ôïõ áëëÜ êáé ôï ÷áñáêôÞñá ôùí ãïíéþí ôïõ.

76

3. Óôï äéÞãçìá ðáñïõóéÜæåôáé ï êýêëïò ôçò áíèñþðéíçò æùÞò ìÝóá áðü ôéò ôñåéò çëéêéáêÝò öÜóåéò ôçò. Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ êÜèå öÜóçò äéáêñßíåôå; Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ôñéþí çëéêéáêþí öÜóåùí åßíáé ôá åîÞò: á. ÐáéäéêÞ öÜóç (ðáéäß): Ï Üíèñùðïò áíôéäñÜ ìå áèùüôçôá êáé áãíüôçôá. ÁéóèÜíåôáé ôçí áäéêßá áëëÜ äåí ìðïñåß íá áíôéäñÜóåé äõíáìéêÜ. Ï áðëüò, áíåðéôÞäåõôïò ëüãïò Ý÷åé Üìåóá áðïôåëÝóìáôá óôïõò áíèñþðïõò ðïõ áíôéðñïóùðåýïõí ôç ìÝóç çëéêßá. â. ÌÝóç öÜóç (ãïíåßò): Ó’ áõôÞ ôç öÜóç, ï Üíèñùðïò âñßóêåôáé óôï áíþôáôï üñéï ôçò äýíáìÞò ôïõ. ÅðéâÜëëåé ôçí ÜðïøÞ ôïõ, äçìéïõñãåß, áéóèÜíåôáé ðáíôïäýíáìïò, áëëÜ ôáõôü÷ñïíá äå óêÝöôåôáé ôçí áäõíáìßá ôùí ãåñïíôüôåñùí. ¸ôóé, óõ÷íÜ öÝñåôáé Üó÷çìá ðñïò ôïõò çëéêéùìÝíïõò, áöïý äå óõíåéäçôïðïéåß üôé åßíáé áíÞìðïñïé. ã. Ôñßôç öÜóç (ðáððïýò): Ï Üíèñùðïò äåí Ý÷åé ðéá äõíÜìåéò íá áíôéäñÜóåé êáé áðïäÝ÷åôáé êáñôåñéêÜ ôéò üðïéåò óõìðåñéöïñÝò ôùí íåïôÝñùí. ÅîáñôÜôáé ðëÞñùò áð’ áõôïýò êáé ðåñéìÝíåé ôõ÷áßá ðåñéóôáôéêÜ ðïõ èá âåëôéþóïõí ßóùò ôç æùÞ ôïõ.

Λέων Τολστόι

4. «Ï ðáððïýò êáé ôï åããïíÜêé» Ý÷åé ïñéóìÝíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ëáúêïý ðáñáìõèéïý. Ìðïñåßôå íá ôá åðéóçìÜíåôå; Ôï êåßìåíï ðåñéÝ÷åé áñêåôÜ óôïé÷åßá ðáñáìõèéïý. Êáô’ áñ÷Üò, äå äçëþíåôáé ï ôüðïò êáé ï ÷ñüíïò, åíþ ôá ïíüìáôá ìðïñåß íá ìçí áíôéóôïé÷ïýí óå ðñáãìáôéêïýò ÷áñáêôÞñåò. Åðßóçò, Üëëï óôïé÷åßï ðáñáìõèéïý åßíáé üôé ç äñÜóç åßíáé ãïñãÞ êáé êõñéáñ÷ïýí ïé ìéêñÝò, êïöôÝò ðñïôÜóåéò. ÔÝëïò, ôï ãåãïíüò üôé êáôáëÞãåé óå Ýíá äéäáêôéêü ìÞíõìá, åßíáé äåßãìá ðáñáìõèéïý. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, ôï êåßìåíï ìðïñåß åýêïëá íá ÷áñáêôçñéóôåß ðáñáìýèé, áöïý Ý÷åé óôïé÷åßá ðïõ åðéôñÝðïõí áõôüí ôï ÷áñáêôçñéóìü, áêüìá êé áí âáóßæåôáé óå ðñáãìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðþò êñßíåôå ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðáéäéþí áðÝíáíôé óôïí çëéêéùìÝíï ðáôÝñá ôïõò; 2. Ôé óõíáéóèÞìáôá ãéá ôï êáèÝíá áðü ôá ðñüóùðá ãåííÜ óôïí áíáãíþóôç ôï äéÞãçìá; 3. Ðïéï äéäáêôéêü ìÞíõìá ðåñéÝ÷åôáé óôï ôÝëïò ôïõ äéçãÞìáôïò;

77

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

Νινέτ Ζωρζ Σαρρή

Α. Ο δημιουργός Ç Æùñæ ÓáññÞ ãåííÞèçêå óôçí ÁèÞíá ôï 1925. Ï ðáôÝñáò ôçò Þôáí ¸ëëçíáò êáé ç ìçôÝñá ôçò Ãáëëßäá. Ôï 1941, áöïý ôåëåßùóå ôï ÃõìíÜóéï, Üñ÷éóå íá öïéôÜ óôç äñáìáôéêÞ ó÷ïëÞ ôïõ ÄçìÞôñç ÑïíôÞñç. Ôï 1947 ôáîßäåøå óôï Ðáñßóé, üðïõ áó÷ïëÞèçêå ìå ôï èÝáôñï. Åêåß, ðáíôñåýôçêå êáé áðüêôçóå äýï ðáéäéÜ. ÅãêáôÝëåéøå ôï Ðáñßóé ôï 1962 êáé åðÝóôñåøå óôçí ÁèÞíá, üðïõ óõíÝ÷éóå íá áó÷ïëåßôáé ìå ôï èÝáôñï ùò çèïðïéüò. Ôï 1968 ç Æùñæ ÓáññÞ Üñ÷éóå ôç óõããñáöéêÞ ôçò äñáóôçñéüôçôá. Ôï 1994 ðÞñå ôï Êñáôéêü Âñáâåßï Ðáéäéêïý Ëïãïôå÷íéêïý Âéâëßïõ ãéá ôï ìõèéóôüñçìá ÍéíÝô. Ç Æùñæ ÓáññÞ áðïôåëåß ìßá áðü ôéò ðéï óçìáíôéêÝò ìïñöÝò ôçò åëëçíéêÞò ðáéäéêÞò ëïãïôå÷íßáò. Ç óõããñáöÝáò, ðïõ áó÷ïëÞèçêå ìå ôï éóôïñéêü, êïéíùíéêü, ðïëéôéêü êáé ðáéäéêü ìõèéóôüñçìá, áíôëåß ôá èÝìáôÜ ôçò áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá, ôá âéþìáôá êáé ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôùí ðáéäéþí êáé ôùí åöÞâùí ôçò óýã÷ñïíçò åðï÷Þò. Óôï Ýñãï ôçò áðïôõðþíïíôáé ìå áñéóôïõñãçìáôéêü ôñüðï ïé ïéêïãåíåéáêÝò ó÷Ýóåéò, ç ðáéäéêÞ öéëßá êáé ï íåáíéêüò Ýñùôáò. Óôá Ýñãá ôçò ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá ìõèéóôïñÞìáôá Ï èçóáõñüò ôçò ÂÜãéáò (1969), Ôï øÝìá» (1970), ¼ôáí ï Þëéïò» (1971), Êüêêéíç êëùóôÞ äåìÝíç... (1974), Ôá ãåíÝèëéá (1977), Ôá óôåíÜ ðáðïýôóéá (1979), Ïé íéêçôÝò (1983), Ôá ×Ýãéá (1987), ÍéíÝô (1993), Æïõì (1994), Ï ÷ïñüò ôçò æùÞò (1998), ç íïõâÝëá Ç áíôéðáñï÷Þ (1989), ôï èåáôñéêü Ôï ôñáê (1988), êáèþò êáé ôá ðáéäéêÜ âéâëßá Ôï ãáúôáíÜêé (1973), Ç óïöÞ ìáò ç äáóêÜëá (1982), Ç êõñßá Êëïêëü (1986-1987), Ï Ôïôüò êáé ç Ôïôßíá (1988-1990).

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

78

Óôï áðüóðáóìá áõôü ðáñïõóéÜæåôáé ìéá îåðåñáóìÝíç óôéò ìÝñåò ìáò ìïñöÞ æùÞò, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ôá ðáéäéÜ ôùí ìåãáëïáóôéêþí ïéêïãåíåéþí öïéôïýóáí ïéêüôñïöá óå êïëÝãéá ôïõ åîùôåñéêïý. Êýñéï èÝìá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ïé ïéêïãåíåéáêÝò ó÷Ýóåéò êáé åéäéêÜ ç ó÷Ýóç ìåôáîý ìçôÝñáò êáé êüñçò, ïé áãùíßåò ðïõ ðñïêýðôïõí

áìößäñïìá ãéá ôïõò äýï áõôïýò ñüëïõò êáé ç áíáóöÜëåéá ôùí ðáéäéþí. Ðñüêåéôáé ãéá ôç ó÷Ýóç áãÜðçò ðïõ õðÜñ÷åé ìåôáîý åíüò ðáéäéïý êáé ôçò ìçôÝñáò ôïõ, ç ïðïßá åßíáé ìåí áõôïíüçôç, áëëÜ óõ÷íÜ ç åðéâåâáßùóÞ ôçò, åßôå ìå ëüãéá åßôå ìå ðñÜîåéò, ëåéôïõñãåß ëõôñùôéêÜ ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áíèñþðùí.

Ζωρζ Σαρρή

Γ. Δομή του έργου Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «ÎçìÝñùíå… èá îõðíÞóåéò ôç ìéêñÞ»: Ôï ôáîßäé ðñïò ôï Ðáñßóé êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò ¸ìá ãéá ôçí êüñç ôçò. 2ç åíüôçôá: «Ç ìéêñÞ äåí êïéìüôáí… óá ìåãáëþóïõí»: ¼óá êñõöÜêïõóå ç ÍéíÝô êáé ôá óõìðåñÜóìáôá ðïõ Ýâãáëå. 3ç åíüôçôá: «Ç ÍéíÝô üìùò… ÊáëçìÝñá ìáíïýëá»: Ôï ðåñéóôáôéêü ðïõ åß÷å ïäçãÞóåé ôç ÍéíÝô óå ëáíèáóìÝíç ðåðïßèçóç ãéá ôçí êáôáãùãÞ ôçò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï áðüóðáóìá áõôü áðü ôï áõôïâéïãñáöéêü (üðùò Ý÷åé äçëþóåé ç ßäéá ç óõããñáöÝáò) ìõèéóôüñçìá, ðáñïõóéÜæåôáé ìéá ðáñù÷çìÝíç óôéò ìÝñåò ìáò ìïñöÞ æùÞò, êáôÜ ôçí ïðïßá ôá ðáéäéÜ ôùí ìåãáëïáóôéêþí ïéêïãåíåéþí öïéôïýóáí ïéêüôñïöá óå êïëÝãéá ôïõ åîùôåñéêïý. Ôï êõñßùò èÝìá, ùóôüóï, åßíáé ç áðïêÜëõøç åíüò âáóáíéóôéêïý ìõóôéêïý ðïõ ôáëÜíéæå ÷ñüíéá ôç ÍéíÝô, üôé äçëáäÞ Þôáí õéïèåôçìÝíç áðü ôïõò ãïíåßò ôçò. Ôï êåßìåíï åðåêôåßíåôáé êáé óôï èÝìá ôçò êñßóçò ôáõôüôçôáò, ùò ãíùñßóìáôïò ôçò åöçâéêÞò çëéêßáò, áëëÜ êáé óôéò ïéêïãåíåéáêÝò ó÷Ýóåéò, ôéò áãùíßåò êáé ôéò áíáóöÜëåéåò ôùí ðáéäéþí. ÔÝëïò, ðñÝðåé ôá åðéóçìáíèåß ôï èÝìá ôïõ êïóìïðïëéôéóìïý, üðùò ôï óõíáíôÜìå ôçí åðï÷Þ óôçí ïðïßá ôïðïèåôåßôáé ôï êåßìåíï. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôá ãåãïíüôá åêôõëßóóïíôáé óôï âáãüíé åíüò ôñÝíïõ ðïõ ôáîéäåýåé áðü ôçí ÁèÞíá ìå ðñïïñéóìü ôï Ðáñßóé. Åêåß ðçãáßíïõí ç ¸ìá, ï áäåëöüò ôçò, ÐñïóðÝñ, êáé ç êüñç ôçò, ÍéíÝô, ãéá íá åéóá÷èåß ç ôåëåõôáßá, ùò ïéêüôñïöïò, óå Ëýêåéï êáëïãñéþí. Áêïëïõèåß äéÜëïãïò ìåôáîý ôçò ¸ìá êáé ôïõ áäåëöïý ôçò, üðïõ ç ¸ìá åêöñÜæåé ôéò åíï÷Ýò ôçò ãéá ôçí áðüöáóÞ ôçò íá óôåßëåé ôçí áãáðçìÝíç ôçò êüñç ôüóï ìáêñéÜ êáé áðïêáëýðôåé åðßóçò ôçí êñõöÞ áäõíáìßá ðïõ ôñÝöåé ðñïò ôç ÍéíÝô óå óýãêñéóç ìå ôá Üëëá äýï ðáéäéÜ ôçò. Ôá äýï áäÝëöéá íïìßæïõí üôé ç ìéêñÞ êïéìÜôáé êáé äåí áêïýåé ôç óôé÷ïìõèßá.

79

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

80

2ç åíüôçôá: ¼ìùò ç ÍéíÝô êñõöáêïýåé ôç óõíïìéëßá, ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ïðïßáò ôçí ðëçììýñéóå ÷áñÜ, êÜíïíôÜò ôçí íá îå÷Üóåé ôï Üó÷çìï üíåéñï ðïõ ôçí åß÷å îõðíÞóåé áðüôïìá. Ôï óêçíéêü ôïõ åöéÜëôç ôçò åßíáé Ýíá íáõÜãéï, áðü ôï ïðïßï Ý÷åé óùèåß ðïëýò êüóìïò, ìåôáîý áõôþí êáé ç ÍéíÝô, ç ïðïßá øÜ÷íåé äéáñêþò ôç ìçôÝñá ôçò áëëÜ áõôÞ Ý÷åé ðíéãåß. ÐñïóðÜèçóå íá öùíÜîåé ãéá âïÞèåéá óôïí ýðíï ôçò áëëÜ ôï óôüìá ôçò Þôáí ãåìÜôï íåñü. Ç ôáñá÷Þ ôçò ìåôáöÝñåôáé ãéá äåõôåñüëåðôá êáé óôïí îýðíéï ôçò, Ýùò üôïõ óõíåéäçôïðïéÞóåé ðïý âñßóêåôáé êáé áíôéêñßóåé áíáêïõöéóìÝíç ôåëéêÜ ôç ìçôÝñá ôçò. Ôçí åéêüíá ôçò ìçôÝñáò ôçò ðåñéãñÜöåé ìå ìéá ãëáöõñÞ ìåôáöïñéêÞ åéêüíá («Ç ìáìÜ îåðñüâáëå… óôï ãêñéæùðü ðñùéíü»). Óôç óõíÝ÷åéá ï áöçãçôÞò áðïäßäåé ôç óõíáéóèçìáôéêÞ åéêüíá ôçò ¸ìá, ìÝóá áðü ôá ìÜôéá ôçò ÍéíÝô áõôÞ ôç öïñÜ. ÐáñïõóéÜæåôáé óôåíï÷ùñçìÝíç êáé ðáñáäÝ÷åôáé üôé «äéþ÷íåé ôï ðáéäß ôçò». Êáôüðéí, óå ìïñöÞ áíáðüëçóçò (áíáäñïìéêÞ áöÞãçóç), ðåñéãñÜöåôáé ç åðï÷Þ ôçò ãÝííçóçò ôçò ÍéíÝô, óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, åðéâåâáéþíïíôáò ãéá Üëëç ìéá öïñÜ ôï êïóìïðïëßôéêï êëßìá ðïõ äéáðíÝåé ôï êåßìåíï êáé ôïõò ðñùôáãùíéóôÝò ôïõ. 3ç åíüôçôá: Óôçí ôåëåõôáßá áõôÞ åíüôçôá, ç ÍéíÝô áíáðáñÜãåé óôï ìõáëü ôçò ôá ëüãéá ðïõ Üêïõóå íá îåóôïìßæåé ç ìçôÝñá ôçò ëßãï íùñßôåñá. Ôá ëüãéá áõôÜ ôá ÷áñáêôçñßæåé «ìáãéêÜ», êáèþò áõôÜ Þôáí ç áéôßá íá «óêéóôåß ôï ðÝðëï ôïõ èõìïý êáé ôçò ðßêñáò» ìå ôï ïðïßï åß÷å «óêåðáóôåß» ç øõ÷Þ ôïõ ìéêñïý êïñéôóéïý, ëüãù ôçò ëáíèáóìÝíçò ôçò åíôýðùóçò üôé åßíáé õéïèåôçìÝíç êáé Üñá ç ìçôÝñá ôçò äåí ôçí áãáðÜ óáí ðñáãìáôéêü ôçò ðáéäß. Ç ÍéíÝô ìÝ÷ñé ôþñá ðßóôåõå üôé åßíáé õéïèåôçìÝíç, êáèþò Ýôóé ôçò åß÷å ðåé, ðÜíù óôï èõìü ôïõ, ï Êüëéáò, åðåéäÞ ôïõ åß÷å óêßóåé ôï âéâëßï ôïõ ðéÜíïõ êé åêåßíïò èÝëçóå íá ôçí åêäéêçèåß ì’ áõôüí ôïí ôñüðï. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÍéíÝô: Eßíáé ìéá Ýöçâç ðïõ Ý÷åé ôç ëáíèáóìÝíç åíôýðùóç üôé åßíáé õéïèåôçìÝíç áðü ôïõò ãïíåßò ôçò. Áõôü ôçò Ý÷åé äçìéïõñãÞóåé êñßóç ôáõôüôçôáò ðïõ ôçí Ý÷åé áðïìáêñýíåé áðü ôïõò ãïíåßò ôçò, åöüóïí Ýíá ðáéäß ðïõ åßíáé õéïèåôçìÝíï áìöéóâçôåß ôá óõíáéóèÞìáôá áãÜðçò ôùí ãïíéþí ôïõ. Ç ðåðïßèçóç ôçò õéïèåóßáò ôçò ôçò Ý÷åé äçìéïõñãÞóåé Üã÷ïò êáé ôçí Ý÷åé êÜíåé íá âëÝðåé åöéÜëôåò. Åßíáé ðïíçñÞ, êáèþò ôç âëÝðïõìå íá ðñïóðïéåßôáé üôé êïéìÜôáé ãéá íá êñõöáêïýóåé ôç óõæÞôçóç ìåôáîý ôçò ìçôÝñáò ôçò êáé ôïõ èåßïõ ôçò. ¼ôáí ïé õðïøßåò ôçò äéáëýïíôáé, ç ìéêñÞ çñùßäá ëõôñþíåôáé áðü ôï Üã÷ïò ôçò. ÃåíéêÜ ç åöçâéêÞ çëéêßá åßíáé ç ðåñßïäïò êáôÜ ôçí ïðïßá ïé íÝïé ðåñíïýí êñßóç ôáõôüôçôáò (ðïéïò åßìáé, ðïéïé åßíáé ïé ãïíåßò ìïõ, ðïéïé ïé óôü÷ïé ìïõ, ôé ìïõ áñÝóåé), ðïõ óôçí ðåñßðôùóç ôçò ÍéíÝô åíéó÷ýåôáé, åöüóïí íïìßæåé üôé åßíáé õéïèåôç-

ìÝíç êáé èåùñåß üôé üëá üóá ãíþñéæå ãéá ôçí êáôáãùãÞ ôçò Ý÷ïõí áíáôñáðåß. ¸ìá: Ï áöçãçôÞò äåí åðéôñÝðåé óôéãìÞ óôïí áíáãíþóôç íá áìöéâÜëåé ãéá ôç ìçôñéêÞ áãÜðç ôçò ¸ìá áðÝíáíôé óôç ÍéíÝô. Áðü ôçí áñ÷Þ êéüëáò ôïõ áðïóðÜóìáôïò, óôï äéÜëïãï ìåôáîý ôçò ¸ìá êáé ôïõ ÐñïóðÝñ, ç ¸ìá æçôÜåé áðü ôïí áäåëöü ôçò íá êÜíåé çóõ÷ßá ãéá íá ìçí îõðíÞóåé ç ìéêñÞ. ÁðáíùôÜ ìÜò ðëçñïöïñåß üôé åêåßíç äåí êïéìÞèçêå êáëÜ, êáèüôé ôçí ôáëáéðùñïýóáí ïé åíï÷Ýò åîáéôßáò ôçò áðüöáóÞò ôçò íá óôåßëåé ôç ìéêñÞ ôçò êüñç åóþêëåéóôç óå êïëÝãéï êáëïãñéþí. Åðßóçò, óôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ áäåëöïý ôçò íá êáèçóõ÷Üóåé ôçí áíçóõ÷ßá ôçò, åêåßíç åßíáé áíÝíäïôç êáé êáôçãïñåß ôïí åáõôü ôçò ëÝãïíôáò üôé ç áðüöáóÞ ôçò áõôÞ äåí Þôáí ôüóï áðáñáßôçôç, åöüóïí ç ÍéíÝô ìðïñïýóå êÜëëéóôá íá öïéôÞóåé óå ëýêåéï ôçò ÁèÞíáò. ÐáñáäÝ÷åôáé üôé åßíáé óáí íá äéþ÷íåé ôï ßäéï ôçò ôï ðáéäß êáé áõôü äåí ìðïñåß íá ôï áíôÝîåé, ôçò äçìéïõñãåß áðåëðéóßá. ÈõìÜôáé ôç óôéãìÞ ôçò ãÝííçóçò ôçò ÍéíÝô êáé ôç ÷áñáêôçñßæåé åõëïãçìÝíç êáé ôçí åõôõ÷Ýóôåñç óôéãìÞ ôçò æùÞò ôçò. ÐáñáäÝ÷åôáé åðßóçò üôé ç ÍéíÝô åßíáé ç áäõíáìßá ôçò êáé üôé ôçí áãáðÜ üóï êáíÝíáí Üëëïí óôïí êüóìï. Ìåóïëáâïýí ïé óêÝøåéò ôçò ÍéíÝô êáé ôï áðüóðáóìá ôåëåéþíåé ìå ôç ìçôÝñá íá ðñïóöùíåß ôç ÍéíÝô «êüñç ôçò».

Ζωρζ Σαρρή

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá KáëïäïõëåìÝíç äçìïôéêÞ ìå ðëïýóéï ëåîéëüãéï, åìðëïõôéóìÝíï ìå åëÜ÷éóôïõò éäéùìáôéóìïýò (Üêñéá, öáóêéþóåé, îåöáóêéþóïõí, ìåóïöïýóôáíï, öôåñïõãÜåé, êáìþìáôá). ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ãëáöõñü, ìå Ýíôïíï ëõñéóìü ðïõ ïöåßëåôáé óôï ãëùóóéêü ðëïýôï êáé óôá ðïëëÜ ó÷Þìáôá ëüãïõ. iii) ÁöÞãçóç Áîßæåé íá óçìåéùèïýí ïé áöçãçìáôéêïß ôñüðïé ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ç óõããñáöÝáò. ÎåêéíÜ ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò ðüëçò, ìåóïëáâåß äéÜëïãïò ðñïóþðùí êáé áêïëïõèåß áöÞãçóç. Ï áöçãçôÞò äåí ôáõôßæåôáé ìå ôï óõããñáöÝá áëëÜ åßíáé Ýíá ðñüóùðï ðëáóôü ðïõ âëÝðåé ìÝóá áðü üëá ôá ðñüóùðá (ðáíôïãíþóôçò áöçãçôÞò) êáé ëåéôïõñãåß ùò ìåóïëáâçôÞò ìåôáîý ôïõ óõããñáöÝá êáé ôïõ áíáãíþóôç. Ç áöÞãçóç åßíáé ÷ñïíïëïãéêÞ (ôá ãåãïíüôá ðáñïõóéÜæïíôáé ìå ôç óåéñÜ ìå ôçí ïðïßá äéáäñáìáôßóôçêáí) ìå ìßá ðáñÝêâáóç ðïõ áöïñÜ óôï üíåéñï ôçò ÍéíÝô, êáé ìå ìéá áíáäñïìÞ ðïõ äßíåé ôï ðåñéóôáôéêü ðïõ ïäÞãçóå ôç ÍéíÝô óôçí øåõäáßóèçóç üôé åßíáé õéïèåôçìÝíç. Ôï

81

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

á´ åíéêü ðñüóùðï ðïõ óõíáíôÜìå óõ÷íÜ äßíåé åîïìïëïãçôéêü ôüíï óôçí áöÞãçóç, åíþ ïé äéÜëïãïé ðïõ ìåóïëáâïýí äßíïõí æùíôÜíéá óôï ëüãï. ÃåíéêÜ ôï êåßìåíï äéáâÜæåôáé ìå ìåãÜëï åíäéáöÝñïí. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: ôá ðåñß÷ùñá äéáãñÜöïíôáí, áóèåíéêïß êÞðïé, âáñáßíåé ÌåôáöïñÝò ôçí êáñäéÜ ìïõ, õøþíåéò ôç öùíÞ, åõôõ÷ßá ðïõ ìå ðëçììýñéóå, ôï êëÜìá ôçò Þôáí ôñáãïýäé, áíïßîù ôçí êáñäéÜ ìïõ, ïé áðáëïß þìïé íá öÝããïõí óôï ðñùéíü, ÷áñáìÜäåò ôùí êëåéóôþí ìáôéþí, ç êáñäéÜ ôçò íá öôåñïõãÜåé, ïé ëÝîåéò åëáöñéÝò ðïõðïõëÝíéåò… êáìþìáôá, ìáãéêÝò ëÝîåéò. ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: åðßèåôá êåñáìéäÝíéåò, äßñé÷ôåò, øçëüëéãíïé, áóèåíéêïß, áêßíçôïé, áãïõñïîõðíçìÝíïé, áðáëïýò, ãõìíïýò, ãêñéæùðü, áóôñáöôåñÜ, ÷áñïýìåíá, ëõðçôåñÜ, êáéíïýñãéïõ, üìïñöïõ, ìáãéêÝò. Áóýíäåôï ó÷Þìá: ó÷Þìá «Óðßôéá… æùÞ ôïõò». Ðáñïìïéþóåéò:: «åéêüíåò ìéáò ãñÞãïñçò âïõâÞò ôáéíßáò», «ôï êëÜìá Ðáñïìïéþóåéò ôçò Þôáí ôñáãïýäé», «óáí íá ðåñßìåíå...», «óáí êáñöéÜ», «íéþèåé íá ãåííéÝôáé». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «Ï øçëüëéãíïò êáðíüò ôïõò íá óìßãåé ìå ôçí ÐñïóùðïðïéÞóåéò ðñùéíÞ ïìß÷ëç», «äÜêñõá Ýôñåîáí», «ïé ëÝîåéò óôñïâéëßæïíôáé». ÅðáíáëÞøåéò: Óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï ôïõ êåéìÝíïõ Ý÷ïõìå ôçí ÅðáíáëÞøåéò ôñéðëÞ åðáíÜëçøç ôïõ ïíüìáôïò «ÍéíÝô». Åéêüíåò: Óôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï Ý÷ïõìå ôçí åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò Åéêüíåò ôïõ ôïðßïõ. Áêïëïõèåß ç åéêüíá ôçò ¸ìá üôáí ï ÐñïóðÝñ ìðáßíåé óôï âáãüíé, ç åéêüíá ôçò ãÝííçóçò ôçò ÍéíÝô óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç, ç åéêüíá ðïõ ìáò ðåñéãñÜöåé ç ÍéíÝô óôçí áöÞãçóç ôïõ ïíåßñïõ, ç åéêüíá ôïõ ðåñéóôáôéêïý ìå ôïí Êüëéá.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

82

1. Ðïéïò åöéÜëôçò âáóÜíéæå ôç ÍéíÝô áðü ôá ðáéäéêÜ ôçò ÷ñüíéá êáé áðü ðïéï ðåñéóôáôéêü îåêßíçóå; Ç ìéêñÞ çñùßäá ôïõ êåéìÝíïõ ðáñïõóéÜæåôáé íá ôáëáéðùñåßôáé ÷ñüíéá áðü ìéá ëáíèáóìÝíç, üðùò áðïäåß÷ôçêå åê ôùí õóôÝñùí, ðåðïßèçóç, üôé äçëáäÞ ïé ãïíåßò ôçò ôçí åß÷áí õéïèåôÞóåé. Ç âáóáíéóôéêÞ áõôÞ õðïøßá ðñïÞëèå áðü Ýíá ðáëáéüôåñï ðåñéóôáôéêü. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá åíüò ðáé÷íéäéïý, ç ÍéíÝô óêßæåé ôï âéâëßï ðéÜíïõ ôïõ Êüëéá, ãåãïíüò ðïõ ôïí èõìþíåé ðïëý. Åêåßíïò ðÜíù óôï èõìü ôïõ, êáé ìç ãíùñßæïíôáò ðþò íá ôçí åêäéêçèåß êé åêåßíïò ìå ôç óåéñÜ ôïõ, þóôå íá ôçò ðñïêáëÝóåé ßäéï ðüíï øõ÷Þò ìå áõôüí ðïõ ôïõ ðñïêÜëåóå åêåßíç, ôçò ëÝåé üôé Þôáí õéïèåôçìÝíç. Ï ßäéïò áóöáëþò äåí ìðïñïýóå íá öáíôáóôåß ôéò øõ÷ïëïãéêÝò óõíÝðåéåò ðïõ èá åß÷å ç êïõâÝíôá ôïõ áõôÞ óôç ÍéíÝô. Ç ÍéíÝô, áäõíáôþíôáò íá

áìöéóâçôÞóåé ôïí Êüëéá áëëÜ êáé íá ñùôÞóåé ôïõò ãïíåßò ôçò áí áëÞèåõå êÜôé ôÝôïéï, óõíå÷ßæåé, êïõâáëþíôáò ãéá üëï ôï õðüëïéðï äéÜóôçìá áõôÞ ôçí õðïøßá ùò âáñý öïñôßï óôçí øõ÷Þ ôçò. Ôï ðüóï âáñý Þôáí áõôü ôï öïñôßï ãéá ôçí áèþá øõ÷Þ ôçò ÍéíÝô öáßíåôáé áðü ôï êáêü üíåéñï ðïõ åßäå óôï ôñÝíï êáé ôï ïðïßï åîÝöñáæå ôçí áíáóöÜëåéá ôçò ìéêñÞò ãéá ôçí áãÜðç ôçò ìçôÝñáò ôçò.

Ζωρζ Σαρρή

2. Ìå ðïéï ôÝ÷íáóìá ç óõããñáöÝáò áðáëëÜóóåé ïñéóôéêÜ ôçí çñùßäá áðü ôç ëáèåìÝíç ðåðïßèçóç ðïõ åß÷å ãéá ôçí êáôáãùãÞ ôçò; Ìå ôï ôÝ÷íáóìá ôçò óõæÞôçóçò ðïõ êñõöáêïýåé ç ìéêñÞ çñùßäá, åíþ ïé óõíïìéëçôÝò íïìßæïõí üôé êïéìÜôáé, äéáëýïíôáé ïé õðïøßåò êáé ç ÍéíÝô ëõôñþíåôáé áðü ôï Üã÷ïò ðïõ ôçò ðñïêáëïýóå ç åíôýðùóç üôé Þôáí õéïèåôçìÝíç. 3. Ìå ðïéåò ëÝîåéò, åéêüíåò êáé åêöñáóôéêÜ ìÝóá ðåñéãñÜöåôáé ç ÷áñÜ ôçò ÍéíÝô ôçí þñá ðïõ áêïýåé ôï äéÜëïãï ôçò ìçôÝñáò ìå ôï èåßï ôçò; Ï «ðáíôïãíþóôçò» áöçãçôÞò ðåñéãñÜöåé ôç ÷áñÜ ôçò ÍéíÝô, áöïý Ý÷åé áêïýóåé ôï äéÜëïãï ôçò ìçôÝñáò ôçò ìå ôïí èåßï ôçò, óå ìßá îå÷ùñéóôÞ ðáñÜãñáöï. Óôçí ðáñÜãñáöï áõôÞ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ðïéêßëá åêöñáóôéêÜ ìÝóá. Ç óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ìåôáöïñÝò üðùò: «ëÝîåéò åëáöñéÝò», «ðïõðïõëÝíéåò» «óôñïâéëßæïíôáé», «ïé ëÝîåéò ÷áúäåýïõí ôá ìÜãïõëá ôçò ÍéíÝô», «ïé ëÝîåéò ôñõðþíïõí âáèéÜ óôï ìõáëü ôçò». Ðñïóùðïðïéåß ôéò ëÝîåéò, ðïõ ôéò êÜíåé íá óôñïâéëßæïíôáé, íá ÷áúäåýïõí ôá ìÜãïõëá ôïõ êïñéôóéïý êáé íá ôñõðþíïõí óôéò óðçëéÝò ôïõ ìõáëïý ôçò. ÔÝëïò, ç ðáñÜãñáöïò áõôÞ åßíáé ðëïýóéá óå êïóìçôéêÜ åðßèåôá (åëáöñéÝò, ðïõðïõëÝíéåò, ÷áñïýìåíá, ëõðçôåñÜ ê.ëð.). ÃåíéêÜ ç üëç áßóèçóç ðïõ äçìéïõñãåß óôïí áíáãíþóôç ç óõãêåêñéìÝíç ðáñÜãñáöïò åßíáé ìéá åéêüíá ðáñáìõèÝíéá · ïé ëÝîåéò ðïõ îåóôïìßæåé ç ¸ìá ìïéÜæïõí ìå áéèÝñéá üíôá (Üããåëïé Þ ðíåýìáôá) åëáöñéÜ óáí ðïýðïõëá, ðïõ óôñïâéëßæïíôáé, ÷áúäåýïõí êáé åéóâÜëëïõí óôï ìõáëü ôçò ÍéíÝô (óðçëéÝò) êáé åäñåýïõí åêåß, óâÞíïíôáò êÜèå áñíçôéêÞ ðåðïßèçóç ðïõ õðÞñ÷å Ýùò ôüôå. 4. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ áðïóðÜóìáôïò öáßíåôáé ç áãÜðç ôçò ìçôÝñáò ãéá ôç ÍéíÝô; Âë. ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí. 5. Óôï áðüóðáóìá õðÜñ÷åé áôìüóöáéñá êïóìïðïëéôéóìïý, ðïõ óõíäÝåôáé ìå ôéò äéÜöïñåò ÷þñåò êáé ðüëåéò, ôá îÝíá ïíüìáôá, ôá êïëÝãéá, ôá ôñÝíá ê.ë.ð. Âñåßôå ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá óôï êåßìåíï êáé óõæçôÞóôå óôçí ôÜîç óáò áõôÞí ôçí ðáëáéÜ ìïñöÞ æùÞò ðïõ áíáäýåôáé ìÝóá áðü ôçí áöÞãçóç. ¸íá áðü ôá èåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé êáé ôï ðíåýìá ôïõ

83

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

êïóìïðïëéôéóìïý ðïõ åðéêñáôåß óå üëï ôï áðüóðáóìá, ãåãïíüò ðïõ êáôáäåéêíýåôáé áð’ üëåò ôéò åðéëïãÝò ôçò ïéêïãÝíåéáò ôùí ðñùôáãùíéóôþí (ôáîßäéá, êïëÝãéá, åóùôåñéêÞ öïßôçóç). Ï êïóìïðïëéôéóìüò åßíáé ìéá èåùñßá ðïõ áíáðôý÷èçêå óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá óôçí Åõñþðç êáé áöïñÜ óå Ýíáí ôñüðï æùÞò ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü õðÝñâáóç ôùí åèíéêþí ðáñáäüóåùí, ôáîßäéá óå äéÜöïñåò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ, áðüêôçóç åìðåéñéþí êáé áöïìïßùóç ôùí åðéññïþí áðü ðïëëÝò êáé äéáöïñåôéêÝò êïéíùíßåò êáé ðïëéôéóìïýò. Óôï áðüóðáóìá ï êïóìïðïëéôéóìüò öáßíåôáé áðü ôï ôáîßäé ìå ôñÝíï áðü ôçí ÁèÞíá óôï Ðáñßóé ìå óêïðü ôçí åããñáöÞ ôçò ìéêñÞò çñùßäáò óå êïëÝãéï êáëïãñéþí, üðïõ èá Þôáí åóþêëåéóôç êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôçò öïßôçóÞò ôçò. Åðßóçò óôï êåßìåíï áíáöÝñåôáé ç ðëçñïöïñßá üôé üëá ôá ðáéäéÜ ôùí áðïßêùí óõíÞèéæáí íá öïéôïýí óå ó÷ïëåßá ôçò Ãáëëßáò. Ôá ïíüìáôá ôùí ðñùôáãùíéóôþí åßíáé îåíéêÜ. ÅðéðëÝïí, ç ¸ìá áíáöÝñåé üôé ãÝííçóå ôç ÍéíÝô óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ðÜíù óå Ýíá ìåãÜëï êñåâÜôé ìå áóôñáöôåñÜ ðüìïëá. Áñãüôåñá ôï ðåñéóôáôéêü ìå ôïí Êüëéá åêôõëßóóåôáé óôç Ìïôïâßëïöóêá. ¼ëá áõôÜ äçëþíïõí üôé ç ïéêïãÝíåéá ôçò ÍéíÝô åßíáé ìåãáëïáóôéêÞ êáé êïóìïðïëßôéóóá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÓêéáãñáöÞóôå ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôçò ¸ìá, üðùò áõôÞ åìöáíßæåôáé óôï áðüóðáóìá. 2. Ãéáôß ç ÍéíÝô âëÝðåé êáêÜ üíåéñá;

84

Τα πράγματα στρώνουν περισσότερο Τούλα Τίγκα

Α. Ο δημιουργός Ç Ôïýëá Ôßãêá ãåííÞèçêå óôá Ôñßêáëá ôï 1944. Óðïýäáóå ÁããëéêÞ Öéëïëïãßá óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Èåóóáëïíßêçò êáé áó÷ïëÞèçêå ìå ôç ëïãïôå÷íßá, äçìïóéåýïíôáò ôá êåßìåíÜ ôçò óå ðåñéïäéêÜ êáé åêäßäïíôáò äéçãÞìáôá êáé ìõèéóôïñÞìáôá. Ôï ðåæïãñáöéêü ôçò Ýñãï áðåõèýíåôáé óå êïéíü åíçëßêùí [Éóôïñßá ãéá ìåëÜíé êáé ðÝíá (1986), Ç Üëëç ü÷èç ôïõ êáëïêáéñéïý (1989), Ç ôñéðëÞ íý÷ôá (1991)], áëëÜ êáé óå åöÞâïõò: Ïäüò ÃñáâéÜò (1984), Ç åðï÷Þ ôùí õáêßíèùí (1993), Ç âïÞ ôùí õäÜôùí (1996), Ôá ÷ñüíéá ôñÝ÷ïíôáò (1999). Ç óõããñáöÝáò áíôëåß ôá èÝìáôÜ ôçò áðü ôç óýã÷ñïíç ðñáãìáôéêüôçôá êáé ôá ðñïâëÞìáôÜ ôçò. Ç ãñáöÞ ôçò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü åêöñáóôéêÞ ëéôüôçôá êáé éêáíüôçôá äéáãñáöÞò ôùí ÷áñáêôÞñùí. Ãéá ôá åöçâéêÜ ôçò ìõèéóôïñÞìáôá Ý÷åé ôéìçèåß ìå äéÜöïñá âñáâåßá êáé äéáêñßóåéò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Óôï ðïëõäéáâáóìÝíï ìõèéóôüñçìá ôçò Ôïýëáò Ôßãêá, êåíôñéêÞ çñùßäá åßíáé ç ÅëÝíç, ìéá äåêáåîÜ÷ñïíç Ýöçâç ðïõ æåé óå ìéá ðüëç ôçò åðáñ÷ßáò. Ç åîùôåñéêÞ ôçò åìöÜíéóç ôçí ðñïâëçìáôßæåé, ãéáôß öïñÜåé óéäåñÜêéá óôá äüíôéá êáé Ý÷åé êÜðïéá ðáñáðáíßóéá êéëÜ. ¼íåéñü ôçò åßíáé íá ãßíåé óõããñáöÝáò, ãåãïíüò ðïõ åîçãåß êáé ôçí ôÞñçóç çìåñïëïãßïõ, üðïõ êáôáãñÜöåé ôéò óçìáíôéêüôåñåò öÜóåéò ôçò æùÞò ôçò, ìÝóá áðü ôá äéêÜ ôçò ìÜôéá, óå êáèåìßá áðü ôéò ïðïßåò äßíåé êáé ôï üíïìá åíüò ëïõëïõäéïý. Ç åðï÷Þ ôùí õáêßíèùí åßíáé ç ðåñßïäïò äéáæõãßïõ ôùí ãïíéþí ôçò. Ôá ðñïâëÞìáôÜ ôçò öáßíåôáé áñ÷éêÜ íá ïîýíïíôáé, üôáí ç ìçôÝñá ôçò îáíáðáíôñåýåôáé êáé ç ßäéá áðïêôÜ íÝá ïéêïãÝíåéá· ðáôñéüò ôçò åßíáé ï ËÜìðñïò êáé íÝá ôçò áäåëöÞ ç ÁããåëéêÞ.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò:

85

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

1ç åíüôçôá: «Ç ìáìÜ êáé ï ËÜìðñïò… êáé ôçí ÁããåëéêÞ»: Ç ðñþôç åðáöÞ ôùí äýï êïñéôóéþí êáé ç áãùíßá ôùí äýï óõæýãùí ãéá ôçí áíôßäñáóÞ ôïõò. 2ç åíüôçôá: «ÓéãÜ óéãÜ… êáé ôçí êáôáëÜâáéíá êáëýôåñá»: Ôá ðëåïíåêôÞìáôá ôïõ ÷áñáêôÞñá ôçò ÁããåëéêÞò êáé ðþò áõôÜ åðéäñïýí óôçí ðñïóùðéêüôçôá ôçò ÅëÝíçò. 3ç åíüôçôá: «Óôïí ìðáìðÜ… êáé ôá óéäåñÜêéá»: Ç ó÷Ýóç ôçò ÅëÝíçò ìå ôïí ðáôÝñá ôçò âåëôéþíåôáé.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êåíôñéêü èÝìá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ôï æÞôçìá ôïõ äéáæõãßïõ êáé ïé åðéðôþóåéò ôïõ óôá ðáéäéÜ. Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá, ç ìçôÝñá ôçò çñùßäáò îáíáðáíôñåýåôáé êáé ç ßäéá áðïêôÜ íÝá ïéêïãÝíåéá. ÊÜôé ôÝôïéï óõíåðÜãåôáé óõíÞèùò ðñïâëÞìáôá óôéò íÝåò ó÷Ýóåéò ðïõ äçìéïõñãïýíôáé. Ùóôüóï, ôï êåßìåíï áõôü äéáðíÝåôáé áðü áéóéïäïîßá êáé ìáò äåß÷íåé ðþò áðü ìéá íÝá êáôÜóôáóç ðïõ åê ðñþôçò üøåùò ìïéÜæåé ðñïâëçìáôéêÞ ìðïñïýí íá áíáäåé÷èïýí èåôéêÜ óôïé÷åßá êáé ðþò ïé Üíèñùðïé ìðïñïýí ôåëéêÜ íá åõåñãåôçèïýí áðü êÜôé ôÝôïéï. Ôï êåßìåíï åðåêôåßíåôáé íïçìáôéêÜ êáé óôá áäÝëöéá áðü äéáæåõãìÝíïõò ãïíåßò, ôéò ó÷Ýóåéò ôïõò êáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ åíäå÷ïìÝíùò íá õðÜñ÷ïõí ó’ áõôÝò. Åðßóçò êÜíåé ëüãï ãéá ôçí êñßóç ôïõ èåóìïý ôçò ïéêïãÝíåéáò êáé ôçí åðßðôùóÞ ôçò óôç æùÞ ôùí åöÞâùí. ÔÝëïò, ôßèåôáé ôï èÝìá ôçò ôÞñçóçò çìåñïëïãßïõ áðü ôïõò íÝïõò óôçí åöçâéêÞ çëéêßá.

86

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: ÊåíôñéêÞ çñùßäá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç ÅëÝíç, ç ïðïßá åéóÝñ÷åôáé óå ìéá íÝá öÜóç ôçò æùÞò ôçò üôáí ïé ãïíåßò ôçò ÷ùñßæïõí êáé ç ìçôÝñá ôçò áðïöáóßæåé íá îáíáðáíôñåõôåß, äéáìïñöþíïíôáò Ýôóé ìßá íÝá ïéêïãÝíåéá, ìå íÝá ìÝëç: ôïí ðáôñéü ôçò ÅëÝíçò, ôï ËÜìðñï, êáé ôçí êüñç ôïõ ôçí ÁããåëéêÞ. Ï ËÜìðñïò êáé ç ÁããåëéêÞ öÝñíïõí ìáæß ôïõò êáé ôï óêýëï ôïõò, ôï ÌÜñêï. Ôï áðüóðáóìá îåêéíÜ ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò ðñþôçò åðáöÞò ôùí äýï åöÞâùí êïñéôóéþí ðïõ èá æïõí ôþñá êÜôù áðü ôçí ßäéá óôÝãç, óáí áäÝëöéá. Åßíáé åõäéÜêñéôç ç áãùíßá, éäéáßôåñá ôçò ìçôÝñáò ôçò ÅëÝíçò, ãéá ôï áí èá ôáéñéÜîïõí. Ôï ßäéï áëëÜ óå ìéêñüôåñï âáèìü áéóèÜíåôáé êáé ï ËÜìðñïò, ßóùò åðåéäÞ åß÷å ôçí êüñç ôïõ ìáæß ôïõ, êé áõôü ãéáôß, óå ðåñßðôùóç äéáæõãßïõ, óõíÞèùò ôá ðáéäéÜ äßäïíôáé óôçí åðéìÝëåéá ôçò ìçôÝñáò. Ç ìçôÝñá ôçò ÅëÝíçò åßíáé ðåñéóóüôåñï áíÞóõ÷ç ãéáôß äåí Ý÷åé åìðéóôïóýíç óôç óõìðåñéöïñÜ ôçò êüñçò ôçò. Íïìßæåé üôé ç üëç êáôÜóôáóç èá ôçò ðñïîåíÞóåé ôï óõíáßóèçìá ôçò æÞëéáò, ðéèáíüôçôá ðïõ èá ðåñéÝðëåêå ðåñéóóüôåñï ôçí êáôÜ-

óôáóç. Ï áöçãçôÞò åðßóçò áíáöÝñåé ôç ó÷Ýóç ìåôáîý ËÜìðñïõ êáé ìçôÝñáò ôçò ÅëÝíçò, ÷áñáêôçñßæïíôÜò ôçí ôñõöåñÞ, ðáñáèÝôïíôáò êéüëáò Ýíá óôéãìéüôõðï áðïäåéêôéêü áõôïý ôïõ ÷áñáêôçñéóìïý. 2ç åíüôçôá: Óôçí ðïñåßá üìùò ïé öüâïé ôçò áðïäåéêíýïíôáé åîùðñáãìáôéêïß, áöïý ç ÁããåëéêÞ âïçèÜåé ôçí ÅëÝíç íá ãßíåé ðéï èåôéêÞ áðÝíáíôé óôá ðñÜãìáôá êáé íá ìçí åßíáé ôüóï áíôéäñáóôéêÞ. Ç ÁããåëéêÞ åßíáé áõôÞ ðïõ ãåìßæåé ðëÝïí ôéò çìÝñåò êáé ôéò þñåò ôçò ÅëÝíçò. Ç ÁããåëéêÞ åßíáé áõôÞ ðïõ ìáèáßíåé óôçí ÅëÝíç íá äéáóêåäÜæåé êáé íá âñßóêåé íüçìá óå ðñÜãìáôá ðïõ ìÝ÷ñé ôþñá äåí åß÷å óêåöôåß. Ç ÁããåëéêÞ åßíáé áõôÞ ðïõ ãíùñßæåé ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí ÅëÝíç ôï óõíáéóèçìáôéêü ðëïýôï ôçò åðáöÞò ìå Ýíá êáôïéêßäéï, ôï ÌÜñêï. Ç ÁããåëéêÞ ðáñáóýñåé ôçí ÅëÝíç óå èåôéêÜ ðñÜãìáôá êáé óêÝøåéò: ó÷Ýäéá ãéá ôï ìÝëëïí, áëëçëïãñáößá ìå ðáéäéÜ ôïõ åîùôåñéêïý, óùóôÞ äéáôñïöÞ êáé áðþëåéá âÜñïõò, áãïñÜ çëåêôñïíéêïý õðïëïãéóôÞ. ¼ôáí ç ÅëÝíç ìåñéêÝò öïñÝò ðéóùãýñéæå ëüãù áíßáò, ôüôå ç ÁããåëéêÞ Þôáí åêåß, ãéá íá ôçí åðáíáöÝñåé óôç äñÜóç. Ç ðéï óçìáíôéêÞ óõíäñïìÞ ôçò ÁããåëéêÞò Þôáí üôé Ýìáèå ôçí ÅëÝíç íá âëÝðåé äéáöïñåôéêÜ ôá ðñÜãìáôá ãåíéêÜ: íá ìçí ôá áíôéìåôùðßæåé ðëÝïí ìÝóá áðü ôï ðñïóùðéêü ôçò ðñßóìá, áëëÜ ãåíéêÜ óå ó÷Ýóç ìå ôïõò Üëëïõò êáé ôï ñåýìá ôçò åðï÷Þò, þóôå íá ìç âáëôþíåé óå ðñïóùðéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé íá êïéôÜ ðÜíôá ìå áéóéïäïîßá ôï ìÝëëïí. 3ç åíüôçôá: Ìå ôïí ôñüðï áõôü ôá êïñßôóéá êáôáëÞãïõí íá ãßíïõí ïé êáëýôåñåò ößëåò. Ôï íÝï áõôü êáèåóôþò äéäÜóêåé ôçí ÅëÝíç êáé áðïôåëåß ôçí áöåôçñßá ãéá ìéá êáëýôåñç åðéêïéíùíßá ìå ôïõò áíèñþðïõò ôïõ ðåñéâÜëëïíôüò ôçò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ìå ôïí ðáôÝñá ôçò. Ôï áðïôÝëåóìá Þôáí ôá ðñÜãìáôá íá óôñþóïõí ðåñéóóüôåñï ãéá ôçí ÅëÝíç êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò: êáèçóý÷áóå ôï óõããåíéêü ðåñéâÜëëïí ðïõ êáôÝêñéíå ôï äåýôåñï ãÜìï ôçò ìçôÝñáò, ç ÅëÝíç Ýìáèå íá öñïíôßæåé ðåñéóóüôåñï ôçí åìöÜíéóÞ ôçò êáé Üñ÷éóå íá âëÝðåé ôá ðÜíôá äéáöïñåôéêÜ, ðåñéóóüôåñï áéóéüäïîá êáé ëéãüôåñï ìïéñïëáôñéêÜ: «üëá ìïõ öáßíïíôáí… Èá ôïí êÜíù íá ìå ðñïóÝîåé». iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÅëÝíç: Ç çñùßäá åßíáé Ýöçâç êáé ðáéäß ÷ùñéóìÝíùí ãïíéþí, óôïé÷åßá ðïõ ìáñôõñïýíôáé êáé áðü ôçí åìöÜíéóÞ ôçò êáé áðü ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò. Ùò ðñïò ôçí åîùôåñéêÞ ôçò åìöÜíéóç, Ý÷åé êÜðïéá ðåñéôôÜ êéëÜ êáé öïñÜåé óéäåñÜêéá. ÐáñïõóéÜæåôáé ãêñéíéÜñá, éäéüôñïðç, áíôéäñáóôéêÞ, âáñéåóôçìÝíç, åóùóôñåöÞò, áðïôñáâçãìÝíç áðü ôá ðñÜãìáôá êáé ôïõò áíèñþðïõò, åãêëùâéóìÝíç óå ìéá êáôÜóôáóç áäñÜíåéáò, áíáöÝñïíôáò ðñÜãìáôá ðïõ èÝëåé íá êÜíåé áëëÜ ãéá êÜðïéï ëüãï äåí ôá ðñáãìáôïðïéåß. ÃåíéêÜ óêéáãñáöåßôáé ç óõìðå-

Τούλα Τίγκα

87

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

ñéöïñÜ ìéáò åöÞâïõ âáèéÜ ðñïâëçìáôéóìÝíçò. Ïé ðñïâëçìáôéóìïß ôçò ïöåßëïíôáé óå äýï âáóéêïýò ëüãïõò: ï ðñþôïò åßíáé ç êñßóéìç çëéêéáêÞ ðåñßïäïò ðïõ äéáíýåé êáé ï äåýôåñïò ï ÷ùñéóìüò ôùí ãïíéþí ôçò, ï ïðïßïò ìïéÜæåé íá ôçí Ý÷åé ðëçãþóåé óõíáéóèçìáôéêÜ êáé íá ôçí Ý÷åé ïäçãÞóåé óå áðáéóéüäïîç óôÜóç áðÝíáíôé óôá ðñÜãìáôá êáé óôïõò áíèñþðïõò. Ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôçò ôïõò åêöñÜæåé ãñáðôÜ óôï çìåñïëüãéü ôçò, óõíÞèåéá åöçâéêÞ êáôÜ ôï ðëåßóôïí, ðïõ ìáñôõñÜ ñïìáíôéêÞ äéÜèåóç êáé Üñá Ýíáí åõáßóèçôï óõíáéóèçìáôéêü êüóìï. ÁããåëéêÞ: Åßíáé êáé áõôÞ Ýöçâç êáé ðáéäß ÷ùñéóìÝíùí ãïíéþí, üðùò êáé ç ÅëÝíç, áëëÜ ôá äýï áõôÜ óôïé÷åßá äåí Ý÷ïõí åðçñåÜóåé áñíçôéêÜ ïýôå ôçí åìöÜíéóç, ïýôå ôï ÷áñáêôÞñá ôçò, ï ïðïßïò ðáñïõóéÜæåôáé éäéáßôåñá èåôéêüò óôï áðüóðáóìá. Ç óõìðåñéöïñÜ ôçò ðáñïõóéÜæåôáé ãåìÜôç ðëåïíåêôÞìáôá: åõèõìßá, æùíôÜíéá, ðíåõìáôéêÞ áíçóõ÷ßá, äçìéïõñãéêüôçôá, åíåñãçôéêüôçôá, åõñçìáôéêüôçôá, ïñãáíùôéêüôçôá, öáíôáóßá, áãÜðç ãéá ôç ìïõóéêÞ, áãÜðç ãéá ôá æþá, êïéíùíéêüôçôá, ðñïóáñìïóôéêüôçôá, áéóéïäïîßá, åîõðíÜäá. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜ ãïçôåýïõí ôçí ÅëÝíç êáé ôç âïçèïýí íá «áíïé÷ôåß» êáé íá áðïêôÞóåé êáé áõôÞ ìéá ðéï áéóéüäïîç Üðïøç ãéá ôç æùÞ. Ôá õðüëïéðá ðñüóùðá ðïõ åìöáíßæïíôáé óôï êåßìåíï åßíáé ç ìçôÝñá ôçò ÅëÝíçò, ï ðáôñéüò ôçò, ï ËÜìðñïò, êáé ï ðáôÝñáò ôçò ÅëÝíçò. Ôá ðñüóùðá áõôÜ äåí åßíáé ðñùôáãùíéóôÝò, ìïëïíüôé áðïôåëïýí ôïõò êýñéïõò õðáßôéïõò ãéá ôç íÝá êáôÜóôáóç ðïõ áíôéìåôùðßæïõí êáé ç ÅëÝíç êáé ç ÁããåëéêÞ. Ç áíáöïñÜ óå áõôïýò âïçèÜåé íá êáôáíïÞóïõìå êáëýôåñá ôá äýï êïñßôóéá. ÅéäéêÜ ç ìçôÝñá êáé ï ðáôñéüò ôçò ÅëÝíçò êáé ðáôÝñáò ôçò ÁããåëéêÞò åßíáé áðëïß ðáñáôçñçôÝò ôçò íÝáò ó÷Ýóçò ðïõ èá áíáðôõ÷èåß ìåôáîý ôùí äýï êïñéôóéþí, ãåìÜôïé áãùíßá ãéá ôï áðïôÝëåóìá. Êáé åßíáé áðëïß ðáñáôçñçôÝò ãéáôß óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí ìðïñïýí íá ðáñÝìâïõí êáé íá ñõèìßóïõí ôç ó÷Ýóç ìåôáîý ôùí äýï êïñéôóéþí, ðïõ êáëïýíôáé îáöíéêÜ íá áðïêôÞóïõí áäåëöéêÞ ó÷Ýóç. Ôï áí ç ó÷Ýóç èá åßíáé áñìïíéêÞ Þ ü÷é äåí åîáñôÜôáé áðü áõôïýò, áëëÜ áðü ôç «÷çìåßá» ìåôáîý ôùí äýï êïñéôóéþí. ¢ëëá ðñüóùðá ðïõ áíáöÝñïíôáé åßíáé ç êõñßá Ìåñüðç, ï èåßïò Áðüóôïëïò, ï ¢ëêçò êáé ï ðåñéðôåñÜò, ðïõ âïçèïýí óôç óêéáãñÜöçóç ôùí êýñéùí ðñïóþðùí ôïõ êåéìÝíïõ.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία

88

i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé äçìïôéêÞ ìå ëáúêÜ óôïé÷åßá. Ï ëüãïò ôïõ áöçãçôÞ Ý÷åé ðåñéóóüôåñá óôïé÷åßá ðñïöïñéêïý ðáñÜ ãñáðôïý ëüãïõ. ii) ¾öïò Ï ìéêñïðåñßïäïò êáé ðáñáôáêôéêüò ëüãïò, êáèþò êáé ç ÷ñÞóç êá-

èçìåñéíþí êáé ðïëý÷ñçóôùí ëÝîåùí, áðïäßäïõí óôï ýöïò Ýíá ëéôü ÷áñáêôÞñá, áðüëõôá ôáéñéáóôü óå åöçâéêü çìåñïëüãéï. Ôáõôü÷ñïíá ç ÷ñÞóç áñêåôþí åêöñáóôéêþí ìÝóùí äßíåé ãëáöõñüôçôá óôï ëüãï. Ïé óêÝøåéò äéáôõðþíïíôáé ìå óáöÞíåéá. Åðßóçò äéáêñßíïõìå ìéá åîïìïëïãçôéêÞ äéÜèåóç ôçò óõããñáöÝùò. Óå áñêåôÜ óçìåßá ôï ýöïò åßíáé ðåñéóóüôåñï øõ÷ïãñáöéêü ðáñÜ ëïãïôå÷íéêü.

Τούλα Τίγκα

iii) ÁöÞãçóç H áöÞãçóç åßíáé äñáìáôïðïéçìÝíç, äçëáäÞ ç ßäéá ç çñùßäá åßíáé áõôÞ ðïõ ìåôÝ÷åé óôá äñþìåíá êáé ìáò ôá áöçãåßôáé. Ôá ãåãïíüôá ðáñïõóéÜæïíôáé ìå ïìáëÞ ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ ÷ùñßò ðáñåêâÜóåéò Þ áíáäñïìÝò óå ãåãïíüôá ôïõ ðáñåëèüíôïò. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: äõíáôÞ ôñõöåñüôçôá, ãÝìéóå ôï óðßôé ìáò… ôçí êéèÜñá ÌåôáöïñÝò ôçò, íá äåèåß êáíåßò ìå Ýíá æþï, ôïõ Ýêáíå ðüëåìï íåýñùí, îåóÞêùíáí ôç ãåéôïíéÜ, èá ì' Ýóôñùíå óôç äßáéôá ãéá ôá êáëÜ, ìïõ Þñèáíå ôá ðÜíù êÜôù, åß÷å êé åêåßíç ôá ßäéá ìõáëÜ, Ýôïéìç íá áðïãåéùèþ, åß÷å áðïêôÞóåé ç öùíÞ ôïõ ðåñéóóüôåñï ÷ñþìá. Ðáñïìïéþóåéò: óáí Üíèñùðïò ôïõ óðéôéïý. Ðáñïìïéþóåéò ÕðåñâïëÝò: øüöçóå áðü ôçí ðïëëÞ áãÜðç ðïõ ôçò åß÷å, Þìïõí óßÕðåñâïëÝò ãïõñç… óôïí êüóìï ïëüêëçñï, íá ôçò ìáèáßíåé ÷ßëéá äõï. ÅðáíÜëçøç: ÁããåëéêÞ, Þóõ÷ç, Ýâëåðá. ÅðáíÜëçøç

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ìå ðïéï êïéíùíéêü öáéíüìåíï ôçò åðï÷Þò ìáò áó÷ïëåßôáé ôï êåßìåíï; Áðïôåëåß êáôÜ ôç ãíþìç óáò éäéáßôåñç ðåñßðôùóç Þ åßíáé óõíçèéóìÝíï óôéò ìÝñåò ìáò; Ôï êåßìåíï ðñáãìáôåýåôáé ôï óýã÷ñïíï êïéíùíéêü ðñüâëçìá ôïõ äéáæõãßïõ êáé ôùí ðáéäéþí áðü äéáæåõãìÝíïõò ãïíåßò ðïõ êáëïýíôáé íá áíáðôýîïõí áäåëöéêÞ ó÷Ýóç óôï ðëáßóéï ìéáò íÝáò ïéêïãÝíåéá. Ôï öáéíüìåíï áõôü ðëÝïí äåí áðïôåëåß îå÷ùñéóôÞ ðåñßðôùóç áëëÜ ãßíåôáé ïëïÝíá êáé ðéï óõíçèéóìÝíï, óå ôÝôïéï âáèìü, þóôå ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ï èåóìüò ôçò ïéêïãÝíåéáò ðåñíÜ êñßóç. 2. ÐñïóðáèÞóôå, óôçñéæüìåíïé óôá óôïé÷åßá ðïõ ðñïóöÝñåé ôï êåßìåíï, íá ðåñéãñÜøåôå ôçí åìöÜíéóç êáé ôï ÷áñáêôÞñá ôùí äýï êïñéôóéþí. Âë. ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí 3. Ðïéá Üëëá ðñüóùðá åìöáíßæïíôáé óôï êåßìåíï êáé ôé ñüëï ðáßæïõí; Óôï êåßìåíï áõôü åìöáíßæïíôáé åðßóçò ç ìçôÝñá ôçò ÅëÝíçò, ï

89

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚEΣ ΣΧEΣΕΙΣ

ðáôñéüò ôçò, ï ËÜìðñïò, êáé ï ðáôÝñáò ôçò ÅëÝíçò. Ôá ðñüóùðá áõôÜ äåí åßíáé ðñùôáãùíéóôÝò, ìïëïíüôé áðïôåëïýí ôïõò êýñéïõò õðáßôéïõò ãéá ôç íÝá êáôÜóôáóç ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ç ÅëÝíç êáé ç ÁããåëéêÞ. Ç ðáñïõóßá ôïõò êáé ç áíáöïñÜ ó’ áõôïýò âïçèÜåé íá êáôáíïÞóïõìå êáëýôåñá ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí äýï êïñéôóéþí. ÅéäéêÜ ç ìçôÝñá êáé ï ðáôñéüò ôçò ÅëÝíçò êáé ðáôÝñáò ôçò ÁããåëéêÞò åßíáé áðëïß ðáñáôçñçôÝò ôçò íÝáò ó÷Ýóçò ðïõ èá áíáðôõ÷èåß ìåôáîý ôùí äýï êïñéôóéþí. Åßíáé ùóôüóï ãåìÜôïé áãùíßá ãéá ôï áðïôÝëåóìá. ÐáñáìÝíïõí üìùò áðëïß ðáñáôçñçôÝò ãéáôß óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí ìðïñïýí íá ðáñÝìâïõí êáé íá ñõèìßóïõí ôç ó÷Ýóç ôïõò. Óôï êåßìåíï áíáöÝñïíôáé åðßóçò ç êõñßá Ìåñüðç, ï èåßïò Áðüóôïëïò, ï ¢ëêçò êáé ï ðåñéðôåñÜò, ç ðáñïõóßá ôùí ïðïßùí óõìâÜëëåé óôç óêéáãñÜöçóç ôïõ ÷áñáêôÞñá ôùí êýñéùí ðñïóþðùí. 4. Ôé öïâÜôáé óôçí áñ÷Þ ç ìçôÝñá ôçò ÅëÝíçò; Ç ìçôÝñá ôçò ÅëÝíçò ðáñïõóéÜæåôáé ãåìÜôç áãùíßá ãéá ôï ðþò ç ÅëÝíç èá äå÷ôåß ôç íÝá ôçò áäåëöÞ. ¹îåñå üôé êÜôé ôÝôïéï åßíáé Ýôóé êé áëëéþò äýóêïëï, êõñßùò åðåéäÞ ãíþñéæå üôé ç çëéêßá êáé ôùí äýï êïñéôóéþí åßíáé äýóêïëç êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áíôßäñáóç êáé áñíçôéóìü óå êÜèå áëëáãÞ. ÅðéðëÝïí ãíþñéæå ôï ÷áñáêôÞñá ôçò êüñçò ôçò –ç ïðïßá Þôáí ãêñéíéÜñá êáé éäéüôñïðç– êáé áìöÝâáëëå ãéá ôï áí èá óõìðåñéöåñèåß óùóôÜ óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßóôáóç. ÐïëëÜ Þôáí ôá åñùôÞìáôá ðïõ ôç âáóÜíéæáí: ÌÞðùò æçëåýåé ç ÅëÝíç; ÌÞðùò íéþèåé îÝíç ç ÁããåëéêÞ; ÌÞðùò êáêïêáñäßóåé ôï ËÜìðñï;

90

5. Ðïéåò áëëáãÝò óçìåéþíïíôáé óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï âëÝðåé ôá ðñÜãìáôá ç ÅëÝíç ýóôåñá áðü ôçí åãêáôÜóôáóç ôçò ÁããåëéêÞò óôï óðßôé; Ç ãíùñéìßá ìå ôçí ÁããåëéêÞ âïÞèçóå ôçí ÅëÝíç íá äåé ôá ðñÜãìáôá êáé ôç æùÞ áðü ìéá äéáöïñåôéêÞ ïðôéêÞ ãùíßá. Ôç âïÞèçóå íá «áíïé÷ôåß» êáé íá ãßíåé ðåñéóóüôåñï áéóéüäïîç. Ç ÅëÝíç Þôáí åãêëùâéóìÝíç óôéò äõóêïëßåò ôçò åöçâåßáò êáé óôç óõíáéóèçìáôéêÞ ðëçãÞ ðïõ ôçò åß÷å áöÞóåé ôï äéáæýãéï ôùí ãïíéþí ôçò. ÌåôÜ ôç ãíùñéìßá ôçò ìå ôçí ÁããåëéêÞ, ðáñáäÝ÷åôáé üôé Ýðáøå íá âëÝðåé ôá ðñÜãìáôá åãùéóôéêÜ êáé áðïêëåéóôéêÜ óõíáéóèçìáôéêÜ êáé ôï êõñéüôåñï, üôé Ýðáøå íá åßíáé ðáãéäåõìÝíç óôï ðáñåëèüí êáé Üñ÷éóå íá âëÝðåé êáé íá ðñïãñáììáôßæåé ôï ìÝëëïí. Ôçí Ýìáèå íá ðñïóðåñíÜ ôá äõóÜñåóôá êáé ìç áíáóôñÝøéìá ãåãïíüôá êáé íá ðñïóðáèåß íá ðñï÷ùñÞóåé ìðñïóôÜ, åðéäéþêïíôáò êáé áíáæçôþíôáò êáéíïýñãéá êáé êáôáðëçêôéêÜ ðñÜãìáôá. Ôçí Ýêáíå íá âëÝðåé ìüíï ôéò èåôéêÝò ðëåõñÝò ìéáò êáôÜóôáóçò êáé íá óêÝöôåôáé ðþò èá ìðïñïýóå íá ôéò áîéïðïéÞóåé ðåñéóóüôåñï äçìéïõñãéêÜ ãéá êåßíç êáé ôïõò ãýñù ôçò.

6. ÕðïèÝóôå üôé êñáôÜôå êé åóåßò çìåñïëüãéï, üðùò ç çñùßäá ôïõ áðïóðÜóìáôïò. ÊáôáãñÜøôå óôï ôåôñÜäéü óáò ìéá çìÝñá óáò (ð.÷. ôç óçìåñéíÞ). Ç áðÜíôçóç óôçí åñþôçóç áõôÞ óõíäÝåôáé áðü ôá éäéáßôåñá âéþìáôá ôïõ êÜèå ìáèçôÞ.

Τούλα Τίγκα

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ôé èÝëåé íá õðïäçëþóåé ãéá ôï ÷áñáêôÞñá ôçò ÅëÝíçò ï ôßôëïò ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò, áð’ üðïõ åßíáé ðáñìÝíï ôï áðüóðáóìá: «Ç åðï÷Þ ôùí õáêßíèùí»; 2. ÐñïóðáèÞóôå, óôçñéæüìåíïé óå ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ, íá ðåñéãñÜøåôå ôïí ôñüðï ðïõ áéóèÜíïíôáé ç ìçôÝñá ôçò ÅëÝíçò êáé ï ËÜìðñïò.

91

Θρησκ ευτ ικ ή ζζωή Θρησκευτική ωή

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

Στην Παναγία τη Σαλονικιά Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Α. Ο δημιουργός

94

Óôï íçóÜêé ôùí ÓðïñÜäùí ÓêéÜèï, ãåííÞèçêå ôï 1851 ï ðáôñéÜñ÷çò ôçò åëëçíéêÞò ðåæïãñáößáò. Óôï ßäéï íçóß, åîÞíôá ÷ñüíéá áñãüôåñá, ôï 1911, Üöçíå ôçí ôåëåõôáßá ôïõ ðíïÞ áõôüò ï «Üãéïò» ôùí åëëçíéêþí ãñáììÜôùí. Ãéïò ðáðÜ, ðáéäß ìéáò âáèéÜ èñçóêåõüìåíçò ïéêïãÝíåéáò, ãéïò åíüò ðïëõöáìåëßôç öôù÷ïý ðáðÜ, ìå ÷ßëéåò óôåñÞóåéò Ýìáèå ôá ðñþôá ãñÜììáôá óå ó÷ïëåßï ôçò ÓêïðÝëïõ. ÃõìíáóéáêÝò óðïõäÝò ðáñáêïëïýèçóå óôç ×áëêßäá êáé ôïí ÐåéñáéÜ. ¼ôáí ìå ÷ßëéåò óôåñÞóåéò ôåëåßùóå ôï ÃõìíÜóéï, ìåãÜëïò ðéá, ãñÜöôçêå óôç ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí. ÃñÞãïñá áíáãêÜóôçêå íá åãêáôáëåßøåé ôéò óðïõäÝò ôïõ ãéá íá åñãáóôåß êáé íá æÞóåé. Ìüíïò Ýìáèå ôñåéò îÝíåò ãëþóóåò. ÌåôÝöñáæå êáé óõíÝãñáöå óå äéÜöïñåò åöçìåñßäåò ôçò åðï÷Þò ãéá Ýíá ðéÜôï öáãçôü. Ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï óõíåñãÜóôçêå ìå ôçí åöçìåñßäá Áêñüðïëéò. Åîáéôßáò ôïõ ìåôáöñáóôéêïý ôïõ Ýñãïõ, ìåôÝöåñå óôç ãëþóóá ìáò ðïëëÜ áñéóôïõñãÞìáôá ôçò ðáãêüóìéáò ëïãïôå÷íßáò. Ìüíéìá ðåéíáóìÝíïò êáé êïõñåëÞò, êáôïéêïýóå óå öôù÷üóðéôá êáé óý÷íáæå óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ÄåîáìåíÞò, ðïõ ôá ÷ñüíéá åêåßíá Þôáí ðíåõìáôéêü óôÝêé, óáí ôï ãáëëéêü ÊáñôéÝ ËáôÝí. Ïé óõíôñïöéÝò ôïõ Þôáí ëéãïóôÝò êáé ï ßäéïò ìïíá÷éêüò, êÜôé óáí Ýíáò êáëüãåñïò ôùí ðüëåùí. Ãé’ áõôü êáé ôïí áðïêáëïýóáí «êïóìïêáëüãåñï». ÍÝïò, ìáæß ìå ôï óõíôïðßôç ôïõ ëïãïôÝ÷íç, ÁëÝîáíäñï Ìùñáúôßäç, ðÝñáóå ëßãïõò íåáíéêïýò ôïõ ìÞíåò óôï ¢ãéïí ¼ñïò. ÐïëëÜ ÷ñüíéá Ýøáëëå óôçí åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ Åëéóóáßïõ, êïíôÜ óôï ÌïíáóôçñÜêé. ÄéÜâáæå ¸ëëçíåò êáé îÝíïõò, áëëÜ ðåñéóóüôåñï èñçóêåõôéêÜ âéâëßá. ÅðçñåÜóôçêå áðü ôç ãëþóóá ôùí åêêëçóéáóôéêþí êåéìÝíùí, ãé’ áõôü êáé Ýãñáøå óôçí êáèáñåýïõóá· óå ìéá, üìùò, éäéüôõðç êáèáñåýïõóá, ðïõ ôç óôïëßæåé ìå éäéùìáôéóìïýò ôçò ôïðéêÞò íçóéùôéêÞò äéáëÝêôïõ. Áí êáé ãñáììÝíá óôçí êáèáñåýïõóá, ôá Ýñãá ôïõ äéáôçñïýí ôç ìáãåßá ôïõ ëüãïõ, ðïõ ìüíï Ýíáò ìåãÜëïò ëïãïôÝ÷íçò ìðïñåß íá áðïäþóåé. ÍÝïò åß÷å áó÷ïëçèåß êáé ìå ôç æùãñáöéêÞ. ÆùãñÜöéæå áãßïõò. Áñ-

ãüôåñá ôï ÷ñùóôÞñá áíôéêáôÝóôçóå ç ãñáößäá êáé «æùãñÜöéæå» ìÝóá óôï Ýñãï ôïõ, ðåñéãñáöéêüôáôá, ôçí åëëçíéêÞ öýóç. ÕðÞñîå éäéüôõðïò êáé éäéüññõèìïò, áðëüò êáé ìåãÜëïò, Ýíôéìïò Ýùò ôçí ôåëåõôáßá ôïõ ðíïÞ êáé ðñéí áð’ üëá õðåñÞöáíïò. Ôï Ýñãï ôïõ, êáèáñÜ çèïãñáöéêü, øõ÷ïãñáöåß áíèñþðéíïõò ÷áñáêôÞñåò, áðïäßäåé óùóôÜ ôçí áãíÞ ëáúêÞ øõ÷Þ êáé êáôáãñÜöåé óáí ìïíáäéêüò ëáïãñÜöïò ôá Þèç êáé ôá Ýèéìá ôïõ êáéñïý ôïõ. Äåí áíôéãñÜöåé êáôáóôÜóåéò áëëÜ ÷áñáêôÞñåò · ôïõò øõ÷áíáëýåé. Äßêáéá ìåñéêïß åßðáí üôé ï ÐáðáäéáìÜíôçò åßíáé ï ÍôïóôïãéÝöóêé ôçò ÅëëÜäáò. Ï ÐáðáäéáìÜíôçò, áõôüò ï ãßãáíôáò ôùí åëëçíéêþí ãñáììÜôùí, äåí áêïëïýèçóå êáíÝíá ëïãïôå÷íéêü ñåýìá, äå ìéìÞèçêå êáìßá ëïãïôå÷íéêÞ Ó÷ïëÞ. Åðßóçò, äå äçìéïýñãçóå êáìßá Ó÷ïëÞ, áêñéâþò ãéáôß Þôáí áíåðáíÜëçðôïò. ¸ãñáøå ðïëý. Ôï Ýñãï ôïõ áðïôåëïýí ðÜíù áðü äéáêüóéá äéçãÞìáôá êáé ðïëëÜ ìõèéóôïñÞìáôá. ¸ãñáøå êáé ðïéÞìáôá, ÷ùñßò üìùò éäéáßôåñåò ëïãïôå÷íéêÝò áîéþóåéò. ¼óï æïýóå åëÜ÷éóôç ëïãïôå÷íéêÞ ÷áñÜ êÝñäéóå áðü ôçí áíáãíþñéóç ôïõ Ýñãïõ ôïõ. Ìüëéò óôá 1908 ãéïñôÜóôçêå óôï öéëïëïãéêü óýëëïãï «Ðáñíáóóüò» ç ëïãïôå÷íéêÞ ôïõ åéêïóéðåíôáåôçñßäá. Äåí áîéþèçêå íá äåé åêäïìÝíï ôï Ýñãï ôïõ. ¸ñãá ôïõ: ÌõèéóôïñÞìáôá: Ç ÌåôáíÜóôéò, Ïé Ýìðïñïé ôùí åèíþí, Ç Ãõöôïðïýëá. ÄéçãÞìáôá: Ç ÷ïëåñéáóìÝíç, Ï ðåíôÜñöáíïò, Ç öüíéóóá, Ïé ÌÜãéóóåò, Ç íïóôáëãüò, Ôá ÷ñéóôïõãåííéÜôéêá äéçãÞìáôá, Ôá ðñùôï÷ñïíéÜôéêá äéçãÞìáôá, Ôá ñüäéíá áêñïãéÜëéá, Ïëüãõñá óôç ëßìíç, Ôï áóôåñÜêé, Ìáõñïìáíôçëïý, Óôá÷ïìáæþ÷ôñá, ÓðéôÜêé óôï ëéâÜäé, Óôï ×ñéóôü óôï êÜóôñï, ÕðçñÝôñá ê.Ü.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá áíÞêåé óå ìßá óåéñÜ «èåïìçôïñéêþí» ðïéçìÜôùí, äçëáäÞ ðïéçìÜôùí ðïõ áöïñïýí óôï ðñüóùðï ôçò ÈåïìÞôïñïò, ôçò Ðáíáãßáò. Ôá ðïéÞìáôá áõôÜ Ýãñáøå ï ÐáðáäéáìÜíôçò óôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ (1909-1910) óôç ÓêéÜèï, «ãéá íá åîõìíÞóåé ô’ áãáðçìÝíá ôïõ ðñïóêõíÞìáôá, ðïõ ç ðáñïõóßá êé ç ÷Üñç ôïõò ôïõ ÷Üñéóå ôç ìüíç øõ÷éêÞ Üíåóç óôç æùÞ ôïõ». ¹äç áðü ôïõò ôßôëïõò åßíáé öáíåñü üôé ôá ðåñéóóüôåñá åîõìíïýí íáïýò êáé åêêëçóÜêéá ôçò ÓêéÜèïõ, áöéåñùìÝíá óôç ÈåïìÞôïñá Ðáíáãßá, ÷ùñßò üìùò íá ëåßðïõí êáé áíáöïñÝò óå Üëëïõò áãßïõò Þ óôï ×ñéóôü. Óýìöùíá ìå ôïõò ìåëåôçôÝò ôïõ ðáðáäéáìáíôéêïý Ýñãïõ, ç åêêëçóßá ôçò Ðáíáãßáò ôçò ÓáëïíéêéÜò ôáõôßæåôáé ìå ôç óùæüìåíç óÞìåñá åêêëçóßá Ðáíáãßá ç ËçìíéÜ (Þ ËéìíéÜ) ôçò ÓêéÜèïõ, ðïõ ôç óõíáíôÜìå ôüóï óå äéçãÞìáôá ôïõ Áë. ÐáðáäéáìÜíôç üóï êáé óå äéçãÞìáôá ôïõ åðßóçò Óêéáèßôç åîáäÝëöïõ ôïõ ÁëÝîáíäñïõ Ìùñáúôßäç.

95

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

Γ. Δομή του έργου Ôï ðïßçìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: ïé ðÝíôå ðñþôåò óôñïöÝò: ðåñéãñáöÞ ôçò åêêëçóßáò ôçò Ðáíáãßáò ôçò ÓáëïíéêéÜò. 2ç åíüôçôá: ç Ýêôç êáé Ýâäïìç óôñïöÞ: ç ó÷Ýóç ôùí íôüðéùí íáõôéêþí ìå ôï íáü. 3ç åíüôçôá: ç ôåëåõôáßá óôñïöÞ: åðßêëçóç óôçí Ðáíáãßá êáé åõ÷Þ ãéá ðñïóôáóßá üëùí ôùí áíèñþðùí.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï ðïßçìá áõôü ðåñéãñÜöåôáé ï ïìþíõìïò íáüò ôçò ÓêéÜèïõ. Áñ÷éêÜ ìáò äßíåôáé ç êåíôñéêÞ ôïõ èÝóç óôçí ðüëç, ç åóùôåñéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïõ íáïý ìå ùñáßï ôÝìðëï êáé åéêüíåò, ç áóçìÝíéá åéêüíá ôçò ôéìþìåíçò Ðáíáãßáò, ãåìÜôç ìå áöéåñþìáôá ôùí íáõôéêþí, üðùò óõíçèßæåôáé óôá íçóéÜ, ìå óêïðü ïé íáõôéêïß íá Ý÷ïõí êáëÜ ôáîßäéá. Ôï ðïßçìá êëåßíåé ìå ìéá ðñïóùðéêÞ åðßêëçóç ôïõ ðïéçôÞ ðñïò ôçí Ðáíáãßá ãéá ðñïóôáóßá üëùí ôùí ôáëáéðùñçìÝíùí áðü ôç æùÞ áíèñþðùí. ¢ëëá èåìáôéêÜ êÝíôñá ðÜíù óôá ïðïßá äïìåßôáé ôï ðïßçìá åßíáé ç ïíïìáôïèåóßá ôùí åêêëçóéþí, ç åêêëçóéáóôéêÞ äéáêüóìçóç êáé ïé ìïñöÝò ôçò íåïåëëçíéêÞò ëáúêÞò èñçóêåõôéêÞò ðáñÜäïóçò (èáýìáôá, äùñåÝò, ôÜìáôá, åýñåóç åéêüíùí, åéêüíåò). ÓçìáíôéêÞ åßíáé ç ó÷Ýóç ðïõ åðéóçìáßíåôáé ìåôáîý ôçò èñçóêåõôéêÞò æùÞò êáé ôïõ íáõôéêïý êüóìïõ, åéäéêÜ óå ðáëáéüôåñåò åðï÷Ýò.

96

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ç ðïñåßá ðïõ áêïëïõèåß ï ðïéçôÞò óôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ íáïý åßíáé áðü ôá Ýîù ðñïò ôá ìÝóá êáé áðü ôç ãåíéêÞ Üðïøç ôçò åêêëçóßáò óå ìéá ðéï åéäéêÞ, öôÜíïíôáò áêüìç êáé óå ëåðôïìÝñåéåò. ÓõãêåêñéìÝíá îåêéíÜåé ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò èÝóçò ôïõ íáïý óôçí ðüëç, áêïëïõèåß ç åóùôåñéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïõ íáïý êáé ç äéáêüóìçóÞ ôïõ, ç åéêüíá ôçò ôéìþìåíçò Ðáíáãßáò êáôüðéí êáé ôÝëïò ôá áöéåñþìáôá ôùí íáõôéêþí. 2ç åíüôçôá: åíüôçôá: ¸íá áðü ôá êýñéá èÝìáôá ðïõ ðñáãìáôåýåôáé ôï ðïßçìá åßíáé êáé ç óýíäåóç ôçò èñçóêåõôéêÞò æùÞò êáé ôïõ íáõôéêïý êüóìïõ, éäéáßôåñá óå ðáëáéüôåñåò åðï÷Ýò ôçò åëëçíéêÞò éóôïñßáò êáé ðáñÜäïóçò êáé åéäéêÜ óôç íçóéùôéêÞ ÅëëÜäá. Ôüôå, ïé ðåñéóóüôåñïé êÜôïéêïé ôùí íçóéþí Þôáí íáõôéêïß. Ôï åðÜããåëìá áõôü Þôáí åðéêßíäõíï êáé ôá íáõôéêÜ áôõ÷Þìáôá Þôáí ðåñéóóüôåñá óõãêñéôéêÜ ìå óÞìåñá, ðïõ ç ôå÷íïëïãßá Ý÷åé áíáâáèìßóåé ôç íáõóéðëïÀá. Ïé äùñåÝò, ôá ôÜìáôá êáé ôá áöéåñþìáôá ôùí ðéóôþí óôçí åêêëçóßá Ý÷ïõí óêïðü íá ðáñáêáëÝóïõí ôçí Ðáíáãßá íá âïçèÞóåé êáé íá

ðñïóôáôÝøåé ôïõò íáõôéêïýò áðü ôïõò êéíäýíïõò ôçò èÜëáóóáò. 3ç åíüôçôá: åíüôçôá: ¼ëïé ïé ðáñáðÜíù ëüãïé ïäçãïýí ôçí ðïéçôéêÞ öùíÞ óå ìéá åðßêëçóç óôçí Ðáíáãßá íá óôáèåß âïçèüò êáé óùôÞñáò. ¼÷é ìüíï óôïõò íáõôéêïýò áëëÜ ãåíéêÜ óå üëïõò üóïé ôáëáéðùñïýíôáé áðü ôá âÜóáíá ôçò æùÞò. Óôï óçìåßï áõôü, åíäå÷ïìÝíùò, ðáñïõóéÜæåôáé êáé ç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç ôïõ ðïéçôÞ, ðïõ ðáñáðÝìðåé óôçí éäéüôçôÜ ôïõ ùò éåñÝá, ðïõ åíäéáöÝñåôáé ãéá ôï êáëü üëùí ôùí áíèñþðùí êáé åéäéêÜ ôïõ ðïéìíßïõ ôïõ.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Óôï ðïßçìá äåí õðÜñ÷åé äñÜóç ðñïóþðùí.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß óôï ðïßçìá áõôü áëëÜ êáé ãåíéêÜ óå üëá ôá Ýñãá ôïõ ï ÐáðáäéáìÜíôç áðïôåëåß éäéáßôåñï åßäïò. Åßíáé Ýíá ìåßãìá äçìïôéêÞò êáé êáèáñåýïõóáò, åìðëïõôéóìÝíï ìå éäéùìáôéóìïýò (íïñßôéóóåò, ãïëåôßôóåò, ìðÜñêá, ÷åéìáæïìÝíïõò) ôçò ôïðéêÞò äéáëÝêôïõ ôçò éäéáßôåñçò ðáôñßäáò ôïõ, ôçò ÓêéÜèïõ. Ôï ëåîéëüãéï åßíáé áðëü, êáèçìåñéíü, ìå ðáñïõóßá åêêëçóéáóôéêþí êáé íáõôéêþí üñùí. ii) ¾öïò Ôï êáèçìåñéíü ëåîéëüãéï, ç áðïõóßá ïìïéïêáôáëçîßáò, ôï áóýíäåôï ó÷Þìá êáé ï ôüíïò ôïõ ðïéÞìáôïò ðïõ ôåßíåé ðñïò ôïí ðåæü ëüãï, êáèéóôïýí ôï ýöïò ôïõ ëéôü êáé áðëü. Ôá áñêåôÜ ó÷Þìáôá ëüãïõ äßíïõí ãëáöõñüôçôá óôï ðïßçìá êáé ôïíßæïõí ôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá ôïõ ðïéçôÞ. iii) Åßäïò ôïõ ðïéÞìáôïò Ôï ðïßçìá áõôü èá ìðïñïýóå íá êáôáôáãåß óôç íåüôåñç ðïßçóç, åöüóïí Ý÷ïõìå åëåýèåñï óôß÷ï (áðïõóßá ïìïéïêáôáëçîßáò), ðåæïëïãéêÞ ðïéçôéêÞ ìïñöÞ êáé ï êÜèå óôß÷ïò äåí Ý÷åé ðñïêáèïñéóìÝíï áñéèìü óõëëáâþí ïýôå êáé üëåò ïé óôñïöÝò Ý÷ïõí ôïí ßäéï áñéèìü óôß÷ùí. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÜ: ðïõ åßí’ Ýíá óôïëßäé ôïõ ëéìÝíïò êáé ôçò ðñïóüøåùò, ÌåôáöïñÜ óôÝêåé ï íáüò ôçò Ðáíáãßáò, ôïõò äßíåé êáëÜ ôáîßäéá. ÅðáíÜëçøç: ùñáßï, óôïëéóìÝíïò, üëç, Üìðïôå íá ‘óáé âïçèüò, êáÅðáíÜëçøç èÝíáò, ãýñù ãýñù, Ðáíáãßá. ÕðåñâïëÞ: ç åéêüíá óïõ ç ìåãÜëç ç èåüñáôç. ÕðåñâïëÞ Ðñïóùðïðïßçóç: óôÝêåé ï íáüò ôçò Ðáíáãßáò. Ðñïóùðïðïßçóç

97

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

Åéêüíá Ôï ðïßçìá åßíáé ãåìÜôï åéêüíåò ðïõ ðåñéãñÜöïõí ôï ÷ùñéü, Åéêüíá: ôï íáü, ôéò åéêüíåò.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. ÐåñéãñÜøôå ôçí ðïñåßá ðïõ áêïëïõèåß ç ðåñéãñáöÞ ôçò åêêëçóßáò óôéò ðÝíôå ðñþôåò óôñïöÝò. Ç ðïñåßá ðïõ áêïëïõèåß ï ðïéçôÞò óôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ íáïý åßíáé áðü ôá Ýîù ðñïò ôá ìÝóá· áðü ôç ãåíéêÞ Üðïøç ôçò åêêëçóßáò ðåñíÜ óå ìßá ðéï åéäéêÞ, öôÜíïíôáò áêüìç êáé óå ëåðôïìÝñåéåò. ÓõãêåêñéìÝíá îåêéíÜåé ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò èÝóçò ôïõ íáïý óôçí ðüëç, áêïëïõèåß ç åóùôåñéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïõ êáé ç äéáêüóìçóÞ ôïõ, ç åéêüíá ôçò ôéìþìåíçò Ðáíáãßáò êáôüðéí êáé ôÝëïò ôá áöéåñþìáôá ôùí íáõôéêþí. 2. Ðþò óõíäÝåôáé ç æùÞ ôùí íáõôéêþí ìå ôï íáü êáé ôá áöéåñþìáôÜ ôïõ; ¸íá áðü ôá êýñéá èÝìáôá ðïõ ðñáãìáôåýåôáé ôï ðïßçìá åßíáé êáé ç óýíäåóç ôçò èñçóêåõôéêÞò æùÞò êáé ôïõ íáõôéêïý êüóìïõ, éäéáßôåñá óå ðáëáéüôåñåò åðï÷Ýò ôçò åëëçíéêÞò éóôïñßáò êáé ðáñÜäïóçò êáé åéäéêÜ óôç íçóéùôéêÞ ÅëëÜäá. Ôá ðáëáéüôåñá ÷ñüíéá ïé ðåñéóóüôåñïé êÜôïéêïé ôùí íçóéþí Þôáí íáõôéêïß. Ôï åðÜããåëìá áõôü Þôáí åðéêßíäõíï êáé ôá íáõôéêÜ áôõ÷Þìáôá Þôáí ðåñéóóüôåñá óõãêñéôéêÜ ìå óÞìåñá, ðïõ ç ôå÷íïëïãßá Ý÷åé áíáâáèìßóåé ôç íáõóéðëïÀá. Ïé äùñåÝò, ôá ôÜìáôá êáé ôá áöéåñþìáôá ôùí ðéóôþí óôçí åêêëçóßá Ý÷ïõí óêïðü íá ðáñáêáëÝóïõí ôçí Ðáíáãßá íá âïçèÞóåé êáé íá ðñïóôáôÝøåé ôïõò íáõôéêïýò áðü ôïõò êéíäýíïõò ôçò èÜëáóóáò. 3. ÐñïóðáèÞóôå íá åîçãÞóåôå ôï íüçìá ôçò Ýêôçò óôñïöÞò. Óôç èÝóç ôçò åêêëçóßáò ôçò Ðáíáãßáò ôéò ÓáëïíéêéÜò áñ÷éêÜ Þôáí ÷ôéóìÝíï Ýíá åêêëçóÜêé áöéåñùìÝíï óôïí ¢ãéï ×áñÜëáìðï. Ôï 1838 ôï åêêëçóÜêé áõôü áíáêáéíßóôçêå êáé ìåôáôñÜðçêå óå ìåãáëýôåñï íáü áöéåñùìÝíï óôçí Ðáíáãßá. Ç áíáêáßíéóç ôïõ íáïý Ýãéíå ìå Ýîïäá ôùí ðëïýóéùí íáõôéêþí, üðùò áíáöÝñåé êáé ó÷åôéêÞ åðéãñáöÞ óôï õðÝñèõñï ôïõ íÜñèçêá. Ïé ðëïýóéïé áõôïß íáõôéêïß åß÷áí ôá éäéáßôåñá êáèßóìáôÜ ôïõò (óôáóßäéá) êïíôÜ óôï øáëôÞñé êáé ôï ðáãêÜñé, áöïý ìÜëéóôá ìåñéêïß áðü áõôïýò Þôáí êáé øÜëôåò êáé åðßôñïðïé óôéò åêêëçóßáò. ÁõôÝò ôéò ðëçñïöïñßåò Ý÷åé õðüøç ôïõ ï ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò ãñÜöïíôáò ôçí Ýêôç óôñïöÞ.

98

4. ÄéáâÜóôå ôï ðïßçìá «ÄÝçóéò» ôïõ Ê. Ð. ÊáâÜöç (ó. 56) êáé âñåßôå ïìïéüôçôåò áíÜìåóá óôá äýï ðïéÞìáôá üóïí áöïñÜ ôç óôÜóç ôùí ðéóôþí áðÝíáíôé óôçí Ðáíáãßá. ÄéáâÜæïíôáò ðáñÜëëçëá ôá äýï ðïéÞìáôá, êáôáëÞãïõìå óå ïñéóìÝíá êïéíÜ óçìåßá ùò ðñïò ôç óôÜóç ôùí ðéóôþí áðÝíáíôé óôçí

Ðáíáãßá. Êáé óôá äýï ðïéÞìáôá ïé ðéóôïß áðåõèýíïíôáé óôçí Ðáíáãßá –óôï ðïßçìá ôïõ ÐáðáäéáìÜíôç ìå ôÜìáôá êáé óôï ðïßçìá ôïõ ÊáâÜöç ìå Üíáììá ëáìðÜäáò – êáé æçôïýí ôç âïÞèåéÜ ôçò ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí íáõôéêþí áðü ôïõò êéíäýíïõò ðïõ ðáñáìïíåýïõí óôç èÜëáóóá. Êáé óôá äýï ðïéÞìáôá ç èÜëáóóá áíôéìåôùðßæåôáé ùò å÷èñüò, áðÝíáíôé óôïí ïðïßï ïé Üíèñùðïé áéóèÜíïíôáé áäýíáìïé êáé æçôïýí ôç óõíäñïìÞ êÜðïéáò áíþôåñçò èåúêÞò äýíáìçò, þóôå ôá áãáðçìÝíá ôïõò ðñüóùðá íá åðéóôñÝøïõí óþá êáé áâëáâÞ.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

5. Ðïéá åîÞãçóç äßíåôå óôï ãåãïíüò üôé ìéá åêêëçóßá óôç ÓêéÜèï åßíáé áöéåñùìÝíç óôçí «Ðáíáãßá ôç ÓáëïíéêéÜ»; Ãíùñßæåôå Üëëá åðßèåôá ôçò Ðáíáãßáò, ðïõ íá äçëþíïõí ôüðï Þ êÜôé Üëëï; Ç åéêüíá áõôÞ ôçò Ðáíáãßáò ôçò ÓáëïíéêéÜò Þ ËéìíéÜò âñÝèçêå áðü ôïõñêéêü êáñÜâé ìå ÷ñéóôéáíü ëïóôñüìï, óôï ðÝëáãïò ôçò ÊáóóÜíäñáò, èáëÜóóéáò ðåñéï÷Þò ðïõ âñÝ÷åé ôï Íïìü Èåóóáëïíßêçò. Ôï ãåãïíüò áõôü åîçãåß ôï üíïìá Ðáíáãßá ç ÓáëïíéêéÜ. ¢ëëá åðßèåôá ôçò Ðáíáãßáò åßíáé: Ðáíáãßá ç Êå÷ñéÜ, Ðáíáãßá ç Êïõíßóôñá, Ðáíáãßá ç Âñåöïêñáôïýóá, Ðáíáãßá ôïõ ÍôïìÜí, Ðáíáãßá Ãñçãïñïýóá, Ðáíáãßá ç Åõáããåëßóôñéá, Ðáíáãßá ç Åëåïýóá, Ðáíáãßá Æùïäü÷ïò ÐçãÞ, Ðáíáãßá Ìõñôéäéþôéóóá, Ðáíáãßá ÏäçãÞôñéá, Ðáíáãßá ÃéÜôñéóóá, Ðáíáãßá ¢îéïí Åóôß ê.ëð.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Âñåßôå ôïõò óôß÷ïõò üðïõ ãßíåôáé áíáöïñÜ óôç íåïåëëçíéêÞ ëáúêÞ èñçóêåõôéêÞ ðáñÜäïóç. 2. Ðïéåò éäéáéôåñüôçôåò ðáñïõóéÜæåé ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò;

99

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

Δέησις Κ. Π. Καβάφης

Α. Ο δημιουργός

100

Ï Êùíóôáíôßíïò Ð. ÊáâÜöçò (1863-1933) åßíáé Ýíáò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò ÍåïÝëëçíåò ðïéçôÝò, ìå ðáãêüóìéá áêôéíïâïëßá êáé áíáãíþñéóç (ôï Ýñãï ôïõ Ý÷åé ìåôáöñáóôåß óå ðïëëÝò ãëþóóåò). ÃåííÞèçêå óôçí ÁëåîÜíäñåéá ôçò Áéãýðôïõ, üðïõ õðÞñ÷å áêìáßá åëëçíéêÞ ðáñïéêßá. Ï ðáôÝñáò ôïõ Þôáí ðëïýóéïò Ýìðïñïò êáé ï ìéêñüò Êùíóôáíôßíïò, Ýíáôï êáé ôåëåõôáßï ðáéäß ôçò ïéêïãÝíåéáò, Ýæçóå ôá ðñþôá ðáéäéêÜ ôïõ ÷ñüíéá ìÝóá óå óõíèÞêåò ìåãÜëçò åõçìåñßáò. ¼ìùò óå çëéêßá åðôÜ åôþí Ý÷áóå ôïí ðáôÝñá ôïõ êáé ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, áðü ôï 1872 ùò ôï 1885 Ýìåéíå äéáäï÷éêÜ Ýîé ÷ñüíéá óôçí Áããëßá, óôçí ÁëåîÜíäñåéá, óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç (ðüëç êáôáãùãÞò ôùí ãïíÝùí ôïõ) êáé ðÜëé óôçí ÁëåîÜíäñåéá, ïñéóôéêÜ, åíþ óôï ìåôáîý åß÷å ÷áèåß ç ìåãÜëç ðåñéïõóßá ôçò. Ï ÊáâÜöçò äåí Ýêáíå ðáíåðéóôçìéáêÝò óðïõäÝò áëëÜ ìåëåôïýóå ìüíïò ôïõ ðÜñá ðïëý êáé åß÷å âáèéÜ ìüñöùóç êáé ðëáôéÜ åíçìÝñùóç, êõñßùò ðÜíù óå èÝìáôá ôçò ãáëëéêÞò êáé áããëéêÞò ëïãïôå÷íßáò (Þîåñå áðôáßóôùò áããëéêÜ, ãáëëéêÜ êáé éôáëéêÜ), áëëÜ êáé ôá êåßìåíá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ãñáììáôåßáò. Åñãáæüôáí ùò äçìüóéïò õðÜëëçëïò óôçí Åôáéñåßá Áñäåýóåùí ôçò Áéãýðôïõ (1892-1922). ÐÝèáíå óôéò 24 Áðñéëßïõ 1933, çìÝñá ôùí ãåíåèëßùí ôïõ. Ôï Ýñãï ôïõ ÊáâÜöç Üñãçóå íá ãßíåé áðïäåêôü óôçí ÅëëÜäá. Áñ÷éêÜ ìÜëéóôá åß÷å êáé áñíçôéêÞ áðÞ÷çóç êáé õðÞñîáí ðïëëïß ðïõ Üóêçóáí óêëçñÞ êñéôéêÞ ó’ áõôü –üðùò ï Øõ÷Üñçò êáé ï ÐáëáìÜò– åðåéäÞ ç ðïßçóÞ ôïõ åñ÷üôáí óå áíôßèåóç ìå ôçí ðïßçóç ðïõ êáëëéåñãïýóáí óôçí ÁèÞíá, ìå êýñéï åêðñüóùðï ôïí ÐáëáìÜ êáé ìå ôï ñåýìá ôïõ äçìïôéêéóìïý. Óôïí åëëáäéêü ÷þñï ï ÊáâÜöçò ðñïâëÞèçêå êáé Ýãéíå åõñýôåñá ãíùóôüò áñãÜ, ôï 1903, áðü ôïí Ãñçãüñéï Îåíüðïõëï, ðïõ ôïí ðáñïõóßáóå õìíçôéêÜ ìå Ýíá Üñèñï ôïõ óôï ðåñéïäéêü ÐáíáèÞíáéá. ÓÞìåñá, ïé óýã÷ñïíïé ¸ëëçíåò ðïéçôÝò Ý÷ïõí åðçñåáóôåß áðü ôïí ÊáâÜöç êáé ôïí èåùñïýí «äÜóêáëü» ôïõò. Ï ÊáâÜöçò áðïôåëåß éäéáßôåñç ðåñßðôùóç óôçí åëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá, êáèþò äåí áêïëïõèåß êáíÝíá ëïãïôå÷íéêü åßäïò, áëëÜ ç

ðïßçóÞ ôïõ åßíáé Ýíôïíá ðñïóùðéêÞ, Ý÷ïíôáò ôá äéêÜ ôçò áðïêëåéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ùò ðñïò ôï óôß÷ï, ôç ãëþóóá, ôï ýöïò êáé ôç èåìáôïëïãßá ôùí ðïéçìÜôùí ôïõ. Áó÷ïëåßôáé áðïêëåéóôéêÜ ó÷åäüí ìå ôçí ðïßçóç. Ôá êåßìåíÜ ôïõ ôá äïõëåýåé óõíÝ÷åéá. «ÃñÜöåé ðïëëÜ, êñáôÜåé ëßãá, äçìïóéåýåé åëÜ÷éóôá», üðùò áíáöÝñåé ï ÄçìáñÜò. ¸ñãá ôïõ: ÊåñéÜ, Ôåß÷ç, ÐåñéìÝíïíôáò ôïõò âáñâÜñïõò, ¸íáò ãÝñïò, Ôá ðáñÜèõñá, Áðüëåéðåíï èåüò Áíôþíéïí, Áëåîáíäñéíïß âáóéëåßò, ÉèÜêç ê.Ü.

Κ. Π. Καβάφης

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá ÄÝçóéò ãñÜöôçêå ôï 1896 êáé äçìïóéåýôçêå ôï 1898, åßíáé äçëáäÞ áðü ôá ðñþôá ðïéÞìáôá ðïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé óôï óýíïëï ôùí 154 «áíáãíùñéóìÝíùí» (ðïéÞìáôá ðïõ ï ßäéïò ï ÊáâÜöçò åß÷å áðïäå÷èåß êáé èåùñïýóå üôé ôïí éêáíïðïéïýí) ðïéçìÜôùí ôïõ ðïõ äçìïóéåýôçêáí óå óõëëïãÞ ìå ôßôëï ÐïéÞìáôá Á´.

Γ. Δομή του έργου Ôï ðïßçìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò íïçìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: ï ðñþôïò óôß÷ïò: Ç ôý÷ç ôïõ íáýôç. 2ç åíüôçôá: óôß÷ïé 2-5: Ç ðñïóåõ÷Þ ôçò ìÜíáò. 3ç åíüôçôá: óôß÷ïé 6-8: Ç åéêüíá ôçò Ðáíáãßáò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ç ìÜíá åíüò íáõôéêïý ðñïóåý÷åôáé óôçí Ðáíáãßá íá ðñïóôáôåýåé ôï ãéï ôçò áðü ôéò öïõñôïýíåò ôçò èÜëáóóáò. Áõôüò üìùò åßíáé Þäç íåêñüò. Óôï ðïßçìá óõíáíôÜìå ôá åîÞò êýñéá íïÞìáôá: áñ÷éêÜ Ý÷ïõìå ôï ìçôñéêü êáé ðáñçãïñçôéêü ñüëï ôçò Ðáíáãßáò. Åðßóçò ôï ðïßçìá áöÞíåé óáöÞ õðüíïéá ãéá ôéò äõóêïëßåò êáé ôïõò êéíäýíïõò ôçò íáõôéêÞò æùÞò êáé ôÝëïò êÜíåé ëüãï ãéá ôçí ôñáãéêÞ Üãíïéá óå ïñéóìÝíåò ðåñéóôÜóåéò ôçò æùÞò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ï ðñþôïò óôß÷ïò áðïôåëåß ìßá íïçìáôéêÞ åíüôçôá. ÁíáöÝñåôáé óôï ðáñåëèüí, ãé’ áõôü êáé ï ÷ñüíïò ôïõ ñÞìáôïò åßíáé ï éóôïñéêüò áüñéóôïò. Ìáò ðëçñïöïñåß ãéá Ýíá ãåãïíüò ôåôåëåóìÝíï êáé ìç áíáóôñÝøéìï, üðùò åßíáé ï èÜíáôïò åíüò íáýôç, ãé’ áõôü êáé êáôáëÞãåé ç ðåñßïäïò ìå ôåëåßá êáé ðáýëá. Óôï óçìåßï áõôü ï áíáãíþóôçò Ý÷åé áãùíßá ãéá ôç óõíÝ÷åéáò ôïõ ðïéÞìáôïò. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá Ý÷ïõìå áëëáãÞ óêçíÞò êáé Ýíá íÝï ðñüóùðï: ôç ìÜíá ôïõ íáýôç ðïõ ðíßãçêå. Áñ÷éêÜ ç ìÜíá, áãíïþíôáò ôçí ôý÷ç ôïõ ãéïõ ôçò, ðÜåé óôçí åêêëçóßá ãéá íá áíÜøåé ëáìðÜäá êáé íá ðñïóåõ÷çèåß þóôå ç èÜëáóóá íá åßíáé êáëïôÜîéäç

101

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

êáé íá åðéóôñÝøåé ôï ðáéäß ôçò. Óôç óõíÝ÷åéá óôÞíåé ôï áõôß ôçò íá áêïýóåé ôïí Üíåìï, áðü öüâï ìÞðùò åêåßíïò äõíáìþóåé êáé öïõñôïõíéÜóåé ôç èÜëáóóá. 3ç åíüôçôá: Óôçí ôñßôç åíüôçôá êáé óå äåýôåñï åðßðåäï áíÜëõóçò ðñÝðåé íá åðéóçìáíèåß ç ôñáãéêÞ åéñùíåßá ðïõ õðÜñ÷åé óôçí åéêüíá ôçò Ðáíáãßáò ðïõ áêïýåé «óïâáñÞ êáé ëõðçìÝíç» ôç äÝçóç ôçò ìÜíáò, ÷ùñßò üìùò íá ìðïñåß íá êÜíåé ôßðïôá, êáèþò ôï ðáéäß ôçò åßíáé Þäç íåêñü. Ôï èÝìá áõôü ôçò ôñáãéêÞò Üãíïéáò ôùí çñþùí åßíáé áðü ôá êåíôñéêÜ ãíùñßóìáôá ôçò êáâáöéêÞò ðïßçóçò (âë. Áðéóôßá êáé Ç áññþóôéá ôïõ Êëåßôïõ). Ãéá ôï æÞôçìá áõôü ï Ã. ÓåöÝñçò, ó÷ïëéÜæïíôáò ôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá ãñÜöåé ôá åîÞò: «…ôï èÝìá ôïõ åìðáéãìïý, ôçò áðÜôçò, ôïõ öåíáêéóìïý èåþí êáé áíèñþðùí, äéáôñÝ÷åé üëç ôçí ðïßçóç ôïõ ÊáâÜöç». ¸íá áðü ôá êáôåîï÷Þí ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò êáâáöéêÞò ðïßçóçò åßíáé ç éäéüìïñöç ãëþóóá. Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ïìéëïýìåíç åëëçíéêÞ áðü ôçí åëëçíéêÞ ðáñïéêßá ôçò ÁëåîÜíäñåéáò. Áõôü óçìáßíåé üôé åßíáé ìåí äçìïôéêÞ áëëÜ åìðëïõôéóìÝíç ìå ëüãéá óôïé÷åßá (âÜèç, õøçëü, äÝåôáé, åéêþí, õéüò) áëëÜ êáé éäéùìáôéóìïýò ôçò ðïëßôéêçò äéáëÝêôïõ (ðçáßíåé, áíÜöôåé, íá’ í’, îåýñïíôáò). ÅðéðëÝïí õðÜñ÷ïõí ëÝîåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôïí êáèçìåñéíü ìáò ëüãï, ïé ëåãüìåíåò «áíôéðïéçôéêÝò» (óôÞíåé ô’ áõôß, íá’ í’ êáëïß êáéñïß). iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÌÜíá: H ìÜíá ôïõ ðïéÞìáôïò áãùíéÜ êáé áíçóõ÷åß ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ ðáéäéïý ôçò ðïõ êÜíåé Ýíá åðéêßíäõíï åðÜããåëìá üðùò åßíáé áõôü ôïõ íáõôéêïý. Ç êáèõóôÝñçóç ôçò åðéóôñïöÞò ôïõ, åíôåßíåé ôçí áãùíßá ôçò. Åßíáé áðåëðéóìÝíç êáé ìç ìðïñþíôáò íá êÜíåé êÜôé Üëëï, êáôáöåýãåé óôá èåßá. Ôç èñçóêåõôéêÞ ôçò ðßóôç áðïäåéêíýåé ðçãáßíïíôáò óôçí åêêëçóßá êáé áíÜâïíôáò Ýíá êåñß óôçí Ðáíáãßá, ðñïóåõ÷üìåíç ãéá ôçí ôá÷åßá åðéóôñïöÞ ôïõ ãéïõ ôçò. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá ôñáãéêÞ öéãïýñá, åðåéäÞ ôçí þñá ðïõ ðñïóåý÷åôáé ôï ðáéäß ôçò åßíáé Þäç íåêñü.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία

102

i) Ãëþóóá ¸íá áðü ôá êáôåîï÷Þí ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò êáâáöéêÞò ðïßçóçò åßíáé ç éäéüìïñöç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ïìéëïýìåíç åëëçíéêÞ áðü ôçí åëëçíéêÞ ðáñïéêßá ôçò ÁëåîÜíäñåéáò. Áõôü óçìáßíåé üôé åßíáé ìåí äçìïôéêÞ áëëÜ åìðëïõôéóìÝíç ìå ëüãéá óôïé÷åßá (âÜèç, õøçëü, äÝåôáé, åéêþí, õéüò) áëëÜ êáé éäéùìáôéóìïýò ôçò ðïëßôéêçò äéáëÝêôïõ (ðçáßíåé, áíÜöôåé, íá ’í’, îåýñïíôáò). ÅðéðëÝïí õðÜñ÷ïõí ëÝîåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôïí êáèçìåñéíü ìáò ëüãï, ïé ëåãüìåíåò «áíôéðïéçôéêÝò» (óôÞíåé ô’ áõôß, íá ’í’ êáëïß êáéñïß).

ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôùí ðïéçìÜôùí ôïõ ãåíéêüôåñá, áëëÜ êáé ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ, ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôç äéáýãåéáò ôçò óêÝøçò, ôç óáöÞíåéá êáé ôçí áêñéâïëïãßáò, ôï ñåáëéóìü êáé ôçí Ýëëåéøç «äéáêïóìçôéêþí» óôïé÷åßùí (êïóìçôéêþí åðéèÝôùí) Þ ó÷çìÜôùí ëüãïõ. Ç ðïßçóç ôïõ ÊáâÜöç åßíáé ó÷åäüí ðåæïëïãéêÞ.

Κ. Π. Καβάφης

iii) Åßäïò ôïõ ðïéÞìáôïò Ôï ðïßçìá åßíáé ñåáëéóôéêü, äçëáäÞ ç ðñáãìáôéêüôçôá áíáðáñßóôáôáé ðéóôÜ êáé áíôéêåéìåíéêÜ, ÷ùñßò ðïëëÜ åêöñáóôéêÜ óôïëßäéá. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Ç êáâáöéêÞ ðïßçóç äå ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ëõñéêÝò åêöñÜóåéò. Ùóôüóï óôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá óõíáíôÜìå: Ðñïóùðïðïßçóç: óôß÷ïò 1: «ç èÜëáóóá ðáßñíåé óôá âÜèç ôçò Ýíá íáýôç», óôß÷ïò 7: «ç åéêþí áêïýåé».

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. ÐåñéãñÜøôå ôéò öÜóåéò áðü ôéò ïðïßåò äéÝñ÷åôáé ç áãùíßá ôçò ìÜíáò ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ ãéïõ ôçò. Áñ÷éêÜ ç ìÜíá, ðïõ äå ãíùñßæåé ðïéá åßíáé ç ðñáãìáôéêÞ ôý÷ç ôïõ ãéïõ ôçò, ðÜåé óôçí åêêëçóßá ãéá íá áíÜøåé ëáìðÜäá êáé íá ðñïóåõ÷çèåß ãéá ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ ðáéäéïý ôçò. Ðñïóåý÷åôáé íá åßíáé êáëïôÜîéäç ç èÜëáóóá. Óôç óõíÝ÷åéá óôÞíåé ôï áõôß ôçò íá áêïýóåé ôïí Üíåìï, öïâïýìåíç ìÞðùò åêåßíïò äõíáìþóåé ðñïêáëÝóåé öïõñôïýíá. 2. Ôé ðáñáôçñåßôáé ùò ðñïò ôç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò; Åíôïðßóôå ó’ áõôü ëÝîåéò ðïõ áðïêëßíïõí áðü ôçí êïéíÞ íåïåëëçíéêÞ êáé ðñïóðáèÞóôå ìå ôç âïÞèåéá ôïõ êáèçãçôÞ óáò, íá êáôáëÞîåôå óå êÜðïéá óõìðåñÜóìáôá ãéá ôçí éäéïôõðßá ôçò ãëþóóáò ôùí êáâáöéêþí ðïéçìÜôùí. ¸íá áðü ôá êáôåîï÷Þí ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò êáâáöéêÞò ðïßçóçò åßíáé ç éäéüìïñöç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. ¼ðùò áíáëýóáìå êáé ðáñáðÜíù óôá áéóèçôéêÜ ó÷üëéá, ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç åëëçíéêÞ ðïõ ìéëïýóå ç åëëçíéêÞ ðáñïéêßá ôçò ÁëåîÜíäñåéáò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÅðéóçìÜíåôå ôéò äõóêïëßåò ôçò íáõôéêÞò æùÞò, ìÝóá áðü ôï ðïßçìá áëëÜ êáé áð’ üóá åóåßò ãíùñßæåôå åðéðëÝïí. 2. Ãéáôß ç ìÜíá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ôñáãéêü ðñüóùðï;

103

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

Η λιτανεία Στράτης Μυριβήλης

Α. Ο δημιουργός Ï ÓôñÜôçò ÌõñéâÞëçò (øåõäþíõìï ôïõ ÅõóôñÜôéïõ Óôáìáôüðïõëïõ) ãåííÞèçêå óôç ËÝóâï ôï 1892 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1969. ¹ôáí ðåæïãñÜöïò, äçìïóéïãñÜöïò, áðü ôïõò âáóéêïýò ëïãïôÝ÷íåò ôçò ÃåíéÜò ôïõ ‘30 êáé áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò åêðñïóþðïõò ôçò åõñùðáúêÞò áíôéðïëåìéêÞò ëïãïôå÷íßáò. Ôï 1911 ðÞãå óôçí ÁèÞíá, üðïõ Üñ÷éóå íá öïéôÜ óôç ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ êáé ðáñÜëëçëá íá åñãÜæåôáé, áëëÜ ôï 1912 äéÝêïøå ôéò óðïõäÝò ôïõ êáé êáôáôÜ÷ôçêå åèåëïíôéêÜ óôïí åëëçíéêü óôñáôü, ãéá íá ðÜñåé ìÝñïò óôïõò Âáëêáíéêïýò ðïëÝìïõò. Áðïóôñáôåýôçêå ìåôÜ ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ, ôï 1922, ðéêñáìÝíïò áðü ôá ôñáãéêÜ ãåãïíüôá. Áðü ôï 1930 Ýæçóå óôçí ÁèÞíá, üðïõ åñãÜóôçêå ùò äçìïóéïãñÜöïò óå ðïëëÝò åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ êáé õðÞñîå ðïëõãñáöüôáôïò. Ï ÌõñéâÞëçò åßíáé ðåæïãñÜöïò ìå éó÷õñü ôáëÝíôï êáé ï ðñþôïò åêðñüóùðïò ôçò åëëçíéêÞò áíôéðïëåìéêÞò ëïãïôå÷íßáò. Óôï Ýñãï ôïõ, ãñáììÝíï óå ðëïýóéá êáé öñïíôéóìÝíç äçìïôéêÞ, åêöñÜæåé êõñßùò ôï êëßìá ôçò ôáñáãìÝíçò ðåñéüäïõ ôùí ðñþôùí äåêáåôéþí ôïõ 20ïý áéþíá êáé ôá ïîýôáôá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ äçìéïýñãçóáí óôçí ÅëëÜäá ïé ðüëåìïé åêåßíçò ôçò åðï÷Þò. ÌÜëéóôá ï ÌõñéâÞëçò âñÞêå ðáãêüóìéá áðÞ÷çóç êáé õðÜñ÷ïõí ìåôáöñÜóåéò Ýñãùí ôïõ óå ðåñéóóüôåñåò áðü äåêáðÝíôå ãëþóóåò. Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá ìõèéóôïñÞìáôá Ç æùÞ åí ôÜöù, Ç äáóêÜëá ìå ôá ÷ñõóÜ ìÜôéá, Ï Âáóßëçò ï Áñâáíßôçò, Ç ÐáíáãéÜ ç Ãïñãüíá, êáèþò êáé ïé óõëëïãÝò äéçãçìÜôùí Êüêêéíåò Éóôïñßåò, ÄéçãÞìáôá, Ôï ðñÜóéíï âéâëßï, Ôï ãáëÜæéï âéâëßï, Ôï êüêêéíï âéâëßï, Ôï âõóóéíß âéâëßï ê.Ü.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

104

Ôï êåßìåíï áõôü åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï 44ï êåöÜëáéï ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò Ç ÐáíáãéÜ ç Ãïñãüíá, ðïõ åêäüèçêå ôï 1949. Ï áñ÷éêüò ôßôëïò ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò Þôáí Ç ÐáíáãéÜ ç Øáñïðïýëá êáé åß÷å äçìïóéåõôåß óå óõíÝ÷åéåò óôçí åöçìåñßäá ÁíåîÜñôçôïò óôç

äéÜñêåéá ôçò äéêôáôïñßáò ôïõ ÌåôáîÜ. Óôü÷ïò ôïõ óõããñáöÝá åßíáé íá ðñïâÜëåé ôçí ïìáäéêÞ æùÞ ôùí êáôïßêùí ìéáò ðáñáäïóéáêÞò åëëçíéêÞò íçóéùôéêÞò êïéíùíßáò, ôéò Ýãíïéåò êáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ïé áãñüôåò áõôÞò ôçò ðåñéï÷Þò. ÌÝóá áðü ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò áíáäåéêíýïíôáé ëáúêÝò ðáñáäüóåéò êáé íïïôñïðßåò ðïõ åðéâßùóáí óôï ÷ñüíï.

Στράτης Μυριβήλης

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «¸ôóé ïé Üíèñùðïé ôïõ åëéþíá… êé áíÝâçêáí»: Ç áðüöáóç ãéá ôç äéåîáãùãÞ ëéôáíåßáò êáé ôï êÜëåóìá óå áõôÞí. 2ç åíüôçôá: «Áðü ôçí åêêëçóßá ôçò Áãéáò-ÖùôåéíÞò…ïé ãõíáßêåò êé Ýêëáéãáí»: Ç ëéôáíåßá. 3ç åíüôçôá: «Ôïõ Êõñßïõ äåçèþìåí... Ýíáí ïõñáíü ðõñùìÝíï êáé ðáóôñéêü»: Ç äÝçóç ãéá âñï÷Þ.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ðáñïõóéÜæåôáé ìéá ïìáäéêÞ ðáñÜêëçóç ôùí ðéóôþí óôï Èåü ãéá íá âñÝîåé. ÌÝóá áð’ áõôü üìùò âëÝðïõìå ðáñÜëëçëá êáé ìõóôÞñéá åíüò ðáãáíéóôéêïý ðáñåëèüíôïò ðïõ Ý÷ïõí åðéâéþóåé êáé Ý÷ïõí åíóùìáôùèåß óôéò åêêëçóéáóôéêÝò ôåëåôïõñãßåò. ÔÝëïò, ðñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå üôé üôáí ï Üíèñùðïò âñßóêåôáé óå äýóêïëåò êáôáóôÜóåéò, ôéò ïðïßåò äåí ìðïñåß íá áíôéìåôùðßóåé áðü ìüíïò ôïõ, êáôáëÞãåé íá åðéêáëåßôáé ôï èåßï. ÈåìáôéêÜ ôï êåßìåíï åðåêôåßíåôáé êáé óôéò åêêëçóéáóôéêÝò ëåéôïõñãßåò êáé ôá ìõóôÞñéá, üðùò åßíáé ïé ëéôáíåßåò, áëëÜ êáé óôá ëáôñåõôéêÜ óêåýç, ôá óýìâïëá êáé ôá éåñÜ áíôéêåßìåíá. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: åíüôçôá: Óôçí ðñþôç áõôÞ åíüôçôá Ý÷ïõìå ôçí áðüöáóç ôùí êáôïßêùí åíüò ÷ùñéïý íá ðñáãìáôïðïéÞóïõí ëéôáíåßá, ìéá ïìáäéêÞ äçëáäÞ ðáñÜêëçóç ôùí ðéóôþí óôï Èåü ãéá íá âñÝîåé, êáèþò õðÝöåñáí êáé ïé ßäéïé áëëÜ êõñßùò ïé êáëëéÝñãåéÝò ôïõò áðü ôç ëåéøõäñßá, äçëáäÞ ôçí áðïõóßá âñï÷Þò åðß ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ç áíïìâñßá ðñïâÜëëåôáé ùò ôéìùñßá ôïõ Èåïý ðñïò ôïõò áìáñôùëïýò áíèñþðïõò. 2ç åíüôçôá: åíüôçôá: Áêïëïõèïýí Ýíá ëáìðñü ôåëåôïõñãéêü, üðïõ èá æçôÞóïõí óõã÷þñåóç ãéá ôéò áìáñôßåò ôïõò. Ôï êåßìåíï ðåñéãñÜöåé áíáëõôéêÜ ôá óôÜäéá ôçò ëéôáíåßáò, ôá åêêëçóéáóôéêÜ óêåýç ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôï óêïðü áõôü, áëëÜ êõñßùò ôïí ðÜíäçìï ÷áñáêôÞñá ôçò åêäÞëùóçò.

105

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

3ç åíüôçôá: Ôï áðüóðáóìá êáôáëÞãåé ìå ôç äÝçóç ãéá âñï÷Þ êáé ôá ëüãéá ôçò ðáñÜêëçóçò. Ï ðáðÜò Ýëåãå ôá ëüãéá êáé åí óõíå÷åßá åðáíáëÜìâáíáí ïé ðéóôïß. Åêôüò áðü ëüãéá ïé ðéóôïß ðñáãìáôïðïéïýí êáé ãïíõêëéóßåò, åíþ ôï êåßìåíï ðñïò ôï ôÝëïò ôçò åíüôçôáò ÷ñçóéìïðïéåß êáé ôïí üñï «èñçóêåõôéêü õóôåñéóìü».. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÐñùôáãùíéóôÝò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ïé Üíèñùðïé ôïõ ÷ùñéïý. Åßíáé öôù÷ïß êáé ç åðéâßùóÞ ôïõò åîáñôÜôáé áðü ôç ãç. Ç æùÞ ôïõò åîáñôÜôáé áðü ôï êëßìá êáé ôéò ìåôáâïëÝò ôïõ êáéñïý. Ïé èåïìçíßåò êáôáóôñÝöïõí ôéò êáëëéÝñãåéåò, åíþ óôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï ç ëåéøõäñßá áðåéëåß ôçí ðáñáãùãÞ ôïõò. Ç ëáúêÞ èñçóêåõôéêÞ ðáñÜäïóç óõíäÝåé ôéò êëéìáôïëïãéêÝò óõíèÞêåò ìå ôï Èåü. Ãé’ áõôü êáé ôç äõóêïëßá ôçò ëåéøõäñßáò ðñïóðáèïýí íá ôçí áíôéìåôùðßóïõí ìå åêêëçóéáóôéêÞ äÝçóç êáé ëéôáíåßá.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá ÄçìïôéêÞ åìðëïõôéóìÝíç ìå ðïëëÜ óôïé÷åßá ôçò íôïðéïëáëéÜò (ôïðéêü éäßùìá) ôçò ËÝóâïõ, êáèþò êáé ìå ðïëëÝò ëÝîåéò ôçò åêêëçóéáóôéêÞò ãëþóóáò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ãëáöõñü, ó÷åäüí ÷áñéôùìÝíï, åìðëïõôéóìÝíï ìå ó÷Þìáôá ëüãïõ êáé ðëïýóéï ëåîéëüãéï. iii) ÁöÞãçóç Ç áöÞãçóç ãßíåôáé óå ôñßôï ðñüóùðï áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, ðïõ äå ìåôÝ÷åé óôá ãåãïíüôá áëëÜ ðáñáôçñåß êáé êáôáãñÜöåé ôá ðÜíôá. Óôï ôÝëïò ç áöÞãçóç äéáêüðôåôáé êáé äßíïíôáé áõôïëåîåß ôá ëüãéá ôçò ðáñÜêëçóçò.

106

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÜ: «Ï èåüò êñáôïýóå ìáêñéÜ ôç âñï÷Þ áðü ôá ÷þìáôá ôùí ÌåôáöïñÜ áìáñôùëþí, ÷ôýðçóáí ïé êáìðÜíåò ôçò Áãéá-ÖùôåéíÞò, ïé øáñÜäåò í’ áíÝâïõí óôç ëéôáíåßá, ïé ôÝóóåñéò ÅõáããåëéóôÜäåò… ñïõìðßíéá, ôá íåñÜ ôñÝ÷ïõí, óùóìü äåí åß÷å, êñÝìáóå ôç ãç ðÜíù óôá íåñÜ, íá óôåßëåé óôá äÝíôñá ôá ðíÝìáôá ôçò âñï÷Þò, óôáìÜôçóå ôï êåöÜëé ôçò ëéôáíåßáò, êïëëçìÝíá ðëåõñÜ, ç åõêÞ óçêùíüôáí ìïíüôïíç, ãáëÜæéá ìÜôéá ô’ ïõñáíïý, ÷ñõóÝò öïýíôåò». Ðñïóùðïðïßçóç: «óôçí ðÜíù ðÜíù ãïýñíá åßíáé ç Ðáíáãßá ìå ôá Ðñïóùðïðïßçóç ÷Ýñéá óçêùìÝíá ãéá ðáñáêÜëåóç». Åéêüíåò: Ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí êáìðÜíùí ðïõ ÷ôõðïýí êáëþíôáò Åéêüíåò ôïõò ðéóôïýò íá ðñïóÝëèïõí óôç ëéôáíåßá, ç åéêüíá ôùí éåñÝùí êáé

ôùí óêåõþí êáôÜ ôçí Ýíáñîç ôçò ëéôáíåßáò, ç åéêüíá ðïõ ðáñïìïéÜæåé ôçí êïóìïóõññïÞ ôçò ëéôáíåßáò ìå áôåëåßùôï ìáýñï ößäé, ç åéêüíá ôïõ éåñÝá ðïõ ñáíôßæåé ìå áãéáóìü ôá ÷ùñÜöéá, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí èõìéáôþí êáé ôùí êïõäïõíéþí ôùí æþùí ðïõ áêïýãïíôáí áíÜìåóá óôá äÝíôñá ôçí þñá ôçò ðïñåßáò, ç åéêüíá ôùí ðéóôþí ãïíáôéóìÝíùí íá ðáñáêáëïýí ôï Èåü üôáí ôåëéêÜ óôáìÜôçóå ç ëéôáíåßá. ÅðáíÜëçøç: ÷ôýðçóå, âÜëáí. ÅðáíÜëçøç Ðáñïìïßùóç: «óá íá ðáñáêáëïýóáí…», «óá ñïäïðáðïýäåò», «óáí Ðáñïìïßùóç Ýíá áôÝëåéùôï ìáýñï ößäé». ÕðåñâïëÞ: «Ðáñáêáëïýóáí ìáæß ìå ôïõò æùíôáíïýò, ÷éëéÜäåò ðáëéïß ÕðåñâïëÞ æåõãÜäåò, ï ìðïõ÷üò óçêùíüôáíå óýííåöï îáíèü, ðñüóùðá êüêêéíá áðü ôï ðåñðÜôçìá». ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: åðßèåôá ìáëëÝíéåò, ãéïñôåñÜ, åöôÜêñïõíç, ìáñìáñïðåëåêçôÝò, ÷ñõóÜ êáé áñãõñÜ, ñïäß, èáëáóóß, ðïñôïêáëß, âõóóéíß, êïëëçìÝíá, äéøáóìÝíá, ëõðçôåñÜ, ìïíüôïíç, ðáñáêáëåóôéêÞ, êëáøéÜñéêç.

Στράτης Μυριβήλης

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïý áðÝäéäáí ïé åêêëçóéáóôéêïß Üñ÷ïíôåò ôï öáéíüìåíï ôçò ëåéøõäñßáò; Óôï ôÝëïò ôçò ðñþôçò ðáñáãñÜöïõ ôïõ êåéìÝíïõ ï áöçãçôÞò áíáöÝñåé: «…ðáñÜêëçóåò ãéá ôç âñï÷Þ, ðïõ ôçí êñáôïýóå ï Èåüò ìáêñéÜ áðü ôá ÷þìáôá ôùí áìáñôùëþí». Óýìöùíá ëïéðüí ìå ôï áðüóðáóìá, êýñéïé õðåýèõíïé ãéá ôçí áíïìâñßá Þôáí ïé êÜôïéêïé ôïõ ÷ùñéïý ðïõ Þôáí áìáñôùëïß êáé ìå áõôüí ôïí ôñüðï ï Èåüò ôïõò ôéìùñïýóå. Ãé’ áõôü êáé åðÝëåîáí íá êÜíïõí ëéôáíåßá ðñïêåéìÝíïõ íá æçôÞóïõí óõã÷þñåóç ãéá ôéò áìáñôßåò ôïõò áõôÝò êáé íá óùèïýí Ýôóé ïé åëáéþíåò ôïõò, ðïõ Þôáí êáé ôï êýñéï Ýóïäï ôùí êáôïßêùí. 2. Ðïéá ðáãáíéóôéêÜ óôïé÷åßá åìöáíßæïíôáé óôçí ôåëåôïõñãßá ôçò ëéôáíåßáò; Åíôïðßóôå ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ. Ç ôåëåôïõñãßá ôçò ëéôáíåßáò ðåñéÝ÷åé ðïëëÜ ðáãáíéóôéêÜ óôïé÷åßá, ôá ïðïßá Ý÷ïõí äéáóùèåß áðü ôç ëáúêÞ ðáñÜäïóç êáé Ý÷ïõí åíóùìáôùèåß áñìïíéêÜ óôçí åêêëçóéáóôéêÞ ðñáêôéêÞ. ÓõãêåêñéìÝíá óôçí Ýâäïìç ðáñÜãñáöï ï áöçãçôÞò áíáöÝñåé: «… Íá ðáñáêáëÝóïõí ôïí Êýñéï, ðïõ êñÝìáóå ôç ãç ðÜíù óôá íåñÜ, íá óôåßëåé óôá äÝíôñá ôá ðíÝìáôá ôçò âñï÷Þò». Åí óõíå÷åßá, óôç äÝêáôç ðáñÜãñáöï áíáöÝñåôáé: «Ôüôåò Ýêáíå ï ðáðÜò ôïí áãéáóìü… óôáõñùôÜ». Óôçí åíäÝêáôç ðáñÜãñáöï õðÜñ÷åé ç öñÜóç «ÁíÝâáéíå ðõêíü ôï ìïóêïëßâáíï… áíÜìåóá óôá äÝíôñá» êáé óôçí ðñïôåëåõôáßá «Ïé ãñéÝò ÷ôõðïýóáí… ãëõêÜ». 3. Ðïéï ôåëåôïõñãéêü ôçñÞèçêå áðü ôçí þñá ðïõ îåêßíçóå ç ðïìðÞ

107

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

108

ôùí ðéóôþí áðü ôçí Áãßá ÖùôåéíÞ ìÝ÷ñé ðïõ Ýöôáóå óôçí ðåñéï÷Þ ÏìáëÜ; Ôï ôåëåôïõñãéêü Ý÷åé ùò åîÞò: ç óõíïäåßá îåêéíÜ áðü ôçí åêêëçóßá ìåôÜ ôçí ðñùéíÞ ëåéôïõñãßá ôïõ üñèñïõ. Ðñïðïñåýïíôáé ïé äýï éåñåßò, ï Ýíáò êñáôþíôáò ôï ÷ñõóü ÅõáããÝëéï êáé ï Üëëïò ôï áóçìÝíéï. Áêïëïõèïýí äýï íÝïé Üíäñåò ðïõ êñáôïýí óôá ÷Ýñéá ôïõò ìåãÜëåò åéêüíåò. Êáôüðéí áðü ôï íáü âãáßíïõí ôá ëÜâáñá íôõìÝíá ìå ìáýñï ýöáóìá êáé áêïëïõèïýí áãüñéá, íôõìÝíá óôá Üóðñá, ðïõ êïõâáëïýí öáíÜñéá êáé åîáðôÝñõãá. Ðßóù áðü ôïõò áíèñþðïõò ôçò åêêëçóßáò êáé ôá åêêëçóéáóôéêÜ óêåýç áêïëïõèåß ï ëáüò, Üíäñåò ãõíáßêåò, ðáéäéÜ, ãÝñïé. Êáíåßò äå ìéëÜåé. Ï ìüíïò Þ÷ïò ðïõ áêïýãåôáé åßíáé áõôüò ôùí ðáðïõôóéþí óôï ëéèüóôñùôï äñïìÜêé. Óôá ÏìáëÜ, üðïõ âñßóêåôáé êáé ôï ìïíáäéêü ßóéùìá ôçò äéáäñïìÞò, ç ðïìðÞ óôáìÜôçóå. Åêåß ï ðáðÜò ñÜíôéóå ìå áãéáóìü óå ôÝóóåñá óçìåßá ôïõ åëáéþíá óôáõñùôÜ. ÌåôÜ ïé ðáðÜäåò åßðáí ôçí ðáñÜêëçóç ãéá ôç âñï÷Þ êáé ìåôÜ áðü êÜèå öñÜóç ïé ðéóôïß åðáíáëÜìâáíáí ôç ëÝîç «ÁìÞí». Ï êüóìïò ãïíÜôéóå óôï ÷þìá, Ýêáíå ôï óôáõñü ôïõ êáé êïßôáæå ðáñáêáëþíôáò ðñïò ôïí ïõñáíü. ÊÜðïéåò ãõíáßêåò óéãüêëáéãáí êéüëáò. Ïé çëéêéùìÝíåò ÷ôõðïýóáí ôçí áãêáëéÜ ôïõò êáé Ýêáéãáí ìÝóá óå ìéêñÜ ðÞëéíá óêåýç èõìßáìá. 4. Ìéá ïìÜäá ìáèçôþí íá áíáëÜâåé íá ðáñïõóéÜóåé ïëüêëçñï ôï ìõèéóôüñçìá ôïõ ÓôñÜôç ÌõñéâÞëç, êáé åéäéêüôåñá ôçí åîÝëéîç ôïõ 44ïõ êåöáëáßïõ. Óôï ìõèéóôüñçìá Ç ÐáíáãéÜ ç Ãïñãüíá, ï ÌõñéâÞëçò ìÜò äßíåé ìéá åêôåôáìÝíç ëïãïôå÷íéêÞ óýíèåóç ðïõ Ý÷åé üëá ôá ãíùñßóìáôÜ ôïõ: õöïëïãéêÞ äýíáìç, ÷éïýìïñ, áñ÷éôåêôïíéêÞ áñôéüôçôá. ¾óôåñá áðü ìéá äñáìáôéêÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ îåñéæþìáôïò ôïõ ìéêñáóéáôéêïý åëëçíéóìïý, ðïõ öôÜíåé óôá áêñïãéÜëéá ôçò åëåýèåñçò ÅëëÜäáò, ãéá íá ñßîåé ôéò íÝåò ñßæåò óôá ðáôñïãïíéêÜ ÷þìáôá, ìáò ìåôáöÝñåé óôï øáñï÷þñé ðïõ äçìéïõñãïýí ïé íÝïé ðñüóöõãåò. ÁíÜìåóá óôï âáóáíéóìÝíï áõôü êüóìï ôùí øáñÜäùí îåöõôñþíåé Ýíá åîùôéêü ðëÜóìá, Ýíá êïñßôóé ðáñÜîåíï, ìå åêèáìâùôéêÞ ïìïñöéÜ, ðïõ ãßíåôáé ôï åñùôéêü åðßêåíôñï êáé ç óõíå÷Þò áãùíßá ôïõ áíäñéêïý êáé ôïõ ãõíáéêåßïõ ðëçèõóìïý. 44ï êåöÜëáéï: Âñéóêüìáóôå óôéò áñ÷Ýò ôïõ öèéíïðþñïõ, ìåôÜ ôç ãéïñôÞ ôïõ Áãßïõ Äçìçôñßïõ, óå Ýíá ÷ùñéü ôçò ËÝóâïõ, ôç ÓêÜëá. Åßíáé ç åðï÷Þ ðïõ ôï íçóß, ùò êáôåîï÷Þí åëáéïðáñáãùãéêü, åôïéìÜæåôáé íá áó÷ïëçèåß ìå ôç óõãêïìéäÞ ôçò åëéÜò. Ôï ðñüâëçìá ôùí êáôïßêùí ôïõ ÷ùñéïý åßíáé ç ëåéøõäñßá ðïõ õðÜñ÷åé ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, ãåãïíüò ðïõ Ý÷åé ìáñáæþóåé ôá äÝíôñá êáé ôá æþá. ÁðåëðéóìÝíïé êáôáöåýãïõí óôç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç êáé áðïöáóßæïõí íá êÜíïõí äÝçóç ðñïêåéìÝíïõ íá âñÝîåé êáé íá óùèïýí.

Áêïëïõèåß ç óêçíÞ ôçò ëéôáíåßáò, üðïõ óõììåôÝ÷åé üëï ôï ÷ùñéü, áêïëïõèþíôáò üëï ôï ðáñáäïóéáêü ôåëåôïõñãéêü. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ðáñïõóßá ôïõ ÖïñôÞ, åíüò Åëëçíïáìåñéêáíïý ðïõ áöçãåßôáé óôïõò ÷ùñéáíïýò ôïõ ôïí áìåñéêÜíéêï ôñüðï ðñüêëçóçò âñï÷Þò: âïìâáñäßæïõí ôá óýííåöá ìå çëåêôñéêü öïñôßï. Åðß ôñåéò áêüìç ìÝñåò ôï íçóß õðÝöåñå áðü áöüñçôç æÝóôç. Ôçí ôñßôç ìÝñá, üìùò, êé åíþ ïé êÜôïéêïé ðëÝïí âñßóêïíôáí óå áðüãíùóç, ï ïõñáíüò óõííÝöéáóå. Ïé íçóéþôåò êáñäéï÷ôõðïýóáí áðü ÷áñÜ êáé Ýôñåìáí ìÞðùò áõôü ôï ìðëÜâï óýííåöï ôïõ ïñßæïíôá áðïìáêñõíèåß ôåëéêÜ êáé ìáæß ôïõ ðÜñåé êáé ôçí ðïëõáíáìåíüìåíç âñï÷Þ. ÔåëéêÜ ïé ïõñáíïß Üíïéîáí êáé Ýíá êáôáðÝôáóìá âñï÷Þò ðüôéóå ôçí ðåñéï÷Þ. Ç íßêç êáé ç óùôçñßá Ýêáíå ôïõò áíèñþðïõò íá âãïõí êáé íá ðáíçãõñßæïõí îõðüëõôïé óôïõò äñüìïõò, åíþ ïé êáìðÜíåò ÷ôõðïýóáí ÷áñìüóõíá. ÊÜðïéïé åðáíáëÜìâáíáí ôéò öñÜóåéò áðü ôçí ðáñÜêëçóç: «ÌÝèõóïí Êýñéå, ôïõò áýëáêáò ýäáôïò êáèáñïý!». ÊÜèå öïñÜ ðïõ áêïõãüôáí ìéá êáéíïýñãéá âñïíôÞ, ôçí åðáíáëÜìâáíáí ìå ôç öùíÞ ôïõò ôá ðáéäéÜ. Ç ãç åß÷å ðëÝïí îåäéøÜóåé êáé ïé êÜôïéêïé åß÷áí óùèåß.

Στράτης Μυριβήλης

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Óõãêñßíåôå ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï ôï êåßìåíï ôïõ ÌõñéâÞëç ìå ôï áêüëïõèï áðüóðáóìá áðü ôï ðïßçìá Ñùìéïóýíç ôïõ ÃéÜííç Ñßôóïõ: Åôïýôï ôï ôïðßï åßíáé óêëçñü óáí ôç óéùðÞ, Óößããåé óôïí êüñöï ôïõ ôá ðõñùìÝíá ôïõ ëéèÜñéá, Óößããåé óôï öùò ôéò ïñöáíÝò åëéÝò ôïõ êáé ô’ áìðÝëéá ôïõ, Óößããåé ôá äüíôéá. Äåí õðÜñ÷åé íåñü. ÌïíÜ÷á öùò. Ï äñüìïò ÷Üíåôáé óôï öùò êé ï ßóêéïò ôçò Üíôñáò åßíáé óßäåñï. ÌáñìÜñùóáí ôá äÝíôñá, ôá ðïôÜìéá êé ïé öùíÝò ìåò óôïí áóâÝóôç ôïõ Þëéïõ. Ç ñßæá óêïíôÜöôåé óôï ìÜñìáñï. Ôá óêïíéóìÝíá óêßíá. Ôï ìïõëÜñé êáé ï âñÜ÷ïò. Ëá÷áíéÜæïõí. Äåí õðÜñ÷åé íåñü. ¼ëïé äéøÜíå. ×ñüíéá ôþñá. ¼ëïé ìáóÜíå ìéá ìðïõêéÜ ïõñáíü ÐÜíïõ áð’ ôçí ðßêñá ôïõò. 2. Ó÷ïëéÜóôå ôç öñÜóç: «Ï Èåüò êñáôïýóå ìáêñéÜ ôç âñï÷Þ áðü ôá ÷þìáôá ôùí áìáñôùëþí».

109

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

Παραμονή Χριστουγέννων Κάρολος Ντίκενς

Α. Ο δημιουργός Ï Íôßêåíò, Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò ¢ããëïõò óõããñáöåßò, ãåííÞèçêå ôï 1812 êáé ðÝèáíå ôï 1870. Ëüãù ðôþ÷åõóçò ôïõ ðáôÝñá ôïõ áíáãêáæüôáí íá åñãÜæåôáé áðü ìéêñü ðáéäß, êõñßùò óôïí ôïìÝá ôçò äçìïóéïãñáößáò. ¸ãñáøå ìõèéóôïñÞìáôá êáé äéçãÞìáôá ìå èåìáôïëïãßá åìðíåõóìÝíç áðü ôá ïéêïíïìéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõ êáé ôçò ÷þñáò ôïõ (ïéêïíïìéêÞ áíéóüôçôá, åêìåôÜëëåõóç ôçò ðáéäéêÞò åñãáóßáò ê.ëð.) êáé ïñáìáôßæåôáé Ýíá äéêáéüôåñï êüóìï. Ðïëëïß áðü ôïõò ÷áñáêôÞñåò ðïõ äçìéïýñãçóå Ýãéíáí äéÜóçìïé êáé ìåôáöÝñèçêáí êáé óôç ìåãÜëç ïèüíç: ï êýñéïò Ðßêïõéê, ï ÍôÝéâéíô Êüðåñöéëíô, ï ¼ëéâåñ Ôïõßóô, ï Óêñïõôæ. Êõñéüôåñá Ýñãá ôïõ: ¼ëéâåñ Ôïõßóô, Íßêïëáò Íßêëìðé, ÍôÝéâéíô Êüðåñöéëíô, ÌåãÜëåò Ðñïóäïêßåò, ×ñéóôïõãåííéÜôéêç Éóôïñßá.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ç ×ñéóôïõãåííéÜôéêç Éóôïñßá ôïõ Ê. Íôßêåíò, Ýñãï áðü ôï ïðïßï ðñïÝñ÷åôáé ôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá, åéóÜãåé ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí ðáãêüóìéá ëïãïôå÷íßá ôï åßäïò ôçò åïñôáóôéêÞò ëïãïôå÷íßáò, äçëáäÞ ôçò ëïãïôå÷íßáò ðïõ ãñÜöåôáé êáé äçìïóéåýåôáé óå åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ, áõôïôåëþò Þ ôìçìáôéêÜ, ìå áöïñìÞ èñçóêåõôéêÝò åïñôÝò (×ñéóôïýãåííá, Ðñùôï÷ñïíéÜ, ÐÜó÷á). Áíôßóôïé÷ç ó÷ïëÞ óôçí ÅëëÜäá äçìéïýñãçóå ï ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò (Ôï ×ñéóôüøùìï, Óôï ×ñéóôü óôï ÊÜóôñï, Óôçí Áãé-ÁíáóôáóÜ ê.Ü).

Γ. Δομή του έργου

110

Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ìéá öïñÜ êé Ýíáí êáéñü… óêáñöéæüôáí êÜôé ôñïìåñü»: Ç ìõóôçñéáêÞ áôìüóöáéñá ôçò ðáñáìïíÞò ôùí ×ñéóôïõãÝííùí. 2ç åíüôçôá: «Ç ðüñôá óôï ëïãéóôÞñéï… äåí ôá êáôÜöåñå»: Ôï ëïãéóôÞñéï ôïõ Óêñïõôæ. 3ç åíüôçôá: «ÊáëÜ ×ñéóôïýãåííá èåßå!... áò åßíáé åõëïãçìÝíá»: Ï äéÜëïãïò ìåôáîý ôïõ Óêñïõôæ êáé ôïõ áíéøéïý ôïõ.

Δ. Ανάλυση του περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ï óõããñáöÝáò ðáßñíåé áöïñìÞ áðü ôçí áñíçôéêÞ óôÜóç ôïõ Óêñïõôæ ãéá íá åîõìíÞóåé ìÝóá áðü ôá ëüãéá ôïõ áíéøéïý ôï âáèýôåñï íüçìá ôïõ åïñôáóìïý ôçò ãÝííçóçò ôïõ ×ñéóôïý, ðïõ åßíáé ç ðñïóÝããéóç ôïõ ðëçóßïí êáé ç áãÜðç ðñïò ôï óõíÜíèñùðï ÷ùñßò äéáêñßóåéò. ¢ëëá èåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé: á. ç ãéïñôÞ ôùí ×ñéóôïõãÝííùí êáé ïé ðáñáäüóåéò, ôá Þèç êáé ôá Ýèéìá ðïõ óõíäÝïíôáé ìå áõôÞ, â. ç öéëáñãõñßá, ã. ôï íüçìá êáé ç óçìáóßá ôùí èñçóêåõôéêþí åïñôþí ãéá ôïí Üíèñùðï.

Κάρολος Ντίκενς

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ áðïóðÜóìáôïò ðáñáôßèåôáé ç ìõóôçñéáêÞ áôìüóöáéñá ôçò ÐáñáìïíÞò ×ñéóôïõãÝííùí óôï Ëïíäßíï ôçí åðï÷Þ ðïõ åêôõëßóóåôáé ôï äéÞãçìá. ÊÜíåé êñýï êáé ôï óêçíéêü ôïõ äéçãÞìáôïò ðåñéãñÜöåôáé ùò óêïôåéíü, ðáñüëï ðïõ åßíáé ôñåéò ç þñá ôï ìåóçìÝñé. Ç áôìüóöáéñá åßíáé âáñéÜ êáé ç ïìß÷ëç åßíáé ôüóï ðõêíÞ, ðïõ ôá óðßôéá ìüëéò êáé á÷íïöáßíïíôáé. Ç ìõóôçñéáêÞ áôìüóöáéñá öôÜíåé óôï áðïêïñýöùìÜ ôçò óôçí ôåëåõôáßá ðåñßïäï ôçò åíüôçôáò, üðïõ ï áöçãçôÞò ðñïåôïéìÜæåé ôïí áíáãíþóôç ãéá êÜôé ôñïìåñü ðïõ ðñüêåéôáé íá óõìâåß, åíôåßíïíôáò Ýôóé ôçí áãùíßá ôïõ. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç áõôÞ åíüôçôá Ý÷ïõìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ëïãéóôçñßïõ ôïõ Óêñïõôæ. ÕðÜñ÷åé ôï ãñáöåßï ôïõ Óêñïõôæ, ðïõ ìÝóù ìéá ðüñôáò åðéêïéíùíåß ìå ôï «èëéâåñü êáìáñÜêé» ôïõ õðáëëÞëïõ ôïõ. Óôï óçìåßï áõôü, êáé ìÝóá áðü ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ÷þñïõ, áöÞíïíôáé óáöÞ õðïíïïýìåíá ãéá ôï öéëÜñãõñï ÷áñáêôÞñá ôïõ Óêñïõôæ êáé ôç äõóôñïðßá ôïõ. Ï Óêñïõôæ åßíáé ôüóï ôóéãêïýíçò, ðïõ ìéá ôüóï êñýá íý÷ôá áöÞíåé ôïí õðÜëëçëü ôïõ íá äïõëåýåé ÷ùñßò èÝñìáíóç. 3ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ, ðïõ åßíáé êáé ç ðéï ìáêñïóêåëÞò ôïõ áðïóðÜóìáôïò, Ý÷ïõìå ôï äéÜëïãï ìåôáîý ôïõ Óêñïõôæ êáé ôïõ áíéøéïý ôïõ. Óôçí åíüôçôá áõôÞ óêéáãñáöåßôáé êáëýôåñá ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ äýóôñïðïõ êáé öéëÜñãõñïõ Óêñïõôæ, üðùò öáßíåôáé êõñßùò áðü ôç óôÜóç ôïõ êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ áðÝíáíôé óôç ãéïñôÞ ôùí ×ñéóôïõãÝííùí. ÌÝóá áðü ôï äéÜëïãï ìåôáîý ôïõ Óêñïõôæ êáé ôïõ áíéøéïý ôïõ, ï ïðïßïò ôïí åðéóêÝöôçêå ãéá íá ôïõ åõ÷çèåß, äéáöáßíåôáé ç äéáöïñåôéêÞ Üðïøç ðïõ Ý÷ïõí ïé äõï ôïõò áðÝíáíôé óôç èñçóêåõôéêÞ áõôÞ ãéïñôÞ. Ï áíéøéüò, üðùò êáé ïé ðåñéóóüôåñïé Üíèñùðïé, âëÝðïõí ôá ×ñéóôïýãåííá ùò ìéá ãéïñôÞ áãÜðçò, óõíáäÝëöùóçò êáé ÷áñÜò, ðñÜãìáôá ðïõ ãéá ôï Óêñïõôæ èåùñïýíôáé «óá÷ëáìÜñåò». iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Óêñïõôæ: Áðü ôç äåýôåñç êéüëáò ðáñÜãñáöï ôïõ áðïóðÜóìáôïò îåêéíÜ ç óêéáãñÜöçóç ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ êåíôñéêïý Þñùá ôïõ

111

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

Ýñãïõ. «Ç ðüñôá óôï ëïãéóôÞñéï ôïõ Óêñïõôæ Ýìåíå áíïé÷ôÞ ãéá íá ‘÷åé ôï íïõ ôïõ óôïí õðÜëëçëü ôïõ»: ï Óêñïõôæ ðáñïõóéÜæåôáé ùò Ýíáò áõóôçñüò åñãïäüôçò ðïõ èÝëåé íá åëÝã÷åé áðüëõôá ôïí õðÜëëçëü ôïõ êáé äåí ôïõ áöÞíåé êáìßá ðñùôïâïõëßá Þ åëåõèåñßá. «Ìá ç öùôéÜ ôïõ õðáëëÞëïõ Þôáí ôüóï ìéêñïóêïðéêÞ, ðïõ ‘ëåãåò ðùò Þôáí Ýíá ìüíï êÜñâïõíï. ¼ìùò äåí ìðïñïýóå íá ôç äõíáìþóåé êé Üëëï, ãéáôß ï Óêñïõôæ êñáôïýóå ôï êáóüíé ìå ôá êÜñâïõíá óôç äéêÞ ôïõ êÜìáñç»: åäþ äéáöáßíåôáé ç öéëáñãõñßá ôïõ Óêñïõôæ, ðïõ åíþ êÜíåé ðïëý êñýï, ôóéãêïõíåýåôáé ôç èÝñìáíóç êáé ãéá ôïí åáõôü ôïõ áëëÜ êõñßùò ãéá ôïí õðÜëëçëü ôïõ, ï ïðïßïò ðñïóðáèåß íá æåóôáèåß áðü Ýíá ìüíï áíáììÝíï êÜñâïõíï. ÌÝ÷ñé åäþ âëÝðïõìå ôç ôóéãêïõíéÜ ôïõ Óêñïõôæ üóïí áöïñÜ óôá õëéêÜ áãáèÜ. Áðü ôï äéÜëïãï üìùò ðïõ áêïëïõèåß ìåôáîý áõôïý êáé ôïõ áíéøéïý ôïõ äéáöáßíåôáé êáé ç ôóéãêïõíéÜ ôïõ Óêñïõôæ üóïí áöïñÜ óôá óõíáéóèÞìáôá. Ï áíéøéüò ôïí åðéóêÝðôåôáé ãéá íá ôïõ åõ÷çèåß, êáèüôé ôá ×ñéóôïýãåííá åßíáé ç êáôåîï÷Þí ãéïñôÞ áãÜðçò, êõñßùò ìåôáîý ôùí ìåëþí ìéáò ïéêïãÝíåéáò. Ï Óêñïõôæ, üìùò, èåùñåß üëá áõôÜ ðåñß áéóèçìÜôùí «óá÷ëáìÜñåò», åöüóïí áíôéìåôùðßæåé ôçí åðï÷Þ ôùí ×ñéóôïõãÝííùí ùò ìéá åðï÷Þ öïõóêùìÝíùí ëïãáñéáóìþí êáé éóïëïãéóìþí ðïõ æçìéþíïõí. Ï Óêñïõôæ áíáñùôéÝôáé ëïéðüí, åöüóïí ôá Ýîïäá åßíáé ðåñéóóüôåñá, ðþò åßíáé äõíáôüí íá áéóèÜíåôáé êáíåßò ÷áñïýìåíïò êáé åõôõ÷éóìÝíïò. Áíéøéüò ôïõ Óêñïõôæ: Áíôßèåôá ìå ôï èåßï ôïõ, âéþíåé åíôïíüôåñá áõôü ðïõ ïíïìÜæïõìå ðíåýìá ôùí ×ñéóôïõãÝííùí, óýìöùíá ìå ôï ïðïßï ïé Üíèñùðïé äéáêáôÝ÷ïíôáé áðü óõíáéóèÞìáôá áãÜðçò ãéá ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõò êáé åéäéêÜ ãéá ôá ðñüóùðá ôïõ óõããåíéêïý ðåñéâÜëëïíôïò. ¸ôóé ëïéðüí, ìÝñåò ðïõ åßíáé, áðïöáóßæåé íá åðéóêåöôåß ôï èåßï ôïõ ãéá íá ôïõò åõ÷çèåß. Ç ðáñïõóßá ôïõ óôï áðüóðáóìá åßíáé äéäáêôéêÞ êáé ðñïôñÝðåé ôï èåßï ôïõ íá áíáèåùñÞóåé ôçí áñíçôéêÞ ôïõ óôÜóç áðÝíáíôé óôéò ãéïñôÝò. Åßíáé èñçóêåõüìåíïò, åöüóïí áêïëïõèåß ðéóôÜ ôá Ýèéìá êáé ôéò óõíÞèåéåò ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôéò åïñôÝò ôùí ×ñéóôïõãÝííùí. Åßíáé áíïé÷ôüêáñäïò êáé áíôßèåôá ìå ôï èåßï ôïõ äåí åßíáé öåéäùëüò óôá áéóèÞìáôá, åöüóïí áéóèÜíåôáé êáëïóýíç, óõìðüíéá, öéëåõóðëá÷íßá êáé ÷áñÜ.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ç äçìïôéêÞ.

112

ii) ¾öïò Ôï áðüóðáóìá åßíáé ãñáììÝíï óå áðëü, áðÝñéôôï ýöïò, áëëÜ ìå ôç óõíäñïìÞ üëçò ôçò ðñþôçò ðáñáãñÜöïõ êáé ôùí ó÷çìÜôùí ëüãïõ ðïõ ðåñéÝ÷åé, ãßíåôáé ãëáöõñü.

iii) ÁöÞãçóç ÕðÜñ÷åé áöÞãçóç óå ôñßôï ðñüóùðï áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, äçëáäÞ Ýíá ðñüóùðï ðïõ äåí ìåôÝ÷åé ìåí óôçí éóôïñßá áëëÜ ãíùñßæåé ôá ðÜíôá, áêüìç êáé ôéò óêÝøåéò ôùí ðñùôáãùíéóôþí. Ìå ôç ìåóïëÜâçóç ôïõ äéáëüãïõ, ç áöÞãçóç áðïêôÜ æùíôÜíéá.

Κάρολος Ντίκενς

iv) Ó÷Þìáôáëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ôá ìÜôéá ôïõ óðßèéæáí», «ìéá åðï÷Þ üëï êáëïóýíç», ÌåôáöïñÝò «áíïßãïõí ëåýôåñá ôéò êáñäéÝò ôïõò», «óõíôáîéäéþôåò ðñïò ôïí ôÜöï», «êïììáôÜêé ÷ñõóü Þ áóÞìé óôçí ôóÝðç ìïõ». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ç ïìß÷ëç îå÷õíüôáí êáé ôñýðùíå», «ç öýóç áíÜÐñïóùðïðïéÞóåéò óáéíå êáé óêáñöéæüôáí êÜôé ôñïìåñü». Ðáñïìïéþóåéò: «èá’ ëåãå êáíåßò ðùò ç öýóç áíÜóáéíå», «ðïõ’ ëåãåò Ðáñïìïéþóåéò ðùò Þôáí Ýíá ìüíï êÜñâïõíï». ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: åðßèåôá êáöåôéÜ, âáñéÜ, èëéâåñü, ÷áñïýìåíç, ñïäïêüêêéíï êáé üìïñöï, êáëÞ, åõ÷Üñéóôç.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. ÓêéáãñáöÞóôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ Óêñïõôæ, üðùò ðáñïõóéÜæåôáé ìÝóá óôï êåßìåíï. Âë. ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí. 2. Ôé óçìáßíïõí ãéá ôï Óêñïõôæ ôá ×ñéóôïýãåííá êáé ôé ãéá ôïí áíéøéü ôïõ; Óå Ýíá óçìåßï ôïõ äéáëüãïõ ôïõ Óêñïõôæ ìå ôïí áíéøéü ôïõ îåäéðëþíïíôáé ïé óêÝøåéò ôïõ êåíôñéêïý Þñùá ãéá ôç ãéïñôÞ ôùí ×ñéóôïõãÝííùí. Ãé’ áõôüí åßíáé ìéá åðï÷Þ êáôÜ ôçí ïðïßá ðñÝðåé íá ðëçñþíåéò ëïãáñéáóìïýò ÷ùñßò íá Ý÷åéò ÷ñÞìáôá, ìéá åðï÷Þ ðïõ óå âñßóêåé Ýíá ÷ñüíï ìåãáëýôåñï êáé ü÷é ðëïõóéüôåñï, ìéá åðï÷Þ üðïõ ïé éóïëïãéóìïß êáôáëÞãïõí ìå æçìßá. ÂëÝðïõìå ëïéðüí ôï Óêñïõôæ íá Ý÷åé óõíäõÜóåé ôï óõíáßóèçìá ôçò áãÜðçò ìå ôï êÝñäïò. Áí äåí õðÜñ÷åé êÝñäïò, äåí ìðïñåß íá áéóèáíèåß áãÜðç ãéá ôïí ðëçóßïí ôïõ, üðùò ïñßæïõí ôá ×ñéóôïýãåííá. Áíôßèåôá, óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï îåäéðëþíïíôáé ïé óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ áíéøéïý ôïõ ãéá ôç èñçóêåõôéêÞ áõôÞ åïñôÞ. ÁíáöÝñåé üôé óôç ãéïñôÞ áõôÞ áñìüæåé óåâáóìüò ìüíï êáé ìüíï ãéá ôï éåñü ôçò üíïìá êáé ôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò. ÅðéðëÝïí ðñÝðåé íá åßíáé ìéá åðï÷Þ üëï êáëïóýíç êáé óõìðüíéá, öéëåõóðëá÷íßá êáé ÷áñÜ. Ôçí åðï÷Þ áõôÞ Üíôñåò êáé ãõíáßêåò, óáí ìéá øõ÷Þ áíïßãïõí ôéò êáñäéÝò ôïõò êáé âëÝðïõí üëïõò ôïõò Üëëïõò áíèñþðïõò ùò ðëÜóìáôá ìå ïìïéüôçôåò êáé ü÷é ìå äéáöïñÝò. ¼ëïé ðïñåõüìáóôå ðñïò ôï èÜíáôï êáé áõôüò ï ðñïïñéóìüò ðñÝðåé íá åíþíåé üëïõò ôïõò áíèñþðïõò. Êáé ìüíï ãé’ áõôü ôá ×ñéóôïýãåííá åßíáé ìéá åõëïãçìÝíç ãéïñôÞ.

113

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

114

3. Ðïéá óôÜóç êñáôÜ áðÝíáíôé óôï Óêñïõôæ ï õðÜëëçëüò ôïõ êáé ãéáôß; Ç óôÜóç ôïõ õðáëëÞëïõ áðÝíáíôé óôïí åñãïäüôç Óêñïõôæ åßíáé üóï ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñï áðüìáêñç. ÂëÝðïõìå íá äïõëåýïõí óå äéáöïñåôéêü ÷þñï. Ï õðÜëëçëïò îÝñåé êáëÜ ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ Óêñïõôæ êáé äåí ðñïóðáèåß íá áíôéðáñáôåèåß ìáæß ôïõ, ãéáôß öïâÜôáé üôé èá ÷Üóåé ôç äïõëåéÜ ôïõ. ÊÜðïéá óôéãìÞ üìùò ôï êñýï ôïí êáôáâÜëëåé êáé åðé÷åéñåß íá ðÜñåé ôï öáñÜóé êáé íá ðÜåé óôï äùìÜôéï ôïõ Óêñïõôæ ãéá íá ðÜñåé êÜñâïõíá. Äå ëÝåé êáé äåí æçôÜåé ôßðïôá åëðßæïíôáò üôé ï Óêñïõôæ íá êáôáëÜâåé áðü ìüíïò ôïõ ôï ëüãï ãéá ôïí ïðïßï ðçãáßíåé óôï ãñáöåßï ôïõ. Ãéá ôï Óêñïõôæ üìùò êÜôé ôÝôïéï åßíáé áäéáíüçôï, ãé’ áõôü êáé èåùñåß üôé ç êßíçóç áõôÞ ôïõ õðáëëÞëïõ äçëþíåé üôé åßíáé þñá íá öýãïõí. Áðü áõôü êáé ìüíï êáôáëáâáßíïõìå üôé ïé äõï ôïõò óõíáíôéüíôáí ìüíï óôçí Üöéîç êáé óôçí áíá÷þñçóç áðü ôï ëïãéóôÞñéï. Ï Óêñïõôæ äåí åðÝôñåðå êáìßá Üëëç åðáöÞ êáé ï õðÜëëçëïò ðñïóáñìüæïíôáí áðü áíÜãêç, öïâïýìåíïò ìÞðùò ÷Üóåé ôç äïõëåéÜ ôïõ. 4. ÄéáâÜóôå ïëüêëçñç ôç ×ñéóôïõãåííéÜôéêç Éóôïñßá êáé óõæçôÞóôå ôçí åîÝëéîç ôïõ êåíôñéêïý ÷áñáêôÞñá ôïõ Óêñïõôæ. ×áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá ôçò ðñïóùðéêüôçôáò ôïõ Óêñïõôæ åßíáé ç öéëáñãõñßá ôïõ, ðïõ ôïí åß÷å êÜíåé áðüêïóìï êáé éäéüôñïðï. Óôï âéâëßï ôïí âëÝðïõìå íá ìÝíåé ðéóôüò óôéò áðüøåéò ôïõ, Ýùò üôïõ óõìâáßíåé Ýíá ðåñßåñãï ðåñéóôáôéêü: ìåôÜ ôï ôÝëïò ôçò çìÝñáò –ìÝñïò ôçò ïðïßáò ðáñáêïëïõèïýìå êáé óôï áðüóðáóìá ôïõ âéâëßïõ. ÅðéóôñÝöïíôáò óôï óðßôé ôïõ êáé áöïý åß÷å áðïëáýóåé ôç óïýðá ôïõ, ï Óêñïõôæ ðÜåé ãéá ýðíï. ÎáöíéêÜ üìùò åìöáíßæåôáé ôï öÜíôáóìá ôïõ åäþ êáé åðôÜ ÷ñüíéá ðåèáìÝíïõ óõíåôáßñïõ ôïõ, ÌÜñëåú. Ç Üõëç ìïñöÞ ôïõ ÌÜñëåú, ï ïðïßïò Þôáí ïìïßùò öéëÜñãõñïò êáé ôóéãêïýíçò, üðùò ï Óêñïõôæ, åßíáé æùóìÝíç ìå üëá ôá ðëïýôç êáé ôá õëéêÜ áãáèÜ ðïõ åß÷å áðïêôÞóåé üóï Þôáí åí æùÞ. Ôá áãáèÜ áõôÜ üìùò ìïéÜæïõí íá âáñáßíïõí ôï ÌÜñëåú. Ôï öÜíôáóìá ðñïåéäïðïéåß ôï Óêñïõôæ üôé èá Ýñèïõí íá ôïí åðéóêåöôïýí ôñßá ðíåýìáôá êáé ìüíï Üìá ôá áêïýóåé ðñïóåêôéêÜ èá ìðïñÝóåé íá óùèåß êáé äå èá êáôÝëçãå óáí áõôüí. ¸ôóé êé Ýãéíå. Ôï ðñþôï ðíåýìá (ìå ìéá áðñïóäéüñéóôç ìïñöÞ ðáéäéïý êáé ãÝñïõ ìáæß) Þôáí ôï ðíåýìá ôùí ðáñåëèüíôùí ×ñéóôïõãÝííùí. Èá ðÜñåé ëïéðüí ìáæß ôïõ ôï Óêñïõôæ óå Ýíá ôáîßäé óôï ðáñåëèüí, äåß÷íïíôÜò ôïõ ôéò áëëáãÝò ðïõ åðÞëèáí óôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ìÝóá áðü ôéò äéáäï÷éêÝò åïñôÝò ôùí ×ñéóôïõãÝííùí. ¸ôóé ëïéðüí, áðü áíÝìåëï ðáéäß êáé êáôüðéí ðïëëÜ õðïó÷üìåíï Ýöçâï, ôïí âëÝðïõìå íá ïäçãåßôáé óôáäéáêÜ óôçí áðïìüíùóç êáé óôï ìüíï óêïðü ôçò æùÞò ôïõ, ôïí ðëïõôéóìü. ÌÝóá áðü áõôÞí ôçí ðåñéÞãçóç óôï ÷ñüíï

êáé âëÝðïíôáò áãáðçìÝíá ðñüóùðá ôïõ ðáñåëèüíôïò, ï Óêñïõôæ áñ÷ßæåé íá êëïíßæåôáé. Ôï äåýôåñï ðíåýìá, ãéãáíôüóùìï êáé åõäéÜèåôï, åßíáé ôï ðíåýìá ôùí öåôéíþí ×ñéóôïõãÝííùí. Áõôü ôï ðíåýìá ôáîéäåýåé ôï Óêñïõôæ óôïí ôñüðï ðïõ ãéïñôÜæïõí ïé Üíèñùðïé ôá ×ñéóôïýãåííá, áíåîáñôÞôùò ïéêïíïìéêÞò êáôÜóôáóçò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá üìùò, óôÝêåôáé óôï óðßôé ôïõ õðáëëÞëïõ ôïõ, Ìðïìð ÊñÜôóéô. ÐáñÜ ôçí áðÜíèñùðç óôÜóç ôïõ Óêñïõôæ áðÝíáíôß ôïõ, üðùò åßäáìå êáé óôï áðüóðáóìá, ï Ìðïìð, äåí ôïõ êñáôÜ êáêßá êáé åßíáé áðü ôïõò ðñþôïõò ðïõ ìíçìïíåýåé óôï ãéïñôéíü ôñáðÝæé. Ï Óêñïõôæ åíôõðùóéÜæåôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé ìéá ðïëõìåëÞò ïéêïãÝíåéá ðåñíÜ ôüóï êáëÜ ôçí çìÝñá ôùí ×ñéóôïõãÝííùí, ìå ôüóï ëßãá ÷ñÞìáôá. Èá óôáèåß äå éäéáßôåñá óå Ýíáí áðü ôïõò ìéêñïýò ãéïõò ôïõò Ìðïìð, ôïí Ôéì, ï ïðïßïò åßíáé áíÜðçñïò. Ôï ðíåýìá ôïí ðëçñïöïñåß üôé áí äåí áëëÜîåé óýíôïìá ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôçò ïéêïãÝíåéáò ôïõ Ìðïìð, ôï ìéêñü ðáéäß äå èá ðåñÜóåé ðïëëÜ ×ñéóôïýãåííá áêüìç. Åðüìåíç óôÜóç ôïõ ôáîéäéïý ôïõò åßíáé ôï óðßôé ôïõ áíéøéïý ôïõ Óêñïõôæ, üðïõ âñßóêïíôáé ìáæåìÝíïé üëïé ïé óõããåíåßò ôïõ êáé ößëïé. Êáé ï áíéøéüò ôïõ ìíçìïíåýåé ôï èåßï ôïõ êáé ëÝåé üôé óêïðåýåé íá ôïí êáëåß êÜèå ×ñéóôïýãåííá, áí êáé áõôüò äåí Ýñ÷åôáé ðïôÝ. Ï Óêñïõôæ ìåôÜ áð’ üëá üóá åßäå, áñ÷ßæåé íá ìðáßíåé óå óêÝøåéò. Óõíåéäçôïðïéåß üôé üëïé áõôïß, ðáñüëï ðïõ äåí åßíáé ðëïýóéïé, üðùò áõôüò, íéþèïõí ïßêôï ãéá ôï Óêñïõôæ. Ðáñáêïëïõèþíôáò ôïí ôñüðï äéáóêÝäáóçò óôï óðßôé ôïõ áíéøéïý ôïõ, ìåôáíéþíåé ðïõ åêåßíïò áðïõóéÜæåé áðü áõôÞ ôçí ôüóï üìïñöç âñáäéÜ. Ôï ôñßôï ðíåýìá åßíáé ôï ðéï ôñïìáêôéêü. ÖïñÜ Ýíá ìáíäýá êáé êïõêïýëá, ÷ùñßò íá äåß÷íåé ôï ðñüóùðü ôïõ êáé åßíáé ôï ðíåýìá ôùí ìåëëïíôéêþí ×ñéóôïõãÝííùí. Áñ÷éêÜ ôïí ïäçãåß óôçí ðüëç, óå êÜðïéá ×ñéóôïýãåííá ðïõ èá Ýñèïõí, üðïõ üëïé ìéëïýí ãéá ôï èÜíáôï êÜðïéïõ ôóéãêïýíç êáé ðáñÜîåíïõ áíèñþðïõ. Êáíåßò äå äåß÷íåé íá óôåíï÷ùñéÝôáé. ÌÜëéóôá êÜðïéïé áðü ôï ðñïóùðéêü ôïõ ðñïóðáèïýí íá áðïêïìßóïõí êÝñäïò ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ, åêðïéþíôáò áíôéêåßìåíá ôïõ óðéôéïý ôïõ. Ôï ðíåýìá ïäçãåß ôï Óêñïõôæ óå Ýíá óêïôåéíü äùìÜôéï, üðïõ âñßóêåôáé ôï ðôþìá ôïõ áíèñþðïõ áõôïý, áëëÜ ï Óêñïõôæ äåí Ý÷åé ôï øõ÷éêü óèÝíïò íá ôñáâÞîåé ôï óåíôüíé êáé íá äåé ðïéïò åßíáé. ¸ôóé ôïí ïäçãåß óôï íåêñïôáöåßï, üðïõ ôïõ äåß÷íåé ôçí ôáöüðëáêá ðïõ ãñÜöåé ôï üíïìá ôïõ Óêñïõôæ. Óôç óõíÝ÷åéá îáíáðÜåé óôï óðßôé ôïõ õðáëëÞëïõ ôïõ. Ôþñá, ôá ×ñéóôïýãåííá äåí åßíáé ßäéá üðùò ôá ðñïçãïýìåíá ðïõ åß÷å äåé, êáèþò ï ìéêñüò Ôéì Ý÷åé ðåèÜíåé. ÓõãêëïíéóìÝíïò ï Óêñïõôæ, ðáñáêáëåß ôï ðíåýìá íá ôïí ãõñßóåé ðßóù, ëÝãïíôáò üôé Ýìáèå ôï ìÜèçìÜ ôïõ êáé ñùôÜåé ìå áãùíßá áí ðñïëáâáßíåé íá áëëÜîåé áõôÞí ôçí êáôÜóôáóç. Ôï ðíåýìá åîáöáíßæåôáé ÷ùñßò íá ôïõ äþóåé áðÜíôçóç. Ï Óêñïõôæ

Κάρολος Ντίκενς

115

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

ðåôÜãåôáé áðü ôï êñåâÜôé ôïõ ëÝãïíôáò ôçí åîÞò öñÜóç: «Èá æù óôï ðáñåëèüí, óôï ðáñüí êáé óôï ìÝëëïí. Ù, ÔæÝéêïìð ÌÜñëåú! Áò åßíáé åõëïãçìÝíïé ïé ïõñáíïß êáé ôá ×ñéóôïýãåííá ãéá ôï êáëü ðïõ ìïõ ‘êáíåò!». Íéþèïíôáò ÷áñïýìåíïò ðïõ åßíáé áêüìç æùíôáíüò, áíïßãåé ôï ðáñÜèõñï êáé ñùôÜåé Ýíá ðáéäß ôé ìÝñá åßíáé. Ôï ðáéäß ôïý áðáíôÜ üôé åßíáé áíÞìåñá ×ñéóôïýãåííá. ¢ñá üëá áõôÜ ôá åß÷å æÞóåé ìÝóá óå ìéá íý÷ôá êáé äåí åß÷å ÷Üóåé ôßðïôá áðü ôç æùÞ ôïõ. Ôï ðñþôï ðñÜãìá ðïõ êÜíåé åßíáé íá óôåßëåé ôç ìåãáëýôåñç ãáëïðïýëá ôçò ðüëçò óôïí õðÜëëçëü ôïõ. ÁìÝóùò ìåôÜ öïñÜåé ôá êáëÜ ôïõ êáé ðÜåé ôñÝ÷ïíôáò óôï óðßôé ôïõ áíéøéïý ôïõ, üðïõ üëïé ôïí õðïäÝ÷ïíôáé ìå Ýêðëçîç êáé ÷áñÜ. Ôçí åðüìåíç ìÝñá ðÜåé ðñùß ðñùß óôï ãñáöåßï ôïõ, ðñéí áðü ôïí õðÜëëçëü ôïõ. Áõôüò êáèõóôåñåß åßêïóé ëåðôÜ íá Ýñèåé óôç äïõëåéÜ ôïõ êáé ï Óêñïõôæ áíôß íá ôïí åðéðëÞîåé ôïõ êÜíåé áýîçóç. Ï Óêñïõôæ êñÜôçóå êáé ìå ôï ðáñáðÜíù ôï ëüãï ðïõ åß÷å äþóåé óôá ðíåýìáôá. ¼ëá üóá õðïó÷Ýèçêå ôá ôÞñçóå êé Ýêáíå áêüìá ðåñéóóüôåñá. Êé üóï ãéá ôï ìéêñïýëç Ôéì, ðïõ äåí ðÝèáíå, ôïõ óôÜèçêå óáí äåýôåñïò ðáôÝñáò. ¸ãéíå ï ðéï êáëüò ößëïò, ï ðéï êáëüò Üíèñùðïò, ôï ðéï êáëü áöåíôéêü ðïõ åß÷å äåé ðïôÝ áõôÞ ç ðüëç. ÊÜðïéïé ãÝëáóáí êïñïúäåõôéêÜ âëÝðïíôáò ôçí áëëáãÞ ôïõ, áëëÜ åêåßíïò ôïõò Üöçóå íá ãåëïýí êáé äåí Ýäéíå êáìßá óçìáóßá. Ãéáôß Þôáí áñêåôÜ óïöüò ðéá ãéá íá îÝñåé ðùò ó’ áõôüí ôïí êüóìï ôßðïôá êáëü äå ãßíåôáé ÷ùñßò íá âñåèïýí êÜðïéïé íá ôï ðåñéãåëÜóïõí. 5. ÄéáâÜóôå óôï ÊáôÜ ËïõêÜí ÅõáããÝëéï ôï åäÜöéï â´, 8-14, üðïõ áíáããÝëëåôáé ç ÷áñìüóõíç åßäçóç ôçò ÃÝííçóçò êáé óõæçôÞóôå ó÷åôéêÜ ìÝóá óôçí ôÜîç. Óôï óõãêåêñéìÝíï åäÜöéï ôïõ ÊáôÜ ËïõêÜí Åõáããåëßïõ äéáâÜæïõìå üôé óôçí ðüëç ôçò ÂçèëåÝì åìöáíßóôçêå Üããåëïò Êõñßïõ óå ðïéìÝíåò, ìåôáöÝñïíôáò ôç ÷áñìüóõíç åßäçóç ôçò ãÝííçóçò ôïõ óùôÞñá ×ñéóôïý êáé ôïõò Ýäåéîå ôï óçìåßï üðïõ ãåííÞèçêå, äçëáäÞ ôç öÜôíç üðïõ ôï ìùñü âñéóêüôáí óðáñãáíùìÝíï. ÁìÝóùò ìåôÜ ôï ðëÞèïò ôùí âïóêþí Üñ÷éóå íá äïîïëïãåß ôï Èåü.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÕðÜñ÷ïõí óçìåßá óôá ïðïßá óõìöùíåßôå ìå ôéò áðüøåéò Þ ôç óôÜóç ôïõ Óêñïõôæ êáé ãéáôß; 2. Óôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï ôïõ áðïóðÜóìáôïò äéáìïñöþíåôáé ìéá ìõóôçñéáêÞ êáé áãùíéþäçò áôìüóöáéñá. Ðþò åðéôõã÷Üíåôáé áõôü;

116

Πασχαλινή ιστορία Παντελής Καλιότσος

Α. Ο δημιουργός Ï ÐáíôåëÞò Êáëéüôóïò áó÷ïëåßôáé ìå ôçí ðåæïãñáößá. Ôá âéâëßá ôïõ ôüóï ãéá ôïõò ìéêñïýò üóï êáé ãéá ôïõò ìåãÜëïõò, Ý÷ïõí êõñßùò èÝìá ôçí åéñÞíç êáé ôïí ðüëåìï, ôçí áíÜãêç ãéá óõíáäÝëöùóç ôùí ëáþí, ôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò, ôçí ðáéäéêÞ çëéêßá. Óõ÷íÜ ç ðåæïãñáößá ôïõ áíáöÝñåôáé óå èÝìáôá êáé Ýííïéåò ìåôáöõóéêÝò êáé õðáñîéáêÝò, üðùò åßíáé ï Èåüò, ï èÜíáôïò, ï Ýñùôáò ê.ëð. Ùóôüóï ç ðñïóÝããéóç áõôþí ôùí èåìÜôùí åäñÜæåôáé óôáèåñÜ óôçí êáèçìåñéíÞ ðñáãìáôéêüôçôá ôïõ áðëïý áíèñþðïõ. Ç ãñáöÞ ôïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ñåáëéóìü êáé ðïéçôéêüôçôá. ÌåñéêÜ áðü ôá Ýñãá ôïõ åßíáé: Ôï éæåíôüñå êáé ô’ áçäüíé, Ï ìåóáßïò ôïß÷ïò, Ôïí áéþíá ðïõ îýðíçóå ï ðçëüò, ¸íá óáêß ìáëëéÜ, Ç ìýãá (óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí).

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Óôá äéçãÞìáôá ôçò óõëëïãÞò Ç ìýãá åßíáé öáíåñÞ ç êïóìïèåùñßá ôïõ óõããñáöÝá, ðïõ ðçãÜæåé áðü ôçí åéëéêñéíÞ êáé Üìåóç óðïõäÞ ôçò áíèñþðéíçò éäéïóõãêñáóßáò. Ç Ðáó÷áëéíÞ éóôïñßá åßíáé äéÞãçìá ìå üëá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ åßäïõò: åíüôçôá ôüðïõ êáé ÷ñüíïõ (åëëçíéêü ÐÜó÷á óå áóôéêÞ ðåñéï÷Þ), áíÝëéîç ôçò ðëïêÞò ìÝ÷ñé ôçí êïñýöùóÞ ôçò óôï «ãåãïíüò», ëåðôïìåñÞò äéáãñáöÞ ôïõ êåíôñéêïý ÷áñáêôÞñá.

Γ. Δομή του έργου Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óå ðÝíôå åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Áêñéâþò Ýíá ìÞíá… ÷ôýðçìá óôçí ðëÜôç, äõíáôü»: Ï ÄéïíõóÜêçò êåñäßæåé óå êëÞñùóç Ýíá áñíß. 2ç åíüôçôá: «¸ôóé Ýãéíå ìå ô’ áñíß… ìåñéêÜ ôï åß÷áíå êáôáëÜâåé»: Ç õðüó÷åóç ôïõ êïõñÝá. 3ç åíüôçôá: «Ï êïõñÝáò üìùò äåí Þñèå… ôé èá ôñþåé ôï óêõëß óïõ;»: Ç áèÝôçóç ôçò õðüó÷åóçò êáé ç åðßóêåøç ôïõ ÄéïíõóÜêç óôï óðßôé ôïõ êïõñÝá.

117

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

4ç åíüôçôá: «¸ôóé äýóêïëá… êáé ìå óõã÷ùñåßò»: Ç ýóôáôç ðñïóðÜèåéá áðïöõãÞò ôçò óöáãÞò. 5ç åíüôçôá: «Ôüôå ï êõñ ÄéïíõóÜêçò… åêåß ôçí ðÞñáíå ôá ãÝëéá»: Ç Üãïíç áðüðåéñá ôïõ ÄéïíõóÜêç íá óöÜîåé ôï áñíß.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ï óõããñáöÝáò ðñáãìáôåýåôáé ìå ðñïóï÷Þ ôï åõáßóèçôï èÝìá ôçò óöáãÞò ôùí áñíéþí ãéá ôï ðáó÷áëéíü ôñáðÝæé. Ç ðñïóÝããéóÞ ôïõ êõñéáñ÷åßôáé áðü ôá öéëïæùéêÜ ôïõ óõíáéóèÞìáôá. Ùóôüóï ç áöÞãçóç äåí ïäçãåßôáé óôçí áðüññéøç ôïõ éó÷õñïý óôçí ÅëëÜäá åèßìïõ ôïõ ðáó÷áëéíïý áìíïý, áëëÜ èÝôåé ãéá ðñïâëçìáôéóìü ìéá áíôßèåóç: ôá áíõðåñÜóðéóôá áñíÜêéá ïäçãïýíôáé óôç óöáãÞ ìå áöïñìÞ ìéá ãéïñôÞ ðïõ åðáããÝëëåôáé ôï ìÞíõìá ôçò áãÜðçò. ÈåìáôéêÜ ôï êåßìåíï åðåêôåßíåôáé êáé óå Üëëá Ýèéìá êáé èñçóêåõôéêÝò åêäçëþóåéò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí åïñôáóìü ôïõ ÐÜó÷á: áêïëïõèßåò, åðéôÜöéïò, ðáó÷áëéíÜ öáãçôÜ ê.ëð. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ï ÄéïíõóÜêçò, ýóôåñá áðü ðáñüôñõíóç ôïõ ößëïõ ôïõ êïõñÝá, óõììåôÝ÷åé óå ìéá êëÞñùóç, üðïõ êåñäßæåé Ýíá áñíÜêé, ôï ïðïßï óêïðåýåé íá óöÜîåé ôç ÌåãÜëç ÐáñáóêåõÞ êáé íá ôï öÜíå ôï ÐÜó÷á ìáæß ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. 2ç åíüôçôá: Ï ßäéïò üìùò äåí åßíáé óå èÝóç íá óöÜîåé æùíôáíü, ãé’ áõôü êáé âÜæåé ôïí êïõñÝá íá ôïõ õðïó÷åèåß üôé åêåßíïò èá áíáëÜâåé ôç äýóêïëç –êáôÜ ôï ÄéïíõóÜêç– áðïóôïëÞ ôçò óöáãÞò. 3ç åíüôçôá: Ï êïõñÝáò üìùò äåí åìöáíßæåôáé ôç óõìöùíçìÝíç ìÝñá ôçò óöáãÞò êáé Ýôóé ï ÄéïíõóÜêçò áðïöáóßæåé íá ðÜñåé ôï ôñÝíï êáé íá ðÜåé óðßôé ôïõ íá ôïí âñåé. Âñßóêåé ôï óðßôé êëåéóôü êáé åðéóôñÝöåé Üðñáãïò. 4ç åíüôçôá: ÁðåëðéóìÝíïò êáé õðü ôçí ðßåóç ôçò ãõíáßêáò ôïõ íá âñåèåß ëýóç óôï ðñüâëçìá áíÞìåñá ÌåãÜëïõ ÓáââÜôïõ, ðáñáêáëåß Ýíá ãåßôïíá íá áíáëÜâåé íá óöÜîåé ôï áñíß. Åêåßíïò äçëþíåé åîßóïõ áíÞìðïñïò íá ðñïâåß óå Ýíá ôÝôïéï Ýñãï. 5ç åíüôçôá: Ï ÄéïíõóÜêçò áðïãïçôåõìÝíïò ðïõ äåí ìðüñåóå íá âñåé ëýóç óôï ðñüâëçìÜ ô,ïõ êáé íéþèïíôáò åêôåèåéìÝíïò áðÝíáíôé óôç ãõíáßêá ôïõ, áðïöáóßæåé åðéôÝëïõò íá óöÜîåé ï ßäéïò ôï áñíÜêé. ¼ìùò ôá «èÝëù» ôïõ õðåñéó÷ýïõí ôùí «ðñÝðåé» êáé áðïöáóßæåé ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ íá ìçí ôï óöÜîåé. Óôçí ôåëéêÞ áõôÞ áðüöáóç óõìâÜëëïõí êáé ôá êëÜìáôá ôùí ðáéäéþí ôïõ, ðïõ ìÝ÷ñé ôþñá Ýðáéæáí ìå ôï áñíÜêé.

118

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÄéïíõóÜêçò: Ïé óêÝøåéò ðïõ êÜíåé, åíþ ðñïåôïéìÜæåôáé íá óöÜîåé ï ßäéïò ôï æþï, öáíåñþíïõí Ýíáí Üíèñùðï âáèéÜ óõíáéóèçìáôéêü, åõáßóèçôï, êáëïêÜãáèï, öéëåéñçíéêü êáé öéëüæùï, ðïõ áãáðÜåé ôá ðáéäéÜ ôïõ êáé åßíáé êáëüò ïéêïãåíåéÜñ÷çò. ÈÝëåé íá åîáóöáëßóåé ôï êáëýôåñï ãéá ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ ôéò çìÝñåò ôïõ ÐÜó÷á, ùóôüóï äåí ìðïñåß íá ðáñáâåß êáé ôéò áñ÷Ýò ôïõ, ðïõ ôïõ õðáãïñåýïõí óåâáóìü êáé áãÜðç ãéá üëá ôá ðëÜóìáôá ôïõ êüóìïõ. Åßíáé ðéï Þðéïò ÷áñáêôÞñáò óõãêñéôéêÜ ìå ôç ãõíáßêá ôïõ êáé áõôü óõ÷íÜ óôï êåßìåíï ôïí êÜíåé íá áéóèÜíåôáé åíï÷Þ, ðïõ åßíáé ôüóï áäýíáìïò óå ðñÜãìáôá ðïõ ãéá Üëëïõò èåùñïýíôáé áõôïíüçôá. Ãõíáßêá ôïõ ÄéïíõóÜêç: Áíôßèåôç ìå ôïõ ÄéïíõóÜêç êáé ôùí ðáéäéþí ôçò åßíáé ç óôÜóç ôçò óõæýãïõ ôïõ, ôçò Ìáñßáò, ðïõ äå âëÝðåé ôßðïôá êáêü óôçí üëç ðñÜîç ôçò óöáãÞò. Åßíáé ðåñéóóüôåñï äõíáìéêÞ êáé áðïöáóéóôéêÞ áðü ôï óýæõãü ôçò. Öáßíåôáé üôé ïé äõóêïëßåò ôçò æùÞò êáé ôùí ïéêéáêþí åñãáóéþí äåí ôçò Ý÷ïõí áöÞóåé ðåñéèþñéá ãéá óõíáéóèçìáôéóìïýò ôÝôïéïõ ôýðïõ. Ôçí ðñÜîç ôçò óöáãÞò ôç èåùñåß óõíçèéóìÝíç êáé êáèéåñùìÝíç óýìöùíá ìå ôï Ýèéìï. ÖïñôéóìÝíç ìå ôéò åõèýíåò ôçò ðñïåôïéìáóßáò ôïõ óðéôéïý ãéá ôïí åïñôáóìü ôïõ ÐÜó÷á, âÜæåé ôéò öùíÝò óôïí Üíôñá ôçò åðåéäÞ Ý÷åé öôÜóåé ÌåãÜëç ÐáñáóêåõÞ êáé ôï áñíß äåí Ý÷åé óöáãéáóôåß áêüìç. ÅðéðëÝïí, ôçò öáßíåôáé ãåëïßï ðïõ ï Üíôñáò ôçò äåí Ý÷åé ôï óèÝíïò íá óöÜîåé ôï æþï.

Παντελής Καλιότσος

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, êáèçìåñéíÞ, êáèüëïõ åðéôçäåõìÝíç. ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ëéôü. Ôá ðëïýóéá ó÷Þìáôá ëüãïõ, êáé åéäéêÜ ïé ðïëëÝò åéêüíåò, êÜíïõí ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ ãëáöõñü. Ç êõñéáñ÷ßá ôïõ äéáëüãïõ óõìâÜëëåé óôç æùíôáíÞ êáé èåáôñéêÞ áðüäïóç ôïõ èÝìáôïò. Éäéáßôåñá óôï ôåëåõôáßï ôìÞìá ôçò áöÞãçóçò, üðïõ áíáöÝñåôáé ç Üãïíç ðñïóðÜèåéá ôïõ ÄéïíõóÜêç íá óöÜîåé ôï áñíß, õðÜñ÷åé Ýíôïíï ôï óôïé÷åßï ôïõ ÷éïýìïñ, ðïõ áðïöïñôßæåé ôçí áôìüóöáéñá êáé èÝôåé ôÝëïò óôçí áãùíßá ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ æþïõ. iii) ÁöÞãçóç Ç áöÞãçóç ãßíåôáé óå ôñßôï ðñüóùðï áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, ðïõ äå ìåôÝ÷åé ìåí óôá ãåãïíüôá áëëÜ ãíùñßæåé ôá ðñüóùðá êáé ôéò êáôáóôÜóåéò, áêüìç êáé ôéò óêÝøåéò ôùí çñþùí ôïõ êåéìÝíïõ.

119

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Åéêüíåò: Ôï êåßìåíï åßíáé ðëïýóéï óå åéêüíåò: ç åéêüíá ôçò êëÞñùÅéêüíåò óçò ôïõ áñíéïý, ç åéêüíá ôçò ìåôáöïñÜò ôïõ áñíéïý óôï óðßôé ôïõ ÄéïíõóÜêç, ç åéêüíá ôïõ óðéôéïý ôïõ ÄéïíõóÜêç, ç åéêüíá ôçò èÝáò ðïõ Ý÷åé êáíåßò üôáí ðåñíÜ ìå ôñÝíï áðü ôçí ðåñéï÷Þ üðïõ ìÝíåé ï ÄéïíõóÜêçò ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ öõóéêïý ôïðßïõ ôçí åðï÷Þ ôïõ ÐÜó÷á, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí êáìðáíþí ðïõ ÷ôõðïýí ôéò çìÝñåò ôïõ ÐÜó÷á, ç åéêüíá ôïõ óðéôéïý ôïõ êïõñÝá, ïé åéêüíåò ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ÌåãÜëïõ ÓáââÜôïõ óôï óðßôé ôïõ ÄéïíõóÜêç, ç åéêüíá ôïõ Þñùá ðïõ êïéôÜæåé ôï ãåßôïíá, ç åéêüíá ôïõ üôáí ðëÝïí åß÷å ðÜñåé ôçí ìåãÜëç áðüöáóç ê.Ü. ÌåôáöïñÝò: «ðáñÜèõñá ãåìÜôá åéêüíåò åîï÷Þò», «üëá üìùò êñáÌåôáöïñÝò ôïýóáí ìéá ðáñÜîåíç óéùðÞ», «êáèüôáíå áñêåôÜ ìáêñéÜ áðü ôï óôáèìü», «ïé êáìðÜíåò ãÝìéæáí ôïí áÝñá», «ôï âñÜäõ Þñèå Þóõ÷ï», «Êé ï ïõñáíüò… ôá óãïõñüìáëëá êïðÜäéá ôïõ», «Ýíéùóå ôá ìÜôéá ôçò ãõíáßêáò ôïõ íá ôïõ âáñáßíïõí ôçí ðëÜôç», «ôïí ðÞñáíå ôÝôïéá ãÝëéá», «ôï ìõáëü ôïõ äåí Þôáí åäþ», «íéþèåé ôá ãüíáôá íá ëõãßæïõí», «ôá áõôéÜ ôïõ ãåìßæïõí áð’ ôéò öùíÝò ôçò ëéáêÜäáò». Ðáñïìïéþóåéò: «íïìßæåé ðùò ç ðüëç ïñìÜ», «Ý÷åé ôçí åíôýðùóç ðïÐáñïìïéþóåéò ëéïñêßáò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ïé ëåýêåò áíôéóôÝêïíôáé óôïõò ôïß÷ïõò», «ç ÐñïóùðïðïéÞóåéò Üíïéîç åñ÷üôáí åäþ ðïëý üìïñöç, «êáé ïé ðáó÷áëéÝò…ìáñáßíïíôáé», «ôï âñÜäõ Þñèå Þóõ÷ï», ôçí ðÞñáíå ôá ãÝëéá». ÅðáíÜëçøç: ðïôÝ, ðüôå, åãþ ðïôÝ óôç æùÞ ìïõ äåí Ý÷ù óçêþóåé ÅðáíÜëçøç ìá÷áßñé óå æùíôáíü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

120

1. Åíôïðßóôå ôá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ üðïõ öáßíïíôáé ôá öéëïæùéêÜ áéóèÞìáôá ôïõ êõñ ÄéïíõóÜêç. Ç ðñþôç äÞëùóç ôùí öéëïæùéêþí áéóèçìÜôùí ôïõ ðñùôáãùíéóôÞ ãßíåôáé óôçí ðñþôç êéüëáò åíüôçôá óôç öñÜóç «ÐñÝðåé íá îÝñåéò üôé åãþ ðïôÝ óôç æùÞ ìïõ äåí Ý÷ù óçêþóåé ìá÷áßñé óå æùíôáíü», ç ïðïßá ëåéôïõñãåß ùò åðáíáëáìâáíüìåíï ìïôßâï, äçëáäÞ êëéìáêþíåé ôç äñÜóç êáé ðåñéãñÜöåé ôçí øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç ôùí çñþùí. Ôá öéëïæùéêÜ áéóèÞìáôá ôïõ êõñ ÄéïíõóÜêç öáßíïíôáé åðßóçò óôéò ðáñáêÜôù öñÜóåéò: «Ï êõñ ÄéïíõóÜêçò… êé áíçóõ÷ïýóå». «ÌåñéêÜ ôï åß÷áíå êáôáëÜâåé». «Íåõñßáóå…» «ÖõóéêÜ ðïôÝ…Ãéáôß ôá óöÜæïõíå ô’ áñíÜêéá;» «Íáé, äåí åßìáé êáèüëïõ êáëÜ». «¼óï êáéñü èá áðïõóéÜæåéò…ôï óêõëß óïõ;»

«Ï êõñ ÄéïíõóÜêçò ðñïóðáèåß íá âñåé ìéá óïâáñÞ äïõëåéÜ åêåß ãýñù, ðÜåé êé Ýñ÷åôáé…» «¸÷ù Ýíá ðñïâáôÜêé… äå âáóôþ». «¹ôáí öáíåñü… ôï ìõáëü ôïõ äåí Þôáí åäþ». «ÐÜñå ìÝóá ôá ðáéäéÜ». «Íéþèåé ôá ãüíáôÜ ôïõ íá ëõãßæïõí». «Ôá ðåñéóôÝñéá ãïõñãïõñßæïõí… åîáéñåôéêÜ áðáó÷ïëçìÝíï».

Παντελής Καλιότσος

2. Ðïéá Ýèéìá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí åïñôáóìü ôïõ ÐÜó÷á åíôïðßæåôå óôï äéÞãçìá; Ôá Ýèéìá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí åïñôáóìü ôïõ ÐÜó÷á êáé ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï êåßìåíï åßíáé ôá åîÞò: Ôï óïýâëéóìá ôïõ áñíéïý ôçí ÊõñéáêÞ ôïõ ÐÜó÷á. Ôï ìåãÜëï ïéêïãåíåéáêü ôñáðÝæé ôçí çìÝñá ôçò ãéïñôÞò. Ç íçóôåßá êáè' üëç ôç äéÜñêåéá ôçò ÌåãÜëçò ÅâäïìÜäáò. ÌåôÜ ôïí åêêëçóéáóìü ôï âñÜäõ ôçò ÁíÜóôáóçò, ïé ðéóôïß åðéóôñÝöïõí óðßôéá ôïõò êñáôþíôáò Üóðñá êåñÜêéá êáé ôñþíå ôï ßäéï âñÜäõ ìáãåéñßôóá êáé ãáñäïýìðåò óôáìáôþíôáò ôç íçóôåßá. Ôç ÌåãÜëç ÐáñáóêåõÞ ïé êáìðÜíåò ÷ôõðïýí üëç ôçí çìÝñá ðÝíèéìá. 3. Ãéáôß åéäéêÜ ôç ÌåãÜëç ÐáñáóêåõÞ ï êõñ ÄéïíõóÜêçò äåí ìðïñåß íá «óçêþóåé ìá÷áßñé óå æùíôáíü»; ¼ëç ç ÌåãÜëç ÅâäïìÜäá ãéïñôÜæåôáé ìå äÝïò êáé åõëÜâåéá, áëëÜ åéäéêÜ ç ÌåãÜëç ÐáñáóêåõÞ åßíáé îå÷ùñéóôÞ ìÝñá. Óõìâïëßæåé ôçí ôáöÞ ôïõ Éçóïý ×ñéóôïý êáé åßíáé ç ðéï ðÝíèéìç çìÝñá ôçò åâäïìÜäáò, ãé’ áõôü êáé ïé êáìðÜíåò ôùí åêêëçóéþí ç÷ïýí ðÝíèéìá êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò. Ç ÷ñéóôéáíéêÞ ðáñÜäïóç ïñßæåé ìÜëéóôá ôçí çìÝñá áõôÞ íá åíôåßíåôáé êáé ç íçóôåßá êáé ïé ðéóôïß äåí ôñþíå ó÷åäüí ôßðïôá. ¢ñá, ëïéðüí, ï ÄéïíõóÜêçò èåùñåß áìáñôßá íá äéáëÝîåé áõôÞí ôçí çìÝñá ãéá íá óöÜîåé ôï áñíß. Èá áìáñôÞóåé áêüìá êáé ìå ôï íá áíôéêñßóåé áßìá, êáèþò áõôü, êáôÜ ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðáñÜäïóç, ðáñáðÝìðåé óôï áßìá ôïõ ×ñéóôïý. 4. Ðïéá åßíáé áíôßäñáóç ôùí Üëëùí ìåëþí ôçò ïéêïãÝíåéáò ôïõ êõñ ÄéïíõóÜêç óôçí áðüðåéñÜ ôïõ íá óöÜîåé ôï áñíß; Ïé áíôéäñÜóåéò ôùí ðåñéóóüôåñùí ìåëþí ôçò ïéêïãÝíåéáò ìïéÜæïõí ìå áõôÞ ôïõ ÄéïíõóÜêç, åêôüò áðü ôçò ãõíáßêáò ôïõ. ÓõãêåêñéìÝíá ôï Ýíá áðü ôá ðáéäéÜ ôïõ, ðïõ åß÷å êáôáëÜâåé ôçí ðñüèåóç ôïõ ðáôÝñá ôïõ íá óöÜîåé ôï áñíÜêé ìå ôï ïðïßï æïýóáí ìáæß åäþ êé Ýíá ìÞíá, Üñ÷éóå íá êëáßåé. Óôç óõíÝ÷åéá, üôáí ôåëéêÜ ï ÄéïíõóÜêçò, Ý÷ïíôáò áðïöáóßóåé íá ìçí ðñïâåß óôçí áðïôñüðáéá ðñÜîç, ìðáßíåé óôï óðßôé, ôá ðáéäéÜ ôïõ ôïí êïéôïýí ôñïìáãìÝíá óáí íá ìðÞêå Ýíáò öïíéÜò. Ç áðüöáóÞ ôïõ áõôÞ ÷áñïðïéåß ôá ðáéäéÜ ôïõ ðïõ

121

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

ïñìïýí ÷áñïýìåíá ðÜíù ôïõ. Áíôßèåôç ìå ôïõ ÄéïíõóÜêç êáé ôùí ðáéäéþí åßíáé ç óôÜóç ôçò óõæýãïõ ôïõ, ôçò Ìáñßáò, ðïõ äå âëÝðåé ôßðïôá êáêü óôçí üëç ðñÜîç ôçò óöáãÞò. Ôç èåùñåß óõíçèéóìÝíç êáé êáèéåñùìÝíç óýìöùíá ìå ôï Ýèéìï. ÖïñôéóìÝíç ìå ôéò åõèýíåò ôçò ðñïåôïéìáóßáò ôïõ óðéôéïý ãéá ôïí åïñôáóìü ôïõ ÐÜó÷á, âÜæåé ôéò öùíÝò óôïí Üíôñá ôçò ðïõ Ý÷åé öôÜóåé ÌåãÜëç ÐáñáóêåõÞ êáé äåí Ý÷åé óöÜîåé áêüìç ôï áñíß. ÅðéðëÝïí ôçò öáßíåôáé ãåëïßï ðïõ ï Üíôñáò ôçò äåí Ý÷åé ôï óèÝíïò íá óöÜîåé ôï æþï. 5. Ðïéåò óêÝøåéò áíÜãêáóáí ôïí Þñùá íá åãêáôáëåßøåé ôçí ðñïóðÜèåéá íá óöÜîåé ï ßäéïò ôï áñíß êáé ôé ÷áñáêôÞñá öáíåñþíïõí áõôÝò ïé óêÝøåéò; Óôçí ôåëåõôáßá åíüôçôá âëÝðïõìå üôé ï ÄéïíõóÜêçò ðñïåôïéìÜæåôáé íá óöÜîåé ï ßäéïò ôï áñíß, ìçí Ý÷ïíôáò Üëëç ëýóç. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá áõôÞò ôçò ðñïåôïéìáóßáò ðáñáêïëïõèïýìå êáé ôéò óêÝøåéò ðïõ êÜíåé ôáõôü÷ñïíá. Êñáôþíôáò ôï ìá÷áßñé, óôï ìõáëü ôïõ Ýñ÷åôáé ç óêÝøç ôïõ Ïýííïõ êáôáêôçôÞ Áôôßëá, ðïõ äéáêñßèçêå ãéá ôéò âÜñâáñåò ìåèüäïõò êáôÜêôçóçò Üëëùí ëáþí. Êáôüðéí ï ÄéïíõóÜêçò äåí ìðïñåß íá ìåßíåé áóõãêßíçôïò óôï êëÜìá ôïõ ðáéäéïý ðïõ áêïýãåôáé ìÝóá áðü ôï óðßôé. Åí óõíå÷åßá óôï ìõáëü ôïõ Ýñ÷ïíôáé åéêüíåò ôçò öýóçò êáé êáôáëÞãåé óôï óõìðÝñáóìá üôé ç æùÞ åßíáé ðïëý ùñáßá, üôáí ï Üíèñùðïò äåí åðåìâáßíåé êáé äåí êÜíåé êáêü äéáôáñÜóóïíôáò ôçí éóïññïðßá ôçò öýóçò. ¼ëåò áõôÝò ïé óêÝøåéò öáíåñþíïõí Ýíáí Üíèñùðï âáèéÜ óõíáéóèçìáôéêü, åõáßóèçôï, êáëïêÜãáèï, öéëåéñçíéêü êáé öéëüæùï, ðïõ áãáðÜåé ôá ðáéäéÜ ôïõ êáé åßíáé êáëüò ïéêïãåíåéÜñ÷çò. ÈÝëåé íá åîáóöáëßóåé ôï êáëýôåñï ãéá ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ ôéò çìÝñåò ôïõ ÐÜó÷á, ùóôüóï äåí ìðïñåß íá ðáñáâåß êáé ôéò áñ÷Ýò ôïõ, ðïõ ôïõ õðáãïñåýïõí óåâáóìü êáé áãÜðç ãéá üëá ôá ðëÜóìáôá ôïõ êüóìïõ.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ó÷ïëéÜóôå ôç öñÜóç ôïõ êåéìÝíïõ: «Ôé ùñáßá ðïõ åßíáé ç æùÞ!» 2. Ðþò êñßíåôå ôçí áäõíáìßá ôïõ ÄéïíõóÜêç íá ðñïâåß óôç óöáãÞ ôïõ æþïõ;

122

Εθνική ζωή

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

Ένας αϊτός περήφανος Κλέφτικο τραγούδι

Α. Ο δημιουργός

124

Ôá êëÝöôéêá ôñáãïýäéá áðïôåëïýí ôç íåüôåñç êáé ðéï ðëïýóéá êáôçãïñßá äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí. Áò äïýìå üìùò ôçí ðñïÝëåõóç ôïõ ïíüìáôüò ôïõò. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò, ç äõóôõ÷ßá ïñåéíþí êõñßùò ðëçèõóìþí Ýêáíå ðïëëïýò áðü ôïõò êáôïßêïõò íá êáôáöåýãïõí óôá âïõíÜ êáé íá ãßíïíôáé «êëÝöôåò», íá ðñïâáßíïõí äçëáäÞ óå ðñÜîåéò ëçóôåßáò. Ãéá íá åìðåäþóåé ôçí ôÜîç óôçí ýðáéèñï, ç ïèùìáíéêÞ åîïõóßá äçìéïýñãçóå ôï èåóìü ôùí áñìáôïëþí. ÏñãÜíùóå äçëáäÞ óôñáôéùôéêÜ óþìáôá áðü íôüðéïõò åëëçíéêïýò ðëçèõóìïýò, áðïóôïëÞ ôùí ïðïßùí Þôáí íá åðéôçñïýí ôéò ïñåéíÝò äéáâÜóåéò êáé íá ðñïóôáôåýïõí ôïõò êáôïßêïõò áðü ôéò åðéäñïìÝò ôùí êëåöôþí. Ãýñù óôá ôÝëç ôïõ 17ïõ áéþíá ìéá óçìáíôéêÞ áëëáãÞ ðáñáôçñåßôáé óôï èåóìü ôùí áñìáôïëþí ìå ôïí åîéóëáìéóìü ôùí ùò ôüôå ÷ñéóôéáíþí Áëâáíþí, ðïõ ç ïèùìáíéêÞ äéïßêçóç ôïõò ÷ñçóéìïðïéåß ôþñá ãéá ôç öýëáîç ôùí äåñâåíéþí (= óôåíÞ äéÜâáóç áíÜìåóá óå âïõíÜ, êëåéóïýñá). Ïé ðáëéïß ¸ëëçíåò áñìáôïëïß ÷Üíïõí ðéá ôï ìïíïðþëéï ôïõ áîéþìáôïò êáé Ýñ÷ïíôáé óå óýãêñïõóç ìå ôïõò íåïäéïñéóìÝíïõò Áñâáíßôåò äåñâåíáãÜäåò. Ïé äéáìÜ÷åò áõôÝò äçìéïõñãïýí óôïõò ¸ëëçíåò áñìáôïëïýò ìéá éó÷õñÞ åèíéêÞ óõíåßäçóç êáé ðáñÜëëçëá ôç óõíåßäçóç ðùò áõôïß Þôáí ïé öõóéêïß ðïëåìéêïß çãÝôåò ôùí ÅëëÞíùí. Óõ÷íÜ ï áñìáôïëüò, üôáí ôïõ Ýðáéñíáí ôá ðñïíüìéá, ðåñíïýóå óôçí åðßèåóç êáé ãéíüôáí êëÝöôçò. ¸ôóé óéãÜ óéãÜ ç óçìáóßá ôçò ëÝîçò áðëþèçêå êáé ðåñéÝëáâå êáé ôïõò áñìáôïëïýò. Áðü ôá ìÝóá ôïõ 18ïõ áéþíá ôéò äýï áõôÝò ëÝîåéò ôéò èåùñïýóáí ôáõôüóçìåò. Ôá êëÝöôéêá ôñáãïýäéá äçìéïõñãÞèçêáí ãéá íá õìíÞóïõí ü÷é ôïõò ðáëéïýò ëçóôÝò, áëëÜ ôïõò áñìáôïëïýò ðïõ ãßíïíôáí êëÝöôåò êáé ðïëåìïýóáí ìå ôïõò Áñâáíßôåò ðïõ äõíÜóôåõáí ôïõò êáôïßêïõò. Ôï êëÝöôéêï ôñáãïýäé áðëþèçêå áêñéâþò óôéò ðåñéï÷Ýò üðïõ Ýäñáóáí áñìáôïëïß: ôç ÓôåñåÜ ÅëëÜäá, ôç Èåóóáëßá, ôçí ¹ðåéñï êáé ôç äõôéêÞ Ìáêåäïíßá. Ôï êëÝöôéêï ôñáãïýäé åßíáé äéáöïñåôéêü áðü ôï áêñéôéêü. Äåí åßíáé

äéçãçìáôéêü, áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí «êõñßùò áóìÜôùí». Äåí åêèÝôåé äéçãçìáôéêÜ ôá ðåñéóôáôéêÜ, ïýôå ïé êëÝöôåò åðéôåëïýí ó’ áõôÜ ðñÜîåéò õðåñöõóéêÝò êáé áðßóôåõôåò. Áí ôïõò Áêñßôåò äéÝêñéíå ç óùìáôéêÞ ñþìç, ïé êëÝöôåò îå÷ùñßæïõí ãéá ôçí øõ÷éêÞ ôïõò Ýíôáóç. Ôï êëÝöôéêï ôñáãïýäé, óôç ãíçóéüôåñç ìïñöÞ ôïõ, åßíáé êáôåîï÷Þí ëõñéêü. Óõ÷íü ìÝóï åßíáé ï äéÜëïãïò áíÜìåóá óôïõò ðñùôáãùíéóôÝò Þ óå Üëëá ðñüóùðá, ôï ìïôßâï ôùí Üóôï÷ùí åñùôçìÜôùí, ôá âïõíÜ Þ ôá óýííåöá Þ ôá ðïõëéÜ ðïõ ìéëïýí êáé óõììåôÝ÷ïõí óôï óõíáéóèçìáôéêü êëßìá. ÁíÜëïãç åßíáé ç ìïõóéêÞ ôùí êëÝöôéêùí ôñáãïõäéþí, óå óôñïöÝò ëõñéêÝò ìå åíôåëþò åëåýèåñï ñõèìü. Ãé’ áõôü êáé ôñáãïõäéïýíôáé êáèéóôÜ (åßíáé ôñáãïýäéá ôçò ôÜâëáò) êáé ðïôÝ äå ÷ïñåýïíôáé. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ôá êëÝöôéêá ôñáãïýäéá ÷ùñßæïíôáé óå äýï ìåãÜëåò êáôçãïñßåò: ó’ åêåßíá ðïõ áíáöÝñïíôáé óå Ýíá ðñüóùðï Þ óå Ýíá ðåñéóôáôéêü êáé ó’ åêåßíá ðïõ ìéëïýí ãåíéêÜ ãéá ôç æùÞ ôùí êëåöôþí, ôéò äõóêïëßåò ôçò Þ ôá ðëåïíåêôÞìáôÜ ôçò.

Κλέφτικο τραγούδι

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ç ðåñçöÜíéá åíüò áúôïý äåí ôïõ åðéôñÝðåé íá öýãåé áðü ôï âïõíü êáé íá êáôÝâåé óå ðåäéíü ìÝñïò, þóôå íá ìçí ôáëáéðùñåßôáé áðü ôç âáñõ÷åéìùíéÜ. Áíôßèåôá ðáñáìÝíåé åêåß êáé ôóáêþíåôáé ìå ôïí Þëéï ðïõ äå ñß÷íåé ôéò áêôßíåò ôïõ íá æåóôáèåß ï ôüðïò êáé íá ìðïñÝóïõí Ýôóé íá Ýñèïõí êáé Üëëïé áúôïß.

Γ. Δομή του έργου Ôï ôñáãïýäé áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: óôß÷ïé 1-4: Ï ðåñÞöáíïò áúôüò ðáñáìÝíåé óôï âïõíü. 2ç åíüôçôá: óôß÷ïé 5-6: Ç âáñõ÷åéìùíéÜ óôï âïõíü. 3ç åíüôçôá: óôß÷ïé 7-13: Ôï ðáñÜðïíï ôïõ áúôïý óôïí Þëéï.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé, ï ðåñÞöáíïò êáé ëåâÝíôçò áúôüò ôáõôßæåôáé ìå ôï ãåííáßï êëÝöôç ôçò ðåñéüäïõ ôçò Ôïõñêïêñáôßáò, ðïõ åðéìÝíåé íá óõíå÷ßæåé ôïí áãþíá ôïõ óôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò ôïõ âïõíïý êáé ôçò âáñõ÷åéìùíéÜò. ÌÝóù ôçò áëëçãïñéêÞò ðåñéãñáöÞò ôçò óôÜóçò áõôÞò ôïõ êëÝöôç, ðïõ áðü ðåñçöÜíéá êáé áîéïðñÝðåéá äåí åãêáôáëåßðåé ôïí áãþíá, ðáñïõóéÜæåôáé ç áíôßëçøç ãéá ôïí çñùéóìü êáé ôçí áõôïèõóßá ôùí êëåöôþí, üðùò áõôÞ ðÝñáóå óôçí óõíåßäçóç ôïõ ëáïý êáé Ýãéíå áíôéêåßìåíï èáõìáóìïý. ÈåìáôéêÜ, ôï êåßìåíï åðåêôåßíåôáé óôç æùÞ ôùí êëåöôþí êáé ôùí áñìáôïëþí, áëëÜ êáé óôï ñüëï ôçò öýóçò ðïõ óõìðáñáóôÝêåôáé óôïí áãþíá ôïõò.

125

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôï ôñáãïýäé ðáñáêïëïõèïýìå Ýíáí ðñïóùðïðïéçìÝíï áúôü. Ç ðåñçöÜíéá ôïõ êáé ç ëåâåíôéÜ ôïõ äåí ôïõ åðéôñÝðïõí íá åãêáôáëåßøåé ôï ðüóôï ôïõ ðÜíù óôá âïõíÜ êáé íá êáôÝâåé óôá ðåäéíÜ ãéá íá îå÷åéìùíéÜóåé. 2ç åíüôçôá: Ç ðáñáìïíÞ ôïõ óôá âïõíÜ, ôï êñýï êáé ôï ÷éüíé ðÜãùóáí ôá íý÷éá ôïõ êáé êáôÝóôñåøáí ôá öôåñÜ ôïõ. 3ç åíüôçôá: ÁðåëðéóìÝíïò áðåõèýíåôáé óôïí Þëéï êáé ôïí êáëåß íá âãåé êáé íá ëéþóåé ôá ÷éüíéá, íá ãéáôñÝøåé Ýôóé ôá íý÷éá ôïõ êáé ôá öôåñÜ ôïõ êáé íá äçìéïõñãÞóåé êáëÝò óõíèÞêåò þóôå íá åðáíÝëèïõí êáé ïé Üëëïé ôïõ óýíôñïöïé-áåôïß. Ï áúôüò óõìâïëßæåé ôï ãåííáßï êëÝöôç ôçò ðåñéüäïõ ôçò Ôïõñêïêñáôßáò ðïõ åðéìÝíåé íá óõíå÷ßæåé ôïí áãþíá ôïõ, áêüìá êáé ìÝóá óôéò áíôßîïåò êáéñéêÝò óõíèÞêåò ôïõ ÷åéìþíá. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Áúôüò: ¼ðùò áíáöÝñáìå óôçí ðáñáðÜíù áíÜëõóç, ï áúôüò óõìâïëßæåé ôïí êëÝöôç, ï ïðïßïò, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äýóêïëçò åðï÷Þò ôçò Ôïõñêïêñáôßáò, Ýäéíå óõíå÷åßò êáé áäéÜêïðïõò áãþíåò ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí ðñïóùðéêÞ áîéïðñÝðåéá ü÷é ìüíï ôç äéêÞ ôïõ áëëÜ êáé ôùí óõìðáôñéùôþí ôïõ. Åßíáé ôüóï ðåñÞöáíïò, ãåííáßïò êáé áîéïðñåðÞò, ðïõ èõóéÜæåôáé, äå ëïãáñéÜæåé ôéò äýóêïëåò óõíèÞêåò ôçò âáñõ÷åéìùíéÜò óôï âïõíü êáé äåí áöÞíåé ôï ðüóôï ôïõ ãéá íá îå÷åéìùíéÜóåé óå ïìáëüôåñá ðåäéíÜ ìÝñç. Äåí åãêáôáëåßðåé ôïí áãþíá, áêüìç êáé ìå êßíäõíï ôçò æùÞò ôïõ. Ìáëþíåé ìÜëéóôá ôïí Þëéï ðïõ äåí áðïöáóßæåé íá ñßîåé ôéò áêôßíåò ôïõ êáé íá ëéþóïõí ôá ÷éüíéá, ãéá íá ãßíåé ôï ìÝñïò ðåñéóóüôåñï âáôü êáé ãéá ôïõò Üëëïõò óõíôñüöïõò, þóôå ï áãþíáò ôçò áíôßóôáóçò íá åíäõíáìùèåß.

Ε. Τεχνική - τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé äçìïôéêÞ ìå ëåîéëüãéï âáôü êáé ìå ìåñéêïýò éäéùìáôéóìïýò: êáôþìåñá, êáëïîå÷åéìÜóåé, êïñöïâïýíéá, åìÜñãùóáí, áãíÜíôéï, áðïóêéïýñá.

126

ii) ¾öïò Ôï ýöïò üëùí ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí åßíáé ëéôü. ¼ðùò óå üëá ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, Ýôóé êé åäþ êõñéáñ÷ïýí ôá ñÞìáôá êáé ôá ïõóéáóôéêÜ, ÷ùñßò ðïëëÜ åðßèåôá, åöüóïí ï ëüãïò óôï÷åýåé óôçí ïõóßá. Ìå ôá áóýíäåôá ó÷Þìáôá ôï ýöïò ãßíåôáé ãïñãü, åíþ ìå ôéò åéêüíåò áðïêôÜ ðáñáóôáôéêüôçôá. Ìå ôïí åõèý ëüãï ôï ýöïò áðïêôÜ æùíôÜíéá êáé äñáìáôéêüôçôá.

iii) Åßäïò ðïéÞìáôïò Ãéá ôï åßäïò áõôü êÜíáìå ëüãï óôá åéóáãùãéêÜ ó÷üëéá.

Κλέφτικο τραγούδι

iv) ÁöÞãçóç Ôï ôñáãïýäé Ý÷åé áöçãçìáôéêü ÷áñáêôÞñá áñ÷éêÜ (Ýùò ôïí óôß÷ï 8).. Êáôüðéí ï ëüãïò ãßíåôáé åõèýò óôá óçìåßá üðïõ ï áúôüò ðñïóùðïðïéçìÝíïò áðåõèýíåôáé óôïí Þëéï. v) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Áóýíäåôï ó÷Þìá: ó÷Þìá óôß÷ïé: 1, 3-4, 10, 11, 12. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: Óå üëï ôï ôñáãïýäé ðáñáêïëïõèïýìå ôá óõÐñïóùðïðïéÞóåéò íáéóèÞìáôá êáé ôç äñÜóç åíüò ðñïóùðïðïéçìÝíïõ áúôïý («ðåñÞöáíïò», «ëåâÝíôçò», «ìå ôïí Þëéï ìÜëùíå êáé ìå ôïí Þëéï ëÝåé»). Åðßóçò, óôïõò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ôïõ ôñáãïõäéïý õðÜñ÷åé Ýíá óõíçèéóìÝíï ìïôßâï ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí, ðïõ åßíáé ç ðñïóùðïðïßçóç ôçò öýóçò. ÅðáíáëÞøåéò: áúôüò, âïõíÜ, Þëéï, íá ãßíåé, íý÷éá, öôåñÜ, íá ëéþóïõíå, ÅðáíáëÞøåéò ô’ Üëëá. ÌåôáöïñÝò: «êñïýóôáëëá óôïõò êÜìðïõò», «Ýðåóáí ôá öôåñÜ ôïõ», ÌåôáöïñÝò «ìå ôïí Þëéï ìÜëùíå», «æåóôáèïýí ôá íý÷éá ìïõ».

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí ðëçñïöïñéþí ðïõ äßíïíôáé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá êáé ôùí óôïé÷åßùí ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôï ôñáãïýäé, ðñïóðáèÞóôå íá áðïäþóåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ êëÝöôç, ï ïðïßïò ôáõôßæåôáé ìå áúôü. Ï áúôüò óõìâïëßæåé ôïí êëÝöôç, ï ïðïßïò, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò, Ýäéíå óõíå÷åßò êáé áäéÜêïðïõò áãþíåò ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí ðñïóùðéêÞ áîéïðñÝðåéá. Åßíáé ãåííáßïò, ðåñÞöáíïò êáé áîéïðñåðÞò, êáèþò äåí õðïëïãßæåé ôéò äõóêïëßåò ðïõ äçìéïõñãåß ç âáñõ÷åéìùíéÜ óôï âïõíü êáé äåí åãêáôáëåßðåé ôï ðüóôï ôïõ ãéá íá ðåñÜóåé ôï ÷åéìþíá óôïí êÜìðï, üðïõ ïé êáéñéêÝò óõíèÞêåò åßíáé çðéüôåñåò. Ìå êßíäõíï ôç æùÞ ôïõ áðïöáóßæåé íá ìçí åãêáôáëåßøåé ôïí áãþíá. Ìáëþíåé ìÜëéóôá ôïí Þëéï ðïõ äå ñß÷íåé ôéò áêôßíåò ôïõ ãéá íá ëéþóïõí ôá ÷éüíéá, ðñïêåéìÝíïõ ôï ìÝñïò íá ãßíåé ðåñéóóüôåñï âáôü êáé ãéá ôïõò Üëëïõò óõíôñüöïõò, þóôå ï áãþíáò ôçò áíôßóôáóçò íá åíäõíáìùèåß. 2. ÐåñéãñÜøôå ôï ñüëï ðïõ ðáßæåé ç öýóç óôç æùÞ êáé ôç äñÜóç ôïõ áúôïý-êëÝöôç. Óôï óõãêåêñéìÝíï ôñáãïýäé âëÝðïõìå ôïí áúôü-êëÝöôç íá óõíïìéëåß –êáé ìÜëéóôá íá ìáëþíåé– ìå ôïí Þëéï, ãéáôß äå âïçèÜ ìå ôç èÝñìç ôïõ íá åðáíÝëèåé ï ßäéïò êáé ïé óýíôñïöïß ôïõ óôçí åíåñãü äñÜóç.

127

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

Ç ßäéá áëëçãïñéêÞ ÷ñÞóç ôïõ áúôïý, ðïõ åìöáíßæåôáé óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ùò áöçãçôÞò ôùí çñùéêþí ðñÜîåùí ôùí êëåöôþí, äåß÷íåé ôçí åîïéêåßùóç ôùí ßäéùí ìå ôç öýóç êáé ôá ðëÜóìáôÜ ôçò. Óôéò äýóâáôåò ïñåéíÝò ðåñéï÷Ýò, üðïõ Þôáí áíáãêáóìÝíïé íá êñýâïíôáé êáé íá ðïëåìïýí, ìüíç óõíôñïöéÜ êáé óôáèåñÞ ðáñïõóßá ãé’ áõôïýò Þôáí ç öýóç. Ìå áõôÞí ôñéãýñù êáé óôçí áãêáëéÜ ôçò îýðíáãáí, êïéìïýíôáí êáé ðïëåìïýóáí êáé ó’ áõôÞí Þôáí ðñïåôïéìáóìÝíïé íá ðáñáäþóïõí ôç æùÞ ôïõò. Ó’ áõôÞí ï êëÝöôçò ðñïâÜëëåé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ êáé áõôÞ ôáõôßæåôáé ìå ôïõò ðüèïõò êáé ôïõò áãþíåò ôïõ. 3. Ôé Ý÷åôå íá ðáñáôçñÞóåôå ùò ðñïò ôç ãëþóóá ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý; Ðïéá ìÝñç ôïõ ëüãïõ êõñéáñ÷ïýí êáé ðïéá ëåßðïõí; Ôé íïìßæåôå üôé åðéôõã÷Üíåôáé ìå áõôü; Áîßæåé íá ðñïóå÷èåß ç ãëùóóéêÞ ëéôüôçôá, ÷áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí. Êõñéáñ÷ïýí ôá ñÞìáôá êáé ôá ïõóéáóôéêÜ, åíþ ôá åðßèåôá Ý÷ïõí ðåñéïñéóìÝíç ðáñïõóßá. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï åðéôõã÷Üíåôáé ç åðéêÝíôñùóç ôïõ ëüãïõ óôçí ïõóßá êáé óôï êáßñéï ôùí íïçìÜôùí.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Óõãêåíôñþóôå ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôç æùÞ ôùí êëåöôþí êáé ôï ñüëï ðïõ äéáäñáìÜôéóáí êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò Ôïõñêïêñáôßáò. 2. Ãéáôß, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ç ëáúêÞ ìïýóá åðéëÝãåé íá ôáõôßóåé ôïí êëÝöôç ìå áúôü;

128

Η Έξοδο Γιάννης Βλαχογιάννης

Α. Ο δημιουργός Ï ÃéÜííçò Âëá÷ïãéÜííçò ãåííÞèçêå óôç Íáýðáêôï ôï 1867 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1945. Óðïýäáóå öéëïëïãßá óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò ÁèÞíáò, áëëÜ äåí ìðüñåóå íá ðÜñåé ôï ðôõ÷ßï ôïõ, ãéáôß áöïóéþèçêå óôç ëïãïôå÷íßá êáé ãéáôß ðáñÜëëçëá ìå ôéò óðïõäÝò ôïõ åñãáæüôáí óå äéÜöïñåò åöçìåñßäåò ùò äçìïóéïãñÜöïò Þ ðáñÝäéäå éäéáßôåñá ìáèÞìáôá óå ìáèçôÝò ãéá íá åîïéêïíïìÞóåé ôá ðñïò ôï æçí. ¼ìùò, ïé óõìðëçãÜäåò ôçò âéïðÜëçò äåí êáôüñèùóáí íá óõíôñßøïõí ôï ìåãÜëï ôïõ üíåéñï íá åñåõíÞóåé, íá áíáêáëýøåé, íá óõëëÝîåé êáé íá ìåëåôÞóåé êÜèå Ýããñáöï ðïõ åß÷å êÜðïéá ó÷Ýóç ìå ôï ‘21. ¸ôóé Ýäåéîå Ýìðñáêôá ôç ìåãÜëç ôïõ áãÜðç ðñïò ôïõò áíèñþðïõò êáé ôçí Éóôïñßá ôçò ÅðáíÜóôáóçò êáé ôïí ðüèï ôïõ ðñïò ôçí éóôïñéêÞ Ýñåõíá. Êáé áêñéâþò óôï Ýñãï áõôü áöéÝñùóå ïëüêëçñç ôç æùÞ ôïõ. ºäñõóå ôï éóôïñéêüí Áñ÷åßï ôïõ ÊñÜôïõò êáé åðß 22 Ýôç ÷ñçìÜôéóå äéåõèõíôÞò ôïõ. Ùò éóôïñéïãñÜöïò Ýãñáøå ðïëëÜ Üñèñá, ìåëÝôåò, êáèþò êáé ôá âéâëßá Ïé êëÝöôåò ôïõ ÌïñéÜ êáé ÉóôïñéêÜ ñáðßóìáôá. Óôï Âëá÷ïãéÜííç ïöåßëåôáé ç åýñåóç êáé ç Ýêäïóç ôùí áðïìíçìïíåõìÜôùí ôïõ óôñáôçãïý ÌáêñõãéÜííç êáé ôïõ Êáóïìïýëç. Óôïí ßäéï ïöåßëåôáé ç äéÜóùóç êáé ç Ýêäïóç ôïõ áèçíáúêïý êáé ôïõ ÷éáêïý áñ÷åßïõ. ÅîÝäùóå áêüìç ôçí ÉóôïñéêÞ Áíèïëïãßá, Ôá áíÝêäïôá ôïõ ÊáñáúóêÜêç êáé Ôá áíÝêäïôá ôïõ Êïëïêïôñþíç. Óôá 1904 åîÝäùóå ôï äéêü ôïõ éóôïñéêïöéëïëïãéêü ðåñéïäéêü, ôá Ðñïðýëáéá. Áíåêôßìçôç åßíáé ëïéðüí ç ðñïóöïñÜ ôïõ óôçí Éóôïñßá, áëëÜ êáé óôç ëïãïôå÷íßá ìáò, ãéáôß ôá Ýñãá áõôÜ, ìïëïíüôé éóôïñéêÜ, áíáãíùñßæïíôáé êáé ùò ëïãïôå÷íéêÜ ìíçìåßá ðïëýôéìá êáé áíåðáíÜëçðôá. Äõóôõ÷þò ðÝèáíå ðñéí ðñïëÜâåé íá ôåëåéþóåé ôç ìïíïãñáößá ôïõ ãéá ôïí ÊáñáúóêÜêç, ãéá ôçí ïðïßá åß÷å óõãêåíôñþóåé ðïëý õëéêü. Óôç ëïãïôå÷íßá ðáñïõóéÜóôçêå ùò óõíåñãÜôçò óå ðåñéïäéêÜ êáé ìå ôï øåõäþíõìï ÃéÜííçò Åðá÷ôßôçò. ¸ãñáøå óå ãíÞóéá äçìïôéêÞ ãëþóóá ëßãá ðïéÞìáôá, ðïõ åêäüèçêáí ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ, êáèþò êáé ðïëëÜ äéçãÞìáôá åìðíåõóìÝíá áðü ôï çñùéêü ÅéêïóéÝíá, êõñßùò áðü ôïõò åðéêïýò áãþíåò ôïõ Óïõëßïõ êáé ôïõ Ìåóïëïããßïõ. ¸ñãá

129

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

ôïõ åßíáé ôá åîÞò: Éóôïñßåò, Ãýñïé ôçò áíÝìçò, ¸ñìïò êüóìïò, Ëüãïé êáé áíôßëïãïé, Ôá ìåãÜëá ÷ñüíéá, Ôá ðáëéêÜñéá ôá ðáëéÜ, Ï ðåôåéíüò, Ç ðåôáëïýäá, Ôïõ ÷Üñïõ ï ÷áëáóìüò. Ï Âëá÷ïãéÜííçò ÷Üñéóå óôç ëïãïôå÷íßá ìáò õðÝñï÷á äéçãÞìáôá êáé ðïéÞìáôá ãñáììÝíá óå ãëþóóá áäñÞ, æåóôÞ, áãíÞ, ó÷åäüí ëáúêÞ êáé êáôüñèùóå íá ìáò öÝñåé êïíôÜ óôïõò áíèñþðïõò ôçò ÅðáíÜóôáóçò êáé íá æùíôáíÝøåé ôïõò ìåãÜëïõò áãþíåò ôïõò ãéá ôçí åëåõèåñßá. ¸ôóé âëÝðïõìå üôé ôï Ýñãï ôïõ Âëá÷ïãéÜííç, ôüóï ôï éóôïñéêü üóï êáé ôï ëïãïôå÷íéêü, óõãêëßíåé ðñïò ôïí ßäéï óêïðü: ôç óõíÝðåéá ôùí ïëïêëçñùìÝíùí áíèñþðùí óôá ðéóôåýù ôïõò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

130

Âñéóêüìáóôå óôá 1822, üôáí äçëáäÞ ç åëëçíéêÞ åðáíÜóôáóç åíáíôßïí ôçò ïèùìáíéêÞò êõñéáñ÷ßáò Ý÷åé åäñáéùèåß êáé ãíùñßæåé ìåãÜëåò åðéôõ÷ßåò. Ìßá áðü ôéò ðñïóðÜèåéåò ôùí Ôïýñêùí íá ôçí êáôáðíßîïõí Þôáí êáé ç ðïëéïñêßá ôïõ Ìåóïëïããßïõ, ðïõ óõíÝâç óå ôñåéò öÜóåéò. Ç ðñþôç ðïëéïñêßá ôïõ Ìåóïëïããßïõ ãßíåôáé ôï ÷åéìþíá ôïõ 1822 êáé åßíáé áðïôõ÷çìÝíç. Ç äåýôåñç ðïëéïñêßá, ôï 1825, äéáñêåß Ýíá ÷ñüíï, ÷ùñßò áðïôÝëåóìá ãéá ôïí Êéïõôá÷Þ, ðïõ áíáãêÜæåôáé ôåëéêÜ íá áðïóõñèåß êáé íá ðåñéïñéóôåß óå Üìõíá. Ï ÉìðñáÞì èåùñþíôáò ðùò ï Êéïõôá÷Þò êáèõóôåñåß áäéêáéïëüãçôá óôï Ìåóïëüããé, ðÝñáóå óôç Ñïýìåëç ãéá íá ôïí âïçèÞóåé. Ôï ÄåêÝìâñç ôïõ 1825 ç ðïëéïñêßá, ìå ôç óõíäñïìÞ ôïõ ÉìðñáÞì, Ýãéíå óôåíüôåñç. Ç êáôÜóôáóç üìùò ãéá ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò åß÷å áñ÷ßóåé íá ãßíåôáé ÷åéñüôåñç. Ôá ôñüöéìá åß÷áí ôåëåéþóåé. Ïé áññþóôéåò èÝñéæáí ôïí ðëçèõóìü êáé áðïäõíÜìùíáí ôïõò õðåñáóðéóôÝò. Åíþ üìùò ïé õðåñáóðéóôÝò ôïõ Ìåóïëïããßïõ óáí Ýíáò Üíèñùðïò áíôéóôÝêïíôáí êáñôåñéêÜ, ðåñéìÝíïíôáò âïÞèåéá áðü ôçí êõâÝñíçóç, åêåßíç äåí êáôüñèùóå íá ôïõò áíáêïõößóåé. Ï óôüëïò åß÷å ðáñáìåëçèåß êáé ï Ìéáïýëçò ìÜôáéá åðé÷åßñçóå ìå ëßãá êáñÜâéá íá óðÜóåé ôïí áðïêëåéóìü. Ôï Ìåóïëüããé äåí åß÷å íá ðåñéìÝíåé ðëÝïí âïÞèåéá áðü ðïõèåíÜ. Ôüôå ïé ðïëéïñêçìÝíïé ðÞñáí ôçí çñùéêÞ áðüöáóç íá åðé÷åéñÞóïõí Ýîïäï, ðåñíþíôáò ìÝóá áðü ôá å÷èñéêÜ óôñáôåýìáôá, ãéá íá ìçí ðÝóïõí óôá ÷Ýñéá ôùí Ôïýñêùí. Ôï ó÷Ýäéï ôçò åîüäïõ ðñïÝâëåðå íá ÷ùñéóôïýí óå ôñßá óþìáôá êáé íá âãïõí óõã÷ñüíùò. Ïé Üññùóôïé, ïé ãÝñïé êáé ïé âáñéÜ ðëçãùìÝíïé èá Ýìåíáí óôçí ðüëç êáé èá áíôéóôÝêïíôáí ìÝ÷ñé ôÝëïõò. ÎçìÝñùíå ÊõñéáêÞ ôùí ÂáÀùí, 11 Áðñéëßïõ 1826. Áðü ôç íý÷ôá åß÷å áñ÷ßóåé ç Ýîïäïò. Ï áéöíéäéáóìüò üìùò, óôïí ïðïßï õðïëüãéæáí ïé Ìåóïëïããßôåò äåí ðÝôõ÷å, ãéáôß ôï ó÷Ýäéü ôïõò åß÷å äéáññåýóåé êáé ï å÷èñüò ôïýò ðåñßìåíå. Ôá äýï ðñþôá óþìáôá êáôüñèùóáí íá

ðåñÜóïõí ðïëåìþíôáò ìÝóá áðü ôá å÷èñéêÜ óôñáôåýìáôá. Ôï ôñßôï üìùò, ðïõ ðåñéëÜìâáíå êáé ôá ãõíáéêüðáéäá, ïðéóèï÷þñçóå ðñïò ôçí ðüëç, üðïõ óôï ìåôáîý åß÷áí åéóâÜëåé êáé ïé Ôïýñêïé. Ðïëëïß Þôáí óõãêåíôñùìÝíïé óôçí ìðáñïõôáðïèÞêç êáé üôáí ìðÞêáí ìÝóá ïé Ôïýñêïé, ï ðñüêñéôïò ×ñßóôïò ÊáøÜëçò Ýâáëå öùôéÜ êáé ôéíÜ÷ôçêáí üëïé óôïí áÝñá. Ïé Ôïýñêïé ôåëéêÜ êáôÝëáâáí ôï Ìåóïëüããé êáé ôï ìåôÝôñåøáí óå Ýíá óùñü áðü åñåßðéá.

Γιάννης Βλαχογιάννης

Γ. Δομή του έργου Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óå äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ôï Ìåóïëüããé… ÐéÜóïõ…»: Ç ðñïåôïéìáóßá ôçò ìÜíáò êáé ôçò êüñçò ãéá ôç ìÜ÷ç. 2ç åíüôçôá: «Êáé êéíÞóáíå.… ÐÜåé êáé ôï Ìåóïëüããé»: Ç ìÜ÷ç êáé ç ÝêâáóÞ ôçò ãéá ôéò äýï çñùßäåò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου του έργου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Äýï åßíáé ôá èåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ êåéìÝíïõ. Ðñþôá ðñïâÜëëåôáé ç ìçôñéêÞ áãÜðç êáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï ôï ìçôñéêü ößëôñï ìðïñåß íá ïäçãÞóåé ìéá ãõíáßêá óôçí áõôïèõóßá ðñïêåéìÝíïõ íá óþóåé ôï ðáéäß ôçò. ÐñïâÜëëåôáé åðßóçò ç áãÜðç ãéá ôçí ðáôñßäá. Ç çñùßäá ìÜíá, õðïôáóóüìåíç óôçí êïéíÞ ìïßñá ôùí õðåñáóðéóôþí ôïõ Ìåóïëïããßïõ, ðñïôéìÜ Ýíáí Ýíôéìï èÜíáôï áðü ìéá äïõëéêÞ æùÞ. Åðßóçò ôï êåßìåíï êÜíåé ëüãï ãéá ôéò èõóßåò ðïõ ìðïñåß íá õðïóôåß ï Üíèñùðïò ðñïêåéìÝíïõ íá õðåñáóðéóôåß ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí áîéïðñÝðåéÜ ôïõ. ¾øéóôï äåßãìá áõôïý ôïõ çñùéóìïý åßíáé ç ðåñßðôùóç ôùí áãùíéóôþí ôïõ Ìåóïëïããßïõ. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï äéÞãçìá ðáñïõóéÜæåé ôçí ôñáãéêÞ ðåñßðôùóç ìéáò ÷Þñáò ìÜíáò ðïõ ðñïóðáèåß ðïëåìþíôáò ç ßäéá íá óþóåé ôçí Üññùóôç êüñç ôçò, áëëÜ êáé ôïí åáõôü ôçò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Åîüäïõ ôïõ Ìåóïëïããßïõ. Áðü ôçí áñ÷Þ âëÝðïõìå ôç ÌÜíèá, ôçí çñùßäá ôïõ êåéìÝíïõ, íá áíáãêÜæåôáé íá öïñÝóåé ôçí ðïëåìéêÞ óôïëÞ ôïõ óõæýãïõ ôçò ãéá íá ðïëåìÞóåé êáé ç ßäéá ìå óôü÷ï íá óþóåé ôçí êüñç ôçò êáé íá óùèåß. Äåí ìðïñåß íá êÜíåé äéáöïñåôéêÜ, åöüóïí ï ôüðïò ôçò âñßóêåôáé óå êáôÜóôáóç ðïëéïñêßáò êáé ìå êÜðïéïí ôñüðï ðñÝðåé üëïé íá áãùíéóôïýí ãéá ôç æùÞ ôïõò. ÅðéðëÝïí ôï êåßìåíï ìáò äßíåé ôçí ðëçñïöïñßá üôé ï Üíôñáò ôçò ÌÜíèáò êáé ðáôÝñáò ôçò ÁíèÞò åßíáé êáé áõôüò Þñùáò ðïëÝìïõ, åöüóïí äåí ðÝèáíå áðü öõóéêÜ áßôéá, áëëÜ óêïôþèçêå áðü ôïõñêéêÞ âüìâá, õðåñáóðéæüìåíïò êáé áõôüò ìå ôç æùÞ ôïõ ôçí ðáôñßäá ôïõ êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Ôçí ßäéá ìïßñá Ý÷ïõí êáé üëåò ïé Üëëåò Ìåóïëïããßôéóóåò «åßôå áíýðáíôñåò, íéåò êáé

131

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

ãñéÝò, áíôñïíôõìÝíåò, Ýôïéìåò íá âãïõí áðüøå…». Êáé ôÝëïò, âëÝðïõìå ôçí êüñç, ôçí ÁíèÞ, íá ÷Üíåé ôç æùÞ ôçò óôçí ðïëåìéêÞ áõôÞ áíáìÝôñçóç, óôçí ïìáäéêÞ áõôÞ èõóßá óôï üíïìá ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò ðáôñßäáò. Óôï êåßìåíï ðáñáêïëïõèïýìå ôçí êëéìÜêùóç äñáìáôéêþí óçìåßùí: «ÔïéìÜæåôáé êé ç ÷Þñá ÌÜíèá, ç Ìåóïëïããßôéóóá íá âãåé êé áõôÞ», «Ç ÷Þñá óôá ôõöëÜ… ìáêáñßôç áíäñüò ôçò», «¸ñçìç ç ÷Þñá…. óáí Üëëïõ êüóìïõ ðëÜóìá», « Ç ÷Þñá íôõìÝíç… ô’ áíôñüò ôçò», «Ôç óÝñíåé áðü ôï ÷Ýñé… äåí ìðïñåß», «Äå èá ’÷ù üëï ôï íïõ ìïõ ðÜíù óïõ», «Êé Üìá âñÝèçêå… ç ÁíèÞ ôçò», «Ç Áíèßôóá ðÜåé ðéá! ÐÜåé êáé ôï Ìåóïëüããé!». 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá ðåñéãñÜöåôáé ôï óêçíéêü ôçò ìÜ÷çò ðïõ åêôõëßóóåôáé åí ìÝóù íåñïðïíôÞò. Ç ìÜíá ìÜ÷åôáé óáí Üíôñáò, áëëÜ ïõäÝðïôå îå÷íÜ ôçí êüñç ôçò ðïõ Ý÷åé îïðßóù ôçò. Ãéá ìßá ìüíï óôéãìÞ, ìÝóá óôç äßíçô ôçò ìÜ÷çò, ÷Üíåé ôçí êüñç ôçò áðü ôá ìÜôéá ôçò. Ìáæß ìå ôï Ìåóïëüããé ÷Üèçêå êáé ç êüñç ôçò. ¼ëï ôï êåßìåíï áðïôåëåß ôñáíÞ áðüäåéîç üôé ç æùÞ ôùí áíèñþðùí åßíáé Üññçêôá óõíäåäåìÝíç ìå ôçí éóôïñßá. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÌÜíèá: Ç çñùßäá âñßóêåôáé óå Üó÷çìç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç, óå ìéá óõíå÷Þ óýãêñïõóç ìå ôïí åáõôü ôçò êáé ôç öýóç ôçò. Ðáñüëï ðïõ åßíáé ÷Þñá, äçëáäÞ áðñïóôÜôåõôç, êáëåßôáé áõôÞ íá ðáßîåé ôï ñüëï ôïõ Üíôñá-ðñïóôÜôç ãéá ÷Üñç ôçò êüñçò ôçò, ðïõ åßíáé êáé ìéêñÞ óå çëéêßá êáé áóèåíÞò. Åíþ ôï üôé åßíáé ãõíáßêá ôçí êáôáôÜóóåé óôïí Üìá÷ï ðëçèõóìü, åêåßíç, åîáéôßáò ôùí óõíèçêþí, ðñÝðåé íá ðïëåìÞóåé óáí Üíôñáò. Êáëåßôáé åðßóçò íá ðáñáâåß ôç ãëõêéÜ êáé Þìåñç ãõíáéêåßá ôçò üøç êáé ôï âëÝììá ôçò íá ãßíåé ôñïìá÷ôéêü ãéá íá öïâßóåé ôïí å÷èñü. ÔÝëïò, ôç âëÝðïõìå íá ðñïóôÜæåé, ó÷åäüí íá öïâåñßæåé ôï ßäéï ôçò ôï ðáéäß íá óçêùèåß áðü ôï óôñþìá, ìïëïíüôé åßíáé áíÞìðïñï íá êÜíåé êÜôé ôÝôïéï. Ìéá ìÜíá ðïôÝ äåí èá áíÜãêáæå ôçí Üññùóôç êüñç ôçò íá óçêùèåß áðü ôï óôñþìá êáé íá ôçí áêïëïõèÞóåé óôç ìÜ÷ç. ¼ëåò áõôÝò ïé øõ÷éêÝò óõãêñïýóåéò êáé áíôéèÝóåéò ôçí êáèéóôïýí éäéáéôÝñùò ôñáãéêÞ öéãïýñá, üìïéá ìå áõôÝò ðïõ óõíáíôÜìå óõíÞèùò óôéò áñ÷áßåò ôñáãùäßåò.

Ε. Τεχνική – Τεχνοτροπία του έργου i) Ãëþóóá Ôï áðüóðáóìá åßíáé ãñáììÝíï óå äçìïôéêÞ ãëþóóá, ìå ÷ñÞóç êáèçìåñéíïý ëåîéëïãßïõ ôçò åðï÷Þò, ìå êÜðïéïõò éäéùìáôéóìïýò (ôïéìÜæåôáé, á’ íéêÞèçêå, çýñå, íéåò, æçãþíåé, âñá÷íåñÜ, ïñìçíÝøåé).

132

ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé õøçëü, åöüóïí ðñáãìáôåýåôáé õøçëÝò

Ýííïéåò, üðùò áõôÝò ôçò ìçôñéêÞò áãÜðçò, ôïõ çñùéóìïý, ôçò áõôïèõóßáò, ôçò áãÜðçò ãéá ôçí ðáôñßäá, ôçò ðñïôßìçóçò ôïõ èáíÜôïõ áðü ôçí õðïôáãÞ. Åðßóçò åßíáé ðáñáóôáôéêü êáé ãëáöõñü, ìå Ýíôïíç ôçí ðáñïõóßá ó÷çìÜôùí ëüãïõ.

Γιάννης Βλαχογιάννης

iii) ÁöÞãçóç Ç áöÞãçóç åßíáé ôñéôïðñüóùðç, áðü Ýíáí ðáíôïãíþóôç áöçãçôÞ ðïõ äå ìåôÝ÷åé áëëÜ ãíùñßæåé ôá ãåãïíüôá êáé ôá ðñüóùðá. Ï åõèýò ëüãïò êáé ïé óýíôïìïé äéÜëïãïé ðïõ ðáñåìâÜëëïíôáé, äßíïõí ðáñáóôáôéêüôçôá êáé æùíôÜíéá óôçí áöÞãçóç. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «Ôï Ìåóïëüããé ôïéìÜæåôáé íá âãåé», «ôï âüëé… ÐñïóùðïðïéÞóåéò ãýñù ôçò», «æõãþíåé ç þñá», «ç âïÞ áêïëïõèåß». ÌåôáöïñÝò: «ôçò ðåßíáò ôï èåñéü åßíáé áíßêçôï», «ç ÷Þñá óôá ôõÌåôáöïñÝò öëÜ», «ç ìðüìðá ç ôïýñêéêç ôïí Ýêïøå óôá äõï», «Ýñçìç ç ÷Þñá», «óôá âÜóáíá ìðáóìÝíç», «êáé ðñÝðåé… áðü ìðñïóôÜ ôçò», «èá ‘÷ù üëï ôï íïõ ìïõ áðÜíïõ óïõ», «âáóôÜîïõ åóý ìå ôçí êáñäéÜ óïõ». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí Üëëïõ êüóìïõ ðëÜóìá», «óáí Üãéï ëåßøáíï», Ðáñïìïéþóåéò «óáí ðñïóôáãÞ», «óá öïâÝñéóìá». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ èáíÜôïõ ôïõ Üíôñá ôçò, ç åéêüíá ôçò ÷Þñáò Åéêüíåò ðïõ åôïéìÜæåôáé ãéá ôç ìÜ÷ç, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôçò ÁíèÞò ê.Ü. ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: åðßèåôá æùíôáíü, Þìåñï, éëáñü, áíôñïíôõìÝíåò, óýóìé÷ôç ê.Ü. ÁíôéèÝóåéò: öÜíôáóìá æùíôáíü, ëåâÝíôéêç êáé ìáôüâáöç, Ü÷áñç ÁíôéèÝóåéò êáé ôüóï êùìéêÞ. ÃåíéêÜ üëï ôï êåßìåíï óôçñßæåôáé óå Ýíôïíåò áíôéèÝóåéò: æùÞ – èÜíáôïò, áðïêëåéóìüò – åëåõèåñßá, ðáéäéêÞ çëéêßá – èÜíáôïò, áäõíáìßá çñùßäùí – éó÷ýò áíôéðÜëùí.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ç æùÞ ôùí áíèñþðùí åîáñôÜôáé Üìåóá áðü ôá ìåãÜëá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ öáßíåôáé áõôü; ¼ëï ôï êåßìåíï áðïôåëåß ôñáíÞ áðüäåéîç üôé ç æùÞ ôùí áíèñþðùí åßíáé Üññçêôá óõíäåäåìÝíç ìå ôçí éóôïñßá. Áðü ôçí áñ÷Þ âëÝðïõìå ôç ÌÜíèá, ôçí çñùßäá ôïõ êåéìÝíïõ, íá áíáãêÜæåôáé íá íôõèåß ôçí ðïëåìéêÞ óôïëÞ ôïõ óõæýãïõ ôçò ìå óêïðü íá ðïëåìÞóåé êáé ç ßäéá ãéá íá óþóåé ôçí êüñç ôçò êáé íá óùèåß. Äåí ìðïñåß íá êÜíåé äéáöïñåôéêÜ, åöüóïí ï ôüðïò ôçò âñßóêåôáé óå ðïëéïñêßá êáé ðñÝðåé íá áãùíéóôïýí ìå êÜèå ôñüðï ãéá ôç æùÞ ôïõò. ÅðéðëÝïí ôï êåßìåíï ìáò äßíåé ôçí ðëçñïöïñßá üôé ï Üíôñáò ôçò ÌÜíèáò êáé ðáôÝñáò ôçò ÁíèÞò åßíáé êáé áõôüò Þñùáò ðïëÝìïõ, êáèþò óêïôþèçêå áðü ôïõñêéêÞ âüìâá, õðåñáóðéæüìåíïò êáé áõôüò ìå ôç æùÞ ôïõ ôçí

133

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

ðáôñßäá ôïõ êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Ôçí ßäéá ìïßñá Ý÷ïõí êáé üëåò ïé Üëëåò Ìåóïëïããßôéóóåò. ÔÝëïò, âëÝðïõìå ôçí êüñç ôçò çñùßäáò, ôçí ÁíèÞ, íá ÷Üíåé ôç æùÞ ôçò óôçí ¸îïäï, óôçí ïìáäéêÞ áõôÞ áõôïèõóßá óôï üíïìá ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò ðáôñßäáò. 2. Ôé íüçìá Ý÷åé ç öñÜóç: «ôçò ðåßíáò ôï èåñéü åßí’ áíßêçôï»; Óôçí ðáñïìïßùóç áõôÞ áðïäßäåôáé ôï íüçìá ôçò óçìáóßáò ðïõ Ý÷åé ç áíèñþðéíç åðéâßùóç. ÐáñïìïéÜæïíôáò ôçí ðåßíá ìå Üãñéï èçñßï, ï óõããñáöÝáò ìå åýãëùôôï ôñüðï åðéóçìáßíåé üôé ç âéïëïãéêÞ áíÜãêç ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôñïöÞ ìðïñåß íá ôïí ùèÞóåé Üëëïôå óå èáõìáóôÝò êáé Üëëïôå óå öñéêáëÝåò ðñÜîåéò. Óôçí ðåñßðôùóç ôïõ Ìåóïëïããßïõ, ç ðåßíá ïäÞãçóå ôïõò ðïëéïñêçìÝíïõò óå ìéá ýøéóôç ðñÜîç çñùéóìïý, üðùò åßíáé ç áõôïèõóßá. Ïé Ìåóïëïããßôåò áíôéìåôþðéæáí Ýíôïíï ôï ðñüâëçìá ôçò Ýëëåéøçò ôñïöÞò êáé áõôÞ åßíáé ç êýñéá áéôßá ôçò Åîüäïõ. Áóöáëþò üëïé äéáêáôÝ÷ïíôáí êáé áðü ôï áßóèçìá ôçò áãÜðçò ãéá ôçí ðáôñßäá, áëëÜ ç ðåßíá Þôáí áõôÞ ðïõ êõñßùò ôïõò ïäÞãçóå óôçí áðåëðéóìÝíç êßíçóç ôçò Åîüäïõ, áí êáé ãíþñéæáí Þäç üôé ïé åëðßäåò åðéôõ÷ßáò ôïõ ó÷åäßïõ Þôáí ìçäáìéíÝò. 3. ÐåñéãñÜøôå óå ìßá ðáñÜãñáöï ôçí øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç ôçò ìÜíáò, êáèþò åôïéìÜæåôáé ãéá íá ñé÷ôåß óôç ìÜ÷ç. Ç ÌÜíèá âñßóêåôáé óå Üó÷çìç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç. Âñßóêåôáé óå ìéá óõíå÷Þ óýãêñïõóç ìå ôïí åáõôü ôçò êáé ôç öýóç ôçò. Ðáñüëï ðïõ åßíáé ÷Þñá, äçëáäÞ áðñïóôÜôåõôç, êáëåßôáé áõôÞ íá ðáßîåé ôï ñüëï ôïõ Üíôñá ðñïóôÜôç ãéá ÷Üñç ôçò êüñçò ôçò. Åíþ ôï üôé åßíáé ãõíáßêá ôçí êáôáôÜóóåé óôïí Üìá÷ï ðëçèõóìü, åêåßíç, åîáéôßáò ôùí óõíèçêþí, ðñÝðåé íá ðïëåìÞóåé óáí Üíôñáò. Êáëåßôáé åðßóçò íá ðáñáâåß ôç ãõíáéêåßá ôçò üøç êáé íá êÜíåé ôï âëÝììá ôçò ôñïìá÷ôéêü, ãéá íá öïâßóåé ôïí å÷èñü. ÔÝëïò, ôç âëÝðïõìå íá ðñïóôÜæåé, ó÷åäüí íá öïâåñßæåé ôï ßäéï ôçò ôï ðáéäß íá óçêùèåß áðü ôï óôñþìá, ìïëïíüôé åßíáé áíÞìðïñï. Ìßá ìÜíá ðïôÝ äåí èá áíÜãêáæå ôçí Üññùóôç êüñç ôçò íá óçêùèåß áðü ôï óôñþìá êáé íá ôçí áêïëïõèÞóåé óôç ìÜ÷ç. ¼ëåò áõôÝò ïé øõ÷éêÝò óõãêñïýóåéò êáé ïé áíôéèÝóåéò ôçí êáèéóôïýí éäéáÝôåñá ôñáãéêÞ öéãïýñá, üìïéá ìå áõôÝò ðïõ óõíáíôÜìå óõíÞèùò óôéò áñ÷áßåò ôñáãùäßåò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Íá âñåèïýí ôá äñáìáôéêÜ óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ êáé íá äåé÷ôåß ç êëéìÜêùóÞ ôïõò ìÝ÷ñé ôç ëýóç. 2. Íá åíôïðßóåôå ìå ðïéåò ëÝîåéò Þ öñÜóåéò ï Ã. Âëá÷ïãéÜííçò öïñôßæåé óõíáéóèçìáôéêÜ ôï ëüãï ôïõ.

134

Ο Κρητικός – Η Πολιτεία Παντελής Πρεβελάκης

Α. Ο δημιουργός Ï ÐáíôåëÞò ÐñåâåëÜêçò ãåííÞèçêå ôï 1909 óôï ÑÝèõìíï ôçò ÊñÞôçò. ¾óôåñá áðü ôï ÃõìíÜóéï, ðÞãå óôï Ðáñßóé ãéá áíþôåñåò óðïõäÝò. Ãõñßæïíôáò óôçí ÅëëÜäá áíáêçñý÷ôçêå äéäÜêôùñ ôçò Öéëïóïößáò áðü ôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Èåóóáëïíßêçò êáé áðü ôï 1939 ìÝ÷ñé ôï 1941 õðÞñîå äéåõèõíôÞò Êáëþí Ôå÷íþí ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðáéäåßáò. Ôï åêôåôáìÝíï óõããñáöéêü ôïõ Ýñãï åßíáé åðéóôçìïíéêü, áíáöåñüìåíï óå ìåëÝôåò ãýñù áðü ôçí ÔÝ÷íç, êáé êáèáñÜ ëïãïôå÷íéêü. ¸ãñáøå êñéôéêÝò ìåëÝôåò, ðïéÞìáôá, èåáôñéêÜ Ýñãá êáé ìõèéóôïñÞìáôá. ÅîÝäùóå ôá âéâëßá: Óôñáôéþôåò, Ç ãõìíÞ ðïßçóç, Ç ðéï ãõìíÞ ðïßçóç. ÐïéçôéêÝò óõëëïãÝò: Äïìßíéêïò Èåïôïêüðïõëïò, Äïêßìéï ÃåíéêÞò ÅéóáãùãÞò óôçí Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò, Ï èÜíáôïò ôïõ ÌÝäéêïõ, Ï ÃêñÝêï óôç Ñþìç, Ç éôáëéêÞ áíáãÝííçóç, ÊáæáíôæÜêçò (âñáâåõìÝíï áðü ôçí ïìÜäá ôùí Äþäåêá). ÌõèéóôïñÞìáôá: Ôï ÷ñïíéêü ìéáò ðïëéôåßáò, ÐáíôÝñìç ÊñÞôç, Êñçôéêüò, óå ôñåéò ôüìïõò ìå ôïõò ôßôëïõò: Ç ðñþôç ËåõôåñéÜ, Ç Ðïëéôåßá, ¹ëéïò ôïõ èáíÜôïõ. ¸ãñáøå åðßóçò ôá èåáôñéêÜ: Ôï éåñü óöÜãéï, ËÜæáñïò, Ôá ÷Ýñéá ôïõ æùíôáíïý èåïý, Çöáßóôåéï. Ôýðùóå áêüìç ôåôñáêüóéá ãñÜììáôá ôïõ ÊáæáíôæÜêç áðü ôçí áëëçëïãñáößá ðïõ äéáôçñïýóáí. Ôï Ýñãï ôïõ ÐñåâåëÜêç åßíáé áîéüëïãï. Ïé æùíôáíÝò ðåñéãñáöÝò, ç ðëïýóéá ãëþóóá, ç åõáéóèçóßá, ç øõ÷ïãñáöéêÞ äýíáìç êáé ç áãÜðç ðñïò ôçí ÊñÞôç ôï ÷áñáêôçñßæïõí.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ìéêñü áõôü áðüóðáóìá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ôñßôï âéâëßï ôçò ìõèéóôïñçìáôéêÞò ôñéëïãßáò ôïõ ÐáíôåëÞ ÐñåâåëÜêç Ï Êñçôéêüò, ìå ôßôëï Ç Ðïëéôåßá. Ìáò ìåôáöÝñåé óôá êñßóéìá éóôïñéêÜ ÷ñüíéá ôïõ áãþíá ôùí Êñçôþí êáé ôïõ çãÝôç ôïõò ÅëåõèÝñéïõ ÂåíéæÝëïõ ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò íÞóïõ. ÌåôÜ ôçí åðéôõ÷çìÝíç åðáíÜóôáóç óôï Ãïõäß êáé ôéò óõìâïõëÝò ôïõ Ýìðåéñïõ ÂåíéæÝëïõ óôïõò óõíôåëåóôÝò ôçò, êñßèçêå áðáñáßôçôç ç êëÞóç ôïõ áðü ôçí ÊñÞôç óôçí

135

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

ÁèÞíá. Ï Êñçôéêüò ðïëéôéêüò ðáñïõóéÜæåôáé óôï êåßìåíï áêñéâþò ìåôÜ ôç ëÞøç ôçò áðüöáóçò íá áðïäå÷ôåß ôçí ðñüóêëçóç, óôï êñßóéìï åêåßíï óçìåßï ôçò áíá÷þñçóçò áðü ôçí ÊñÞôç êáé ôçò ìåôÜâáóÞò ôïõ óôçí ÁèÞíá.

Γ. Δομή του έργου Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óå äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Óôçí õãåéÜ óïõ… óêïõðßæïíôáò ôá ìÜôéá ôïõò»: Ï áðï÷áéñåôéóôÞñéïò ëüãïò ôïõ ÂåíéæÝëïõ óôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ. 2ç åíüôçôá: «Ï ÂåíéæÝëïò... ôï êáôåõüäéï»: Ôï êáôåõüäéï ôïõ ëáïý óôï ÂåíéæÝëï.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ï ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò ùò ðïëéôéêÞ ðñïóùðéêüôçôá. Óêïðüò ôïõ åßíáé íá ðáñïõóéÜóåé ôéò áñ÷Ýò êáé ôá ïñÜìáôá ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðïëéôéêïý. Ôï êåßìåíï êÜíåé ëüãï ãéá ôç óçìáóßá ôçò ðïëéôéêÞò óêÝøçò êáé ôïõ äçìïêñáôéêïý ôñüðïõ äéáêõâÝñíçóçò.

136

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ï ÂåíéæÝëïò Ý÷åé áðïäå÷ôåß ôçí ðñüóêëçóç íá ðÜåé óôçí ÁèÞíá êáé åêöùíåß ôïí áðï÷áéñåôéóôÞñéï ëüãï ôïõ ðñïò ôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ. Óôï óõíáéóèçìáôéêÜ öïñôéóìÝíï ëüãï ôïõ åêèÝôåé ôïõò öéëåëåýèåñïõò ïñáìáôéóìïýò ôïõ ãéá ôïí åëëçíéêü ëáü, êáèþò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ åíüò óõíåôïý çãÝôç. Åðßóçò ðáñáèÝôåé ôéò ðñïûðïèÝóåéò äéïßêçóçò ìéáò åõíïìïýìåíçò ðïëéôåßáò: ðñþôï ìÝëçìá ðñÝðåé íá åßíáé ôï äçìüóéï óõìöÝñïí êáé êáôüðéí ç åëåõèåñßá ôïõ ëüãïõ, ç óùóôÞ äéá÷åßñéóç ôçò åîïõóßáò, ç êïéíùíéêÞ äéêáéïóýíç êáé ãåíéêÜ ï óåâáóìüò ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ ëáïý. Óýìöùíá ìå ôï ÂåíéæÝëï ï óùóôüò ðïëéôéêüò, êáô’ áñ÷Þí êáé ðÜíù áð’ üëá, ðñÝðåé íá ëåéôïõñãåß áíåîÜñôçôá êáé ðÜíôá ìå ãíþìïíá ôï äçìüóéï êáé ü÷é ôï ðñïóùðéêü Þ ôï êïììáôéêü óõìöÝñïí. Åðßóçò, ðñÝðåé íá åßíáé óå èÝóç íá ëÝåé Üöïâá ôç ãíþìç ôïõ, Ýóôù êé áí áõôÞ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç åßôå ìå ôïõò ðïëéôéêïýò ôïõ óõììÜ÷ïõò åßôå ìå ôç ãíþìç ôïõ ëáïý ðïõ ôïí õðïóôçñßæåé. Åðéðñüóèåôá, ï óùóôüò ðïëéôéêüò ðñÝðåé íá âëÝðåé ôçí åîïõóßá ü÷é ùò óêïðü áëëÜ ùò ôï ìÝóï, ìå ôï ïðïßï èá ðåôý÷åé ôïõò õøçëüôåñïõò ðïëéôéêïýò óôü÷ïõò êáé óêïðïýò ôïõ. ÔÝëïò, Ýíáò ðïëéôéêüò ðñÝðåé íá åßíáé óå èÝóç íá ìðïñåß íá áðï÷ùñéóôåß ôçí åîïõóßá, üôáí êáôáëÜâåé üôé áõôÞ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç êáé äåí åîõðçñåôåß ðëÝïí ôá óõìöÝñïíôá ôïõ ëáïý.

2ç åíüôçôá: Óôçí äåýôåñç áõôÞ åíüôçôá ðáñïõóéÜæåôáé ôï êáôåõüäéï ôïõ ëáïý óôï ÂåíéæÝëï. Ï ðïëéôéêüò áðï÷áéñåôÜ ôï ëáü ôïõ, ðïõ åß÷å óõãêåíôñùèåß ãéá íá ôïí áðï÷áéñåôßóåé. Ç áãÜðç ôïõ êüóìïõ ðñïò ôï ðñüóùðü ôïõ åßíáé åìöáíÞò: áíïßãïõí äñüìï ãéá íá ðåñÜóåé, ôïí åðåõöçìïýí êïõíþíôáò ìáíôßëéá, åíþ üëïé èá Þèåëáí íá ôïí áãêáëéÜóïõí ãéá íá ôïõ äåßîïõí ðüóï ðïëý ôïí åêôéìïýí.

Παντελής Πρεβελάκης

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ï ÂåíéæÝëïò åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ëáúêüò· äåß÷íåé íá ìçí ôïí Ý÷åé óõíåðÜñåé ç åîïõóßá êáé ç áãÜðç ôïõ êüóìïõ, åöüóïí êáôáäÝ÷åôáé íá ðáñåõñåèåß óå ëáúêÞ óõãêÝíôñùóç óå êáöåíåßï êáé íá ÷áéñåôßóåé ï ßäéïò ôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ. ÄéáêáôÝ÷åôáé áðü óõíáéóèÞìáôá Ýíôïíïõ ðáôñéùôéóìïý êáé áíéäéïôÝëåéáò, êáèþò óå üëï ôïí ðïëéôéêü ôïõ ëüãï ðñïâÜëëåé ôï äçìüóéï óõìöÝñïí êáé äåóìåýåôáé üôé èá õðçñåôÞóåé ìüíïí áõôü. ÐáñïõóéÜæåôáé åðßóçò ñåáëéóôÞò, ìåôñéïðáèÞò áëëÜ êáé èáññáëÝïò, åöüóïí ðáñáäÝ÷åôáé üôé ôï Ýñãï ðïõ ðñüêåéôáé íá áíáëÜâåé åßíáé «äýóêïëï êáé ðïëýìïñöï», áëëÜ äçëþíåé Ýôïéìïò íá ôï áíáëÜâåé. Ãé’ áõôü Üëëùóôå æçôÜ ôçí åõ÷Þ ôïõ ëáïý ðïõ èá ôïõ äþóåé äýíáìç íá óõíå÷ßóåé ôï Ýñãï ðïõ áíÝëáâå. ÅðéðëÝïí äåß÷íåé óåâáóìü óôçí åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç êáé éóôïñßá êáé íéþèåé âáñý ôï ÷ñÝïò ôïõ áðÝíáíôé óôéò èõóßåò êáé ôïõò áãþíåò ôùí ÅëëÞíùí: «Ï ôåëéêüò óêïðüò ìáò åßíáé íá êÜìïõìå åêåßíçí ôçí ÅëëÜäá ðïõ ïé ðáôåñÜäåò ìáò ïíåéñåýôçêáí ìÝóá óôç íý÷ôá ôçò óêëáâéÜò». ÔÝëïò åßíáé ïñáìáôéóôÞò êáé öéëüäïîïò, áöïý ïíåéñåýåôáé ôçí áíáìüñöùóç ôçò ðïëéôåßáò êáé ôï «óõíáãåñìü ôïõ ëáïý», óôü÷ïõò äéüëïõ ðñïóéôïýò, áí ëÜâïõìå õðüøç ìáò ôï ðñüóöáôï éóôïñéêü ðáñåëèüí ôçò åðï÷Þò óôçí ïðïßá ìáò ìåôáöÝñåé ôï áðüóðáóìá.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé äçìïôéêÞ ìå ðïëëïýò êñçôéêïýò éäéùìáôéóìïýò (õðïôÜæåé, óõìöÝñï, ôçíå, ôïíå, óôåíåìÝíïò, øåõôßóåé, åõáããåëßæïõíôáé, áöüíôáò, ðáíôïôåéíåýïõíå). ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ëéôü, åíþ ç ÷ñÞóç ðïëëþí ìåôáöïñþí êÜíåé ôïí ðïëéôéêü ëüãï ôïõ ÂåíéæÝëïõ ðåñéóóüôåñï ãëáöõñü. iii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï, Ý÷ïõìå êõñßùò ìßìçóç, äçëáäÞ áöçãåßôáé Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ (ÂåíéæÝëïò) óå á´ ðñüóùðï. Óôï ìåãáëýôåñï, äçëáäÞ, ìÝñïò ôïõ Ýñãïõ Ý÷ïõìå Üìåóç áöÞãçóç. Ìüíï óôç äåýôåñç åíüôçôá ç áöÞãçóç ìåôáôñÝðåôáé óå ôñéôïðñüóùðç êáé ãßíåôáé äéÞãçóç.

137

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Ôï êåßìåíï Ý÷åé áñêåôÝò ìåôáöïñÝò, þóôå ï ðïëéôéêüò ëüãïò ôïõ ÂåíéæÝëïõ íá âñåé áíôßêñéóìá óôï ëáü êáé íá ãßíåé êáôáíïçôüò. ÌåôáöïñÝò: «ïé êáéíïýñãéïé Üíôñåò… äýóêïëï êáé ðïëýìïñöï», «ó’ ÌåôáöïñÝò áõôü õðïôÜæåé ôï êïììáôéêü êáé ôï ðñïóùðéêü ôïõ óõìöÝñï», «íá ìçí ôçíå íïèåýåé ãéá íá ãßíåé áñåóôüò», «ï ðïëéôéêüò… óêÝðç ôçò ðïëéôåßáò», «ãéá íá åõôõ÷Þóåé ç ðïëéôåßá», «Üíïéãå ðÝñáóìá áíÜìåóá óôá äÝíôñá», «ìå ôï ÷áìüãåëï óôá ÷åßëç», «ôñßæåé ôï ëéáíï÷Üëéêï…» Ðáñïìïéþóåéò: «óáí ìÝóï», «óáí óêïðü», «ðïõ ‘÷å ôñÝîåé ìåëßóóé». Ðáñïìïéþóåéò ÐñïóùðïðïéÞóåéò:«ï ðïëéôéêüò ðñÝðåé íá ‘÷åé ôï äçìüóéï óõìöÝñï ÐñïóùðïðïéÞóåéò êñéôÞ», «ïé ðïëéôåßåò ðáñáóôñáôïýíå», «ï ëáüò ðåéíÜ ãéá ëåõôåñéÜ», «üôáí ôéò ÷ïñôÜóåé ç øõ÷Þ ôïõ», «èá äåé íá æùíôáíåýïõí ôá ðéï áðüôïëìá üíåéñÜ ôïõ». Åéêüíåò: «Ï ÂåíéæÝëïò… ìïõóôÜêéá ôïõò», «Ï ÂåíéæÝëïò óçêþèçêå Åéêüíåò áðü ôï ôñáðÝæé… ãéá íá ôïõ ðïõí ôï êáôåõüäéï».

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. ÐåñéãñÜøôå óå äÝêá ðåñßðïõ óåéñÝò ôçí ðñïóùðéêüôçôá êáé ôçí øõ÷ïóýíèåóç ôïõ ÅëåõèÝñéïõ ÂåíéæÝëïõ, áíôëþíôáò õëéêü ìüíï ìÝóá áðü ôï êåßìåíï. Áñ÷éêÜ ï ÂåíéæÝëïò åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ëáúêüò. Äåß÷íåé íá ìçí ôïí Ý÷åé óõíåðÜñåé ç åîïõóßá êáé ç áãÜðç ôïõ êüóìïõ êáé êáôáäÝ÷åôáé íá ðáñåõñåèåß óå ëáúêÞ óõãêÝíôñùóç óå êáöåíåßï êáé íá ÷áéñåôßóåé ï ßäéïò ôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ. ÄéáêáôÝ÷åôáé áðü óõíáéóèÞìáôá Ýíôïíïõ ðáôñéùôéóìïý êáé áíéäéïôÝëåéáò. Ãéá ôï ëüãï áõôü, óå üëï ôï ëüãï ôïõ ðñïâÜëëåé ôï äçìüóéï óõìöÝñïí êáé äåóìåýåôáé üôé èá õðçñåôÞóåé ìüíï áõôü. ÐáñïõóéÜæåôáé åðßóçò ñåáëéóôÞò êáé ìåôñéïðáèÞò, åöüóïí ðáñáäÝ÷åôáé üôé ôï Ýñãï ðïõ ðñüêåéôáé íá áíáëÜâåé åßíáé äýóêïëï êáé ðïëýìïñöï. Óõã÷ñüíùò üìùò åßíáé èáññáëÝïò êáé äçëþíåé üôé, ðáñÜ ôéò äõóêïëßåò, åßíáé Ýôïéìïò íá ôï áíáëÜâåé. Ãéá ôï ëüãï áõôü æçôÜ ôçí åõ÷Þ ôïõ ëáïý ðïõ èá ôïõ äþóåé äýíáìç íá óõíå÷ßóåé. ÅðéðëÝïí äåß÷íåé óåâáóìü óôçí åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç êáé éóôïñßá êáé íéþèåé üôé ôï ÷ñÝïò ôïõ áðÝíáíôé óôéò èõóßåò êáé ôïõò áãþíåò ôùí ÅëëÞíùí åßíáé âáñý. «Ï ôåëéêüò óêïðüò ìáò åßíáé íá êÜìïõìå åêåßíçí ôçí ÅëëÜäá ðïõ ïé ðáôåñÜäåò ìáò ïíåéñåýôçêáí ìÝóá óôç íý÷ôá ôçò óêëáâéÜò». ÔÝëïò åßíáé ïñáìáôéóôÞò êáé öéëüäïîïò, áöïý ïíåéñåýåôáé ôçí áíáìüñöùóç ôçò ðïëéôåßáò êáé ôï «óõíáãåñìü ôïõ ëáïý», óôü÷ïõò ðïõ äåí Þôáí êáèüëïõ ðñïóéôïß åêåßíç ôçí ðåñßïäï.

138

2. Ðïéá åßíáé ôá ãíùñßóìáôá ðïõ ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýíáò óùóôüò ðïëéôéêüò, óýìöùíá ìå ôéò áñ÷Ýò ôïõ ÂåíéæÝëïõ;

Óýìöùíá ìå ôï ÂåíéæÝëï ï óùóôüò ðïëéôéêüò ðÜíù áð’ üëá ðñÝðåé íá ëåéôïõñãåß áíåîÜñôçôá êáé ìå ãíþìïíá ôï äçìüóéï êáé ü÷é ôï ðñïóùðéêü Þ ôï êïììáôéêü óõìöÝñïí. Åðßóçò, ðñÝðåé íá åßíáé óå èÝóç íá ëÝåé Üöïâá ôç ãíþìç ôïõ, Ýóôù êé áí áõôÞ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç åßôå ìå ôïõò ðïëéôéêïýò ôïõ óõììÜ÷ïõò åßôå ìå ôç ãíþìç ôïõ ëáïý ðïõ ôïí õðïóôçñßæåé. Åðéðñüóèåôá, ï óùóôüò ðïëéôéêüò ðñÝðåé íá âëÝðåé ôçí åîïõóßá ü÷é ùò óêïðü áëëÜ ùò ôï ìÝóï, ìå ôï ïðïßï èá ðåôý÷åé ôïõò õøçëüôåñïõò ðïëéôéêïýò óôü÷ïõò êáé óêïðïýò ôïõ. ÔÝëïò, Ýíáò ðïëéôéêüò ðñÝðåé íá åßíáé óå èÝóç íá ìðïñåß íá áðï÷ùñéóôåß ôçí åîïõóßá, üôáí êáôáëÜâåé üôé áõôÞ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôá óõìöÝñïíôá ôïõ ëáïý êáé äåí ôá åîõðçñåôåß ðëÝïí. 3. «¢ìá ï ëáüò ðéóôÝøåé óôïí åáõôü ôïõ êé ïäçãçèåß áðü Üîéï êõâåñíÞôç, ôüôå èá äåé íá æùíôáíåýïõí ôá ðéï áðüôïëìá üíåéñÜ ôïõ»: Ðïéá åßíáé ç ãíþìç óáò ãéá ôçí Üðïøç áõôÞ ðïõ äéáôõðþíåé ï Åë. ÂåíéæÝëïò; ÁéôéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò êáé ìå ðáñáäåßãìáôá. Ï Üíèñùðïò äåí ðëÜóôçêå ãéá íá æÞóåé ìüíïò. Áðü ôçí áõãÞ ôçò éóôïñßáò ôïõ ôïí âñßóêïõìå åíôáãìÝíï ìÝóá óå ìéá ëßãï Þ ðïëý ïñãáíùìÝíç ïìÜäá, ìå ôçò ïðïßáò ôá ìÝëç åßíáé óõíõðåýèõíï êáé áëëçëÝããõï. ¼ôáí äåí õðÜñ÷åé áëëçëåããýç êáé ï êáèÝíáò óêÝöôåôáé åãùéóôéêÜ ôï áôïìéêü ôïõ óõìöÝñïí, ôüôå ç êïéíùíßá äéáëýåôáé. ¼óï ðéï áñìïíéêÜ äåìÝíïò åßíáé ìå ôçí ïìÜäá, üóï ðéï åéñçíéêÜ æåé ìå ôïõò ïìïßïõò ôïõ, ôüóï áéóèÜíåôáé ðéï óßãïõñïò, ôüóï ìåãáëýôåñç åìðéóôïóýíç Ý÷åé óôïí åáõôü ôïõ êáé óôç æùÞ ãåíéêüôåñá. Óôç óõíÝ÷åéá, üðùò ôï êïðÜäé ôùí æþùí Ý÷åé áíÜãêç áðü ôï âïóêü, Ýôóé êáé ç áíèñþðéíç áãÝëç Ý÷åé áíÜãêç áðü Ýíáí ðïëéôéêü ãéá íá ôç öñïíôßæåé. Ìå ôç óçìáíôéêÞ, üìùò, äéáöïñÜ üôé ï âïóêüò ðïéìáßíåé ôá ðñüâáôá ãéá ôï äéêü ôïõ óõìöÝñïí, åíþ ï Üîéïò ðïëéôéêüò –áõôüò ãéá ôïí ïðïßï ìáò êÜíåé ëüãï ï ÂåíéæÝëïò– äåí Ý÷åé ðñïóùðéêü óõìöÝñïí êáé âëÝøåéò, áëëÜ áãùíßæåôáé ãéá ôï êïéíü óõìöÝñïí. ¢ñá, ãé’ áõôü ÷ñåéÜæåôáé ï Üîéïò ðïëéôéêüò: áõôüò åßíáé ðïõ èá ðÜñåé óôá ÷Ýñéá ôïõ ôéò äéáöïñåôéêÝò åðéèõìßåò êáé ôá óõìöÝñïíôá ðïëëþí áíèñþðùí ìáæß (ëáüò) êáé èá ôéò åðåîåñãáóôåß, Ýôóé þóôå íá âñåé ôç ÷ñõóÞ ôïìÞ, äçëáäÞ ôç ëýóç ðïõ èá åîõðçñåôåß êáé èá óõìöÝñåé –áí ü÷é üëïõò– ôçí ðëåéïíüôçôá ôùí ðïëéôþí. Ìå áõôÝò ôéò ðñïûðïèÝóåéò ç ðïëéôåßá ïäçãåßôáé óå óßãïõñç ðñüïäï êáé åõçìåñßá, üðùò Üëëùóôå ìáò áðïäåéêíýåé êáé ç éóôïñßá. Ôñáíü ðáñÜäåéãìá äçìïêñáôéêÞò êïéíùíßáò ðïõ êõâåñíÞèçêå áðü Üîéï ðïëéôéêü åßíáé áõôü ôçò ÁèÞíáò ôïõ ÐåñéêëÞ (460-429 ð.×.), ï ïðïßïò åöáñìüæïíôáò ðïëëÝò ìåôáññõèìßóåéò ðÝôõ÷å ôçí ðíåõìáôéêÞ êáé çèéêÞ åîýøùóç ôùí ðïëéôþí, ïé ïðïßïé åíùìÝíïé óôçñß÷ôçêáí ðÜíù ôïõ êáé ðßóôåøáí óôï üñáìÜ ôïõ. ¢ëëï ðáñÜäåéãìá åßíáé ç ðåñßðôùóç ôïõ ÉùÜííç

Παντελής Πρεβελάκης

139

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

Êáðïäßóôñéá, ðïõ äéáôÝëåóå êõâåñíÞôçò ôïõ ðñþôïõ áíåîÜñôçôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò (23 Éáíïõáñßïõ 1827). ÐáñÜ ôá ôåñÜóôéá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôþðéæå ç ÅëëÜäá, ìå ôç óõíåôÞ äéáêõâÝñíçóÞ ôïõ ç ÷þñá ãíþñéóå áíÜðôõîç óå ðïëëïýò ôïìåßò, üðùò óôçí ðïëéôéêÞ, óôçí ðáéäåßá, óôçí ïéêïíïìßá, óôá óôñáôéùôéêÜ.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá ôñÝöïõí ïé Êñçôéêïß ãéá ôïí ÅëåõèÝñéï ÂåíéæÝëï êáé ðþò ôá åêäçëþíïõí; ÁðáíôÞóôå êÜíïíôáò áíáöïñÜ óå óõãêåêñéìÝíá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ. 2. Ôé åííïåß ï ÂåíéæÝëïò üôáí ëÝåé üôé ç ìíÞìç ôïõ ¸ëëçíá ðñÝðåé íá «ãåìßóåé ìå Ýíá êáéíïýñãéï ÅéêïóéÝíá»; 3. ÅðéëÝîôå ôñßá åðßèåôá ðïõ êáôÜ ôç ãíþìç óáò áðïäßäïõí êáßñéá ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ðïëéôéêïý ÂåíéæÝëïõ.

140

Ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου 1940 Γιώργος Θεοτοκάς

Α. Ο δημιουργός Ï Ãéþñãéïò ÈåïôïêÜò ãåííÞèçêå áðü ×éþôåò ãïíåßò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ôï 1905 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1966. Óðïýäáóå óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò ÁèÞíáò ôç íïìéêÞ åðéóôÞìç êé Ýêáíå ìåôáðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò óôï Ðáñßóé êáé óôï Ëïíäßíï. Íåüôáôïò, óôçí çëéêßá ôùí 23 ìüëéò åôþí, ðñùôïðáñïõóéÜóôçêå óôá ãñÜììáôá ìå ôï äïêßìéï Åëåýèåñï ðíåýìá, ðïõ ôï äçìïóßåõóå ìå ôï øåõäþíõìï ÏñÝóôçò ÄéãåíÞò. Áñãüôåñá êáëëéÝñãçóå ôï ëïãïôå÷íéêü äïêßìéï êáé áíáäåß÷ôçêå áñéóôïôÝ÷íçò óôï åßäïò áõôü. Åêôüò áðü äïêßìéá, Ýãñáøå êáé ìõèéóôïñÞìáôá, äéçãÞìáôá êáé èåáôñéêÜ Ýñãá. ÄéáôÝëåóå äéåõèõíôÞò ôïõ Åèíéêïý ÈåÜôñïõ. ÅîÝäùóå ôá âéâëßá: Áñãþ, Ôï äáéìüíéï, ËåùíÞò, ÉåñÜ ïäüò, Áóèåíåßò êáé ïäïéðüñïé. ÌõèéóôïñÞìáôá: ¿ñåò Áñãßáò, Åõñéðßäçò ÐåíôïæÜëçò êáé Üëëåò éóôïñßåò. ÄéçãÞìáôá: Ôï ãåöýñé ôçò ¢ñôáò, Ôï ðáé÷íßäé ôçò ôñÝëáò êáé ôçò öñïíéìÜäáò, Ï Êáôóáíôþíçò, ÓõíáðÜíôçìá óôçí ÐåíôÝëç, ÁëêéâéÜäçò. ÈåáôñéêÜ Ýñãá: Åìðñüò óôï êïéíùíéêü ðñüâëçìá, Óôï êáôþöëé ôùí íÝùí êáéñþí. Äïêßìéá: Äïêßìéï ãéá ôçí ÁìåñéêÞ, ÐñïâëÞìáôá ôïõ êáéñïý ìáò. Åðßóçò ôýðùóå êáé äýï ðïéçôéêÝò óõëëïãÝò. ÐïëëÜ áðü ôá Ýñãá ôïõ ÈåïôïêÜ Ý÷ïõí ìåôáöñáóôåß óôç ãáëëéêÞ êáé ôç óïõçäéêÞ ãëþóóá.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï áðüóðáóìá ðïõ áêïëïõèåß åßíáé áðü ôï ðñïóùðéêü çìåñïëüãéï ôïõ ÈåïôïêÜ (ÔåôñÜäéá Çìåñïëïãßïõ 1939-1953). Ðñüêåéôáé ãéá áõèåíôéêÞ ìáñôõñßá, ãñáììÝíç åí èåñìþ, ôçí ßäéá ìÝñá ðïõ îÝóðáóå ï åëëçíïúôáëéêüò ðüëåìïò. ÊáôáãñÜöïíôáé ôá ðñïóùðéêÜ ôïõ óõíáéóèÞìáôá áëëÜ êáé ïé áíôéäñÜóåéò ôùí Áèçíáßùí ìüëéò ìáèáßíïõí ôï íÝï.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò:

141

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

1ç åíüôçôá: «Îõðíþ ìå ôéò êáìðÜíåò…. íá ìáò âïìâáñäßóïõí»: Ï óõããñáöÝáò åíçìåñþíåôáé ãéá ôçí êÞñõîç ôïõ Åëëçíïúôáëéêïý ðïëÝìïõ. 2ç åíüôçôá: «Îåêéíþ ãéá ôçí ÁèÞíá… ðñïò ôá Ýîù ãéá íá ìçí ôçí äïõí»: Ç äéáäñïìÞ ìå ôï ëåùöïñåßï áðü ôçí ÊçöéóéÜ óôçí ÁèÞíá êáé ïé áíôéäñÜóåéò ôùí åðéâáôþí. 3ç åíüôçôá: «ÖôÜíù óôï ãñáöåßï… íá âáóéëåýåé óôïí ôüðï»: Ïé ðïéêßëåò áíôéäñÜóåéò ôïõ áèçíáúêïý ëáïý óôçí åßäçóç ôïõ ðïëÝìïõ.

Δ. Ανάλυση του περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Äýï åßíáé ôá èåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ êåéìÝíïõ: ïé äéáöïñåôéêÝò áíôéäñÜóåéò ôùí áíèñþðùí áðÝíáíôé óôï ãåãïíüò ôïõ ðïëÝìïõ êáé êáôüðéí ç åèíéêÞ ïìïøõ÷ßá êáé ïìüíïéá ùò åëëçíéêÞ ðñáêôéêÞ óôçí áíôéìåôþðéóç êñßóåùí. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ï óõããñáöÝáò, áõôüðôçò ìÜñôõñáò êáé ðñüóùðï ðïõ äñá, êáôáãñÜöåé ôá ðñïóùðéêÜ ôïõ óõíáéóèÞìáôá êáé ôéò óêÝøåéò ðïõ ôïõ ãåííÞèçêáí áðü ôçí þñá ðïõ åíçìåñþíåôáé ãéá ôçí Ýíáñîç ôïõ ðïëÝìïõ áðü ôéò êáìðÜíåò ôùí åêêëçóéþí ðïõ óçìáßíïõí ôçí êÞñõîç ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôïí ðñþôï óõíáãåñìü. 2ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ðáñáôßèåíôáé êáé ïé ðñþôåò áíôéäñÜóåéò ôïõ êüóìïõ ðïõ óõíáíôÜ óôï ëåùöïñåßï ðçãáßíïíôáò áðü ôçí ÊçöéóéÜ óôçí ÁèÞíá. Ôá äéêÜ ôïõ óõíáéóèÞìáôá îåêéíïýí áðü ôçí áðëÞ áðÜèåéá êáé öôÜíïõí ìÝ÷ñé ôçí Ýîáøç êáé ôïí åíèïõóéáóìü. ÁíÜëïãá áíôéêñïõüìåíåò åßíáé êáé ïé áíôéäñÜóåéò ôïõ êüóìïõ: Üëëïé áãùíéïýí, Üëëïé ðáíéêïâÜëëïíôáé, áëëÜ ïé ðåñéóóüôåñïé æçôùêñáõãÜæïõí. 3ç åíüôçôá: Ç ðáíçãõñéêÞ õðïäï÷Þ ôçò êÞñõîçò ôïõ Â’ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ ãéá ôçí ÅëëÜäá äéáöáßíåôáé êáëýôåñá óôçí ôñßôç åíüôçôá ôïõ êåéìÝíïõ, üðïõ ðåñéãñÜöïíôáé óêçíÝò áðü ôï êÝíôñï ôçò ÁèÞíáò. Äåí õðÜñ÷åé öüâïò, êáèþò ïé ¸ëëçíåò åðéèõìïýóáí áðü êáéñü íá ëÜâïõí ìÝñïò óôïí ðüëåìï, åíþ åðéêñáôåß ãåíéêÜ åõèõìßá êáé üëïé áíôéìåôùðßæïõí ôçí êáôÜóôáóç ìå ãåííáéüôçôá. Ç áôìüóöáéñá èõìßæåé åèíéêÞ åïñôÞ, åíþ äå ëåßðïõí êáé ïé äéáäçëþóåéò êáé ïé âáíäáëéóìïß. Ç ðáíçãõñéêÞ áõôÞ áôìüóöáéñá åðçñåÜæåé êáé ôïí áöçãçôÞ, ðïõ åíþ Þôáí áðáèÞò, áñ÷ßæåé íá ãåëÜ êáé íá öùíÜæåé.

142

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ¹ñùáò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ï ßäéïò ï áöçãçôÞò. Ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ áöçãçôÞ åßíáé êëéìáêïýìåíá êáé áóöáëþò åðçñåáæüìåíá áðü ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí õðüëïéðùí áíèñþðùí ãýñù ôïõ. Ç ðñþôç ôïõ áíôßäñáóç åßíáé áõôÞ ôçò áðÜèåéáò· óõíå÷ßæåé íá ðñÜôôåé êáé íá

óêÝöôåôáé üðùò êÜèå ìÝñá, óáí íá ìçí Ý÷åé áëëÜîåé ôßðïôá: «Óôï ëåùöïñåßï äéáâÜæù ôçí åöçìåñßäá ìïõ êáé îå÷íéïýìáé. ÁðÜèåéÜ ìïõ». Áñãüôåñá, êáé ãéá ìéá óôéãìÞ, ç áðÜèåéá áõôÞ ÷Üíåôáé êáé ôïí âëÝðïõìå íá ôáñÜæåôáé åðçñåáóìÝíïò áðü ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí äýï ãõíáéêþí óôï ëåùöïñåßï, ðïõ ç ìßá êëáßåé ìå ëõãìïýò êáé ç Üëëç êñõöÜ. Êáôüðéí, ç áðÜèåéÜ ôïõ åðáíÝñ÷åôáé, óõíïäåõüìåíç êáé áðü ôï áßóèçìá ôçò ðåñçöÜíéáò: «Îáíáâñßóêù üëç ôçí áðÜèåéÜ ìïõ… ìïõ äßíåé êÜðïéá ðåñçöÜíéá». Áöïý êáôåâáßíåé áðü ôï ëåùöïñåßï êáé Ýñ÷åôáé óå áìåóüôåñç åðáöÞ ìå ôïõò Áèçíáßïõò ðïõ æçôùêñáõãÜæïõí, áéóèÜíåôáé êáé áõôüò åíèïõóéáóìÝíïò («öùíÜæù êé åãþ êáé ãåëþ»). Ï åíèïõóéáóìüò ãßíåôáé ðÜèïò, öáíáôéóìüò, ëåâåíôéÜ («áéóèÜíåôáé êáíåßò Ýíá ðÜèïò óôïí áÝñá») êáé ôåëéêÜ áéóèÜíåôáé ôçí ïìüíïéá ðïõ åðéêñáôåß óôïí áèçíáúêü ëáü («áéóèÜíïìáé ôÝôïéáí ïìüíïéá íá âáóéëåýåé óôïí ôüðï»).

Γιώργος Θεοτοκάς

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ôï êåßìåíï åßíáé ãñáììÝíï óå áðëÞ äçìïôéêÞ ãëþóóá, ìå ÷ñÞóç êáèçìåñéíïý ëåîéëïãßïõ êáé êÜðïéùí éäéùìáôéóìþí (ãßíïõíôáé, áéóèÜíïõìáé, îå÷íéïýìáé, óðÜæïõí). ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ëéôü, ó÷åäüí êïöôü, ëüãù ôçò óõ÷íÞò ÷ñÞóçò ôïõ áóýíäåôïõ ó÷Þìáôïò êáé ôçí ðáñáôáêôéêÞ óýíäåóç ôùí ðñïôÜóåùí. Åðßóçò ôï ýöïò åßíáé æùíôáíü êáé ðáñáóôáôéêü, ìå ðïëëÝò åéêüíåò, üðùò áñìüæåé óå ýöïò çìåñïëïãßïõ. iii) ÁöÞãçóç ×ñçóéìïðïéåßôáé ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò ôçò ìßìçóçò, üðïõ Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ çìåñïëïãßïõ, óõãêåêñéìÝíá ï óõããñáöÝáò ðïõ ìåôÝ÷åé óôá ãåãïíüôá, ìáò áöçãåßôáé óå ðñþôï ðñüóùðï. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Åéêüíåò: Ôï áðüóðáóìá åßíáé áðü ôçí áñ÷Þ ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò ãåìÜôï Åéêüíåò åéêüíåò. Áñ÷éêÜ Ý÷ïõìå ôçí ç÷çôéêÞ åéêüíá áðü ôéò êáìðÜíåò ðïõ ÷ôõðïýí êáé îõðíïýí ôïí Þñùá êáé óôç óõíÝ÷åéá ôçí åéêüíá ôïõ ëåùöïñåßïõ êáé ôùí åðéâáôþí. Êáôüðéí Ý÷ïõìå ôçí ðïëåìéêÞ åéêüíá ðïõ óõíáíôÜ ï óõããñáöÝáò ìåôÜ ôïõò Áìðåëüêçðïõò. Áêïëïõèåß ç åéêüíá ôçò ïäïý Âïõêïõñåóôßïõ, ç åéêüíá ôçò äéáäÞëùóçò ôùí íÝùí êáé ôÝëïò ç åéêüíá ôïõ ãåíéêüôåñïõ åíèïõóéáóìïý ðïõ åðéêñáôåß óå üëç ôçí ÁèÞíá. ÌåôáöïñÝò: «îõðíþ ìå ôéò êáìðÜíåò», «íá ðÜñù ôï ëåùöïñåßï», «ôé ÌåôáöïñÝò ãßíïõíôáé ôá ðáéäéÜ ôçò», «îáíáâñßóêù ôçí áðÜèåéÜ ìïõ», «ìïõ äßíåé

143

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

êÜðïéá ðåñçöÜíéá», «Ý÷ïõí ÷õèåß óôïõò êåíôñéêïýò äñüìïõò», «Ýíá ðÜèïò ìåò ôïí áÝñá», «îýðíçóå ôï åëëçíéêü öéëüôéìï», «ôÝôïéáí ïìüíïéá íá âáóéëåýåé». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí ðáéäéÜ ðïõ îåêéíïýí». Ðáñïìïéþóåéò ÅðáíáëÞøåéò: Ï óõããñáöÝáò åðáíáëáìâÜíåé äéáñêþò ôï ñÞìá «áéÅðáíáëÞøåéò óèÜíïìáé», èÝëïíôáò íá äåßîåé üôé åóôéÜæåé óôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ßäéïõ êáé ôùí õðïëïßðùí.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. ÐåñéãñÜøôå ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ íéþèåé ï áöçãçôÞò êáèþò êáôåâáßíåé ìå ôï ëåùöïñåßï áðü ôçí ÊçöéóéÜ êáé üôáí ðåñðáôÜ óôï êÝíôñï ôçò ÁèÞíáò. ÁðáíôÞóôå åðéóçìáßíïíôáò óõãêåêñéìÝíá ÷ùñßá ìÝóá óôï êåßìåíï. Ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ áöçãçôÞ åßíáé êëéìáêïýìåíá êáé áóöáëþò åðçñåÜæïíôáé áðü ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí õðüëïéðùí áíèñþðùí ãýñù ôïõ. Óôçí áñ÷Þ áíôéäñÜ ìå áðÜèåéá êáé óõíå÷ßæåé íá ðñÜôôåé êáé íá óêÝöôåôáé üðùò êÜèå ìÝñá, óáí íá ìçí Ý÷åé áëëÜîåé ôßðïôá: «Óôï ëåùöïñåßï äéáâÜæù ôçí åöçìåñßäá ìïõ êáé îå÷íéïýìáé. ÁðÜèåéÜ ìïõ». Óôç óõíÝ÷åéá ç áðÜèåéá áõôÞ ÷Üíåôáé ãéá ëßãï êáé ï óõããñáöÝáò ôáñÜæåôáé åðçñåáóìÝíïò áðü ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí äýï ãõíáéêþí ðïõ êëáßíå óôï ëåùöïñåßï, ç ìßá ìå ëõãìïýò êáé ç Üëëç êñõöÜ. Êáôüðéí, ç áðÜèåéÜ ôïõ åðáíÝñ÷åôáé, óõíïäåõüìåíç üìùò áðü ðåñçöÜíéá («Îáíáâñßóêù üëç ôçí áðÜèåéÜ ìïõ… ìïõ äßíåé êÜðïéá ðåñçöÜíéá»). ¼ôáí êáôåâáßíåé áðü ôï ëåùöïñåßï êáé Ýñ÷åôáé óå áìåóüôåñç åðáöÞ ìå ôïõò Áèçíáßïõò ðïõ æçôùêñáõãÜæïõí, áéóèÜíåôáé êáé ï ßäéïò åíèïõóéáóìÝíïò («öùíÜæù êé åãþ êáé ãåëþ»). Ï åíèïõóéáóìüò ãßíåôáé ðÜèïò, öáíáôéóìüò, ëåâåíôéÜ («áéóèÜíåôáé êáíåßò Ýíá ðÜèïò óôïí áÝñá») êáé ôåëéêÜ áéóèÜíåôáé ôçí ïìüíïéá ðïõ åðéêñáôåß óôïí áèçíáúêü ëáü («áéóèÜíïìáé ôÝôïéáí ïìüíïéá íá âáóéëåýåé óôïí ôüðï»).

144

2. Ðïéåò åßíáé ïé äéáöïñåôéêÝò áíôéäñÜóåéò ôùí áíèñþðùí óôï Üêïõóìá ôïõ ðïëÝìïõ; ÁéôéïëïãÞóôå ôåò. Ç ðñþôç áíôßäñáóç ðïõ ðåñéãñÜöåôáé åßíáé ç áíôßäñáóç ðïõ Ý÷åé ç ãñéÜ ðñüóöõãáò, ç ïðïßá åðéâáßíåé ìáæß ìå ôï óõããñáöÝá óôï ëåùöïñåßï. Ç ãõíáßêá Ý÷åé ðáíéêïâëçèåß êáé ôñÝ÷åé óôïí ÐåéñáéÜ íá äåé ôá ðáéäéÜ ôçò. Ï ðáíéêüò ôçò ìÜíáò, ðïõ Ý÷åé æÞóåé Þäç ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ êáé Ý÷åé äåé áðü êïíôÜ ôï ðñüóùðï ôïõ ðïëÝìïõ, åßíáé áðüëõôá äéêáéïëïãçìÝíïò. Ôï ðñþôï ðïõ óêÝöôåôáé åßíáé ôá ðáéäéÜ ôçò, åéäéêÜ óôçí ðåñßðôùóç ðïõ Ý÷åé ãéïõò ðïõ óôñáôåýïíôáé óå óõíèÞêåò ðïëÝìïõ. ÊÜðïéïé Üëëïé åðéâÜôåò ôïõ ëåùöïñåßïõ ìéëïýí ãéá ôïí ðüëåìï ìå øõ÷ñáéìßá êáé êÜðïôå ìå åõèõìßá, ßóùò ãéáôß ç åßäçóç åßíáé áêüìç

íùðÞ êáé äåí Ý÷ïõí ðñïëÜâåé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò. ºóùò ðÜëé ç óôéãìÞ Þ ï ÷þñïò äåí ôïõò åðéôñÝðåé íá ðáíéêïâëçèïýí êáé ßóùò ç øõ÷ñáéìßá íá åßíáé ï ôñüðïò ÜìõíÜò ôïõò ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôç äýóêïëç êáôÜóôáóç. ¢ëëïôå ðÜëé ç øõ÷ñáéìßá åßíáé ôñüðïò áíôßäñáóçò ôùí áíèñþðùí ðïõ Ý÷ïõí óáóôßóåé êáé äåí îÝñïõí ðþò íá áíôéäñÜóïõí óå ìéá Üãíùóôç ãé’ áõôïýò êáôÜóôáóç, üðùò åßíáé ï ðüëåìïò. ÌåôÜ Ý÷ïõìå ôçí åéêüíá ôùí ðñþôùí óôñáôéùôþí ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ôçí êáôÜóôáóç óáí ìéá åõ÷Üñéóôç åêäñïìÞ: ôñáãïõäïýí, ãåëïýí êáé ðáßæïõí öÜðåò. Ï íåáíéêüò ôïõò áõèïñìçôéóìüò êáé ç ðïëåìéêÞ ôïõò áðåéñßá ôïýò ïäçãåß óôïí êßíäõíï ÷ùñßò íá óêÝöôïíôáé ôï áýñéï. ÐÜíå ãéá íá õðåñáóðéóôïýí ôçí ðáôñßäá êáé íá ãßíïõí Þñùåò, üðùò ïé ðñüãïíïß ôïõò. Ìéá Üëëç áíôßäñáóç åßíáé áõôÞ ôùí äýï ãõíáéêþí óôï ëåùöïñåßï, ðïõ ç ìßá áñ÷ßæåé îáöíéêÜ íá êëáßåé ìå ëõãìïýò êáé ç Üëëç êëáßåé êñõöÜ. Ïé ãõíáßêåò åßíáé áðü ôç öýóç ôïõò ðéï ðñïóãåéùìÝíåò óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé õðïëïãßæïõí ôéò áðþëåéåò, ðïõ, áíåîáñôÞôùò áðïôåëÝóìáôïò, Ý÷åé Ýíáò ðüëåìïò. ÐïëëÝò èá åßíáé ïé ìÜíåò êáé ïé ãõíáßêåò ðïõ èá èñçíÞóïõí ãéïõò êáé óõæýãïõò. Ùò ðñïò ôç äéáäÞëùóç ôïõ íåáíéêïý ðëÞèïõò ðïõ óðÜåé ðüñôåò, öùíÜæåé êáé ãåëÜ, áõôÜ äçëþíïõí ôçí åèíéêÞ ïìïøõ÷ßá êáé ïìüíïéá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôïõò ¸ëëçíåò ìðñïóôÜ óå êñßóéìåò åèíéêÝò õðïèÝóåéò. Ç åèíéêÞ åïñôÞ ðïõ ìïéÜæåé íá ãéïñôÜæåé ç ÁèÞíá äçëþíåé ôïí Ýíôïíï ðáôñéùôéóìü ðïõ áéóèÜíïíôáé ïé ¸ëëçíåò, ùò óõíÝðåéá åíüò Ýíäïîïõ éóôïñéêïý ðáñåëèüíôïò.

Γιώργος Θεοτοκάς

3. Ðïéá ãíùñßóìáôá ôïõ åëëçíéêïý ëáïý, ðïõ ðñïâÜëëïõí ìÝóá áðü ôéò áíôéäñÜóåéò ôïõ ðëÞèïõò, äçìéïõñãïýí áßóèçìá ÷áñÜò êáé õðåñçöÜíåéáò óôïí áöçãçôÞ; Ôá ãíùñßóìáôá ôïõ åëëçíéêïý ëáïý –êïéíüò ôüðïò óå üëåò ôéò öÜóåéò ôçò éóôïñßáò ôïõ– ðïõ óõíáíôÜìå óôï êåßìåíï åßíáé ç ãåííáéüôçôá, ç åõèõìßá, ç áõôïðåéèáñ÷ßá, ï áõèïñìçôéóìüò, ï åíèïõóéáóìüò, ôï öéëüôéìï, ç ëåâåíôéÜ, ôï ðÜèïò, ç åèíéêÞ åíüôçôá êáé ïìïøõ÷ßá óå êñßóéìåò åèíéêÝò õðïèÝóåéò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÄéáâÜóôå ìå ðñïóï÷Þ ôï êåßìåíï ôïõ Ã. ÈåïôïêÜ êáé åîçãÞóôå ôç öñÜóç: «ÅðéôÝëïõò, åßìáóôå ìÝóá!». 2. ÅîçãÞóôå ôçí åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò «áéóèÜíïìáé» óôï êåßìåíï. 3. Ðåßôå ìå óåéñÜ ôéò åéêüíåò ðïõ áíôéêñßæåé ï áöçãçôÞò áðü ôçí þñá ðïõ îõðíÜ ìÝ÷ñé ôç óôéãìÞ ðïõ öôÜíåé óôï êÝíôñï ôçò ÁèÞíáò.

145

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

Οι πιτσιρίκοι Δημήτρης Ψαθάς

Α. Ο δημιουργός Ï ÄçìÞôñéïò ØáèÜò ãåííÞèçêå ôï 1907 óôçí Ôñáðåæïýíôá ôïõ Ðüíôïõ. ¾óôåñá áðü ôï îåñßæùìá ôïõ åëëçíéêïý óôïé÷åßïõ áðü ôçí ðåñéï÷Þ åãêáôáóôÜèçêå óôçí ÁèÞíá. Åðéäüèçêå óôç äçìïóéïãñáößá êáé óôç óõããñáöÞ èåáôñéêþí Ýñãùí. Åðß óåéñÜ åôþí óõíåñãÜóôçêå ìå åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ ùò åõèõìïãñÜöïò. Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá âéâëßá Ç ÈÝìéò Ý÷åé êÝöéá, Ç ÈÝìéò Ý÷åé íåýñá, ÌáíôÜì Óïõóïý, Ôï óôñáâüîõëï, Ï åáõôïýëçò ìïõ, Ïé åëáöñüìõáëïé, Æçôåßôáé øåýôçò, Ìéêñïß Öáñéóáßïé, Öáýëïò êýêëïò, ¸íáò âëÜêáò êáé ìéóüò, Óôç ÷þñá ôùí ìõëüñäùí (åíôõðþóåéò ôïõ áðü Ýíá ôáîßäé ôïõ óôçí Áããëßá) ê.Ü.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ïé ðéôóéñßêïé åßíáé áõôïôåëÝò ôìÞìá ôïõ ìåãáëýôåñïõ ïìüôéôëïõ áöçãçìáôéêïý Ýñãïõ ôïõ ØáèÜ, ðïõ áíáöÝñåôáé óôçí ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç êáé éäéáßôåñá óôç óõíäñïìÞ ôùí ðáéäéþí óå áõôÞ. Ôï äéÞãçìá åêôõëßóóåôáé ôçí åðï÷Þ ôïõ äýóêïëïõ ÷åéìþíá ôïõ 1942 óôçí ÁèÞíá, üðïõ, ðáñÜ ôï êñýï êáé ôçí ðåßíá, ï ëáüò óõíå÷ßæåé ôçí áíôßóôáóÞ ôïõ êáôÜ ôùí Ãåñìáíþí êáé Éôáëþí êáôáêôçôþí. Áêüìç êáé ôá ðáéäéÜ Ýíùóáí ôéò äéêÝò ôïõò äõíÜìåéò óôçí õðüèåóç ôçò åëåõèåñßáò, ðñïêáëþíôáò ìå üðïéïí ôñüðï ìðïñïýóáí öèïñÝò óôçí ðïëåìéêÞ ìç÷áíÞ ôùí êáôáêôçôþí.

Γ. Δομή του έργου

146

Ôï êåßìåíï ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôñåéò íïçìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «ÃåíÜñçò ôïõ ‘42… ôï áóôåßï ç æùÞ ôïõ»: Ï ÃåíÜñçò ôïõ ‘42 óôçí ÁèÞíá. ¸íáò ðéôóéñßêïò ÷ëåõÜæåé ôïõò êáôáêôçôÝò. 2ç åíüôçôá: «ÂñáäÜêé… ôñÝìåé üëïò ï êüóìïò»: Ç äñÜóç ôùí óáëôáäüñùí êáé ç Üìõíá ôùí Ãåñìáíþí. 3ç åíüôçôá: «Ðáßñíåé ôá ìÝôñá ôïõ… Ýãéíáí Üöáíôïé»: Ôï óáìðïôÜæ ôùí ðéôóéñßêùí êáé ç ÝêâáóÞ ôïõ.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êåíôñéêü èÝìá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ç áãñéüôçôá ôùí Ãåñìáíþí êáôáêôçôþí áëëÜ êáé ç áöÝëåéÜ ôïõò, êáèþò êáé ôï èÜññïò êáé ç åõñçìáôéêüôçôá ôùí ìéêñþí áãùíéóôþí ôçò åëåõèåñßáò, ðïõ, åíþ êáíïíéêÜ ìïíáäéêü ôïõò ìÝëçìá Ýðñåðå íá Þôáí ôï ðáé÷íßäé, åêåßíá áíáìåéãíýïíôáé –ìå åðéôõ÷ßá ìÜëéóôá– óôçí áíôßóôáóç êáé ãåíéêÜ óôïí ðüëåìï. Äåí ðñÝðåé íá áãíïÞóïõìå ôéò óçìáíôéêÝò ðëçñïöïñßåò ðïõ ðñïóöÝñåé ôï êåßìåíï üóïí áöïñÜ óôç ãåñìáíéêÞ êáôï÷Þ êáé ôçí åëëçíéêÞ Áíôßóôáóç.

Δημήτρης Ψαθάς

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï êåßìåíï ôïðïèåôåßôáé ÷ñïíéêÜ óôï ÷åéìþíá ôïõ 1942, åí ìÝóù äçëáäÞ ôçò Êáôï÷Þò êáé ôçò ìåãÜëçò ðåßíáò óôçí ÁèÞíá. ÐáñÜ ôï êñýï êáé ôçí ðåßíá, ï ëáüò óõíå÷ßæåé áêëüíçôïò ôçí áíôßóôáóÞ ôïõ êáôÜ ôùí êáôáêôçôþí. 2ç åíüôçôá: Óôçí Áíôßóôáóç óõììåôÝ÷ïõí êáé ôá ðáéäéÜ, Üëëïôå ëåéôïõñãþíôáò ùò óáëôáäüñïé, äçëáäÞ íÝïé ðïõ ðçäïýóáí ðÜíù óôá ãåñìáíéêÜ áõôïêßíçôá êáé Üñðáæáí ôñüöéìá Þ Üëëá ÷ñÞóéìá áíôéêåßìåíá, êáé Üëëïôå êÜíïíôáò óáìðïôÜæ. 3ç åíüôçôá: Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ðáñáêïëïõèïýìå ìéá ïìÜäá ðáéäéþí íá åðé÷åéñåß óáìðïôÜæ êáé ôåëéêÜ íá ôï ðåôõ÷áßíåé: Ýíá ãåñìáíéêü áõôïêßíçôï åßíáé óôáìáôçìÝíï óôï ÆÜððåéï ìå áíáììÝíá ôá öþôá. ¸íá áãïñÜêé ðëçóéÜæåé ôï öñïõñü, ðïõ åßíáé Þäç åðéöõëáêôéêüò êáé ãíùñßæåé ãéá ôçí áíôéóôáóéáêÞ äñÜóç ôùí Åëëçíüðïõëùí êáé ôéò æçìéÝò ðïõ Ý÷ïõí ðÜèåé áðü áõôÜ óõíÜäåëöïß ôïõ óôï ðáñåëèüí. Ôï ðáéäß ðñïóðïéåßôáé üôé èÝëåé íá áíÜøåé Ýíá ôóéãÜñï áðü ôá öþôá ôïõ áõôïêéíÞôïõ, ãåãïíüò ðïõ äéáóêåäÜæåé ôï öñïõñü êáé ôïõ áðïóðÜ åí ìÝñåé ôçí ðñïóï÷Þ. Ôçí ßäéá óôéãìÞ ôá Üëëá ìÝëç ôçò ïìÜäáò ðñïêáëïýí äïëéïöèïñÝò óôï õðüëïéðï ìÝñïò ôïõ áõôïêéíÞôïõ, êáèéóôþíôáò Ýôóé áäýíáôç ôç ìåôáêßíçóÞ ôïõ. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ðéôóéñßêïò: ÐáñÜ ôç ìéêñÞ ôïõ çëéêßá, áõôüò êáé ïé óýíôñïöïß ôïõ, äéáêáôÝ÷ïíôáé óôï óáìðïôÜæ áðü éäÝåò, ðïõ óõíÞèùò óõíáíôÜ êáíåßò óå åíÞëéêïõò êáé Ýìðåéñïõò áíèñþðïõò. Åßíáé ðáôñéþôåò êáé ãéá íá âïçèÞóïõí ôçí ðáôñßäá ôïõò èÝôïõí ôçí ßäéá ôïõò ôç æùÞ óå êßíäõíï. Åßíáé áíôéäñáóôéêïß, åöüóïí äå äÝ÷ïíôáé ôç ãåñìáíéêÞ êáôï÷Þ êáé êÜíïõí ü,ôé ðåñíÜ áðü ôï ÷Ýñé ôïõò ãéá íá ôçí áíáôñÝøïõí. ¸íáò ðáôñéþôçò áóöáëþò åßíáé ãåííáßïò êáé èáññáëÝïò êáé äå äéóôÜæåé íá êéíäõíÝøåé ãéá ÷Üñç åíüò áíþôåñïõ óêïðïý. Ãåñìáíïß: Ïé Ãåñìáíïß ðåñéãñÜöïíôáé ãëáöõñÜ êáé ðáñáóôáôéêÜ

147

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

óôï êåßìåíï. Áñ÷éêÜ ðáñïõóéÜæïíôáé õðåñüðôåò, ãåãïíüò ðïõ öáßíåôáé åê ðñþôçò áðü ôïí ôñüðï ðïõ ðåñðáôïýí êáé ôïí ïðïßï êïñïúäåýïõí ïé ðéôóéñßêïé. Åðßóçò ðáñïõóéÜæïíôáé ïñãáíùôéêïß («Ï Ãåñìáíüò óêïðüò åß÷å ïñãáíþóåé ôçí ÜìõíÜ ôïõ ãéá ôçí ðåñßðôùóç åðéäñïìÞò ôùí óáëôáäüñùí», «Ðáßñíåé ôá ìÝôñá ôïõ ï Ðïëýöçìïò… ãýñù ãýñù áðü ôï öïñôçãü»). Ôïõò âëÝðïõìå íá óõìðåñéöÝñïíôáé áíåëÝçôá êáé áðÜíèñùðá, áóêþíôáò âßá áêüìá êáé óå ìéêñÜ ðáéäéÜ («Óôéò áñ÷Ýò ðïõ ðñùôïìðÞêáí… ùò êáé ôá ìùñÜ»). Ùóôüóï óôï êåßìåíï, ï Ãåñìáíüò óêïðüò ðáñïõóéÜæåôáé áöåëÞò, åöüóïí äéáóêåäÜæåé ìå ôçí õðåñï÷Þ ðïõ öáßíåôáé íá Ý÷åé Ýíáíôé åíüò ìéêñïý ðáéäéïý. ÔÝëïò, ïé Ãåñìáíïß ðáñïõóéÜæïíôáé ùò Ýíáò ëáüò ðïõ äýóêïëá äÝ÷åôáé íá êÜíåé ëÜèïò êáé íá îåãåëáóôåß, ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåôáé áðü ôçí áíôßäñáóç ôïõ óêïðïý üôáí óõíåéäçôïðïéåß ôçí êïñïúäßá ðïõ õðÝóôç áðü ôïí ðéôóéñßêï.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ìå êáèçìåñéíü ëåîéëüãéï ôçò åðï÷Þò êáé ÷ñÞóç ãåñìáíéêþí ëÝîåùí êáé åêöñÜóåùí ðñïóáñìïóìÝíùí óôá åëëçíéêÜ äåäïìÝíá (ìÜðáò, ÷éôëåñßá, íéî, êáñðáæÜ). ii) ¾öïò Êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ýöïõò åßíáé ç ñåáëéóôéêÞ áðåéêüíéóç ôçò êïéíùíéêÞò êáé éóôïñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò, ç ãïñãüôçôá ôçò áöÞãçóçò, ðïõ ïöåßëåôáé óôçí åêôåôáìÝíç ÷ñÞóç ôïõ äéáëüãïõ, êáèþò êáé ï ÷éïõìïñéóôéêüò ôüíïò ðïõ áíáäåéêíýåôáé áðü ôïõò äéáëüãïõò êáé áðü ôéò ãåñìáíéêÝò ëÝîåéò êáé åêöñÜóåéò ôçò êáèçìåñéíüôçôáò ôùí ðáéäéþí ôçò åðï÷Þò. iii) ÁöÞãçóç Ôï êåßìåíï îåêéíÜ ìå ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ. Óôçí ôñßôç åíüôçôá åìöáíßæåôáé ï äéÜëïãïò ðïõ äßíåé ãïñãüôçôá, æùíôÜíéá êáé èåáôñéêüôçôá óôçí áöÞãçóç. Äå ëåßðïõí ôá ó÷üëéá ôïõ áöçãçôÞ ðïõ åéñùíåýåôáé ôçí õðåñïðôéêÞ ãåñìáíéêÞ éäåïëïãßá ôçò õðåñï÷Þò.

148

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Ðáñïìïéþóåéò: «óêåëåôùìÝíïé Üíèñùðïé», «¼÷é äá… êáé ôñÝìåé üëïò Ðáñïìïéþóåéò ï êüóìïò», «Ðáßñíåé ôá ìÝôñá ôïõ… ï Êýêëùðáò áðïñåß». ÌåôáöïñÝò: «Íïìßæåéò… êáé íá õðÜñ÷åé», «ôï áóôåßï ç æùÞ ôïõ», «ìéá áäéÌåôáöïñÝò Üêïðç áðåéëÞ åßíáé ôï ôñáãïýäé ôïõò», «ç áíèñùðéÜ åßíáé ðïëõôÝëåéá», «ëõóóáóìÝíïò, êé áðü ôüôå ôï ìõáëïõäÜêé….ôñÝìåé üëïò ï êüóìïò»,

«öÝñíåé âüëôåò ãýñù ãýñù ôï öïñôçãü», «îåêáñäßæåôáé ï Êýêëùðáò, «äßíåé öùôéÜ óôïí ðéôóéñßêï», «íá êáâáëÞóåé üëïõò ôïõò ëáïýò», «ìå ôï ÷áìüãåëï óôï êñýï ôïõ ðñüóùðï», «ëõóóÜ», «ãáâãßæåé».

Δημήτρης Ψαθάς

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ìå ðïéåò ìõèéêÝò ìïñöÝò ðáñïìïéÜæïíôáé ôá ðñüóùðá ôïõ äéçãÞìáôïò êáé ãéáôß; Ôá ðñüóùðá ôïõ äéçãÞìáôïò ðáñïìïéÜæïíôáé åýóôï÷á ìå ôïõò ìõèéêïýò Þñùåò ôçò Ïäýóóåéáò ôïõ ÏìÞñïõ. Ïé Ãåñìáíïß ôáõôßæïíôáé ìå ôïí êýêëùðá Ðïëýöçìï, ï ïðïßïò, ðáñüôé ãßãáíôáò êáé çìßèåïò (ãéïò ôïõ Ðïóåéäþíá), Ý÷åé ìõáëü ìéêñïý êáé áöåëïýò ðáéäéïý. ÎåãåëéÝôáé áðü ôïí ÏäõóóÝá, ï ïðïßïò ôåëéêÜ ôïí íéêÜ. ¸ôóé êáé ïé Ãåñìáíïß, ðïõ áíáìößâïëá äéáèÝôïõí õðåñïðëßá êáé äéáôåßíïíôáé üôé åßíáé ðåñéïýóéïé êáé äéáëå÷ôïß, íéêéïýíôáé åðáíåéëçììÝíùò óôéò áíáìåôñÞóåéò ôïõò ìå ôïõò ðéôóéñßêïõò, üðùò êáé ï ÏäõóóÝáò, ðïõ Þôáí ðïëõìÞ÷áíïò êáé óêáñöéæüôáí ôå÷íÜóìáôá ãéá íá åðéâéþóåé. 2. Ðþò ðáñïõóéÜæïíôáé ïé Ãåñìáíïß óôï äéÞãçìá; ÁðáíôÞóôå ìå áíáöïñÜ óå óõãêåêñéìÝíá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ. Âë. ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí. 3. «¸íáò áêÞñõ÷ôïò ðüëåìïò õðÜñ÷åé áíÜìåóá óôá èçñßá êáé ôá ðåéíáóìÝíá áëçôÜêéá ôçò ÁèÞíáò»: Ó÷ïëéÜóôå áõôÞ ôç öñÜóç. Ðïéåò íïçìáôéêÝò áíôéèÝóåéò äéáêñßíåôå; Äýï åßíáé ïé íïçìáôéêÝò áíôéèÝóåéò ðïõ åíôïðßæïíôáé óå áõôÞ ôç öñÜóç: ç ðñþôç áöïñÜ ôïí áêÞñõ÷ôï ðüëåìï, äçëáäÞ ôïí áíåðßóçìï, áõôüí ðïõ äå äéåîÜãåôáé óôá ðåäßá ôùí ìá÷þí êáé âñßóêåôáé Ýîù áðü ôéò ãíùóôÝò ðïëåìéêÝò ôáêôéêÝò. Ç äåýôåñç áíôßèåóç Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôï åñþôçìá ðþò ìðïñåß íá õößóôáôáé ðüëåìïò ìåôáîý èçñßùí êáé ðåéíáóìÝíùí ðáéäéþí. ÊáíïíéêÜ Ýíáò ðüëåìïò ìåôáîý èçñßùí êáé ðáéäéþí åê ðñþôçò üøåùò ìïéÜæåé Üíéóïò êáé ìå ðñïäéáãåãñáììÝíï áðïôÝëåóìá. Ïé ðéôóéñßêïé üìùò Ý÷ïõí ùò üðëï ôïõò ôçí ðïíçñßá êáé ôç ëá÷ôÜñá ãéá ëåõôåñéÜ, ðïõ ôïõò êÜíåé íá óêáñößæïíôáé üëá ôá äõíáôÜ ôå÷íÜóìáôá ãéá íá îåãåëÜóïõí ôïõò Ãåñìáíïýò. Áíôßèåôá ï ðüëåìïò áõôüò ü÷é ìüíï äåí åßíáé Üíéóïò, áëëÜ ðïëëÝò öïñÝò ôá ðáéäéÜ íéêïýí ôá èçñßá, üðùò åßäáìå óôï êåßìåíï. Ôá «èçñßá», äçëáäÞ ïé Ãåñìáíïß, åßíáé áõôïß ðïõ Þñèáí ãéá íá êáôáêôÞóïõí. ¸÷ïõí ìåí óôñáôéùôéêÞ õðåñï÷Þ êáé õðåñïðëßá, áëëÜ äåí Ý÷ïõí ôï øõ÷éêü óèÝíïò ðïõ äéáèÝôïõí ôá ìéêñÜ áõôÜ ðáéäéÜ, ðïõ õðåñáóðßæïíôáé ôçí åðéâßùóÞ ôïõò, ôá áãáðçìÝíá ôïõò ðñüóùðá êáé ôçí ðáôñßäá ôïõò. ÊáíÝíá üðëï, üóï éó÷õñü êáé áí åßíáé, äåí ìðïñåß íá áíôéôá÷èåß óôçí øõ÷éêÞ äýíáìç ðïõ ðçãÜæåé áðü ôçí áäéêßá ôçò õðïäïýëùóçò êáé éäéáßôåñá ôç äýíáìç ôçò áèÜ-

149

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

íáôçò åëëçíéêÞò øõ÷Þò, üðùò áõôÞ Ý÷åé äéáêñéèåß óå ðïëëÜ ðåäßá ìá÷þí óôç ìáêñáßùíç éóôïñéêÞ ôçò ðïñåßá. 4. ¸íá ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ óõããñáöÝá ÄçìÞôñç ØáèÜ åßíáé ôï ÷éïýìïñ ôïõ. Âñåßôå ÷ùñßá óôï êåßìåíï ðïõ íá åðáëçèåýïõí áõôÞí ôçí ðáñáôÞñçóç. Ôï ÷éïýìïñ ôïõ ÄçìÞôñç ØáèÜ äéáöáßíåôáé óôá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ üðïõ õðÜñ÷åé äéÜëïãïò. 5. «¹ôáí ïëüêëçñç ç ðáñÝá ðïõ ìïßñáóå ôç äïõëåéÜ ôïõ óáìðïôÜæ»: Áöçãçèåßôå ìå äéêÜ óáò ëüãéá ðþò öáíôÜæåóôå üôé ðñáãìáôïðïßçóáí ïé ðéôóéñßêïé ôï óáìðïôÜæ. Ôï óáìðïôÜæ áðïôåëïýóå ÷ùñßò áìöéâïëßá Ýñãï ìéáò ïëüêëçñçò ðáñÝáò. Ï ðéôóéñßêïò ðïõ óõíïìéëåß ìå ôï Ãåñìáíü óêïðü, áðïóêïðåß óôï íá ôïõ áðïóðÜóåé ôçí ðñïóï÷Þ êáé íá ôïí êñáôÞóåé áðáó÷ïëçìÝíï óôï ìðñïóôéíü ìÝñïò ôïõ áõôïêéíÞôïõ, þóôå ôá Üëëá ìÝëç ôçò ïìÜäáò íá âñïõí ôçí åõêáéñßá, ôáõôü÷ñïíá, íá ðñáãìáôïðïéÞóïõí äïëéïöèïñÜ óôï ü÷çìá. Ç ðåñéïñéóìÝíç ïñáôüôçôá ôçò íý÷ôáò âïçèïýóå Üëëùóôå óôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôïõ ó÷åäßïõ. Ôá Üëëá ìÝëç ôçò ïìÜäáò èá ðåñßìåíáí êñõììÝíïé óå ìÝñïò üðïõ äåí ãßíïíôáí áíôéëçðôïß êáé ôçí þñá ðïõ èá Ýâëåðáí ôï öñïõñü áðáó÷ïëçìÝíï èá åðåíÝâáéíáí. ºóùò íá åß÷áí èÝóåé êáé óõíèçìáôéêü, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôï Üíáììá ôïõ áíáðôÞñá. Ôá ðáéäéÜ ãíþñéæáí áðü ðñéí üôé ìéá ôÝôïéá «÷áæïìÜñá», üðùò ôï íá èÝëåé êáíåßò íá áíÜøåé ôï ôóéãÜñï áðü ôï öáíÜñé ôïõ áõôïêéíÞôïõ, ü÷é ìüíï èá ðñïêáëïýóå ôï ãÝëéï óôï Ãåñìáíü, áëëÜ èá åíåñãïðïéïýóå êáé ôï ìç÷áíéóìü êïìðïññçìïóýíçò ôïõ. ¹îåñáí üôé ï Ãåñìáíüò èá Ýìðáéíå óôç äéáäéêáóßá íá áðïäåßîåé ôçí õðåñï÷Þ ôïõ êáé íá õðåñçöáíåõôåß ãé’ áõôÞí, áêüìç êáé óå Ýíá ìéêñü ðáéäß. ÊÜôé ôÝôïéï Ýäùóå ôï ðåñéèþñéï ÷ñüíïõ óôá Üëëá ìÝëç íá ðñïâïýí óôï óáìðïôÜæ ðïõ ó÷åäßáæáí.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

150

1. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ äéçãÞìáôïò ï áöçãçôÞò åéñùíåýåôáé ôïõò Ãåñìáíïýò êáôáêôçôÝò; 2. Ðïéïò áðü ôïõò ðéôóéñßêïõò èÝôåé ôïí åáõôü ôïõ óå ìåãáëýôåñï êßíäõíï; Áõôüò ðïõ óõíïìéëåß êáé ðñïóðáèåß íá ðáñáðëáíÞóåé ôï Ãåñìáíü óêïðü Þ áõôïß ðïõ ðáñáöõëÜíå êáé ðñïêáëïýí äïëéïöèïñÝò óôá ï÷Þìáôá; ÁéôéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. 3. Óôçí ðáñáðÜíù áíÜëõóç ôïõ êåéìÝíïõ ÷ñçóéìïðïéÞóáìå ôç öñÜóç «áêÞñõ÷ôïò ðüëåìïò». Ôé óçìáßíåé êáé ðïéïõò áöïñÜ óôï óõãêåêñéìÝíï äéÞãçìá;

17 του Νοέμβρη 1973 (Χαράματα) Κύπρος Χρυσάνθης

Α. Ο δημιουργός Êýðñéïò óõããñáöÝáò ðïõ ãåííÞèçêå óôç Ëåõêùóßá ôï 1915 êáé ðÝèáíå ôï 1998. Óðïýäáóå óôçí ÉáôñéêÞ Ó÷ïëÞ Áèçíþí êáé åñãÜóôçêå ùò ðáéäßáôñïò óôç Ëåõêùóßá, åíþ ðáñÜëëçëá äßäáóêå ôï ìÜèçìá ôçò ÕãéåéíÞò óôçí ÐáéäáãùãéêÞ Áêáäçìßá êáé óôï Ðáãêýðñéï ÃõìíÜóéï. ÕðÞñîå éäñõôÞò êáé äéåõèõíôÞò ðïëëþí éáôñéêþí êáé ëïãïôå÷íéêþí ðåñéïäéêþí, ìå ãíùóôüôåñï ôï ðåñéïäéêü ÐíåõìáôéêÞ Êýðñïò (19601998), ðïõ ôéìÞèçêå áðü ôçí Áêáäçìßá Áèçíþí. Áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí ðïßçóç, ôçí ðåæïãñáößá, ôï èÝáôñï, ôá öéëïëïãéêÜ äïêßìéá êáé ôç ìåôÜöñáóç Éóðáíþí ðïéçôþí. ÐïéÞìáôá: Ëõñéêüò ëüãïò, Áñïäáöíïýóá. ÐåæïãñáöÞìáôá: Ðåæüò ëüãïò ôçò ãëõêéÜò ÷þñáò Êýðñïõ, Ðåæüò ëüãïò ÉÉ: Áðü ôï çìåñïëüãéï åíüò ãéáôñïý, Ðåæüò ëüãïò ÉÉÉ: Éóôïñßåò áðü ôçí Êýðñï, Ôï «öõëÜêéï ×» ãñáììÞ èáíÜôïõ.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá åßíáé ãñáììÝíï ìå áöïñìÞ ôçí åîÝãåñóç ôùí öïéôçôþí óôï Ðïëõôå÷íåßï êáé ôçí êáôáóôïëÞ ôçò áðü ôéò äõíÜìåéò ôùí óõíôáãìáôáñ÷þí ôçò äéêôáôïñßáò Ðáðáäüðïõëïõ (1967-1974). Ôï ðïßçìá ôïõ Êýðñéïõ ëïãïôÝ÷íç Êýðñïõ ×ñõóÜíèç áíáöÝñåôáé óôçí «åðüìåíç ìÝñá», äçëáäÞ ôçí çìÝñá ðïõ áêïëïõèåß ýóôåñá áðü ôçí åéóâïëÞ ôùí ôáíê êáé ôç äïëïöïíßá ðïëëþí öïéôçôþí.

Γ. Δομή του ποιήματος Ôï ðïßçìá ÷ùñßæåôáé óå äýï èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: Ôñåéò ðñþôåò óôñïöÝò ôïõ ðïéÞìáôïò: Ôá äõóÜñåóôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ ðñïêÜëåóå ç íý÷ôá ôçò 17çò ÍïÝìâñç 1973. 2ç åíüôçôá: Ôåëåõôáßá óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò: Ç åõ÷Þ ãéá áðåëåõèÝñùóç ôçò ÷þñáò áðü ôç äéêôáôïñßá ôùí óõíôáãìáôáñ÷þí.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá ÈåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç äéêôáôïñßá êáé ç êáôáðÜôç-

151

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

óç ôùí áíèñþðéíùí äéêáéùìÜôùí, êáèþò êáé ç áðüôéóç öüñïõ ôéìÞò óå áíèñþðïõò êáé ãåãïíüôá ðïõ óçìÜäåøáí ôçí éóôïñßá. Åðßóçò, ôï ðïßçìá áíáöÝñåôáé óôç íåïëáßá ôçò åêÜóôïôå åðï÷Þò êáé óôïõò áãþíåò ðïõ áõôÞ êáôáâÜëëåé ãéá ôçí åëåõèåñßá. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ç ðñþôç áõôÞ åíüôçôá, ðïõ áðïôåëåß êáé ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ ðïéÞìáôïò, ðåñéãñÜöåé ôçí åéêüíá ðïõ åìöáíßæïõí ïé ãýñù áðü ôï Ðïëõôå÷íåßï äñüìïé êáé ãåíéêüôåñá ç ÁèÞíá ìåôÜ ôéò óõìðëïêÝò ìåôáîý öïéôçôþí êáé óôñáôïý. Åðßóçò ôçí êáôáóôïëÞ ôçò öïéôçôéêÞò åîÝãåñóçò, ôçí 17ç Íïåìâñßïõ 1973. ÌÝóá áðü áõôÞí ôçí åðéãñáöÞ (ôßôëïò) êáé ìå åìöáíåßò êÜðïéïõò óõìâïëéóìïýò, ï ðïéçôÞò áöÞíåé íá äéáöáíïýí ç äéÜèåóç êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí ðïëéôþí êáé ôïõ éäßïõ ôéò ðñþôåò áõôÝò þñåò. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá ôï êëßìá áëëÜæåé , åöüóïí ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ðáñáèÝôåé ôçí åõ÷Þ íá ìçí ðÜåé ÷áìÝíç ç èõóßá ôùí ðáéäéþí, áëëÜ íá ãßíåé áöåôçñßá ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ÁèÞíáò áëëÜ êáé üëçò ôçò ÅëëÜäáò áðü ôç äéêôáôïñßá. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Óôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá äå ãßíåôáé áíáöïñÜ óå ðñüóùðá.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç áðëÞ äçìïôéêÞ åßíáé ç ãëþóóá óôçí ïðïßá åßíáé ãñáììÝíï ôï ðïßçìá. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé õøçëü êáé óêïôåéíü, åöüóïí ôï ðåñéå÷üìåíï äéáêñßíåôáé ãéá ôéò õøçëÝò Ýííïéåò ðïõ äéáðñáãìáôåýåôáé, ãéá ôçí åðéâëçôéêüôçôÜ ôïõ êáèþò êáé ãéá ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ äçìéïõñãåß óôçí øõ÷Þ ôïõ áíáãíþóôç. Ôá óõíáéóèÞìáôá áõôÜ ùóôüóï äßíïíôáé ìå ãëáöõñü ôñüðï, êáèþò åßíáé Ýíôïíç ç ðáñïõóßá ó÷çìÜôùí ëüãïõ.

152

iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ ðïéÞìáôïò Ôï ðïßçìá ÷ñçóéìïðïéåß ôçí ôå÷íéêÞ ôïõ óõìâïëéóìïý. Ï ðïéçôÞò âëÝðåé ôïí åîùôåñéêü êüóìï ùò óýìâïëï ôçò áôïìéêÞò ôïõ æùÞò, óõó÷åôßæïíôáò ôéò øõ÷éêÝò ôïõ êáôáóôÜóåéò ìå ôá ðñÜãìáôá, ðïõ ãßíïíôáé óýìâïëá êõñßùò ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõ. Ç ëÝîç åíäéáöÝñåé ü÷é ùò íüçìá áëëÜ ãéá ôï ðþò ìáò êÜíåé íá áéóèáíüìáóôå. Ôá åîùôåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óõìâïëéóìïý åßíáé: ï óýíôïìïò óôß÷ïò, ïé áóýíäåôåò åéêüíåò, ç ÷ñÞóç ðïëëþí ìåôáöïñþí êáé ðáñïìïéþóåùí, êáèþò êáé ôï ãåãïíüò üôé ïé ëÝîåéò óõìâïëßæïõí øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò.

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ãõìíÜ äÝíôñá», «ôõñáãíïðáôçìÝíç ðüëç», «áðëþíïíôáé ÌåôáöïñÝò ôá ãñÜììáôá», «áéìÜôéíá ãñÜììáôá», «èáìðùôéêÜ ãñÜììáôá», «óôïõò ôïß÷ïõò ðëçèáßíïõí ïé óêéÝò», «÷ñõóü öùò ïëïýèå í’ áðëùèåß». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ëåùöüñïõ ðïõ Ý÷åé ôþñá áäåéÜóåé, ç ç÷çôéêÞ Åéêüíåò åéêüíá ôçò âïõåñÞò ðüëçò ðïõ ôþñá çóõ÷Üæåé, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí óêýëùí ðïõ ãáâãßæïõí, ç åéêüíá ôùí óêéþí óôïõò ôïß÷ïõò ôùí óðéôéþí, ç åéêüíá ôùí ãñáììÜôùí (óõíèçìÜôùí) óôïõò ôïß÷ïõò, ç åéêüíá ôïõ ïõñáíïý ðïõ èá áóôñÜøåé êáé ôïõ ÷ñõóïý öùôüò ðïõ èá îå÷õèåß óôçí ðüëç. Ðáñïìïéþóåéò: «ðïôÜìé îÝöñåíï ç ðíïÞ». Ðáñïìïéþóåéò ÅðáíáëÞøåéò: «ðÝñá áð’ ôç ëåùöüñï ìå ôá ãõìíÜ äÝíôñá», «ôá öõëÅðáíáëÞøåéò ëþìáôá, ôõñáãíïðáôçìÝíç ðüëç», «êÜìå». Áíôßèåóç: «ðåèáßíåé ç íý÷ôá ç öïíéêÞ». Áíôßèåóç ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ãõìíÜ äÝíôñá», «îÝðíïïé ïé Þ÷ïé», «ç ðüëç çóõÐñïóùðïðïéÞóåéò ÷Üæåé», «âáñéáíáóáßíïõí ïé êáñäéÝò», «áðëþíïíôáé ôá ãñÜììáôá», «ïé êáñäéÝò áíáóçêþíïõí ôç ìåãÜëç ìÝñá».

Κύπρος Χρυσάνθης

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Åíôïðßóôå óôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ôïðßïõ êáé ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ôá óçìåßá åêåßíá ðïõ äåß÷íïõí Ýììåóá ôá áéóèÞìáôá ôïõ áöçãçôÞ. Ç ãýìíéá ôïõ ôïðßïõ êáé ç ôñïìáêôéêÞ çóõ÷ßá («îÝðíïïé ïé ëïãÞò Þ÷ïé, áñáéïß», «ìå ôá ãõìíÜ äÝíôñá, ôá öõëëþìáôá, ðñïâÜëëïõí ôþñá, ïé ÷þñïé áäåéáíïß») áíôéêáôïðôñßæïõí ôç óôåíÜ÷ùñç äéÜèåóç êáé ôçí áãùíßá ôïõ ðïéçôÞ áëëÜ êáé üëïõ ôïõ áèçíáúêïý ëáïý. Ç õãñáóßá êáé ôï ôóïõ÷ôåñü êñýï («óôÜæåé ô’ áãéÜæé ìÝóá ìáò») åðéôåßíïõí ôï áßóèçìá ôïõ öüâïõ. Ôï ßäéï êáé ï Þ÷ïò áðü ôá Üãñéá ãáâãßóìáôá ôùí óêýëùí («áëõ÷ôïýíå ïé èåñéåìÝíïé óêýëïé»). 2. Ðïéá åõ÷Þ åêöñÜæåôáé óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ; Ðþò ó÷åôßæåôáé áõôÞ ìå ôç èõóßá ôùí öïéôçôþí; Óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ ôï êëßìá áëëÜæåé êáé âëÝðïõìå ôçí ðïéçôéêÞ öùíÞ íá åðéêáëåßôáé ôï Èåü êáé íá æçôÜåé «í’ áóôñÜøïõí ïé ïõñáíïß, ÷ñõóü öùò ïëïýèå í’ áðëùèåß, êÜìå Ìåãáëïäýíáìå íá îå÷õèåß ðïôÜìé îÝöñåíï ç ðíïÞ», Ðáñáêáëåß, äçëáäÞ, íá ðñáãìáôïðïéçèåß ç ëáúêÞ åîÝãåñóç êáé íá áðåëåõèåñùèåß ç ÁèÞíá êáé ïëüêëçñç ç ÅëëÜäá áðü ôç äéêôáôïñßá, þóôå íá ìçí ðÜåé ÷áìÝíç ç èõóßá ôùí ðáéäéþí. 3. Åñìçíåýóôå ôïõò ÷áñáêôçñéóìïýò «ç íý÷ôá ç öïíéêÞ» êáé «ìåãÜëç ìÝñá». Ç «íý÷ôá ç öïíéêÞ» ðáñáðÝìðåé óôç íý÷ôá ôçò 17çò ÍïÝìâñç ôïõ

153

ΕΘΝΙΚΉ ΖΩΗ

154

1973. Ïé öïéôçôÝò Ý÷ïõí êáôáëÜâåé ôï êôßñéï ôïõ Ðïëõôå÷íåßïõ êáé áñíïýíôáé íá ôï ðáñáäþóïõí. Ôüôå ôá ôáíê ôïõ óôñáôïý åðåìâáßíïõí êáé óðÜíå ôçí êåíôñéêÞ ðýëç, ðáñáóýñïíôáò óôï äéÜâá ôïõò öïéôçôÝò ðïõ åßíáé óêáñöáëùìÝíïé óôá êÜãêåëá. «ÌåãÜëç ìÝñá» áðïêáëåß ï ðïéçôÞò ôçí åðüìåíç çìÝñá, äçëáäÞ ôçí çìÝñá ðïõ áêïëïõèåß ýóôåñá áðü ôçí åéóâïëÞ ôùí ôáíê êáé ôç äïëïöïíßá ôùí öïéôçôþí. Êáé åßíáé ìåãÜëç ìÝñá åðåéäÞ áðïôåëåß ôçí áöåôçñßá ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ÷þñáò áðü ôï ðïëßôåõìá ôçò äéêôáôïñßá ðïõ ôïõò åðéâëÞèçêå äéÜ ôçò âßáò. ¼ðùò Ýäåéîáí áñãüôåñá ôá ãåãïíüôá, ç åõ÷Þ ôïõ ðïéçôÞ ðñáãìáôïðïéÞèçêå, áöïý ç äéêôáôïñßá êáôÝññåõóå ôïí åðüìåíï ÷ñüíï. Ãé’ áõôü êáé ôá ãåãïíüôá ôïõ Ðïëõôå÷íåßïõ áðïôåëïýí óôáèìü óôç ìåôáðïëåìéêÞ åëëçíéêÞ éóôïñßá. 4. Áöïý ëÜâåôå õðüøç óáò ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ôçò åðï÷Þò, áíáðôýîôå óå ìßá ðáñÜãñáöï ôï íüçìá ôçò öñÜóçò «ôõñáãíïðáôçìÝíç ðüëç». ÉóôïñéêÞ áíáäñïìÞ: 1. Ôïí Éïýëéï ôïõ 1965 óçìåéþèçêå óïâáñü ñÞãìá óôéò ôÜîåéò ôïõ êõâåñíþíôïò êüììáôïò (¸íùóç ÊÝíôñïõ), ãíùóôÞ óôç óýã÷ñïíç éóôïñßá ôçò ÅëëÜäïò ìå ôïí üñï «áðïóôáóßá ôïõ ‘65» Þ ÉïõëéáíÜ. ÁöïñìÞ õðÞñîå ç áðüöáóç ôïõ Ãåùñãßïõ ÐáðáíäñÝïõ íá áíôéêáôáóôÞóåé ôïí ÐÝôñï ÃáñïõöáëéÜ áðü ôï Õðïõñãåßï ÅèíéêÞò Áìýíçò êáé ç Üñíçóç ôïõ ôüôå âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíïõ Â’ íá õðïãñÜøåé ôï ó÷åôéêü äéÜôáãìá, áí ï äéÜäï÷ïò ôïõ ÃáñïõöáëéÜ äåí áðïëÜìâáíå ôçò áðüëõôçò åìðéóôïóýíçò ôïõ. Ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ áíáãêÜóôçêå áðü ôïí Êùíóôáíôßíï íá ðáñáéôçèåß óôéò 15 Éïõëßïõ 1965. Áðü åêåßíç ôç ìÝñá êáé ìÝ÷ñé ôá ôÝëç Éïõëßïõ ôïõ ‘66, ï Êùíóôáíôßíïò ðñïóðÜèçóå íá ó÷çìáôßóåé êõâåñíÞóåéò-öáíôÜóìáôá, ìå ôç óõììåôï÷Þ, êáôÜ äéáóôÞìáôá, 48 âïõëåõôþí ôçò ðáñÜôáîçò ôçò ¸íùóçò ÊÝíôñïõ (áðïóôáôþí) ðïõ åãêáôÝëåéøáí ôïí Ãåþñãéï ÐáðáíäñÝïõ. Ï Êùíóôáíôßíïò áñ÷éêÜ äéüñéóå ðñùèõðïõñãü ôïí Ãåþñãéï ÁèáíáóéÜäç-Íüâá, ìå õðïõñãïýò áðïóôÜôåò âïõëåõôÝò ôçò ¸íùóçò ÊÝíôñïõ. Ç íÝá êõâÝñíçóç üìùò äåí åß÷å ðëåéïøçößá óôç ÂïõëÞ, ïðüôå ó÷çìáôßóôçêå Üëëç êõâÝñíçóç áðü ôïí Çëßá Ôóéñéìþêï. ¼ëç ç ðåñßïäïò ðïõ áêïëïýèçóå ôçí áðïðïìðÞ ôçò êõâÝñíçóçò ôïõ Ã. ÐáðáíäñÝïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ãåíéêüôåñá ùò ðåñßïäïò ðïëéôéêÞò áíùìáëßáò. Óôéò 21 Áðñéëßïõ ôïõ 1967, êé åíþ åß÷áí ðñïêçñõ÷ôåß åêëïãÝò ãéá ôéò 28 ÌáÀïõ, áîéùìáôéêïß ôïõ óôñáôïý, ïñãáíùìÝíïé óôï óýíäåóìï «É.Ä.Å.Á» (= Éåñüò Äåóìüò ÅëëÞíùí Áîéùìáôéêþí), õðü ôçí çãåóßá ôïõ óõíôáãìáôÜñ÷ç Ãåùñãßïõ Ðáðáäüðïõëïõ, ôïõ Óôõëéáíïý Ðáôôáêïý êáé ôïõ Íéêüëáïõ ÌáêáñÝæïõ, êáôÝëáâáí ôçí åîïõóßá ìå ðñáîéêüðçìá. ¸÷ïíôáò åîáóöáëßóåé ðåñßðïõ 100 ôåèùñáêéóìÝíá óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ðñùôåýïõóáò, ïé ðñáîéêïðçìáôßåò êéíçôïðïéÞèçêáí ôá îçìåñþìá-

ôá ôçò 21çò Áðñéëßïõ êáé êáôÝëáâáí áñ÷éêÜ ôï Õðïõñãåßï ÅèíéêÞò ¢ìõíáò. Óôç óõíÝ÷åéá Ýâáëáí óå åöáñìïãÞ ôï ó÷Ýäéï Ýêôáêôçò áíÜãêçò ôïõ ÍÁÔÏ, ìå êùäéêü ó÷Ýäéï «Ðñïìçèåýò», ìå áðïôÝëåóìá íá êéíçôïðïéçèïýí üëåò ïé óôñáôéùôéêÝò ìïíÜäåò ôçò ÁôôéêÞò. Ôï óõãêåêñéìÝíï ó÷Ýäéï ðñïïñéæüôáí ãéá ôçí áíáãêáóôéêÞ áíÜëçøç åîïõóßáò áðü ôï óôñáôü, ìå óêïðü ôçí åîïõäåôÝñùóç êïììïõíéóôéêÞò åîÝãåñóçò, óå ðåñßðôùóç ðïõ åéóÝâáëëáí óôçí ÅëëÜäá äõíÜìåéò ôïõ óïâéåôéêïý óôñáôïý. Ôï ó÷Ýäéï åðéëÝ÷ôçêå íá ôï åöáñìüóåé ï ßäéïò ï Ãåþñãéïò Ðáðáäüðïõëïò, óýíäåóìïò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊåíôñéêÞò Õðçñåóßáò Ðëçñïöïñéþí ìå ôç CÉÁ. Ï Ðáðáäüðïõëïò åßíáé ï ðñþôïò ðñÜêôïñáò ìõóôéêþí õðçñåóéþí óôçí Åõñþðç ðïõ êáôÜöåñå íá ãßíåé äéêôÜôïñáò êáé ôï ðñáîéêüðçìÜ ôïõ åßíáé ôï ðñþôï ðïõ ðÝôõ÷å óôçí åõñùðáúêÞ Þðåéñï. ÌåãÜëç Þôáí ç óõìâïëÞ ôïõ äéïéêçôÞ ôçò Ó÷ïëÞò Åõåëðßäùí ÄçìÞôñç Éùáííßäç, ï ïðïßïò êéíçôïðïßçóå ôï ôÜãìá ôçò Ó÷ïëÞò êáé ôçí ÅëëçíéêÞ ÓôñáôéùôéêÞ Áóôõíïìßá (Å.Ó.Á.). Ï Ýìðéóôïò ôïõ âáóéëéÜ, áñ÷çãüò ôïõ Ãåíéêïý Åðéôåëåßïõ Óôñáôïý, óôñáôçãüò Ã. ÓðáíôéäÜêçò, áíôéêáôáóôÜèçêå áðü ôïí ÏäõóóÝá ÁããåëÞ. Ï ÁããåëÞò, êÜíïíôáò ÷ñÞóç ôïõ íÝïõ ôïõ áîéþìáôïò, Ýäùóå åíôïëÞ óôï Ôñßôï Óþìá Óôñáôïý óôç Èåóóáëïíßêç íá åöáñìüóåé ôï ó÷Ýäéï «Ðñïìçèåýò» óå üëç ôç ÷þñá.

Κύπρος Χρυσάνθης

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του ποιήματος 1. Âñåßôå ôéò ïìïéüôçôåò êáé ôéò äéáöïñÝò ðïõ õðÜñ÷ïõí áíÜìåóá óôï ðïßçìá ôïõ Êýðñïõ ×ñõóÜíèç êáé óôï ðïßçìá ôçò ËÝíáò ÐáððÜ «Óôïõò óêïôùìÝíïõò óðïõäáóôÝò ôïõ Íïåìâñßïõ», ðïõ áêïëïõèåß: ÌÜôéá êëåéäùìÝíá, ÷Ýñéá ðáãùìÝíá Êåßôåôáé –äåêáï÷ôþ ÷ñïíþ Þôáíå äåí Þôáíå– ãéá íá Ý÷ù åãþ ðïõëéÜ - öôåñÜ óôá ÷Ýñéá ìïõ, êáé óõ ôï óðéôÜêé óïõ, ìéá ãëÜóôñá ìå âáóéëéêü óôï ðåæïõëÜêé êáé ôá ðáéäéÜ ìáò îÝíïéáóôá íá ÷ôßæïõíå ôï ìÝëëïí. Ç ìÜíá ôïõ ôïí ðåñéìÝíåé êáé äåí Ýñ÷åôáé, Ç Üíïéîç ôïõ ðáßæåé êáé äåí ôçíå îÝñåé ðéá. Óôéò öëÝâåò ôïõ áßìá óôáìáôçìÝíï êáé ðéêñü, Ãõáëß óðáóìÝíï ï êüóìïò, óùñéáóìÝíï ðÜíù ôïõ. Ãéá íá Ý÷ù åãþ ôïí Üóðñï ìïõ ýðíï Êáé óõ ãáñßöáëï ÷áìüãåëï óôï óôüìá óïõ, Ãéá íá’ ÷ïõí ôá ðáéäéÜ ìáò ôï äéêü ôïõò Þëéï… 2. Ãéáôß ïé ðüñôåò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ìáíôáëùìÝíåò;

155

Παλαιότερε ς μορφ Παλαιότερες μορφές ές ζζωής ωής

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

Ηλιοβασίλεμα Κώστας Κρυστάλλης

Α. Ο δημιουργός

158

Ï Êþóôáò ÊñõóôÜëëçò ãåííÞèçêå óôï ÓõññÜêï ôçò óêëáâùìÝíçò ôüôå Çðåßñïõ ôï 1868 êáé ðÝèáíå óôçí ¢ñôá ôï 1894. ÌáèçôÞò áêüìç ôçò ôåëåõôáßáò ôÜîçò ôïõ Ãõìíáóßïõ óôç Æùóéìáßá Ó÷ïëÞ Éùáííßíùí, Ýãñáøå ôá ãåìÜôá èÝñìç êáé ðáôñéùôéóìü ðïéÞìáôÜ ôïõ ÓêéÝò ôïõ ¢äïõ, ðïõ ç äçìïóßåõóÞ ôïõò åß÷å áðïôÝëåóìá ôçí êáôáäßùîÞ ôïõ áðü ôïõò Ôïýñêïõò êáé ôçí êáôáäßêç ôïõ åñÞìçí óå èÜíáôï. ¾óôåñá áðü äñáìáôéêÝò ðåñéðÝôåéåò, êáôÜöåñå íá ðåñÜóåé óôï åëåýèåñï åëëçíéêü Ýäáöïò êáé íá öôÜóåé óôçí ÁèÞíá îÝíïò êáé Ýñçìïò. ÁâïÞèçôïò êáèþò Þôáí êáé áðñïóôÜôåõôïò óôïí îÝíï ôüðï, áíáãêÜóôçêå, ãéá íá æÞóåé, íá äïõëÝøåé ó’ Ýíá áíèõãéåéíü, õãñü êáé óêïôåéíü ôõðïãñáöåßï, üðïõ Ýìåéíå äýï ÷ñüíéá. Ïé þñåò ôçò êáèçìåñéíÞò åñãáóßáò ôïõ Þôáí ðïëëÝò êáé ç áìïéâÞ ôïõ ôüóï ìéêñÞ, ðïõ ìå ìåãÜëç ïéêïíïìßá êáôÜöåñíå íá øåõôïôñþåé êáé íá ðëçñþíåé ôï íïßêé ôïõ äùìáôßïõ üðïõ Ýìåíå. ¾óôåñá äïýëåøå ãéá ëßãïõò ìÞíåò ùò óõíôÜêôçò óôçí åöçìåñßäá ÅâäïìÜò êáé ôÝëïò ùò õðÜëëçëïò óôá õðüãåéá ôçò Åôáéñåßáò Óéäçñïäñüìùí. ¼ëïé áõôïß ïé êüðïé, ïé áíèõãéåéíÝò óõíèÞêåò êáé ïé óôåñÞóåéò, ìáæß ìå ôçí áãéÜôñåõôç íïóôáëãßá ôçò ðáôñßäáò ôïõ, ðïõ óáí ôï óáñÜêé «ôïõ ’ôñùãå ôçí øõ÷Þ», êëüíéóáí ôçí õãåßá ôïõ. ÐñïóâëÞèçêå áðü öõìáôßùóç êáé ç êáôÜóôáóÞ ôïõ ìÝñá ìå ôç ìÝñá ÷åéñïôÝñåõå. ¸ôóé, Üöçóå ôçí ÁèÞíá ðïõ ôüóá öáñìÜêéá ôïí ðüôéóå, êáé ðÞãå óôçí ÊÝñêõñá, êáé ýóôåñá áðü ëßãï óôçí ¢ñôá, êïíôÜ óôçí åêåß åãêáôåóôçìÝíç áäåëöÞ ôïõ, ìå ôçí åëðßäá íá îáíáâñåß ôçí õãåßá ôïõ. Ôßðïôá üìùò äåí ìðüñåóå íá ôïí óþóåé, êáé ôïí Áðñßëç ôïõ 1894 Ýêëåéóå ãéá ðÜíôá ôá ìÜôéá ôïõ, óå çëéêßá ìüëéò 26 ÷ñïíþí. Ìïëïíüôé ç óýíôïìç æùÞ ôïõ õðÞñîå ìéá ôñáãùäßá, ìðüñåóå ìüíïò ôïõ, äß÷ùò íá öïéôÞóåé óå êáìßá áíþôåñç ó÷ïëÞ, íá êáëëéåñãÞóåé ôï áíÞóõ÷ï ðíåýìá ôïõ êáé íá áðïêôÞóåé ìéá áîéüëïãç ìüñöùóç, ðïõ öáßíåôáé êõñßùò óôá ðåæïãñáöÞìáôÜ ôïõ. Ùò ðïéçôÞò áíáäåß÷ôçêå ï áðáñÜìéëëïò ñáøùäüò ôçò åéñçíéêÞò êáé åéäõëëéáêÞò æùÞò ôçò ðáôñßäáò ôïõ, ï ãíçóéüôåñïò ôñáãïõäéóôÞò ôçò ðïéìåíéêÞò êáé

áãñïôéêÞò æùÞò ôçò Çðåßñïõ. Ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí ôÝ÷íç Ýæçóå êáé ðÝèáíå, ãé’ áõôü ôïí åßðáí «Þñùá êáé ìÜñôõñá ðïéçôÞ». ¸ãñáøå ôá Ýñãá Êáëüãåñïò ôçò Êëåéóïýñáò êáé ôïõ Ìåóïëïããßïõ, Ôá áãñïôéêÜ (ðïõ åðáéíÝèçêáí óôï ÖéëáäÝëöåéï äéáãùíéóìü), Ï ôñáãïõäéóôÞò ôïõ ÷ùñéïý êáé ôçò óôÜíçò, ÐåæïãñáöÞìáôá. Ç ãëþóóá ôïõ åßíáé æùíôáíÞ, ðáñáóôáôéêÞ êáé äßíåé ìéá îå÷ùñéóôÞ ëõãåñÜäá óôï óôß÷ï ôïõ.

Κώστας Κρυστάλλης

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðåæïãñáöéêü êáé ôï ðïéçôéêü Ýñãï ôïõ ÊñõóôÜëëç åíôÜóóåôáé óôçí åéäõëëéáêÞ çèïãñáößá, ðïõ åîéäáíéêåýåé ôç æùÞ ôïõ ÷ùñéïý, áðáëýíïíôáò åíôåëþò ôá üðïéá áñíçôéêÜ óôïé÷åßá. Ôçí áãÜðç ôïõ ãéá ôçí áãíÞ êáé üìïñöç æùÞ ôçò õðáßèñïõ, ôçí ïðïßá óôåñÞèçêå, ôçí Ýêáíå ðïßçìá êáé ôñáãïýäé, ãåãïíüò ðïõ åñìçíåýåé ôéò åììïíÝò ôïõ óôéò ßäéåò ðÜíôá óêçíÝò ôïõ áãñïôéêïý êüóìïõ, ôïõ âïõíïý êáé ôçò óôÜíçò, ôçò óôñïýãêáò êáé ôçò öëïãÝñáò.

Γ. Δομή του έργου Ôï ðïßçìá ÷ùñßæåôáé óå äýï åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: 1ç óôñïöÞ: Ç öýóç (âïõíÜ, ðåäéÜäåò, èÜëáóóá) ôçí þñá ôïõ êáëïêáéñéíïý äåéëéíïý. 2ç åíüôçôá: 2ç êáé 3ç óôñïöÞ: Ïé æåõãïëÜôåò êáé ïé ãõíáßêåò ãõñßæïõí óôá óðßôéá ôïõò ìå ôï çëéïâáóßëåìá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï ðïßçìá ôïíßæåôáé ï ìü÷èïò áëëÜ êáé ôï óõíáßóèçìá ôçò øõ÷éêÞò éêáíïðïßçóçò êáé ðëçñüôçôáò ôùí áãñïôþí, ðïõ ãõñíïýí óôç èáëðùñÞ ôïõ óðéôéïý êáé ôçò ïéêïãÝíåéáò, ýóôåñá áðü ìéá êïðéáóôéêÞ ìÝñá äïõëåéÜò óôçí ðáíÝìïñöç öýóç. Ôá æþá áëëÜ êáé ïëüêëçñç ç öýóç åßíáé óõìðáñáóôÜôåò óôç äýóêïëç æùÞ ôïõò. Ï ôåëåõôáßïò óôß÷ïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò óõíïøßæåé ôç ëáôñåßá ôïõ ðïéçôÞ ðñïò ôç öýóç êáé ôçí áðëÞ æùÞ. Ôï ðïßçìá ãßíåôáé áöïñìÞ ãéá íá ãíùñßóïõìå ìéá ðáëáéÜ ìïñöÞ æùÞò ðïõ óõíäåüôáí ìå ôéò áãñïôéêÝò áó÷ïëßåò. Óå üëï ôï êåßìåíï õðÜñ÷ïõí åéêüíåò ôçò öýóçò (âïõíÜ, ðåäéÜäåò, èÜëáóóá), ôçí þñá ôïõ êáëïêáéñéíïý äåéëéíïý, ðïõ åßíáé êáé ç þñá åðéóôñïöÞò ôùí æåõãïëáôþí óôï óðßôé ôïõò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Áð’ üëåò ôéò þñåò ôçò çìÝñáò, ï ðïéçôÞò åðéëÝãåé íá ãñÜøåé êáé íá õìíÞóåé ôçí þñá ðïõ âáóéëåýåé ï Þëéïò (óïýñïõðï)

159

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

êáé üëá óôç öýóç ãáëçíåýïõí ìÝóá óôá ÷ñþìáôá, ôïõò Þ÷ïõò êáé ôá áñþìáôá ôïõ äåéëéíïý. ¼ëç ç ðñþôç óôñïöÞ åßíáé ãåìÜôç áðü ïðôéêÝò êáé áêïõóôéêÝò åéêüíåò ôçò öýóçò ôçí þñá áõôÞ. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç óôñïöÞ ðáñáôßèåíôáé ïé åéêüíåò ôïõ áíèñþðéíïõ ðåñéâÜëëïíôïò ôçò åëëçíéêÞò õðáßèñïõ. Åßíáé ç óôéãìÞ ðïõ ï áãñüôçò óôáìáôÜ ôç äïõëåéÜ êáé åðéóôñÝöåé óôï óðßôé ôïõ, üðïõ âëÝðåé ôá áãáðçìÝíá ôïõ ðñüóùðá êáé äéáóêåäÜæåé ìå ôéò áðëÝò ÷áñÝò ôçò æùÞò. ÅðéóôñÝöïõí êáé ïé ãõíáßêåò áðü ïéêéáêÝò åñãáóßåò êáé üëïé ìáæß ÷áéñåôïýí ôçí åëëçíéêÞ öýóç. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ôï áíèñþðéíï ðåñéâÜëëïí ôçò åëëçíéêÞò õðáßèñïõ áíáöÝñåôáé óôç äåýôåñç óôñïöéêÞ åíüôçôá ôïõ ðïéÞìáôïò. Ïé æåõãïëÜôåò ðáñïõóéÜæïíôáé ùò Üíèñùðïé ôïõ ìü÷èïõ êáé ôçò åñãáóßáò. Ç æùÞ ôïõò åßíáé ãåìÜôç êüðï, áëëÜ áõôü äåí ôïõò êÜíåé íá ÷Üóïõí ôçí áíèñþðéíç ôïõò õðüóôáóç êáé íá ãßíïõí áðüêïóìïé êáé äýóôñïðïé. Áíôßèåôá, åßíáé ÷áñïýìåíïé êáé åõäéÜèåôïé ëüãù ôçò êáèçìåñéíÞò ôïõò åðáöÞò ìå ôç öýóç êáé ôá ðëÜóìáôÜ ôçò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá ÁðëÞ äçìïôéêÞ ìå ïñéóìÝíïõò éäéùìáôéóìïýò (ãáëÜæåò, ðýñç, ñéæïâïýíéá, æÜëïãêá, êáìáôåñÜ, æáëßêéá, óêïõôéÜ), üìïéá ìå áõôÞ ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ãëáöõñü êáé äéáêñßíåôáé ãéá ôï ðëÞèïò ôùí åêöñáóôéêþí óôïëéäéþí êáé ôùí ó÷çìÜôùí ëüãïõ. Ìå ôç óõ÷íÞ ÷ñÞóç ôïõ áóýíäåôïõ ó÷Þìáôïò ôï ýöïò ãßíåôáé ãïñãü, åíþ ìå ôéò åéêüíåò ôçò åëëçíéêÞò öýóçò êáé ôùí áíèñþðùí, áðïêôÜ ðáñáóôáôéêüôçôá. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Ï ÊñõóôÜëëçò, óôçñéæüìåíïò óôçí ðáñÜäïóç ôùí äçìïôéêþí ìáò ôñáãïõäéþí êáé ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôç ãëþóóá êáé ôï ñõèìü ôïõò, áöçãåßôáé ôñáãïõäéóôÜ ôçí Üäïëç ïìïñöéÜ ôçò åëëçíéêÞò õðáßèñïõ êáé ôçí áãíüôçôá ôùí áãñïôþí.

160

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ: ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ï Þëéïò âáóéëåýåé», «ï Áðïóðåñßôçò óêÜåé», ÐñïóùðïðïéÞóåéò «áåñÜêé óâÞåé ôçí ðýñç ôïõ êáëïêáéñéïý», «ôá âïõíÜ êáôåâÜæïõí», «ô' áêñïãéÜëéá öÝñíïõí», «ï ãåñï-ðåýêïò êïõíÜåé, êáé ðßíåé… êáé ôñßæåé», «ç âñýóç äñïóßæåé ôá ëïõëïýäéá», «êáé ì' Üëáöñï… íáíïõñßæåé», «ôá æÜëïãêá ìáõñïëïãïýí», «ïé âñÜ÷ïé óêýâïõí ôá öñýäéá»,

«ôï ìïõñìïýñé ôïõ êëáäéïý», «ãåéá êáé ÷áñÜ óôïí êüóìï ìáò. ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: åðßèåôá óôß÷ïò 3, óôß÷ïò 15, óôß÷ïò 18. ÌåôáöïñÝò: «÷ßëéåò âáöÝò áëëÜæïõí», «óêÜåé ëáìðñüò ëáìðñüò», ÌåôáöïñÝò «ôçí ðýñç ôïõ êáëïêáéñéïý, «ôñáíÜ (êáìáôåñÜ), «ôç ëïãéÜ ìå ôá óêïõôéÜ», «ìïõñìïýñé ôïõ êëáäéïý». Áóýíäåôï: óôß÷ïò 3, óôß÷ïò 11, óôß÷ïò 14-15, óôß÷ïò 17, óôß÷ïé 22-23. Áóýíäåôï ÏìïéïôÝëåõôï: áðïêáñùìÝíïé – öïñôùìÝíïé. ÏìïéïôÝëåõôï ÅðáíáëÞøåéò: óôß÷ïò 21, 22, 24, 25, 26, 27. ÅðáíáëÞøåéò Åéêüíåò: Ç ïðôéêÞ åéêüíá ôïõ Þëéïõ ðïõ âáóéëåýåé êáé ôùí ÷ñùìÜôùí Åéêüíåò ðïõ ðáßñíåé ï ïõñáíüò ôçí þñá áõôÞ, ç ïðôéêÞ åéêüíá ôïõ Áõãåñéíïý, ç åéêüíá áðü ôï áåñÜêé ðïõ äñïóßæåé ôçí êáëïêáéñéíÞ áôìüóöáéñá, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ðåýêïõ ðïõ á÷ïëïãÜåé êáé ôñßæåé áðü ôïí áÝñá, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôçò âñýóçò ðïõ ì' áëáöñü ìïõñìïõñçôü äñïóßæåé ôá ëïõëïýäéá, ç ïðôéêÞ åéêüíá ôçò èÜëáóóáò êáé ôùí ðñïðüäùí ôïõ âïõíïý, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí äáóþí ðïõ ìáõñïëïãïýí, ç ïðôéêÞ åéêüíá ôùí æåõãïëáôþí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí öùíþí ôùí æåõãïëáôþí ðñïò ôá æþá ôïõò, ç ïðôéêÞ åéêüíá ôùí æþùí ðïõ ðåñðáôïýí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí æþùí ðïõ ìïõãêñßæïõí, ç ïðôéêÞ åéêüíá ôùí êïñéôóéþí ðïõ åðéóôñÝöïõí öïñôùìÝíá ìå îýëá Þ ñïý÷á, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ êëáäéïý ðïõ ìïõñìïõñßæåé, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ÷áéñåôéóìïý ðïõ áðåõèýíïõí ïé êïðÝëåò ðñïò ôïí êüóìï.

Κώστας Κρυστάλλης

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Áðü ôéò äýï óôñïöéêÝò åíüôçôåò ç ðñþôç áíáöÝñåôáé óôï öõóéêü êáé ç äåýôåñç óôï áíèñþðéíï ðåñéâÜëëïí ôçò åëëçíéêÞò õðáßèñïõ. Âñåßôå ôéò ïðôéêÝò êáé ôéò áêïõóôéêÝò åéêüíåò ìå ôéò ïðïßåò åðéôõã÷Üíåôáé ç ðåñéãñáöÞ êÜèå ðåñéâÜëëïíôïò. Âë. Ôå÷íéêÞ – ôå÷íïôñïðßá (Åéêüíåò). 2. Óôï ðïßçìá êõñéáñ÷ïýí ôá åðßèåôá, ôá ïðïßá óõ÷íÜ ðáñáôßèåíôáé ìå áóýíäåôï ó÷Þìá Þ ó÷Þìá åðáíÜëçøçò. Âñåßôå ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá êáé ó÷ïëéÜóôå ôç ëåéôïõñãßá ôïõò. Óôß÷ïò 3: ¼ëá ôá åðßèåôá áõôïý ôïõ óôß÷ïõ áíáöÝñïíôáé óå ÷ñþìáôá. Ï ðïéçôÞò èÝëåé ì’ áõôüí ôïí ôñüðï íá áðïäþóåé ôï ÷ñùìáôéêü ðëïýôï ðïõ áíôéêñßæåé êáíåßò èáõìÜæïíôáò Ýíá çëéïâáóßëåìá ôçò åëëçíéêÞò õðáßèñïõ. Óôß÷ïò 4: ÅðáíÜëçøç ôïõ åðéèÝôïõ «ëáìðñüò», ðïõ äßíåé Ýìöáóç óôç ëáìðñüôçôá ðïõ ðáñïõóéÜæåé ï Áðïóðåñßôçò (Áõãåñéíüò) óôïí åëëçíéêü ïõñáíü. Ôï Üóôñï áõôü óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé ï ðëáíÞôçò ¸óðåñïò, äçëáäÞ ï ðëáíÞôçò Áöñïäßôç, ðïõ åìöáíßæåôáé ðñþôïò ôï âñÜäõ, ðëÜé óôï öåããÜñé, êáé åîáöáíßæåôáé ôåëåõôáßïò ôï ðñùß. Óôß÷ïò 14: ¼ëá ôá åðßèåôá áõôïý ôïõ óôß÷ïõ ðåñéãñÜöïõí ôïõò

161

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

æåõãïëÜôåò ôçí þñá ðïõ åðéóôñÝöïõí óôá óðßôéá ôïõò Ýðåéôá áðü ìéá êïõñáóôéêÞ ìÝñá. ¼ëá ôá åðßèåôá óõãêëßíïõí íïçìáôéêÜ óôï ìü÷èï êáé óôç âáñéÜ óùìáôéêÞ êüðùóç ðïõ ðñïêáëïýóáí ïé áãñïôéêÝò åñãáóßåò. Óôß÷ïò 26: ÅðáíÜëçøç ôïõ åðéèÝôïõ «ãëõêü», ìå óêïðü íá äåßîåé ôçí ãëõêýôçôá ìå ôçí ïðïßá ïé ãõíáßêåò ÷áéñåôïýí ôïí êüóìï, ðáñÜ ôç óùìáôéêÞ ôïõò êïýñáóç ýóôåñá áðü ìéá êïðéáóôéêÞ çìÝñá. 3. Ìå ðïéåò ëÝîåéò Þ öñÜóåéò ï ðïéçôÞò ðñïâÜëëåé ôçí åñãáôéêüôçôá êáé ôï ìü÷èï ôùí áíèñþðùí ôçò õðáßèñïõ; Ï ìü÷èïò ôùí áíèñþðùí ôçò õðáßèñïõ áðïäßäåôáé Üñéóôá áðü ôï äçìéïõñãü ìå ôéò åîÞò ëÝîåéò êáé öñÜóåéò: «çëéïêáìÝíïé», «îÝêïðïé», «âïõâïß», «áðïêáñùìÝíïé», «ìå ô’ áëÝôñéá öïñôùìÝíïé», «á÷ ôç ëïããéÜ», «á÷ ôï ðëýìá», «óöïããßæïíôáò ôïí ßäñù». 4. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá ãåííÜ óôá ðñüóùðá, êáé êáô’ åðÝêôáóç óôïí ßäéï ôïí ðïéçôÞ, ç ïìïñöéÜ ôçò åëëçíéêÞò öýóçò; Ç ðëçèþñá ôùí ïðôéêþí, ç÷çôéêþí, ïóöñçôéêþí êáé áðôéêþí åéêüíùí ðïõ ðñïóöÝñåé áðëü÷åñá ç öýóç ðñïêáëïýí ôï óõíáßóèçìá ôçò áðüëõôçò çñåìßáò, îåêïýñáóçò êáé ãáëÞíçò óôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ, áóöáëþò óôïí ðïéçôÞ áëëÜ êáé óå üëïõò ôïõò áíèñþðïõò ãåíéêÜ. ÌåñéêÝò ìÜëéóôá áðü ôéò åéêüíåò áõôÝò åßíáé éêáíÝò íá äéáóêåäÜóïõí ôï èåáôÞ–áêñïáôÞ ôïõ öõóéêïý ôïðßïõ. Óôï ðïßçìá ôïíßæåôáé ï ìü÷èïò ôùí áãñïôþí, áëëÜ ðñïâÜëëåôáé Ýíôïíá êáé ôï óõíáßóèçìá ôçò øõ÷éêÞò éêáíïðïßçóçò êáé ðëçñüôçôáò ôùí áíèñþðùí ôçò õðáßèñïõ áðü ôçí åðáöÞ ôïõò ìå ôá æþá êáé ôç öýóç ïëüêëçñç, ìå ôá íåñÜ, ôá äÝíôñá êáé ôá âïõíÜ ôçò. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ ïé Üíèñùðïé áéóèÜíïíôáé ôç öýóç óõìðáñáóôÜôç êáé óõíïäïéðüñï. ¼ëåò áõôÝò ïé åéêüíåò ãåìßæïõí ìå ïìïñöéÜ ôçí øõ÷Þ ôïõò êáé ôïõò ãåííïýí óõíáéóèÞìáôá ÷áñÜò êáé áãáëëßáóçò, öôÜíïíôáò óå óçìåßï ëáôñåßáò, üðùò öáßíåôáé áðü ôïí ôåëåõôáßï óôß÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ãéá ðïéï ëüãï áð’ üëåò ôéò Üëëåò þñåò ôçò çìÝñáò ï ðïéçôÞò ðñïôéìÜ íá ðåñéãñÜøåé ôï çëéïâáóßëåìá; 2. Íá âñåßôå óôçí ðñþôç óôñïöéêÞ åíüôçôá äýï ìåôáöïñÝò êáé äýï ðñïóùðïðïéÞóåéò êáé íá ôéò áíáëýóåôå. 3. Ðïéá åßíáé ç äéÜèåóç ôùí æåõãïëáôþí êáé ôùí ãõíáéêþí ôçí þñá ôïõ äåéëéíïý êáé ìå ðïéåò åêöñÜóåéò ôçí ðñïâÜëëåé ï ðïéçôÞò;

162

Η Νέα Παιδαγωγική Νίκος Καζαντζάκης

Α. Ο δημιουργός Ï Íßêïò ÊáæáíôæÜêçò ãåííÞèçêå óôï ÇñÜêëåéï ôçò ÊñÞôçò ôï 1885 êáé ðÝèáíå óôï ÖñÜéìðïõñãê ôçò Ãåñìáíßáò ôï 1957. ÅíôáöéÜóôçêå, óýìöùíá ìå ôçí åðéèõìßá ôïõ, óôï ÇñÜêëåéï ôçò ÊñÞôçò. Óðïýäáóå ÍïìéêÜ óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò ÁèÞíáò, ÐïëéôéêÝò ÅðéóôÞìåò óôï Ðáñßóé êáé Öéëïóïößá óôç Ãåñìáíßá. Åß÷å åõñýôáôç ìüñöùóç êáé äéáêñéíüôáí ãéá ôç ãëùóóïìÜèåéÜ ôïõ. Áðü ôá öïéôçôéêÜ ôïõ ÷ñüíéá óõíåñãáæüôáí ìå ôï ìá÷çôéêü ðåñéïäéêü ôùí äçìïôéêéóôþí ÍïõìÜò, ìå ôï øåõäþíõìï ÐÝôñïò Øçëïñåßôçò êáé ýóôåñá áðü ôéò óðïõäÝò ôïõ åðéäüèçêå óôç äçìïóéïãñáößá. ¹ôáí Üíèñùðïò ðïõ áðÝöåõãå, óõóôçìáôéêÜ ó÷åäüí, ôá äçìüóéá áîéþìáôá, ôçí ðñïâïëÞ êáé ôçí ðñüóêáéñç äüîá. Ãéá Ýíá ìéêñü äéÜóôçìá õðçñÝôçóå ùò ãåíéêüò äéåõèõíôÞò ôïõ Õðïõñãåßïõ ÐåñéèÜëøåùò, ãéá ëßãïõò ìÞíåò äéáôÝëåóå õöõðïõñãüò Ðáéäåßáò, õöçãçôÞò ôçò ÍïìéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí êáé äÝ÷ôçêå íá áíôéðñïóùðåýóåé ôçí ÅëëÜäá óôï Ðáñßóé êáé íá áíáëÜâåé ôç äéåýèõíóç ôïõ ôìÞìáôïò êëáóéêþí ìåôáöñÜóåùí ôçò ÏõíÝóêï. ¸íá ÷ñüíï ðñéí êëåßóåé ãéá ðÜíôá ôá ìÜôéá ôïõ, ôéìÞèçêå óôç ÂéÝííç ìå ôï âñáâåßï ôçò ÅéñÞíçò áðü ôï Ðáãêüóìéï Óõìâïýëéï ôçò ÅéñÞíçò. ÐÝñáóå ôçí ôüóï äçìéïõñãéêÞ æùÞ ôïõ ìåëåôþíôáò êáé ãñÜöïíôáò áäéÜêïðá, ìÝóá óå ìéá áðïìüíùóç ðñáãìáôéêÜ áóêçôéêÞ, êáé áöéÝñùóå Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôçò óå ôáîßäéá. ¼óï Ýìåíå óôçí ÅëëÜäá, æïýóå óôçí Áßãéíá, áðïôñáâçãìÝíïò áðü ôïí êüóìï, êáé üôáí áñãüôåñá åãêáôáóôÜèçêå óôç Ãáëëßá, ðåñíïýóå ôéò ìÝñåò ôïõ ãáëÞíéá óôçí Þóõ÷ç ðüëç Áíôßìð, «óôçí ðáñÜäåéóï ôçò åîïñßáò», üðùò ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçí Ýëåãå ï ßäéïò, äïóìÝíïò ìå üëç ôïõ ôçí øõ÷Þ óôçí ôÝ÷íç, óôï ìüíï óêïðü ôçò æùÞò ôïõ. Ï ÊáæáíôæÜêçò Þôáí áíÞóõ÷ï ðíåýìá, êáèáñü, äéåéóäõôéêü êáé ðëçèùñéêü, ìå ðÜìðïëëá åíäéáöÝñïíôá ãýñù áðü ôá ìåãÜëá ðáíáíèñþðéíá ðñïâëÞìáôá ôçò æùÞò êáé ôïõ êüóìïõ. Ç ëéôüôçôá ôçò æùÞò ôïõ, ç åñãáôéêüôçôá êáé ç ðñïóÞëùóÞ ôïõ ãéá ìéá ïëüêëçñç æùÞ óôç äéáêïíßá ôçò ÔÝ÷íçò, äéêáéïëïãïýí áðüëõôá ôï ÷áñáêôçñéóìü ôïõ «áóêçôÞ ôïõ Ðíåýìá-

163

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

ôïò», ðïõ ôïõ áðïäüèçêå. ¹ôáí ðñïéêéóìÝíïò ìå áðëï÷åñéÜ áðü ôç öýóç ì’ Ýíá ìåãÜëï óõããñáöéêü ôáëÝíôï êáé êáôÝêôçóå ôï äéåèíÝò ëïãïôå÷íéêü êïéíü ìå ôï êïëïóóéáßï Ýñãï ôïõ, ðïõ ìåôáöñÜóôçêå óå üëåò ó÷åäüí ôéò ãëþóóåò ôïõ êüóìïõ. ¸ãñáøå ôá Ýñãá ¼öéò êáé êñßíï, Ï ÐñùôïìÜóôïñáò (ôñáãùäßá ðïõ ìåëïðïßçóå ï Ìáíüëçò Êáëïìïßñçò), Íéêçöüñïò ÖùêÜò, ×ñéóôüò, ÏäõóóÝáò, Éïõëéáíüò, Êáðïäßóôñéáò, Êùíóôáíôßíïò ï Ðáëáéïëüãïò, ÌÝëéóóá, Ôñéëïãßá ôïõ ÐñïìçèÝá, Óüäïìá êáé Ãüìïññá, üëá ôñáãùäßåò. Óôç óõíÝ÷åéá ãñÜöåé ôçí ÁóêçôéêÞ êáé ôï Salvatoresdei, ôï åêôåíÝóôáôï åðéêü Ýñãï Ïäýóóåéá, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü 33.333 äåêáåðôáóýëëáâïõò óôß÷ïõò, ôçí Éóôïñßá ôçò ÑùóéêÞò Ëïãïôå÷íßáò, ôéò ôáîéäéùôéêÝò ôïõ åíôõðþóåéò: Ôáîéäåýïíôáò, Éóðáíßá, Éáðùíßá – Êßíá, Áããëßá, Ôé åßäá óôç Ñùóßá, Áßãõðôïò – ÉåñïõóáëÞì – ÓéíÜ, êáé áêïëïõèïýí ôá ñùìáëÝá ìõèéóôïñçìáôéêÜ ôïõ Ýñãá: Âßïò êáé ðïëéôåßá ôïõ ÁëÝîç ÆïñìðÜ, Ï êáðåôÜí-Ìé÷Üëçò, Ï öôù÷ïýëçò ôïõ Èåïý, Ï ×ñéóôüò îáíáóôáõñþíåôáé, Ï ôåëåõôáßïò ðåéñáóìüò. ÌåãÜëç åßíáé êáé ç ìåôáöñáóôéêÞ ôïõ ðñïóöïñÜ: ìåôÝöñáóå ôç Èåßá Êùìùäßá ôïõ ÄÜíôç, ôï ÖÜïõóô ôïõ Ãêáßôå, ôïí ¢ãéï Öñáãêßóêï ôçò Áóßæçò ôïõ Ãéüãêåñóåí, ôéò Óõíïéêßåò ¸êêåñìáí êáé Ãêáßôå ôïõ ¸êêåñìáí, ôç ÃÝíåóç ôùí åéäþí ôïõ Äáñâßíïõ êáé ìå ôç óõíåñãáóßá ôïõ É. ÊáêñéäÞ, ôçí ÉëéÜäá ôïõ ÏìÞñïõ. ¾óôåñá áðü ôï èÜíáôü ôïõ êõêëïöüñçóå ôï áíÝêäïôï äïêßìéü ôïõ ÁíáöïñÜ óôïí ÃêñÝêï. Ï ÊáæáíôæÜêçò åßíáé áðü ôéò ðéï åðéâëçôéêÝò ìïñöÝò ôùí ÃñáììÜôùí ìáò óå ðáãêüóìéá êëßìáêá. Åìðíåüôáí áðü ôçí éóôïñßá êáé ôçí ÊñÞôç. ÕðÞñîå Ýíáò ãíÞóéïò Êñçôéêüò – ¸ëëçíáò êáé ç êÜèå öñÜóç ôïõ Ýñãïõ ôïõ áðïóôÜæåé ëåâåíôéÜ, âáèéÜ áãÜðç ãéá ôç ãåíÝèëéá ãç, ðåñçöÜíéá êáé áíäñåßá. ¸ãñáøå óå ãíÞóéá ëáúêÞ ãëþóóá ìå ðïëëïýò êñçôéêïýò éäéùìáôéóìïýò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï áðüóðáóìá áðü ôçí ÁíáöïñÜ óôïí ÃêñÝêï, åíôáãìÝíï óôçí åíüôçôá «Ðáëáéüôåñåò ìïñöÝò æùÞò», åìðåñéÝ÷åé âéþìáôá ïéêåßá ãéá ôïí êÜèå ìáèçôÞ (áãùíßá ôçò ðñþôçò ìÝñáò, öüâïò ôïõ Üãíùóôïõ ó÷ïëåßïõ), áëëÜ êáé áíôéëÞøåéò êáé ðñáêôéêÝò ðïõ áíÞêïõí ïñéóôéêÜ óôï ðáñåëèüí áðü ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôùí ó÷ïëåßùí ìáò. Ôï áðüóðáóìá åßíáé áõôïâéïãñáöéêü êáé áíáöÝñåôáé óå ðáéäáãùãéêÝò ðñáêôéêÝò éäéáßôåñá áõôáñ÷éêÝò, ðïõ äçìéïõñãïýóáí ôñáõìáôéêÜ âéþìáôá óôá ðáéäéÜ.

Γ. Δομή του έργου

164

Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óå äýï èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ìå ôá ìáãéêÜ ðÜíôá ìÜôéá… êé Ýäåéîå ôç âßôóá»: Ç

ðñþôç ìÝñá ôïõ Í. ÊáæáíôæÜêç óôï ó÷ïëåßï. 2ç åíüôçôá: «Áðü ôï Äçìïôéêü Óêïëåéü… áò öÝñåé âïýôõñï»: Ïé áíáìíÞóåéò áðü ôï Äçìïôéêü ó÷ïëåßï êáé åéäéêÜ áðü ôçí ÔåôÜñôç ôÜîç.

Νίκος Καζαντζάκης

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá ÈåìáôéêÜ ôï êåßìåíï åóôéÜæåé óå äýï óçìåßá. Ðñþôá áðïäßäåé ôçí åìðåéñßá ôçò ðñþôçò ìÝñáò óôï ó÷ïëåßï êáé ôçò åããñáöÞò ôçò óôç óõíåßäçóç ôùí ìáèçôþí êáé äåýôåñïí, êÜíåé ëüãï ãéá ôéò ðáéäáãùãéêÝò ìåèüäïõò ôçò ó÷ïëéêÞò æùÞò óôï ðáñåëèüí, ðïõ Ý÷ïõí ðåñÜóåé áíåðéóôñåðôß. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï áðüóðáóìá îåêéíÜ ìå ôá áíÜìåéêôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ íåáñïý Íßêïõ ÊáæáíôæÜêç, ôç ìÝñá ðïõ ðñüêåéôáé íá ðÜåé ãéá ðñþôç öïñÜ ó÷ïëåßï. Áðü ôç ìéá íéþèåé ÷áñïýìåíïò êáé áíõðüìïíïò íá æÞóåé ôçí êáéíïýñãéá åìðåéñßá, áðü ôçí Üëëç üìùò íéþèåé öüâï ãéá ôïí Üãíùóôï êüóìï ôïõ ó÷ïëåßïõ. Ç ðáñïõóßá ôïõ ðáôÝñá ôïõ äßíåé óôï ðáéäß ôçí áßóèçóç ôçò óôÞñéîçò êáé ôçò ðñïóôáóßáò. Ï ðáôÝñáò ôïõ üìùò åßíáé áõôüò ðïõ ôïí ðáñáäßäåé óôïí áãñéåìÝíï äÜóêáëï ìå ôç âßôóá êáé ôïõ áíáèÝôåé ôï Ýñãï íá ôïí «êÜìåé Üíèñùðï» ÷ôõðþíôáò ôïí. 2ç åíüôçôá: Óôç óõíÝ÷åéá, ï áöçãçôÞò äéçãåßôáé ôéò áíáìíÞóåéò ôïõ áðü ôï Äçìïôéêü êáé åéäéêÜ áðü ôçí ÔåôÜñôç ôÜîç, ðïõ üëåò óõíÝêëéíáí óôï åîÞò: óôïí îõëïäáñìü ôùí ðáéäéþí óå êÜèå åõêáéñßá åßôå áí äåí åß÷áí äéáâÜóåé åßôå áí ç óõìðåñéöïñÜ ôïõò áðÝêëéíå áðü ôá äåäïìÝíá ôïõ äéåõèõíôÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ êáé ôçò ÍÝáò ÐáéäáãùãéêÞò ôïõ: áí Ýêáíáí áôáîßåò, áí ãåëïýóáí, áí öþíáæáí óôïõò äéáäñüìïõò ôïõ ó÷ïëåßïõ, áí äåí áóðÜæïíôáí ôï ÷Ýñé ôïõ êÜèå ðáðÜ ðïõ óõíáíôïýóáí Þ… áí äåí åß÷å êÝöéá ï äÜóêáëïò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí çñþùí ÐñùôáãùíéóôÞò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ï ßäéïò ï áöçãçôÞò-óõããñáöÝáò, åöüóïí ôï áðüóðáóìá åßíáé áõôïâéïãñáöéêü. Óôçí áñ÷Þ áéóèÜíåôáé ÷áñïýìåíïò áëëÜ ôñïìáãìÝíïò. ×áñïýìåíïò êáé ðåñÞöáíïò, ãéáôß Ýöôáóå åðéôÝëïõò ç óôéãìÞ íá æÞóåé ôçí ðïëõóõæçôçìÝíç áõôÞ åìðåéñßá ôïõ ó÷ïëåßïõ, ðïõ «èá ôïí Ýêáíå Üíèñùðï», üðùò ôïõ Ýëåãå óõíå÷þò ï ðáôÝñáò ôïõ· êÜèå ðáéäß áéóèÜíåôáé ÷áñÜ êáé áíõðïìïíåß íá ãíùñßóåé ìéá êáéíïýñãéá åìðåéñßá. Áðü ôçí Üëëç, ï öüâïò áðïññÝåé áðü ôï üôé, üðùò êÜèå íÝá åìðåéñßá, Ýôóé êáé áõôÞ êñýâåé Ýíáí Üãíùóôï êüóìï, êáé êáèåôß Üãíùóôï ðñïêáëåß öüâï. Ó’ áõôÞ ôç äýóêïëç óôéãìÞ ôçò æùÞò ôïõ, üðùò êÜèå ðáéäß,

165

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

ï ðñùôáãùíéóôÞò ôçò éóôïñßáò ìáò Ý÷åé êïíôÜ ôïõ ôïõò ãïíåßò ôïõ, ðïõ ôïõ óõìðáñáóôÝêïíôáé êáé êÜíïõí ü,ôé ìðïñïýí ãéá íá ôïí áíáêïõößóïõí. Ç ìçôÝñá ôïõ ðñïóðáèåß íá ôïí åìøõ÷þóåé, äßíïíôÜò ôïõ Ýíá êëáñß âáóéëéêü êáé öïñþíôáò ôïõ óôï ëáéìü ôï óôáõñïõäÜêé ôçò âÜöôéóÞò ôïõ, ãéá ãïýñé êáé ðñïóôáóßá, óýìöùíá ìå ôç ëáúêÞ èñçóêåõôéêÞ áíôßëçøç. Ç åõ÷Þ ôçò êáé ôï ãåìÜôï êáìÜñé âëÝììá ôçò äßíïõí êïõñÜãéï óôï ìéêñü ðáéäß. Ï ðáôÝñáò ôïõ áðü ôçí Üëëç, åßíáé áõôüò ðïõ ôïí êñáôÜ áðü ôï ÷Ýñé êáé ôïí óõíïäåýåé óôï ó÷ïëåßï. Ï ðáôÝñáò áéóèÜíåôáé ôçí áãùíßá ôïõ ãéïõ ôïõ êáé ÷áúäåýïíôÜò ôïí óôï êåöÜëé, äçëþíåé ôç óôÞñéîç êáé ôçí ðñïóôáóßá ôïõ.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé äçìïôéêÞ ìå êñçôéêïýò éäéùìáôéóìïýò (óêïëåéü, áíôñåéåõüìïõí, ÷ôßñé, öïý÷ôá, ðåñöÜíéá, êÜìå, ðáñÝäùêå, èùñÜò). ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ëéôü, ìå Ýíôïíá óôïé÷åßá ãëáöõñüôçôáò ðïõ ïöåßëïíôáé óôçí ðáñïõóßá ðïëëþí ìåôáöïñþí. Óõ÷íÜ ï ôüíïò ôïõ áöçãçôÞ ãßíåôáé åéñùíéêüò, üôáí áíáöÝñåôáé óôç «ÍÝá ÐáéäáãùãéêÞ». Åðßóçò ôï ýöïò ãßíåôáé ÷éïõìïñéóôéêü, óôï óçìåßï ðïõ ôï ìéêñü áãüñé ôáõôßæåé ôçí «ÐáéäáãùãéêÞ» ìå ãõíáßêá. ÔÝëïò, ç óõ÷íÞ ÷ñÞóç ôçò çìéðåñéüäïõ (Üíù ôåëåßá) êÜíåé ôï ýöïò ôçò áöÞãçóçò ãïñãü, åíþ ïé äéÜëïãïé ðñïóäßäïõí æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá óôï ëüãï. iii) ÁöÞãçóç Óôçí ðñþôç åíüôçôá ç áöÞãçóç åßíáé ìßìçóç, äçëáäÞ áöçãçôÞò åßíáé Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ (ï ßäéïò ï óõããñáöÝáò), ï ïðïßïò ìéëÜ óå á´ ðñüóùðï (åãþ), äçëáäÞ ç áöÞãçóç åßíáé Üìåóç. Óôç äåýôåñç, üìùò, åíüôçôá ç áöÞãçóç ãßíåôáé äéÞãçóç óå ã´ ðñüóùðï (áõôüò, áõôïß), åíþ ôá ëüãéá ôùí çñþùí ìåôáöÝñïíôáé óå ðëÜãéï ëüãï êáé ü÷é áõôïëåîåß (Ýììåóç áöÞãçóç).

166

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ìáãéêÜ ìÜôéá», «ðïëýâïõï, ãåìÜôï ìÝëé êáé ìÝëéóóåò ÌåôáöïñÝò ìõáëü», «êñÝìáóå ôï ÷ñõóü óôáõñïõëÜêé ôçò âÜöôéóçò», «ôéíÜ÷ôçêá, óÞêùóá ôá ìÜôéá, èá ìÜèåéò ãñÜììáôá, íá ãßíåéò Üíèñùðïò, êÜñöùóá ôá ìÜôéá ìïõ, ôï êñÝáò äéêü óïõ… ôïí Üíèñùðï, åñãáëåßï ðïõ êÜíåé ôïõò áíèñþðïõò, ÷ùñüò ðáéäéêÜ êåöÜëéá, èá ’÷ïõí ãßíåé êñáíßá, ãåíÜêé óöçíùôü, èõìùìÝíá ìÜôéá, äå èùñÜò… ôá ðü-

äéá ôïõ; ôá ìÜôéá óáò ôÝóóåñá, Ýäåóá êüìðï ôçí êáñäéÜ ìïõ. Ðñïóùðïðïßçóç: «ç ðáéäáãùãéêÞ Ýëåéðå, èá’ ôáí óðßôé». Ðñïóùðïðïßçóç Ðáñïìïßùóç: «óáí êñáíßá». Ðáñïìïßùóç Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ìçôÝñáò ðïõ áðï÷áéñåôÜ ôï ìéêñü áãüñé, ç Åéêüíåò åéêüíá ôïõ ó÷ïëåßïõ, ç åéêüíá ôïõ ðáéäéïý ðïõ êñáôÜ ôï ÷Ýñé ôïõ ðáôÝñá ôïõ, ç åéêüíá ôïõ äáóêÜëïõ ìå ôç âßôóá, ç åéêüíá ôïõ äéåõèõíôÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ, ç åéêüíá ôïõ îõëïäáñìïý.

Νίκος Καζαντζάκης

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá íéþèåé ï ìéêñüò ÊáæáíôæÜêçò ðñéí öôÜóåé óôï ó÷ïëåßï êáé ãéáôß; Áðü ðïéïõò áíôëåß èÜññïò êáé ìå ðïéïí ôñüðï; Óôï êåßìåíï ðáñáêïëïõèïýìå ôç äéÞãçóç ôçò ðñþôçò ìÝñá ôïõ Íßêïõ ÊáæáíôæÜêç óôï Äçìïôéêü. Ìáò ðåñéãñÜöåé ôç ìáèçôéêÞ ôïõ óôïëÞ áëëÜ êõñßùò ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ. Óôçí áñ÷Þ áéóèÜíåôáé ÷áñïýìåíïò áëëÜ ôñïìáãìÝíïò. Ç ÷áñÜ ôïõ êáé ç ðåñçöÜíéá ôïõ ïöåßëïíôáé óôï üôé Ýöôáóå åðéôÝëïõò ç óôéãìÞ íá æÞóåé ôçí ðïëõóõæçôçìÝíç áõôÞ åìðåéñßá ôïõ ó÷ïëåßïõ, ðïõ «èá ôïí Ýêáíå Üíèñùðï», üðùò ôïõ Ýëåãå óõíå÷þò ï ðáôÝñáò ôïõ. ÊÜèå ðáéäß áéóèÜíåôáé ÷áñÜ êáé áíõðïìïíåß íá ãíùñßóåé ìßá êáéíïýñãéá åìðåéñßá. Áðü ôçí Üëëç, ï öüâïò áðïññÝåé áðü ôï ãåãïíüò üôé, üðùò êÜèå íÝá åìðåéñßá, êñýâåé Ýíáí Üãíùóôï êüóìï êáé êáèåôß Üãíùóôï ðñïêáëåß öüâï. Ó’ áõôÞ ôç äýóêïëç óôéãìÞ ôçò æùÞò ôïõ, ï ðñùôáãùíéóôÞò ôçò éóôïñßáò ìáò Ý÷åé êïíôÜ ôïõ ôïõò ãïíåßò ôïõ, ðïõ ôïõ óõìðáñáóôÝêïíôáé êáé êÜíïõí ü,ôé ìðïñïýí ãéá íá ôïí áíáêïõößóïõí. Ç ìçôÝñá ôïõ ðñïóðáèåß íá ôïí åìøõ÷þóåé, äßíïíôÜò ôïõ Ýíá êëáñß âáóéëéêü êáé öïñþíôáò ôïõ óôï ëáéìü ôï óôáõñïõäÜêé ôçò âÜöôéóÞò ôïõ, ãéá ãïýñé êáé ðñïóôáóßá, óýìöùíá ìå ôç ëáúêÞ èñçóêåõôéêÞ áíôßëçøç. Ç åõ÷Þ ôçò êáé ôï ãåìÜôï êáìÜñé âëÝììá ôçò äßíïõí êïõñÜãéï óôï ìéêñü ðáéäß. Ï ðáôÝñáò ôïõ, áðü ôçí Üëëç, åßíáé áõôüò ðïõ ôïí êñáôÜ áðü ôï ÷Ýñé êáé ôïí óõíïäåýåé óôï ó÷ïëåßï. ÁéóèÜíåôáé ôçí áãùíßá ôïõ ãéïõ ôïõ êáé ÷áúäåýïíôÜò ôïí óôï êåöÜëé, äçëþíåé ôç óôÞñéîç êáé ôçí ðñïóôáóßá ôïõ. 2. Ìå áöïñìÞ êõñßùò ôçò óôÜóç ôïõ ðáôÝñá, óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá êáôáëÞãåôå ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ãïíéþí êáé ðáéäéþí åêåßíç ôçí åðï÷Þ; ÁðáíôÞóôå ìå áíáöïñÜ óå óõãêåêñéìÝíá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ «Ï ðáôÝñáò ìïõ Ýóêõøå… ôñÜâçîå ðßóù ôï ÷Ýñé ôïõ»: Ç åéêüíá áõôÞ ðáñáðÝìðåé óôçí ðáëáéüôåñç ìïñöÞ ôçò ðáôñéáñ÷éêÞò ïéêïãÝíåéáò, üðïõ ï ðÜôåñ öáìßëéáò åßíáé áõôáñ÷éêüò êáé óêëçñüò êáé ðïôÝ äå äåß÷íåé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ áðÝíáíôé óôá ðáéäéÜ êáé ôç óýæõãü

167

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

168

ôïõ. Ï ñüëïò ôïõ åßíáé áðïêëåéóôéêÜ ðåñéïñéóìÝíïò óå áõôüí ôïõ êïõâáëçôÞ êáé óôõëïâÜôç ôçò ïéêïãÝíåéáò, ðïõ åñãÜæåôáé óêëçñÜ ãéá íá åîáóöáëßóåé ôá ðñïò ôï æçí ãéá ôç ãõíáßêá êáé ôá ðáéäéÜ ôïõ. Ôçí åõèýíç ôçò áíáôñïöÞò êáé ôçò öñïíôßäáò ôùí ðáéäéþí áíáëÜìâáíå áðïêëåéóôéêÜ ç ìçôÝñá. «Ôï êñÝáò äéêü óïõ… êÜìå ôïí Üíèñùðï»: Åäþ âëÝðïõìå ôçí áíôßëçøç êáé ôç íïïôñïðßá ôïõ ðáôÝñá áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá ôçò åðï÷Þò, ãéá ôçí áðüëõôç äéêáéïäïóßá ôïõ äáóêÜëïõ áðÝíáíôé óôï ìáèçôÞ. Ãéá ìéá ìåãÜëç ìåñßäá ôïõ ðëçèõóìïý, êõñßùò ãéá ôéò ìåãáëýôåñåò çëéêßåò, áõôÝò ïé áõôáñ÷éêÝò áíôéëÞøåéò êáé ðñáêôéêÝò Þôáí êïììÜôé ôçò ðáéäéêÞò ôïõò æùÞò êáé åðïìÝíùò ôï ßäéï åðéèõìïýóáí ãéá ôá ðáéäéÜ ôïõò. Ôï íá ãßíåéò Üíèñùðïò åß÷å ôáõôéóôåß ìå ôï íá ìÜèåéò ãñÜììáôá, áíåîÜñôçôá áðü ôéò ìåèüäïõò ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéïýóáí ïé äÜóêáëïé ãéá íá ôï ðåôý÷ïõí áõôü. 3. Ï äÜóêáëïò ôçò ÔåôÜñôçò Äçìïôéêïý åß÷å èåùñçôéêÜ áóðáóôåß ôéò áñ÷Ýò ôçò ÍÝáò ÐáéäáãùãéêÞò. Ôé íïìßæåôå üôé ðñÝóâåõå ç ÍÝá ÐáéäáãùãéêÞ êáé ôé åöÜñìïæå óôçí ðñÜîç ï äÜóêáëïò; Áîßæåé íá ðñïóå÷èåß ç åéêüíá äáóêÜëïõ-äéáâüëïõ ðïõ ó÷çìáôßæåé ï ìéêñüò ìáèçôÞò ãéá ôï äÜóêáëü ôïõ, êáé êõñßùò ç âáíáõóüôçôá ìå ôçí ïðïßá öÝñåôáé óôïõò ìáèçôÝò. Ï äÜóêáëïò áõôüò åöáñìüæåé ôç ÍÝá ÐáéäáãùãéêÞ, ðïõ åß÷å óðïõäÜóåé óôçí ÁèÞíá. Ç åñìçíåßá üìùò ðïõ åß÷å äþóåé ï äÜóêáëïò óôç ÍÝá ÐáéäáãùãéêÞ ïõäåìßá ó÷Ýóç åß÷å ìå ôï ôé ðñáãìáôéêÜ ðñÝóâåõå áõôÞ ç èåùñßá. Ç ðáéäáãùãéêÞ êáé äéäáêôéêÞ óêÝøç óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áéþíá åßíáé óõíäåäåìÝíåò ìå ôï Ó÷ïëåßï Åñãáóßáò, ìéá èåùñßá ãéá ôç ìÜèçóç êáé ôéò ìåèüäïõò ôçò, ç ïðïßá åðéêñáôïýóå åêåßíç ôçí åðï÷Þ óôçí Åõñþðç êáé ôçí ÁìåñéêÞ, ìå êýñéï èåìåëéùôÞ ôïí Ed. Claparede. Óýìöùíá ìå áõôÞ ôç èåùñßá, âÜóç êÜèå ìÜèçóçò åßíáé ç åìðåéñßá êáé ç ðñÜîç. Ìå ôçí áñ÷Þ áõôÞ, ôï ó÷ïëåßï ìåôáôñÝðåôáé óå åñãáóôÞñéï («¸ðñåðå ëÝåé ü,ôé ìáèáßíáìå íá ôï âëÝðáìå êáé íá áããßæïõìå Þ íá ôï æùãñáößæïõìå ó’ Ýíá ÷áñôß ãåìÜôï êïõêêßäåò»), óôï ïðïßï ï ìáèçôÞò ìå áõôåíåñãü äñÜóç áêïëïõèåß ôçí ðïñåßá ôïõ êáèïäçãçôÞ äáóêÜëïõ. Ôï ðáé÷íßäé, ðïõ åßíáé áíÜãêç êáé Ýìöõôï óå êÜèå ðáéäß, ìðïñåß íá õðïêéíÞóåé ôá åíäéáöÝñïíôÜ ôïõ êáé íá ðñïóöÝñåé êßíçôñá åíÝñãåéáò óôï ìáèçôÞ. Óå áõôü ôï óýã÷ñïíï ó÷ïëåßï, ï äÜóêáëïò äåí åßíáé äéêôÜôùñ êáé ìïíÜñ÷çò óôçí ôÜîç ôïõ, áëëÜ êáèïäçãçôÞò. Áðü ôá ðáñáðÜíù êáèßóôáôáé óáöÝò üôé ï äÜóêáëïò ôïõ ìéêñïý ÊáæáíôæÜêç åß÷å ðáñåîçãÞóåé ôï íüçìá ôçò ÍÝáò ÐáéäáãùãéêÞò êáé ôï åß÷å ðñïóáñìüóåé óôéò äéêÝò ôïõ ëáíèáóìÝíåò ìåèüäïõò äéäáóêáëßáò. Áêïëïõèïýóå ìåí ôéò ìåèüäïõò ôçò ÍÝáò ÐáéäáãùãéêÞò áëëÜ ìüíï ùò ðñïò ôï äéäáêôéêü ôçò ìÝñïò, êáé äå ëÜìâáíå

õðüøç ôïõ êáèüëïõ ôïí øõ÷éóìü ôùí ìáèçôþí. Åêìåôáëëåõüôáí ôçí åîïõóßá ðïõ ôïõ åß÷å áíáôåèåß áðü ôïõò ãïíåßò êáé îåóðïýóå ðÜíù óôá ðáéäéÜ. Ç «ðáéäáãùãéêÞ» ìÝèïäïò ðïõ åöáñìüæåé ï äÜóêáëïò ôïõ êåéìÝíïõ ìáò, óÞìåñá åßíáé åíôåëþò ðáñù÷çìÝíç ùò áíôßëçøç êáé ðñáêôéêÞ.

Νίκος Καζαντζάκης

4. ÁíáæçôÞóôå êáé äéáâÜóôå ôï äéÞãçìá ôçò Êáôßíáò ÐáððÜ «Ç åêäñïìÞ ôïõ Äçìçôñïý», êáé óõãêñßíåôå ôç ìïñöÞ ôïõ äáóêÜëïõ ðïõ åìöáíßæåôáé åêåß, ìå ôçí áíôßóôïé÷ç óôï êåßìåíï ôïõ ÊáæáíôæÜêç. Ï äÜóêáëïò, üðùò ðáñáôßèåôáé óôï êåßìåíï ôçò ÐáððÜ êáé üðùò ôïí âëÝðåé ï Äçìçôñüò, ìïéÜæåé ðïëý ìå ôï äÜóêáëï ôïõ ÊáæáíôæÜêç ùò ðñïò ôï ÷áñáêôÞñá êáé ùò ðñïò ôéò ðáéäáãùãéêÝò ìåèüäïõò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. Åßíáé êáé áõôüò óïâáñüò êáé óêõèñùðüò, óå ôÝôïéï óçìåßï, þóôå íá öáßíåôáé áðßóôåõôï óôï Äçìçôñü ôï ãåãïíüò üôé óôéò åêäñïìÝò åßíáé ãåëáóôüò («Ýìðáéíå êÜèå ìÝñá óôçí ôÜîç êáôóïõöéáóìÝíïò – äå èõìÜôáé íá ãÝëáóå ðïôÝ», «ï äÜóêáëïò óïýöñùóå ôá öñýäéá ôïõ»). Åßíáé, åðßóçò, ðïëý áõóôçñüò êáé ÷ñçóéìïðïéåß ùò ðáéäáãùãéêÞ ìÝèïäï ôïí îõëïäáñìü («íá ìç óïõ ôñáâÜåé ô’ áõôß êáé íá ìç óïõ ìåôñÜåé äåêáï÷ôþ ÷áñáêéÝò óôç óåéñÜ åðÜíù óôçí ðáëÜìç óïõ» - «Ýäùóå ôÝôïéï îýëï óôïí Ðáíïýôóï ðïõ üëïé âïõâÜèçêáí – Ýöáãå êé áõôüò ôçò ÷ñïíéÜò ôïõ»). Ôï ßäéï êÜíåé êáé ï äÜóêáëïò ôïõ ÊáæáíôæÜêç, ðïõ åß÷å âáöôßóåé ôïí îõëïäáñìü ÍÝá ÐáéäáãùãéêÞ. ÔÝëïò, Ý÷åé ýöïò õðåñïðôéêü («êïñäþèçêå öïõóêùôüò ï Äçìçôñüò, êáèþò ìéìïýíôáí ôï äÜóêáëï») êáé ìéëÜåé ìéá ãëþóóá ðáñÜîåíç êáé áêáôáíüçôç (êáèáñåýïõóá). 5. Åðé÷åéñÞóôå íá áöçãçèåßôå óå ãñáðôü êåßìåíï ôç äéêÞ óáò åìðåéñßá áðü ôçí ðñþôç óáò çìÝñá óôï äçìïôéêü ó÷ïëåßï. Ôï ðáéäéêü ìïõ ìõáëü áíôéìåôþðéæå ìå ðïëý èåôéêü ôñüðï ôçí éäÝá ôïõ ó÷ïëåßïõ. Áíõðïìïíïýóá íá Ýñèåé áõôÞ ç ìÝñá, ãéáôß ìïõ åß÷å äçìéïõñãçèåß ç áßóèçóç, üôé, ðçãáßíïíôáò ó÷ïëåßï, ìåãáëþíù áðüôïìá êáé ðëÝïí ïé Üëëïé Üíèñùðïé èá ìå áíôéìåôùðßæïõí áëëéþò... óáí ìåãÜëç êïðÝëá ðëÝïí! ÅôïéìÜóôçêá áðü íùñßò· öüñåóá ôçí ìðëå ðïäéÜ ìïõ, ðÞñá ôçí ðåëþñéá ñïæ ôóÜíôá ìïõ ìå áðïêëåéóôéêÜ ðåñéå÷üìåíá Ýíá ôåôñÜäéï êáé Ýíá ìïëýâé, êáé ìå ôç óõíïäåßá ôçò ìáìÜò êáé ôïõ ìðáìðÜ, ðÞãáìå ìå ôá ðüäéá óôï ó÷ïëåßï. ¼ôáí öôÜóáìå óôçí åßóïäï, ï ìðáìðÜò áðáèáíÜôéóå ôç óôéãìÞ ìå ìßá öùôïãñáößá. Ôï ðñïáýëéï Þôáí ôåñÜóôéï êáé óôéò äýï ðëåõñÝò ôïõ åß÷å äýï ìåãÜëá êôßñéá: ôï ðñþôï Þôáí Ýíá ìåãÜëï, äéþñïöï, íåïêëáóéêü êôßñéï ìå ìåãÜëá ðáñÜèõñá êáé áóðñüìáõñï ìáñìÜñéíï äÜðåäï óáí óêáêéÝñá· Þôáí ôï Äçìïôéêü. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ õðÞñ÷å ôï íåüêôéóôï ôñéþñïöï ÃõìíÜóéï. Ìåôáîý ôïõò ÷ùñßæïíôáí áðü ôï õðüóôåãï ìå ôéò âñýóåò.

169

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

×ôýðçóå ôï êïõäïýíé êáé ìáæåõôÞêáìå üëïé ãéá ôïí áãéáóìü ãýñù áðü ìéá åîÝäñá. Ïé ãïíåßò óôï ìåôáîý åß÷áí áðï÷ùñßóåé. ÌåôÜ ôïí áãéáóìü ìðÞêáìå óôéò ôÜîåéò. Ç áßèïõóá ôçò ôÜîçò ìïõ Þôáí øçëïôÜâáíç ìå ôÝóóåñéò óåéñÝò äéèÝóéùí ðñÜóéíùí èñáíßùí, ìéá õðåñõøùìÝíç Ýäñá, üðïõ èá êáèüôáí ç äáóêÜëá êáé Ýíáò ðåëþñéïò ìáõñïðßíáêáò, ðïõ Ýãñáöå ìå ðïëý÷ñùìåò êéìùëßåò «ÊáëÞ ÷ñïíéÜ!». Ìå áñêåôïýò áðü ôïõò óõììáèçôÝò ìïõ ãíùñéæüìáóôáí Þäç áðü ôï íçðéáãùãåßï êáé ôá ðáé÷íßäéá óôç ãåéôïíéÜ. Ç êáëýôåñç ìïõ ößëç üìùò áðü ôï íçðéáãùãåßï Þôáí êáé áõôÞ ðïõ åðÝëåîá íá êáèßóù ìáæß ôçò. Áñãüôåñá, üìùò, óå ìåãÜëç áðïãïÞôåõóÞ ìáò, ÷ùñéóôÞêáìå, ãéáôß ç äáóêÜëá åßðå üôé ðñÝðåé íá êáèßóïõìå óôá èñáíßá ìå áëöáâçôéêÞ óåéñÜ. Áêïëïýèçóáí ïé óõóôÜóåéò êáé óõæÞôçóç ãéá ôï ðþò ðåñÜóáìå ôï êáëïêáßñé. ÌåôÜ Ýãñáøå óôïí ðßíáêá áõôÜ ðïõ Ýðñåðå íá áãïñÜóïõìå êáé ìáò ìïßñáóå ôá âéâëßá, ðåíôáêÜèáñá êáé áôóáëÜêùôá. Áêüìç èõìÜìáé ôç ìõñùäéÜ ðïõ áíÝäõáí ôçí þñá ðïõ ôá îåöýëëéæá. ¹ôáí ìéá óôéãìÞ ðïõ Ýíéùóá ðåñçöÜíéá êáé éêáíïðïßçóç ãéá ôï ðüóá ðñÜãìáôá åß÷á íá ìÜèù. ×ôýðçóå ôï êïõäïýíé ãéá äéÜëåéììá êáé ìåãÜëç åíôýðùóç ìïõ Ýêáíå ç ìåãÜëç ïñìÞ ìå ôçí ïðïßá êáôÝâáéíáí ôéò óêÜëåò ôá ìåãáëýôåñá ðáéäéÜ ôïõ ðÜíù ïñüöïõ. Óôï ðñïáýëéï óõíáíôÞèçêá åðéôÝëïõò ìå ôá Üôïìá ðïõ Þèåëá êáé ðáßîáìå üëïé ìáæß, þóðïõ Þñèå ç þñá íá ó÷ïëÜóïõìå êáé îáíáóõíÜíôçóá ôïõò ãïíåßò ìïõ óôçí Ýîïäï. ¹ôáí ìéá ìÝñá ãåìÜôç óõãêéíÞóåéò êáé åõ÷Üñéóôåò åíôõðþóåéò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Óôï êåßìåíï äéáêñßíïõìå ôçí ðáñïõóßá ëåðôïý ÷éïýìïñ. ÅðéóçìÜíåôå ôá ÷ùñßá üðïõ äéáöáßíåôáé êÜôé ôÝôïéï. 2. Ðþò ðéóôåýåôå üôé ðñÝðåé íá åßíáé ï óùóôüò äÜóêáëïò;

170

Η αφήγηση του αρχιμάστορα Νίκος Θέμελης

Α. Ο δημιουργός Ï Íßêïò ÈÝìåëçò ãåííÞèçêå óôçí ÁèÞíá ôï 1947 êáé óðïýäáóå ÍïìéêÜ óôçí ÅëëÜäá êáé óôç Ãåñìáíßá. Óôç ëïãïôå÷íßá åìöáíßóôçêåôï 1998 ìå ôï ìõèéóôüñçìá Ç áíáæÞôçóç. ¢ëëá ìõèéóôïñÞìáôÜ ôïõ åßíáé: Ç áíáôñïðÞ (2000), Ç áíáëáìðÞ (2003), Ãéá ìéá óõíôñïöéÜ áíÜìåóÜ ìáò (2005). Ôá âéâëßá ôïõ Ý÷ïõí ôéìçèåß ìå âñáâåßá êáé äéáêñßóåéò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Åßíáé áðáñáßôçôç ç áíáöïñÜ óôéò éóôïñéêÝò êáé êïéíùíéêÝò óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò óôçí ïðïßá åíôÜóóåôáé ôï áðüóðáóìá, äçëáäÞ ãýñù óôá 1880, ü÷é ìüíï óôç ÌõôéëÞíç üðïõ åêôõëßóóåôáé ôï áðüóðáóìá, áëëÜ ãåíéêÜ óôçí ÅëëÜäá. Ïé öéëåëåýèåñåò ìåôáññõèìßóåéò ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí óôç ÷þñá ýóôåñá áðü ôçí Ýîùóç ôïõ ¼èùíá (1862) êáé ïé ãåíéêüôåñåò ïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñÜôçóáí óôçí áíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï, Ýäùóáí þèçóç óôçí åëëçíéêÞ ïéêïíïìßá. Ç áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ åíéó÷ýèçêå ìåôÜ ôçí åêðïßçóç ôùí åèíéêþí ãáéþí óôá 1871. ÏñéóìÝíá ãåùñãéêÜ åßäç áíáðôý÷èçêáí óå ìïíïêáëëéÝñãåéåò ðïõ áýîçóáí óçìáíôéêÜ ôï åîáãùãéêü åìðüñéï ôçò ÷þñáò. Ôï êñÜôïò åíäéáöÝñèçêå ãéá ôï óõãêïéíùíéáêü äßêôõï ôçò ÷þñáò, ãéá äñüìïõò êáé óéäçñüäñïìïõò, êõñßùò óôéò ìÝñåò ôçò ðñùèõðïõñãßáò ôïõ ×áñßëáïõ Ôñéêïýðç (1882-1893). Áðü ôï 1856 åß÷å åðßóçò áñ÷ßóåé ç áíôéêáôÜóôáóç ôùí éóôéïöüñùí ìå áôìüðëïéá êáé óõíå÷ßóôçêå ìå åíôåéíüìåíï ñõèìü êáé ôéò ðñþôåò äåêáåôßåò ôïõ 20ïý áéþíá. ÓõãêåêñéìÝíá ôþñá, ç ðåñéï÷Þ ôçò ÌõôéëÞíçò, üðùò êáé ïé áðÝíáíôé áêôÝò ôçò ÌéêñÜò Áóßáò, åßíáé Ýíáò áíáðôõóóüìåíïò ôüðïò, óôïí ïðïßï óõìâéþíïõí åéñçíéêÜ Üíèñùðïé äéáöïñåôéêþí åèíïôÞôùí. Ç ïéêïíïìéêÞ åõìÜñåéá, áðïôÝëåóìá åìðïñéêþí êáé íáõôéëéáêþí êõñßùò äñáóôçñéïôÞôùí, åðéôñÝðåé ôçí áíÝãåñóç ðïëõôåëþí êáôïéêéþí, ôéò ïðïßåò áíáëáìâÜíïõí íá ÷ôßóïõí ôå÷íßôåò áðü êÜèå ãùíéÜ ôçò ÅëëÜäáò.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôÝóóåñéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ëßãï ìåôÜ ôá ÈåïöÜíéá… ðïñåõüìáóôáí»: Ï Çðåéñþôçò

171

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

áñ÷éìÜóôïñáò áíáëáìâÜíåé íá ÷ôßóåé Ýíá áñ÷ïíôéêü óôç ÌõôéëÞíç. 2ç åíüôçôá: «×ôßæáìå óðßôéá üðïõ… íá ’ôáíå äéêü ìáò óðßôé»: Ôï åðÜããåëìá ôïõ ÷ôßóôç óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá. 3ç åíüôçôá: «ÖôÜóáìå Óáëïíßêç… êáé ðþò èá ðïñåõôïýìå»: Ç Üöéîç óôï íçóß êáé ç æùÞ ôùí êáôïßêùí. 4ç åíüôçôá: «Áðü ôéò ðñþôåò ìÝñåò… ðùò åêåßíïò åß÷å äßêéï»: Ïé áëëáãÝò ðïõ óõíôåëïýíôáé óôç æùÞ êáé óôéò áíôéëÞøåéò ôùí áíèñþðùí óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï áðüóðáóìá áõôü, åêôüò áðü ôçí áéóèçôéêÞ ôïõ áîßá, áðïôåëåß Ýíá íôïêïõìÝíôï áíèñùðïëïãéêÞò óçìáóßáò, êáèþò ìáò åíçìåñþíåé ãéá âéþìáôá êáé åìðåéñßåò ðïõ ôåßíïõí íá åêëåßøïõí áðü ôç óýã÷ñïíç æùÞ. Áñ÷éêÜ êÜíåé ëüãï ãéá ôï åðÜããåëìá ôïõ ÷ôßóôç (ôå÷íßôç ôçò ðÝôñáò), üðùò áõôü åß÷å äéáìïñöùèåß óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá. Ïé ÷ôßóôåò áíÞêáí óå óõíôå÷íßåò (óéíÜöéá) êáé ìåôáêéíïýíôáí ìå ôçí ïìÜäá ôïõò áðü ôüðï óå ôüðï. Åðßóçò ìáò äßíåé éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí åõçìåñïýóá êáé áíèçñÞ êïéíùíßá ôçò ÌõôéëÞíçò ðñéí áðü ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ, êáèþò êáé ãéá ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ç âéïìç÷áíéêÞ åðï÷Þ Üëëáîå ôç æùÞ êáé ôéò áíôéëÞøåéò ôùí áíèñþðùí.

172

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôçí áöÞãçóç åíüò áñ÷éìÜóôïñá áðü ôçí ¹ðåéñï ðïõ áíáëáìâÜíåé íá ÷ôßóåé Ýíá áñ÷ïíôéêü óðßôé óôï íçóß ôçò ËÝóâïõ. Áðü ôçí ðñþôç êéüëáò åíüôçôá êáôáëáâáßíïõìå üôé ï áñ÷éìÜóôïñáò áãáðÜåé ôï åðÜããåëìÜ ôïõ êáé Ý÷åé ôüóï ìåñÜêé ãé’ áõôü, þóôå ïé äõóêïëßåò ôïõ íá ìçí áðïôåëïýí åìðüäéï ãé’ áõôüí. Åðßóçò ìáò äßíåé ôç óçìáíôéêÞ ðëçñïöïñßá üôé ôï åðÜããåëìá ôïõ ÷ôßóôç åêåßíç ôçí åðï÷Þ âáóéæüôáí óôçí åìðåéñßá ôùí ðáëáéüôåñùí. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá ðáñïõóéÜæåôáé ç Üöéîç ôïõ áñ÷éìÜóôïñá êáé ôïõ åðéôåëåßïõ ôïõ óôï íçóß êáé ïé ðñþôåò åíôõðþóåéò ôïõò. Êáôüðéí ìáò ðåñéãñÜöåé ôçí áíèçñÞ êáé åõçìåñïýóá êïéíùíßá ôçò ÌõôéëÞíçò ðñéí áðü ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ êáé ôéò áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí ðïõ Þôáí éêáíïß ãáéïêôÞìïíåò êáé Ýìðïñïé, ü÷é ìüíï óôï ðëáßóéï ôïõ íçóéïý, êáèüôé ïñéóìÝíïé êáôÜöåñíáí íá ðåñÜóïõí óôá áðÝíáíôé ðáñÜëéá ôçò ÌéêñÜò Áóßáò êáé íá äéáêñéèïýí åêåß, ü÷é ìüíï óôïí ôïìÝá ôïõ åìðïñßïõ áëëÜ êáé óôç äéïßêçóç. Óå Üëëï óçìåßï ôïõ êåéìÝíïõ äßíåôáé ç ó÷Ýóç ôùí êáôïßêùí ìå ôïõò Ôïýñêïõò êáé ðþò ôåëéêÜ ïé íôüðéïé ìðüñåóáí íá åðéâëçèïýí äéïéêçôéêÜ óôï íçóß. Áðü ôï êåßìåíï äå ëåßðïõí êáé ïñéóìÝíá ëáïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ðïõ áöïñïýí óå ëáúêÝò óõíÞèåéåò êáé ðáñáäüóåéò ôïõ íçóéïý.

3ç åíüôçôá: Ôï êåßìåíï ïëïêëçñþíåôáé äßíïíôÜò ìáò ôéò ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò áëëáãÝò ðïõ åðéöÝñåé ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç óôç ÷þñá –åéäéêÜ ìåôÜ ôçí åßóïäï ôïõ áôìïý óôç æùÞ ôùí áíèñþðùí– êáé ðþò áõôÝò åðçñÝáóáí ôéò áíôéëÞøåéò ôùí áíèñþðùí. Óôá êáöåíåßá ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôá ðëåïíåêôÞìáôá ôçò íÝáò ðçãÞò åíÝñãåéáò ôïõ áôìïý: ìéêñáßíïõí ïé áðïóôÜóåéò, ïé áãïñÝò åðåêôåßíïíôáé, ìå áðïôÝëåóìá ôç âéïìç÷áíïðïßçóç ôùí âéïôå÷íéþí, ôçí ßäñõóç ôñáðåæþí, ôçí åéóáãùãÞ íÝùí ðñïúüíôùí, ôçí ðñïóáñìïãÞ ôçò ðáéäåßáò óôá íÝá äåäïìÝíá. ÖôÜíïõí ìÜëéóôá óôï óçìåßï íá óõíäÝïõí ôïí áôìü ìå ôç ëýóç ôïõ åèíéêïý æçôÞìáôïò. Ï áñ÷éìÜóôïñáò, ôÝëïò, åíôõðùóéÜæåôáé áðü ôéò áíôéëÞøåéò ôùí íôüðéùí, ðïõ ôïõ öáíôÜæïõí ðñùôïðïñéáêÝò. Åêåß Üêïõóå ãéá íÝåò éäÝåò, ãéá äéêáéþìáôá, ãéá êáéíïýñãéåò åõêáéñßåò ãéá ðñüïäï. Óôç ÌõôéëÞíç, ôÝëïò, óõíÜíôçóå ãéá ðñþôç öïñÜ êáé ôçí êïéíùíéêÞ äéÜêñéóç ìåôáîý áóôþí êáé åñãáôþí.

Νίκος Θέμελης

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí: Áñ÷éìÜóôïñáò: Óå áñêåôÜ óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ äéáêñßíïõìå ôçí áãÜðç ôïõ áñ÷éìÜóôïñá ãéá ôï åðÜããåëìÜ ôïõ. Äïõëåýåé ôçí ðÝôñá ìå ôçí áãÜðç êáé ôçí áöïóßùóç ôïõ êáëëéôÝ÷íç, åöüóïí, ðáñüôé áñ÷éìÜóôïñáò, åêåßíïò åßíáé ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôéò åñãáóßåò ôïõ ÷ôéóßìáôïò, ðïõ áðáéôåß ôÝ÷íç êáé ìáóôïñéêÞ ëåðôïìÝñåéá. ÁãáðÜåé ôç äïõëåéÜ ôïõ êáé Ý÷åé ìåñÜêé ãé’ áõôÞí. Åßíáé ðáñáôçñçôéêüò êáé áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ ðïõ ðáôÜåé ôï ðüäé ôïõ óôï íçóß, ðåñéãñÜöåé êÜèå ëåðôïìÝñåéá ðïõ áöïñÜ óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ, óôéò áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí, óôéò óõíÞèåéÝò ôïõò. Êïéíùíßá ôçò ÌõôéëÞíçò: ¸íá ìåãÜëï ìÝñïò ôçò áöÞãçóçò êÜíåé ëüãï ãéá ôéò äñáóôçñéüôçôåò, ôéò áíôéëÞøåéò êáé ôéò óõíÞèåéåò ôùí êáôïßêùí ôçò ÌõôéëÞíçò. Åíôïðßæïíôáé ðáñáäïóéáêÜ ãíùñßóìáôá ôçò æùÞò êáé ôùí áíôéëÞøåùí ôùí êáôïßêùí ôïõ íçóéïý: áðïêáôÜóôáóç ôùí êïñéôóéþí, ðñïßêá, áíÜðôõîç ôçò áóôéêÞò ôÜîçò, áíäñïêñáôïýìåíç êïéíùíßá, ôï êáöåíåßá êáé ç áãïñÜ. Ïé êÜôïéêïé åßíáé åéñçíéêïß, ìïëïíüôé óõìâéþíïõí ðïëëÝò åèíéêüôçôåò ìáæß. Åðßóçò åßíáé óôçí ðëåéïíüôçôÜ ôïõò åýðïñïé êáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç öéëïîåíßá ôïõò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé äçìïôéêÞ ìå ôïõñêéêÝò ëÝîåéò (ñá÷Üôé, íáñãéëÝ, óá÷íéóéíéÜ, óáíôæÜêé) êáé ëÝîåéò ðïõ áíôëïýíôáé áðü ôçí ïñïëïãßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ïé ÷ôßóôåò (÷áíôñþíåéò, êáíôïýíéá, âüëôåò, ðáñáèïýñåò, èõñþìáôá). ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé áðëü êáé ëéôü, äéáêñßíåôáé ãéá ôçí êõ-

173

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

ñéïëåîßá êáé ôç óáöÞíåéÜ ôïõ. Ìå ôçí áíáäñïìÞ óôï ðáñåëèüí ôï ýöïò ãßíåôáé äéäáêôéêü, êáèþò åðé÷åéñåß íá ìáò ðëçñïöïñÞóåé ãéá ôéò óõíèÞêåò, ôéò óõíÞèåéåò êáé ôçí éäåïëïãßá ôïõ ôÝëïõò ôïõ 19ïõ áéþíá. Ç óõ÷íÞ ÷ñÞóç ôçò ìåôáöïñÜò äßíåé Ýíáí ôüíï ãëáöõñüôçôáò óôçí ðåñéãñáöÞ. iii) ÁöÞãçóç Ç áöÞãçóç óå á´ ðñüóùðï (åãþ), äçëáäÞ Üìåóç áöÞãçóç - ìßìçóç, ðïõ ðáñïõóéÜæåé ôá ãåãïíüôá ùò âéùìÝíç åìðåéñßá ôïõ áöçãçôÞ. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ðéáíüìáóôáí áðü ôç ãíþìç», «ìáò Ýâãáéíå êáé ôï ìåÌåôáöïñÝò ñÜêé», «íá ðëçóéÜóåéò ôçí ïìïñöéÜ», «áöÞóáìå ôçí ðüëç», «êïõôóÜ óôñáâÜ», «äåí ôïõò ÷þñáãå ç ÌõôéëÞíç», «Ýðáéñíáí óéãÜ óéãÜ óôá ÷Ýñéá ôïõò ôç ãç», «âÜæáíå ðüäé», «åß÷áíå ðñüóùðï êáé óôïõò äýï äñüìïõò», «ôá æùíôÜíåõå áêüìç ðéï ðïëý, «óôï ðüäé êëåéíüíôïõóáí óõíáíôÞóåéò, «âïýëéáæáí óôï ñá÷Üôé ôïõò», «ãýñíáãáí üëïé ãýñù áðü ìéá ëÝîç», «èá ãõñßóåé ôç ñüäá ôçò æùÞò ìáò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ãíùñßæáìå ôá ÷ïýãéá (ôçò çìÝñáò)», «ôá áñ÷ïÐñïóùðïðïéÞóåéò íôéêÜ êïéôÜæáíå óôç èÜëáóóá», «ôçí ðüëç ðïõ îýðíáãå», «ï ÷ñüíïò Ýôñå÷å», «ï áôìüò èá Ýêáíå íá ãïíáôßóåé ôï ïèùìáíéêü êñÜôïò», «èá ’öåñíå ï áôìüò». Áóýíäåôï: «Ãíùñßæáìå ôá ÷ïýãéá ôçò… ðþò ÷áíôñþíåéò», «ÌÝôñáãá Áóýíäåôï êôßóìáôá…. áêüìç ôåëåéþóåé», «Ôïõò ïéêïíïìéêïýò ïñßæïíôåò… ðïõ ’÷å óáí ðáôÝñáò», «Óôï êáöåíåßï ðïõ óôáìáôÞóáìå… áðü ôïõò âéáóôéêïýò ðåëÜôåò ôïõò». Ðáñïìïßùóç: «óáí íá ’ôáíå äéêü ìáò óðßôé». Ðáñïìïßùóç

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ äéáêñßíåôå ôçí áãÜðç ôïõ áñ÷éìÜóôïñá ãéá ôï åðÜããåëìÜ ôïõ; á. «Áãáðïýóáìå ôç äïõëåéÜ ìáò… êáé ðþò íá ÷áíôñþíåéò». â. «¢ìá ìáò Üñåóáí ôá ó÷Ýäéá… ìðïñïýóá íá äéáâÜóù». ÂëÝðïõìå üôé ï áñ÷éìÜóôïñáò ðáñáäÝ÷åôáé üôé ôï åðÜããåëìÜ ôïõ åßíáé êïõñáóôéêü, ùóôüóï áãáðÜåé áõôü ðïõ êÜíåé. Äåí ôï âëÝðåé ìüíï âéïðïñéóôéêÜ, üðùò ïé ðåñéóóüôåñïé ôå÷íßôåò óÞìåñá, áëëÜ Ý÷åé ìåñÜêé êáé ðïëëÝò öïñÝò åñãÜæåôáé óáí íá åßíáé äéêü ôïõ óðßôé áõôü ðïõ ÷ôßæåé. Ôïí åíäéÝöåñå ôï áðïôÝëåóìá ôçò äïõëåéÜò ôïõ íá éêáíïðïéåß ü÷é ìüíï ôïí åñãïäüôç ôïõ áëëÜ êáé ôïí ßäéï áðü Üðïøç áéóèçôéêÞò. Áêüìç êáé ó÷Ýäéá ðïõ äåí åß÷å îáíáóõíáíôÞóåé ìðïñïýóå íá ôá åöáñìüóåé êáôüðéí ìåëÝôçò, üðùò Ýíáò êáëëéôÝ÷íçò.

174

2. Ç ðïëõåèíéêÞ êïéíùíßá ôçò ÌõôéëÞíçò óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþ-

íá åßíáé ïéêïíïìéêÜ åýñùóôç êáé êïéíùíéêÜ åéñçíéêÞ. Ìðïñåßôå íá åðáëçèåýóåôå áõôÞí ôçí ðáñáôÞñçóç ìÝóá óôï êåßìåíï; Ç êïéíùíßá ôçò ÌõôéëÞíçò, üðùò áõôÞ ðáñïõóéÜæåôáé óôï ÷ñïíéêü ðëáßóéï ðñéí áðü ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ, åßíáé áíèçñÞ êáé åõçìåñïýóá ïéêïíïìéêÜ. Ðñþôï óôïé÷åßï ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò åßíáé ôá íåïáíåãåéñüìåíá ïéêïäïìÞìáôá ðïõ ìáñôõñïýí ôïí ðëïýôï ôùí éäéïêôçôþí ôïõò êáé êÜíïõí åíôýðùóç óôïí áñ÷éìÜóôïñá áðü ôçí ðñþôç ìÝñá ôçò ÜöéîÞò ôïõò óôï íçóß («ÌÝôñáãá êôßóìáôá…. åôïéìáæüôáí êÜôé ìåãáëýôåñá»). «¼ìùò äåí Þôáí ìüíï ôï åìðüñéï… ôç ãç êáé ôï åìðüñéï»: Ç öñÜóç áõôÞ äåß÷íåé üôé ïé íôüðéïé êÜôïéêïé ôïõ íçóéïý åðåêôåßíïíôáé ïéêïíïìéêÜ êáé óôéò áðÝíáíôé áêôÝò ôçò ÌéêñÜò Áóßáò, üðïõ äéáêñßíïíôáé, åêôüò áðü ôç ãç êáé ôï åìðüñéï, êáé óôï äéïéêçôéêü ôïìÝá. «Ôïõò ïéêïíïìéêïýò ïñßæïíôåò… ðïõ ’÷å óáí ðáôÝñáò»: ÐåñéãñÜöåôáé ãëáöõñÜ ç ïéêïíïìéêÞ åõìÜñåéá ðïõ ìåãáëþíåé, ç åðÝêôáóç ôïõ èáëÜóóéïõ åìðïñßïõ êáé åêôüò ôùí ìéêñáóéáôéêþí ðáñáëßùí êáé ôá ðñþôá åñãïóôÜóéá ðïõ áíïßãïõí óôï íçóß. ÔÝëïò ç êáëÞ ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôùí íôüðéùí öáßíåôáé êáé áðü ôïí ôñüðï ÝíäõóÞò ôïõò («ÍôõìÝíïé ìå ñïý÷á åõñùðáúêÜ... áð’ ôïõò Ôïýñêïõò»). ÐáñÜëëçëá ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ åîÝëéîç, õðÜñ÷åé êáé ìéá êïéíùíßá ðïõ æåé åéñçíéêÜ, êáé áõôü öáßíåôáé óå ðïëëÜ ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ: «Óôï êáöåíåßï ðïõ óôáìáôÞóáìå… áðü ôïõò âéáóôéêïýò ðåëÜôåò ôïõò»: óôçí êëåéóôÞ êïéíùíßá ôïõ íçóéïý, üëïé ãíùñßæïíôáé ìåôáîý ôïõò· ôï êáöåíåßï åßíáé ôüðïò óõíÜíôçóçò, áíôáëëáãÞò áðüøåùí êáé åðáããåëìáôéêþí óõìöùíéþí. «Ìá ìÝóá óôïí ßäéï êáöåíÝ….ôïõ íáñãéëÝ ôïõò»: Ïé Ôïýñêïé õóôåñïýóáí ìåí óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá Ýíáíôé ôùí Ìõôéëçíéþí êáé óõ÷íÜ ïé ìåí Þôáí ÷ñåùìÝíïé óôïõò äå, ùóôüóï áõôü äåí áðïôåëïýóå áéôßá Ýñéäáò êáé öéëïíéêßáò ìåôáîý ôïõò. 3. Ðïéåò ðëçñïöïñßåò ìáò äßíåé ôï êåßìåíï ó÷åôéêÜ ìå ôéò áëëáãÝò ðïõ óõíôåëïýíôáé óôç æùÞ êáé ôéò áíôéëÞøåéò ôùí áíèñþðùí óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá; ¸íá áðü ôá èåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ïé áëëáãÝò óôïí ôñüðï æùÞò êáé óôéò áíôéëÞøåéò, ü÷é ìüíï ôùí êáôïßêùí ôïõ íçóéïý áëëÜ ãåíéêÜ üëçò ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá. Ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç ðïõ óõíôåëåßôáé óôçí Åõñþðç åðçñåÜæåé êáé ôç ÷þñá ìáò ìå áëëáãÝò ðïõ åðéóçìáßíïíôáé óôï êåßìåíï. Áñ÷éêÜ Ý÷ïõìå ôçí åßóïäï ôïõ áôìïý, ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò. Ôá ÷åéñïêßíçôá ìÝñç ôçò ðáñáãùãÞò áíôéêáèßóôáíôáé áðü áôìïìç÷áíÝò ðïõ áðïäßäïõí ôá÷ýôåñá êáé ðåñéóóüôåñá ðñïúüíôá. Åðßóçò ìå ôçí áíÜðôõîç ôçò íáõóéðëïÀáò êáé ôçí êáôáóêåõÞ óéäçñïäñïìéêïý äéêôýïõ áíïßãïõí ïé áãïñÝò êáé ìéêñáßíïõí ïé áðïóôÜóåéò, óôïé÷åßá èåôéêÜ

Νίκος Θέμελης

175

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

ãéá ôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò ïéêïíïìßáò ãåíéêüôåñá. ÅðéðëÝïí, åéóÝñ÷åôáé óôá åëëçíéêÜ äåäïìÝíá ï èåóìüò ôçò ôñÜðåæáò, ðïõ áíáëáìâÜíïõí íá éäñýóïõí êõñßùò îÝíïé åðåíäõôÝò. ÔÝëïò, óçìáíôéêÞ áëëáãÞ êáé áðáñ÷Þ ôçò ïõóéáóôéêÞò ðñïüäïõ åíüò ëáïý åßíáé ç âåëôßùóç ôçò ðáéäåßáò, ìå ôçí åéóáãùãÞ íÝùí ìáèçìÜôùí óôá åëëçíéêÜ ó÷ïëåßá. Ç ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöïò ôïõ êåéìÝíïõ ðåñéãñÜöåé ãëáöõñÜ ôçí áëëáãÞ ðïõ åðÝñ÷åôáé óôéò áíôéëÞøåéò ôùí áíèñþðùí ôçí ßäéá åðï÷Þ. «Ï íïéêïêýñçò ôïõ óðéôéïý…. ðïõ ìßëáãå ãéá äéêáéþìáôá»: óôï ÷ùñßï áõôü âëÝðïõìå üôé ôï ðáëéü óõãêñïýåôáé ìå ôï êáéíïýñãéï êáé ïé Üíèñùðïé áðïêôïýí íÝåò éäÝåò êáé êÜíïõí ëüãï ãéá äéêáéþìáôá. Åìöáíßæïíôáé áéóéüäïîïé êáé êÜíïõí ëüãï ãéá íÝåò åõêáéñßåò (åðáããåëìáôéêÝò) ãéá ðñüïäï êáé áíÜðôõîç ôçò ÷þñáò êáé ôùí ðïëéôþí ôçò. Ï êüóìïò ôþñá åßíáé óå èÝóç íá áíôéäñÜ åíÜíôéá óôçí êáôÜ÷ñçóç åîïõóßáò êáé óôçí ðáñáâßáóç ôùí èåìåëéùäþí ôïõ äéêáéùìÜôùí, üðùò åßíáé, ãéá ðáñÜäåéãìá, ç ðáéäåßá. Åðßóçò ôï êåßìåíï êÜíåé ëüãï ãéá ôçí éäåïëïãéêÞ óýãêñïõóç ìåôáîý áóôéêÞò êáé åñãáôéêÞò ôÜîçò, ìéá êïéíùíéêÞ äéáöïñïðïßçóç ðïõ åéóÜãåôáé åêåßíç ôçí åðï÷Þ óôéò êïéíùíßåò ôçò Åõñþðçò. 4. Ó÷ïëéÜóôå ôçí ôåëåõôáßá ðñüôáóç ôïõ áðïóðÜóìáôïò. Ðþò áíôéëáìâÜíåóôå ôçí Üðïøç ðïõ äéáôõðþíåôáé; Ôï íüçìá ôçò ôåëåõôáßáò ðåñéüäïõ ôïõ êåéìÝíïõ áðïäßäåé êáëýôåñá ç ëáúêÞ ðáñïéìßá «ÌéëÜåé êáëýôåñá, üðïéïò ìéëÜåé ôåëåõôáßïò». Áíáëýïíôáò, ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé óôçí ðåñßðôùóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ áðïóðÜóìáôïò, óõíïìéëçôÝò åßíáé áðëïß Üíèñùðïé, åðáñ÷éþôåò, ðïõ ç éóôïñéêÞ óõãêõñßá ôïõò Ýöåñå íá æïõí ìåãÜëåò áëëáãÝò, óå ðïëëïýò ôïìåßò ôçò æùÞò ôïõò, êáé ðïõ ïé ßäéïé äåí åßíáé óå èÝóç íá ôéò åñìçíåýóïõí Þ íá ðñïäéáãñÜøïõí ôçí åîÝëéîÞ ôïõò. Óõæçôïýí, êÜíïíôáò õðïèÝóåéò ãéá ìéá êáôÜóôáóç, ðïõ êáé ïé ßäéïé äå ãíùñßæïõí áêñéâþò ðþò èá êáôáëÞîåé. Ìéá óõæÞôçóç üìùò åîáêïëïõèåß üóï õðÜñ÷ïõí åðé÷åéñÞìáôá íá áíôéêñïýóïõí Þ íá óõìðëçñþóïõí ôéò áðüøåéò ðïõ áêïýãïíôáé. ¼ôáí üìùò óå ìßá Üðïøç äåí ìðïñåß íá âñåèåß åðé÷åßñçìá ïýôå íá ôç óõìðëçñþóåé, ïýôå íá ôçí áíôéêñïýóåé, ôüôå ç óõæÞôçóç ïëïêëçñþíåôáé êáé óôï ìõáëü üëùí áðïôõðþíåôáé ùò äéêáéüôåñïò ï ëüãïò áõôïý ðïõ ìßëçóå ôåëåõôáßïò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

176

1. Åíôïðßóôå óôï êåßìåíï ôá ðáñáäïóéáêÜ ãíùñßóìáôá ôçò æùÞò óôç ÌõôéëÞíç ôçò åðï÷Þò, êáèþò êáé ôéò áíôéëÞøåéò ôùí êáôïßêùí ôçò. 2. Áðü ðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ êáôáëáâáßíåôå üôé ç êïéíùíßá ôçò ÌõôéëÞíçò åêåßíç ôçí åðï÷Þ Þôáí áíäñïêñáôïýìåíç;

Η ζωή στη Σύμη Ευγενία Φακίνου

Α. Ο δημιουργός Ç Åõãåíßá Öáêßíïõ ãåííÞèçêå óôçí ÁëåîÜíäñåéá ôçò Áéãýðôïõ ôï 1945. Óðïýäáóå îåíáãüò, ãñáöéêÝò ôÝ÷íåò êáé êïõêëïèÝáôñï. Ôï 1976 äçìéïýñãçóå ôï áíôéêåéìåíïèÝáôñï «ÊáëçìÝñá», üðïõ ðáñïõóßáóå ìå ìïõóéêÞ ôïõ óõíèÝôç ÃéÜííç Ìáñêüðïõëïõ, áîéüëïãá Ýñãá ãéá ðáéäéÜ, üðùò: Íôåíåêåäïýðïëç, Îýðíá Íôåíåêåäïýðïëç, ÊïõñäéóôÜí, Ôï ìåãÜëï ôáîßäé ôïõ ÌåëÝíéïõ. ÃñÜöåé ìå åõáéóèçóßá êáé öáíôáóßá, áíôëþíôáò ôá èÝìáôÜ ôçò áðü ôç óýã÷ñïíç êïéíùíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. ¢ëëá Ýñãá ôçò ãéá ðáéäéÜ: Ôá ÅëëçíÜêéá, Ìéá ìéêñÞ êáëïêáéñéíÞ éóôïñßá. ¸ñãá ãéá ìåãÜëïõò: Ç ìåãÜëç ðñÜóéíç, ÆÜ÷áñç óôçí Üêñç ê.Ü.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï êåßìåíï áõôü åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ðñþôï âéâëßï ôçò Åõãåíßáò Öáêßíïõ, ôçí ÁóôñáäåíÞ, ðïõ êõêëïöüñçóå ôï 1982. Ç ìéêñÞ ÁóôñáäåíÞ åßíáé ç çñùßäá ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò êáé êáôÜãåôáé áðü ôç Óýìç, Ýíá ìéêñü íçóß ôùí ÄùäåêáíÞóùí. ¼ìùò ç æùÞ óôï íçóß åßíáé äýóêïëç êáé ï ðáôÝñáò ôçò áíáãêÜæåôáé íá ðïõëÞóåé ôï êáÀêé ôïõ êáé íá ìåôáêïìßóåé üëç ç ïéêïãÝíåéá óôçí ÁèÞíá. Ç ÁóôñáäåíÞ íïóôáëãåß ôç æùÞ óôï íçóß, ôï ó÷ïëåßï ôçò, ôïõò ößëïõò ôçò êáé ôá ÷áñïýìåíá ðáé÷íßäéá ìáæß ôïõò. Óôï ìõèéóôüñçìá ç áöÞãçóç êéíåßôáé óå äýï åðßðåäá. Ôï ðñþôï áöïñÜ ôéò åìðåéñßåò ðïõ âéþíåé ç ìéêñÞ ÁóôñáäåíÞ ìå ôïí åñ÷ïìü ôçò óôçí ðñùôåýïõóá, üðïõ ç æùÞ äéáöÝñåé ñéæéêÜ óå óýãêñéóç ìå ôá âéþìáôá ðïõ Ý÷åé áðü ôç ìéêñÞ êïéíùíßá ôçò Óýìçò. Óôçí ÁèÞíá ãíùñßæåé ãéá ðñþôç öïñÜ ôéò ðïëõêáôïéêßåò, ôá óïýðåñ ìÜñêåô, ôï áóáíóÝñ, ôï ðüóï ðåñéïñéóìÝíá ðáßæïõí ôá ðáéäéÜ ê.Ü. ÐáñÜëëçëá, üìùò, åìöáíßæåôáé êáé Ýíá äåýôåñï åðßðåäï, ùò óõíÝ÷åéá ôïõ ðñþôïõ, ðïõ áöïñÜ óôçí ðáñïõóßáóç ôçò æùÞò óôç Óýìç. Ç ÁóôñáäåíÞ êáèåôß ðïõ ãíùñßæåé óôçí ÁèÞíá êáé ôçò öáßíåôáé äéáöïñåôéêü, ôï âñßóêåé áñíçôéêü, óõãêñßíïíôÜò ôï ìå êÜôé áíôßóôïé÷ï, óõíÞèùò èåôéêü, áðü ôç æùÞ êáé ôéò óõíÞèåéÝò ôçò óôç Óýìç.

177

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Óôç Óýìç ô’ áðüãåõìá… í’ áíïßîïõí ÷õëïðßôåò»: Ïé áó÷ïëßåò ôùí ãõíáéêþí óôç Óýìç. 2ç åíüôçôá: «Åìåßò ôá ðáéäéÜ… Ôá óáðïõíüíåñá Ýîù»: Ôá ðáé÷íßäéá ôùí ðáéäéþí óôç Óýìç êáé ç ëåéôïõñãéêüôçôá ôùí ÷þñùí åíüò óõìéáêïý óðéôéïý. 3ç åíüôçôá: «ÊÜôù áð’ ôï ðáñÜèõñï… êáé ôéò êïõñåëïýäåò»: Ç ëåéøõäñßá êáé ðþò áõôÞ áíôéìåôùðßæåôáé áðü ôïõò êáôïßêïõò ôçò Óýìçò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç ìïñöÞ æùÞò óôçí åðáñ÷ßá ôçò ÅëëÜäáò êáé åéäéêÜ óå Ýíá áêñéôéêü íçóß, üðùò åßíáé ç Óýìç, ðïõ óÞìåñá Ý÷åé ðëÝïí åîáöáíéóôåß Þ åðéâéþóåé óå ðïëý ëßãåò ìüíï êáé ó÷åôéêÜ áðïìïíùìÝíåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÷þñáò. Ç æùÞ áõôÞ ðåñéëáìâÜíåé: ïìáäéêÝò áó÷ïëßåò, áðëïúêÜ ðáé÷íßäéá ãéá ôá ðáéäéÜ, áñ÷éôåêôïíéêÞ ðñïóáñìïóìÝíç óôéò ïéêïãåíåéáêÝò áíÜãêåò, áëëÜ êáé ðñïâëÞìáôá (ëåéøõäñßá) åîáéôßáò äéáöüñùí åëëåßøåùí. Èßãåôáé ôï æÞôçìá ôïõ åëåýèåñïõ ÷ñüíïõ óå ìéá ðáñáäïóéáêÞ êïéíùíßá, üðïõ õðÜñ÷åé ïìáäéêÞ æùÞ êáé óõíåñãáôéêÝò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò.

178

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ç ÁóôñáäåíÞ èåùñåß áñíçôéêü êáèåôß ðïõ ãíùñßæåé óôçí ÁèÞíá êáé åßíáé äéáöïñåôéêü áð’ ü,ôé åß÷å óõíçèßóåé ìÝ÷ñé ôþñá óôç Óýìç. Ôï áðüóðáóìá, ëïéðüí, åßíáé ãåìÜôï ìå íïóôáëãéêÝò åéêüíåò ôçò ðáñáäïóéáêÞò æùÞò óôï íçóß. Ï íïõò ôçò åðéóôñÝöåé óôç æùÞ ôçò óôï íçóß êáé óôá ðáé÷íßäéá ðïõ Ýðáéæå ìå ôéò ößëåò ôçò. Ôá ðáé÷íßäéá áõôÜ Þôáí åîáñôçìÝíá áðü ôéò êáéñéêÝò óõíèÞêåò êáé Þôáí áõôïó÷Ýäéá. Áí ï êáéñüò ôï åðÝôñåðå, ôá ðáéäéÜ Ýðáéæáí óôçí áõëÞ. ÅÜí ü÷é, ôüôå óõãêåíôñþíïíôáí ìÝóá óôï óðßôé, óôï ìåãÜëï äùìÜôéï ôçò êïõæßíáò, ðïõ ôïõò Ýäéíå ôç äõíáôüôçôá íá âñßóêïíôáé ìáæß ìå ôéò ìçôÝñåò ôïõò, ðïõ áó÷ïëïýíôáí ìå ôéò ïéêéáêÝò åñãáóßåò êáé äïýëåõáí óõíôñïöéêÜ, üëåò ìáæß. Åðßóçò óôï êåßìåíï ðåñéãñÜöåôáé ôï åóùôåñéêü åíüò óõìéáêïý óðéôéïý, åéäéêÜ ôïõ ÷þñïõ ôçò êïõæßíáò, üðïõ äéåîÜãïíôáé ïé ðåñéóóüôåñåò äñáóôçñéüôçôåò ìéêñþí êáé ìåãÜëùí: ýðíïò, åñãáóßá, ðáé÷íßäé ê.ëð. Ç ìéêñÞ çñùßäá, êëåéóìÝíç óôï äéáìÝñéóìá ôçò ðïëõêáôïéêßáò, óôåíï÷ùñéÝôáé ðïõ åßíáé áíáãêáóìÝíç íá êÜèåôáé óå êáíáðÝ êáé äåí Ý÷åé Üëëá óõíïìÞëéêÜ ôçò ðáéäéÜ ãéá íá ðáßîåé. 2ç åíüôçôá: Ôï ôåëåõôáßï óçìåßï ôçò áíáðüëçóçò ôçò ÁóôñáäåíÞò áöïñÜ óôï íåñü êáé ôï ðñüâëçìá ôçò ëåéøõäñßáò ðïõ õðÜñ÷åé

óôç Óýìç. Ùóôüóï ç ÁóôñáäåíÞ äåí ôï áíôéìåôùðßæåé ùò ðñüâëçìá, åöüóïí ç ëåéøõäñßá Ý÷åé êÜíåé ôïõò êáôïßêïõò ôïõ íçóéïý ôçò íá åêôéìïýí ôá áãáèÜ, áêüìá êáé ôï íåñü, êáé íá ìçí ðåôïýí ôßðïôá. Áõôü Ýñ÷åôáé óå áíôéäéáóôïëÞ ìå ôï èÝìá ôçò óðáôÜëçò, ðïõ ç ÁóôñáäåíÞ óõíáíôÜ óôçí ðñùôåýïõóá. Ïé êÜôïéêïé ôçò Óýìçò áíôéìåôùðßæïõí ôï ðñüâëçìá ôçò ëåéøõäñßáò óõãêåíôñþíïíôáò âñü÷éíï íåñü óå óôÝñíåò, ôï ïðïßï ÷ñçóéìïðïéïýí óôéò ïéêéáêÝò ôïõò åñãáóßåò, þóôå ôßðïôá íá ìçí ðÜåé ÷áìÝíï.

Ευγενία Φακίνου

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÁóôñáäåíÞ: Çñùßäá ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò êáé ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç ìéêñÞ ÁóôñáäåíÞ áðü ôç Óýìç ôùí ÄùäåêáíÞóùí, ìáèÞôñéá ôçò Å´ Äçìïôéêïý, ðïõ Ýñ÷åôáé ìå ôïõò ãïíåßò ôçò óôçí ÁèÞíá, ãéá íá âñåé êáëýôåñç äïõëåéÜ ï ðáôÝñáò ôçò. Ç ÁóôñáäåíÞ Ýêðëçêôç âéþíåé üëåò ôéò êáéíïýñãéåò åìðåéñßåò ôçò æùÞò óôçí ðñùôåýïõóá, ç ïðïßá üìùò äå äåß÷íåé íá ôçí åíèïõóéÜæåé. Íïóôáëãåß êáé áíáðïëåß ôï ðáñåëèüí êáé ôç æùÞ óôï íçóß, üðïõ ôá ðñÜãìáôá Þôáí ðéï áðëïúêÜ êáé áíèñþðéíá. Ïé ñõèìïß ôçò æùÞò Þôáí ÷áëáñïß êáé ïé áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò ðéï óôåíÝò. Íéþèåé áðïêïììÝíç áðü ôï êïéíùíéêü ðåñéâÜëëïí ôçò ÁèÞíáò, åãêëùâéóìÝíç ìÝóá óå ôÝóóåñéò ôïß÷ïõò êáé ìüíç. Áêüìç êáé ïé äõóêïëßåò ðïõ õðÞñ÷áí óôç Óýìç (ëåéøõäñßá) äåí Þôáí áñêåôÝò ãéá íá ôçí êÜíïõí íá ðñïôéìÜ ôçí áóôéêÞ æùÞ.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôçò ÁóôñáäåíÞò åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ìå ïñéóìÝíïõò éäéùìáôéóìïýò ôçò äùäåêáíçóéáêÞò äéáëÝêôïõ (íôáíôÝëá, áðïêñÝâáôï, êïõôóïõëÝò, ôóéìéÜ). ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé áðëü, áíåðéôÞäåõôï êáé âéùìáôéêü êáèüôé ðåñéÝ÷åé ôéò åìðåéñßåò êáé ôá âéþìáôá ôçò çñùßäáò ðïõ áöçãåßôáé ôçí éóôïñßá. Ïé óýíôïìåò ðåñßïäïé ôïõ êåéìÝíïõ êáé ôá áóýíäåôá ó÷Þìáôá êÜíïõí ðéï ãïñãÞ ôçí áöÞãçóç. iii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôçí áöÞãçóç, Ý÷ïõìå ìßìçóç, äçëáäÞ Üìåóç áöÞãçóç, üðïõ Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ äéçãåßôáé ôçí éóôïñßá óå á´ ðñüóùðï. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Åêôüò áðü ôï áóýíäåôï ó÷Þìá êáé ôéò åéêüíåò ðïõ ðåñéÝ÷åé ôï áðüóðáóìá, äå óõíáíôÜìå Üëëá óôïé÷åßá ðïõ ðñïóèÝôïõí ãëáöõñüôçôá. Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôùí ãõíáéêþí ðïõ áó÷ïëïýíôáé óõíôñïöéêÜ ìå Åéêüíåò

179

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

ôéò ïéêéáêÝò åñãáóßåò, ç åéêüíá ôçò óõìéáêÞò êïõæßíáò, ç åéêüíá ôïõ õðüëïéðïõ óðéôéïý, ç åéêüíá ôùí ðáéäéþí ðïõ ðáßæïõí, ç åéêüíá ôïõ êÞðïõ ôïõ óðéôéïý ôçò ÁóôñáäåíÞò.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

180

1. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ ç ÁóôñáäåíÞ óõãêñßíåé ôç æùÞ óôçí ÁèÞíá ìå ôç æùÞ óôï íçóß ôçò êáé ðïéåò äéáöïñÝò âñßóêåé; «ÅìÜò óôç Óýìç ïé êïõæßíåò äåí åßíáé Ýôóé êïõôóïõëÝò»: Ç ðñþôç óýãêñéóç ôïõ áðïóðÜóìáôïò áíáöÝñåôáé óå Ýíá ÷þñï ôïõ óðéôéïý, óõãêåêñéìÝíá ôçí êïõæßíá, ðïõ óôç Óýìç ëåéôïõñãåß èá ëÝãáìå ùò ðïëõ÷þñïò· åêåß ôá ðáéäéÜ ðáßæïõí, åíßïôå êïéìïýíôáé ôéò êñýåò íý÷ôåò ôïõ ÷åéìþíá, åêåß åñãÜæïíôáé ïìáäéêÜ. Áíôßèåôá óôçí ÁèÞíá êáé ãåíéêÜ óôá ìåãÜëá áóôéêÜ êÝíôñá, ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ïé ÷þñïé åßíáé ìéêñüôåñïé êáé ÷ùñéóìÝíïé ï Ýíáò áðü ôïí Üëëï, ìå ôç äéêÞ ôïõ ëåéôïõñãéêüôçôá ï êáèÝíáò. Óôï ÷þñï ôçò êïõæßíáò, ôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, ç ïéêïãÝíåéá ôñþåé, óõíÞèùò ü÷é üëç ìáæß, åðåéäÞ ïé óýã÷ñïíïé ñõèìïß ôçò æùÞò äåí åðéôñÝðåé óõíÞèùò íá âñßóêïíôáé ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò üëá ìáæß ôçí ßäéá þñá óôï óðßôé. «¢ëëùóôå ôé êñýï êÜíåé óôç Óýìç»: Ç äåýôåñç óýãêñéóç áöïñÜ óôéò êëéìáôïëïãéêÝò óõíèÞêåò åíüò íçóéïý, üðïõ óõíÞèùò ïé èåñìïêñáóßåò åßíáé õøçëüôåñåò áð’ ü,ôé óôçí çðåéñùôéêÞ ÷þñá, óå óçìåßï ðïõ ïé ìÝñåò ôïõ ÷ñüíïõ êáôÜ ôéò ïðïßåò áðáéôåßôáé èÝñìáíóç íá åßíáé ëéãïóôÝò. «Ó’ åìÜò óôç Óýìç, ôá ðáñÜèõñá åßíáé áëëéþôéêá»: Ôñßôï óçìåßï óýãêñéóçò åßíáé ôá ðáñÜèõñá ôùí óðéôéþí. Óôç Óýìç ôá ðáñÜèõñá Ý÷ïõí üëá ðåñâÜæéá áðü ôçí åóùôåñéêÞ ðëåõñÜ êáé ï ÷þñïò áõôüò ÷ñçóéìåýåé ãéá ôçí ôïðïèÝôçóç äéÜöïñùí ðñáãìÜôùí, áêüìá êáé ãéá … íåñï÷ýôç! «Åäþ êáëÝ ðïý ôï ðåôÜíå ôüóï íåñü»: Ç óýãêñéóç áöïñÜ óôï íåñü êáé ôç äéáèåóéìüôçôÜ ôïõ. Óôç Óýìç ôï íåñü åßíáé ðïëýôéìï, êáèüôé ôï íçóß áíôéìåôùðßæåé ðñüâëçìá ëåéøõäñßáò êáé ïé êÜôïéêïé Ý÷ïõí âñåé äéÜöïñåò ìåèüäïõò ãéá íá ìçí ôï óðáôáëïýí Üóêïðá. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ôá íåñÜ ôïõ íåñï÷ýôç ôçò êïõæßíáò äéï÷åôåýïíôáé óôéò ãëÜóôñåò ìå ôá öõôÜ êáé ôá ëá÷áíéêÜ, áðïôåëþíôáò Üñéóôï ëßðáóìá. Áíôßèåôá ïé Áèçíáßïé åßíáé éäéáßôåñá óðÜôáëïé óôïí ôïìÝá áõôü. «Ôïýôï ôçò ÁèÞíáò… êÜðùò ìõñßæåé… áëëéþôéêï óôï óôüìá… óá öÜñìáêï»: Ôï ôåëåõôáßï óçìåßï óýãêñéóçò áíÜìåóá óôéò óõíèÞêåò äéáâßùóçò óôçí ÁèÞíá êáé ôç Óýìç åßíáé êáé ðÜëé ôï íåñü. Ôï óõìéáêü ðüóéìï íåñü ðñïÝñ÷åôáé áðü óôÝñíåò ðïõ ìáæåýïõí âñü÷éíï íåñü, åíþ ôçò ÁèÞíáò, éó÷õñßæåôáé ç ÁóôñáäåíÞ, Ý÷åé ðåñßåñãç ãåýóç. ºóùò íá åííïåß ôç ãåýóç ôïõ ÷ëùñßïõ ðïõ åìðåñéÝ÷åé ôï ðüóéìï íåñü ôùí Áèçíþí, ðñïêåéìÝíïõ íá áðïëõìáßíåôáé ôï äßêôõï ýäñåõóçò áðü ôá ìéêñüâéá.

ÃåíéêÜ ç ÁóôñáäåíÞ âñßóêåé áñíçôéêü êáèåôß ðïõ ãíùñßæåé óôçí ÁèÞíá êáé ôçò öáßíåôáé äéáöïñåôéêü áð’ ü,ôé åß÷å ìÝ÷ñé ôþñá óõíçèßóåé, êáèþò ôï óõãêñßíåé ìå êÜôé áíôßóôïé÷ï, óõíÞèùò èåôéêü, áðü ôç æùÞ êáé ôéò óõíÞèåéÝò ôçò óôç Óýìç.

Ευγενία Φακίνου

2. Ðïéåò áðü ôéò óõíÞèåéåò ôùí êáôïßêùí ôçò Óýìçò êáé ôéò áíôéëÞøåéò ôïõò, ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé óôï êåßìåíï, äéáóþæïíôáé áêüìç óôïí ôüðï óáò; Êáìßá áðü ôéò óõíÞèåéåò ðïõ ðåñéãñÜöåé ç ÁóôñáäåíÞ äåí õðÜñ÷ïõí óôá ìåãÜëá áóôéêÜ êÝíôñá ôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ. Ìéá ôÝôïéá ìïñöÞ æùÞò åßôå Ý÷åé åêëåßøåé, åßôå óõíáíôÜôáé óðÜíéá êáé óå ó÷åôéêÜ áðïìïíùìÝíåò ðåñéï÷Ýò. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ç óýã÷ñïíç ãõíáßêá äåí áó÷ïëåßôáé ðëÝïí ôüóï ðïëý ìå ôéò ïéêéáêÝò åñãáóßåò ìå ôéò ïðïßåò áó÷ïëåßôáé ç ãõíáßêá ôçò Óýìçò (üðùò ôï ðëÝîéìï, ôï êÝíôçìá, ôï íá ðëÜèïõí êïõëïõñÜêéá Þ íá áíïßãïõí ÷õëïðßôåò). Ç óýã÷ñïíç ãõíáßêá óõíÞèùò åñãÜæåôáé åêôüò óðéôéïý êáé ïé ïéêéáêÝò çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò Þ ïé ïéêéáêÝò âïçèïß Ý÷ïõí áíáëÜâåé ðëÝïí ôç öñïíôßäá ôïõ óðéôéïý. Ôá ðáéäéÜ äåí ðáßæïõí ðëÝïí óôéò áõëÝò, Ýóôù êáé áí ï êáéñüò åßíáé êáëüò. Ðñïôéìïýí ôá çëåêôñïíéêÜ ðáé÷íßäéá êáé ü÷é ôá áõôïó÷Ýäéá, üðùò ôá ðáéäéÜ ôçò Óýìçò. Ôá óðßôéá Ý÷ïõí ðëÝïí ðïëëÜ äùìÜôéá êáé êáèÝíá ðñïïñßæåôáé ãéá äéáöïñåôéêÞ êáé ãéá ìßá ìüíï ÷ñÞóç. ÊÜèå ìÝëïò ôçò ïéêïãÝíåéáò Ý÷åé êáé ôï äéêü ôïõ ÷þñï óôïí ïðïßï áðïìïíþíåôáé, üôáí êáôáëÞãåé óôï óðßôé. Ïé ôá÷åßò ñõèìïß ôçò óýã÷ñïíçò êáèçìåñéíüôçôáò èÝëïõí ôïí Üíèñùðï íá âñßóêåôáé ðïëëÝò þñåò åêôüò óðéôéïý êáé ìå åëÜ÷éóôï åëåýèåñï ÷ñüíï. ÔÝëïò, ç âéïìç÷áíéêÞ åðéêñÜôçóç ïäÞãçóå óôçí ðáñáãùãÞ ðïëëþí êáé ðïéêßëùí ðñïúüíôùí êáé Üñá óôçí õðåñêáôáíÜëùóç, öáéíüìåíï Üãíùóôï ãéá ôçí êïéíùíßá ôçò Óýìçò. Ïé Üíèñùðïé åîáéôßáò ôùí åëëåßøåùí, áíáãêÜæïíôáé íá åöåõñßóêïõí ôñüðïõò íá óðáôáëïýí üóï ôï äõíáôüí ëéãüôåñï. Óôï óýã÷ñïíï Üíèñùðï äå ëåßðåé ôßðïôá· ãéáôß üìùò åìöáíßæåôáé ìå åðéâáñçìÝíï ôïí øõ÷éóìü ôïõ êáé ðåñéóóüôåñï äõóôõ÷Þò; 3. Ôé åßäïõò ðáé÷íßäéá Ýðáéæáí ôá ðáéäéÜ óôç Óýìç; Ôá ðáé÷íßäéá ôùí ðáéäéþí ôçò Óýìçò åßíáé áðëïúêÜ, ïìáäéêÜ êáé óõíÞèùò áõôïó÷Ýäéá. ÓõíçèÝóôåñïò ÷þñïò ðáé÷íéäéïý åßíáé ç áõëÞ, üôáí Ý÷åé êáëü êáéñü, üðïõ ôá ðáéäéÜ ðáßæïõí êïõôóü, áãÜëìáôá Þ ôéò êõñßåò. ¼ôáí äåí ôï åðÝôñåðáí ïé êáéñéêÝò óõíèÞêåò, ôá ðáéäéÜ ìáæåýïíôáé óå Ýíá óðßôé, óõíÞèùò óôï ÷þñï ôçò êïõæßíáò, üðïõ åßíáé ìáæåìÝíåò êáé ïé ãõíáßêåò, ðïõ óõíåñãÜæïíôáé óôéò ïéêéáêÝò åñãáóßåò, êáé êáôáðéÜíïíôáé ìå ðáé÷íßäéá üðùò ìáìÜ êáé ðáéäéÜ Þ ó÷ïëåßï. Ôá ðáé÷íßäéá áõôÜ åßíáé ó÷åäüí Üãíùóôá óôá óýã÷ñïíá ðáéäéÜ ðïõ áðïìïíùìÝíá óôïõò ôÝóóåñéò ôïß÷ïõò åíüò äéáìåñßóìáôïò êáé ìáêñéÜ áðü ôçí åðéôÞñçóç ôùí ãïíéþí ôïõò ðïõ óõ-

181

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

íÞèùò áðïõóéÜæïõí ãéáôß åñãÜæïíôáé, äåí Ý÷ïõí Üëëá óõíïìÞëéêá ðáéäéÜ íá ðáßîïõí êáé êáôáöåýãïõí óôá çëåêôñïíéêÜ ðáé÷íßäéá êáé áðï÷áõíþíïíôáé ìðñïóôÜ óôçí ôçëåüñáóç. 4. Ôé Ý÷åôå íá ðáñáôçñÞóåôå ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áíèñþðùí óôç ìéêñÞ íçóéùôéêÞ êïéíùíßá; Óôçí êáèçìåñéíüôçôá ôùí êáôïßêùí ôçò Óýìçò êõñéáñ÷åß ç ïìáäéêüôçôá: ãõíáßêåò ðïõ êÜíïõí áðü êïéíïý ôéò äïõëåéÝò êáé áëëçëïâïçèïýíôáé, ìçôÝñåò ðïõ Ý÷ïõí åëåýèåñï ÷ñüíï íá ðáßîïõí êáé íá áó÷ïëçèïýí ìå ôá ðáéäéÜ ôïõò, ðáéäéÜ ðïõ ðáßæïõí ïìáäéêÜ ðáé÷íßäéá êáé âñßóêïíôáé êÜôù áðü ôç óõíå÷Þ åðßâëåøç åíüò ôïõëÜ÷éóôïí áðü ôïõò äýï ãïíåßò. Áîéïóçìåßùôç ç ðáñáôÞñçóç üôé, åíþ ç æùÞ óå Ýíá áêñéôéêü íçóß åßíáé åîáéñåôéêÜ áðëïúêÞ êáé õðÜñ÷ïõí äõóêïëßåò êáé åëëåßøåéò, ùóôüóï áõôü êáèüëïõ äåí åìðïäßæåé ôçí äçìéïõñãéêÞ åíáó÷üëçóç ôùí êáôïßêùí êáé ôçí åõôõ÷ßá ôïõò. Áíôßèåôá ìÜëéóôá, ïé äõóêïëßåò áõôÝò åßíáé ðïõ ôïõò öÝñíïõí ðéï êïíôÜ êáé ôïõò êÜíïõí íá óõíåñãÜæïíôáé ãéá íá ôéò áíôéìåôùðßóïõí. 5. ÐáñáêïëïõèÞóôå ôçí ðïñåßá ðïõ áêïëïõèåß ç íïóôáëãéêÞ áíáðüëçóç ôçò ÁóôñáäåíÞò. Ç íïóôáëãéêÞ áíáðüëçóç ôçò ÁóôñáäåíÞò îåêéíÜ áðü ôá ðáé÷íßäéá ìå ôéò ößëåò ôçò êáé ôçí ïìáäéêÞ óõíåýñåóç ìáìÜäùí êáé ðáéäéþí, êáé åðåêôåßíåôáé êáé áãêáëéÜæåé óêçíÝò áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá ôùí êáôïßêùí ôçò Óýìçò, üðïõ êõñéáñ÷åß ç ïìáäéêüôçôá. Ïé áíáìíÞóåéò ôçí ïäçãïýí óõíåéñìéêÜ êáé óå ìéá ðåñéãñáöÞ ôïõ åóùôåñéêïý åíüò óõìéáêïý óðéôéïý, êáé éäßùò ôïõ äùìáôßïõ ôçò êïõæßíáò, üðïõ êõñéáñ÷åß ç ëåéôïõñãéêÞ áîéïðïßçóç ôïõ ÷þñïõ êáé ëáìâÜíïõí ÷þñá ïé ðåñéóóüôåñåò åíáó÷ïëÞóåéò ðáéäéþí êáé åíçëßêùí: ýðíïò, åñãáóßá, ðáé÷íßäé ê.ëð. Ôåëåõôáßï óçìåßï ôçò áíáðüëçóçò áðïôåëïýí ïé óôÝñíåò, ðïõ áíáãêÜæïíôáé íá äéáôçñïýí ïé íçóéþôåò ðñïêåéìÝíïõ íá óõãêåíôñþíïõí ôï íåñü ôçò âñï÷Þò, ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôï ðñüâëçìá ôçò ëåéøõäñßáò, ôï ïðïßï åßíáé óõíçèéóìÝíï ãéá ôïõò êáôïßêïõò ôùí íçóéþí êáé Üãíùóôï óôïõò êáôïßêïõò ôçò ðñùôåýïõóáò. ÓõìðåñáóìáôéêÜ èá ìðïñïýóáìå íá ðïýìå üôé ç ðïñåßá ôùí áíáìíÞóåþí ôçò îåêéíÜ áðü ôá èåôéêÜ óôïé÷åßá ôçò äéáâßùóçò óôï íçóß êáé áöÞíåé ôï áñíçôéêü óôïé÷åßï ãéá ôï ôÝëïò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

182

1. Ãíùñßæåôå Üëëåò áó÷ïëßåò ôùí áíèñþðùí ôçò åðáñ÷ßáò, ðïõ äéáöÝñïõí Þ äåí ìðïñïýí íá ðñáãìáôïðïéçèïýí óôçí ðüëç; 2. Ðïéïí ôñüðï æùÞò ðñïôéìÜôå: ôç æùÞ óôï ÷ùñéü Þ ôç æùÞ óôçí ðüëç; ÄéêáéïëïãÞóôå ôçí ðñïôßìçóÞ óáò.

Ο Σαρλό και το αθάνατο νερό Ντίνος Δημόπουλος

Α. Ο δημιουργός Ï Íôßíïò Äçìüðïõëïò ãåííÞèçêå ôï 1921 êáé åßíáé óêçíïèÝôçò êáé óõããñáöÝáò. Ãýñéóå ðåíÞíôá ðåñßðïõ ôáéíßåò ìåãÜëïõ ìÞêïõò, ðïëëÝò áðü ôéò ïðïßåò âáóßóôçêáí óå äéêÜ ôïõ óåíÜñéá. ÁíÜìåóÜ ôïõò âñßóêïíôáé ìåãÜëåò åìðïñéêÝò åðéôõ÷ßåò, üðùò ïé ôáéíßåò Êïéíùíßá þñá ìçäÝí (1965), ÊïíóÝñôï ãéá ðïëõâüëá (1966), Ðõñåôüò óôçí Üóöáëôï (1967) ê.Ü. Ãéá ôï íôïêéìáíôÝñ Ç ÅëëÜäá êáé ç èÜëáóóá ôéìÞèçêå ìå ôï ðñþôï âñáâåßï áðü ôï Ðáíåõñùðáúêü ÖåóôéâÜë ôïõ Ôïñßíï (1976). ÐáñÜëëçëá Ýãñáøå ðïëëÜ ìõèéóôïñÞìáôá ãéá ðáéäéÜ: Áí üëá ôá ðéôóéñßêéá ôïõ êüóìïõ (1987), Ôá äåëöéíÜêéá ôïõ Áìâñáêéêïý (1988), Ï ÂÜíêá êáé ô’ áäÝóðïôá (2000), ÃñÜììá óôï Èåü (2001) ê.Ü. ¸ãñáøå üìùò êáé Ýñãá ãéá ìåãÜëïõò: Ç ìåóáßá ü÷èç (1989), ¸íáò óêçíïèÝôçò èõìÜôáé (1998), Ôæï ï ôñïìåñüò (2002) êáèþò êáé ôá èåáôñéêÜ Ï åðüìåíïò (1974), Âáóßëåéïò ðñþôïò ï äïýëïò (1981) ÕÜêéíèïò êáé ÉïõëéÝôá (1988). Ç Áêáäçìßá Áèçíþí ôïí âñÜâåõóå ãéá ôï ìõèéóôüñçìÜ ôïõ Áí üëá ôá ðéôóéñßêéá ôïõ êüóìïõ, åíþ ôï 1989 ôï âéâëßï ôïõ Ôá äåëöéíÜêéá ôïõ Áìâñáêéêïý åããñÜöçêå áðü ôç ÄéåèíÞ ÊñéôéêÞ ÅðéôñïðÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò ÐÜíôïâá óôçí ôéìçôéêÞ ëßóôá ôùí êáëýôåñùí ðáéäéêþí âéâëßùí ôçò ÷ñïíéÜò. Óôï ðáñáðÜíù ìõèéóôüñçìá âáóßóôçêå êáé ç ïìþíõìç, ìåãÜëïõ ìÞêïõò ôáéíßá ôïõ, ðïõ ãõñßóôçêå ôï 1993.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ìõèéóôüñçìá ôïõ Íôßíïõ Äçìüðïõëïõ ìáò ìåôáöÝñåé ÷ñïíéêÜ óôç ìåôáðïëåìéêÞ ÅëëÜäá, áíÜìåóá óôá 1925-1930, óôï ìéêñü ðáñáèáëÜóóéï ÷ùñéü Êï÷ýëé, óôïí Áìâñáêéêü êüëðï, êïíôÜ óôçí ¢ñôá. Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá êõñéáñ÷åß Ýíáò êüóìïò ðïõ Ýñ÷åôáé áðü ôï ðáñåëèüí êáé ðïõ ôïí áíáóýñåé ç íïóôáëãéêÞ ìáôéÜ áíèñþðùí ðïõ ôïí Ýæçóáí êáé Ý÷åé ÷áñá÷ôåß âáèéÜ óôç ìíÞìç ôïõò. Ï óêçíïèÝôçò ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ êáé óõããñáöÝáò Íôßíïò Äçìüðïõëïò, áõôïâéïãñáöåßôáé ðéèáíþò ùò Ýíá âáèìü ó’ áõôü ôï

183

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

áðüóðáóìá, èÝëïíôáò íá äåßîåé ðþò ìáãåýôçêå ï ßäéïò áðü ôçí ðñþôç ôïõ åðáöÞ ìå ôï óéíåìÜ.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôÝóóåñéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ï ÐÝôñïò äåí êïéìÞèçêå êáèüëïõ… ôïí Ýíá ìÝóá óôïí Üëëï»: Ç ðñïåôïéìáóßá ôïõ ÐÝôñïõ êáé ôï íôýóéìï ôçò Áíèïýëáò ðñéí îåêéíÞóïõí ãéá ôïí êéíçìáôïãñÜöï. 2ç åíüôçôá: «¹èåëå íá ôéò ìåôñÞóåé… êáé äåí ðñïëÜâïõí ôï Ýñãï»: Ç äéáäñïìÞ ìå ôï áõôïêßíçôï ðñïò ôçí ¢ñôá. 3ç åíüôçôá: «ÖôÜóáíå êÜðïôå óôçí ðëáôåßá… êé Ýâãá íá óå äù»: Ç Üöéîç óôïí êéíçìáôïãñÜöï êáé ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ÷þñïõ. 4ç åíüôçôá: «Êé Üîáöíá ôï ôñáãïýäé… ÎÝñåéò ãéá ôï öèéóéêü ðáéäß…»: ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðñïâïëÞò ôçò ôáéíßáò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï êåßìåíï åóôéÜæåôáé óå ôñßá èåìáôéêÜ êÝíôñá. Ðñþôá êÜíåé ëüãï ãéá ôçí «ðñþôç öïñÜ», äçëáäÞ ãéá ôéò ðñùôüãíùñåò åìðåéñßåò ðïõ óçìáäåýïõí ôç æùÞ ôùí ðáéäéþí. Óôç óõíÝ÷åéá ðåñéãñÜöåôáé ìå ãëáöõñüôçôá ï ìáãéêüò êüóìïò ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ êáé ðþò áõôüò óõíäÝåôáé êõñßùò ìå ôç íåáíéêÞ çëéêßá, ùò ôñüðïò äéáóêÝäáóçò åêåßíç ôçí åðï÷Þ. Äåí ìðïñåß íá áãíïçèåß ôï åã÷åßñçìá ôïõ óõããñáöÝá íá óõíäÝóåé áõôÞ ôç ìáãåßá ìå ôç èåìáôïëïãßá ôïõ âïõâïý êéíçìáôïãñÜöïõ êáé ôïí áíåðáíÜëçðôï ñüëï ôïõ ÔóÜñëé ÔóÜðëéí ùò Óáñëü, ðïõ áðïôÝëåóå óôáèìü óôçí éóôïñßá ôçò Ýâäïìçò ôÝ÷íçò.

184

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ðáñáêïëïõèïýìå ôç äéÞãçóç åíüò ðáéäéïý ðïõ ðÜåé ãéá ðñþôç öïñÜ óôç æùÞ ôïõ íá ðáñáêïëïõèÞóåé êéíçìáôïãñÜöï. Ìáò äéçãåßôáé ôç óõóôçìáôéêÞ ðñïåôïéìáóßá ãéá ôï ôáîßäé, ðïõ êáèéóôÜ ôï ãåãïíüò óçìáíôéêü. 2ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ Ý÷ïõìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò äéáäñïìÞò ìå ôï áõôïêßíçôï ðñïò ôçí ¢ñôá, üðïõ âñßóêåôáé ç áßèïõóá êéíçìáôïãñÜöïõ. Óôï áõôïêßíçôï åêôõëßóóïíôáé óêçíÝò ôñõöåñüôçôáò ìåôáîý ôùí äýï ðáéäéþí, ôïõ ÐÝôñïõ êáé ôçò Áíèïýëáò,. ÌÝóá áðü ôçí áöÞãçóç êáé ôïõò äéáëüãïõò ðåñéãñÜöïíôáé ðáñÜëëçëá óõíÞèåéåò êáé óêçíÝò ôçò åðï÷Þò åêåßíçò, üðùò åßíáé ïé ãêÝêçäåò ìéêñïðùëçôÝò. 3ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ Ý÷ïõìå ôçí Üöéîç óôïí êéíçìáôïãñÜöï êáé ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ áðü ôïí áöçãçôÞ, üðïõ êõñéáñ÷åß

ôï Ýêðëçêôï âëÝììá ôïõ ðáéäéïý ìðñïóôÜ óôç ìáãåßá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ. Ç åñþôçóç «Ðüôå è’ áñ÷ßóåé;» åðáíáëáìâÜíåôáé äéáñêþò áðü ôïí ÐÝôñï, äåß÷íïíôáò ôçí áíõðïìïíçóßá ôïõ ãéá ôï ìåãÜëï áõôü ãåãïíüò. Óôçí åíüôçôá áõôÞ ðáñïõóéÜæåôáé êáé ç îå÷áóìÝíç åéêüíá ôïõ ðáóáôåìðÜ ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ. 4ç åíüôçôá: Óôç óõíÝ÷åéá ðáñïõóéÜæïíôáé ïé áíôéäñÜóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ÐÝôñïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðñïâïëÞò ôçò ôáéíßáò, ìå ðñùôáãùíéóôÞ ôïí áðáñÜìéëëï ÔóÜñëé ÔóÜðëéí óôï ñüëï ôïõ Óáñëü. Ôñåéò åßíáé ïé ëÝîåéò ðïõ ìðïñïýí íá áðïäþóïõí ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ÐÝôñïõ áðü ôçí ðñþôç ôïõ áõôÞ åðáöÞ ìå ôç ìáãåßá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ: áíçóõ÷ßá, êáñäéï÷ôýðé êáé èÜìâïò. Áêñïôåëåýôéï óçìåßï ôçò áöÞãçóçò ç áíáöïñÜ óôï ðñüóùðï ôïõ ÐÜíïõ, ößëïõ ôïõ ÐÝôñïõ, ðïõ ðÜó÷åé áðü öõìáôßùóç· ôçí áññþóôéá ôïõ ÐÜíïõ Ý÷åé óôï ìõáëü ôïõ ï ÐÝôñïò ôçí þñá ðïõ ôéíÜæåôáé áðü ôçí êáñÝêëá ôïõ êáé åðé÷åéñåß íá ìéëÞóåé óôï Óáñëü.

Ντίνος Δημόπουλος

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÐÝôñïò: Ï Þñùáò åßíáé Ýíá ïêôÜ÷ñïíï áãüñé ðïõ ëáôñåýåé ôïí êéíçìáôïãñÜöï. ¼ôáí ôåëéêÜ ôïõ ðáñïõóéÜæåôáé ç åõêáéñßá íá ôïí ãíùñßóåé ãéá ðñþôç öïñÜ, ôïí âëÝðïõìå íá áíõðïìïíåß êáé íá åßíáé ãåìÜôïò áãùíßá êáé ðñïóìïíÞ. Óå üëï ôï êåßìåíï ðáñïõóéÜæåôáé éäéáéôÝñùò ðáñáôçñçôéêüò, åöüóïí êáìßá åéêüíá äåí îåöåýãåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ, êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôçò äéáäñïìÞò ðñïò ôçí ¢ñôá. Óôéò äýï ðñþôåò öÜóåéò ôçò áöÞãçóçò (ðñéí îåêéíÞóïõí ãéá ôïí êéíçìáôïãñÜöï, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ôáîéäéïý êáé ðñéí áñ÷ßóåé ç ðñïâïëÞ) ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ÐÝôñïõ åßíáé ó÷åäüí ßäéá: áãùíßá, áíõðïìïíçóßá, ëá÷ôÜñá, áíçóõ÷ßá, ðåñéÝñãåéá, áðïñßá. ¼ëá áõôÜ ôá óõíáéóèÞìáôá õðï÷ùñïýí êáé ôç èÝóç ôïõò ðáßñíåé ç ìáãåßá êáé ôï èÜìðïò ìðñïóôÜ óôï âßùìá ôçò åìðåéñßáò áõôïý ðïõ ïíïìÜæïõìå óéíåìÜ. Ôïí âëÝðïõìå íá áðïññïöÜôáé áðü ôï èÝáìá, íá ðáñáóýñåôáé áðü ôçí õðüèåóç ôçò ôáéíßáò êáé íá ãßíåôáé Ýíá ìå ôï Óáñëü. ¸ôóé, íéþèåé öüâï ãéá ôï êáêïðÜèçìá ôïõ ìùñïý, áíáêïýöéóç êáé ÷áñÜ ðïõ ôï ìùñü óþèçêå, êáé ôåëéêÜ åõôõ÷ßá åðåéäÞ ç ìçôÝñá âñÞêå ðÜëé óôï ðáéäß ôçò. Ôüóï ðïëý ìáãåýôçêå êáé åíôõðùóéÜóôçêå áðü ôï Óáñëü, þóôå îå÷íÜ üôé åßíáé ìüíï åéêüíá ðÜíù óå ðáíß êáé áõèüñìçôá ðñïóðáèåß íá ôïõ ìéëÞóåé êáé íá ôïõ æçôÞóåé íá óþóåé ôïí Üññùóôï ößëï ôïõ, öÝñíïíôáò ôï áèÜíáôï íåñü.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß áðëÞ äçìïôéêÞ, ìå ÷ñÞóç êáèçìåñéíïý ëåîéëïãßïõ ôçò åðï÷Þò.

185

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé áðëü êáé ëéôü ìå óôïé÷åßá ãëáöõñüôçôáò, ðïõ äçìéïõñãïýí ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ êáé ç óýíôáîç ôïõ êåéìÝíïõ. Ãßíåôáé óõ÷íÞ ÷ñÞóç ôïõ ìáêñïðåñßïäïõ ëüãïõ êáé ôïõ áóýíäåôïõ ó÷Þìáôïò, ðïõ áðïäßäïõí ðáñáóôáôéêÜ ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí çñþùí. Ïé äéÜëïãïé ðåñéÝ÷ïõí ôï óôïé÷åßï ôïõ ÷éïýìïñ êáé ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ ãßíåôáé ôüôå æùíôáíü êáé ãïñãü. iii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï Ý÷ïõìå äéÞãçóç, äçëáäÞ Ýììåóç áöÞãçóç, óå ôñßôï ðñüóùðï (áõôüò, áõôïß) áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, ðïõ äå ìåôÝ÷åé ìåí óôá ãåãïíüôá, ùóôüóï ôá ãíùñßæåé êáëÜ, êáèþò êáé ôéò óêÝøåéò ôùí çñþùí, ðïõ ìáò ôéò ìåôáöÝñåé ü÷é áõôïëåîåß áëëÜ óå ðëÜãéï ëüãï. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «èñïíéáóìÝíïò, êé Ýêáíå áÝñá êé áõôüò», «óêáìðáíÝâáÌåôáöïñÝò æå óôéò ëáêêïýâåò», «Ï ÐÝôñïò êïêêßíéóå», «ôïõ ÷ôýðçóå ôç ìýôç», «îáíáììÝíïò, ôá ìÜôéá ôïõ äéÜðëáôá», «ôá ’÷å ÷áìÝíá», «ôï ôñáãïýäé êüðçêå». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ìïóêïâïëéÜ ðïõ ’âãáéíå áðü ôá ôáøéÜ», «ãéá íá ÐñïóùðïðïéÞóåéò öýãåé ç ðïëëÞ ãëýêá», «ìå ìÜôéá á÷üñôáãá». ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: åðßèåôá êáìáñùôüò, ðïëý÷ñùìåò, ëïõëïõäÜôï, óôçôïýò êáé ðåñÞöáíïõò, ïëïêÜèáñá, ìáãåìÝíï. Ðáñïìïéþóåéò: «óáí áëçèéíÜ», «óáí íá ôá ’âëåðå», «óáí ôï êáñðïýæé», «óáí íá ôïí ñïõöïýóå», «óáí íá ’ôáíå äéêü ôïõ». ÅðáíáëÞøåéò: «ç êáñäéÜ ôïõ ÷ôýðçóå», «ðåñßìåíå íôå», «áíÞóõ÷ïò», ÅðáíáëÞøåéò «áãùíßá», «ìÞôå ìßëçóå, ìÞôå ãýñéóå, ìÞôå óÜëåøå». Åéêüíåò: Ç ïðôéêÞ åéêüíá ôçò ðñïåôïéìáóßáò ôïõ ÐÝôñïõ, ç åéêüíá Åéêüíåò ôçò Áíèïýëáò óôïëéóìÝíçò, ç ïóöñçôéêÞ åéêüíá ôçò ãáëáôüðéôáò, ç áêïõóôéêÞ åéêüíá ôçò êüñíáò ôïõ áõôïêéíÞôïõ, ç åéêüíá ôùí ãêÝêçäùí, ç åéêüíá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ, ç áêïõóôéêÞ åéêüíá ôçò Ýíáñîçò ôçò ôáéíßáò, ç åéêüíá ôïõ ðáóáôåìðÜ, ç åéêüíá ôïõ èåÜôñïõ óêéþí, ç åéêüíá ôïõ Óáñëü, ç åéêüíá ôïõ ìáãåìÝíïõ ÐÝôñïõ, ç åéêüíá ôïõ ÐÝôñïõ ðïõ ôéíÜ÷ôçêå áðü ôç èÝóç ôïõ óôï ôÝëïò ôçò ôáéíßáò.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

186

1. Ðïéá åßíáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ÐÝôñïõ óôéò äéÜöïñåò öÜóåéò ôçò éóôïñßáò (ðñéí îåêéíÞóïõí ãéá ôïí êéíçìáôïãñÜöï, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ôáîéäéïý, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðñïâïëÞò); Óå üëï ôï êåßìåíï åßíáé åõäéÜêñéôá ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ìéêñïý ÐÝôñïõ, ðïõ êáëåßôáé ãéá ðñþôç öïñÜ óôç æùÞ ôïõ íá âéþóåé ôçí åìðåéñßá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ. Óôéò äýï ðñþôåò öÜóåéò ôçò áöÞãçóçò (ðñéí îåêéíÞóïõí ãéá ôïí êéíçìáôïãñÜöï, êáôÜ ôç äéÜñêåéá

ôïõ ôáîéäéïý êáé ðñéí áñ÷ßóåé ç ðñïâïëÞ) ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ðáéäéïý åßíáé ó÷åäüí ßäéá: áãùíßá, áíõðïìïíçóßá, ëá÷ôÜñá, áíçóõ÷ßá, ðåñéÝñãåéá, áðïñßá. Ôá óõíáéóèÞìáôá áõôÜ õðï÷ùñïýí êáé ôç èÝóç ôïõò ðáßñíåé ç ìáãåßá êáé ôï èÜìðïò ìðñïóôÜ óôï âßùìá ôçò åìðåéñßáò ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ. ÁðïññïöÜôáé áðü ôï èÝáìá, ðáñáóýñåôáé áðü ôçí õðüèåóç ôçò ôáéíßáò êáé ãßíåôáé Ýíá ìå ôï Óáñëü. ÁéóèÜíåôáé öüâï ãéá ôï ìùñü, áíáêïýöéóç êáé ÷áñÜ ðïõ ôåëéêÜ áõôü óþæåôáé, åõôõ÷ßá ðïõ ç ìçôÝñá âñÞêå ðÜëé ôï ðáéäß ôçò. Íéþèåé ìáãåìÝíïò êáé åíôõðùóéáóìÝíïò óå ôÝôïéï âáèìü þóôå îå÷íÜ üôé ï Óáñëü åßíáé ìüíï ìéá åéêüíá ðÜíù óå ðáíß êáé áõèüñìçôá åðé÷åéñåß íá ôïõ ìéëÞóåé, æçôþíôáò ôïõ íá óþóåé ôïí Üññùóôï ößëï ôïõ, öÝñíïíôáò ôï áèÜíáôï íåñü.

Ντίνος Δημόπουλος

2. Åíôïðßóôå óôï êåßìåíï óõíÞèåéåò êáé óêçíÝò ôïõ ðáñåëèüíôïò ðïõ Ý÷ïõí åêëåßøåé óôéò ìÝñåò ìáò. ¸íáò áðü ôïõò óôü÷ïõò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé íá ãíùñßóïõìå ìïñöÝò æùÞò êáé åíäéáöÝñïíôá ôùí áíèñþðùí ôïõ ðáñåëèüíôïò, ðïõ óôéò ìÝñåò ìáò åßôå Ý÷ïõí åêëåßøåé åßôå ôåßíïõí íá åêëåßøïõí. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ç ìåôáêßíçóç óôç ìåãÜëç ðüëç ãéá íá ðáñáêïëïõèÞóåé êÜðïéïò èåñéíü óéíåìÜ, ç óõóôçìáôéêÞ ðñïåôïéìáóßá ãéá ôï ôáîßäé, ðïõ êáèéóôÜ ôï ãåãïíüò óçìáíôéêü, ôï ôáîßäé ìå ôï ðáëéü áõôïêßíçôï, ðïõ áðïôåëåß áðñüóìåíç Ýêðëçîç ãéá ôïõò êáôïßêïõò ôçò åðáñ÷ßáò, ï ãñáöéêüò ïäçãüò ôïõ áõôïêéíÞôïõ, Íôïýëáò – ÊáñáíÜóïò, ðïõ åêöñÜæåé ôï ëáúêü óôïé÷åßï ìå ôá ôñáãïýäéá ðïõ ëÝåé, ç «êáëÞ» öïñåóéÜ ôùí ðáéäéþí, ç «ðñùôüãïíç» åìðïñéêÞ äñáóôçñéüôçôá ðïõ áíáðôýóóåôáé ìå êÝíôñï ôï èåñéíü êéíçìáôïãñÜöï, ç êéíçìáôïãñáöéêÞ èåìáôïëïãßá ôïõ âïõâïý êéíçìáôïãñÜöïõ ôçò åðï÷Þò ìå ôïõò Þñùåò ôùí ãïõÝóôåñí êáé ôïí áðáñÜìéëëï Óáñëü ôïõ ÔóÜðëéí. ¼ëá áõôÜ åßíáé áõèåíôéêÝò åéêüíåò åíüò êüóìïõ ôïõ ðáñåëèüíôïò ðïõ ôïí áíáóýñåé ç íïóôáëãéêÞ ìáôéÜ áíèñþðùí ðïõ ôïí Ýæçóáí. 3. Óõãêñßíåôå ìéá äéêÞ óáò Ýîïäï ãéá êéíçìáôïãñÜöï ìå ôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ ÐÝôñïõ. ÓÞìåñá ôá ðñÜãìáôá åßíáé ôåëåßùò äéáöïñåôéêÜ ùò ðñïò ôïí êéíçìáôïãñÜöï êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ôïí âéþíïõí ïé óýã÷ñïíïé Üíèñùðïé. Óôéò ìÝñåò ìáò ï êéíçìáôïãñÜöïò åßíáé ðåñéóóüôåñï ðñïóéôüò –äå ÷ñåéÜæåôáé íá ôáîéäÝøïõìå– êáé óå üëïõò ôïõò áíèñþðïõò ùò óõíçèéóìÝíïò ôñüðïò äéáóêÝäáóçò. Êáíåßò ìáò äåí áéóèÜíåôáé üðùò ï ÐÝôñïò üôáí ðñüêåéôáé íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôçí ðñïâïëÞ ìéáò ôáéíßáò. Ïé áßèïõóåò Ý÷ïõí ðïëëáðëáóéáóôåß êáé äåí ôéò óõíáíôÜ êáíåßò ìüíï óôéò ðñùôåýïõóåò. Äå öïñÜìå ðëÝïí ôá êáëÜ ìáò ñïý÷á ãéá íá ðÜìå óéíåìÜ, êáèþò ï êéíçìáôïãñÜöïò ðëÝïí èåùñåßôáé êáèçìåñéíüò êáé áðëüò ôñüðïò äéáóêÝäáóçò êáé Ý÷åé ëéãüôåñç áßãëç óõãêñéôéêÜ ìå åêåßíç ôçí åðï÷Þ. ÅðéðëÝïí,

187

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

äå óõíáíôÜò ôïõò ìéêñïðùëçôÝò ðïõ óõíáíôïýóåò Üëëïôå óôïõò èåñéíïýò êõñßùò êéíçìáôïãñÜöïõò. Áò ìçí îå÷íÜìå üôé êáé ï èåóìüò ôïõ èåñéíïý êéíçìáôïãñÜöïõ ôåßíåé ðñïò åîáöÜíéóç. Ïé áßèïõóåò åßíáé ðëÝïí ðåëþñéåò, êëåéóôÝò êáé êëéìáôéæüìåíåò, åíþ ôï ãñÞãïñï öáãçôü ðïõ ðñïìçèåõüóïõí Üëëïôå áðü ôïõò ãêÝêçäåò êáé ôïõò ðáóáôåìðÜäåò, ìðïñåßò ôþñá íá ôï âñåéò óôéò êáíôßíåò ðïõ äéáèÝôïõí üëïé ïé êéíçìáôïãñÜöïé. Ï åëëçíéêüò ÷áëâÜò êáé ï ðáóáôÝìðïò Ý÷ïõí áíôéêáôáóôáèåß áðü ôá îåíüöåñôá ðïð êïñí êáé êüêá êüëá. ÔÝëïò, ç èåìáôïëïãßá êáé ç ôå÷íïôñïðßá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ Ý÷åé áëëÜîåé ñéæéêÜ. Ïé óýã÷ñïíåò ôáéíßåò åßíáé üëåò ïìéëïýóåò, ìå åéäéêÜ åöÝ, íôüëìðé óáñÜïõíô êáé óêçíÝò ðïõ åíáëëÜóóïíôáé ôüóï ãñÞãïñá, ó÷åäüí áóôñáðéáßá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÉóìáÞë ÊáíôáñÝ, Ï ðáëéüò óéíåìÜò, ìôöñ. ÐÜíïò Ôóïýêáò (ÊõñéáêÜôéêç Åëåõèåñïôõðßá, 30.6.1991) ÐáëéÝ óéíåìÜ óéíåìÜ ìðñá÷ôéóìÝíå (=ðáñáìåëçìÝíå), ðïõ áðü ÷ñüíéá äåí ðñïâÜëëïíôáé ßäéåò ôáéíßåò, ðïõ ïé èåáôÝò ìå ôéò êáñÝêëåò äå èïñõâïýíå, ðïõ óôá äéáëåßììáôá ôùí ðáñáóôÜóåùí óôñáãÜëéá äåí ðïõëïýíå. ÊçëéäùìÝí’ ç ïèüíç, ôá ìåãÜöùíá âïõâÜ, ÷áëáóìÝíá, Üäåéá, óáí Üãñáöåò ãñáììÝò ôá êáèßóìáôá ïìðñüò ìïõ óáí ðïßçìá ìáêñý ôá èùñþ, ìðñá÷ôéóìÝíá êáé óêÝøåéò, êáçìïß, öïõíôþíïõí åíôüò ìïõ. Ôùí ðáéäéÜôéêùí ÷ñüíùí, óéíåìÜ ôïõ èïñýâïõ, ôüóåò ÷þñåò óôïí êüóìï, ôüóåò áßèïõóåò åßäá, ìá ì’ üóç åñ÷üìïõí óå óå ðåñçöÜíéá, óå êáìéÜ ôïõò äåí ðÞãá, ù ìðáñÜêéá áêñéâÞ ìïõ êáé óðÜíéá (áðüóðáóìá, óô. 1-20) Ó÷ïëéÜóôå ôç öñÜóç: «… êáçìïß öïõíôþíïõí åíôüò ìïõ».

188

2. Ðþò áéóèÜíåôáé ï ÐÝôñïò ãéá ôçí Áíèïýëá êáé óå ðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ öáßíåôáé áõôü;

Ταξ ιδιωτικά κκείμενα Ταξιδιωτικά είμεν α

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Με πλοίο Νάνος Βαλαωρίτης

Α. Ο δημιουργός ÃåííÞèçêå óôç ËùæÜííç ôçò Åëâåôßáò ôï 1921 êáé åßíáé äéóÝããïíïò ôïõ ðïéçôÞ ÁñéóôïôÝëç Âáëáùñßôç. Óðïýäáóå ÍïìéêÜ óôï ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí êáé ÁããëéêÞ Öéëïëïãßá óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôïõ Ëïíäßíïõ. Áðü ôï 1954 Ýùò ôï 1960 áíÞêå óôçí ïìÜäá ôïõ õðåññåáëéóôÞ Andre Breton. ÅñãÜóôçêå ùò êáèçãçôÞò ëïãïôå÷íßáò êáé ãñáöÞò óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôïõ Óáí Öñáíóßóêï. Ôá ðñþôá ôïõ ðïéÞìáôá äçìïóßåõóå Þäç áðü ôï 1939 óôï ðåñéïäéêü ÍÝá ÃñÜììáôá. Ôï Ýñãï ôïõ áíÞêåé óôï ÷þñï ôïõ õðåññåáëéóìïý êáé ôï ÷áñáêôçñßæåé ç åììïíÞ ôïõ ðïéçôÞ óôá äéäÜãìáôá ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ êáëëéôå÷íéêïý ñåýìáôïò. ÅíôÜóóåôáé óôçí ïìÜäá ôùí íåïûðåññåáëéóôþí. ¸ñãá óôá åëëçíéêÜ: Ðïßçóç, Ç ôéìùñßá ôùí ìÜãùí (1947), ÊåíôñéêÞ ÓôïÜ (1958), ãéá ôï ïðïßï ôïõ áðïíåìÞèçêå ôï Êñáôéêü Âñáâåßï Ðïßçóçò, Áíþíõìï ðïßçìá ôïõ Öùôåéíïý ÁçãéÜííç (1974), Åóôßåò ìéêñïâßùí (1977), Ï Þñùáò ôïõ ôõ÷áßïõ (1979), Ç ðïõðïõëÝíéá åîïìïëüãçóç (1982), Óôï êÜôù êÜôù ôçò ãñáöÞò (1984), Ï Ýã÷ñùìïò óôõëïãñÜöïò (1986), ÁíéäåïãñÜììáôá (1996), Ï Þëéïò ï äÞìéïò ìéáò ðñÜóéíçò óêÝøçò (1996). ÅîÝäùóå åðßóçò ôá ÐïéÞìáôá É êáé ÐïéÞìáôá ÉÉ, óôá ïðïßá ðåñéëáìâÜíåôáé ç ðïéçôéêÞ ôïõ åñãáóßá áðü ôï 1944 Ýùò ôï 1974. ÐåæÜ: Ï ðñïäüôçò ôïõ ãñáðôïý ëüãïõ (1980), Ï äéáìáíôÝíéïò ãáëçíåõôÞò (1981), Áð’ ôá êüêáëá âãáëìÝíç (1982), ÌåñéêÝò ãõíáßêåò (1982), Ç äïëïöïíßá (1984), Ï èçóáõñüò ôïõ ÎÝñîç (1984), Ï ïìéëþí ðßèçêïò (1986), Ðáñáìõèïëïãßá (1996). Åðßóçò áó÷ïëÞèçêå êáé ìå ôçí êñéôéêÞ: ÁíäñÝáò Åìðåéñßêïò (1989), Ãéá ìéá èåùñßá ôçò ãñáöÞò (1990).

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

190

Ï õðåññåáëéóìüò Þ óïõñåáëéóìüò (< surrealisme) åßíáé Ýíá ëïãïôå÷íéêü ñåýìá ðïõ åìöáíßóôçêå óôçí Åõñþðç óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áéþíá, ìå èåìåëéùôÞ ôïí Andre Breton. Åßíáé Ýíá ñåýìá åðçñåáóìÝíï áðü ôéò èåùñßåò ôïõ Öñüéíô ãéá ôï õðïóõíåßäçôï êáé ôçí

øõ÷áíÜëõóç. Óôçí ÅëëÜäá åìöáíßæåôáé ùò ôï ðéï óçìáíôéêü ëïãïôå÷íéêü ñåýìá ôïõ ÌåóïðïëÝìïõ êáé åðçñÝáóå ðïëý ôç íåüôåñç ðïßçóç. Ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí õðåññåáëéóôéêþí Ýñãùí äåí åßíáé ç ðñáãìáôéêüôçôá, ï åîùôåñéêüò êüóìïò Þ ç åóùôåñéêÞ æùÞ ôùí áíèñþðùí, áëëÜ ï êüóìïò ôïõ õðïóõíåßäçôïõ, ï ïðïßïò åßíáé åëåýèåñïò áðü ôïõò íüìïõò ôçò ëïãéêÞò, ðïõ ðåñéïñßæïõí ôç óõíåßäçóç. Áöïý ëïéðüí áðïññßðôåôáé ç ëïãéêÞ, åßíáé öõóéêü íá åðéêñáôåß ç åëåýèåñç öáíôáóßá. Ï õðåññåáëéóìüò óôçñßæåôáé óôçí áõôüìáôç ãñáöÞ. Ï ðïéçôÞò, äçëáäÞ, ÷ùñßò íá Ý÷åé ðñïêáèïñéóìÝíï óôü÷ï, êáôáãñÜöåé üóåò ðáñáóôÜóåéò ôïý Ýñ÷ïíôáé ìüíåò ôïõò êáé ôõ÷áßá óôï íïõ óå êÜðïéá óõãêåêñéìÝíç ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ, ÷ùñßò êáìéÜ óýíäåóç ìåôáîý ôïõò: åéêüíåò êáé ãåãïíüôá ÷ùñßò êáìßá ëïãéêÞ óõíÜöåéá, áëëÜ ìå ìåãÜëç æùíôÜíéá, üðùò áêñéâþò ìáò Ýñ÷ïíôáé óôá ðéï ðáñÜîåíá üíåéñÜ ìáò.

Νάνος Βαλαωρίτης

Γ. Δομή του έργου Ôï ðïßçìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Åê ðñþôçò üøåùò ôá ìáêñéíÜ èáëáóóéíÜ ôáîßäéá äå ìïõ ðÜíå»: Ç Üðïøç ðïõ Ý÷åé ï ðïéçôÞò ãéá ôá ìáêñéíÜ èáëáóóéíÜ ôáîßäéá. 2ç åíüôçôá: «Êé üìùò êé üìùò… Þ óêïõüò»: Ïé åìðåéñßåò ðïõ ïñáìáôßæåôáé ï ðïéçôÞò íá âéþóåé åí ðëù. 3ç åíüôçôá: «ìá ðÜíù áð’ üëá… ì’ Ýíáí åêäüôç»: Ç ìåãáëýôåñç åðéèõìßá ôïõ ðïéçôÞ.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá ¼ðùò üëá ôá ðïéÞìáôá ðïõ áíÞêïõí óôï ëïãïôå÷íéêü ñåýìá ôïõ õðåññåáëéóìïý, Ýôóé êáé áõôü, äåí åðéêåíôñþíåôáé óôï íüçìá áëëÜ óôá áéóèÞìáôá. Ôá óïõñåáëéóôéêÜ ðïéÞìáôá äå áðåõèýíïíôáé óôç ëïãéêÞ ôïõ áíáãíþóôç áëëÜ óôç äçìéïõñãßá óõíáéóèçìÜôùí êáé åíôõðþóåùí. Áõôü ðïõ èá ìðïñïýóáìå íá ðïýìå åßíáé üôé üëïé ïé ïñáìáôéóìïß ôïõ ôáîéäéþôç êáé ïé óõãêéíÞóåéò ðïõ ðåñéìÝíåé íá æÞóåé åí ðëù, äçìéïõñãïýí áôìüóöáéñá áíáìïíÞò, ôçí ïðïßá áéóèÜíåôáé êáé ï áíáãíþóôçò. ÐñÜãìáôé, üôáí îåêéíïýìå ãéá Ýíá ìáêñéíü ôáîßäé ìå ðëïßï, äåí îÝñïõìå ôé èá óõíáíôÞóïõìå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ôáîéäéïý. ÐáñÜëëçëá ëïéðüí ìå ôï áëçèéíü ôáîßäé ìå ôï ðëïßï, óõìâáßíåé êáé óôï íïõ Ýíá Üëëï ôáîßäé· áõôü ôçò öáíôáóßáò. Êáé üðùò Þäç îÝñïõìå, óôç öáíôáóßá äåí õðÜñ÷ïõí üñéá.

191

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç èåìáôéêÞ åíüôçôá ôïõ ðïéÞìáôïò ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åêöñÜæåé ôçí ÜðïøÞ ôçò ãéá ôá ìáêñéíÜ èáëáóóéíÜ ôáîßäéá, ôá ïðïßá äå èåùñåß éäéáéôÝñùò åõ÷Üñéóôá. 2ç åíüôçôá: Ç åíüôçôá áõôÞ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôçí ðñþôç. Ìïëïíüôé ç ðïéçôéêÞ öùíÞ äåí áñÝóêåôáé óå ìáêñéíÜ èáëáóóéíÜ ôáîßäéá, ç óõíÝ÷åéá ôïõ ðïéÞìáôïò åðéöõëÜóóåé ìéá åîÝëéîç äéáöïñåôéêÞ áðü ôçí áíáìåíüìåíç. Óôçí åíüôçôá áõôÞ áíáäåéêíýåôáé ìéá ÷áñïýìåíç äéÜèåóç ôïõ ôáîéäéþôç – ðïéçôÞ, ðáñüëï ðïõ îåêéíÜ ãéá Ýíá ìáêñéíü ôáîßäé ìå ðëïßï. Ôï ðïßçìá åßíáé ãåìÜôï áðü ôéò öáíôáóéþóåéò ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôï ôé èÝëåé íá óõíáíôÞóåé êáé íá êÜíåé ðÜíù óôï ðëïßï, ôéò åìðåéñßåò ðïõ èá ôïí óõãêéíÞóïõí, äçìéïõñãþíôáò Ýôóé ôçí áßóèçóç ìéá ãïçôåõôéêÞò áíáìïíÞò êáé ãéá ôïí ßäéï áëëÜ êáé ãéá ôïõò áíáãíþóôåò. 3ç åíüôçôá: Ôï ðïßçìá êáôáëÞãåé ìå áíáöïñÜ óôç ìåãáëýôåñç åðéèõìßá ôïõ ðïéçôÞ: íá êñáôÞóåé çìåñïëüãéï ôùí åìðåéñéþí ôïõ áðü ôï ôáîßäé, þóôå áõôÝò íá áðïôåëÝóïõí ôï ðåñéå÷üìåíï ìéáò ìåëëïíôéêÞò ëïãïôå÷íéêÞò Ýêäïóçò ôïõ ðïéçôÞ. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÐñùôáãùíéóôÞò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ßäéá ç ðïéçôéêÞ öùíÞ. Áðü ôá ëåãüìåíÜ ôçò êáôáíïïýìå üôé ï ôáîéäéþôçò - ðïéçôÞò Ý÷åé áíáðôõãìÝíç öáíôáóßá êáé ïñáìáôßæåôáé ôéò åìðåéñßåò êáé ôéò óõãêéíÞóåéò ðïõ ðåñéìÝíåé íá æÞóåé åí ðëù, ðñéí áêüìç ôéò âéþóåé. Ìáò ðëçñïöïñåß üôé ôïí êïõñÜæïõí ôá ìáêñéíÜ èáëáóóéíÜ ôáîßäéá. Åðßóçò ðñïò ôï ôÝëïò âëÝðïõìå üôé ï ôáîéäéþôçò äåí îå÷íÜ ôç ëïãïôå÷íéêÞ ôïõ éäéüôçôá êáé Ý÷åé óêïðü íá äçìïóéåýóåé áõôÝò ôéò ôáîéäéùôéêÝò ôïõ åìðåéñßåò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ ìå êáèçìåñéíü ëåîéëüãéï êáé ÷ñÞóç ðïëëþí îåíéêþí ëÝîåùí (óåæ ëïíãê, êüêá êüëá, ìðáñ, ëïôáñßá, ðéíãê ðïíãê, ìðéëéÜñäï, óêïõüò) êáé öñáóôéêþí êëéóÝ ôçò êáèáñåýïõóáò (åí ðëù, åê ðñþôçò üøåùò).

192

ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé áðëü, êáèþò éêáíïðïéåß ôïí áíáãíþóôç ìå ôçí áêñßâåéá êáé óå ðïëëÜ óçìåßá ìå ôçí êõñéïëåîßá. ×áñáêôçñßæåôáé åðßóçò áðü ôç óõíôïìßá ôïõ ëüãïõ. Ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ìå ëéôüôçôá. Ôï ýöïò åðßóçò óôá ðåñéóóüôåñá óçìåßá åßíáé ðõêíü, äçëáäÞ ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ðïëëÝò óêÝøåéò ôïõ ìå ëßãá ëüãéá. Ç õðïôáêôéêÞ óýíäåóç ôùí ðñïôÜóåùí êáé ç ÷ñÞóç

âïõëçôéêþí êõñßùò ðñïôÜóåùí, ôï áóýíäåôï ó÷Þìá êáé ç Ýëëåéøç óçìåßùí óôßîçò (ôï ðïßçìá äéáèÝôåé ìüíï äýï ôåëåßåò êáé ôÝóóåñéò ðáýëåò) ÷áñßæïõí ðñùôüãíùñç ãïñãüôçôá óôï ðïßçìá, ìå ãñÞãïñç åíáëëáãÞ ðïëëþí åéêüíùí ðïõ äßíïõí óôïí áíáãíþóôç ôçí áßóèçóç üôé ðáñáêïëïõèåß ôçëåïðôéêÞ äéáöÞìéóç. ÃåíéêÜ ôï ýöïò ôùí õðåññåáëéóôéêþí ðïéçìÜôùí äå èõìßæåé ëïãïôå÷íéêÜ êåßìåíá áëëÜ ðåñéóóüôåñï óõíåéñìéêÝò äéáôõðþóåéò.

Νάνος Βαλαωρίτης

iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Ãéá ôá õðåññåáëéóôéêÜ ðïéÞìáôá, âë. Åéóáãùãéêü óçìåßùìá ãéá ôï Ýñãï. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÅðáíÜëçøç: «êé üìùò». ÅðáíÜëçøç Ðáñïìïßùóç: «óáí ðßèçêïò». Ðáñïìïßùóç ÌåôáöïñÝò: «íá âãÜëù öùôïãñáößåò», «íá æù ôï íïõ ìïõ», «ðÜíå ÌåôáöïñÝò ìå ìéá áíïé÷ôüêáñäç äéÜèåóç», «íá êñáôÞóù çìåñïëüãéï», «íüóôéìåò óõíôáîéäéþôéóóåò». Áóýíäåôï: «íá êñåìáóôþ óáí ðßèçêïò… ìðéëéÜñäï Þ óêïõüò». Áóýíäåôï Åéêüíåò: Ôï ðïßçìá áðü ôï äåýôåñï óôß÷ï êáé Ýðåéôá åßíáé ãåìÜôï Åéêüíåò åéêüíåò: ç ãÝöõñá ôïõ ðëïßïõ, ôï ÷áñôïðáßãíéï, ï ÷ïñüò óôï óáëüíé, ôï êñÝìáóìá áðü ôá êáôÜñôéá, ôá èáëÜóóéá êïßôç, ç èáëáóóïôáñá÷Þ, ôá áèëÞìáôá ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ìå ðïéá äéÜèåóç îåêéíÜ ôï ôáîßäé ôïõ ï ðïéçôÞò; Óå ðïéïõò ëüãïõò íïìßæåôå üôé ïöåßëåôáé ç áëëáãÞ ôçò äéÜèåóÞò ôïõ, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ âñßóêåôáé ðÜíù óôï ðëïßï; Ðñþôç ðëçñïöïñßá ðïõ ìáò ðáñÝ÷åé ôï ðïßçìá åßíáé üôé ï ðïéçôÞò äåí ðñïôéìÜ ôá ìáêñéíÜ èáëÜóóéá ôáîßäéá êáé Üñá ç äéÜèåóÞ ôïõ äåí åßíáé êáëÞ ôç óôéãìÞ ðïõ îåêéíÜ ôï ôáîßäé. Ìå ôï ðïõ áíåâáßíåé üìùò óôç ãÝöõñá ôïõ ðëïßïõ, óçìåßï áð’ üðïõ ìðïñåß íá áíôéêñßóåé ôç èÜëáóóá êáé ôçí üìïñöç èÝá, ç äéÜèåóÞ ôïõ áëëÜæåé ðñïò ôï êáëýôåñï. Êáé áõôü åßíáé öõóéêü åöüóïí, üôáí áíåâáßíåéò óôï êáñÜâé, åéäéêÜ óôïõò áíïé÷ôïýò ÷þñïõò ôïõ ðëïßïõ, ïé áéóèÞóåéò óïõ áíôéëáìâÜíïíôáé ðñÜãìáôá ðïõ äå âñßóêåéò óôç óôåñéÜ: áðïêôÜò üìïñöç èÝá áðü øçëÜ ðñïò ôï áðÝñáíôï ãáëÜæéï ôçò èÜëáóóáò, ôï èáëáóóéíü áåñÜêé óå áíáæùïãïíåß åõ÷Üñéóôá êáé ïóöñáßíåóáé ôç ìõñùäéÜ ôïõ éùäßïõ ôçò èÜëáóóáò. Ôï ðëïßï åßíáé Ýíá ìÝóï ðïõ óå áðïìáêñýíåé áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá êáé óå ïäçãåß óõíÞèùò óå ðñïïñéóìïýò áíáøõ÷Þò. ¼ëá áõôÜ ìðïñïýí íá áëëÜîïõí ôç äéÜèåóç åíüò ôáîéäéþôç ðïõ ôïí êïõñÜæïõí ôá ìáêñéíÜ ôáîßäéá.

193

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

2. Ðïéá áðü áõôÜ ðïõ ðåñéìÝíåé íá æÞóåé ï ôáîéäéþôçò - ðïéçôÞò åßíáé ñåáëéóôéêÜ êáé ðïéá õðåñâáßíïõí, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ôçí ðñáãìáôéêüôçôá; Ôï ðïßçìá ðåñéÝ÷åé åìðåéñßåò ñåáëéóôéêÝò, ôéò ïðïßåò ìðïñåß íá âéþóåé êáíåßò ìÝóá óå Ýíá êáñÜâé, êáé ìç ñåáëéóôéêÝò, ðïõ áíÞêïõí óôç óöáßñá ôçò öáíôáóßáò. ÐñÜãìáôá ðïõ ìðïñïýí íá óõìâïýí óå Ýíáí ôáîéäéþôç ôïõ ðëïßïõ: íá ðáßîåé îåñÞ, íá ìéëÞóåé ìå êÜðïéïí Þ êÜðïéá, íá ôñÝîåé áðü ôçí êáìðßíá óôï êáôÜóôñùìá, íá ÷ïñÝøåé óôï óáëüíé ìå ãõíáßêåò ìå ôéò ïðïßåò óõíôáîéäåýåé, íá îáðëþóåé óå ìéá îáðëþóôñá, íá âãÜëåé öùôïãñáößåò, íá êïéôá÷ôåß óôïí êáèñÝöôç, íá ðáñáôçñÞóåé ôç èÜëáóóá êáé íá øÜîåé ãéá äåëößíéá, íá åîåôÜóåé ìå ðïéåò óõíôáîéäéþôéóóåò óõíõðÜñ÷åé åí ðëù, íá ðéåé ìðßñá Þ áíáøõêôéêü, íá öÜåé ìéá óáëÜôá Þ íá ðéåé êáöÝ, íá âñåèåß óå èáëáóóïôáñá÷Þ, íá áêïýóåé ôï ôñáíæéóôïñÜêé Þ íá äåé ôçëåüñáóç, íá ðáßîåé ïìáäéêÜ ðáé÷íßäéá Þ áèëÞìáôá. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ óôï ðïßçìá õðÜñ÷ïõí êáé óêçíÝò ðïõ õðåñâáßíïõí ôç ëïãéêÞ êáé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá: íá êñåìáóôåß óáí ðßèçêïò áðü ôá êáôÜñôéá, íá ðáñáôçñÞóåé áí óôç èÜëáóóá ðïõ äéáó÷ßæïõí õðÜñ÷ïõí äéÜóåëá Þ êïéëÜäåò, íá Ý÷åé ôï íïõ ôïõ ãéá êáñ÷áñßåò, óå ðåñéï÷Þ ìå áíåìïóôñüâéëïõò, íá ðáñáóôåß óôçí ðñïâïëÞ êÜðïéáò ôáéíßáò. 3. Ôé ðñüêåéôáé íá êÜíåé «ðÜíù áð’ üëá» ï ðïéçôÞò üóï èá âñßóêåôáé óôï ðëïßï êáé ãéá ðïéï óêïðü; Ó÷ïëÜóôå ôï ýöïò óôï óçìåßï áõôü ôïõ ðïéÞìáôïò. Ï ðïéçôÞò, áöïý Ý÷åé áöÞóåé åëåýèåñï ôï óõíåéñìü ôïõ êáé ôç öáíôáóßá ôïõ íá ïñáìáôéóôåß åìðåéñßåò ðïõ èá åðéèõìïýóå íá âéþóåé, óôçí ôåëåõôáßá åíüôçôá ôïõ ðïéÞìáôïò, îå÷ùñßæåé ìßá åíÝñãåéá ðïõ èá Þèåëå ðåñéóóüôåñï áð’ üëåò íá ðñáãìáôïðïéÞóåé. ÐñïôåñáéüôçôÜ ôïõ åßíáé íá ãñÜøåé ôéò åíôõðþóåéò êáé ôéò ãíùñéìßåò ôïõ óå Ýíá çìåñïëüãéï, ôéò ïðïßåò óêïðåýåé íá åêäþóåé êéüëáò. ÂëÝðïõìå åäþ ôïí ðïéçôÞ ùò ãíÞóéï ëïãïôÝ÷íç ðïõ áíáæçôÜ äéáñêþò ôçí Ýìðíåõóç. Ïé ôáîéäéùôéêÝò åíôõðþóåéò åßíáé ðñïóöéëÝò ëïãïôå÷íéêü èÝìá. Ôï ýöïò ôçò ôåëåõôáßáò áõôÞò åíüôçôáò äéáöÝñåé áðü ôï ýöïò ôçò ðñïçãïýìåíçò åíüôçôáò ôïõ ðïéÞìáôïò. Ï ðïéçôéêüò ôüíïò ãßíåôáé ðåñéóóüôåñï ñåáëéóôéêüò êáé äåí õðÜñ÷åé íïçìáôéêÞ óýã÷õóç óôïí áíáãíþóôç. Ï ðïéçôÞò - ôáîéäéþôçò ìïéÜæåé íá îõðíÜåé áðü ôï üíåéñï êáé íá óõíåéäçôïðïéåß ôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé ôï ÷ñÝïò ôïõ ùò ëïãïôÝ÷íç.

194

4. ÅîåôÜóôå ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ôç ìïñöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò ãéá íá äåßôå óå ôé äéáöïñïðïéåßôáé áðü ôçí ðáñáäïóéáêÞ ðïßçóç. ÐñïóÝîåôå áí õðÜñ÷åé óôé÷ïõñãéêÞ, ìÝôñï, ïìïéïêáôáëçîßá, óôßîç, óýæåõîç ðñáãìáôéêïý óôïé÷åßïõ ìå öáíôáóôéêü, áíïßêåéåò åéêüíåò êáé óýìâïëá. Ôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá, üðùò êáé üëá ôá õðåññåáëéóôéêÜ ðïéÞìáôá, äåí åíôÜóóïíôáé óå êáíåíüò åßäïõò ðïéçôéêÞ ôå÷íéêÞ. Êé áõôü ãéáôß ç áðïäåóìåõìÝíç áõôÞ ñïÞ ôïõ ëüãïõ äýóêïëá ìðáßíåé óå ìÝôñá êáé ñõèìü. Äåí õðÜñ÷åé óôé÷ïõñãéêÞ, äå ÷ùñßæåôáé óå óôñïöÝò, äåí Ý÷åé ïýôå ìÝôñï, ïýôå ïìïéïêáôáëçîßá êáé ó÷åäüí äåí õðÜñ÷åé óôßîç (ôï ðïßçìá Ý÷åé ìüíï äýï ôåëåßåò êáé ôÝóóåñéò ðáýëåò). Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ üìùò õðÜñ÷åé Ýíôïíï ôï óôïé÷åßï ôçò óýæåõîçò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé öáíôáóßáò («íá ’÷ù ôï íïõ ìïõ… êáé áíåìïóôñüâéëïõò»), åéêüíåò áíïßêåéåò («íá êñåìáóôþ óáí ðßèçêïò áðü ôá êáôÜñôéá, áí õðÜñ÷ïõí äéÜóåëá Þ êïéëÜäåò»). Ìçí îå÷íÜìå üôé ôá ëïãïôå÷íÞìáôá áõôÜ äåí áðåõèýíïíôáé óôç ëïãéêÞ áëëÜ óôï óõíáßóèçìá êáé äå äéáêñßíïíôáé ãéá ôéò ëïãïôå÷íéêÝò ôïõò áñåôÝò êáé Üñá äåí åðéäÝ÷ïíôáé áðüëõôåò åñìçíåßåò.

Νάνος Βαλαωρίτης

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðïéá åéêüíá ôïõ ðïéÞìáôïò ðñïôéìÜôå êáé ãéáôß; 2. Âñåèåßôå êé åóåßò óôç èÝóç ôïõ ôáîéäéþôç – ðïéçôÞ êáé ãñÜøôå Ýíá ìéêñü áöÞãçìá ãéá ôéò áíáìåíüìåíåò åìðåéñßåò óáò áðü Ýíá ôáîßäé ìå êñïõáæéåñüðëïéï.

195

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Το θέλγητρο της Ανδαλουσίας Κώστας Ουράνης

Α. Ο δημιουργός Ï Êþóôáò ÏõñÜíçò, öéëïëïãéêü øåõäþíõìï ôïõ Ê. ÍåÜñ÷ïõ, ãåííÞèçêå óôï Ëåùíßäéï ôçò Êõíïõñßáò ôï 1890 êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1953. Ôá åãêýêëéá ìáèÞìáôá äéäÜ÷èçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé óðïýäáóå ðïëéôéêÝò åðéóôÞìåò óôï Ðáñßóé êáé ôç Ãåíåýç. Áñ÷éêÜ ðÞãå óôçí Åõñþðç ãéá íá óðïõäÜóåé ãåùðïíßá, áëëÜ åãêáôÝëåéøå ôéò óðïõäÝò ôïõ, ãéá íá áó÷ïëçèåß åðáããåëìáôéêÜ ìå ôç äçìïóéïãñáößá. Äéïñßóôçêå ãåíéêüò ðñüîåíïò ôçò ÅëëÜäáò óôç Ëéóáâüíá (1920-1924) êáé åí óõíå÷åßá Þñèå óôçí ÁèÞíá, üðïõ åñãÜóôçêå ùò äçìïóéïãñÜöïò. ÕðÞñîå äéåõèõíôÞò ôçò åöçìåñßäáò Åëåýèåñïò Ëüãïò, áíôáðïêñéôÞò åëëçíéêþí åöçìåñßäùí óôï åîùôåñéêü êáé õðÜëëçëïò óôá ãñáöåßá Ôýðïõ ðïëëþí åëëçíéêþí ðñåóâåéþí. Äçìïóßåõóå ðïéÞìáôá, äéçãÞìáôá, ìåëÝôåò, Üñèñá, ôáîéäéùôéêÝò åíôõðþóåéò êáé ðåñéãñáöÝò. ÓõíåñãÜóôçêå ìå ðïëëÝò åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ. ÅîÝäùóå ôéò ðïéçôéêÝò óõëëïãÝò Óáí üíåéñï, Íïóôáëãßåò, Spleen, ôá ôáîéäéùôéêÜ Soly sombra, ÓéíÜ ôï èåïâÜäéóôïí üñïò, Ãëáõêïß äñüìïé, Ôáîßäéá óôçí ÅëëÜäá êáé ÌïñöÝò êáé ôïðßá ôçò Éóðáíßáò. Ôçí ðïßçóÞ ôïõ ÷áñáêôçñßæåé ç Ýíôïíç íïóôáëãßá êáé ï âáèýò ëõñéóìüò. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ, ç óýæõãüò ôïõ êñéôéêïý ¢ëêç Èñýëïõ, åîÝäùóå ïëüêëçñï ôï Ýñãï ôïõ. Ç ðïßçóÞ ôïõ Ý÷åé êïóìïðïëßôéêï ÷áñáêôÞñá êáé åßíáé åðçñåáóìÝíç áðü ôéò îÝíåò ëïãïôå÷íéêÝò ó÷ïëÝò ôçò åðï÷Þò ôïõ, éäéáßôåñá áðü ôïí ÌðïíôëÝñ êáé Üëëïõò ÃÜëëïõò ðïéçôÝò ôçò ðáñáêìÞò (óõìâïëéóôÝò). Ó’ áõôÞí åðéêñáôåß ç áíßá, ç ìåëáã÷ïëßá ãéá ôç ìáôáéüôçôá ôçò æùÞò êáé ç áðáéóéïäïîßá, ç íïóôáëãßá êáé ï ðüèïò ãéá öõãÞ áðü ôçí ðñáãìáôéêüôçôá.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

196

Ôï êåßìåíï áðïôåëåß áðüóðáóìá áðü ôéò ôáîéäéùôéêÝò åìðåéñßåò ðïõ åîÝäùóå ï ÏõñÜíçò óôï Ýñãï ôïõ Ôáîßäéá: Éóðáíßá. Êáé åäþ, üðùò êáé óå üëá ôá ôáîéäéùôéêÜ ôïõ êåßìåíá, åðéêñáôåß ï ëõñéóìüò êáé ç åõáéóèçóßá óôçí ðåñéãñáöÞ ôùí ôüðùí ðïõ åðéóêÝðôåôáé.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Áí ç Êáóôßëëéá… Ýôóé æùíôáíÜ êáé áäéÜêïðá»: Ç ðáñïìïßùóç ôçò Áíäáëïõóßáò ìå ãõíáßêá. 2ç åíüôçôá: «Áíäáëïõóßá!... áãêáëéÜ ïäáëßóêçò»: ÖõóéêÝò ïìïñöéÝò, êáëëéôå÷íéêÝò åðéäüóåéò êáé íïïôñïðßá ôùí êáôïßêùí ôçò Áíäáëïõóßáò. 3ç åíüôçôá: «Ó’ Ýíá ýøùìá ôçò ÃñåíÜäáò... åíüò åêèñïíéóìÝíïõ»: Ï ìýèïò ôïõ ôåëåõôáßïõ âáóéëéÜ ôùí ÁñÜâùí ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôçí Áíäáëïõóßá.

Κώστας Ουράνης

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ïé ôáîéäéùôéêÝò åìðåéñßåò áðü ôçí Áíäáëïõóßá ôçò Éóðáíßáò, äïóìÝíåò ìå ëïãïôå÷íéêü ôñüðï áðü ôïí Êþóôá ÏõñÜíç. Óôü÷ïò ôïõ åßíáé íá ãíùñßóïõí ïé áíáãíþóôåò, ü÷é ìüíï ôéò öõóéêÝò ïìïñöéÝò ôïõ ôüðïõ áõôïý, áëëÜ êáé ôçí «øõ÷Þ» ôïõ êáé ôç íïïôñïðßá ôùí êáôïßêùí ôïõ. Áí êáé ïé êÜôïéêïß ôçò Ý÷ïõí ÷áìçëü âéïôéêü åðßðåäï, ç Áíäáëïõóßá åßíáé óáãçíåõôéêÞ. Ç ìïíáäéêÞ ïìïñöéÜ ôçò ãïçôåýåé ôïõò åðéóêÝðôåò, óå óçìåßï íá äõóêïëåýïíôáé íá ôçí áðï÷ùñéóôïýí. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï áðüóðáóìá îåêéíÜ ìå ìéá ìéêñÞ áíáöïñÜ óôçí Êáóôßëëç, ãéá íá êáôáëÞîåé óôçí ðåñéãñáöÞ ôçò Áíäáëïõóßáò, ðåñéï÷Þò ôçò íüôéáò Éóðáíßáò, ôçí ïðïßá ï óõããñáöÝáò ðñïôéìÜ. Óôçí ðñþôç áõôÞ åíüôçôá áëëÜ êáé óå üëï ôï êåßìåíï, ç ðüëç ôçò Áíäáëïõóßáò ðáñïõóéÜæåôáé ðñïóùðïðïéçìÝíç, êáé ìÜëéóôá ìå ãõíáßêá, üìïñöç êáé åñùôéêÞ. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá óõíå÷ßæåôáé ç ðåñéãñáöÞ ôçò Áíäáëïõóßáò ÷ùñßò ï áöçãçôÞò íá áðïöåýãåé íá èßîåé ôá ðñïâëÞìáôá áíÝ÷åéáò ôùí êáôïßêùí ôçò ðåñéï÷Þò áõôÞò. ÅðéìÝíåé óôéò öõóéêÝò ïìïñöéÝò ôçò, áëëÜ êáé óôéò óõíÞèåéåò êáé óôéò êáëëéôå÷íéêÝò åðéäüóåéò ôùí êáôïßêùí ôçò. 3ç åíüôçôá: Ç ïìïñöéÜ ôçò Áíäáëïõóßáò ìáãåýåé ôïõò åðéóêÝðôåò, ãåãïíüò ðïõ ðåñéãñÜöåôáé ãëáöõñÜ ìå ôçí ðáñÜèåóç ôïõ ìýèïõ ôïõ âáóéëéÜ ôùí ÁñÜâùí, ï ïðïßïò üôáí åêèñïíßóôçêå áðü ôçí ðåñéï÷Þ áíÝâçêå óå Ýíá âñÜ÷ï êáé Ýêëáøå ãïåñÜ. Óýìöùíá ìå ôïí áöçãçôÞ, ôï ßäéï íéþèåé êáèÝíáò ðïõ áíáãêÜæåôáé íá åãêáôáëåßøåé ôçí ðåñéï÷Þ áõôÞ. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÐñùôáãùíéóôÞò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ï ßäéïò ï áöçãçôÞò, ï ïðïß-

197

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ïò äçëþíåé åíôõðùóéáóìÝíïò áðü ôéò öõóéêÝò ïìïñöéÝò êáé ôçí áôìüóöáéñá ôçò Áíäáëïõóßáò. Ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ óõããñáöÝá, üôáí áðï÷ùñåß áðü ôçí Áíäáëïõóßá, ðåñéãñÜöïíôáé óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï ôïõ áðïóðÜóìáôïò. ÓõãêåêñéìÝíá áíáöÝñåé üôé íéþèåé «ôçí áðÝñáíôç êáé áðáñçãüñçôç ëýðç åíüò åêèñïíéóìÝíïõ». ÁéóèÜíåôáé äçëáäÞ áðáñçãüñçôá óôåíï÷ùñçìÝíïò. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï ìÜò ðëçñïöïñåß üôé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá åãêáôáëåßøåé ôçí Áíäáëïõóßá êáé äåí ôï êÜíåé åðåéäÞ ï ßäéïò ôï åðéèõìåß. ¸÷åé áíáðôõãìÝíç öáíôáóßá, ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåôáé áðü ôïí ðñùôüôõðï ôñüðï ðïõ åðéëÝãåé ãéá íá áðïäþóåé ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Áíäáëïõóßáò, ðáñïìïéÜæïíôÜò ôçí ìå ãõíáßêá.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Óôï êåßìåíï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç áðëÞ ïìéëïýìåíç äçìïôéêÞ ãëþóóá ìå áñêåôÝò éóðáíéêÝò ëÝîåéò (ðÜôéïò, óïìðñÝñï, êáóôáíéÝôåò). ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé áðüëõôá ãëáöõñü, åöüóïí ôï êåßìåíï âñßèåé áðü ó÷Þìáôá ëüãïõ. ¼ëï ôï áðüóðáóìá ìÜëéóôá óôçñßæåôáé óôçí ðñïóùðïðïßçóç ôçò Áíäáëïõóßáò. Ïé ðïëëÝò åéêüíåò –ïðôéêÝò, ç÷çôéêÝò, ïóöñçôéêÝò, áðôéêÝò– äßíïõí ðáñáóôáôéêüôçôá óôï êåßìåíï, åíþ ç óõ÷íÞ ÷ñÞóç ôçò çìéðåñéüäïõ êÜíåé ôï ýöïò ãïñãü. iii) ÁöÞãçóç ÄéÞãçóç (Ýììåóç áöÞãçóç) óå ã´ ðñüóùðï.

198

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «öëïãåñü âëÝììá, «ãõíáßêá üëç ÷õìïýò», «÷ôõðçôÜ ÌåôáöïñÝò öïñÝìáôá», «ç æùôéêüôçôá îïäåýåôáé», «ôï èÝëãçôñï åíåñãåß óôçí øõ÷Þ», «ëÜããåìá ôçò øõ÷Þò», «ôõëßãïíôáé åëáóôéêÜ», «÷þñåò ðïõ èá èÝëáìå íá ôéò óößîïõìå óôçí áãêáëéÜ ìáò», «ìå äñïóéÜ ðçãáäéþí», «êñõóôáëëéóôéêÝò êáóôáíéÝôåò», «êáôáññÜ÷ôåò ôñéáíôÜöõëëùí», «ãëõêåñÝò Ðáíáãßåò», «ìïõóéêÜ íåñÜ», «ç æùÞ Ý÷åé ôï ÷ñþìá», «ðñÜóéíï óåñìðÝôé», «ïíåéñþäç ðáëÜôéá», «ìåèõóôéêÞ ðïßçóç», «ìïõóéêÞ ôùí íåñþí». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ç Êáóôßëëéá åßíáé ìéá êáèïëéêÞ áñ÷üíôéóóá, ÐñïóùðïðïéÞóåéò ç Áíäáëïõóßá åßíáé ìéá íÝá ãõíáßêá» (ãåíéêÜ óå üëç ôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï ç Áíäáëïõóßá ôáõôßæåôáé ìå ãõíáßêá). «ÌõñïõäéÜ ðïõ îå÷ýíåôáé áðü ôá óðßôéá», «÷þñåò ðïõ èá èÝëáìå íá ôéò óößîïõìå óôçí áãêáëéÜ ìáò», «ôï ðÜèïò ôïõò ëåß÷åé», «ç óêéÜ ðéï çäïíéêÞ», «õðïìïíåôéêÝò äáíôÝëåò». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí ìýãåò», «óáí ôñùãëïäýôåò», «óáí ößäéá», «óáí ðßÐáñïìïéþóåéò

äáêáò», «óáí öëüãá», «óáí êïýêëåò», «óáí Ýíá êïììÜôé ðÜãïò», «óáí Ðáíáãßá», «óáí ãõíáßêá», «óáí îÝíç», «óáí ôÝíôåò», «óáí õðïìïíåôéêÝò äáíôÝëåò», «óáí áãêáëéÜ», «óáí ãõíáßêá», «óáí Ýíáò Âïáâäßë». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò Áíäáëïõóßáò ùò ãõíáßêáò ç åéêüíá ôçò ÊáÅéêüíåò óôßëëéáò ùò áñ÷üíôéóóáò, ç åéêüíá ôçò öôþ÷åéáò óôïõò äñüìïõò ôçò Áíäáëïõóßáò, ç ïóöñçôéêÞ åéêüíá ôçò ìõñùäéÜò ôïõ ôáããïý ëáäéïý, ç åéêüíá ôïõ èÝëãçôñïõ ðïõ áóêåß ç ðüëç óôïõò åðéóêÝðôåò, ç åéêüíá ôùí ëéôáíåéþí ôçò Ðáíáãßáò, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí ìïõóéêþí íåñþí, ç åéêüíá ôùí Áíäáëïõóéáíþí áíäñþí, ç åéêüíá ôùí ðåñéâïëéþí ê.Ü. ÕðåñâïëÝò: «ãáúäïõñÜêé áñêåß íá ôá öñÜîåé», «¼ðùò êáé íá ’íáé… ÕðåñâïëÝò ôçò ãïçôåßáò ôçò», «êáôáññÜ÷ôåò ôñéáíôÜöõëëùí», «áðÝñáíôùí áíèéóìÝíùí ðåñéâïëéþí», «ï Þëéïò åßíáé ðéï öëïãåñüò áðü ðáíôïý áëëïý», «ðáñáäåßóéï èÝëãçôñï». ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: åðßèåôá êñïõóôÞ, ìåëáøÞ, öëïãåñü, ÷ôõðçôÜ, ìéóüãõìíá, çäïíéêü, êñõóôáëëéóôéêÝò, ãëõêåñÝò, ñüäéíåò, óêëçñü, èáíÜóéìï, áíèéóìÝíá, ðáñáäåßóéï, áðÝñáíôç, áðáñçãüñçôç. ÅðáíáëÞøåéò: çäïíéêüò, Áíäáëïõóßá, ðÜèïò, åñùôéêü, Ðáíáãßá, ãõÅðáíáëÞøåéò íáßêá.

Κώστας Ουράνης

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéá áíèñþðéíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, åîùôåñéêÜ êáé øõ÷éêÜ, äßíåé óôçí ðüëç ôçò Áíäáëïõóßáò ï óõããñáöÝáò êáé ôé èÝëåé íá ôïíßóåé ìå ôçí ðñïóùðïðïßçóÞ ôçò óå ãõíáßêá; Áðü ôçí áñ÷Þ ôïõ áðïóðÜóìáôïò, ç ðüëç ôçò Áíäáëïõóßáò ôáõôßæåôáé ìå ãõíáßêá. Ç ðñïóùðïðïßçóç áõôÞ åßíáé Ýíá åýóôï÷ï ëïãïôå÷íéêü ôÝ÷íáóìá, ðñïêåéìÝíïõ íá ôïíéóôåß ç ïìïñöéÜ ôçò ðüëçò áõôÞò, ðïõ áðïðíÝåé Ýíôïíï åñùôéóìü. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜ áðïäßäïíôáé óõíÞèùò óå ìéá ãõíáßêá. Ôï ôÝ÷íáóìá áõôü ïäçãåß ôïí áíáãíþóôç óå êáëýôåñç êáôáíüçóç ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôçò Áíäáëïõóßáò. ¸íáò ôüðïò, åêôüò áðü ôéò öõóéêÝò ïìïñöéÝò ôïõ, ÷áñáêôçñßæåôáé êáé áðü êÜðïéá Üëëá óôïé÷åßá, ðïõ äéáìïñöþíïõí áõôü ðïõ ïíïìÜæïõìå «áôìüóöáéñá» ôïõ ôüðïõ áõôïý. ÔÝôïéá óôïé÷åßá åßíáé ç áñ÷éôåêôïíéêÞ, ç íïïôñïðßá ôùí êáôïßêùí êáé ïé óõíÞèåéÝò ôïõò, ïé áó÷ïëßåò ôïõò, ïé ðáñáäüóåéò êáé ôá ÝèéìÜ ôïõò. Ôá áíèñþðéíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ áðïäßäïíôáé óôçí ðüëç ôçò Áíäáëïõóßáò åßíáé ôï íåáñü ôçò çëéêßáò, ôï ìåëáøü ÷ñþìá äÝñìáôïò, ôá êüêêéíá ÷åßëç, ôï öëïãåñü âëÝììá. Ôá óôïé÷åßá áõôÜ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí åîùôåñéêÞ åìöÜíéóç. Ôï ÷áñáêôÞñá ôçò äéáìïñöþíïõí ç æùôéêüôçôá, ç áãÜðç ãéá ôç ìïõóéêÞ êáé ôï ÷ïñü, ç ðñïêáôÜëçøç, ç öéëáñÝóêåéá, ç êïéíùíéêüôçôá, ç åîùóôñÝöåéá, ç èñçóêåõôéêüôçôá, ç äéá÷õôéêüôçôá, ç ãñáöéêüôçôá, ç óáãÞíç, ç ãïçôåßá.

199

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

2. Åíôïðßóôå ôá ôìÞìáôá ðïõ õìíïýí ôéò öõóéêÝò êáëëïíÝò ôçò Áíäáëïõóßáò êáé ôéò êáëëéôå÷íéêÝò åðéäüóåéò ôùí êáôïßêùí ôçò. Ïëüêëçñï ôï áðüóðáóìá áðïôåëåßôáé áðü åííÝá ðáñáãñÜöïõò. Ôï ÷ùñßï óôï ïðïßï ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôéò öõóéêÝò ïìïñöéÝò êáé ôéò êáëëéôå÷íéêÝò åðéäüóåéò ôùí êáôïßêùí ôçò Áíäáëïõóßáò åßíáé ç ðÝìðôç ðáñÜãñáöïò: ìïó÷ïâüëçìá áðü áíèéóìÝíåò åóùôåñéêÝò áõëÝò, óôåíïß äñïóåñïß äñüìïé, Þ÷ïé áðü êáóôáíéÝôåò ðïõ êñïýïõí ôóéããÜíïé, ãåñÜíéá óôïõò ôïß÷ïõò ôùí áõëþí, ãáëÜæéåò ïñôáíóßåò óôéò áõëÝò êáé ôñéáíôÜöõëëá ðïõ êñÝìïíôáé áðü ôá ðáñÜèõñá, ìåëùäßåò áðü êéèÜñåò, èñçóêåõôéêÝò ëéôáíåßåò, ôï Ýèéìï ôïõ áõôïìáóôéãþìáôïò, óéíôñéâÜíéá óå Þóõ÷á ðÜñêá, ôï Ýèéìï ôùí ôáõñïìá÷éþí, ç åíäõìáóßá ôùí áíäñþí. 3. Ðïéá åßíáé ç áëëçãïñéêÞ óçìáóßá ôïõ ìýèïõ ãéá ôïí ôåëåõôáßï âáóéëéÜ ôùí ÁñÜâùí óôï ôÝëïò ôïõ êåéìÝíïõ; Ç ðåñéï÷Þ ôçò Éóðáíßáò åß÷å êáôáëçöèåß áðü ¢ñáâåò åðéäñïìåßò. Ï ìýèïò ëïéðüí áíáöÝñåôáé óôïí ôåëåõôáßï âáóéëéÜ ôùí ÁñÜâùí, Âïáâäßë, ðïõ åß÷å åãêáôáóôÞóåé ôï èñüíï ôïõ óôçí Áíäáëïõóßá. ¼ôáí áñãüôåñá ï Âïáâäßë Ý÷áóå ôï èñüíï ôïõ, åîáéôßáò ôïõ üôé äåí ìðüñåóå íá åðéâëçèåß óôïõò êáôïßêïõò ôçò, êÜèéóå ó’ Ýíá âñÜ÷ï ôçò ÃñåíÜäá êáé Ýêëáøå ãïåñÜ åðåéäÞ áíáãêáæüôáí íá åãêáôáëåßøåé ôïí ôüðï ðïõ ôüóï åß÷å áãáðÞóåé. Ïýôå ç ßäéá ôïõ ç ìçôÝñá äå öáßíåôáé íá óõã÷ùñåß áõôü ôïõ ôï ðÜèçìá, ëÝãïíôÜò ôïõ üôé Ý÷áóå ôçí åîïõóßá, åîáéôßáò äéêÞò ôïõ áíéêáíüôçôáò («ÊëÜøå ôþñá óáí ãõíáßêá, áöïý äåí ìðüñåóåò íá ôç äéáöåíôÝøåéò óáí Üíôñáò»). ÂëÝðïõìå üôé ç Áíäáëïõóßá åîáêïëïõèåß íá ðáñïìïéÜæåôáé ìå ãõíáßêá. Óôï êåßìåíï ãíùñßóáìå áõôÞ ôç ãõíáßêá, ðïõ äå ìïéÜæåé ìå ôéò Üëëåò. Åßíáé éäéáéôÝñùò åñùôéêÞ êáé ðñïêëçôéêÞ· ìéá ôÝôïéá ãõíáßêá ÷ñåéÜæåôáé ðÜíôá ôçí ðáñïõóßá åíüò óôéâáñïý Üíôñá óôï ðëÜé ôçò (Âïáâäßë), ðïõ íá ôç óõãêñáôåß êáé íá ôçí åîïõóéÜæåé. ¸ôóé ëïéðüí êáé ï Âïáâäßë, óýìöùíá ìå ôç ìçôÝñá ôïõ, öÜíçêå êáôþôåñïò ôùí ðåñéóôÜóåùí, äåí åðéâëÞèçêå üðùò èá Üñìïæå óå ìéá ðüëç ìå «áíõðüôáêôï» ðíåýìá êáé ï ëáüò ôçò Áíäáëïõóßáò êáôÜöåñå íá ôïí åêèñïíßóåé.

200

4. Ðïéá åßíáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ Ê. ÏõñÜíç, üôáí öåýãåé áðü ôçí Áíäáëïõóßá; Ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ óõããñáöÝá, üôáí áðï÷ùñåß áðü ôçí Áíäáëïõóßá, ðåñéãñÜöïíôáé óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï ôïõ áðïóðÜóìáôïò. ÓõãêåêñéìÝíá áíáöÝñåé üôé íéþèåé «ôçí áðÝñáíôç êáé áðáñçãüñçôç ëýðç åíüò åêèñïíéóìÝíïõ». ×ñçóéìïðïéþíôáò åäþ ôï ó÷Þìá ëüãïõ ôçò õðåñâïëÞò, ï óõããñáöÝáò ìÜò áöçãåßôáé ìå ãëáöõñü ôñüðï ôï óõíáßóèçìá ôçò ëýðçò ðïõ áéóèÜíåôáé êÜðïéïò ðïõ öåýãåé áðü Ýíá ìÝñïò ðïõ ôïõ Ýêáíå åíôýðùóç êáé ôï îå÷þ-

ñéóå ãéá ôçí ïìïñöéÜ ôïõ áíÜìåóá óôá Üëëá. Ç ëýðç áõôÞ üìùò åßíáé áðÝñáíôç (äåí Ý÷åé ôÝëïò) êáé áðáñçãüñçôç (êáíåßò êáé ôßðïôá äåí ìðïñåß íá óå áíáêïõößóåé áðü ôç ëýðç áõôÞ). Ôá óõíáéóèÞìáôá áõôÜ íéþèåé êáé ï åêèñïíéóìÝíïò, äçëáäÞ ï âáóéëéÜò ðïõ åãêáôáëåßðåé ôï èñüíï ôïõ, ü÷é áðü äéêÞ ôïõ åðéëïãÞ, áëëÜ ãéáôß çôôÞèçêå, Ý÷áóå ôçí åîïõóßá ôïõ êáé åêäéþ÷èçêå áðü ôïí ßäéï ôï ëáü, ðïõ ìÝ÷ñé ðñüôéíïò äéáöÝíôåõå.

Κώστας Ουράνης

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÐñïóðáèÞóôå íá âñåßôå Ýíáí Üëëï ôßôëï ãéá ôï êåßìåíï. 2. ×ùñßóôå ôï êåßìåíï óå èåìáôéêÝò åíüôçôåò êáé âñåßôå ðëáãéüôéôëï ãéá ôçí êáèåìßá. 3. Ðïéá åéêüíá ôïõ êåéìÝíïõ óÜò Ýêáíå ôçí êáëýôåñç åíôýðùóç êáé ãéáôß;

201

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Οδοιπορικό στην Ινδία Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ

Α. Ο δημιουργός Ç ÔáôéÜíá Ãêñßôóç-ÌéëëÝî ãåííÞèçêå óôçí ÁèÞíá ôï 1920 êáé ðÝèáíå ôï 2005. Óðïýäáóå ÃáëëéêÞ Öéëïëïãßá óôçí ÁèÞíá êáé óôï Ðáñßóé. Áó÷ïëÞèçêå êõñßùò ìå ôçí ðåæïãñáößá êáé óõíåñãÜóôçêå ìå ðïëëÜ öéëïëïãéêÜ ðåñéïäéêÜ. Åßíáé åõáßóèçôç áðÝíáíôé óôéò ëåðôïìÝñåéåò ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò. Óôá ðñþôá ôçò Ýñãá êéíÞèçêå óôï ÷þñï ôçò êáôï÷éêÞò êáé áíôéóôáóéáêÞò ëïãïôå÷íßáò. Óôá ôåëåõôáßá ôçò Ýñãá åãêáôÝëåéøå ôïõò êáèéåñùìÝíïõò åêöñáóôéêïýò ôñüðïõò, åðçñåáóìÝíç áðü ôï óýã÷ñïíï ãáëëéêü ìõèéóôüñçìá. ÄéáôÝëåóå êáèçãÞôñéá ôïõ Ãáëëéêïý Éíóôéôïýôïõ Áèçíþí. Ðáíôñåýôçêå ôïí Ýîï÷ï ðíåõìáôéêü Üíèñùðï, ÑïæÝ ÌéëëéÝî. Ç êïéíùíéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ ôçò äñÜóç ôçí Ýöåñå óôçí ðñùôïðïñßá ôïõ ãõíáéêåßïõ êéíÞìáôïò óôçí ÅëëÜäá. ¹ôáí ðÜíôïôå ðáñïýóá óå êÜèå êïéíùíéêÞ äñáóôçñéüôçôá êáé ðñùôïðüñá óå êÜèå áíáíåùôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôçò óýã÷ñïíçò ðåæïãñáößáò ìáò. ¸÷åé ãñÜøåé ðïëëÜ âéâëßá, ôáîéäéùôéêÝò åíôõðþóåéò êáé Ý÷åé ìåôáöñÜóåé ÃÜëëïõò ðïéçôÝò. ¸ñãá ôçò: Ðëáôåßá Èçóåßïõ, Êïðéþíôåò êáé ðåöïñôéóìÝíïé, Êáé éäïý ßððïò ÷ëùñüò, Ôá óðáñÜãìáôá, Ç Ôñßðïëç ôïõ Ðüíôïõ, Óå ðñþôï ðñüóùðï, Ï äñüìïò ôùí áããÝëùí ê.Ü.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ðïëëïß ìåãÜëïé îÝíïé êáé ¸ëëçíåò óõããñáöåßò, ðáñÜëëçëá ìå ôá ëïãïôå÷íéêÜ ôïõò Ýñãá, Ýãñáøáí êáé ôáîéäéùôéêÞ ëïãïôå÷íßá, ìå ôç ìïñöÞ ïäïéðïñéêþí, ôáîéäéùôéêþí çìåñïëïãßùí êáé åíôõðþóåùí. Ôï êåßìåíï áõôü åßíáé áðüóðáóìá áðü ôéò åìðåéñßåò ôçò ÔáôéÜíáò Ãêñßôóç ÌéëëÝî áðü ôï ôáîßäé ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå óôçí Éíäßá ôï 1982. Ïé åíôõðþóåéò áõôÝò ðáñïõóéÜóôçêáí ðñþôá óå ðÝíôå ñáäéïöùíéêÝò åêðïìðÝò ôçò ÅÑÔ êáé êõêëïöüñçóáí áñãüôåñá óå âéâëßï (1996).

Γ. Δομή του έργου

202

Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «¼ðïéïò Ý÷åé ôáîéäÝøåé... öôù÷ü êáé ôáëáéðùñçìÝíï»: Ç

Üöéîç óôï áåñïäñüìéï ôçò Éíäßáò êáé ïé ðñþôåò åíôõðþóåéò. 2ç åíüôçôá: «Óôçí Ýîïäï âëÝðù… ãéá ôçí êßíçóÞ ôïõò»: Ôï éåñü æþï ôùí Éíäþí êáé ôï óõãêïéíùíéáêü ôïõò óýóôçìá. 3ç åíüôçôá: «Ðñéí îåêéíÞóù… ðñþôåò åíôõðþóåéò ìïõ»: Ïé áðáãïñåýóåéò ðïõ åðéâÜëëåé ï ôüðïò êáé ôï áñíçôéêü óõìâÜí Ýîù áðü ôï íáü. 4ç åíüôçôá: «¼ôáí ðÞñáìå ôï äñüìï… ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ»: Åíôõðþóåéò áðü ôï ÍÝï Äåë÷ß êáé ç óôÜóç ôùí Éíäþí áðÝíáíôé óôá æþá.

Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï êåßìåíï åóôéÜæåôáé èåìáôéêÜ óôçí Éíäßá êáé óôçí ðåñéãñáöÞ ôçò ìÝóá áðü ôá ìÜôéá åíüò áõôüðôç ìÜñôõñá, üðùò åßíáé ç ßäéá ç óõããñáöÝáò, þóôå íá äïèåß ç ðñáãìáôéêÞ åéêüíá ôïõ ôüðïõ êáé íá êáôáññéöèïýí ïé ìýèïé ó÷åôéêÜ ìå áõôüí. Ãßíåôáé åðßóçò áíáöïñÜ óôéò óõíÞèåéåò ôùí Éíäþí áëëÜ êáé óôéò èñçóêåõôéêÝò ôïõò áíôéëÞøåéò. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ðåñéãñáöÞ ôçò áíÝ÷åéáò êáé ôïõ ÷áìçëïý âéïôéêïý åðéðÝäïõ ôùí êáôïßêùí. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ðåñéãñÜöåôáé ç Üöéîç ôçò óõããñáöÝùò óôï áåñïäñüìéï ôçò Éíäßáò êáé ïé ðñþôåò ôçò åíôõðþóåéò. Áñ÷éêÜ ôçò êÜíïõí åíôýðùóç ïé ðïëý÷ñùìåò åíäõìáóßåò ôùí Éíäþí ãõíáéêþí, ðïõ ôéò êñßíåé áñêåôÜ ãïõóôüæéêåò. ÁõôÞ ç ðñþôç åíôýðùóç Ýñ÷åôáé óå áíôéäéáóôïëÞ ìå ôç ëáíèáóìÝíç åíôýðùóç ðïõ åß÷å ç óõããñáöÝáò ìÝ÷ñé ôþñá êáé ç ïðïßá Þèåëå üëåò ôéò ÉíäÝò íá åßíáé íôõìÝíåò ôüóï üìïñöá. Óõíåéäçôïðïéåß ôþñá üôé ïé êáëïíôõìÝíåò áõôÝò ãõíáßêåò áíÞêïõí óôçí ðñïíïìéïý÷ï ôÜîç ôùí Éíäþí, ðïõ Ý÷ïõí ôçí ïéêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá íá ôáîéäåýïõí óôçí Åõñþðç êáé êáìßá ó÷Ýóç äåí Ý÷åé ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôçò ìåãÜëçò öôþ÷åéáò êáé ðåßíáò ðïõ ìáóôßæåé ôç ÷þñá. 2ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ðåñéãñÜöåôáé ìéá Üëëç åêäÞëùóç ôçò æùÞò ôùí Éíäþí, ðïõ áöïñÜ óôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò áðÝíáíôé óôá æþá. ÅéäéêÜ ç áãåëÜäá, ðïõ áðïôåëåß êáé ôï éåñü ôïõò æþï, êõêëïöïñåß åëåýèåñá, ÷ùñßò êáíåíüò åßäïõò ðåñéïñéóìü. Óôçí åíüôçôá áõôÞ Ý÷ïõìå êáé ôéò ðñþôåò ðåñéãñáöÝò ôïõ ðïëý ÷áìçëïý âéïôéêïý åðéðÝäïõ áõôÞò ôçò ÷þñáò. Ç öôþ÷åéá êáé ç ðåßíá åßíáé ôüóï Ýíôïíá, þóôå äéáñêþò óõíáíôÜ êáíåßò ðáéäéÜ ðïõ æçôïýí åëåçìïóýíç. 3ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ðáñáôßèåíôáé ïé áðáãïñåýóåéò ðïõ åðéâÜëëåé ï ôüðïò ðñïò ôïõò åðéóêÝðôåò êáé Ýíá áñíçôéêü ðåñéóôáôéêü ðïõ óõíÝâç óôç óõããñáöÝá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðßóêåøÞò ôçò ó’ Ýíá íáü. Ðñéí áðü ôï ôáîßäé ôçò, üëïé ôçí åß÷áí ðñïåéäïðïéÞóåé ãéá ôá ðáéäéÜ ðïõ ðåñéêõêëþíïõí ôïõò ôïõñßóôåò êáé æçôéáíåýïõí ãéá ïôéäÞðïôå Ý÷åéò íá ôïõò äþóåéò. Ôçò åß÷áí óõãêåêñéìÝíá

203

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

õðïäåßîåé íá ìåßíåé áôÜñá÷ç óå áõôü ôï èÝáìá êáé íá ìçí êÜíåé ôï ëÜèïò íá åíäþóåé óôá ðáñáêÜëéá. Åêåßíç üìùò äåí Üíôåîå êáé Ýäåéîå ëýðçóç, ìå áðïôÝëåóìá íá ãßíåé âïñÜ óôéò Üãñéåò äéáèÝóåéò åíüò ðåéíáóìÝíïõ ðëÞèïõò ðáéäéþí ðïõ ôçí ôñáõìÜôéóáí. 4ç åíüôçôá: Êáôüðéí, êáé óå áíôßèåóç ìå ôçí ðñïçãïýìåíç áñíçôéêÞ åéêüíá, Ýñ÷åôáé ç ðåñéãñáöÞ ôçò öõóéêÞò ïìïñöéÜò ôïõ ÍÝïõ Äåë÷ß, ðïõ äéáèÝôåé âëÜóôçóç êáé ìåëåôçìÝíç ðïëåïäïìßá. Ôï êåßìåíï ôåëåéþíåé ìå ôçí åíôýðùóç ôçò óõããñáöÝùò üôé ßäéï óåâáóìü äåß÷íïõí ïé Éíäïß ü÷é ìüíï ðñïò ôçí áãåëÜäá, áëëÜ êáé ðñïò üëá ôá æþá, ãåãïíüò ðïõ ç áöçãÞôñéá ôï óõíäÝåé ìå ôéò èñçóêåõôéêÝò áíôéëÞøåéò ôïõ ôüðïõ êáé ôç èåùñßá ôçò ìåôåíóÜñêùóçò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ôï êåßìåíï áðïôåëåß áðüóðáóìá áðü ôáîéäéùôéêÝò åíôõðþóåéò· ãéá ôï ëüãï áõôü ðñùôáãùíßóôñéÜ ôïõ åßíáé ç ßäéá ç óõããñáöÝáò. Åßíáé öéëïìáèÞò êáé ðáñáôçñçôéêÞ, êáèþò ðñïóÝ÷åé êáèåôß ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôïí ðïëéôéóìü êáé ôéò óõíÞèåéåò ôùí êáôïßêùí ôïõ ôüðïõ ðïõ Ý÷åé åðéóêåöôåß. Áðü ôç óôÜóç ôçò áðÝíáíôé óôïõò Éíäïýò ìðïñïýìå íá ÷áñáêôçñßóïõìå êáé ôçí ßäéá. Åßíáé, ëïéðüí, öéëéêÞ («ðïõ êáèþò èá ìïõ åîçãÞóïõí ïé ößëåò ìïõ ÉíäÝò»), ðáñáôçñçôéêÞ («ïé ãõíáßêåò ìå ôï ìáêñý, ðïëý÷ñùìï Þ ìïíü÷ñùìï ìåôáîùôü óáñß ìå åíôõðùóéÜæïõí», «ðáñáôçñþ óôçí áñ÷Þ ìå ðüóï ãïýóôï åßíáé üëåò ôïõò íôõìÝíåò», «ðáñáôçñþ ðùò ïýôå ìßá äå öïñÜåé ßóéï óáñß», «üëåò áõôÝò ïé ãõíáßêåò ðïõ îüìðëéáæá», «ðáñáôÞñçóá ðüóï óåâáóìü êáé áãÜðç íéþèïõí ïé Üíèñùðïé ãéá ôá æþá»). ÔÝëïò, ç óôÜóç ôçò åßíáé öéëåýóðëá÷íç êáé óõìðïíåôéêÞ («áëßìïíï äåí Üíôåîá íá ôçñÞóù êáé ôçí ôñßôç… åß÷á êáñáìÝëåò, Ýâãáëá ìéá ÷ïýöôá íá ôéò äþóù»).

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé äçìïôéêÞ ìå êÜðïéåò ìåóáéùíéêÝò (7ïò áéþíáò – 1800 ì.×.) ëÝîåéò ëáúêÞò åêöïñÜò (îïìðëéÜæù, äéáãïõìßæïõí), êáèþò êáé éíäéêÝò ëÝîåéò (óáñß, óáñßêé, ñïýðéá, óáôáêñïýôá). ii) ¾öïò Ôï ýöïò äéáêñßíåôáé ãéá ôçí áðëüôçôá êáé ôç ëéôüôçôÜ ôïõ, üðùò áñìüæåé óå ïäïéðïñéêü, ëüãù ôïõ êáèçìåñéíïý ëåîéëïãßïõ êáé ôçò óáöÞíåéáò óôç äéáôýðùóç. Ç ýðáñîç ïñéóìÝíùí ó÷çìÜôùí ëüãïõ ÷áñßæåé ãëáöõñüôçôá óôï ýöïò.

204

iii) ÁöÞãçóç Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ç óõããñáöÝáò åßíáé ç ìßìçóç, äçëáäÞ ç Üìåóç áöÞãçóç óå á´ ðñüóùðï.

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Ðáñïìïéþóåéò: «óáí ñÜìöç», «óáí íá ìçí õðÜñ÷ïõí», «óáí êáé ôç Ðáñïìïéþóåéò ìéêñÞ», «óáí ðïäÞëáôá», «óáí ìïôïóéêëÝôåò», «ìïõ äßíïõí ôçí åíôýðùóç åíüò ðáëéáôæßäéêïõ ðáëéïóéäåñéêþí», «óáí ôéò ôñþãëåò». ÌåôáöïñÝò: «ðåôñßôóá ðïõ öõôåýïõíå», «ìïõãêáíßæåé áðåéëçôéêÜ», ÌåôáöïñÝò «âÜñïò ãéá ô’ áöåíôéêÜ», «äéáãïõìßæïõí äñüìïõò», «êáôåâÜæáíå ãÜëá», «äñáìáôéêÜ ìÜôéá», «èá óå… öÜíå», «ëÜìðáíå», «óáò êñáôÜù áêüìá óôï áåñïäñüìéï», «ôåíåêÝäåò ðÜíù óå ðéëïôÞ», «Ðïéïò îÝñåé… ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «èá ôïí îáíáâñþ ìÝóá óå üëç ôç ÷åéñïôå÷íßá», ÐñïóùðïðïéÞóåéò «äå ìáò ðåñßìåíåò ï áìåñéêÜíéêïò êéíçìáôïãñÜöïò», «÷Ýñéá ðïõ æçôÜíå åëåçìïóýíç». ÅðáíáëÞøåéò: ðáñáôçñþ, åíôýðùóç. ÅðáíáëÞøåéò Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôùí ðáéäéþí óôï áåñïäñüìéï ðïõ ðñïóðáèïýí Åéêüíåò íá ðÜñïõí ôç âáëßôóá, ç åéêüíá ôùí Éíäþí ãõíáéêþí, ç åéêüíá ôùí Éíäþí áíäñþí, ç åéêüíá ôçò áãåëÜäáò Ýîù áðü ôï áåñïäñüìéï, ç åéêüíá ôçò êßíçóçò óôïõò äñüìïõò, ç åéêüíá ôïõ ÍÝïõ Äåë÷ß, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ óõìâÜíôïò Ýîù áðü ôï íáü, ïé åéêüíåò ðïõ äåß÷íïõí ôï óåâáóìü ôùí Éíäþí áðÝíáíôé óôá æþá ê.Ü.

Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ôé ãíþñéæå ãéá ôçí Éíäßá ç óõããñáöÝáò ðñéí ôçí åðéóêåöôåß; Ç óõããñáöÝáò, ðñéí îåêéíÞóåé ôï ôáîßäé ôçò óôçí Éíäßá, åß÷å õðüøç ôçò êÜðïéá ðñÜãìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôïí ôüðï ðñïïñéóìïý ôçò, ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáí åßôå áð’ ü,ôé åß÷å äåé êáé áêïýóåé ç ßäéá áðü ôáéíßåò êáé ôá ÌÝóá ÌáæéêÞò ÅíçìÝñùóçò åßôå áðü ðëçñïöïñßåò Üëëùí. ÊÜðïéá áðü áõôÜ åîáêïëïõèïýóáí íá éó÷ýïõí, Üëëá åß÷áí åîáëåéöèåß êáé Üëëá åß÷áí åðéäåéíùèåß. Óôï ðáñåëèüí åß÷å îáíáóõíáíôÞóåé óôçí Åõñþðç ÉíäÝò ãõíáßêåò êáé Þôáí Þäç åíôõðùóéáóìÝíç áðü ôïí ôñüðï åíäõìáóßáò ôïõò. Ï ìýèïò üìùò ðïõ Þèåëå ôç âïýëá áíÜìåóá óôá öñýäéá ôùí ãõíáéêþí íá äçëþíåé ôç äÝóìåõóÞ ôïõò ìå ãÜìï, êáôáññßöèçêå, åöüóïí ç âïýëá ðëÝïí Ý÷åé äéáêïóìçôéêü ñüëï êáé åðïìÝíùò ôç óõíáíôÜò êáé óå åëåýèåñåò ãõíáßêåò. Ïé ãõíáßêåò áõôÝò ìÜëéóôá åßíáé ðñïíïìéïý÷åò, åöüóïí Ý÷ïõí ôçí ïéêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá íá ôáîéäåýïõí óå Üëëá ìÝñç. ¢ëëïò ìýèïò ðïõ êáôáññßöèçêå åßíáé áõôüò ðïõ èÝëåé üëïõò ôïõò Éíäïýò Üíäñåò íá öïñïýí óáñßêé, åíþ åßíáé ìåñéêïß áõôïß ðïõ öïñïýí êÜëõììá êåöáëÞò. Ôá óôïé÷åßá áõôÜ ôáõôü÷ñïíá áíáéñïýí ôçí ðåðïßèçóÞ ìáò üôé üëïé ïé Éíäïß åßíáé öôù÷ïß êáé ôáëáéðùñçìÝíïé. Ç óõããñáöÝáò ìïéÜæåé íá ãíùñßæåé Þäç üôé ç áãåëÜäá åßíáé éåñü æþï ãéá ôïõò Éíäïýò, áëëÜ äå ãíþñéæå ôï óçìåßï óôï ïðïßï Ýöôáíå ç éåñüôçôÜ ôçò: óôçí áãåëÜäá

205

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

åðéôñÝðåôáé íá êõêëïöïñåß åëåýèåñá üðïõ èÝëåé êáé íá ôñþåé ü,ôé èÝëåé. Ç óõããñáöÝáò ãíþñéæå Þäç ôï ÷áìçëü âéïôéêü åðßðåäï ôùí Éíäþí, áëëÜ åéäéêÜ ôá ðáéäéÜ ðïõ óõíå÷þò éêåôåýïõí êáé æçôïýí åëåçìïóýíç, ôçí åíôõðùóéÜæïõí áñíçôéêÜ. ÔÝëïò, ç óõããñáöÝáò èåùñïýóå üôé ôïõëÜ÷éóôïí áðü Üðïøç âëÜóôçóçò êáé ðïëåïäïìßáò, ïé Éíäïß èá õóôåñïýóáí óå óýãêñéóç ìå ôçí Åõñþðç. Ç åíôýðùóç áõôÞ äéáëýèçêå üôáí åðéóêÝöôçêå ôï ÍÝï Äåë÷ß. 2. Ðïéåò ðëçñïöïñßåò áíôëïýìå áðü ôï êåßìåíï ó÷åôéêÜ ìå ôéò èñçóêåõôéêÝò áíôéëÞøåéò ôùí Éíäþí; Äýï åßíáé ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ õðÜñ÷ïõí ìÝóá óôï áðüóðáóìá êáé ìáò äéáöùôßæïõí ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá ôùí èñçóêåõôéêþí áíôéëÞøåùí ôùí Éíäþí. Ðñþôá áð’ üëá ðëçñïöïñïýìáóôå üôé ç áãåëÜäá åßíáé éåñü æþï ãé’ áõôïýò. Áõôü óçìáßíåé üôé ü÷é ìüíï äå äÝ÷ïíôáé ôï êñÝáò ôçò ùò ôñïöÞ, áëëÜ ôçò åðéôñÝðïõí íá ôñÝöåôáé êáé íá êõêëïöïñåß åëåýèåñá óôïõò äñüìïõò ôçò ðüëçò, åðéôñÝðïíôÜò ôçò ðïëëÝò öïñÝò íá äçìéïõñãåß êáé êõêëïöïñéáêÞ óõìöüñçóç. Äåýôåñï èÝìá ðïõ áöïñÜ óôéò èñçóêåõôéêÝò ðåðïéèÞóåéò ôùí Éíäþí åßíáé ç áêëüíçôç ðßóôç óôç èåùñßá ôçò ìåôåíóÜñêùóçò, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ç øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ ðçãáßíåé óå íÝï óþìá, ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ. Óôç äïîáóßá áõôÞ áðïäßäåé ç óõããñáöÝáò ôç óôÜóç óåâáóìïý ðïõ ôçñïýí ïé Éíäïß, ü÷é ìüíï óôçí áãåëÜäá áëëÜ ãåíéêÜ óå üëá ôá æþá. Áíôéìåôùðßæïõí ëïéðüí ôá æþá, åßôå ùò êáôïéêßá ôçò øõ÷Þò åíüò èáíüíôïò áãáðçìÝíïõ ôïõò ðñïóþðïõ, åßôå ùò ìåëëïíôéêÞ êáôïéêßá áãáðçôþí ôïõò ðñïóþðùí. 3. Ðïéá åßíáé ç óôÜóç ôçò Ô. Ãêñßôóç-ÌéëëéÝî áðÝíáíôé óôïõò êáôïßêïõò ôçò Éíäßáò; Áðü ôá ëüãéá ôçò óõããñáöÝùò ìðïñïýìå íá ïäçãçèïýìå óå óõìðåñÜóìáôá ãéá ôç óôÜóç ôçò áðÝíáíôé óôïõò Éíäïýò, ç ïðïßá ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôåß öéëéêÞ («ðïõ êáèþò èá ìïõ åîçãÞóïõí ïé ößëåò ìïõ ÉíäÝò»). Ðáñáôçñåß ôéò ÉíäÝò êáé åíôõðùóéÜæåôáé áðü áõôÝò («ïé ãõíáßêåò ìå ôï ìáêñý, ðïëý÷ñùìï Þ ìïíü÷ñùìï ìåôáîùôü óáñß ìå åíôõðùóéÜæïõí», «ðáñáôçñþ óôçí áñ÷Þ ìå ðüóï ãïýóôï åßíáé üëåò ôïõò íôõìÝíåò», «ðáñáôçñþ ðùò ïýôå ìßá äå öïñÜåé ßóéï óáñß», «üëåò áõôÝò ïé ãõíáßêåò ðïõ îüìðëéáæá», «ðáñáôÞñçóá ðüóï óåâáóìü êáé áãÜðç íéþèïõí ïé Üíèñùðïé ãéá ôá æþá»). ÔÝëïò, ç óôÜóç ôçò åßíáé öéëåýóðëá÷íç êáé óõìðïíåôéêÞ («áëßìïíï äåí Üíôåîá íá ôçñÞóù êáé ôçí ôñßôç… åß÷á êáñáìÝëåò, Ýâãáëá ìéá ÷ïýöôá íá ôéò äþóù»).

206

4. ÄéáâÜóôå ïëüêëçñï ôï Ïäïéðïñéêü óôçí Éíäßá êáé ðáñïõóéÜóôå ôï, ùò óýíïëï Þ ìÝñç ôïõ, óôçí ôÜîç. Ôï Ïäïéðïñéêü óôçí Éíäßá ôçò ÔáôéÜíáò Ãêñßôóç-ÌéëëéÝî óõíôÜ÷èç-

êå êáôüðéí áðïìáãíçôïöþíçóçò ðÝíôå ñáäéïöùíéêþí åêðïìðþí ôçò óõããñáöÝùò ìå èÝìá ôéò åíôõðþóåéò ôçò áðü ôï ðñþôï êáé ìïíáäéêü ôçò ôáîßäé óôçí Éíäßá ôï 1982. Ôï ïäïéðïñéêü îåêéíÜåé ìå ôçí áíáäñïìÞ óôçí éóôïñßá ôçò Éíäßáò ãéá íá êáôáëÞîåé, ìÝóù ìéáò ïõóéáóôéêÞò ðåñéÞãçóçò óôçí ðïëéôéóìéêÞ ðáñÜäïóç ôçò ÷þñáò, óôï óýã÷ñïíï ðïéçôéêü ðåäßï. Ç óõããñáöÝáò îåêéíÜ íá ðåñéãñÜöåé ôçí Éíäßá êÜíïíôáò ðñþôá ôéò óõóôÜóåéò ôçò ÷þñáò. ÁíáöÝñåôáé, äçëáäÞ, óôçí Ýêôáóç (3.287.782 ô.ì.), óôïí ðëçèõóìü (684.000.000 Üíèñùðïé), óôç ãëþóóá (åðßóçìåò ãëþóóåò: éíäïõéóôéêÞ êáé áããëéêÞ) êáé óôç èñçóêåßá (éíäïõéóôÝò åßíáé ôï 87,72% ôùí êáôïßêùí, åíþ âïõäéóôÝò ìüíï ôï 0,71%). Áðáñáßôçôç ãéá ôï ó÷çìáôéóìü ôçò ðñþôçò åíôýðùóçò êñßíåôáé êáé ç áíáäñïìÞ óôçí ðïëéôéêÞ éóôïñßá ôçò ÷þñáò, äçëáäÞ áíáöïñÜ ôçò ìïããïëéêÞò áõôïêñáôïñßáò ðïõ ôçí Ýêôéóå êáé ôçí êáôïßêçóå ôïí 17ï áéþíá. êáé ôçò áíåîáñôçôïðïßçóÞò ôçò áðü ôçí áããëéêÞ áðïéêéïêñáôßá ìüëéò ôï 1947. Ç ãíþóç ãéá ôçí Éíäßá áðïêôÜ íüçìá üôáí ç óõããñáöÝáò êõêëïöïñåß ãéá ðñþôç öïñÜ óôïõò äñüìïõò ôïõ Äåë÷ß êáé åíôõðùóéÜæåôáé Þäç áðü ôéò ðïëý÷ñùìåò åíäõìáóßåò êáé ôçí áñìïíéêÞ êßíçóç ôùí ãõíáéêþí, áðü ôïõò ëåõêïíôõìÝíïõò ìåëáøïýò Üíôñåò, áðü ôçí åëåýèåñç êõêëïöïñßá ôùí éåñþí áãåëÜäùí êáé áðü ôá ðáëáéüôáôçò ôå÷íïëïãßáò ìÝóá ìåôáöïñÜò. Ïé ðñþôåò åéêüíåò ôïõ Äåë÷ß, ìå ôç èáõìÜóéá ðïëåïäïìßá êáé ôçí ðïëýâïõç ëåùöüñï Ôæáí Ðáô ìå ôá ìéêñïìÜãáæá óõíïäåýïíôáé ìïéñáßá áðü ôéò ÷åéñïíïìßåò æçôéáíéÜò ðïõ óçìáäåýïõí ðÜíôá ôéò áíáìíÞóåéò ôïõ ôáîéäéþôç. ÌåôÜ ôï «öôÜóéìï óôçí Éíäßá», ðïõ áðïôåëåß êáé ôï åíáñêôÞñéï êåöÜëáéï ôïõ âéâëßïõ, áêïëïõèïýí ôá áîéïèÝáôá ôïõ Äåë÷ß. Ôï Äåë÷ß, ÷ùñéóìÝíï óå ðáëéü êáé íÝï, ìå öõóéêü üñéï ôïí ðïôáìü Ãéáìïýíá, ðñïóêáëåß ìåí ôïí ôáîéäéþôç óôá ìíçìåßá ôçò ìïããïëéêÞò áõôïêñáôïñßáò óôï ðáëéü Äåë÷ß, áëëÜ êáé óôï Åèíéêü êáé Áíèñùðïëïãéêü Ìïõóåßï ôçò íÝáò ðüëçò ðïõ åíôõðùóéÜæåé ìå ôçí áöÜíôáóôç ðïéêéëßá ìïõóéêþí ïñãÜíùí êáé ôçí áéóèçôéêÞ ôïõò ðáñïõóßáóç. Ç óõããñáöÝáò ðáñáôçñåß üôé ç äéáöýëáîç ôçò ðáñÜäïóçò äéáäñáìáôßæåé êáßñéï ñüëï óôïí ðïëéôéóìü ôçò Éíäßáò, üìùò, åíþ óôïí ðïëéôéóìéêü ôïìÝá áõôü áêñéâþò ôï ãåãïíüò åßíáé Üîéï èáõìáóìïý, óôïí êïéíùíéêü ôïìÝá Ý÷åé áðïôÝëåóìá ôçí ôÞñçóç êïéíùíéêþí ó÷çìÜôùí ðïõ äéáìïñöþèçêáí ðñéí áðü 3.500 ÷ñüíéá. Ç êïéíùíéêÞ éåñáñ÷ßá áíáëýåôáé óôéò ôÝóóåñéò âáóéêÝò êÜóôåò (êïéíùíéêÝò ôÜîåéò) ôùí: á) éåñÝùí (âñá÷ìÜíïé), â) åõãåíþí êáé ðïëåìéóôþí (êóáôñßãéá), ã) áóôþí êáé åìðüñùí (âáóßãéá), êáé ä) õðçñåôþí (óïýíôñá). ÊñéôÞñéï áõôÞò ôçò êáôçãïñéïðïßçóçò, åêôüò áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç, Þôáí ç ðñüóâáóç óôç ÂÝäá, óôá éåñÜ êåßìåíá, ðïõ åßíáé åöéêôÞ ìüíï óôéò ôñåéò ðñþôåò êÜóôåò. Ç ðëåéïíüôçôá ôïõ

Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ

207

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

éíäéêïý ëáïý, ùóôüóï, áíÞêåé óôï ðåñéèþñéï ôùí áíáãíùñéóìÝíùí êïéíùíéêþí ôÜîåùí, óôïõò ñáêÝíäõôïõò, óêåëåôùìÝíïõò «áêÜèáñôïõò» Þ ðáñßåò êáé óôïõò áíÝíôá÷ôïõò, ðïõ õðÜñ÷ïõí ðëÝïí áíåðßóçìá óôçí ÉíäéêÞ Äçìïêñáôßá êáé ìÝ÷ñé ðñüóöáôá áíôéìåôùðßæïíôáí óáí æþá. ÌåôÜ ôï Äåë÷ß, ç óõããñáöÝáò ôáîéäåýåé óôç ìéêñÞ ðüëç ÊáôæïõñÜï, äéÜóçìç ãéá ôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ êáé ôç ãëõðôéêÞ ôùí 22 íáþí ôçò. Ïé íáïß áõôïß, êõñßùò âñá÷ìáíéêïß êáé éíäïõúóôéêïß, áëëÜ êáé Üëëùí èñçóêåõôéêþí áéñÝóåùí, ÷ôßóôçêáí êáôÜ ôïí 7 ï áéþíá áðü ôç äõíáóôåßá ôùí ÓáíôÝëá êáé Ý÷ïõí áíáãíùñéóôåß ùò áñ÷éôåêôïíéêÜ êáé êáëëéôå÷íéêÜ áñéóôïõñãÞìáôá ôïõ êüóìïõ. Ç éäéáéôåñüôçôÜ ôïõò åíôïðßæåôáé óôá áìÝôñçôá ãëõðôÜ ðïõ áíáðáñéóôïýí ðÝíôå âáóéêÜ èÝìáôá: á) ðáñáäïóéáêÝò êáé ëáôñåõôéêÝò ðáñáóôÜóåéò, â) ïéêïãåíåéáêÝò áíáðáñáóôÜóåéò, ã) íåáñÝò íýìöåò, ä) æåõãÜñéá áëëÜ êáé ä) æþá êáé ôÝñáôá. Ôï ïäïéðïñéêü óõíå÷ßæåôáé óôçí éåñÞ ðüëç ÌðåíÜñåò, üðïõ âñßóêåôáé êáé ï ðïôáìüò ÃÜããçò. Ç óõããñáöÝáò öôÜíïíôáò åêåß óõãêëïíßæåôáé âëÝðïíôáò Éíäïýò íá êáôáöèÜíïõí ãéá íá ðåèÜíïõí óôï éåñü ðïôÜìé, áíáãêáóìÝíïé óõ÷íÜ íá êáôáóêçíþóïõí ãéá ìÝñåò þóðïõ íá êáôáëÞîïõí, ôåëåôÝò êáýóçò ôùí íåêñþí óôéò ïðïßåò ðñùôáãùíéóôïýí, êáôÜ ôï Ýèéìï ïé ðñùôüôïêïé ãéïé, áëëÜ êáé êïõöÜñéá öôù÷üôåñùí Éíäþí êáé æþùí íá ðëÝïõí óôï ßäéï áõôü ðïôÜìé. Ç ãíùñéìßá ìå ôçí Éíäßá ïëïêëçñþíåôáé ìå ôçí ðáñïõóßáóç êáé ôçí óõíÝíôåõîç åíüò áîéüëïãïõ íÝïõ Éíäïý ðïéçôÞ, ôïõ ÃÜíãêá ÑáæÜíé ÂéìÜë, ï ïðïßïò ìéëÜåé ãéá ôçí áãÜðç ôïõ ðñïò ôçí åëëçíéêÞ ðïßçóç êáé ðñïò ôïí ÊáâÜöç éäéáßôåñá. Ï ÂéìÜë åîçãåß üôé ç éíäéêÞ ðáéäåßá (ç åðéêÞ ðïßçóç, ç èñçóêåõôéêÞ ðáñÜäïóç, ç öéëïóïößá, ç ãíùìéêÞ, ç ãëõðôéêÞ áêüìá êáé ïé êáèçìåñéíÝò ðáñáäïóéáêÝò ÷åéñïíïìßåò) ðñïåôïéìÜæåé ôï ðáéäß íá åêöñáóôåß ìÝóù ôçò ðïßçóçò, äéêáéïëïãþíôáò Ýôóé ôç óýã÷ñïíç éíäéêÞ ðïéçôéêÞ ðïëõöùíßá, êïñõöáßá ïíüìáôá ôçò ïðïßáò èåùñïýíôáé ïé ðïéÞôñéåò Áìñßôá ÐñéôÜì êáé Ìá÷áíôåâß ÂåñìÜ.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ôé óáò Ýêáíå ðåñéóóüôåñï åíôýðùóç áðü ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò Éíäßáò. Èá èÝëáôå íá ôçí åðéóêåöôåßôå êé åóåßò êÜðïôå, êáé ãéáôß; 2. Ôé óõíáéóèÞìáôá óáò äçìéïõñãåß ç åìðåéñßá ôçò óõããñáöÝùò Ýîù áðü ôï íáü;

208

Κοιτώντας την Αθήνα Τζων Φώουλς

Α. Ο δημιουργός Ï Âñåôáíüò óõããñáöÝáò John Robert Fowles ãåííÞèçêå óôéò 31 Ìáñôßïõ 1926 óôï ðñïÜóôéï ¸óóåî ôïõ Ëïíäßíïõ êáé ðÝèáíå óôéò 5 Íïåìâñßïõ ôïõ 2005 óôï Íôüñóåô. ¹ôáí ãéïò åíüò ðëïýóéïõ åìðüñïõ êáðíïý êáé ìéáò äáóêÜëáò. Áöïý ðáñáêïëïýèçóå ôï ó÷ïëåßï ôïõ ÌðÝíôöïñíô êáé ôï ÐáíåðéóôÞìéï ôïõ Åäéìâïýñãïõ, óðïýäáóå ÃáëëéêÞ êáé ÃåñìáíéêÞ Öéëïëïãßá óôçí Ïîöüñäç. ÌåôÜ ôï ðÝñáò ôùí óðïõäþí ôïõ åñãÜóôçêå ùò äÜóêáëïò óôç Ãáëëßá, óôçí ÅëëÜäá (Áíáñãýñåéï Ó÷ïëÞ óôéò ÓðÝôóåò, 1951) êáé óôçí Áããëßá. Óôçí ÅëëÜäá ìÜëéóôá ãíþñéóå ôçí Elizabeth Whitton, ôç ãõíáßêá ðïõ åðñüêåéôï íá áðïôåëÝóåé áñãüôåñá ôçí ðñþôç ôïõ óýæõãï. Ç åðéôõ÷ßá ôïõ ðñþôïõ ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò Ï óõëëÝêôçò (1963) óÞìáéíå üôé ï Öþïõëò åß÷å ðëÝïí ôç äõíáôüôçôá íá óôáìáôÞóåé ôç äéäáóêáëßá êáé íá îåêéíÞóåé ôç ëïãïôå÷íéêÞ ôïõ óôáäéïäñïìßá. Ôï 1968 ìåôáêïìßæåé óôï Íôüñóåô ôçò Áããëßáò, ðïõ áðïôÝëåóå êáé ôï óêçíéêü ôïõ Ýñãïõ ôïõ Ç åñùìÝíç ôïõ ÃÜëëïõ õðïëï÷áãïý. Ôï ßäéï Ýôïò ðñïóÜñìïóå ãéá ôïí êéíçìáôïãñÜöï ôï Ýñãï ôïõ Ï ìÜãïò (ìõèéóôüñçìá âáóéóìÝíï óôéò åìðåéñßåò ôïõ áðü ôçí ÅëëÜäá) êáé ôï ïðïßï åß÷å ãñáöåß ôï 1965, áëëÜ äå ãíþñéóå ôçí áíáìåíüìåíç åðéôõ÷ßá ùò ôáéíßá. Ç åñùìÝíç ôïõ ÃÜëëïõ õðïëï÷áãïý Ýãéíå ôáéíßá ôï 1981, óå óåíÜñéï ãñáììÝíï áðü ôï Âñåôáíü óåíáñéïãñÜöï êáé ðïéçôÞ, ×Üñïëíô Ðßíôåñ, êáé ðñïôÜèçêå ãéá âñáâåßï ¼óêáñ. Ôï åõñýôåñá ãíùóôü Ýñãï ôïõ Öþïõëò ßóùò åßíáé ôï TheAristor (1964), ìéá óõëëïãÞ öéëïóïöéêþí áíôáíáêëÜóåùí. Ðïëëïß êñéôéêïß ôïí èåùñïýí ðëÝïí ðñïÜããåëï ôïõ âñåôáíéêïý ìåôáìïíôåñíéóìïý. Ï Öþïõëò ðÝèáíå óôï óðßôé ôïõ óôï Íôüñóåô, ýóôåñá áðü ìáêñï÷ñüíéá áóèÝíåéá. Åêôüò áðü ôá ðáñáðÜíù Ýñãá, Ý÷åé ãñÜøåé åðßóçò: Theebony tower (1974), DanielMartin (1977), Thetree (1979), Mantissa (1982), Amaggot (1985).

B. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï áðüóðáóìá ôïõ âéâëßïõ åßíáé áðü ôï ìõèéóôüñçìá ôïõ Öþïõëò Ï

209

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ìÜãïò, ôï ïðïßï ãñÜöôçêå ôï 1965 êáé ìåôáöÝñèçêå óôç ìåãÜëç ïèüíç ôï 1968, ÷ùñßò üìùò ç ôáéíßá íá ãíùñßóåé ôçí áíáìåíüìåíç åðéôõ÷ßá, ðïõ åß÷å Þäç ôï âéâëßï. Ï ÌÜãïò åßíáé ìéá éóôïñßá ßíôñéãêáò ðïõ åêôõëßóóåôáé óå Ýíá åëëçíéêü íçóß, óõãêåêñéìÝíá ôéò ÓðÝôóåò, üðïõ ï óõããñáöÝáò åñãÜóôçêå ùò äÜóêáëïò. Ôï áðüóðáóìá ðåñéãñÜöåé ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ Öþïõëò áðü ôçí åðßóêåøÞ ôïõ óôçí ÁèÞíá, üðùò ôçí áíôßêñéóå ãéá ðñþôç öïñÜ áðü ôïí Õìçôôü.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «ÔÝóóåñéò ìÝñåò áñãüôåñá… áðïññßøåé áðü êáéñü»: Ðñþôåò åíôõðþóåéò ôçò ÁèÞíáò áðü øçëÜ. 2ç åíüôçôá: «¼ôáí áõôü ôï áðüëõôï… þóðïõ íá ôï áðïäå÷ôþ»: Ôï ìåóïãåéáêü öùò êáé ç óýãêñéóç ôçò ÅëëÜäáò ìå ôçí Áããëßá. 3ç åíüôçôá: «Áñãüôåñá åêåßíç ôçí çìÝñá… ×þñá ôùí ÈáõìÜôùí»: Åéêüíåò áðü ôï êÝíôñï ôçò ÁèÞíáò êáé ôçí Áêñüðïëç.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êýñéï èÝìá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç ðåñéãñáöÞ ôçò ïìïñöéÜò ôçò ÁèÞíáò êáé ãåíéêÜ ôçò ÅëëÜäáò, ìÝóá áðü ôá ìÜôéá åíüò îÝíïõ, üðùò åßíáé ï óõããñáöÝáò. ÌÜëéóôá ôçí îå÷ùñéóôÞ ïìïñöéÜ ôïõ ôïðßïõ ðïõ ìáãåýåé üëïõò ôïõò åðéóêÝðôåò, ï áöçãçôÞò ôçí áðïäßäåé óôï ìåóïãåéáêü öùò. Ãßíåôáé åðßóçò óýãêñéóç ìåôáîý áããëéêïý êáé åëëçíéêïý ôïðßïõ.

210

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ Ý÷ïõìå ôçí ðñþôç åíôýðùóç ôïõ áöçãçôÞ áðü ôçí åðáöÞ ôïõ ìå ôï åëëçíéêü ôïðßï. Ãéá ðñþôç öïñÜ áíôéêñßæåé ôçí ÁèÞíá øçëÜ áðü ôïí Õìçôôü êáé ðåñéãñÜöåé ôéò åéêüíåò ôïõ åëëçíéêïý ôïðßïõ, üðùò åêôåßíåôáé óôï ìÜôé áðü ôçí ÁèÞíá êáé ôïí ÐåéñáéÜ Ýùò ôçí Ðåëïðüííçóï. 2ç åíüôçôá: Éäéáßôåñç åíôýðùóç ôïõ äçìéïõñãåß ôï ìåóïãåéáêü öùò, ðïõ êÜíåé ôçí ÅëëÜäá íá îå÷ùñßæåé óå ó÷Ýóç ìå ôçí Áããëßá. Óôç óõíÝ÷åéá, ìåôáöÝñåé åéêüíåò áðü ôçí ðëáôåßá ÓõíôÜãìáôïò êáé ôçí Áêñüðïëç. ¼ëåò ôïõ ïé åíôõðþóåéò ôïõ äçìéïõñãïýí Ýíá áßóèçìá éêáíïðïßçóçò. Ôï ìåóïãåéáêü öùò åßíáé õðÝñï÷á üìïñöï óôçí üñáóç, êáèþò ïìïñöáßíåé üëï ôï ôïðßï, ùóôüóï ìðïñåß íá ãßíåé å÷èñéêü óôçí áöÞ. ¼ôáí óå áããßæåé êáôÜóáñêá, óïõ äçìéïõñãåß ôï áßóèçìá ôïõ êáøßìáôïò. Ï Þëéïò ôùí ìåóïãåéáêþí ÷ùñþí åßíáé ìåí ðéï ëáìðåñüò, áëëÜ åßíáé êáé åðéêßíäõíïò ãéá ôï äÝñìá, áí äåí ðñïóôáôåõôåß êáíåßò. Ôï êýñéï óçìåßï óýãêñéóçò ôïõ åë-

ëçíéêïý ìå ôï áããëéêü ôïðßï êáé ôñüðï æùÞò âñßóêåôáé óôçí ôÝôáñôç ðáñÜãñáöï. Ï óõããñáöÝáò ìå ãëáöõñü ôñüðï ðáñïìïéÜæåé ôçí ÅëëÜäá ìå ôçí Êßñêç ôçò ïìçñéêÞò Ïäýóóåéáò. ¼ðùò ç Êßñêç, Ýôóé êáé ç ÅëëÜäá åßíáé üìïñöç êáé èåëêôéêÞ êáé ðáñáóýñåé ôïõò åðéóêÝðôåò óôïí ôüðï ôçò, öõëáêßæïíôÜò ôïõò åêåß, åíþ ïé ßäéïé íéþèïõí ìáãåìÝíïé êáé áäýíáìïé íá áðïäñÜóïõí. Ç Áããëßá åßíáé «ìïõããÞ, Þñåìç», ìå óðáíéüôåñá öõóéêÜ ôïðßá êáé áðáëü öùò. Óýìöùíá ìå ôïí áöçãçôÞ õóôåñåß Ýíáíôé ôçò ÅëëÜäáò, üðïõ üëá åßíáé «ôüóï ùñáßá, ôüóï æùíôáíÜ, ôüóï Ýíôïíá, ðïõ ç ó÷Ýóç åßíáé áìÝóùò ó÷Ýóç áãÜðçò – ìßóïõò», äçëáäÞ «ìéá ó÷Ýóç ðÜèïõò». 3ç åíüôçôá: Ç óýãêñéóç åëëçíéêïý êáé áããëéêïý ôïðßïõ êáé ôñüðïõ æùÞò óõíå÷ßæåé êáé óôçí ôñßôç åíüôçôá ôïõ êåéìÝíïõ. ¢ëëï óçìåßï óýãêñéóçò åßíáé: «¸êáíå ôüóç æÝóôç… Þôáí áêüìç ôÝëåéá êáèáñüò». Óôï óçìåßï áõôü ï áöçãçôÞò åììÝóùò õðïíïåß ôç äéáöïñÜ ìåôáîý åëëçíéêþí êëéìáôïëïãéêþí óõíèçêþí êáé áããëéêþí. Óôçí Áããëßá, áêüìç êáé ôï êáëïêáßñé, ï êáéñüò åßíáé ìïõíôüò êáé óõíÞèùò âñÝ÷åé. Ï áöçãçôÞò ðåñéãñÜöåé ôï êÝíôñï ôçò ÁèÞíáò, üðùò áõôü öáßíåôáé áðü ôï ìðáëêüíé ôïõ îåíïäï÷åßïõ ôïõ óôçí ðëáôåßá ÓõíôÜãìáôïò. Ôïõ êÜíïõí åíôýðùóç ôá çëéïêáìÝíá êïñìéÜ ôùí ÅëëÞíùí, ôï ìïõñìïõñçôü ôùí êáöåíåßùí ìÝñá ìåóçìÝñé êáé ôá ÷ñþìáôá ôïõ çëéïâáóéëÝìáôïò. Ïé åíôõðþóåéò ôïõ ëÞãïõí ìå áíáöïñÜ óôçí Áêñüðïëç, ôçí ïðïßá êáé ðáñïõóéÜæåé ðñïóùðïðïéçìÝíç.

Τζων Φώουλς

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÐñùôáãùíéóôÞò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ï ßäéïò ï óõããñáöÝáò - ôáîéäéþôçò, ðïõ åðéóêÝöôçêå ôçí ÁèÞíá êáé Ýìåéíå åíôõðùóéáóìÝíïò, ôüóï áðü ôï öõóéêü ôïðßï –éäéáßôåñá ôï åëëçíéêü öùò– áëëÜ êáé áðü ôïí ôñüðï æùÞò ôùí ÅëëÞíùí, ðïõ ôïí èåùñåß óõíÝðåéá ôïõ öõóéêïý ôïðßïõ êáé ôùí êëéìáôïëïãéêþí óõíèçêþí. Åßíáé ôüóï ãïçôåõìÝíïò ðïõ óõ÷íÜ Ý÷åé ôçí áßóèçóç üôé âñßóêåôáé Ýîù áðü ôï ÷þñï ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, óå ìéá õðåñâáôéêÞ êáôÜóôáóç.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôçò ìåôÜöñáóçò ôïõ êåéìÝíïõ áðü ôï Öáßäùíá ÔáìâáêÜêç åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé áðëü. Åßíáé åðßóçò éäéáéôÝñùò ëõñéêü êáé ãëáöõñü, ÷Üñç óôç ÷ñÞóç ó÷çìÜôùí ëüãïõ. iii) ÁöÞãçóç Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò ðïõ õéïèåôåßôáé áðü ôï óõããñáöÝá åßíáé ç

211

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ìßìçóç, äçëáäÞ ç Üìåóç áöÞãçóç, üðïõ Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ, óõãêåêñéìÝíá ï ßäéïò ï óõããñáöÝáò, áöçãåßôáé óå á´ ðñüóùðï ôéò åíôõðþóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ áðü ôçí ÅëëÜäá. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «óðßôéá ðåôáìÝíá ðÜíù óôçí áôôéêÞ ðåäéÜäá», «÷ëùÌåôáöïñÝò ìÜ íçóéÜ», «ãáëÞíéá âïõíÜ», «áêéíçôïðïéçìÝíç óõíÝ÷åéá ôçò ãçò», «÷ëùìÜ ÷Ýñéá», «åìåôéêÜ îÝíá», «îåãýìíùìá ùò ôçí ïõóßá ôïõ Ýñùôá», «åñùôåõìÝíïò ìå ôï åëëçíéêü ôïðßï», «êüìðïõò áðü äéáâÜôåò», «áêáôÜóôáôåò óôÝãåò, Üãñõðíá ìüíïò». ÅðáíáëÞøåéò: üëá, éäéüôçôá, ôüóï, ó÷Ýóç. ÅðáíáëÞøåéò Ðáñïìïéþóåéò: «óáí åêáôïììýñéá æÜñéá», «óáí Ýíá ôáîßäé», «Ýìïéáæå Ðáñïìïéþóåéò íá ìçí Ý÷åé ãíùñßóåé ðïôÝ óêüíç», «óáí íá âñéóêüìïõí óôçí áñ÷Þ ìéáò áíÜêñéóçò», «óáí íá Þôáí ç ÅëëÜäá ìéá ãõíáßêá», «óáí êõêëÜìéíï». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ÁôôéêÞò áðü øçëÜ, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò Åéêüíåò ôùí ÷åñéþí ôïõ, ç åéêüíá ôçò áíÜêñéóçò ðïõ ôïõ êÜíåé ôï öùò, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ìïõñìïõñçôïý ðïõ áíÝâáéíå áðü ôá ðëÞèç ðïõ êÜèïíôáí óôá êáöåíåßá, ç åéêüíá ôçò ðëáôåßáò ÓõíôÜãìáôïò, ç åéêüíá ôçò Áêñüðïëçò. Áíôßèåóç: «Ôï ìåóïãåéáêü öùò ðáñïõóéÜæåôáé õðÝñï÷á üìïñöï Áíôßèåóç áëëÜ êáé å÷èñéêü, óáí íá Þôáí ç ÅëëÜäá…Þìïõí áíßêáíïò íá ôçí ðëçóéÜóù, ÷áñïýìåíá ìüíïò, áíáìåíüìåíá áðïðñïóáíáôïëéóìÝíïò». Áóýíäåôï ó÷Þìá: ó÷Þìá «åß÷á ìüëéò ãñÜøåé… äåí åß÷å íüçìá», «Êïßôáæá êÜôù ôçí ðëáôåßá… çëéïêáìÝíá ìðñÜôóá». ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: åðßèåôá ãáëÞíéá, õðÝñï÷ç, ìåãáëåéþäçò, áãíÜ, åõãåíéêÜ, öùôåéíÜ, áðÝñáíôá, êáôá÷èüíéá - ìáãåõôéêÞ, ìïõããÞ, Þñåìç, åîïéêåéùìÝíç. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «áðëùíüôáí ôï êáèáñü ãáëáíü», «éäéüôçôá ôçò ÐñïóùðïðïéÞóåéò Êßñêçò ðïõ Ý÷åé ç ÅëëÜäá, ç ðëáãéÜ ôïõ ðïõ Ýâëåðå ôç äýóç ôïõ çëßïõ», «óéëïõÝôá ôçò Áêñüðïëçò». ÕðåñâïëÞ: «ìðïñïýóáí äù… üðùò Þôáí ðÜíôá, êÜôù áðü Ýíáí ïõÕðåñâïëÞ ñáíü ðïõ Ýìïéáæå íá ìçí åß÷å ãíùñßóåé ðïôÝ óêüíç Þ óýííåöï, áðüëõôï ìåóïãåéáêü öùò, ïëïêëçñùôéêÜ êáé ãéá ðÜíôá åñùôåõìÝíïò».

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του βιβλίου

212

1. ÄéáâÜóôå ðñïóåêôéêÜ ôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï ôïõ áðïóðÜóìáôïò. Áðü ðïéá óçìåßá ôçò áôôéêÞò ãçò ðåñíÜ ç ìáôéÜ ôïõ áöçãçôÞ, ðïý óôáìáôÜ éäéáßôåñá êáé ìå ðïéá åðßèåôá ðåñéãñÜöåé áõôü ðïõ áíôéêñßæåé;

Ç ìáôéÜ ôïõ áöçãçôÞ, ôçí þñá ðïõ áíôéêñßæåé ãéá ðñþôç öïñÜ ôçí áôôéêÞ ãç áðü øçëÜ, ðåñíÜ äéáäï÷éêÜ áðü ôá åîÞò óçìåßá: ôçí ðüëç ôçò ÁèÞíáò, ôçí ðüëç ôïõ ÐåéñáéÜ, ôç èÜëáóóá ôïõ Óáñùíéêïý êüëðïõ, ôá íçóéÜ ôïõ Áñãïóáñùíéêïý, ôá âïõíÜ ôçò ÐåëïðïííÞóïõ. ÉäéáéôÝñùò óôáìáôÜ êáé ðåñéãñÜöåé ôá áóôéêÜ êÝíôñá ôçò ÁèÞíáò êáé ôïõ ÐåéñáéÜ, üðïõ áíáöÝñåé üôé ðñüêåéôáé ãéá ôåñÜóôéá óõìðëÝãìáôá ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü ðüëåéò êáé ðñïÜóôéá, óðßôéá ðåôáìÝíá ðÜíù óôçí áôôéêÞ ðåäéÜäá. Ôá åðßèåôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ãéá íá áðïäþóåé ôï èÝáìá –áí êáé ðáñáäÝ÷åôáé üôé ïé ëÝîåéò åßíáé öôù÷Ýò ãéá íá ðåñéãñÜøïõí ôüóç ïìïñöéÜ– åßíáé: ãáëÞíéá, õðÝñï÷ç, ìåãáëåéþäçò, áãíÜ, åõãåíéêÜ, öùôåéíÜ, áðÝñáíôá.

Τζων Φώουλς

2. Áí êáé ôï åëëçíéêü öùò åßíáé áõôü ðïõ êõñßùò åíôõðùóéÜæåé ôïí áöçãçôÞ, ùóôüóï ôï ïíïìÜæåé «õðÝñï÷á üìïñöï» áëëÜ êáé «å÷èñéêü». ÁéôéïëïãÞóôå áõôÞí ôçí áíôßöáóç. Ôï ìåóïãåéáêü öùò åßíáé õðÝñï÷á üìïñöï ãéá ôçí üñáóç, ùóôüóï ìðïñåß íá ãßíåé å÷èñéêü óôçí áöÞ. ¼ôáí óå áããßæåé êáôÜóáñêá, óïõ äçìéïõñãåß ôï áßóèçìá ôïõ êáøßìáôïò. Ï ëáìðåñüò Þëéïò ôùí ìåóïãåéáêþí ÷ùñþí åßíáé óõã÷ñüíùò åðéêßíäõíïò ãéá ôï äÝñìá, áí äåí ðñïóôáôåõôåß êáíåßò. Éäéáßôåñá ãéá ôïõò áíèñþðïõò ôùí âüñåéùí åõñùðáúêþí êñáôþí, üðïõ ôï öùò åßíáé áðáëü êáé ãé’ áõôü Ý÷ïõí áíïé÷ôü÷ñùìç åðéäåñìßäá, ç ïðïßá åßíáé êáé ëéãüôåñï áíèåêôéêÞ óôéò áêôßíåò ôïõ çëßïõ. Ãíùñßæïõìå üëïé ôéò êáôáóôñïöéêÝò óõíÝðåéåò ôçò Ýêèåóçò óôïí Þëéï, ÷ùñßò êÜðïéáò ìïñöÞò ðñïóôáóßá (ãõáëéÜ, êáðÝëï, ïìðñÝëá, áíôçëéáêÜ ìå õøçëïýò äåßêôåò ðñïóôáóßáò). ÅéäéêÜ ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò, ç êáôáóôñïöÞ ôïõ üæïíôïò ôçò áôìüóöáéñáò, êáôÝóôçóå ôçí õðåñéþäç çëéáêÞ áêôéíïâïëßá ðïëý åðéêßíäõíç ãéá ôïí Üíèñùðï· Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò, ìÜëéóôá, åõèýíåôáé ãéá èáíáôçöüñåò áóèÝíåéåò ôïõ äÝñìáôïò. 3. Óå ðïéá óçìåßá êáé ìå ðïéåò åêöñÜóåéò óõãêñßíåôáé ç ÅëëÜäá êáé ï åëëçíéêüò ôñüðïò æùÞò ìå ôïí áíôßóôïé÷ï áããëéêü; Ôï êýñéï óçìåßï óýãêñéóçò ôïõ åëëçíéêïý ìå ôïí áããëéêü ôïðßï êáé ôñüðï æùÞò âñßóêåôáé óôçí ôÝôáñôç ðáñÜãñáöï. Ï óõããñáöÝáò ìå ãëáöõñü ôñüðï ðáñïìïéÜæåé ôçí ÅëëÜäá ìå ôçí Êßñêç ôçò ïìçñéêÞò Ïäýóóåéáò. Ç ÅëëÜäá –üðùò êáé ç Êßñêç– åßíáé üìïñöç êáé èåëêôéêÞ êáé ðáñáóýñåé ôïõò åðéóêÝðôåò óôïí ôüðï ôçò, öõëáêßæïíôÜò ôïõò åêåß, åíþ ïé ßäéïé íéþèïõí ìáãåìÝíïé êáé áäýíáìïé íá áðïäñÜóïõí. Ï óõããñáöÝáò ÷áñáêôçñßæåé ôçí Áããëßá «ìïõããÞ, Þñåìç», ìå óðáíéüôåñá öõóéêÜ ôïðßá êáé áðáëü öùò. Óýìöùíá ìå ôïí áöçãçôÞ õóôåñåß Ýíáíôé ôçò ÅëëÜäáò, üðïõ üëá åßíáé «ôüóï ùñáßá, ôüóï æùíôáíÜ, ôüóï Ýíôïíá, ðïõ ç ó÷Ýóç åßíáé áìÝóùò ó÷Ýóç áãÜðçò – ìßóïõò», äçëáäÞ ìéá ó÷Ýóç ðÜèïõò. ¢ëëï óçìåßï

213

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

óýãêñéóçò âñßóêåôáé óôç öñÜóç «¸êáíå ôüóç æÝóôç… Þôáí áêüìç ôÝëåéá êáèáñüò». Óôï óçìåßï áõôü ï áöçãçôÞò åììÝóùò õðïíïåß ôç äéáöïñÜ ìåôáîý åëëçíéêþí êëéìáôïëïãéêþí óõíèçêþí êáé áããëéêþí. Óôçí Áããëßá, áêüìç êáé ôï êáëïêáßñé, ï êáéñüò åßíáé ìïõíôüò êáé óõíÞèùò âñÝ÷åé. 4. Ï áöçãçôÞò Ý÷åé äéáñêþò ôçí áßóèçóç üôé âñßóêåôáé Ýîù áðü ôï ÷þñï ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, óå ìéá õðåñâáôéêÞ êáôÜóôáóç. Ìðïñåßôå íá åðéâåâáéþóåôå áõôÞí ôçí ðáñáôÞñçóç áíôëþíôáò óôïé÷åßá áðü ôï êåßìåíï; Óå üëï ôï áðüóðáóìá õðÜñ÷ïõí óçìåßá õðåñâïëÞò ðïõ äåß÷íïõí ðüóï åíôõðùóéÜóôçêå ï áöçãçôÞò áðü ôï åëëçíéêü ôïðßï êáé ôïí ôñüðï æùÞò. Óõ÷íÜ ìïéÜæåé íá õðåñâáßíåé ôïí êüóìï ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, äçëáäÞ íá áéóèÜíåôáé üôé âãáßíåé áðü áõôüí. ×ùñßá ðïõ ôï áðïäåéêíýïõí áõôü åßíáé ôá åîÞò: á. «Ìðïñïýóá íá äù ïãäüíôá ìßëéá ìáêñéÜ êáé üëá Þôáí áãíÜ, üëá åõãåíéêÜ, öùôåéíÜ, áðÝñáíôá, üëá üðùò Þôáí ðÜíôá». Åäþ ï áöçãçôÞò ðåñéãñÜöåé Ýíá ôïðßï ÷ñçóéìïðïéþíôáò âáñõóÞìáíôá åðßèåôá, ðïõ ìïéÜæïõí óáí íá ðåñéãñÜöïõí ôïí ðáñÜäåéóï. â. «Óôåêüìïõí ðÜíù óôïí ¢ñç, âïõôçãìÝíïò ùò ôá ãüíáôá óôï èõìÜñé, êÜôù áðü Ýíáí ïõñáíü ðïõ Ýìïéáæå íá ìçí Ý÷åé ãíùñßóåé ðïôÝ óêüíç Þ óýííåöï». Åäþ ï áöçãçôÞò ðáñïìïéÜæåé ôç èÝá ôçò áôôéêÞò ãçò áðü øçëÜ ìå Ýíá ôáîßäé óôï äéÜóôçìá. ã. «Áðüëõôï ìåóïãåéáêü öùò»: ïôéäÞðïôå áðüëõôï åßíáé êáé õðåñâïëéêü êáé õðåñâáôéêü. ä. Åêôüò ðñáãìáôéêüôçôáò ãéá ôïí áöçãçôÞ åßíáé ôï óçìåßï ðåñéãñáöÞò ôïõ ìåóïãåéáêïý öùôüò, ðïõ Þôáí ìåí «õðÝñï÷á üìïñöï», áëëÜ êáé å÷èñéêü· ôüóï ðïõ ôïõ Ýäéíå ôçí ðïëý áëçèïöáíÞ åíôýðùóç üôé âßùíå óõíèÞêåò áíÜêñéóçò ( «Þäç ìðïñïýóá íá äù ôï ôñáðÝæé ìå ôá ëïõñéÜ áðü ôï Üíïéãìá ôçò ðüñôáò»). å. Ôï áðüóðáóìá ôåëåéþíåé ìå ìéá õðåñâáôéêÞ åéêüíá: «¼ìùò Ýíéùèá åîßóïõ… ×þñá ôùí ÈáõìÜôùí». Ï óõããñáöÝáò ìåôáöÝñåôáé óôç ×þñá ôùí ÈáõìÜôùí êáé âéþíåé ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò çñùßäáò ôïõ ðáñáìõèéïý áõôïý.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Âñåßôå äýï ìåôáöïñÝò êáé äýï ðáñïìïéþóåéò ôïõ êåéìÝíïõ êáé áíáëýóôå ôåò. 2. ÐñïóèÝóôå ôéò äéêÝò óáò åíôõðþóåéò áðü ôçí ÁèÞíá óå Ýíá óýíôïìï êåßìåíï.

214

Γυάλινα Γιάννινα Μιχάλης Γκανάς

Α. Ο δημιουργός ÃåííÞèçêå óôï ÷ùñéü ÔóáìáíôÜò ôçò Èåóðñùôßáò ôï 1944. Óðïýäáóå ÍïìéêÜ êáé áðü ôï 1962 æåé óôçí ÁèÞíá. ¸ñãá: Ðïßçóç: ÁêÜèéóôïò Äåßðíïò (1980), ÃõÜëéíá ÃéÜííéíá (1989), ÐáñáëïãÞ (1993). ÐåæÜ: ÌçôñéÜ ðáôñßäá (1981). ÔéìÞèçêå ìå ôï Êñáôéêü Âñáâåßï Ðïßçóçò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ç éóôïñßá ôçò ðüëçò ôùí Éùáííßíùí: Ç ðüëç ÷ôßóôçêå ôï 10ï áéþíá êáé êáôáëÞöèçêå ðñþôá áðü ôïõò Íïñìáíäïýò ôïí 11ï áéþíá ì.×. ÌåôÜ ôçí ðñþôç Üëùóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò (1204), ðåñéÞëèå óôï åëëçíéêü äåóðïôÜôï ôçò Çðåßñïõ êáé áñãüôåñá, ìåôÜ ôçí Þôôá ôïõ äåóðüôç ôçò Çðåßñïõ, ÁããÝëïõ Êïìíçíïý, áðü ôïí áõôïêñÜôïñá ôçò Íßêáéáò, Ìé÷áÞë Ðáëáéïëüãïõ (1259), ôá ÉùÜííéíá ôÝèçêáí õðü öñÜãêéêç êáôï÷Þ ðïõ ðáñÝìåéíå óôçí ðåñéï÷Þ Ýùò ôï 1335, üôáí êáé áðåëåõèåñþèçêáí áðü ôïí áõôïêñÜôïñá ôïõ Âõæáíôßïõ, Áíäñüíéêï ô. Ôï 1349 ðåñéÞëèáí óôá ÷Ýñéá ôùí ÓÝñâùí ôïõ ÓôÝöáíïõ ÄïõóÜí, ôï 1384 óôïõò Åíåôïýò êáé ôï 1418 óôï äïýêá ôçò Êåöáëëçíßáò, ÊÜñïëï Á’ Ôüêêïí êáé ôåëéêÜ ôï 1430 óôïõò Ôïýñêïõò. Ç åðáíÜóôáóç ôïõ Äéïíõóßïõ ôïõ Óêõëüóïöïõ, óôá 1611, áðïôÝëåóáí ôï ðñþôï áðåëåõèåñùôéêü êßíçìá ôçò õðüäïõëçò ÅëëÜäáò. Ôá ÃéÜííåíá Üêìáóáí óôá ãñÜììáôá êáé óôï åìðüñéï, éäéáßôåñá ôï 17ï êáé ôï 18ï áéþíá, ìå áðïôÝëåóìá ôï ãíùóôü ñçôü: «ÃéÜííåíá, ðñþôá óô’ Üñìáôá, óôá ãñüóéá êáé óôá ãñÜììáôá». Ç ÜíèçóÞ ôïõò óõíå÷ßóôçêå êáé ìåôÜ ôï 1778, üôáí ï ÁëÞ ðáóÜò ÔåðåëåíëÞò, áöïý áðïó÷ßóôçêå áðü ôçí Ðýëç, ôá êáôÝóôçóå ðñùôåýïõóá ôïõ áíåîÜñôçôïõ ôïõñêéêïý êñÜôïõò ôçò Çðåßñïõ. Ç ðüëç áðåëåõèåñþèçêå áðü ôïí åëëçíéêü óôñáôü óôéò 21 Öåâñïõáñßïõ ôïõ 1913. Ôï ðïßçìá ðïõ ðåñéÝ÷åé ôï ó÷ïëéêü âéâëßï åßíáé ôï ðñþôï áðü ôçí ïìüôéôëç óõëëïãÞ ôïõ Ìé÷Üëç ÃêáíÜ. Ôá ðïéÞìáôÜ ôçò óõëëïãÞò áõôÞò áðç÷ïýí ôá âéþìáôá êáé ôéò åìðåéñßåò ôïõ ðïéçôÞ áðü ôçí

215

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

¹ðåéñï. Óôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá, ôá ÃéÜííåíá, ç ðñùôåýïõóá ôïõ Íïìïý Éùáííßíùí, ðñïâÜëëïíôáé ìÝóá áðü ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ öõóéêïý ôïðßïõ êáé ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí êáôïßêùí ôïõò.

Γ. Δομή του έργου Ôï êåßìåíï áðïôåëåß üëï ìéá èåìáôéêÞ åíüôçôá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êýñéï èÝìá åßíáé ç ðüëç ôùí Éùáííßíùí, ôá óôïé÷åßá ðïõ äéáìïñöþíïõí ôï öõóéêü ôçò ôïðßï, ïé áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí êáé ç éóôïñéêÞ ôçò ðïñåßá. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç: Óôï óýíôïìï áõôü ðïßçìá ðáñïõóéÜæïíôáé ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíèÝôïõí ôï öõóéêü ôïðßï ôçò ðüëçò ôùí Éùáííßíùí êáé ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí êáôïßêùí ôçò. Ôï ôïðßï åßíáé ïñåéíü êáé óõíáíôÜò Üãñéá æþá. Ï ÷åéìþíáò åßíáé âáñýò. Ïé Ãéáííéþôåò áó÷ïëïýíôáé ìå ôçí êôçíïôñïößá êáé ôçí áñãõñï÷ñõóï÷ïÀá. ÔÝëïò, óôçí ðüëç åßíáé åìöáíÞ ôá óçìÜäéá ôçò ôïõñêéêÞò êáôï÷Þò. Óôï êÝíôñï ôçò ðüëçò õðÜñ÷åé ç ëßìíç Ðáìâþôéäá. Óôï ðïßçìá õðÜñ÷ïõí óôß÷ïé ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï éóôïñéêü ðáñåëèüí ôçò ðåñéï÷Þò ôùí Éùáííßíùí. Óôï óôß÷ï 5 ï ðïéçôÞò êÜíåé ëüãï ãéá «êÜóôñá ðáôçìÝíá», åííïþíôáò ôéò áðáíùôÝò êáôáêôÞóåéò îÝíùí ëáþí ðïõ ãíþñéóå ç ðüëç óôçí éóôïñéêÞ ôçò ðïñåßá. Ôá êÜóôñá áõôÜ ìíçìïíåýïõí ôéò êáôáêôÞóåéò áõôÝò. Ùò ðñïò ôç ìïñöÞ, ôï ðïßçìá åßíáé áðüëõôá åíôáãìÝíï óôç íåùôåñéêÞ ðïßçóç, ðïõ Ý÷åé ôá åîÞò ÷áñáêôçñéóôéêÜ: ï óôß÷ïò åßíáé åëåýèåñïò, äçëáäÞ äåí õðÜñ÷åé ó’ áõôüí ìÝôñï, éóÜñéèìåò ëÝîåéò óôïõò óôß÷ïõò, ïýôå éóÜñéèìïé óôß÷ïé óôéò óôñïöÝò Þ ïìïéïêáôáëçîßá. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ôï ðïßçìá äåí êÜíåé áíáöïñÜ óå óõãêåêñéìÝíá ðñüóùðá.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé äçìïôéêÞ, ìå ôïõñêéêÝò ëÝîåéò (ìéíáñÝäåò, ìðáêßñéá), áëëÜ êáé öñáóôéêÜ êëéóÝ ôçò êáèáñåýïõóáò (êüñçí ïöèáëìïý).

216

ii) ¾öïò Ôá áóýíäåôá ó÷Þìáôá äßíïõí ãïñãü ñõèìü óôï ðïßçìá. Ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ êáèéóôïýí ôï ýöïò ãëáöõñü.

iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Ôï ðïßçìá áíÞêåé óôç ìåôáðïëåìéêÞ íåüôåñç ðïßçóç, üðïõ ï óôß÷ïò åßíáé åëåýèåñïò, äçëáäÞ äåí õðÜñ÷åé ó’ áõôüí ìÝôñï, éóÜñéèìåò ëÝîåéò óôïõò óôß÷ïõò, ïýôå éóÜñéèìïé óôß÷ïé óôéò óôñïöÝò Þ ïìïéïêáôáëçîßá.

Μιχάλης Γκανάς

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «÷Üñáæå ï ôüðïò», «áíÜôåëëå ôá æùíôáíÜ ôïõ, «êÜóôñá ÌåôáöïñÝò ðáôçìÝíá, ãõÜëéíá, ìáëáìáôÝíéá, ôá ìðáêßñéá íá âåëÜæïõí. Ðáñïìïéþóåéò: íõößôóåò, áëåðïýäåò, ùò êüñçí ïöèáëìïý, óáí ôï Ðáñïìïéþóåéò âáðüñé. Áóýíäåôï ó÷Þìá: ó÷Þìá óôß÷ïé: 3-5, 6- 8. Ðñïóùðïðïßçóç: «ðÞãáéíå ç ìÝñá». Ðñïóùðïðïßçóç Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò áíáôïëÞò, ç åéêüíá ôçò ëßìíçò, ç åéêüíá ôùí Åéêüíåò êÜóôñùí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ øéèõñßóìáôïò, ç åéêüíá ôïõ êáéñïý, ç åéêüíá ôïõ âáðïñéïý, ç åéêüíá ôùí ìéíáñÝäùí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí ìðáêéñéþí ðïõ âåëÜæïõí.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéá ãíùñßóìáôá áðü ôï ãéáííéþôéêï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ðñïâÜëëïíôáé óôï ðïßçìá; Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ôïõ ãéáííéþôéêïõ ðåñéâÜëëïíôïò ðïõ ðñïâÜëëïíôáé óôï ðïßçìá åßíáé ôï ïñåéíü ôïðßï, ïé Üó÷çìåò êáéñéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí ôï ÷åéìþíá êáé ç ëßìíç Ðáìâþôéäá, ðïõ âñßóêåôáé óôï êÝíôñï ôçò ðüëçò. 2. Áíáëýóôå ôéò ìåôáöïñÝò: «ÁíÜôåëëå ôá æùíôáíÜ ôïõ», «Üêïõóá ôá ìðáêßñéá íá âåëÜæïõí». «ÁíÜôåëëå ôá æùíôáíÜ ôïõ», äçëáäÞ îõðíïýóå ôá æþá. Ìßá áðü ôéò êýñéåò áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí ôùí Éùáííßíùí åßíáé ç êôçíïôñïößá. Ôá êïðÜäéá, ìå ôçí áíáôïëÞ ôïõ Þëéïõ îõðíïýí êáé âãáßíïõí ãéá âïóêÞ. «¢êïõóá ôá ìðáêßñéá íá âåëÜæïõí»: Ç ç÷çôéêÞ áõôÞ åéêüíá ìÜò äåß÷íåé ìßá Üëëç áó÷ïëßá ôùí Ãéáííéùôþí, ðïõ åßíáé ç áñãõñï÷ñõóï÷ïÀá. ¼ôáí ïé ôå÷íßôåò ãõáëßæïõí ôá ìðáêéñÝíéá ïéêéáêÜ óêåýç, ï Þ÷ïò ðïõ ðáñÜãåôáé ìïéÜæåé ìå ðñüâáôï ðïõ âåëÜæåé. 3. Ðïéåò ðëçñïöïñßåò áðü ôçí éóôïñéêÞ êáé ðïëéôéóìéêÞ ðïñåßá ôïõ çðåéñþôéêïõ ôüðïõ åíóùìáôþíïíôáé óôï ðïßçìá; Óôï ðïßçìá õðÜñ÷ïõí óôß÷ïé ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï éóôïñéêü ðáñåëèüí ôçò ðåñéï÷Þò ôùí Éùáííßíùí. Óôï óôß÷ï 5 êÜíåé ëüãï ãéá «êÜóôñá ðáôçìÝíá», åííïþíôáò ôéò áðáíùôÝò êáôáêôÞóåéò îÝíùí ëáþí ðïõ ãíþñéóå ç ðüëç óôçí éóôïñéêÞ ôçò ðïñåßá. Ôá êÜóôñá

217

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

áõôÜ ìíçìïíåýïõí ôéò êáôáêôÞóåéò áõôÝò. ¢ëëï óçìåßï üðïõ êÜíåé ëüãï ãéá êáôÜêôçóç ôçò ðüëçò áðü áëëïåèíåßò âñßóêåôáé óôïí ðñïôåëåõôáßï óôß÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò, üðïõ ç ðïéçôéêÞ öùíÞ áíáöÝñåé üôé åßäå êáé ìéíáñÝäåò. ÌéíáñÝò åßíáé ï øçëüò êáé ëåðôüò ðýñãïò, ðïõ áðïôåëåß ôìÞìá ôïõ ìïõóïõëìáíéêïý íáïý, áðü ôïí ïðïßï ï ÷üôæáò Þ ï ìïõåæßíçò êáëïýí ôïõò ðéóôïýò ãéá ðñïóåõ÷Þ. Ôï êÜóôñï ôùí Éùáííßíùí äéáèÝôåé äýï ôÝôïéá ïéêïäïìÞìáôá, äéáôçñçìÝíá óå êáëÞ êáôÜóôáóç áêüìç êáé óÞìåñá, ðïõ ìáñôõñïýí ôçí ôïõñêéêÞ êáôï÷Þ ôçò ðåñéï÷Þò (ÂëÝðå êáé Åéóáãùãéêü óçìåßùìá ãéá ôï Ýñãï). 4. Âñåßôå êáé ó÷ïëéÜóôå ôéò ðáñïìïéþóåéò ôïõ ðïéÞìáôïò. á. «Ùò êüñçí ïöèáëìïý»: Åäþ ðáñïìïéÜæåôáé ç ëßìíç Ðáìâþôéäá ìå ôìÞìá ôïõ ìáôéïý. Åßíáé ç ïðÞ óôï êÝíôñï ôçò ßñéäáò ôïõ ìáôéïý, ç ïðïßá Ý÷åé ó÷Þìá óôñïããõëü óôïí Üíèñùðï. Ïëüêëçñç ç öñÜóç ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìåôáöïñéêÜ ãéá íá äçëþóåé êÜôé åîáéñåôéêÜ ðïëýôéìï êáé åõðáèÝò, üðùò áêñéâþò åßíáé ç Ðáìâþôéäá ãéá ôïõò Ãéáííéþôåò, åöüóïí áõôÞ Ýðáéæå êáé ðáßæåé áêüìç æùôéêü ñüëï ãéá ôçí ôñïöïäïóßá ôçò ðåñéï÷Þò. â. «ÃõÜëéíá êáé ìáëáìáôÝíéá»: Ï ðïéçôÞò ðáñïìïéÜæåé ôá ÷éïíéóìÝíá êáé ÷ôõðçìÝíá áðü Üãñéï êáéñü ÃéÜííåíá ìå Ýíá ôïðßï ðïõ ìïéÜæåé ãõÜëéíï. ÐñÜãìáôé, ôï ÷åéìþíá, ç ëßìíç óõ÷íÜ ðáãþíåé êáé äßíåé ôçí åíôýðùóç ãõáëéïý. Ç ÷ñÞóç ôïõ åðéèÝôïõ «ìáëáìáôÝíéá», ðáñáðÝìðåé ðÜëé óôçí áó÷ïëßá ôùí êáôïßêùí ìå ôçí áñãõñï÷ñõóï÷ïÀá, êáèþò ìáëáìáôÝíéï åßíáé ïôéäÞðïôå öôéÜ÷íåôáé áðü ÷ñõóü Þ Üëëï ðïëýôéìï ìÝôáëëï. ã. «óáí ôï âáðüñé óå êáëÜ íåñÜ»: ç ðáñïìïßùóç áõôÞ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá áðïäïèåß ìå ãëáöõñü ôñüðï ôï ðüóï êáëÜ Ýâáéíå ç ìÝñá ôçò ðåñéÞãçóÞò óôçí ðüëç ãéá ôïí ðïéçôÞ· óáí Ýíá âáðüñé óå áêýìáíôç èÜëáóóá.

218

5. ÁíáôñÝîôå óôï Ëåîéêü Ëïãïôå÷íéêþí üñùí êáé óõæçôÞóôå ìå ôï öéëüëïãï óáò ãéá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò íåùôåñéêÞò ðïßçóçò. Óôç óõíÝ÷åéá åëÝãîôå áí ôï ðïßçìá áíÞêåé óôï åßäïò áõôü. Ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï, ôç ìåôáðïëåìéêÞ Þ íåùôåñéêÞ ðïßçóç äéáêñßíåé ìéá ôñáãéêÞ óïâáñüôçôá, ç Ýëëåéøç øåõäáéóèÞóåùí êáé ïñáìáôéóìþí, êÜðïôå êáé Ýíá êëßìá êáôÜèëéøçò êáé áðáéóéïäïîßáò. Åíþ äå ëåßðåé ìéá ñïìáíôéêÞ ôñõöåñüôçôá, õðÜñ÷åé ðáñÜëëçëá ìéá ðñïóÞëùóç óôá ðñÜãìáôá, óôçí ïõóßá ôïõò. ÅðïìÝíùò, äåí ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá åßíáé áðüëõôá åíôáãìÝíï óôï ðåñéå÷üìåíï ôçò íåùôåñéêÞò ðïßçóçò· äåí áíôéëáìâáíüìáóôå êëßìá êáôÜèëéøçò êáé áðáéóéïäïîßáò. Ùóôüóï ôï ðïßçìá ðåñéÝ÷åé ìéá äüóç ñïìáíôéêÞò ôñõöåñüôçôáò, ðïõ ãßíåôáé öáíåñÞ

óôç öñÜóç «áíÜôåëëå ôá æùíôáíÜ ôïõ, ãõÜëéíá êáé ìáëáìáôÝíéá, óáí ôï âáðüñé óôá êáëÜ íåñÜ». Áíôßèåôá, ùò ðñïò ôç ìïñöÞ åßíáé áðüëõôá åíôáãìÝíï óôç íåùôåñéêÞ ðïßçóç. Ï óôß÷ïò åßíáé åëåýèåñïò, äçëáäÞ äåí õðÜñ÷åé ìÝôñï, ïìïéïêáôáëçîßá, éóÜñéèìåò ëÝîåéò óôïõò óôß÷ïõò, ïýôå éóÜñéèìïé óôß÷ïé óôéò óôñïöÝò.

Μιχάλης Γκανάς

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÌåôáãñáöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò óå ðåæü. 2. Áðïäþóôå åéêáóôéêÜ ôçí åéêüíá ôùí Éùáííßíùí, üðùò áõôÞ ðáñïõóéÜæåôáé óôï ðïßçìá.

219

Η α αποδημία πο δημ ία Ο καημός τ της ης ξεν ξενιτιάς ιτιά ς Ο ελληνισμός ελλη νισμός έξ έξω ω απ απόό τα σύνορα Τα μικρασιατικά μικ ρασιατ ικ ά Οι πρόσφυγες

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

Πουλάκι Ιωάννης Βηλαράς

Α. Ο δημιουργός

222

Ï ÉùÜííçò ÂçëáñÜò ãåííÞèçêå ôï 1771 óôá Êýèçñá áðü Çðåéñþôåò ãïíåßò êáé ðÝèáíå ôï 1823 óôï ÔóåðÝëïâï ôçò Çðåßñïõ. Óôá ÃéÜííåíá, ðïõ Þôáí öçìéóìÝíï ðíåõìáôéêü êÝíôñï ôçò åðï÷Þò åêåßíçò, äéäÜ÷èçêå ôá ðñþôá ãñÜììáôá êáé ìüíïò ôïõ, ÷Üñç óôç öéëïìÜèåéÜ ôïõ êáé óôç âïÞèåéá ôïõ ãéáôñïý ðáôÝñá ôïõ, Ýìáèå ëáôéíéêÜ, éôáëéêÜ êáé ãáëëéêÜ. ¾óôåñá ðÞãå óôçí Éôáëßá êáé óðïýäáóå óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò ÐÜäïâá ÉáôñéêÞ, Öéëïóïößá, Öéëïëïãßá êáé ÂïôáíéêÞ. Ùò öïéôçôÞò äÝ÷ôçêå ôéò öéëåëåýèåñåò éäÝåò ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò. Óôç Âåíåôßá, üðïõ ðÞãå ôï 1797, ãíùñßóôçêå ìå ¸ëëçíåò Öéëéêïýò êé Ýëáâå ìÝñïò óå ðïëëÝò óõãêåíôñþóåéò ôïõò. ÓõíåëÞöèç, üìùò, ãéáôß èåùñÞèçêå êáôÜóêïðïò ôùí ÃÜëëùí. Eõôõ÷þò ðïõ óôï ìåôáîý ìðÞêáí ôá óôñáôåýìáôá ôïõ Ì. ÍáðïëÝïíôá óôç Âåíåôßá êé Ýôóé óþèçêå áðü âÝâáéï èÜíáôï. Óôá 1800, ãõñßæïíôáò óôá ÃéÜííåíá, äéïñßóôçêå åðßóçìïò ãéáôñüò ôïõ ÂåëÞ ðáóÜ, ãéïõ ôïõ ÁëÞ ðáóÜ. Áðü ôç èÝóç áõôÞ ðñüóöåñå áíåêôßìçôåò õðçñåóßåò óôïõò õðüäïõëïõò ¸ëëçíåò ìå ôçí áêôéíïâïëßá ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ êáé ôï êýñïò ôïõ, áëëÜ êáé ùò ãéáôñüò. Ëßãï ðñéí áðü ôçí ðôþóç ôïõ ÁëÞ ðáóÜ, êáôüñèùóå íá óùèåß áðü ôá óïõëôáíéêÜ óôñáôåýìáôá êáé íá êáôáöýãåé óôï ÷ùñéü ÔóåðÝëïâï ôïõ Æáãïñßïõ, üðïõ åñãÜóôçêå åíôáôéêÜ ãéá ôçí ðñïåôïéìáóßá ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò ìÝ÷ñé ôï èÜíáôü ôïõ. Óå üëç ôïõ ôç æùÞ áó÷ïëÞèçêå ðáñÜëëçëá ìå ôçí éáôñéêÞ êáé ìå ôá ãñÜììáôá. ¸ãñáøå ðïéÞìáôá, ìýèïõò óå óôß÷ïõò, óáôéñéêÜ ðïéÞìáôá, ðåæÜ, áéíßãìáôá êáé ìåôÜöñáóå ôïí Êñßôùíá ôïõ ÐëÜôùíá êáé ôçí áñ÷áßá êùìùäßá Âáôñá÷ïìõéïìá÷ßá óôçí êáèïìéëïõìÝíç. ¹ôáí ïðáäüò ôçò äçìïôéêÞò êáé áó÷ïëÞèçêå ìå éäéáßôåñç åðéìÝëåéá ìå ôï ãëùóóéêü æÞôçìá. Ðñüôåéíå Ýíá áðëïýóôáôï óýóôçìá ïñèïãñáößáò êé Ýãñáøå ìÜëéóôá ìå ôçí áðëÞ áõôÞ ïñèïãñáößá (÷ùñßò ôüíïõò Þ ðíåýìáôá) ôï Ýñãï ôïõ Ç ñïìåçêç ãëïóá óôçí ôçðïãñáöçá ôïõ Êïñöïõ (1814). Ç ðïßçóÞ ôïõ åßíáé ðñùôïðïñéáêÞ, áíÜëáöñç êáé äéáêñßíåôáé áðü ðáé÷íéäéÜñéêç äéÜèåóç.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï Ýñãï ôïõ ÂçëáñÜ (üðùò êáé ôïõ ×ñéóôüðïõëïõ) áíÞêåé óôçí ôñßôç ðåñßïäï ôïõ Íåïåëëçíéêïý Äéáöùôéóìïý (1669-1821) êáé óõãêåêñéìÝíá óôç öáíáñéþôéêç ðïßçóç. Óôá ëõñéêÜ ôïõ ðïéÞìáôá, åðçñåáóìÝíïò áðü ôç öáíáñéþôéêç ðáñÜäïóç, áíôëåß õëéêü áðü ôçí áñêáäéêÞ ðïßçóç ôïõ êáéñïý ôïõ êáé ôç äçìïôéêÞ ìáò ðáñÜäïóç. Ç åñùôéêÞ ôïõ ðïßçóç, ãåìÜôç áðü óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç êáé ÷ùñßò ðáé÷íéäéÜñéêç Þ áíÜëáöñç äéÜèåóç, åêöñÜæåé ðçãáßï áßóèçìá ìå óôïé÷åßá ñïìáíôéêÜ. ¸÷åé ÷áñáêôçñéóôåß ðñüäñïìïò ôïõ Óïëùìïý. Áò äïýìå üìùò ôé óõìâáßíåé óôïí åëëáäéêü ÷þñï åêåßíç ôçí åðï÷Þ êáé óõãêåêñéìÝíá óôïí ôïìÝá ôùí ãñáììÜôùí. Óôïí ôïõñêïêñáôïýìåíï åëëçíéóìü, êÝíôñï ôçò ðíåõìáôéêÞò êßíçóçò áíáäåéêíýåôáé ôï Ðáôñéáñ÷åßï êáé ïé ëüãéïé Öáíáñéþôåò (ÖáíÜñé åßíáé ç óõíïéêßá ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò, óôçí ïðïßá âñßóêåôáé ôï Ðáôñéáñ÷åßï). Ïé Öáíáñéþôåò óðïõäÜæïõí óôç Äýóç, êáôáëáìâÜíïõí ðïëéôéêÜ áîéþìáôá óôéò ðáñáäïõíÜâéåò çãåìïíßåò êáé ìå ôçí ðïéêßëç ôïõò äñÜóç óõìâÜëëïõí óôçí ðíåõìáôéêÞ áöýðíéóç ôïõ õðüäïõëïõ åëëçíéóìïý. Ùóôüóï, ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí óôçí ðåæïãñáößá åßíáé áñ÷áÀæïõóá. Åßíáé ç åðï÷Þ ðïõ ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, éäéáßôåñá ôï êëÝöôéêï, öôÜíåé óôç ìåãáëýôåñç áêìÞ ôïõ. ¢ëëïé åêðñüóùðïé åßíáé ï ÊïóìÜò ï Áéôùëüò, ï Íéêçöüñïò Èåïôüêçò, ï ÅõãÝíéïò Âïýëãáñçò, ï ÑÞãáò êáé ï ×ñéóôüðïõëïò.

Ιωάννης Βηλαράς

Γ. Δομή του έργου Ôï ðïßçìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôÝóóåñéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: 1ç êáé 2ç óôñïöÞ: Ç ðñþôç ìÝñá ôïõ ðïõëéïý óôçí îåíéôéÜ. 2ç åíüôçôá: 3ç êáé 4ç óôñïöÞ: Ç äåýôåñç ìÝñá ôïõ ðïõëéïý óôçí îåíéôéÜ. 3ç åíüôçôá: 5ç Ýùò ðñïôåëåõôáßá óôñïöÞ: Ïýôå ôçí ôñßôç ìÝñá ôï ðïõëÜêé äåí êáôáöÝñíåé íá âñåé áõôü ðïõ æçôÜåé. 4ç åíüôçôá: Ôåëåõôáßá óôñïöÞ: Ôá ðáèÞìáôá ôïõ ðïõëéïý óõíå÷ßæïíôáé ãéá ðïëëÝò íý÷ôåò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êåíôñéêü èÝìá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ï êáçìüò ôçò áðïäçìßáò, ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ íéþèïõí üóïé îåíéôåýïíôáé êáé ï áãþíáò åðéâßùóçò ðïõ äßíïõí ïé åêðáôñéóìÝíïé óôéò ÷þñåò õðïäï÷Þò ôïõò.

223

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï ðïõëÜêé áíáãêÜóôçêå íá îåíéôåõôåß êáé óõíáíôÜ äõóêïëßåò óôçí îåíéôéÜ. Ôçí ðñþôç íý÷ôá ôïõ îåíéôåìïý äåí ìðïñåß íá âñåé Ýíá êëáäÜêé íá óôáèåß êáé íá ðåñÜóåé ôç íý÷ôá. 2ç åíüôçôá: Âñßóêåôáé óå îÝíï äÜóïò êáé øÜ÷íåé êé áõôü Ýíá ôáßñé ãéá íá ÷ôßóïõí ìáæß ôç öùëéÜ ôïõò êáé íá ìç íéþèåé ìïíáîéÜ. 3ç åíüôçôá: Äåí êáôáöÝñíåé íá âñåé ïýôå êëáäß, ïýôå ôáßñé êáé ðåñíÜ Üó÷çìåò íý÷ôåò èñçíþíôáò. Áðü ðáíôïý ôï äéþ÷íïõí, ãéáôß äåí ôï ãíùñßæïõí. ÁéóèÜíåôáé ÷áìÝíï, åöüóïí åßíáé ôüóï ìáêñéÜ áðü ôï ãíþñéìï ôüðï üóï êáé áðü ôïõò ïéêåßïõò ôïõ. Ôï ìåãáëýôåñï ðñüâëçìá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ôï ðïõëÜêé óôïí îÝíï ôüðï åßíáé üôé äåí ìðïñåß íá âñåé Ýíá êëáäÜêé íá óôáèåß, íá ÷ôßóåé åêåß ôç öùëéÜ ôïõ êáé íá ðåñÜóåé ôéò íý÷ôåò ôïõ. Áðïóõìâïëßæïíôáò ôá óôïé÷åßá áõôÜ, êáôáëáâáßíïõìå üôé Ýíáò îåíéôåìÝíïò äåí Ý÷åé ôüðï (êëáäÜêé) - ðáôñßäá íá ÷ôßóåé ôç æùÞ ôïõ (öùëéÜ) áðü ôçí áñ÷Þ. Ï êáçìüò ôïõ ðïõëéïý ãéá ôç äõóêïëßá ôïõ áõôÞ åêöñÜæåôáé óôéò ðåñéóóüôåñåò óôñïöÝò ôïõ ðïéÞìáôïò êáé óõãêåêñéìÝíá óôçí 1ç, óôç 2ç, óôçí 4ç, óôçí 5ç êáé óôçí 8ç óôñïöÞ. Ôï ñÞìá «îåíõ÷ôÞóù» åìöáíßæåôáé åðáíáëáìâáíüìåíï ìÝóá óôï ðïßçìá. Áõôü óõìâáßíåé ü÷é ôõ÷áßá, êáèþò èÝëåé íá áðïäþóåé ôçí áãùíßá ôïõ îåíéôåìÝíïõ ðïõëéïý íá âñåé Ýíá ìÝñïò ãéá íá ðåñÜóåé ôç íý÷ôá. 4ç åíüôçôá: Óôçí ôåëåõôáßá åíüôçôá ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ îåíéôåìÝíïõ ðïõëéïý óõíå÷ßæïíôáé ãéá ðïëëÝò íý÷ôåò, èÝëïíôáò íá ìáò äåßîåé üôé ôåëéêÜ ç áñíçôéêÞ êáôÜóôáóç óõíå÷ßæåôáé êáé ãåíéêåýåôáé óå üëç ôïõ ôç æùÞ, åöüóïí Ýíáò îåíéôåìÝíïò äåí ðáýåé, üóá ÷ñüíéá êé áí ðåñÜóïõí, íá áéóèÜíåôáé îÝíïò, ìáêñéÜ áðü ôçí ðáôñßäá ôïõ. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ôï ðïßçìá ÷ñçóéìïðïéåß ôï ôÝ÷íáóìá ôçò ðñïóùðïðïßçóçò åíüò ðïõëéïý, ðïõ åìöáíßæåôáé íá óêÝðôåôáé, íá ìéëÜ êáé íá áéóèÜíåôáé óáí Üíèñùðïò. Æåé óõíèÞêåò îåíéôåìïý êáé áãùíéÜ ãéá ôï áí èá ìðïñÝóåé íá êáôáöÝñåé íá öôéÜîåé ôç æùÞ ôïõ óå Ýíá íÝï áëëÜ îÝíï ôüðï. ÁéóèÜíåôáé ìïíáîéÜ, êáèþò Ý÷åé áðï÷ùñéóôåß üëá ôá áãáðçìÝíá ôïõ ðñüóùðá êáé äåí ìðïñåß íá ðñïóáñìïóôåß óôéò íÝåò óõíèÞêåò. ÅðéðëÝïí áéóèÜíåôáé áíåðéèýìçôï, äçëþíïíôáò Ýôóé üôé ï íÝïò êïéíùíéêüò ðåñßãõñïò ôï áíôéìåôùðßæåé ìå åðéöõëáêôéêüôçôá êáé äéóôáãìü. Ôï ìüíï ðïõ åðéèõìåß åßíáé íá ìðïñÝóåé íá âñåé Ýíá ìÝñïò ãéá íá óôÞóåé ôç öùëéÜ ôïõ êáé íá åðéâéþóåé.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία

224

i) Ãëþóóá ÄçìïôéêÞ ìå óôïé÷åßá ëáúêïý ãéáííéþôéêïõ éäéþìáôïò ôçò åðï÷Þò (ðëéá, ãñùíßæïõí, áìðþ÷íïõí, ðáßñåé).

ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ëõñéêü êáé ãëáöõñü, êõñßùò ãéáôß ïëüêëçñï ôï ðïßçìá óôçñßæåôáé óôï ó÷Þìá ôçò ðñïóùðïðïßçóçò ôïõ ðïõëéïý.

Ιωάννης Βηλαράς

iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Âë. ÅéóáãùãéêÜ ó÷üëéá. Ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü, ï óôß÷ïò ðåíôáóýëëáâïò êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá æåõãáñïðëå÷ôÞ. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Ðñïóùðïðïßçóç: Ôï ðïõëÜêé ðïõ åìöáíßæåôáé ùò ï ðñùôáãùíéóôÞò Ðñïóùðïðïßçóç ôïõ ðïéÞìáôïò óõìâïëßæåé ôïí îåíéôåìÝíï. ÌåôáöïñÝò: «óêïôÜäé ðáßñåé», «ç íý÷ôá âéÜæåé», «íý÷ôá ìå äÝñåé», «óå ÌåôáöïñÝò Üãñ’ áãêÜèéá», «ðéêñÜ ìïõ ðÜèéá». ÅðáíÜëçøç: «Ðïý íá êáèßóù íá îåíõ÷ôÞóù;, ðïý íá óôáèþ;, íá ìç ÅðáíÜëçøç ÷áèþ; ÷ùñßò öùëéÜ». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ îåíéôåìÝíïõ ðïõëéïý ðïõ øÜ÷íåé êëáäß, ç Åéêüíåò ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ óôåíáãìïý ôïõ, ç åéêüíá ôùí Üëëùí ðïõëéþí ðïõ ôï äéþ÷íïõí, ç åéêüíá ôùí Üëëùí ðïõëéþí ðïõ åñùôïôñïðïýí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ èñÞíïõ.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Áíôß íá åìöáíßóåé ï ðïéçôÞò Ýíáí îåíéôåìÝíï íá ìéëÜ ãéá ôéò äõóêïëßåò ôçò îåíéôéÜò, ðáñïõóéÜæåé Ýíá ðïõëÜêé íá ôéò áöçãåßôáé. Ðþò ëÝãåôáé áõôÞ ç ôå÷íéêÞ; Ôçí Ý÷åôå óõíáíôÞóåé óå Üëëá êåßìåíá ôïõ Áíèïëïãßïõ óáò Þ Üëëïõ âéâëßïõ; Ç ôå÷íéêÞ êáôÜ ôçí ïðïßá áðïäßäïíôáé áíèñþðéíåò éäéüôçôåò óå ìç áíèñþðéíá ðëÜóìáôá -æþá, öõôÜ, áíôéêåßìåíá Þ áöçñçìÝíåò Ýííïéåò- ëÝãåôáé ðñïóùðïðïßçóç. Óôï ðïßçìá, ëïéðüí, Ýíá ðïõëß áðïêôÜ áíèñþðéíåò éäéüôçôåò. Ìðïñåß íá ìéëÜåé, íá èñçíåß, íá øÜ÷íåé, íá óôåíÜæåé êáé íá ðéêñáßíåôáé. Ç ôå÷íéêÞ áõôÞ áðáíôÜôáé óõíÞèùò óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. Óôï óõãêåêñéìÝíï âéâëßï ôç óõíáíôÜìå óôï êëÝöôéêï ôñáãïýäé ìå ôßôëï ¸íáò áúôüò ðåñÞöáíïò. 2. Ðïéï åßíáé ôï óïâáñüôåñï ðñüâëçìá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ôï îåíéôåìÝíï ðïõëß; Óå ðïéåò óôñïöÝò äéáôõðþíåôáé áõôü; Ôï ìåãáëýôåñï ðñüâëçìá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ôï ðïõëÜêé óôïí îÝíï ôüðï åßíáé üôé äåí ìðïñåß íá âñåé Ýíá êëáäÜêé íá óôáèåß, íá ÷ôßóåé åêåß ôç öùëéÜ ôïõ êáé íá ðåñÜóåé ôéò íý÷ôåò ôïõ. Áðïóõìâïëßæïíôáò ôá óôïé÷åßá áõôÜ, êáôáëáâáßíïõìå üôé Ýíáò îåíéôåìÝíïò äåí Ý÷åé ôüðï (êëáäÜêé) - ðáôñßäá íá ÷ôßóåé ôç æùÞ ôïõ (öùëéÜ) áðü ôçí áñ÷Þ. Ï êáçìüò ôïõ ðïõëéïý ãéá ôç äõóêïëßá ôïõ áõôÞ åêöñÜæåôáé óôéò ðåñéóóüôåñåò óôñïöÝò ôïõ ðïéÞìáôïò, êáé óõãêåêñéìÝíá: óôçí 1ç, 2ç, 4ç, 5ç , 7ç êáé 8ç óôñïöÞ. Ç åðáíÜëçøç

225

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

ôùí åñùôçìáôéêþí öñÜóåùí ôïõ ðïõëéïý («ðïý íá êáèßóù, ðïý íá öùëéÜóù, ðïý íá óôáèþ;») åêöñÜæïõí ìå ãëáöõñü ôñüðï ôçí áãùíßá ôïõ íá âñåé Ýíáí ôüðï íá æÞóåé, üðùò áêñéâþò êáé ïé îåíéôåìÝíïé. 3. ÅîçãÞóôå ôçí åðáíÜëçøç ôïõ ñÞìáôïò «îåíõ÷ôÞóù». Ðþò ëåéôïõñãåß ìÝóá óôï ðïßçìá; Ôï ñÞìá «îåíõ÷ôÞóù» åìöáíßæåôáé åðáíáëáìâáíüìåíï ìÝóá óôï ðïßçìá. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ï ðïéçôÞò èÝëåé íá áðïäþóåé ôçí áãùíßá ôïõ ðïõëéïý - îåíéôåìÝíïõ íá âñåé Ýíá ìÝñïò ãéá íá ðåñÜóåé ôç íý÷ôá. ÁõôÞ ç áãùíßá åßíáé óôáèåñÞ êáé åðáíáëáìâáíüìåíç, åöüóïí ï âßáéá åêðáôñéóìÝíïò Ý÷åé ÷Üóåé ôçí ðåñéïõóßá ôïõ êáé ôï óðßôé ôïõ. ÁðïêëåéóôéêÞ ôïõ ìÝñéìíá åßíáé íá âñåé ôïí ôñüðï íá îáíáöôéÜîåé ôç æùÞ ôïõ, îåêéíþíôáò áðü ôï íá åîáóöáëßóåé óôÝãç ãéá ôïí ßäéï êáé ãéá ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ åßíáé óõíå÷üìåíç êáé ìå áìößâïëï áðïôÝëåóìá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ôé óõìâïëßæïõí ïé ëÝîåéò: «öùëéÜóù», « îÝíï äÜóï», « Üãñé’ áãêÜèéá»; 2. Ãéáôß ôï ðïõëÜêé åßíáé «ðéêñáìÝíï»; 3. Ðþò ðéóôåýåôå üôé áéóèÜíåôáé Ýíáò îåíéôåìÝíïò óôç ÷þñá ìáò;

226

Ο δημοτικός κήπος του Ταξιμιού Γιώργος Θεοτοκάς

Α. Ο δημιουργός Âë. óåë. 141 (ÁíÞìåñá ôçò 28çò Ïêôùâñßïõ 1940)

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï áðüóðáóìá ðïõ áêïëïõèåß åßíáé ç áñ÷Þ ôïõ ôñßôïõ êåöáëáßïõ ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò ËåùíÞò (1940). Ôï êåßìåíï ìáò ìåôáöÝñåé ÷ñïíéêÜ óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áéþíá, óôçí ðïëõåèíéêÞ Êùíóôáíôéíïýðïëç. ÐáñÜëëçëá ìå ôïí áõôïâéïãñáöéêü ÷áñáêôÞñá ôïõ êåéìÝíïõ, áíáðáñßóôáôáé ôï êëßìá êáé ç áôìüóöáéñá ôçò åðï÷Þò åêåßíçò, ìÝóá áðü ôçí ðáñïõóßáóç ôùí åèßìùí, ôùí áíèñþðéíùí ó÷Ýóåùí êáé ôùí áîéïèåÜôùí ôçò Ðüëçò.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ï Äçìïôéêüò êÞðïò… åß÷å èÜññïò ìáæß ôçò»: Ï äçìïôéêüò êÞðïò ôïõ Ôáîéìéïý êáé ïé åðéóêÝðôåò ôïõ. 2ç åíüôçôá: «ÁíÜìåóá óôïõò äýï ðåñéðÜôïõò… üëïé óå êáôçãïñïýóáí»: Ïé óõììïñßåò ôïõ êÞðïõ êáé ôá õðáßèñéá ðáé÷íßäéá ôïõò. 3ç åíüôçôá: «Óôçí êåíôñéêÞ ðëáôåßá… áð’ áõôÞí ôç óêçíÞ»: Ôï êáöåíåßï óôçí ðëáôåßá ôïõ êÞðïõ êáé ï õðáßèñéïò êéíçìáôïãñÜöïò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êýñéï èÝìá åßíáé ç íïóôáëãéêÞ áíÜìíçóç ôçò áôìüóöáéñáò ôçò Ðüëçò ôçí åðï÷Þ åêåßíç, êáèþò êáé ï åëëçíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò, üðùò áõôüò äéáöáßíåôáé ìÝóá áðü ôá Ýèéìá, ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áíèñþðùí êáé ôïí ôñüðï øõ÷áãùãßáò ôïõò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôï áðüóðáóìá áõôü ï áöçãçôÞò êÜíåé ëüãï ãéá ôï

227

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

äçìïôéêü êÞðï ôïõ Ôáîéìéïý, ï ïðïßïò áðïôåëïýóå ÷þñï óõíÜèñïéóçò êáé áíáøõ÷Þò ìéêñþí êáé ìåãÜëùí ôçò ôüôå êïéíùíßáò ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò. Óôçí åßóïäï ôïõ êÞðïõ Ýðñåðå íá ðëçñþóåéò åéóéôÞñéï. ÄéÝèåôå äåîáìåíÝò ìå ÷ñõóüøáñá, ìïíïðÜôéá ðïõ ïäçãïýóáí óôçí ðëáôåßá ôïõ êÝíôñïõ ôïõ, ìåãÜëá äÝíôñá, êáöåíåßï êáé ðÝôñéíç åîÝäñá ãéá ôçí ïñ÷Þóôñá. 2ç åíüôçôá: Óôïí êÞðï áõôü äñïýóáí êáé ïé óõììïñßåò ôùí åöÞâùí ôçò åðï÷Þò, ìå åðéêåöáëÞò ôç óõììïñßá ôùí áãïñéþí ôçò Æùãñáöåßïõ Ó÷ïëÞò ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò. Ç ðáéäéêÞ æùÞ ôïõ ËåùíÞ –ôïõ áöçãçôÞ– åßíáé Üññçêôá óõíäåäåìÝíç ìå ôï äçìïôéêü êÞðï ôïõ Ôáîéìéïý ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò. Åßíáé ï ÷þñïò ðáé÷íéäéïý, óêáíôáëéÜò êáé øõ÷áãùãßáò êáé Üñá åßíáé óõíäåäåìÝíïò ìå óõíáéóèÞìáôá ÷áñÜò êáé åõ÷Üñéóôçò äéÜèåóçò. Åí óõíå÷åßá, óôçí åíüôçôá áõôÞ ðáñïõóéÜæïíôáé êáé ìåñéêÜ áðü ôá êõñéüôåñá ðáé÷íßäéá ðïõ Ýðáéæáí ïé íÝïé ôçò åðï÷Þò åêåßíçò. 3ç åíüôçôá: Ï êÞðïò Þôáí õðåñõøùìÝíïò êáé ïé ðåëÜôåò ôïõ êáöåíåßïõ ìðïñïýóáí íá áðïëáýóïõí ôç èÝá óôï Âüóðïñï êáé ôçí Ðñïðïíôßäá, Ýùò ôá Ðñéãêéðüíçóá. Ôï êáëïêáßñé äéÝèåôå êáé õðáßèñéï êéíçìáôïãñÜöï. Ôï êåßìåíï ôåëåéþíåé ìå ôçí áíÜìíçóç ìéáò ÷éïõìïñéóôéêÞò óêçíÞò, üôáí ïé óõììïñßåò ìáæåýïíôáí ðßóù áðü ôï ÷þñï ôçò ðñïâïëÞò, ãéá íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôçí ôáéíßá ÷ùñßò íá ðëçñþóïõí åéóéôÞñéï, åíþ ïé öýëáêåò ôïõ êÞðïõ ðñïóðáèïýóáí íá ôïõò áðùèÞóïõí, ðåôþíôáò ôïõò íåñü. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ËåùíÞò: Ï Þñùáò áíáðïëåß ôá ðáéäéêÜ ôïõ âéþìáôá, åéäéêÜ åêåßíá ðïõ åßíáé óõíäåäåìÝíá ìå ôï äçìïôéêü êÞðï ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò. Íïóôáëãåß ôéò óôéãìÝò ÷áëÜñùóçò êáé áíåìåëéÜò ðïõ ðåñíïýóå åêåß ìå ôïõò Üëëïõò óõíïìçëßêïõò ôïõ. Ï ôüíïò ôçò áíÜìíçóçò äçëþíåé èáõìáóìü ãéá ôçí Ðüëç êáé ôïí êïóìïðïëßôéêï ÷áñáêôÞñá ôçò. Ç áöÞãçóç Ý÷åé Ýíôïíï ôï óôïé÷åßï ôïõ ñïìáíôéóìïý· áõôü ãßíåôáé öáíåñü óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ðåñéãñÜöåé ôéò ãõíáßêåò ôçò åðï÷Þò: «ëåðôïêáìùìÝíåò êáé ìõãéÜããé÷ôåò êáé ôüóï ãëõêÝò!». Åßíáé ðáñáôçñçôéêüò, åöüóïí èõìÜôáé ìå ôüóç ëåðôïìÝñåéá åéêüíåò, êéíÞóåéò, óõìðåñéöïñÝò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ôï áðüóðáóìá åßíáé ãñáììÝíï óå äçìïôéêÞ, ìå ëÝîåéò ôïõ ðïëßôéêïõ éäéþìáôïò (áññùóôïýóåò, ìðßêïò, óåñéÜíéæå, ðáéäïèÝìé).

228

ii) ¾öïò Ôï áðëü ëåîéëüãéï êÜíåé ôï ýöïò ëéôü, åíþ ç ðáñïõóßá ðëïýóéùí

ó÷çìÜôùí ëüãïõ ÷áñßæåé ãëáöõñüôçôá. Ç óõ÷íÞ ÷ñÞóç ôïõ áóýíäåôïõ ó÷Þìáôïò ðñïóöÝñåé óôçí áöÞãçóç ãñÞãïñï ñõèìü.

Γιώργος Θεοτοκάς

ii) ÁöÞãçóç Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò åßíáé ç äéÞãçóç (Ýììåóç áöÞãçóç) óå ôñßôï ðñüóùðï. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «öùíáêëÜäåò âáôñÜ÷ïõò», «ìðïýêëåò ÷õìÝíåò óôïõò ÌåôáöïñÝò þìïõò», «áõôÞ Ýêáíå ôç ìåãÜëç», «âáóßëåõáí ïé óõììïñßåò», «áäÝóðïôá áãüñéá», «íá ôá âÜëåé üëá áõôÜ óôï ÷áñôß», «Þôáíå ðáñáäïìÝíïé… Üëöá – âÞôá», «äßêïðï ìá÷áßñé», «ïäçãïýóå ôçí ïñ÷Þóôñá», «êüóìïò ôùí ìåãÜëùí», «Ðñéãêçðüíçóá ìéóïóâçóìÝíá», «ýöïò ôåëåôïõñãéêü». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «Ïé ðåñßðáôïé ôïõ ÊÞðïõ Ýêáíáí êýêëï êáé ðÞÐñïóùðïðïéÞóåéò ãáéíáí ðñïò ôçí ðëáôåßá», «âÜôñá÷ïé öùíáêëÜäåò êáé áóôåßïõò», «Ýðáéæå ôï êáëïêáßñé ï õðáßèñéïò êéíçìáôïãñÜöïò», «ôï íåñü äåí åñ÷üôáíå». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí åêêëçóßá», «óáí Ýíá ìðáëêüíé», «Ýíá åßäïò éåÐáñïìïéþóåéò ñïôåëåóôßáò». Áóýíäåôï ó÷Þìá: ó÷Þìá «Ãéá íá ìðåéò… ï êáèÝíáò», «ÄåîéÜ Þôáíå… ðñÜóéíá», «Ôá âáñåëÜêéá… äéáãùíéóìïýò», «¹ôáíå ôá ôñáðåæÜêéá ôïõ êáöåíåßïõ… ï êüóìïò ôùí ìåãÜëùí», «Ôï óõíäÝáíå… ôçí ïèüíç», «ÊáìéÜ öïñÜ… öþíáæáí æÞôù». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ äçìïôéêïý êÞðïõ, ç åéêüíá ôùí öõëÜêùí ôïõ Åéêüíåò êÞðïõ, ç åéêüíá ôùí Éôáëßäùí áäåñöþí, ç åéêüíá ôçò ËïõÀæáò, ç åéêüíá ôùí óõììïñéþí, ç åéêüíá ôùí ðáé÷íéäéþí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí îåöùíçôþí ôùí ãêáñóïíéþí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí ðïëéôéêþí óõæçôÞóåùí, ç åéêüíá ôçò èÝáò áðü ôï êáöåíåßï, ç åéêüíá ôùí õðáëëÞëùí ôïõ êÞðïõ ðïõ êáôáâñÝ÷ïõí ôçí ïèüíç ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéá èÝóç åß÷å óôçí ðáéäéêÞ æùÞ ôïõ áöçãçôÞ ï Äçìïôéêüò ÊÞðïò ôïõ Ôáîéìéïý; ÁðáíôÞóôå êÜíïíôáò áíáöïñÜ óå óõãêåêñéìÝíá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ. Ç ðáéäéêÞ æùÞ ôïõ ËåùíÞ åßíáé Üññçêôá óõíäåäåìÝíç ìå ôï äçìïôéêü êÞðï ôïõ Ôáîéìéïý ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò. Åßíáé ï ÷þñïò ðáé÷íéäéïý, óêáíôáëéÜò êáé øõ÷áãùãßáò, Üñá åßíáé âéùìáôéêÜ óõíäåäåìÝíïò ìå óõíáéóèÞìáôá ÷áñÜò êáé åõ÷Üñéóôçò äéÜèåóçò. ×ùñßá ðïõ áðïäåéêíýïõí êÜôé ôÝôïéï åßíáé ôá åîÞò: á. «¹ôáíå êüóìïò ïëüêëçñïò»: Ï êÞðïò ãÝìéæå áðü áíèñþðïõò äéáöïñåôéêþí öõëþí, çëéêéþí êáé êïéíùíéêþí ôÜîåùí. â. «ÄÝêá êïñüìçëá ìßá äåêÜñá…. ìá Üîéæå ï êüðïò»: Ï ËåùíÞò èõ-

229

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

ìÜôáé ìå íïóôáëãßá ôéò þñåò ðïõ ðåñíïýóå óôïí åèíéêü êÞðï. Åäþ ìáò áíáöÝñåé ôç ÷áñÜ ðïõ Ýðáéñíå üôáí êáôÜöåñíå íá ðÜñåé ðåñéóóüôåñá êïñüìçëá áð’ üóá ðñïÝâëåðå ç ìåñßäá ðïõ êüóôéæå ìßá äåêÜñá. Ôï íá öÜåé ôüóá Üãïõñá êïñüìçëá Ýíá ðáéäß ôçò çëéêßáò ôïõ óÞìáéíå êïéëüðïíï. Ùóôüóï êÜôé ôÝôïéï äåí ôïí ðôïïýóå, êáèþò ôï Ýêáíå ìüíï êáé ìüíï ãéá ôç ÷áñÜ ôïõ ðáæáñÝìáôïò êáé ãéá ôçí éêáíïðïßçóç ðïõ Ýíéùèå êáôüðéí üôé êáôüñèùóå íá îåãåëÜóåé ôïí ðùëçôÞ. ã. «Ðïõ Þôáíå óùóôü èÝáìá»: ï áöçãçôÞò ðåñéãñÜöåé åäþ ôç ëåéôïõñãßá ôçò ïñ÷Þóôñáò, äßíïíôáò Ýìöáóç óôçí ðáñïõóßá ôïõ ìáÝóôñïõ, ðïõ åíôõðùóßáæå êïõíþíôáò ôçí ìðáãêÝôá ôïõ ìå äåîéïôå÷íßá. Åßíáé ìéá åéêüíá ðïõ Ý÷åé ÷áñá÷ôåß óôç ìíÞìç ôïõ ËåùíÞ. ä. «¹ôáíå Ýíá ðáíüñáìá… ìå ôéò þñåò»: Ï áöçãçôÞò áíáöÝñåôáé óôç èÝá ðïõ áíôßêñéæå êáíåßò êáèéóìÝíïò óôá ôñáðåæÜêéá ôïõ êáöåíåßïõ, ðïõ Ýâëåðáí áðü ôï Âüóðïñï ùò ôá Ðñéãêçðüíçóá ôçò Ðñïðïíôßäáò. ¹ôáí Ýíá èÝáìá ðïõ Ý÷åé ÷áñá÷ôåß Ýíôïíá óôï ìõáëü ôïõ áöçãçôÞ. å. «¸íá åßäïò éåñïôåëåóôßáò»: ×ñçóéìïðïéåß ôçí ðáñïìïßùóç áõôÞ áíáöåñüìåíïò óôéò óêáíôáëéÝò ðïõ óêÜñùíáí ïé óõììïñßåò ôùí áíÞëéêùí ðáéäéþí, ðñïêåéìÝíïõ íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôçí ôáéíßá, ÷ùñßò íá ðëçñþóïõí. ¸íá ôÝôïéï ôÝ÷íáóìá ãéá Ýíá ðáéäß ôçò çëéêßáò ôïõ öáíôÜæåé ðñÜãìáôé éåñïôåëåóôßá. óô. «Êáíåßò äåí Þèåëå íá ëåßøåé áðü áõôÞí ôç óêçíÞ»: Ðñüêåéôáé ãéá ôç óêçíÞ üðïõ ïé õðÜëëçëïé ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ áíôéëáìâÜíïíôáé ôçí ðñïóðÜèåéá ôùí ìéêñþí íá äïõí ôçí ôáéíßá ÷ùñßò íá ðëçñþóïõí åéóéôÞñéï êáé ðñïóðáèïýí íá ôïõò áðùèÞóïõí êáôáâñÝ÷ïíôÜò ôïõò. Ôá ðáñáðÜíù åßíáé áíáìíÞóåéò, êõñßùò áðü óêáíôáëéÝò ðïõ Ýêáíå ï ËåùíÞò óôçí ðáéäéêÞ ôïõ çëéêßá. Ôá êáìþìáôá áõôÜ åßíáé ìåí áíïýóéá, áëëÜ ðåñéÝ÷ïõí ôéò áíáìíÞóåéò ìéáò åõ÷Üñéóôçò êáé áíÝìåëçò ðáéäéêÞò çëéêßáò, ðïõ ÷áñÜóóïíôáé âáèéÜ óôçí øõ÷Þ êÜèå áíèñþðïõ êáé ôïí óõíïäåýïõí óå üëç ôïõ ôç æùÞ. 2. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ öáßíåôáé ç óõíýðáñîç áëëüèñçóêùí êáé áëëüöõëùí óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç óôéò áñ÷Ýò ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá; ÔÝóóåñá åßíáé ôá ÷ùñßá ðïõ áðïäåéêíýïõí ôïí ðïëõåèíéêü ÷áñáêôÞñá ôçò ðüëçò ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò ôùí áñ÷þí ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá: á) «Åêåß óõíáíôïýóåò êáé ôéò äýï Éôáëßäåò áäåñöÝò», â) «Åêåß ðáñïõóéáæüôáíå êáìéÜ öïñÜ êé ç ËïõÀæá, ç Ãáëëßäá», ã) «…ôá áãüñéá ôùí êáèïëéêþí öñÝñçäùí», ä) «Åêåß ôéò ÊõñéáêÝò ïäçãïýóå ôçí ïñ÷Þóôñá ï ðåñßöçìïò Ôïýñêïò ìáÝóôñïò Éó÷Üí ÌðÝçò».

230

3. ÐåñéãñÜøôå êé åóåßò, ìå ôñüðï ðáñüìïéï ìå áõôü ôïõ áöçãçôÞ, Ýíá ïìáäéêü ðáé÷íßäé ðïõ ðáßæåôå ìå ôïõò ößëïõò óáò. ¸íá õðáßèñéï ïìáäéêü ðáé÷íßäé äéÜóçìï óôéò ðáéäéêÝò óõíôñïöéÝò åßíáé ôá ìÞëá. Åßíáé Ýíá ðáé÷íßäé ðïõ ðáßæåôáé áðü ðïëëÜ Üôïìá êáé óå ìåãÜëï ÷þñï. Áò ïñéïèåôÞóïõìå Ýíá ìáêñüóôåíï ÷þñï óáí ãÞðåäï. Óå êÜèå Üêñç ôïõ êÜèåôáé áðü Ýíáò ðáßêôçò, åíþ üëïé ïé õðüëïéðïé óôÝêïíôáé óôï ìÝóïí ôçò Ýêôáóçò êáé êéíïýíôáé åëåýèåñá. ÊáèÝíáò áðü ôïõò áêñéáíïýò ðáßêôåò ðåôÜåé äéáäï÷éêÜ ôçí ìðÜëá óôïí Üëëïí· óôü÷ïò ôïõò åßíáé íá ðåôý÷ïõí ìå ôçí ìðÜëá êÜðïéï áðü ôá ðáéäéÜ ðïõ âñßóêïíôáé óôï êÝíôñï. Áí ôï ðåôý÷ïõí, ôüôå ôï ðáéäß ðïõ ÷ôõðÞèçêå ÷Üíåé êáé áðïâÜëëåôáé áðü ôï ÷þñï ðáé÷íéäéïý. Ðñïóï÷Þ! Áí êÜðïéï áðü ôá ðáéäéÜ ðñïëÜâåé êáé ðéÜóåé ôçí ìðÜëá ðïõ ðñïóðáèåß íá ôï ðåôý÷åé ÷ùñßò ç ìðÜëá íá Ý÷åé ðñþôá áêïõìðÞóåé óôï Ýäáöïò, ôüôå öùíÜæïõìå «ìÞëï» êáé ôá äõï ðáéäéÜ áíôáëëÜæïõí èÝóåéò. Áõôüò ðïõ Ýäùóå ôï ìÞëï ãßíåôáé óôü÷ïò êáé ìðáßíåé óôï êÝíôñï ôïõ ãçðÝäïõ êáé áõôüò ðïõ ôï Ýðéáóå ãßíåôáé Ýíáò áðü ôïõò áêñéáíïýò ðáßêôåò. Ôï ðáé÷íßäé ôåëåéþíåé üôáí Ý÷ïõí ðëÝïí ÷ôõðçèåß áðü ôçí ìðÜëá üëïé ïé ðáßêôåò ôïõ êÝíôñïõ.

Γιώργος Θεοτοκάς

4. ÓõíèÝóôå Ýíá ìéêñü êåßìåíï ãéá ôçí ðüëç Þ ôï ÷ùñéü óáò, ôïõò áíèñþðïõò êáé ôéò óõíÞèåéÝò ôïõò. Ôï ÷ùñéü ìïõ âñßóêåôáé óêáñöáëùìÝíï ðÜíù óôçí ðëáãéÜ åíüò áñêåôÜ áðüêñçìíïõ âïõíïý, åíþ ç èÜëáóóá äåí áðÝ÷åé ðïëý, ðáñÜ ìüíï ìåñéêÜ ÷éëéüìåôñá. ÐÜíù áðü ôï óðßôé ìáò õðÜñ÷åé äÜóïò ôüóï ôåôñáãùíéóìÝíï óå ó÷Þìá, ðïõ ìïéÜæåé óáí êÜðïéïò íá ôï Ý÷åé ó÷çìáôßóåé ìå ÷Üñáêá. Ïé êÜôïéêïé áó÷ïëïýíôáé ìå ôçí êôçíïôñïößá êáé ôçí êáëëéÝñãåéá êáé ôç óõãêïìéäÞ ôçò åëéÜò. Ôïõò ìÞíåò ôïõò êáëïêáéñéïý, ïé ðïëëÝò äïõëåéÝò óôá æþá êáé óôá ÷ùñÜöéá Ý÷ïõí áñáéþóåé, ãåãïíüò ðïõ äßíåé ôçí åõêáéñßá óôïõò êáôïßêïõò íá îåêïõñáóôïýí êáé íá êïõôóïìðïëÝøïõí. Ôá áðïãåýìáôá äå âñßóêåéò íá êáèßóåéò óôá êáöåíåßá ôïõ ÷ùñéïý, êÜôù áðü ôá äýï áéùíüâéá ðëáôÜíéá ôçò êåíôñéêÞò ðëáôåßáò, äßðëá óôçí åêêëçóßá. Ïé ãÝñïé êáé ïé íÝïé áðü ôçí ÁèÞíá, óõíÞèùò Üíôñåò, óõæçôïýí êáé ôóáêþíïíôáé, åíþ ðÜíôïôå åðéðëÝïí ìÝëïò ôçò ðáñÝáò åßíáé ôï ïýæï ìå ìåæÝ. Óôï ÷ùñéü ìïõ ïé Üíèñùðïé äå öïñïýí ôá êáëÜ ôïõò ðáñÜ ìüíï óå ãéïñôÝò êáé óêüëåò, åéäéêÜ ôï Äåêáðåíôáýãïõóôï, ðïõ äéïñãáíþíåôáé «åëëçíéêÞ âñáäéÜ» ìå åëëçíéêÜ óõãêñïôÞìáôá êõñßùò ðáñáäïóéáêÞò ìïõóéêÞò. ¼ëïé ôüôå ôñþíå, ðßíïõí êáé ôéò ðñþôåò ðñùéíÝò þñåò áñ÷ßæåé ï ÷ïñüò. Áëßìïíü óïõ, áí åßóáé åðéóêÝðôçò óôï ÷ùñéü Þ áðü ôçí ÁèÞíá! Ìå ôï ðïõ ðñïâÜëëåéò áðü ôç ãùíßá üëïé –ìá üëïé!– óå êïéôïýí óá íá óïõ êÜíïõí áêôéíïãñáößá. Êáíåßò

231

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

äå èá Þèåëå íá ëåßðåé áðü áõôü ôï îåöÜíôùìá ðïõ áðïôåëåß êáé èÝìá óõæÞôçóçò ãéá ìÝñåò ìåôÜ.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Æùãñáößóôå ôïí êÞðï ôïõ Ôáîéìéïý Þ Ýíá ôìÞìá ôïõ. 2. Áíôëþíôáò óôïé÷åßá áðü ôï êåßìåíï åðé÷åéñÞóôå íá óêéáãñáöÞóåôå ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ ËåùíÞ. 3. Ãéá ðïéï ëüãï ðéóôåýåôå üôé ï ËåùíÞò èõìÜôáé ìå ôüóç íïóôáëãßá ôçí åðï÷Þ åêåßíç;

232

Ταξίδι χωρίς επιστροφή Διδώ Σωτηρίου

Α. Η δημιουργός Ç Äéäþ Óùôçñßïõ ãåííÞèçêå óôï Áúäßíéï ôçò ÌéêñÜò Áóßáò ôï 1914 êáé åßíáé Ýíá áðü ôá ðéï ãíùóôÜ ïíüìáôá ôçò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò. Ï îåñéæùìüò ôïõ åëëçíéóìïý ôï 1922 ôçí Ýöåñå óôçí ÅëëÜäá. Ôåëåßùóå ôï ÃõìíÜóéï óôçí ÁèÞíá êáé óðïýäáóå ÃáëëéêÞ Öéëïëïãßá. Óôç óõíÝ÷åéá ðñáãìáôïðïßçóå ìåôáðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Óïñâüíçò. Áó÷ïëÞèçêå åðáããåëìáôéêÜ ìå ôç äçìïóéïãñáößá. Ç åìöÜíéóÞ ôçò óôá ãñÜììáôá Ýãéíå êÜðùò áñãÜ, ôï 1958, ìå ôï ìõèéóôüñçìá Ïé íåêñïß ðåñéìÝíïõí, ìå èÝìá åìðíåõóìÝíï áðü ôá âÜóáíá ôïõ åëëçíéóìïý ôçò Éùíßáò ôï 1922. Ç Óùôçñßïõ áöçãåßôáé óùóôÜ, óêéáãñáöåß Þ êáëýôåñá øõ÷ïãñáöåß ôïõò ÞñùÝò ôçò êáé äßíåé óôá ãåãïíüôá, ôá ðåñéóóüôåñá áðü ôá ïðïßá åßíáé éóôïñéêÜ äïóìÝíá, ìéá æùíôÜíéá ðïõ ôá êÜíåé êáé ðÜëé åðßêáéñá. ¸÷åé ôáëÝíôï äõíáôÞò ðåæïãñÜöïõ, ãé’ áõôü êáé ôá ìõèéóôïñÞìáôÜ ôçò ðïõ áêïëïýèçóáí ôï ðñþôï, ôá äÝ÷ôçêå ìå åíèïõóéáóìü ç êñéôéêÞ. Ôï óçìáíôéêüôåñï Ýñãï ôçò, ôá ÌáôùìÝíá ÷þìáôá Ýãéíå åõíïúêÜ áðïäåêôü êáé áðü ôï ôïõñêéêü êïéíü (Âñáâåßï ÅëëçíïôïõñêéêÞò Öéëßáò ÉÉÐÅÊÔÓÉ). Ôï Ýñãï ôçò, ðïõ Ý÷åé ìåôáöñáóôåß óå ðïëëÝò îÝíåò ãëþóóåò, äéáðíÝåôáé áðü áíèñùðéóìü, åéñçíéêÜ êáé äéáðïëéôéóìéêÜ ìçíýìáôá. Ãéá ìåãÜëá ðáéäéÜ åßíáé ãñáììÝíá ôá âéâëßá ÌÝóá óôéò öëüãåò êáé ÅðéóêÝðôåò. ¢ëëá âéâëßá ôçò ãéá ìåãÜëïõò åßíáé: ÅíôïëÞ, Êáôåäáöéæüìåèá. Ãéá ôï óýíïëï ôçò ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò ôçò Ý÷åé ôéìçèåß ìå ôï Åéäéêü Êñáôéêü Âñáâåßï Ëïãïôå÷íßáò (1989) êáé ìå ôï Âñáâåßï ôçò ÔÜîåùò ÃñáììÜôùí êáé Êáëþí Ôå÷íþí ôçò Áêáäçìßáò Áèçíþí (1990). Ç ßäéá áðáíôïýóå óôï åñþôçìá áðü ðïý åìðíÝåôáé êáé ãéá ðïéï ëüãï ãñÜöåé êáé ìÜëéóôá ìå ôüóï ðÜèïò, ùò åîÞò: «Ãéá íá ìçí îå÷íïýí ïé ðáëáéïß êáé ãéá íá âãÜæïõí óùóôÞ êñßóç ïé íÝïé». Ôï Ýñãï ôçò åßíáé ñåáëéóôéêü êáé Ý÷åé áöçãçìáôéêü ÷áñáêôÞñá. Ìå ôï äéêü ôçò éäéáßôåñï ôñüðï, óõíèÝôåé Ýíáí õðÝñï÷ï çèïãñáöéêü êüóìï ðïõ äåí áðáñôßæåôáé áðü åîùðñáãìáôéêïýò êáé åîùëïãéêïýò Þñùåò,

233

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

êáèþò ç áöÞãçóÞ ôçò áíáöÝñåôáé óå éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ðïõ óçìÜäåøáí ôï ÷áñáêôÞñá êáé ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôçò, êáèïñßæïíôáò óõã÷ñüíùò êáé ôç óõããñáöéêÞ ôå÷íïôñïðßá ôçò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï êåßìåíï áõôü åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï âéùìáôéêü ìõèéóôüñçìá Ïé íåêñïß ðåñéìÝíïõí. Ç õðüèåóç ôïõ ðñþôïõ áõôïý ìõèéóôïñÞìáôïò ôçò Äéäþò Óùôçñßïõ áíáöÝñåôáé óôá èýìáôá ôçò ÌéêñáóéáôéêÞò êáôáóôñïöÞò, ôïí îåñéæùìü ôùí åëëçíéêþí ðëçèõóìþí êáé ôéò óêëçñÝò äïêéìáóßåò ðïõ áíôéìåôþðéóáí ïé ðñüóöõãåò êáôÜ ôçí åãêáôÜóôáóÞ ôïõò óôçí ÅëëÜäá. Ç Áëßêç ÌÜæç, Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò êáé ðñùôáãùíßóôñéá ôïõ áðïóðÜóìáôüò ìáò, áöçãåßôáé ôéò áíáìíÞóåéò ôçò áðü ôá äñáìáôéêÜ åêåßíá ãåãïíüôá. ÊÝíôñï áíáöïñÜò åßíáé ìéá åëëçíéêÞ ïéêïãÝíåéá åíüò ÷ùñéïý óôçí ¸öåóï. Óôï êåßìåíï âëÝðïõìå ôçí åõôõ÷éóìÝíç æùÞ ôùí ÅëëÞíùí ôçò ÌéêñÜò Áóßáò, ðñïôïý íá îåóðÜóïõí ïé ôáñá÷Ýò ðïõ óçìáôïäüôçóáí ôçí áðáñ÷Þ ôïõ îåñéæùìïý ôïõò êáé ôçò ìåãáëýôåñçò ôñáãùäßáò ðïõ ãíþñéóå ï åëëçíéóìüò óôç äéÜñêåéá ôïõ 20ïý áéþíá.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Äåí ðñüëáâå ï èåßïò ÃéÜãêïò… êñýâïõìå ôá ÷åéìùíéÜôéêá»: Ç áðüöáóç ôïõ ÃéÜãêïõ íá óôåßëåé ôç ãõíáßêá ôïõ êáé ôçí áíéøéÜ ôïõ óôçí ÁèÞíá. 2ç åíüôçôá: «ÐÞãáéíå êé åóý Áëßêç… íá ôç öôéÜ÷íáí êáé ãéáôß;»: Ç áðïóôïëÞ ôçò Áëßêçò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôçò. 3ç åíüôçôá: «¼ôáí öôÜóáìå óôçí ïäü… ôá íÝá áð’ ôï ìÝôùðï åßíáé Üó÷çìá»: Ôï êëßìá ðïõ åðéêñáôåß óôï óðßôé ôçò Áëßêçò êáé ç áíôßäñáóç ôùí ãïíéþí ôçò óôï Üêïõóìá ôçò öõãÞò ôçò. 4ç åíüôçôá: «Ç áéóéïäïîßá üëïõ ôïõ êüóìïõ… öýëáãå ôï ìÝëëïí»: Ç Áëßêç áðï÷áéñåôÜ ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

234

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç åõôõ÷éóìÝíç æùÞ ðïõ æïýóáí ïé ¸ëëçíåò ôçò ÌéêñÜò Áóßáò, ðñéí îåóðÜóïõí ïé ôáñá÷Ýò ðïõ ïäÞãçóáí óôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ. ÐñïâÜëëïíôáé ïé óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí áíèñþðùí ðïõ Ýñ÷ïíôáé áíôéìÝôùðïé ìå ôïí õðï÷ñåùôéêü îåñéæùìü áðü ôá óðßôéá ôïõò, ôéò ðåñéïõóßåò, ôçí ðáôñßäá, ôá áãáðçìÝíá ôïõò ðñüóùðá.

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï áðüóðáóìá îåêéíÜ ìå ôçí áðüöáóç ôïõ èåßïõ ôçò Áëßêçò, ôïõ ÃéÜãêïõ, íá óôåßëåé åðåéãüíôùò ôç ãõíáßêá ôïõ êáé ôçí áíéøéÜ ôïõ óôçí ÁèÞíá, êáèþò ç êáôÜóôáóç óôï ìÝôùðï ôïõ ðïëÝìïõ åßíáé êñßóéìç. 2ç åíüôçôá: Ç ãõíáßêá ôïõ Åñìéüíç, óáóôéóìÝíç äßíåé óôçí Áëßêç Ýíá óáêïýëé ìå ëßñåò êáé ôçò áíáèÝôåé ôçí åîÞò áðïóôïëÞ: íá ðÜåé óôï óðßôé ôçò íá áðï÷áéñåôßóåé ôïõò ãïíåßò ôçò êáé íá äþóåé óôç ìçôÝñá ôçò áõôÜ ôá ÷ñÞìáôá, ìå ôá ïðïßá èá ðëçñþóåé ôç ìåôáöïñÜ ôçò óôçí ÅëëÜäá, üôáí Ýñèåé ç þñá ôçò êñßóçò. Óôç äéáäñïìÞ ðáñáêïëïõèïýìå ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò Áëßêçò ó÷åôéêÜ ìå ôçí êáôÜóôáóç. Óôï ÷ùñßï áõôü ôïõ êåéìÝíïõ âëÝðïõìå ôçí Áëßêç íá êáôáêëýæåôáé áðü äýï áíôéöáôéêÜ óõíáéóèÞìáôá· áéóèÜíåôáé ôáõôü÷ñïíá óõãêßíçóç êáé ïñãÞ. Óõãêßíçóç ãéáôß óõíåéäçôïðïéåß ôç äõóêïëßá ôçò êáôÜóôáóçò óôçí ïðïßá ðåñéÞëèå îáöíéêÜ êáé ïñãÞ ãéáôß óõíåéäçôïðïéåß üôé áðï÷ùñßæåôáé ôçí üìïñöç ðáôñßäá ôçò, åéêüíåò ôçò ïðïßáò ðáñáêïëïõèïýìå óôç äéáäñïìÞ ôçò ìå ôï ôñÝíï ôïõ ÌðïõôæÜ. ÐïëëÜ åßíáé ôá åñùôÞìáôá ðïõ ôáëáéðùñïýí ôï ìõáëü êáé ôçí øõ÷Þ ôçò. ÁíáñùôéÝôáé ãéáôß ïé Üíèñùðïé ôçò ÌéêñÜò Áóßáò íá öåýãïõí êõíçãçìÝíïé êáé íá óêïôþíïíôáé, ãéáôß íá êáßãïíôáé ðÜëé ôá óðßôéá ôïõò, ôá óðáñôÜ ôïõò êáé ïé åëðßäåò ôïõò êáé ãéáôß äå âñßóêåôáé Ýíáò ôñüðïò íá æåé ï êáèÝíáò óôç ãç ôùí ðñïãüíùí ôïõ êáé íá ôç äïõëåýåé Þóõ÷á, åßôå åßíáé ¸ëëçíáò, åßôå Ôïýñêïò. ÁíáñùôéÝôáé åðßóçò ðïéïé Üíèñùðïé äçìéïõñãïýí áõôÞ ôç óõìöïñÜ êáé ãéáôß. ¼ëá áõôÜ ôá åñùôÞìáôá åßíáé åýëïãá êáé ôáéñéÜæïõí óôïí ôñüðï óêÝøçò åíüò ðáéäéïý, üôáí Ýñ÷åôáé áíôéìÝôùðï ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôïõ ðïëÝìïõ. Ç áèþá ðáéäéêÞ øõ÷Þ äõóêïëåýåôáé íá êáôáíïÞóåé ôéò óêïðéìüôçôåò ðïõ õðáãïñåýïõí ôïí ðüëåìï êáé ïäçãïýí óôï ÷áìü êáé ôçí êáôáóôñïöÞ. Ôçò öáßíåôáé áäéáíüçôï íá õðÜñ÷åé êÜôé ðéï ðïëýôéìï áðü ôéò æùÝò ôüóùí áíèñþðùí, ôéò åéñçíéêÝò åñãáóßåò ôïõò Þ ôçí Ýííïéá ôçò ðáôñßäáò. ¼ëåò áõôÝò ïé óêÝøåéò äåß÷íïõí Ýíáí áãíü, âáèéÜ óõíáéóèçìáôéêü êáé åõáßóèçôï øõ÷éêü êüóìï. 3ç åíüôçôá: Óôï ðáôñéêü ôçò óðßôé ðáñáôßèåôáé ôñáðÝæé êáé üëá åßíáé óáí íá ìç óõìâáßíåé ôßðïôá. Ç ìçôÝñá ôçò ðáßñíåé ôá ÷ñÞìáôá êáé ôá êñýâåé. Ï ðáôÝñá ôçò Áëßêçò åíçìåñþíåôáé ãéá ôï ôáîßäé ôçò êüñçò ôïõ ëüãù ôçò êáôÜóôáóçò, áëëÜ èåùñåß üôé äåí óõíôñÝ÷åé ëüãïò áíçóõ÷ßáò. 4ç åíüôçôá: Ç ôÝôáñôç åíüôçôá áíáöÝñåôáé óôç óêçíÞ áðï÷áéñåôéóìïý ôçò Áëßêçò ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò, ç ïðïßá ãßíåôáé åõêïëüôåñç ëüãù ôçò áéóéüäïîçò áôìüóöáéñáò ðïõ åðéêñáôåß óôï ðáôñéêü ôçò óðßôé. Áíôßèåôá ìå ôïõò õðüëïéðïõò, ç Áëßêç áíçóõ÷åß, ãé’ áõôü êáé

Διδώ Σωτηρίου

235

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

õðåíèõìßæåé óôç ìçôÝñá ôçò ôé íá êÜíåé üôáí Ýñèåé ç äýóêïëç þñá. Öåýãïíôáò áíáñùôéÝôáé áí èá ôçò äïèåß ðïôÝ îáíÜ ç åõêáéñßá íá åðéóôñÝøåé êáé áí èá îáíáäåß ôï ãíþñéìï áõôü ôüðï êáé ôá óõããåíéêÜ ôçò ðñüóùðá. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Áëßêç: Ç Áëßêç åßíáé ìéá Ýöçâç ðïõ âñßóêåôáé îáöíéêÜ áíôéìÝôùðç ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôïõ ðïëÝìïõ. ÐñïÝñ÷åôáé áðü ìåãáëïáóôéêÞ ïéêïãÝíåéá, üðùò Þôáí ïé ðåñéóóüôåñåò óôç Ìéêñáóßá, êáé ïé äõóêïëßåò ðïõ ðñüêåéôáé íá áíôéìåôùðßóåé ôçò öáßíïíôáé áíõðÝñâëçôåò. Áíçóõ÷åß ãéá ôï ìÝëëïí ôçò êáé ðéêñáßíåôáé åðåéäÞ èá áðï÷ùñéóôåß ôçí ðáôñßäá ôçò ðïõ ôüóï áãáðÜåé áëëÜ êáé ôá áãáðçìÝíá ôçò ðñüóùðá. Åßíáé ôñïìáãìÝíç êáé Ý÷åé áìöéâïëßåò ãéá ôï áí èá êáôáöÝñåé íá îáíáäåß ôïõò ãïíåßò ôçò ðïõ áöÞíåé ðßóù. Åßíáé ðñïóãåéùìÝíç óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé óõíåéäçôïðïéåß ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò åßíáé õðï÷ñåùìÝíç íá öýãåé áðü ôç Óìýñíç. Ôá åñùôÞìáôá ðïõ èÝôåé äåß÷íïõí ôç äõóêïëßá ìéáò áèþáò ðáéäéêÞò øõ÷Þò íá êáôáíïÞóåé ôéò óêïðéìüôçôåò ôïõ ðïëÝìïõ. Óôï óçìåßï áõôü èá ëÝãáìå üôé åìöáíßæåôáé êáé ëßãï èõìùìÝíç. Ðñïò óôéãìÞí, üôáí öôÜíåé óôï óðßôé ôçò, ç áãùíßá ôçò êáôáðñáàíåôáé, áëëÜ ôï óõíáßóèçìá åßíáé ðáñïäéêü. ¢ëëá ðñüóùðá: Ôá õðüëïéðá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ áíôéäñïýí ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï óôç óêÝøç üôé ðñÝðåé íá öýãïõí áðü ôçí ðáôñßäá êáé ôá óðßôéá ôïõò. Ç ðñþôç áíôßäñáóç åßíáé áõôÞ ôçò Ýíôïíçò áãùíßáò, ôçò óôåíï÷þñéáò êáé ôçò áðåëðéóßáò, óõíáéóèÞìáôá ðïõ áðïôõðþíïíôáé óôï ðñüóùðï ôïõ èåßïõ ôçò Áëßêçò, ôïõ ÃéÜãêïõ. Áðü ôçí Üëëç Ý÷ïõìå ôç äéáöïñåôéêÞ áíôßäñáóç ôùí ãïíéþí ôçò Áëßêçò. Ôçí þñá ðïõ ç Áëßêç öôÜíåé óôï óðßôé ãéá íá ôïõò áðï÷áéñåôßóåé, åêåßíïé ôñþíå ìáæåìÝíïé êáé êáíåßò ôïõò äå äåß÷íåé áíÞóõ÷ïò. ¹ôáí ìéá óõíçèéóìÝíç ìÝñá ãé’ áõôïýò, ãåãïíüò ðïõ áíáêïõößæåé ôçí Áëßêç. Ï ðáôÝñáò ôçò ìÜëéóôá åßíáé áõôüò ðïõ áíçóõ÷åß ëéãüôåñï. Èåùñåß üôé ç êáôÜóôáóç óôï ìÝôùðï äåí åìðíÝåé áíçóõ÷ßá êáé üôé Ýôóé óõíçèßæåôáé óôïí ðüëåìï. Ç ìçôÝñá ôçò, áðü ôçí Üëëç, äåß÷íåé ðåñéóóüôåñï åðéöõëáêôéêÞ êáé äåí áðïêëåßåé ôï åíäå÷üìåíï ôçò êáôáóôñïöÞò. Ãé’ áõôü ôç âëÝðïõìå íá äÝ÷åôáé êñõöÜ áðü ôïí Üíôñá ôçò ôá ÷ñÞìáôá ðïõ ôçò óôÝëíåé ç Åñìéüíç.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία

236

i) Ãëþóóá Ôï êåßìåíï ÷ñçóéìïðïéåß ôç ãëþóóá ðïõ ìéëïýóáí ïé ÌéêñáóéÜôåò ¸ëëçíåò ôçí åðï÷Þ åêåßíç (óïõëÞíåò, êáóüíåò, Áúíôéíßïõ).

ii) ¾öïò Ôï áðüóðáóìá åßíáé âéùìáôéêü êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü éäéáßôåñç óõíáéóèçìáôéêÞ Ýíôáóç, êõñßùò óôá ÷ùñßá üðïõ ç óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò Áëßêçò. Ïé óõ÷íïß äéÜëïãïé äßíïõí æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá óôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ. Ôï ðëÞèïò ôùí åêöñáóôéêþí ìÝóùí (ðñïóùðïðïéÞóåéò êáé ìåôáöïñÝò) åíôåßíåé ôç æùíôÜíéá êáé ôç ãëáöõñüôçôá ôçò áöÞãçóçò. Ç Óùôçñßïõ êáôïñèþíåé Ýôóé íá æùíôáíÝøåé ôéò ìíÞìåò ôçò êáé íá ìáò ìåôáöÝñåé áâßáóôá óôï êëßìá ôçò åðï÷Þò.

Διδώ Σωτηρίου

iii) ÁöÞãçóç Ç óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ôçí ðñïóùðéêÞ áöÞãçóç (ï ëüãïò ôßèåôáé óå á´ åíéêü ðñüóùðï), ðïõ êáèéóôÜ ðéï ðáñáóôáôéêÝò ôéò åéêüíåò êáé ôá ãåãïíüôá. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ç èåßá ìïõ Ýìåéíå áðïëéèùìÝíç… íåêñÞ», «ðÜëåõå áíáÌåôáöïñÝò ðïöÜóéóôç», «ìðÞêå öùò… ðïõ ðíéãüôáíå», «ìå ìÜôéá ãåìÜôá áãÜðç», «üñãùíáí ô’ áìðÝëéá… Óìõñíéþí», «ôñéêõìßá, êáßãïíôáí… ïé åëðßäåò ôïõò», «ñß÷ôçêá», «åß÷å ëåßøåé ìåôáîý ôïõò ç åìðéóôïóýíç», «óýííåöá óôçí êáñäéÜ», «íá äéáâÜóù óôá ìÜôéá ôçò», «âáñéÝò åêðëÞîåéò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ìå öùíÞ óõãêéíçìÝíç», «ìðÞêå öùò», «áãêïìáÐñïóùðïðïéÞóåéò ÷ïýóå ôï ôñåíÜêé», «Þñåìï ôïðßï», «ôá ìÜôéá ìïõ ðáßæáíå», «áñðÜæïíôáò åêåßíåò». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò Åñìéüíçò üôáí áêïýåé üôé ðñÝðåé íá öýãåé, ç Åéêüíåò åéêüíá ôçò åôïéìáóßáò ãéá ôç öõãÞ, ç åéêüíá ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôçò Áëßêçò, ïé åéêüíåò ôïõ öõóéêïý ôïðßïõ ðïõ âëÝðåé ç Áëßêç áðü ôï ôñÝíï, ç åéêüíá ôïõ ôñáðåæéïý óôï ðáôñéêü ôçò Áëßêçò, ç åéêüíá ôïõ áðï÷áéñåôéóìïý ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðþò áíôéäñïýí ôá ðñüóùðá ôïõ óõããåíéêïý êáé ïéêïãåíåéáêïý ðåñéâÜëëïíôïò ôçò áöçãÞôñéáò, üôáí áêïýíå üôé ðñÝðåé íá öýãïõí áðü ôçí ðáôñßäá êáé ôá óðßôéá ôïõò; Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ðáñáêïëïõèïýìå äýï åéäþí áíôéäñÜóåéò ôùí áíèñþðùí óôï Üêïõóìá üôé ðñÝðåé íá öýãïõí áðü ôçí ðáôñßäá êáé áðü ôá óðßôéá ôïõò. Ç ðñþôç áíôßäñáóç åßíáé áõôÞ ôçò Ýíôïíçò áãùíßáò, ôçò óôåíï÷þñéáò, ôçò áðåëðéóßáò, óõíáéóèÞìáôá ðïõ áðïôõðþíïíôáé óôï ðñüóùðï ôïõ èåßïõ ôçò Áëßêçò, ôïõ ÃéÜãêïõ. Áõôüò åßíáé ðïõ ðñïâëÝðåé ôçí åðåñ÷üìåíç óõìöïñÜ êáé áíáëáìâÜíåé íá óôåßëåé ôç ãõíáßêá ôïõ êáé ôçí áíéøéÜ ôïõ óå áóöáëÝò ìÝñïò. Ï ßäéïò èá áêïëïõèïýóå áñãüôåñá. Ç èåßá ôçò Áëßêçò, ç Åñìéüíç, íéþèåé «áðïëéèùìÝíç, Üâïõëç, íåêñÞ». Ðñïò óôéãìÞí åßíáé

237

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

áíáðïöÜóéóôç ãéá ôï áí èá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôåëéêÜ ôï ôáîßäé, åðåéäÞ áöÞíåé ôï óðßôé ôçò êáé ôïí Üíôñá ôçò ðßóù, ÷ùñßò íá åßíáé óßãïõñç üôé èá ôïí îáíáäåß. ÄéáöïñåôéêÞ åßíáé ç áíôßäñáóç ôùí ãïíéþí ôçò Áëßêçò. Ôçí þñá ðïõ ç Áëßêç öôÜíåé óôï óðßôé ãéá íá ôïõò áðï÷áéñåôßóåé, åêåßíïé ôñþíå êáé êáíåßò ôïõò äå ìïéÜæåé áíÞóõ÷ïò. Öáßíåôáé üôé ãé’ áõôïýò Þôáí ìéá óõíçèéóìÝíç ìÝñá, ãåãïíüò ðïõ áíáêïõößæåé ôçí Áëßêç. Ï ðáôÝñáò ôçò ìÜëéóôá åßíáé áõôüò ðïõ áíçóõ÷åß ëéãüôåñï êáé èåùñåß üôé ç êáôÜóôáóç óôï ìÝôùðï äåí åìðíÝåé áíçóõ÷ßá. Ç ìçôÝñá ôçò åßíáé ðåñéóóüôåñï åðéöõëáêôéêÞ, äåí áðïêëåßåé ôï åíäå÷üìåíï ôçò êáôáóôñïöÞò êáé ãé’ áõôü äÝ÷åôáé êñõöÜ áðü ôïí Üíôñá ôçòôá ÷ñÞìáôá ðïõ ôçò óôÝëíåé ç Åñìéüíç. Ç äéáöïñÜ áõôÞ óôéò áíôéäñÜóåéò êáé óôéò óêÝøåéò ôùí áíèñþðùí ïöåßëåôáé ãåíéêÜ óôç äéáöïñåôéêÞ øõ÷ïóýíèåóÞ ôïõò. ¼ëïé ïé Üíèñùðïé äåí áíôéäñïýí ìå ôïí ßäéï ôñüðï ìðñïóôÜ óå åîáéñåôéêÜ äõóÜñåóôåò êáôáóôÜóåéò, üðùò åßíáé áõôÞ ðïõ ðñáãìáôåýåôáé ôï êåßìåíï, äçëáäÞ ï îåñéæùìüò áðü ôçí ðáôñßäá. Áðü ôç ìéá ðëåõñÜ âëÝðïõìå áíèñþðïõò üðùò ïé èåßïé ôçò Áëßêçò, ðïõ ìðïñïýí íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ìéá ðáñüìïéá óõìöïñÜ êáé ðïõ ðñïóðáèïýí íá áíôéìåôùðßóïõí ôçí êáôÜóôáóç ìå ôïí êáëýôåñï äõíáôü ôñüðï. Áðü ôçí Üëëç, õðÜñ÷ïõí êáé Üíèñùðïé ðïõ áñíïýíôáé íá áíôéìåôùðßóïõí êáôÜìáôá ôç óõìöïñÜ êáé äå ìðïñïýí íá óõëëÜâïõí üôé ìðïñåß íá ôïõò óõìâåß êÜôé ôüóï Üó÷çìï. ºóùò íá ìçí åßíáé êéüëáò äéáôåèåéìÝíïé íá õðïóôïýí áõôÞ ôçí ôáëáéðùñßá êáé ôç äõóôõ÷ßá ôçò îåíéôéÜò. Áò ìçí îå÷íÜìå ðüóï äýóêïëï åßíáé íá ÷Üíåéò îáöíéêÜ ôçí ðáôñßäá óïõ, ôï óðßôé óïõ, ôçí ðåñéïõóßá óïõ, ôç æùÞ ðïõ ìå ôüóï êüðï áãùíßóôçêåò íá äéáìïñöþóåéò êáé íá áíáãêÜæåóáé íá óõíå÷ßóåéò óå Ýíá ðáíôåëþò îÝíï ðåñéâÜëëïí, üðïõ üëïé èá óå áíôéìåôùðßæïõí ùò îÝíï êáé Üñá ü÷é êáé ôüóï åðéèõìçôü. 2. «ÌÝóá ìïõ ðÜëåõå…êáé ãéáôß;»: Ðïéá áíôéöáôéêÜ óõíáéóèÞìáôá êáé áðïñßåò êáôáêëýæïõí ôçí çñùßäá êáé ôé åßäïõò øõ÷éêü êüóìï áðïêáëýðôïõí; Âë. ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÐñïóðáèÞóôå íá åîçãÞóåôå ôçí áíôßäñáóç ôçò ïéêïãÝíåéáò ôçò Áëßêçò. 2. ÐñïóðáèÞóôå íá ôïðïèåôÞóåôå ôïí åáõôü óáò óôç èÝóç ôçò Áëßêçò êáé íá ðåñéãñÜøåôå ôïõò öüâïõò êáé ôéò áíçóõ÷ßåò óáò.

238

Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται Θανάσης Βαλτινός

Α. Ο δημιουργός Ï ÈáíÜóçò Âáëôéíüò ãåííÞèçêå ôï 1932 óôï ÷ùñéü ÊáñÜôïõëá ôçò Êõíïõñßáò, ôïõ Íïìïý Áñêáäßáò. ÌåãÜëùóå óôç ÓðÜñôç, óôï Ãýèåéï êáé óôçí Ôñßðïëç. Öïßôçóå óôï ÐÜíôåéï ÐáíåðéóôÞìéï êáé ðáñáêïëïýèçóå ìáèÞìáôá êéíçìáôïãñáößáò. Æåé óôçí ÁèÞíá. ÁíÞêåé óôç äåýôåñç ìåôáðïëåìéêÞ ãåíéÜ ôçò åëëçíéêÞò ðåæïãñáößáò êé åìöáíßóôçêå óôá ãñÜììáôá ìå ôï Ýñãï Ç êÜèïäïò ôùí åííÝá (1963). Ôï Ýñãï ôïõ åßíáé ñåáëéóôéêü êáé ðñïóåããßæåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ÷ùñßò íá áðïæçôÜ êáôáöýãéï óå ìéá ëõñéêÞ áíôáíÜêëáóç ôçò æùÞò. ¸÷åé åðçñåáóôåß áðü ôïõò åêðñïóþðïõò ôçò ðñþôçò ìåôáðïëåìéêÞò ãåíéÜò (üðùò ï ÓôñáôÞò Ôóßñêáò) áëëÜ ðáñáìÝíåé øõ÷ïëïãéêÜ äéáöïñïðïéçìÝíïò, êáèþò äå äéáäñáìÜôéóå êÜðïéï ñüëï óôá ãåãïíüôá ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘40. Óôá êåßìåíÜ ôïõ ãßíåôáé ìå óáöÞ ôñüðï áíáöïñÜ óå õðáñîéáêÜ èÝìáôá, üðùò ç ìïíáîéÜ ôïõ óýã÷ñïíïõ áíèñþðïõ êáé ôá øõ÷ïëïãéêÜ áäéÝîïäá ðïõ âéþíåé. ¸ñãá ôïõ: Ç êÜèïäïò ôùí åííÝá (1963), ÓõíáîÜñé ôïõ ÁíäñÝá ÊïñäïðÜôç (ìÝñïò ðñþôï: ÁìåñéêÞ) (1972), Ôñßá åëëçíéêÜ ìïíüðñáêôá (1978), Ìðëå âáèý, ó÷åäüí ìáýñï (1985), Óôïé÷åßá ãéá ôç äåêáåôßá ôïõ ‘60 (1989), ÖôåñÜ ìðåêÜôóáò (1992), ÏñèïêùóôÜ (1994), ÓõíáîÜñé ôïõ ÁíäñÝá ÊïñäïðÜôç (âéâëßï äåýôåñï: Âáëêáíéêïß - 1922) (2000).

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï êåßìåíï áðïôåëåß áðüóðáóìá áðü ôï âéâëßï ÓõíáîÜñé ÁíäñÝá ÊïñäïðÜôç (Âéâëßï ðñþôï: ÁìåñéêÞ), ðïõ áðïôåëåß Ýíá ñåáëéóôéêü äéÞãçìá, ãñáììÝíï ìå âáèéÜ åõáéóèçóßá êáé ôñõöåñüôçôá. Ï Âáëôéíüò êáôáãñÜöåé ðåñéóôáôéêÜ áðü ôç ãåìÜôç ðåñéðÝôåéåò æùÞ ôïõ ÁíäñÝá ÊïñäïðÜôç, ðïõ ìåôáíÜóôåõóå óôçí ÁìåñéêÞ óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áéþíá. Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ðáñïõóéÜæïíôáé ïé ëüãïé ôçò ìåôáíÜóôåõóçò åêåßíç ôçí åðï÷Þ, áëëÜ êáé ïé ìåãÜëåò äõóêïëßåò ðïõ áíôéìåôþðéæáí üóïé åß÷áí áðïöáóßóåé íá ìåôáíáóôåýóïõí.

239

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

Γ. Δομή του έργου Ôï áõôïôåëÝò áõôü áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ôï 903 áðïöÜóéóá… Þìïõí öáñìáêùìÝíïò»: Ôï ôáîßäé óôïí ÐåéñáéÜ êáé ç åðßóêåøç óôï ãéáôñü. 2ç åíüôçôá: «ÌðÞêá óôï ôñÝíï… åßíáé ìðåíåôÜäåò ôþñá»: Ç åðéóôñïöÞ ôïõ ÁíäñÝá óôï ÷ùñéü ôïõ êáé ç ãíùñéìßá ôïõ ìå Ýíá ìåôáíÜóôç. 3ç åíüôçôá: «ÐÞãáìå óôï óôáèìü… ðïõ ìå ôñéâüëéæáí»: Ï áðï÷ùñéóìüò ôùí äýï ößëùí.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êýñéï èÝìá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ïé óõíèÞêåò ðïõ ùèïýóáí óôïí îåíéôåìü êáé ïé ìåãÜëåò äõóêïëßåò êáé ôá åìðüäéá ðïõ óõíáíôïýóáí üóïé Þèåëáí íá ìåôáíáóôåýóïõí. Ôï áðüóðáóìá áíáöÝñåôáé óôç ìåôáíÜóôåõóç, óå ìéá ðñïóðÜèåéá áíáæÞôçóçò êáëýôåñçò æùÞò, êáé Ý÷åé óôü÷ï íá öÝñåé ôïõò ìáèçôÝò óå åðáöÞ ìå Ýíá öáéíüìåíï ôùí áñ÷þí ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá.

240

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï áðüóðáóìá îåêéíÜ ìå ôçí åéëçììÝíç áðüöáóç ôïõ ÁíäñÝá ÊïñäïðÜôç íá ìåôáíáóôåýóåé óôçí ÁìåñéêÞ, ãéá íá äïõëÝøåé åêåß êáé íá æÞóåé ìéá êáëýôåñç æùÞ. Óôç óõíÝ÷åéá ðåñéãñÜöåôáé ôï ïäïéðïñéêü ôïõ, áðü ôï ÷ùñéü ôïõ, ôï Ëåâßäé, ìÝ÷ñé ôïí ÐåéñáéÜ. Äßíïíôáé ïé äõóêïëßåò ðïõ õðÜñ÷ïõí åêåßíç ôçí åðï÷Þ ãéá êÜðïéïí ðïõ áðïöáóßæåé íá ìåôáíáóôåýóåé. Áñ÷éêÜ ÷ñåéÜæåôáé íá ðåñÜóåé áðü õãåéïíïìéêü Ýëåã÷ï. Ãéá ôï óêïðü áõôü âëÝðïõìå ôïí Þñùá íá ðçãáßíåé ðñþôá óôïí ÐåéñáéÜ, üðïõ ãßíåôáé äéÜãíùóç ãéá ðñüâëçìá óôá ìÜôéá, ãåãïíüò ðïõ äåí ôïõ åðéôñÝðåé íá ðåñÜóåé ôïí Ýëåã÷ï. Áðü åêåß áðïöáóßæåé íá åðéóôñÝøåé óôï ÷ùñéü ôïõ. 2ç åíüôçôá: Óôï äñüìï ôçò åðéóôñïöÞò ãíùñßæåôáé ìå ôï Ãñçãüñéï Ãêïñßôóá, ìåôáíÜóôç Þäç óôçí ÁìåñéêÞ. Ìåôáîý ôïõò áíáðôýóóåôáé öéëßá. Ç ó÷Ýóç áõôÞ åßíáé ç áéôßá ðïõ ï ðñùôáãùíéóôÞò ôçò éóôïñßáò ìáò êáèõóôåñåß ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ óôï ÷ùñéü. 3ç åíüôçôá: Óôçí ôåëåõôáßá áõôÞ åíüôçôá Ý÷ïõìå ôïí áðï÷ùñéóìü ôùí äýï ößëùí êáé ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ Þñùá óôï ÷ùñéü ôïõ, ìåôÜ ôçí Üêáñðç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ìåôáíáóôåýóåé óôï åîùôåñéêü. ÌÝóá áðü ôçí ðåñéãñáöÞ äéáêñßíïíôáé êáé ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ óõãêïéíùíéáêïý äéêôýïõ ôçò åðï÷Þò, ðïõ åßíáé áðáñ÷áéùìÝíï êáé êáèéóôÜ ôç óõãêïéíùíßá ôùí ðåñéï÷þí ÷ñïíïâüñá êáé êïõñáóôéêÞ.

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÁíäñÝáò: Óå üëï ôï áðüóðáóìá åßíáé óáöÞò ç ïéêïíïìéêÞ äõóêïëßá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ï Þñùáò. Áõôüò åîÜëëïõ åßíáé êáé ï âáóéêüò ëüãïò ãéá ôïí ïðïßï áðïöáóßæåé íá ìåôáíáóôåýóåé. Åßíáé ìïíá÷éêüò êáé ëéãïìßëçôïò. Ùóôüóï åßíáé öéëüôéìïò, êáèþò, ðáñÜ ôçí ïéêïíïìéêÞ ôïõ äõó÷Ýñåéá, áéóèÜíåôáé Üó÷çìá ðïõ ôá ÝîïäÜ ôïõò óõíÞèùò ðëçñþíåé ï Ãñçãüñçò.

Θανάσης Βαλτινός

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ôçí áðëÞ äçìïôéêÞ ãëþóóá –ðïõ áíôëåßôáé áðü ôçí êáèçìåñéíÞ ïìéëßá– åìðëïõôéóìÝíç êÜðïôå êáé ìå óôïé÷åßá áðü ôçí áñãêü (ôï 903, ðÜíôá ôçí ðÜíôá, óôï åðáíáóôáôéêü, ìßíåò, óÞêùóå öôåñü, êÜñãá, êáíÝíá êáéñü, ìáãÝñéêï, ê.Ü.). ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé åíôõðùóéáêÜ ëéôü, ó÷åäüí åëëéðÝò (ãßíåôáé ÷ñÞóç ðïëëþí åëëåéðôéêþí ðñïôÜóåùí), êáèçìåñéíü êáé öõóéêü. Ï ñõèìüò ôçò áöÞãçóçò åßíáé éäéáßôåñá ãñÞãïñïò, óå ìéá ðñïóðÜèåéá ôïõ óõããñáöÝá íá õðïäçëþóåé ôï ðüóï ãñÞãïñá áðÝâç Üêáñðç ç ðñïóðÜèåéá ôïõ Þñùá íá ìåôáíáóôåýóåé. Ïé äéÜëïãïé äßíïõí æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá óôçí áöÞãçóç. iii) ÁöÞãçóç Óôï êåßìåíï Ý÷ïõìå ðñïóùðéêÞ áöÞãçóç, äçëáäÞ ìßìçóç, åöüóïí ÷ñçóéìïðïéåßôáé ôï á´ åíéêü ðñüóùðï. Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß óôçí áöÞãçóÞ ôïõ ðáñåëèïíôéêïýò ÷ñüíïõò (áüñéóôï êáé ðáñáôáôéêü), èÝëïíôáò íá äåßîåé Ýôóé ôï ôåôåëåóìÝíï êÜèå ãåãïíüôïò. ¼ðùò áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù, ï ñõèìüò ôçò áöÞãçóçò åßíáé éäéáßôåñá ãñÞãïñïò. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Ç ôå÷íïôñïðßá ãñáöÞò ôïõ Âáëôéíïý äåí åðéôñÝðåé ôç ÷ñÞóç ðïëëþí åêöñáóôéêþí ìÝóùí. Ôï ìüíï ó÷Þìá ðïõ óõíáíôÜìå óõ÷íÜ åßíáé ôï áóýíäåôï («ðÞãá ôïí âñÞêá óôï óðßôé ôïõ… óôï îåíïäï÷åßï», «óå êáìéÜ þñá… óêÜñôï áðü ôñá÷þìáôá», «ìïõ ‘äùóå óõíôáãÞ… êáèáñßóïõí», «Ðïëý êáëÜ… ðáðïýôóéá», «¢ëëïò äýï äïëÜñéá… åíÜìéóé», «ÃñáììÝò... êáé Üëëåò», «ÐáñáìÝóá ç ðüëç… åìðïñéêÜ», «ÐÞãáìå óôï îåíïäï÷åßï… âãÞêáìå Ýîù, ê.Ü.).

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéåò äõóêïëßåò áíôéìåôùðßæåé ï Þñùáò ðñéí áêüìç öýãåé ãéá ôçí ÁìåñéêÞ; Åíôïðßóôå ôéò ó÷åôéêÝò áíáöïñÝò óôï êåßìåíï.

241

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

242

Ï Þñùáò ôïõ áðïóðÜóìáôïò óõíáíôÜ äõóêïëßåò óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ìåôáíáóôåýóåé ðñïò ôçí ÁìåñéêÞ, ðñïêåéìÝíïõ íá æÞóåé ìéá êáëýôåñç æùÞ. Ïé äõóêïëßåò áõôÝò öáßíïíôáé óôá ðáñáêÜôù ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ. «Ôüôå áêüìá ï äñüìïò Ëåâßäé – Ôñßðïëç äåí Þôáí öôéáãìÝíïò, ðçãáßíáìå áðü Êáêïýñé ìåñéÜ». Ç ðñþôç äõóêïëßá ðïõ áíôéìåôùðßæåé áöïñÜ óôï óõãêïéíùíéáêü äßêôõï ôçò ÷þñáò, ðïõ åßíáé åëëéðÝò êáé áðáñ÷áéùìÝíï. ¼ëåò ïé ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäáò äåí åíþíïíôáí ìåôáîý ôïõò óõãêïéíùíéáêÜ ôçí åðï÷Þ ðïõ åîåôÜæïõìå, ìå áðïôÝëåóìá ðïëëïß ôáîéäéþôåò íá ÷ñåéÜæïíôáé ôï äéðëÜóéï ÷ñüíï êáé ÷ñÞìá ðñïêåéìÝíïõ íá öôÜóïõí óôïí ðñïïñéóìü ôïõò. ÓõãêåêñéìÝíá âëÝðïõìå ôïí Þñùá ôïõ êåéìÝíïõ íá ÷ñåéÜæåôáé ìßá ïëüêëçñç ìÝñá ãéá íá öôÜóåé áðü ôï Ëåâßäé óôçí Ôñßðïëç. «ÐÞñá ï÷ôáêüóéåò äñá÷ìÝò», «…Ýâãáëá åéóéôÞñéï ãéá ÐåéñáéÜ, äÝêá äñá÷ìÝò êáé ïãäüíôá ëåöôÜ», «…åäþ ìåãÜëç öôþ÷åéá»: Óå üëï ôï áðüóðáóìá åßíáé óáöÞò ç ïéêïíïìéêÞ äõóêïëßá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ï ÞñùÜò ìáò. Áõôüò åîÜëëïõ åßíáé êáé ï âáóéêüò ëüãïò ãéá ôïí ïðïßï áðïöáóßæåé íá ìåôáíáóôåýóåé. Áðü ôïõò äéáëüãïõò êáôáíïïýìå üôé õðïëüãéæå êÜèå Ýîïäï, áêñéâþò ãéáôß äå äéÝèåôå ïéêïíïìéêÞ åõ÷Ýñåéá. «Ôï ðñùß Þñèå íá ðÜìå óôï ãéáôñü… óêÜñôï áðü ôñá÷þìáôá»: êáôáëáâáßíïõìå üôé ãéá íá ìðïñÝóåé íá ãßíåé ìåôáíÜóôçò óôçí ÁìåñéêÞ ÷ñåéÜæåôáé íá åîáóöáëßóåé ðñþôá Ýíá ðéóôïðïéçôéêü õãåßáò, ðïõ èá åããõÜôáé üôé äåí ðÜó÷åé áðü ìåôáäéäüìåíç áóèÝíåéá. ÂëÝðïõìå üôé êÜôé ôÝôïéï ï ÁíäñÝáò äåí ìðïñåß íá ôï áðïêôÞóåé, êáèüôé ï ãéáôñüò ôïí âñßóêåé íá ðÜó÷åé áðü ìßá óïâáñÞ ìïëõóìáôéêÞ áóèÝíåéá ôùí ìáôéþí. 2. Ôï âéâëßï áðü ôï ïðïßï ðñïÝñ÷åôáé ôï áðüóðáóìá Ý÷å ôßôëï «ÓõíáîÜñé ÁíôñÝá ÊïñäïðÜôç». Áöïý âñåßôå ôçí Ýííïéá ôçò ëÝîçò «óõíáîÜñé» êáé ìåëåôÞóåôå ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ êåéìÝíïõ, åîçãÞóôå ôïí ôßôëï. Ç ëÝîç «óõíáîÜñé Þ óõíáîÜñéï» áðïôåëåß åêêëçóéáóôéêü üñï êáé óçìáßíåé ôï âéâëßï ìå ðåñéå÷üìåíï ôç óýíôïìç Þ åêôåíÝóôåñç áöÞãçóç ìå èÝìá ôïõò ìÜñôõñåò ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ðßóôçò êáé ôá ìáñôýñéá ðïõ õðÝóôçóáí, áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá ôïõò âßïõò ôùí áãßùí, ôùí ïóßùí, ôùí éåñáñ÷þí, ðïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé óôá ëåéôïõñãéêÜ âéâëßá ôçò åêêëçóßáò êáé ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êõñßùò óôç ëåéôïõñãßá ôïõ üñèñïõ. ¸÷ïíôáò õðüøç ìáò ôçí åñìçíåßá ôçò ëÝîçò áõôÞò ìðïñïýìå íá åîçãÞóïõìå ôï óõìâïëéóìü ðïõ ðåñéÝ÷åé êáé ï ôßôëïò ôïõ âéâëßïõ, áðü ôï ïðïßï ðñïÝñ÷åôáé ôï áðüóðáóìá ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ. Êáôáëáâáßíïõìå ëïéðüí üôé ï óõããñáöÝáò ôáõôßæåé ôïí Þñùá ôïõ âéâëßïõ ôïõ ìå éåñïìÜñôõñá ôçò åêêëçóßáò, ïé ôáëáéðùñßåò ôïõ

ïðïßïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôï âéâëßï ôïõ Âáëôéíïý, ðïõ ôï áðïêáëåß, åðïìÝíùò, óõíáîÜñé. ¼ëåò ïé äõóêïëßåò ðïõ óõíáíôÜ óôç æùÞ ôïõ ï ÁíäñÝáò ÊïñäïðÜôçò êáé ðïõ ôïí áíáãêÜæïõí íá åãêáôáëåßøåé ôçí ðáôñßäá ôïõ êáé íá öýãåé ìåôáíÜóôçò óôçí ÁìåñéêÞ êáé åðéðëÝïí ïé ìåãÜëåò äõóêïëßåò êáé ôá åìðüäéá ðïõ óõíÜíôçóå ðñïêåéìÝíïõ íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôï óôü÷ï ôïõ, ìïéÜæïõí ìå ôá ìáñôýñéá ðïõ õößóôáíôáé óõíÞèùò ïé Üãéïé.

Θανάσης Βαλτινός

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Äþóôå ôçí ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ. 2. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ ìðïñåß íá äéáöáíåß ç ïéêïíïìéêÞ äõó÷Ýñåéá ôïõ Þñùá;

243

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς Μαρούλα Κλιάφα

Α. Η δημιουργός Ç Ìáñïýëá ÊëéÜöá ãåííÞèçêå ôï 1937 óôá Ôñßêáëá, üðïõ æåé ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò. Óðïýäáóå äçìïóéïãñáößá êáé áðü ôï 1972 áó÷ïëåßôáé ìå ôç ëïãïôå÷íßá, ôç ìåëÝôç ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò, ôç óõëëïãÞ ëáúêþí ðáñáìõèéþí êáé ðáëáéþí öùôïãñáöéþí. Ôá ðåñéóóüôåñá âéâëßá ôçò Ý÷ïõí áðïóðÜóåé åðáßíïõò êáé âñáâåßá, åíþ äýï áðü áõôÜ Ý÷ïõí ìåôáöñáóôåß óôá ñùóéêÜ êáé óôá ãåñìáíéêÜ. ¸÷åé ãñÜøåé ôá ìõèéóôïñÞìáôá Ç çëéá÷ôßäá (1974), Ïé ðåëáñãïß èá îáíÜñèïõí (1976), ¸íá äÝíôñï óôçí áõëÞ ìáò (1980), Ï êüóìïò âáñéÝôáé íá äéáâÜæåé èëéâåñÝò éóôïñßåò (1986), Äýóêïëïé êáéñïß ãéá ìéêñïýò ðñßãêéðåò (1997).

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ïé äýï åðéóôïëÝò áðïôåëïýí áðüóðáóìá áðü ôï ïìüôéôëï åðéóôïëéêü ìõèéóôüñçìá ôçò Ì. ÊëéÜöá, ðïõ êõêëïöüñçóå ôï 2003. Ôçí õðüèåóç ôïõ Ýñãïõ ôç ìáèáßíïõìå ìÝóá áðü ôçí áëëçëïãñáößá äýï äåêáðåíôÜ÷ñïíùí êïñéôóéþí, ôçò Âåñüíéêáò êáé ôçò ÅëÝíçò. Ç Âåñüíéêá åßíáé áëâáíéêÞò êáôáãùãÞò êáé ìÝíåé óå ìéá åðáñ÷éáêÞ ðüëç. Ç ÅëÝíç êáôïéêåß óôçí ðñùôåýïõóá êáé ðñïÝñ÷åôáé áðü áóôéêÞ ïéêïãÝíåéá. Ç êáèåìéÜ ôïõò åêìõóôçñåýåôáé ôá ðñïâëÞìáôá êáé ôéò áíçóõ÷ßåò ôçò óôçí Üëëç. Êáé ïé äýï áíôéìåôùðßæïõí ðñüâëçìá ñáôóéóìïý, ç Âåñüíéêá ëüãù ôçò êáôáãùãÞò ôçò êáé ç ÅëÝíç ëüãù ôçò åìöÜíéóÞò ôçò, åöüóïí åßíáé Üôïìï ìå êéíçôéêÝò äõóêïëßåò.

Γ. Δομή του έργου ÊÜèå åðéóôïëÞ áðïôåëåß ìßá èåìáôéêÞ åíüôçôá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

244

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá ÈÝìá ôùí äýï áõôþí åðéóôïëþí åßíáé ï ñáôóéóìüò êáé ðþò áõôüò ìðïñåß íá åðçñåÜóåé ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áíèñþðùí. ÅîåôÜæïíôáé äýï åéäþí ñáôóéóôéêÝò óõìðåñéöïñÝò: á) ç ñáôóéóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ åîáéôßáò äéáöïñåôéêÞò êáôáãùãÞò êáé â) ç ñáôóéóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ

åîáéôßáò äéáöïñåôéêÞò åìöÜíéóçò. Êïéíüò ôüðïò êáé ôùí äýï åßíáé ôá áßôéá ôïõ ñáôóéóìïý, ôá ïðïßá óõíäÝïíôáé ìå ôï öüâï êáé ìå ôçí Ýëëåéøç áíï÷Þò ôïõ äéáöïñåôéêïý.

Μαρούλα Κλιάφα

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç åîåôÜæïíôáé äýï åðéóôïëÝò. 1ç åíüôçôá: Ç ðñþôç åßíáé ãñáììÝíç áðü ôçí áëâáíéêÞò êáôáãùãÞò Âåñüíéêá êáé áðåõèýíåôáé óôçí ÅëÝíç. Ç Âåñüíéêá ðáñáðïíéÝôáé óôçí ÅëÝíç ãéá ôá ðñïâëÞìáôá êïéíùíéêÞò Ýíôáîçò êáé áðïäï÷Þò ðïõ áíôéìåôùðßæåé áõôÞ êáé ç ïéêïãÝíåéÜ ôçò áðü ôïí êïéíùíéêü ôïõò ðåñßãõñï åîáéôßáò ôçò êáôáãùãÞò ôïõò. Êõñßùò Ýñ÷ïíôáé áíôéìÝôùðïé ìå ôçí áíôßëçøç üôé üóïé êáôÜãïíôáé áðü ôçí Áëâáíßá åßíáé êáêïðïéïß, åíþ ïé ßäéïé äåí Ý÷ïõí âëÜøåé êáíÝíáí. 2ç åíüôçôá: Ç äåýôåñç åðéóôïëÞ åßíáé ç áðÜíôçóç ôçò ÅëÝíçò óôï ãñÜììá ôçò Âåñüíéêáò. Ç ÅëÝíç ìå ôçí áðáíôçôéêÞ åðéóôïëÞ ôçò Ýñ÷åôáé íá êáèçóõ÷Üóåé ôç Âåñüíéêá, ëÝãïíôÜò ôçò üôé óõììåñßæåôáé ôïí ôñüðï ðïõ íéþèåé ÷ùñßò üìùò íá ôçò áðïêáëýðôåé ôï ãéáôß åßíáé óå èÝóç íá êáôáíïåß êáëýôåñá áðü êÜèå Üëëïí ôï ðñüâëçìÜ ôçò· ç ÅëÝíç äå èÝëåé íá ìÜèåé ç Âåñüíéêá ãéá ôï ðñüâëçìá áíáðçñßáò ðïõ áíôéìåôùðßæåé. Óå êÜðïéï óçìåßï ôçò åðéóôïëÞò ôçò Âåñüíéêáò äéáâÜæïõìå : «Åóý åßóáé ôõ÷åñÞ. ÐïôÝ äåí èá áíôéìåôùðßóåéò ìéá ðáñüìïéá êáôÜóôáóç. Äå èá äåéò ðïôÝ öüâï óôá ìÜôéá ôïõ ãåßôïíÜ óïõ. Åóý ôá Ý÷åéò üëá: ïéêïíïìéêÞ Üíåóç, ïìïñöéÜ, Ýñùôá…». Ôï áðüóðáóìá áõôü åõáéóèçôïðïéåß ôçí ÅëÝíç, ðïõ ôçò áðáíôÜåé üôé «óõììåñßæïìáé áðïëýôùò ôçí áãáíÜêôçóÞ óïõ», áëëÜ äåí ìðïñåß íá ôçò åîçãÞóåé ãéáôß ôç óõììåñßæåôáé, åöüóïí ç ÅëÝíç äå èÝëåé íá ìÜèåé ç ößëç ôçò ãéá ôçí áíáðçñßá ôçò, öïâïýìåíç ôçí áíôßäñáóÞ ôçò. Ùóôüóï óå áñêåôÜ ëåãüìåíÜ ôçò äéáêñßíïõìå üôé êáé ç ÅëÝíç Ý÷åé íéþóåé êáëÜ óôï ðåôóß ôçò ôï ñáôóéóìü, ðïõ ðáñÜ ôá äéáöïñåôéêÜ êßíçôñÜ ôïõ, Ý÷åé ðÜíôá ôéò ßäéåò åêöÜíóåéò. Óõìöùíåß ìå ôç Âåñüíéêá óôï üôé ï ðåñéóóüôåñïò êüóìïò äåí ìðïñåß íá áíå÷ôåß ôï äéáöïñåôéêü êáé ãé’ áõôü áíôéäñÜ Ýôóé. Äçëþíåé üôé Ý÷åé åéóðñÜîåé ôçí áäéáöïñßá ôïõ êüóìïõ, üôáí ëÝåé üôé ï êüóìïò óõ÷íÜ «áäéáöïñåß ãéá ôïí áíÜðçñï»· Ý÷åé äéáêñßíåé óôï âëÝììá ôùí Üëëùí ôï áßóèçìá ôïõ öüâïõ, ôïõ ïßêôïõ êáé ôçò õðïêñéóßáò. ÁíáöÝñåé åðßóçò üôé õðÜñ÷ïõí êáé êÜðïéïé ðïõ ðñïóðïéïýíôáé äéáêñéôéêüôçôá êáé êÜíïõí ðùò äåí êáôáëáâáßíïõí ôï ðñüâëçìÜ ôçò. Ùò ÷åéñüôåñç ÷áñáêôçñßæåé ôçí áíôßäñáóç áõôþí ðïõ ôçí èåùñïýí áíÞìðïñç êáé ôçí ðñïóðåñíïýí Þ âéÜæïíôáé íá óôñÝøïõí áëëïý ôï âëÝììá üôáí ôçí áíôéêñßæïõí. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Âåñüíéêá – ÅëÝíç: ÁíÜìåóá óôéò äýï çñùßäåò õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ êïéíÜ óçìåßá. ÄéáöÝñïõí ìüíï ùò ðñïò ôçí áéôßá ðïõ ðñïêÜëåóå ôï ñáôóéóìü ðïõ åéóðñÜôôïõí: ç ìßá ëüãù êáôáãùãÞò êáé ç Üëëç ëüãù

245

Η ΑΠΟΔΗΜΙΑ

áíáðçñßáò. Êáé ïé äýï åìöáíßæïíôáé éäéáßôåñá áîéïðñåðåßò, åöüóïí ôï ìüíï ðïõ æçôïýí åßíáé ï êïéíùíéêüò ðåñßãõñïò íá ôéò áíôéìåôùðßæåé éóüôéìá. Åßíáé ðëçãùìÝíåò áðü ôïí ôñüðï ðïõ ôïõò óõìðåñéöÝñïíôáé ïé Üëëïé êáé ãé’ áõôü ùò Ýíá âáèìü Ý÷ïõí áðïôñáâç÷ôåß êïéíùíéêÜ. Åìöáíßæïíôáé åðéöõëáêôéêÝò êáé äéóôáêôéêÝò ùò ðñïò ôïõò Üëëïõò áíèñþðïõò. Ç ÅëÝíç ìÜëéóôá äåí áðïêáëýðôåé ôçí áíáðçñßá ôçò ïýôå óôç Âåñüíéêá. Åêäçëþíïõí ìéá áèùüôçôá êáé äåí ìðïñïýí íá êáôáíïÞóïõí ôçí êáêßá ôïõ êüóìïõ. Ôá êïéíÜ ôïõò óçìåßá Ýãéíáí ùóôüóï ç áöïñìÞ íá Ýñèïõí ðéï êïíôÜ ïé äõï ôïõò.

Ε. Τεχνική - τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, üðùò áõôÞ óõíáíôÜôáé óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò ïìéëßá. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé áðëü êáé êáèçìåñéíü. Ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ ðïõ óõíáíôÜìå óôï ëüãï ôùí äýï êïñéôóéþí êÜíïõí ôï ýöïò ãëáöõñü. iii) ÁöÞãçóç Óå êÜèå ãñÜììá ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò åßíáé ðñïóùðéêüò, äçëáäÞ Ý÷ïõìå Üìåóç áöÞãçóç óå ðñþôï ðñüóùðï. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «êñáôÜåé ç óêïýöéá ôïõò», «ôé êáðíü öïõìÜñïõí, «óå ÌåôáöïñÝò êáêÜ ÷Üëéá, «èá ôïõò ðåñÜóåé, «Ý÷åé ãßíåé êüëáóç, «ìáò ðëçãþíïõí, «ï äñüìïò ãéá ôïí ðáñÜäåéóï åßíáé ìáêñýò, «äéáâÜæåéò ôï öüâï óôá ìÜôéá, óé÷áßíïìáé ôïõò äÞèåí, ïé öüâïé ôïõò èá ðáñáìåñéóôïýí. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: Ýíáò êüìðïò Ý÷åé óôáèåß óôï ëáéìü ìïõ êáé ìå ÐñïóùðïðïéÞóåéò ðíßãåé, ç æùÞ êáìéÜ öïñÜ åßíáé óêëçñÞ ìáæß ìáò. Ðáñïìïßùóç: üðùò áõôüò. Ðáñïìïßùóç Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò óõíÜíôçóçò ôùí äýï ãåéôïíéóóþí óôï áóáíóÝñ, ç Åéêüíåò ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ãåßôïíá ðïõ áðåõèýíåôáé óôïí áäåñöü ôçò Âåñüíéêáò, ç åéêüíá ôïõ öüâïõ óôá ìÜôéá ôùí ãåéôüíùí ôçò Âåñüíéêáò ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

246

1. Ðïéá ðñïâëÞìáôá áíôéìåôùðßæïõí ç Âåñüíéêá êáé ç ïéêïãÝíåéÜ ôçò ëüãù ôçò áëâáíéêÞò êáôáãùãÞò ôïõò; Ç Âåñüíéêá êáé ç ïéêïãÝíåéÜ ôçò áíôéìåôùðßæïõí ðñüâëçìá êïéíùíéêÞò Ýíôáîçò êáé áðïäï÷Þò áðü ôïí êïéíùíéêü ôïõò ðåñßãõñï. Óõ÷íüò åßíáé ï öüâïò ôùí ãåéôüíùí ôïõò, ðïõ åêäçëþíåôáé ìå å÷èñüôçôá êáé ëåêôéêÞ âßá áðÝíáíôß ôïõò. Ï ðåñßãõñïò äõóêïëåý-

åôáé íá äå÷ôåß ôï äéáöïñåôéêü êáé âáóéóìÝíïò óå öÞìåò êáé ÷ùñßò íá ãíùñßæåé, êáôáôÜóóåé üëïõò ôïõò Áëâáíïýò óôçí êáôçãïñßá ôùí åãêëçìáôéþí. ¸ôóé, áìÝóùò ìåôÜ ôç ìåôáêüìéóç óôï íÝï ôïõò óðßôé, ïé Ýíïéêïé ôçò ðïëõêáôïéêßáò óõãêÝíôñùóáí õðïãñáöÝò ãéá íá ôïõò äéþîïõí. ¼ôáí ç ìçôÝñá ôçò óõíÜíôçóå ìéá ãåéôüíéóóá óôï áóáíóÝñ, åêåßíç Üñ÷éóå íá ôç âñßæåé êáé íá áðïêáëåß ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò «ìá÷áéñïâãÜëôåò». Óôç óõíÝ÷åéá, Ýíáò Üëëïò ãåßôïíáò áðïêÜëåóå ôïí áäåñöü ôçò Âåñüíéêáò «âñïìï-áëâáíü», åíþ üôáí ï ðáôÝñáò ôçò ðÞãå íá æçôÞóåé åîçãÞóåéò áðü ôï ãåßôïíá ðïõ óõìðåñéöÝñèçêå Ýôóé óôï ðáéäß ôïõ, åêåßíïò ìå èñÜóïò ðáñáäÝ÷ôçêå ôéò ñáôóéóôéêÝò ôïõ áíôéëÞøåéò. ¼ëá áõôÜ ðëçãþíïõí ôç Âåñüíéêá êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò êáé ôïõò äõóêïëåýïõí ôç æùÞ.

Μαρούλα Κλιάφα

2. ¼ðùò óçìåéþíåôáé óôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá, ç ÅëÝíç åßíáé Üôïìï ìå êéíçôéêÝò äõóêïëßåò, áëëÜ ç Âåñüíéêá äåí ôï ãíùñßæåé. ¸÷ïíôáò áõôü õðüøç óáò, ðñïóðáèÞóôå íá «äéáâÜóåôå» ôçí åðéóôïëÞ ôçò ÅëÝíçò óôéò ðñáãìáôéêÝò äéáóôÜóåéò ôçò. Óå êÜðïéï óçìåßï ôçò åðéóôïëÞò ôçò Âåñüíéêáò äéáâÜæïõìå: «Åóý åßóáé ôõ÷åñÞ. ÐïôÝ äå èá áíôéìåôùðßóåéò ìéá ðáñüìïéá êáôÜóôáóç. Äå èá äåéò ðïôÝ öüâï óôá ìÜôéá ôïõ ãåßôïíÜ óïõ. Åóý ôá Ý÷åéò üëá: ïéêïíïìéêÞ Üíåóç, ïìïñöéÜ, Ýñùôá». Ôï áðüóðáóìá áõôü åõáéóèçôïðïéåß ôçí ÅëÝíç, ðïõ ôçò áðáíôÜåé üôé óõììåñßæåôáé ôçí áãáíÜêôçóÞ ôçò áëëÜ äåí ìðïñåß íá ôçò åîçãÞóåé ãéáôß ôç óõììåñßæåôáé, åöüóïí ç ÅëÝíç äå èÝëåé íá ìÜèåé ç ößëç ôçò ãéá ôçí áíáðçñßá ôçò, öïâïýìåíç ôçí áíôßäñáóÞ ôçò. Ùóôüóï óå áñêåôÜ ëåãüìåíÜ ôçò äéáêñßíïõìå, üôé êáé ç ÅëÝíç Ý÷åé íéþóåé ôï ñáôóéóìü, ðïõ ðáñÜ ôá äéáöïñåôéêÜ êßíçôñÜ ôïõ, åêöñÜæåôáé ðÜíôá ìå ôïí ßäéï ôñüðï. Óõìöùíåß ìå ôç Âåñüíéêá óôï üôé ï ðåñéóóüôåñïò êüóìïò äåí ìðïñåß íá áíå÷ôåß ôï äéáöïñåôéêü êáé ãé’ áõôü áíôéäñÜ Ýôóé. Äçëþíåé üôé Ý÷åé åéóðñÜîåé ôçí áäéáöïñßá ôïõ êüóìïõ, üôáí ëÝåé üôé ï êüóìïò óõ÷íÜ áäéáöïñåß ãéá ôïí áíÜðçñï. ¸÷åé äéáêñßíåé óôï âëÝììá ôùí Üëëùí ôï áßóèçìá ôïõ öüâïõ, ôïõ ïßêôïõ êáé ôçò õðïêñéóßáò. ÁíáöÝñåé åðßóçò üôé õðÜñ÷ïõí êáé êÜðïéïé ðïõ áíôéäñïýí ìå äéáêñéôéêüôçôá êáé êÜíïõí ðùò äåí êáôáëáâáßíïõí ôï ðñüâëçìÜ ôçò. ×åéñüôåñç ðéóôåýåé üôé åßíáé ç áíôßäñáóç áõôþí ðïõ ôç èåùñïýí áíÞìðïñç êáé ôçí ðñïóðåñíïýí Þ âéÜæïíôáé íá óôñÝøïõí áëëïý ôï âëÝììá üôáí ôçí áíôéêñßæïõí.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ãéáôß ç ÅëÝíç äåí áðïêáëýðôåé óôç Âåñüíéêá ôï ðñüâëçìá áíáðçñßáò ôçò; 2. Ðïý ïöåßëåôáé, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ç ñáôóéóôéêÞ óôÜóç ðïõ åìöáíßæïõí ïé Üëëïé áðÝíáíôé óôç Âåñüíéêá;

247

Αθλητ ισμ ός Αθλητισμός

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

Ο Ολυμπιακός ύμνος Κωστής Παλαμάς

Α. Ο δημιουργός

250

Ï ÊùóôÞò ÐáëáìÜò ãåííÞèçêå óôçí ÐÜôñá ôï 1859 áðü ðáôÝñá Ìåóïëïããßôç êáé ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá óôéò 27 ÖåâñïõÜñéïõ 1943. Êáôáãüôáí áðü ìåãÜëç êáé éóôïñéêÞ ïéêïãÝíåéá, ðïõ óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò Ýäùóå óôï Ýèíïò ìáò óðïõäáßïõò áãùíéóôÝò, êëçñéêïýò, öùôéóìÝíïõò, ðïëéôéêïýò êáé öéëïóüöïõò. ¼ôáí Þôáí ïêôþ åôþí, Ý÷áóå ôïõò ãïíåßò ôïõ êáé ðåíôÜñöáíïò áíáãêÜóôçêå íá ðÜåé óôï Ìåóïëüããé êáé íá ìåßíåé êïíôÜ óôï èåßï ôïõ ÄçìÞôñéï. Åêåß Ýæçóå ôá ðáéäéêÜ êáé åöçâéêÜ ôïõ ÷ñüíéá, åêåß ôåëåßùóå ôï ÃõìíÜóéï. Ôï 1875 Þñèå óôçí ÁèÞíá êáé ãñÜöôçêå óôç ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ, ìá ç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôç öïéôçôéêÞ æùÞ äåí êñÜôçóå ðïëý. Ç Ìïýóá áðïäåß÷ôçêå ðéï äõíáôÞ áðü «ôïõò íüìïõò» êáé ôïí êÝñäéóå ãéá ðÜíôá, ãéáôß Þôáí äéêüò ôçò áðü ôüôå ðïõ ãåííÞèçêå. Êáé ãé’ áõôÞ ôïõ ôçí ïëïêëçñùôéêÞ áöïóßùóç, ôïí îå÷þñéóå áð’ üëïõò, äßíïíôÜò ôïõ ôçí ðñþôç èÝóç óôïí åëëçíéêü Ðáñíáóóü. Áðü öïéôçôÞò áêüìç Üñ÷éóå ôç óõíåñãáóßá ôïõ ãñÜöïíôáò åðßêáéñïõò óôß÷ïõò óôá óáôéñéêÜ ðåñéïäéêÜ ÑáìðáãÜò, Ìç ÷Üíåóáé, ¢óôõ ê.Ü. Ëßãï ìåôÜ Ýãéíå óõíôÜêôçò óôéò åöçìåñßäåò Áêñüðïëéò, Åöçìåñßò, Åìðñüò, üðïõ Ýãñáöå êõñßùò êñéôéêÜ êáé áéóèçôéêÜ Üñèñá êáé ÷ñïíïãñáöÞìáôá öéëïëïãéêÜ. ÐáñÜëëçëá Üñ÷éóå íá óõíåñãÜæåôáé ìå üëá ôá öéëïëïãéêÜ ðåñéïäéêÜ ôçò åðï÷Þò ãñÜöïíôáò ðïéÞìáôá, ìåëÝôåò, Üñèñá êáé ìá÷çôéêÜ óçìåéþìáôá, ðïõ ôïí áíÝäåéîáí óå Ýíáí áðü ôïõò ðéï öáíáôéêïýò áëëÜ êáé áðïôåëåóìáôéêïýò õðïóôçñéêôÝò ôçò äçìïôéêÞò ãëþóóáò. Ç ðïëõìÜèåéÜ ôïõ, ç êñéôéêÞ ôïõ äýíáìç êáé ôï ðïëýðëåõñï ôáëÝíôï ôïõ öÜíçêáí áðü ôá ðñþôá êéüëáò äçìïóéåýìáôÜ ôïõ. Ôï 1897 äéïñßóôçêå Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò ÁèÞíáò êáé åðß ôñéÜíôá ïëüêëçñá ÷ñüíéá õðçñÝôçóå óôç èÝóç áõôÞ. Ç åñãáóßá ôïõ ôïí áðáó÷ïëïýóå ïëüêëçñç ôçí çìÝñá êáé åß÷å óôç äéÜèåóÞ ôïõ ìüíï ôç íý÷ôá ãéá íá ìåëåôÜ êáé íá ãñÜöåé. ¹ôáí ðÜíôïôå åíçìåñùìÝíïò ðÜíù óå üëá ôá ðíåõìáôéêÜ æçôÞìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõ, ãéáôß ç äßøá ôïõ ãéá ìÜèçóç Þôáí åîáéñåôéêÜ ìåãÜëç. Óôçí ïäü Áóêëçðéïý 3 Þôáí ôï óðßôé ôïõ

êé åêåß ðÝñáóå ôá ðåñéóóüôåñá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ. Ðåñíïýóå ôéò íý÷ôåò ôïõ åñãáæüìåíïò ìÝóá óôï ìéêñü ôïõ ãñáöåßï, ðïõ ôï öþôéæå ìéá ëÜìðá ðåôñåëáßïõ, óáí ðñáãìáôéêüò áóêçôÞò ôïõ ðíåýìáôïò êé åðéêïéíùíïýóå ìå ôïí Ýîù êüóìï áðü Ýíá ðáñÜèõñï, áð’ üðïõ Ýâëåðå ðÜíôá ôçí ßäéá åéêüíá: Ýíá êõðáñßóóé êáé ëßãï áôôéêü ïõñáíü. Ôá ôåëåõôáßá ôïõ ÷ñüíéá ôá ðÝñáóå óôï óðßôé ôçò ïäïý ÐåñéÜíäñïõ 5. Óôçí ðïßçóç ðñùôïðáñïõóéÜóôçêå ôï 1886 ìå ôç óõëëïãÞ Ôá ôñáãïýäéá ôçò ðáôñßäïò ìïõ, ðïõ áðïôÝëåóå óôáèìü ôçò íåïåëëçíéêÞò ðïßçóçò, ãéáôß Þôáí åìðíåõóìÝíç áðü ôïõò áãþíåò ôïõ ÅéêïóéÝíá, áðü ôç ìïíáäéêÞ äüîá ôïõ Ìåóïëïããßïõ êáé ôçí åëëçíéêÞ öýóç êáé ðáôñßäá. Êõêëïöüñçóå óå ìéá åðï÷Þ ðïõ åðéêñáôïýóå ï öëýáñïò ñïìáíôéóìüò êáé ç Üãïíç ðñïãïíïðëçîßá. Óôç óõíÝ÷åéá åßäå ôï öùò ôçò äçìïóéüôçôáò ôï ôåñÜóôéï ðïéçôéêü, êñéôéêü êáé ðåæü Ýñãï ôïõ. Ç ìáêñü÷ñïíç æùÞ ôïõ õðÞñîå ìéá óõíå÷Þò äçìéïõñãßá. Ï ÐáëáìÜò åìðíÝåôáé äçìéïõñãéêÜ áðü ôçí åëëçíéêÞ éóôïñßá, ôçí áñ÷áßá, ôç âõæáíôéíÞ, ôç íÝá, êáé áðü ôïõò óýã÷ñïíïýò ôïõ áðåëåõèåñùôéêïýò áãþíåò ôïõò Ýèíïõò. Ãé’ áõôü êáé ó’ üëï ôïõ ôï Ýñãï êõñéáñ÷åß ç åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç, êáèþò êáé ç áêëüíçôç ðßóôç ôïõ ðïéçôÞ óôï ìÝëëïí ôçò öõëÞò ìáò. ÓõíÝëáâå êáé ðáñïõóßáóå ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï ôï åëëçíéêü Ýèíïò óå ìéá åíüôçôá áäéÜóðáóôç áðü ôá áñ÷áßá ÷ñüíéá ìÝ÷ñé êáé ôéò ìÝñåò ìáò. Ôï Ýñãï ôïõ ÐáëáìÜ åßíáé åêðëçêôéêÜ ìåãÜëï êáé óå üãêï êáé óå ðïéüôçôá. ¸ãñáøå óå üëá ôá ìÝôñá êáé ôïõò ñõèìïýò êáé äïêßìáóå ìå ôçí ðïéêéëßá ôùí èåìÜôùí ôïõ üëåò ôéò äõíáôÝò åìðíåýóåéò. Áíáäåß÷èçêå ï ìåãáëýôåñïò åèíéêüò ðïéçôÞò êáé ï èåìåëéùôÞò ôçò áíáãÝííçóçò ôçò ëïãïôå÷íßáò ìáò. ÐÝèáíå ìÝóá óôçí Êáôï÷Þ. Ï èÜíáôüò ôïõ óõãêëüíéóå üëï ôï ëáü êáé ðñïêÜëåóå åèíéêü ðÝíèïò. ×éëéÜäåò Üíèñùðïé ôïí óõíüäåõóáí ìÝ÷ñé ôçí ôåëåõôáßá ôïõ êáôïéêßá, óôï Á´ Íåêñïôáöåßï êáé ýóôåñá áðü ôï óõãêëïíéóôéêü áðï÷áéñåôéóìü ôïõ ¢ããåëïõ Óéêåëéáíïý, ãïíÜôéóáí êé Ýøáëëáí ôïí Åèíéêü ìáò ¾ìíï. Ôá óðïõäáéüôåñá áðü ôá ðïéçôéêÜ Ýñãá ôïõ ÐáëáìÜ åßíáé ôá åîÞò: Ôá ôñáãïýäéá ôçò ðáôñßäïò ìïõ, ¾ìíïò åéò ôçí ÁèçíÜ, Ôá ìÜôéá ôçò øõ÷Þò ìïõ, ºáìâïé êáé áíÜðáéóôïé, Ï ôÜöïò, Ïé ÷áéñåôéóìïß ôçò çëéïãÝííçôçò, Ï äùäåêÜëïãïò ôïõ ãýöôïõ, ÁóÜëåõôç æùÞ, Ç öëïãÝñá ôïõ âáóéëéÜ, Ïé êáçìïß ôçò ëéìíïèÜëáóóáò, Ç ðïëéôåßá êáé ç ìïíáîéÜ, Âùìïß, Ôá ðáñÜêáéñá, ÄåêáôåôñÜóôé÷á, Ïé ðåíôáóýëëáâïé êáé ôá ðáèçôéêÜ êñõöïìéëÞìáôá, Ç äüîá óôï Ìåóïëüããé, Äåéëïß êáé óêëçñïß óôß÷ïé, Ï êýêëïò ôùí ôåôñÜóôé÷ùí, ÐåñÜóìáôá êáé ÷áéñåôéóìïß, Ïé íý÷ôåò ôïõ ÖÞìéïõ. ¸ãñáøå åðßóçò ôá ðåæÜ Ï èÜíáôïò ôïõ ðáëéêáñéïý êáé ÄéçãÞìáôá, ôï èåáôñéêü Ôñéóåýãåíç, êáèþò êáé ôá êñéôéêÜ Ôï Ýñãï ôïõ ÊñõóôÜëëç, Äéïíõóßïõ Óïëùìïý

Κωστής Παλαμάς

251

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

¢ðáíôá êáé åõñéóêüìåíá, ÇñùéêÜ ðñüóùðá êáé êåßìåíá, Ôá ðñþôá êñéôéêÜ, ÁñéóôïôÝëçò Âáëáùñßôçò, Ðåæïß äñüìïé, Ôá ÷ñüíéá ìïõ êáé ôá ÷áñôéÜ ìïõ.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ÌÜéï ôïõ 1895 ç ÅðéôñïðÞ Ïëõìðéáêþí Áãþíùí áíáèÝôåé óôïí ÊùóôÞ ÐáëáìÜ ôç óõããñáöÞ ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðïéÞìáôïò, ðïõ èá áðïôåëïýóå ôïí ¾ìíï ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí, ðïõ áíáâßùóáí ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ ÃÜëëïõ âáñüíïõ Ðéåñ íôå ÊïõìðåñíôÝí. ¸íá ÷ñüíï áñãüôåñá, ôï 1896, Ýëáâáí ÷þñá óôçí ÁèÞíá ïé ðñþôïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò ôçò íåüôåñçò éóôïñßáò. Ï Ïëõìðéáêüò ¾ìíïò ôïõ ÊùóôÞ ÐáëáìÜ åßíáé ìéá åðßêëçóç óôï ðíåýìá ôïõ áñ÷áßïõ ïëõìðéóìïý, üðùò áõôü ìáò Ý÷åé ðáñáäïèåß áðü ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ãñáììáôåßá (ùñáßï, ìåãÜëï, äõíáôü) ãéá íá êõñéáñ÷Þóåé êáé óôïõò óýã÷ñïíïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò. Ôï ðïßçìá áíÞêåé óôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ÁóÜëåõôç ÆùÞ êáé åßíáé áöéåñùìÝíï óôïí Óð. ÓáìáñÜ, ï ïðïßïò áíÝëáâå ôç ìåëïðïßçóÞ ôïõ.

Γ. Δομή του έργου ¼ëï ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìéá åíéáßá åíüôçôá ðïõ åîõìíåß ôï Ïëõìðéáêü éäåþäåò, êÜíåé ëüãï ãéá ôï ìåãáëåßï ôùí áñ÷áßùí Áãþíùí êáé èÝôåé ôï ðëáßóéï ìÝóá óôï ïðïßï ïöåßëïõí íá êéíçèïýí ïé óýã÷ñïíïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò, ðïõ áíáâßùóáí ôï 1896. Ùóôüóï èá ìðïñïýóáìå íá äéáêñßíïõìå ôñåéò õðïåíüôçôåò óôï åíéáßï áõôü óýíïëï: 1ç åíüôçôá: 1ç óôñïöÞ: Ç åðßêëçóç ãéá åìöÜíéóç ôïõ áñ÷áßïõ áèëçôéêïý éäåþäïõò. 2ç åíüôçôá: 2ç óôñïöÞ: Ç áíÜãêç ôçò ðáñïõóßáò ôïõ áèëçôéêïý éäåþäïõò óå üëåò ôéò öÜóåéò ôùí Áãþíùí. 3ç åíüôçôá: 3ç óôñïöÞ: Ïé ðáíáíèñþðéíåò áîßåò ôïõ Ïëõìðéóìïý.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï áñ÷áßï Ïëõìðéáêü Éäåþäåò, ðïõ ãåííÞèçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí ÅëëÜäá êáé ãÝííçóå ìå ôç óåéñÜ ôïõ êÜèå ìåãÜëç êáé áëçèéíÞ éäÝá óôïí êüóìï. Ãé’ áõôü üëïé ïé Üíèñùðïé Ýñ÷ïíôáé ãéá íá «ðñïóêõíÞóïõí» ôç ÷þñá, ðïõ åßíáé ï ìåãÜëïò íáüò ôïõ áñ÷áßïõ áèÜíáôïõ ðíåýìáôïò.

252

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôï ðïßçìá áðïôåëåß åðßêëçóç óôï ðíåýìá ôïõ áñ÷áßïõ ïëõìðéóìïý, ôï ïðïßï ç ðïéçôéêÞ öùíÞ êáëåß íá åìöáíéóôåß îáíÜ óôç ÷þñá ðïõ

ôï ðñùôïäçìéïýñãçóå. Ôï áðïêáëåß «áñ÷áßï» êáé «áèÜíáôï». Áñ÷áßï, ãéáôß èåóðßóôçêå ôçí áñ÷áßá åðï÷Þ êáé áèÜíáôï, ãéáôß ôá õøçëÜ éäáíéêÜ ôçò åõãåíïýò Üìéëëáò êáé ôçò Ýíôéìçò ðñïóðÜèåéáò, ðïõ ðñåóâåýåé ôï ðíåýìá ôïõ ïëõìðéóìïý, åßíáé äéá÷ñïíéêÜ. Êáôüðéí áíáöÝñåôáé óôéò ôñåéò áñ÷Ýò ðïõ äéÝðïõí ôï ïëõìðéáêü éäåþäåò êáé Ý÷ïõí íá êÜíïõí ìå ôéò áñåôÝò ôïõ ùñáßïõ (áãÜðç ãéá ôçí ïìïñöéÜ ôïõ ãõìíïý óþìáôïò - áéóèçôéêÞ), ôïõ ìåãÜëïõ (ìå ôçí Ýííïéá ôïõ ìåãáëåéþäïõò êáé ôïõ õøçëïý) êáé ôïõ äõíáôïý (óùìáôéêÞ êáé øõ÷éêÞ äýíáìç ãéá ôçí êáôáâïëÞ ôçò ìÝãéóôçò äõíáôÞò ðñïóðÜèåéáò). ÆçôÜ áð’ áõôü íá «êáôÝâåé, íá öáíåñùèåß êáé í’ áóôñÜøåé», íá êÜíåé äçëáäÞ áéóèçôÞ ôçí åõåñãåôéêÞ ôïõ ðáñïõóßá. Ç åìöÜíéóÞ ôïõ èá åßíáé ôüóï ðñùôüãíùñç êáé åíôõðùóéáêÞ ðïõ èá åßíáé óáí íá áóôñáðïâïëåß ï ïõñáíüò. Ï óôß÷ïò 4 êÜíåé ëüãï ãéá ôïí ôüðï ðñïÝëåõóçò êáé äçìéïõñãßáò áõôþí ôùí ôüóï õøçëþí éäåùäþí êáé öñïíçìÜôùí ôïõ ïëõìðéóìïý êáé äåí åßíáé Üëëç áðü ôç ÷þñá ìáò, ôçí ÅëëÜäá. ÌÝóù ôçò áíáâßùóçò ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí, ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ãõñåýåé áíáâßùóç ôïõ áñ÷áßïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò êáé ôïõ êëáóéêïý ðïëéôéóìïý óôç íåüôåñç ÅëëÜäá. Ç ðïéçôéêÞ öùíÞ äåí êñýâåé ôçí õðåñçöÜíåéá ãéá ôçí åëëçíéêÞ êáôáãùãÞ ôçò ÏëõìðéáêÞò ÉäÝáò. Óôç óõíÝ÷åéá ç ðïéçôéêÞ öùíÞ êáëåß ôï áèÜíáôï ðíåýìá ôïõ ïëõìðéóìïý íá ðáñåõñßóêåôáé óå üëåò ôéò óôéãìÝò êáé öÜóåéò ôùí Áãþíùí: óå üëá ôá áãùíßóìáôá, óôéò áðïíïìÝò êáé óôéò ðñïðïíÞóåéò ôùí óùìÜôùí. Åäþ ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôéò óõíèÞêåò ôÝëåóçò ôùí áñ÷áßùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí: ôá áãùíßóìáôá Þôáí áõôÜ ðïõ óÞìåñá êáôáôÜóóïõìå óôïí êëáóéêü óôßâï (áãþíåò äñüìïõ, ðÜëç, óöáéñïâïëßá). Ôï âñáâåßï ôïõ íéêçôÞ äåí Þôáí ïéêïíïìéêÝò áðïëáâÝò, áëëÜ ï êüôéíïò (óôåöÜíé áðü êëáäß áãñéåëéÜò). Äýï åßíáé ôá óçìåßá ôçò óôñïöéêÞò áõôÞò åíüôçôáò ðïõ ðñÝðåé íá óçìåéþóïõìå ùò öïñåßò éäéáßôåñçò óçìáóßáò: á. «åõãåíþí Áãþíùí»: Ïé áñ÷áßïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò Þôáí åõãåíåßò, äçëáäÞ äéáðíÝïíôáí áðü õøçëÜ éäáíéêÜ ó÷åôßæïíôáí ìå åõãåíÞ Üìéëëá êáé ü÷é áíôáãùíéóìü, ìå áíéäéïôåëÞ óõììåôï÷Þ ôùí áèëçôþí, ìå óõíáäÝëöùóç ôùí ëáþí, ìå ïëõìðéáêÞ åêå÷åéñßá ê.Ü. â. «ô’ áìÜñáíôï óôåöÜíùóå êëùíÜñé»: Åäþ ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôçí áíéäéïôåëÞ óõììåôï÷Þ ôùí áèëçôþí. Ç óõììåôï÷Þ áðïóêïðïýóå óôç ÷áñÜ, óôçí ðñïóðÜèåéá, óôçí ôéìÞ êáé ôçí çèéêÞ éêáíïðïßçóç êáé ü÷é óå ÷ñçìáôéêÜ Ýðáèëá, üðùò óÞìåñá. Ïé Ïëõìðéïíßêåò áðïêôïýóáí áíáãíþñéóç, õóôåñïöçìßá êáé äüîá, ðïõ éóïäõíáìïýóáí ìå áõôÝò ôùí åèíéêþí çñþùí êáé ßó÷õå ãéá üëç ôç æùÞ, ü÷é ìüíï ôç äéêÞ ôïõò áëëÜ êáé ôùí óõããåíþí ôïõò. Ãé’ áõôü êáé ï êüôéíïò êáôÝëçãå áìÜñáíôïò· ç ìíÞìç ôçò íßêçò ôïõò Þôáí áôÝñìïíç. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åý÷åôáé áõôÜ ôá éäåþäç íá ãßíïõí

Κωστής Παλαμάς

253

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

óåâáóôÜ êáé óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, äçëáäÞ íá áíáâéþóïõí ìåí ïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò, áëëÜ íá ìçí áðïêëßíïõí áðü ôïí áñ÷éêü ôïõò ðñïïñéóìü. Áí ôï Ïëõìðéáêü Ðíåýìá öáíåñùèåß îáíÜ êáé ëÜìøåé óôç ÷þñá ðïõ ôï ãÝííçóå, ôüôå èá öùôéóôåß ìáæß ôïõ üëç ç ÷þñá. Ïëüêëçñç ç ÅëëÜäá èá áêôéíïâïëÞóåé êáé ãßíåé ãíùóôÞ óå üëï ôïí êüóìï. Ôá éäåþäç êáé ôá öñïíÞìáôá ôïõ Ïëõìðéóìïý èá ãïçôåýóïõí ôçí õöÞëéï, èá áðïêôÞóïõí ïéêïõìåíéêÞ äéÜóôáóç êáé éåñüôçôá. ¼ëï áõôü áðïäßäåôáé Üñéóôá óôï ðïßçìá ìå ôçí åéêüíá ôùí ëáþí ðïõ ôñÝ÷ïõí íá ðñïóêõíÞóïõí ôï ìåãÜëï íáü ðïõ óôåãÜæåé ôï Ïëõìðéáêü Ðíåýìá. ÏõóéáóôéêÜ, áõôü ðïõ åêöñÜæåé åäþ ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åßíáé ôï ìÞíõìá ôçò óõíáäÝëöùóçò ôùí ëáþí êáé ôçò ÏëõìðéáêÞò åêå÷åéñßáò ðïõ åöáñìüæïíôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí Áãþíùí êáé ôï ïðïßï ðñÝðåé íá éó÷ýóåé êáé ôþñá, þóôå íá ìåôáìïñöùèåß ï êüóìïò óå Ýíá ôåñÜóôéï ïëõìðéáêü ÷ùñéü, ìå êÝíôñï ôçí ÅëëÜäá.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ùò õðÝñìá÷ïò ôïõ äçìïôéêéóìïý, ï ÐáëáìÜò äå èá ìðïñïýóå íá ãñÜöåé óå Üëëç ãëþóóá ðëçí ôçò äçìïôéêÞò. Ç ãëþóóá ôïõ åßíáé ìåëåôçìÝíç óå âÜèïò êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìåãÜëç åêöñáóôéêÞ éêáíüôçôá êáé áêñßâåéá. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé õøçëü êáé ìåãáëüðñåðï êáé äéáêñßíåôáé ãéá ôéò õøçëÝò Ýííïéåò êáé áîßåò ðïõ ðñáãìáôåýåôáé (áèëçôéêü éäåþäåò, Üìéëëá, áéóèçôéêÞ, óõíáäÝëöùóç ôùí ëáþí). Ùóôüóï ï ëüãïò äå öôÜíåé óôçí õðåñâïëéêÞ ìåãáëïóôïìßá ìå ôç ÷ñÞóç ðïëëþí ç÷çñþí ëÝîåùí, ïýôå óôï ñçôïñéóìü, þóôå íá áðïóêïðåß óôïí åíôõðùóéáóìü ìå ôï óôüìöï ôïõ. Ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ äßíïõí ôïí ôüíï ôçò ãëáöõñüôçôáò óôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò.

254

iii) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «Üóôñáøå», «óôùí åõãåíþí áãþíùí», «ëÜìøå», «óéäåÌåôáöïñÝò ñÝíéï êé Üîéï ôï êïñìß», «êÜìðïé, âïõíÜ êáé ðÝëáãá öÝããïõí», «ôñÝ÷åé…êÜèå ëáüò». Ðáñïìïßùóç: «óáí Ýíáò ëåõêïðüñöõñïò ìÝãáò íáüò». Ðáñïìïßùóç Ðñïóùðïðïßçóç: Ç áðüäïóç áíèñþðéíùí éäéïôÞôùí óôçí Ýííïéá ôïõ Ïëõìðéáêïý Ðíåýìáôïò åßíáé ï Üîïíáò ðÜíù óôïí ïðïßï óôçñßæåôáé üëï ôï ðïßçìá (êáôÝâá, öáíåñþóïõ, óôåöÜíùóå, ðëÜóå). Åéêüíåò: Óôß÷ïò 3: ç ïðôéêÞ åéêüíá ôïõ Ïëõìðéáêïý Ðíåýìáôïò ðïõ êáôåâáßíåé, öáíåñþíåôáé êáé áóôñÜöôåé, óôß÷ïò 5: ç åéêüíá ôùí áãùíéóìÜôùí ôùí áñ÷áßùí áãþíùí, óôß÷ïò 6: ç ïðôéêÞ åéêüíá ôçò

ëÜìøçò ðïõ èá ðñïêëçèåß, óôß÷ïò 7: ç åéêüíá ôçò óôÝøçò ôùí áèëçôþí, óôß÷ïò 8: ç åéêüíá ôïõ óéäåñÝíéïõ êïñìéïý, óôß÷ïò 9: åéêüíåò ôçò åëëçíéêÞò öýóçò, óôß÷ïò 10: ç åéêüíá ôïõ Üóðñïõ êáé êüêêéíïõ íáïý, óôß÷ïé 11-12: ç åéêüíá ôùí ëáþí ðïõ ôñÝ÷ïõí íá ðñïóêõíÞóïõí óôï íáü. ÊïóìçôéêÜ åðßèåôá: áñ÷áßï, áèÜíáôï, áãíÝ, ùñáßïõ, ìåãÜëïõ, áëçèéíïý, åõãåíþí, óéäåñÝíéï, Üîéï, ëåõêïðüñöõñïò, ìÝãáò. ÁíôéèÝóåéò: áñ÷áßï – áèÜíáôï, ïõñáíüò – ãç, áìÜñáíôï – êëùíÜñé, ÁíôéèÝóåéò óéäåñÝíéï – êïñìß. ÅðáíáëÞøåéò: «Áñ÷áßï Ðíåýì’ áèÜíáôï», «åäþ». Ôï ó÷Þìá üëïõ üðïõ ìßá öñÜóç îåêéíÜ êáé êëåßíåé ôï Ýñãï ëÝãåôáé ó÷Þìá êýêëïõ êáé ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ ç ðïéçôéêÞ öùíÞ èÝëåé íá ôïíßóåé ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò öñÜóçò ðïõ åðáíáëáìâÜíåôáé. ÁíáöÝñåôáé óôéò äéá÷ñïíéêÝò áîßåò ðïõ öÝñåé ôï áñ÷áßï ðíåýìá ôïõ åëëçíéêïý ðïëéôéóìïý.

Κωστής Παλαμάς

iv) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò. Ïé ìïíïß óôß÷ïé (1, 3, 5,...) åßíáé äåêáôñéóýëëáâïé ðáñïîýôïíïé êáé ïé æõãïß óôß÷ïé (2, 4, 6,…) åßíáé äùäåêáóýëëáâïé ïîýôïíïé. Ôï ìÝôñï ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé éáìâéêü êáé ç ïìïéïêáôáëçîßá ðëå÷ôÞ.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ôé åßíáé ï «äñüìïò», ôï «ðÜëåìá» êáé ôï «ëéèÜñé». Ðïéá åßíáé ôá óçìåñéíÜ áíôßóôïé÷á áèëÞìáôá; Óôïí ðÝìðôï óôß÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò ðáñáôßèåíôáé ïñéóìÝíá áãùíßóìáôá ôùí áñ÷áßùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí. Óôïõò ôüôå áãþíåò ãßíïíôáí ôÝóóåñá åßäç äñüìïõ: ôï óôÜäéï (192 ìÝôñá), ï äßáõëïò (ìÞêïò äýï óôáäßùí), ï äüëé÷ïò (ìÞêïò 7 Þ 13 óôáäßùí) êáé ï ïðëßôçò (äßáõëïò, óôïí ïðïßï ïé äñïìåßò Ýôñå÷áí öïñþíôáò êñÜíïò êáé áóðßäåò). ÓÞìåñá ï äñüìïò äéáêñßíåôáé áíÜëïãá ìå ôï ìÝñïò üðïõ äéåîÜãåôáé. ¸ôóé Ý÷ïõìå: åðßðåäï äñüìï, ìå åìðüäéá êáé áíþìáëï. Åðßóçò ùò ðñïò ôï ìÞêïò ôïõò äéáêñßíïíôáé óå: á) äñüìïõò ôá÷ýôçôáò (100, 200, 400 êáé 800 ìÝôñùí) êáé â) äñüìïõò áíôï÷Þò – Ìáñáèþíéïé (áðüóôáóç 10 ÷éëéïìÝôñùí êáé ðÜíù). Åêôüò áðü ôïõò ðáñáðÜíù äñüìïõò Ý÷ïõìå êáé ôïí ïìáäéêü äñüìï, äçëáäÞ ôç óêõôáëïäñïìßá. Ôï ðÜëåìá åßíáé ç ðÜëç, äçëáäÞ ôï Üèëçìá, ðïõ ãßíåôáé áíÜìåóá óå äýï áíôéðÜëïõò êáé ï êáèÝíáò ðñïóðáèåß ìå äéÜöïñïõò ÷åéñéóìïýò íá ñßîåé êÜôù ôïí Üëëï. Ïé áñ÷áßïé ðåñéëÜìâáíáí ôçí ðÜëç ìáæß ìå Üëëá áãùíßóìáôá óôï ðÝíôáèëï êáé ôç ÷þñéæáí óå ôñßá åßäç: á) ôçí ïñèïðÜëç Þ ïñèïóôÜäç ðÜëç: ëïãÜñéáæáí íéêçôÞ åêåßíïí ðïõ êáôüñèùíå íá ñßîåé ôïí áíôßðáëü ôïõ ôñåéò öïñÝò óôç ãç, â) ôçí áëßíäçóç:

255

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

ïé áíôßðáëïé óõíÝ÷éæáí íá ðáëåýïõí êáé ìåôÜ ôçí ðôþóç ôïõò óôï Ýäáöïò, ìÝ÷ñé ðïõ ï Ýíáò áíôßðáëïò íá ïìïëïãÞóåé ôçí Þôôá ôïõ êáé ã) ôïí áêñï÷åéñéóìü: ïé áèëçôÝò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ìüíï ôá äÜ÷ôõëá, ðåñéïñßæïíôáò ôç äñÜóç ôïõò ìüíï óå ëáâÝò êáé óôñåâëþóåéò ìüíï óôï Üêñï ÷Ýñé ôïõ áíôéðÜëïõ, áðü ôïí êáñðü êáé êÜôù. Åäþ çôôçìÝíï ëïãÜñéáæáí áõôüí ðïõ èá Ýðåöôå ðñþôïò êÜôù Þ áõôüí ðïõ èá ïìïëïãïýóå ôçí Þôôá ôïõ. Ï óõíäõáóìüò áðü ðÜëç êáé ðõãìÞ Þôáí Ýíá Üëëï áãþíéóìá, ôï ðáãêñÜôéï. ÓÞìåñá ôï ïëõìðéáêü áãþíéóìá ôçò ðÜëçò åßíáé äýï åéäþí: á) ç åëëçíïñùìáúêÞ, üðïõ áðáãïñåýïíôáé ïé ëáâÝò êÜôù áðü ôç ìÝóç, ï õðïóêåëéóìüò êáé ãåíéêÜ ÷åéñéóìïß ðïõ ìðïñïýí íá ðñïîåíÞóïõí âëÜâç óôïí áíôßðáëï êáé â) ç åëåýèåñç ðÜëç, óôçí ïðïßá áðáãïñåýåôáé ìüíïí ï ðíéãìüò êáé ôá ÷ôõðÞìáôá, åíþ åðéôñÝðïíôáé üëåò ïé Üëëåò ëáâÝò. Ôï ëéèÜñé áíáöÝñåôáé óôï áãþíéóìá ôçò ëéèïâïëßáò. Óýìöùíá ìå áõôü ôï áãþíéóìá ñß÷íåôáé ìå öüñá êáé ìå ôï Ýíá ìüíï ÷Ýñé ëßèïò, ðïõ æýãéæå 7 êéëÜ êáé 250 ãñáììÜñéá. ÓõìðåñéëÞöèçêå ìßá ìüíï öïñÜ óôï ðñüãñáììá ôùí íåüôåñùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí (1906), áëëÜ ìåôÜ êáôáñãÞèçêå ëüãù ôçò åðéêéíäõíüôçôÜò ôïõ. Ðéï êïíôÜ óôï áñ÷áßï áõôü áãþíéóìá âñßóêåôáé ç óçìåñéíÞ óöõñïâïëßá, üðïõ ï áèëçôÞò ðåôÜ ìå ôï Ýíá ÷Ýñé óöáßñá 7 êéëþí êáé 400 ãñáììáñßùí. Ôç óöáßñá ï áèëçôÞò êñáôÜ áðü åéäéêÞ ëáâÞ ðïõ óõíäÝåôáé ìå ôç óöáßñá ìå óýñìá. 2. Ãéáôß ï ðïéçôÞò êÜíåé åðßêëçóç óôï Áñ÷áßï Ðíåýìá; Ôé åêðñïóùðåß óýìöùíá ìå ôï ðïßçìá; Ç ðïéçôéêÞ öùíÞ êÜíåé åðßêëçóç óôï Áñ÷áßï Ðíåýìá, äçëáäÞ óôï Ðíåýìá ôïõ Ïëõìðéóìïý ðïõ ÷áñáêôÞñéæå ôïõò áñ÷áßïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò êáé ðñÝóâåõå áîßåò üðùò ç áíéäéïôåëÞò óõììåôï÷Þ ôùí áèëçôþí, ç åõãåíÞò Üìéëëá, ç ïëõìðéáêÞ åêå÷åéñßá, ç óõíáäÝëöùóç ôùí ëáþí, ï óåâáóìüò óôïõò êáíüíåò, ç åðéêñÜôçóç ôïõ êáëýôåñïõ, ç õóôåñïöçìßá êáé ç áéþíéá äüîá. Ïé áèëçôÝò óõììåôåß÷áí ü÷é ìå áðþôåñï óêïðü ôéò ïéêïíïìéêÝò áðïëáâÝò êáé ôç äüîá, áëëÜ ìüíï êáé ìüíï ãéá ôç ÷áñÜ ôçò óõììåôï÷Þò êáé ôçí êáôáâïëÞ ôçò ìÝãéóôçò äõíáôÞò óùìáôéêÞò ðñïóðÜèåéáò. Ôï åõôåëÝò ôïõ åðÜèëïõ ãéá ôïí íéêçôÞ ôï áðïäåéêíýåé áõôü ðåñßôñáíá. Ìå ôçí åðßêëçóç áõôÞ ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ïõóéáóôéêÜ åý÷åôáé ôá éäåþäç áõôÜ ôùí áñ÷áßùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí íá ãßíïõí óåâáóôÜ êáé óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, ìå ôçí åõêáéñßá ôçò áíáâßùóçò ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí, ãåãïíüò ãéá ôï ïðïßï ãñÜöôçêå êáé áõôü ôï ðïßçìá. Áí óõìâåß áõôü, ôüôå ïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò èá Ý÷ïõí ðáãêüóìéá áðÞ÷çóç êáé ôï Ïëõìðéáêü Ðíåýìá ôïõ áñ÷áßïõ åëëçíéêïý ðïëéôéóìïý èá äéáäïèåß áíÜ ôçí õöÞëéï.

256

3. Ãéáôß ï Ê. ÐáëáìÜò áðïêáëåß ôïõò áãþíåò «åõãåíåßò»; ÅõãåíÞò åßíáé ï õøçëüöñùí, áõôüò äçëáäÞ ðïõ äéáêáôÝ÷åôáé áðü õøçëÜ áéóèÞìáôá, öñïíÞìáôá êáé õøçëïýò óôü÷ïõò. Åßíáé åðüìåíï ëïéðüí, ôï åðßèåôï áõôü íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá íá ÷áñáêôçñßóåé ôïõò Áãþíåò ðïõ üíôùò äéáðíÝïíôáé áðü õøçëüôáôåò áîßåò êáé áñ÷Ýò, üðùò ç áíéäéïôåëÞò óõììåôï÷Þ ôùí áèëçôþí, ç åõãåíÞò Üìéëëá, ç ðáãêüóìéá åéñÞíåõóç êáé óõíáäÝëöùóç ôùí ëáþí.

Κωστής Παλαμάς

4. ÌåëåôÞóôå ôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ êáé ðñïóðáèÞóôå íá åîçãÞóåôå ðþò áíôéëáìâÜíåôáé ï ðïéçôÞò ôç óçìáóßá ôçò ôÝëåóçò ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí. Óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò ìáò ðáñáäßäåôáé ç áíôßëçøç ôçò ðïéçôéêÞò öùíÞò ãéá ôç óçìáóßá ôçò ôÝëåóçò ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí óôç íåüôåñç åðï÷Þ. Èåùñåß üôé ôá éäåþäç ðïõ åêðñïóùðåß ç ÏëõìðéáêÞ ÉäÝá åßíáé åõêáéñßá ôþñá íá ðñïâëçèïýí ðáãêïóìßùò êáé Ýôóé áîßåò êáé áñ÷Ýò ðïõ äéÝôñå÷áí üëï ôïí áñ÷áßï åëëçíéêü ðïëéôéóìü íá åðáíáêôÞóïõí ôçí áßãëç ôïõò. Ôá éäåþäç áõôÜ èá ãßíïõí áðïäåêôÜ áðü üëïõò ôïõò ëáïýò ðïõ èá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôïõò Áãþíåò. Ôï ïëõìðéáêü ðíåýìá, ãíùñßæïíôáò ðÜíäçìï óåâáóìü, èá ïäçãÞóåé üëïõò ôïõò ëáïýò óôï íá ãßíïõí êïéíùíïß ôïõ. Ç ôÝëåóç ôùí Áãþíùí èá áðïôåëÝóåé ôçí áöïñìÞ ãéá íá áðïôßóïõí üëïé ïé Üíèñùðïé öüñï ôéìÞò óôï óðÜíéï óõíäõáóìü áãíüôçôáò êáé äõíáìéóìïý (ëåõêïðüñöõñïò íáüò) ðïõ ÷áñáêôÞñéæå ôï áñ÷áßï ïëõìðéáêü éäåþäåò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση των κειμένων 1. Ðïéá åßíáé ç óçìáóßá ôçò åðáíÜëçøçò ôïõ ðñþôïõ óôß÷ïõ óôï ôÝëïò; 2. Áíáëýóôå ôç óçìáóßá ôçò ðáñïìïßùóçò ôïõ ðïéÞìáôïò «Óáí Ýíáò ëåõêïðüñöõñïò ìÝãáò íáüò». 3. Ðïéåò äéá÷ñïíéêÝò áîßåò ðñïâÜëëïíôáé ìÝóá áðü ôï äåýôåñï óôß÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò;

257

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

Δρόμος 100 μέτρων Πέτρος Χάρης

Α. Ο δημιουργός Ï ÐÝôñïò ×Üñçò (öéëïëïãéêü øåõäþíõìï ôïõ ÉùÜííç Í. ÌáñìáñéÜäç) ãåííÞèçêå ôï 1902 óôçí ÁèÞíá. Óðïýäáóå ÍïìéêÜ êáé íåüôáôïò åðéäüèçêå óôç ëïãïôå÷íßá. Ôá ðñþôá ôïõ äéçãÞìáôá ôá äçìïóßåõóå óôï ðåñéïäéêü ÍïõìÜò êáé ôï 1924 ôýðùóå ôï ðñþôï ôïõ âéâëßï, ðïõ ôïí êáèéÝñùóå ùò ðåæïãñÜöï. Ôï 1924 åîÝäùóå ìáæß ìå Üëëïõò ôï ëïãïôå÷íéêü ðåñéïäéêü ÍÝá ÃñÜììáôá. Áðü ôï èÜíáôï ôïõ Ãñçãüñéïõ Îåíüðïõëïõ äéåôÝëåóå äéåõèõíôÞò ôïõ ìåãáëýôåñïõ ëïãïôå÷íéêïý ðåñéïäéêïý óôçí ÅëëÜäá, ôç ÍÝá Åóôßá. Áðü ôï 1930 êáôÝ÷åé ôç èÝóç ôïõ ãñáììáôÝá óôçí Áíþôáôç Ó÷ïëÞ Êáëþí Ôå÷íþí êáé åßíáé ðñüåäñïò ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÅëëÞíùí Ëïãïôå÷íþí. Ç óçìáíôéêÞ óå ðïéüôçôá êáé üãêï ëïãïôå÷íéêÞ ôïõ ðáñáãùãÞ ðåñéëáìâÜíåé êñéôéêÞ, äïêßìéá, êñéôéêÝò ìåëÝôåò êáé ôáîéäéùôéêÜ. Ôá Ýñãá ôïõ ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ðáñáóôáôéêÞ äýíáìç êáé åßíáé ôá åîÞò: Ç ôåëåõôáßá íý÷ôá ôçò ãçò, ¸ëëçíåò ðåæïãñÜöïé (ôñåéò ôüìïé), Ìáêñéíüò äñüìïò, Öþôá áðü ðÝëáãïò, Ðïëéôåßåò êáé èÜëáóóåò, ðïõ âñáâåýôçêå ìå ôï êñáôéêü âñáâåßï, Ðáëáéïß êáé íÝïé äñüìïé, Ç Êßíá Ýîù áðü ôá ôåß÷ç, ÄáëìáôéêÝò áêôÝò, ÂñÜ÷éá, êïõìðéÜ êáé üíåéñá.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ïìüôéôëï äéÞãçìá ôïõ ÐÝôñïõ ×Üñç, ðïõ äçìïóéåýôçêå ôï 1944 óôï âéâëßï ôïõ Ìáêñéíüò êüóìïò. Óôï äéÞãçìá áõôüò ðñùôáãùíéóôÞò åßíáé Ýíáò ìáèçôÞò ôçò Ôñßôçò Ãõìíáóßïõ, ðïõ Ýñ÷åôáé óå åðáöÞ ìå ôïí êüóìï ôïõ áèëçôéóìïý êáé áó÷ïëåßôáé ìå ôï áãþíéóìá ôïõ äñüìïõ ôùí 100 ìÝôñùí. Ðáñáêïëïõèïýìå ôéò ðñïðïíÞóåéò ðïõ êÜíåé ãéá íá ëÜâåé ìÝñïò óôïõò åöçâéêïýò áãþíåò óôï ôÝëïò ôçò ÷ñïíéÜò. Óôï áðüóðáóìá áõôü âëÝðïõìå ôçí ðñïðüíçóç êáé ôç íßêç ôïõ óå Ýíáí åíäéÜìåóï áãþíá ìáèçôþí.

258

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «¹ôáí áñ÷Ýò Äåêåìâñßïõ... êé áêüìá ðéï áñãÜ»: Ç ðñïåôïéìáóßá ãéá ôïõò åöçâéêïýò áãþíåò. 2ç åíüôçôá: «ÅðéôÝëïõò Ýöôáóå ô’ áðüãåõìá… êáé ôç ãåìßæáìå ïé ôñåéò ìáò»: Ï áãþíáò êáé ç ÝêâáóÞ ôïõ: óêÝøåéò êáé óõíáéóèÞìáôá ôïõ Þñùá. 3ç åíüôçôá: «Áðü ô’ Üëëï áðüãåõìá… áêüìá êáé óôï ÓôÜäéï»: Ç ðñïóðÜèåéá óõíå÷ßæåôáé.

Πέτρος Χάρης

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êåíôñéêü èÝìá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ï áèëçôéóìüò êáé ç óçìáóßá ôïõ ãéá ôç äéáìüñöùóç ôïõ ÷áñáêôÞñá åíüò åöÞâïõ. ÅðéìÝñïõò èåìáôéêÜ êÝíôñá áöïñïýí óôïí áèëçôéóìü êáé ôï ðþò áõôüò óõíôåëåß óôç óôáäéáêÞ ùñßìáóç ôïõ íÝïõ áíèñþðïõ êáé ôïí ðñïåôïéìÜæåé ãéá ôç ìåôÝðåéôá æùÞ ôïõ. ÅðéðëÝïí ôï áðüóðáóìá èßãåé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ï áèëçôéóìüò óõìâÜëëåé óôç äçìéïõñãßá öéëéêþí ó÷Ýóåùí. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Áðü ôçí ðñþôç êéüëáò ãñáììÞ ôïõ áðïóðÜóìáôïò åíçìåñùíüìáóôå ãéá ôç ÷ñïíéêÞ ôïðïèÝôçóç ôïõ êåéìÝíïõ (áñ÷Ýò Äåêåìâñßïõ) êáé ãéá ôï èÝìá ôïõ (åöçâéêïß áãþíåò). Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ áðïóðÜóìáôïò ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ ÞñùÜ ìáò ãéá ôïõò áãþíåò áõôïýò. Ðçãáßíåé ôáêôéêÜ ãéá ðñïðïíÞóåéò óôï ãõìíáóôÞñéï. Åßíáé ôï óôÜäéï üðïõ ï Þñùáò Ý÷åé áñ÷ßóåé íá óõíçèßæåé óôïí åíôáôéêü áõôü ôñüðï ðñïåôïéìáóßáò ãéá ôïõò áãþíåò êáé áéóèÜíåôáé ôç âåëôßùóç ôçò öõóéêÞò ôïõ êáôÜóôáóçò. Ç âåëôßùóç áõôÞ âëÝðïõìå üôé ôïí åíèáññýíåé êáé ôïíþíåé ôçí áõôïðåðïßèçóÞ ôïõ («îå÷þñéæá áíôéðÜëïõò… ì’ Ýóðñù÷íå óå ðñüùñïõò åãùéóìïýò»). Ôéò åìðåéñßåò ôïõ áðü áõôüí ôïí ôñüðï æùÞò ìïéñÜæåôáé ìå ôïõò óõíáèëçôÝò ôïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéáäñïìÞò ðñïò ôï óðßôé. Åßíáé åõäéÜêñéôç ç äõóêïëßá áõôïý ôïõ ôñüðïõ æùÞò êáé ç áðüëõôç áöïóßùóç ðïõ åðéâÜëëåé, êáèþò, óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï, ôï ðáéäß êáôÝëçãå íá åðéóôñÝöåé óðßôé ôïõ ìåôÜ ôéò ïêôþ ôï âñÜäõ. 2ç åíüôçôá: Óôç óõíÝ÷åéá ìåôáöåñüìáóôå óôçí çìÝñá äéåîáãùãÞò ôùí áãþíùí. Ï óõããñáöÝáò ðåñéãñÜöåé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ Þñùá ôçí êñßóéìç åêåßíç ìÝñá. Åíþ ãåíéêÜ åßíáé ðáéäß ìå áõôïðåðïßèçóç, ôïí âëÝðïõìå íá äåéëéÜæåé, üôáí áíôéêñßæåé ôïõò áèëçôÝò ìå ôïõò ïðïßïõò èá óõíáãùíéóôåß êáé óõíåéäçôïðïéåß üôé åßíáé ëéãüôåñïé

259

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

260

áðü êÜèå Üëëç öïñÜ. ÁéóèÜíåôáé íôñïðÞ ìðñïóôÜ óå üëï áõôüí ôïí Üãíùóôï êüóìï ðïõ ðáñáêïëïõèåß áðü ôéò êåñêßäåò êáé ðåñéóóüôåñï åíï÷ëåßôáé áðü ôéò óõíïìÞëéêåò êïðÝëåò. Ï ìåãáëýôåñïò öüâïò åíüò áãïñéïý óôçí åöçâåßá åßíáé íá ìç ãßíåé ñåæßëé ìðñïóôÜ óå êÜðïéá êïðÝëá êáé åêåßíç ôïí ÷ëåõÜóåé. ÅðéðëÝïí, ç ðáñïõóßá ôùí êïñéôóéþí èá êÜíåé áíáðüöåõêôá åíôïíüôåñï ôï óõíáãùíéóìü ìåôáîý ôùí áèëçôþí, ãéáôß ï íéêçôÞò êåñäßæåé êáé ôïí åíôõðùóéáóìü ôùí êïñéôóéþí. Åðßóçò åíôýðùóç ôïõ êÜíåé êáé ç åðéóçìüôçôá ôçò äéïñãÜíùóçò, ðïõ äåí åß÷å óõíáíôÞóåé óå Üëëç áíáìÝôñçóç. ¼ëá áõôÜ ôïí Ýêáíáí íá óõíåéäçôïðïéÞóåé ôçí åõèýíç ðïõ ôïí âÜñáéíå íá öáíåß áíôÜîéïò ôïõ êïéíïý, ôùí êïñéôóéþí êáé êõñßùò ôïõ åáõôïý ôïõ êáé ôçò ðñïóðÜèåéÜò ôïõ. ¼ëá áõôÜ ôïõ Ýäùóáí ôçí øõ÷éêÞ äýíáìç íá âÜëåé ôá äõíáôÜ ôïõ êáé íá ðåôý÷åé. ¼ðùò êáé Ýãéíå. ¹ñèå ðñþôïò, ãåãïíüò ðïõ ôïí ãÝìéóå ÷áñÜ êáé éêáíïðïßçóç óå ðñïóùðéêü åðßðåäï. ÐáñÜëëçëá Ýíéùóå ôç ÷áñÜ ôçò áíáãíþñéóçò åê ìÝñïõò ôùí óõìðáéêôþí ôïõ ðïõ Ýóðåõóáí íá ôïõ óößîïõí ôï ÷Ýñé óôï ðëáßóéï ôçò åõãåíïýò Üìéëëáò. ÔÝëïò, áéóèÜíåôáé äéêáéùìÝíïò ðïõ üëç ôïõ áõôÞ ç ðñïóðÜèåéá áðÝäùóå ôïõò áíáìåíüìåíïõò êáñðïýò. Áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò óôéãìÝò åõôõ÷ßáò ãéá Ýíáí Üíèñùðï åßíáé íá èÝôåé óôü÷ïõò, íá ðñïåôïéìÜæåôáé êáôÜëëçëá ãéá ôçí åðßôåõîÞ ôïõò êáé ôåëéêÜ íá ôïõò ðñáãìáôïðïéåß. ÁéóèÜíåôáé üôé ïé êüðïé ôïõ äåí ðÞãáí ÷áìÝíïé. 3ç åíüôçôá: Ï Þñùáò, ùóôüóï, äåí åöçóõ÷Üæåé, áëëÜ èÝôåé óôç óõíÝ÷åéá õøçëüôåñïõò óôü÷ïõò êáé ðñïåôïéìÜæåôáé ãéá íá ôïõò ðñáãìáôïðïéÞóåé. Óôï ÷þñï ôïõ áèëçôéóìïý ç ÷áñÜ ôçò íßêçò äå äéáñêåß ãéá ðïëý. ÐÜíôá õðÜñ÷ïõí áêüìç ìåãáëýôåñåò äïêéìáóßåò ãéá Ýíáí áèëçôÞ, þóôå íá áðïäåéêíýåé óõíå÷þò ôçí áîéïóýíç ôïõ êáé üôé Üîéæå ðñÜãìáôé íá óôáèåß óôï õøçëüôåñï óêáëß ôïõ âÜèñïõ («ðïõ Ýäéíáí ìéá êáèéÝñùóç…. áêüìá êáé óôï ÓôÜäéï»). Ôï óçìåßï óôï ïðïßï êÜèå áèëçôÞò ðáýåé íá áãùíßæåôáé ãéá ôçí êáèéÝñùóÞ ôïõ åßíáé üôáí áîéùèåß íá äéáâåß ôçí ðýëç ôïõ Óôáäßïõ, äçëáäÞ üôáí óõììåôÜó÷åé êáé íéêÞóåé óå Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò. ÁõôÞ åßíáé ç ýøéóôç áíáãíþñéóç ôçò éêáíüôçôáò åíüò áèëçôÞ. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ï Þñùáò ôïõ áðïóðÜóìáôïò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü æùôéêüôçôá êáé ìá÷çôéêüôçôá. Áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ ôïí âëÝðïõìå íá ñß÷íåôáé ïëïêëçñùôéêÜ êáé áäéÜóðáóôá óôçí ðñïåôïéìáóßá ãéá ôïõò áãþíåò, ÷ùñßò íá åðéôñÝðåé óå ôßðïôá Üëëï íá ôïí áðïóðÜóåé áðü ôï óôü÷ï ôïõ. Óõíåéäçôïðïéåß ôç óïâáñüôçôá êáé ôç äõóêïëßá ôçò åíáó÷üëçóçò ìå ôïí áèëçôéóìü, ùóôüóï áõôÜ äåí ôïí ðôïïýí. ÐáñÜ ôï íåáñü ôçò çëéêßáò ôïõ, åìöáíßæåôáé áñêåôÜ þñéìïò þóôå íá èÝôåé óôü÷ïõò êáé íá êáôáâÜëëåé ôï ìÝãéóôï ôùí äõíáôïôÞôùí ôïõ

ãéá íá ôïõò ðåôý÷åé. Åðßóçò ç ðñüùñç ùñéìüôçôÜ ôïõ öáßíåôáé êáé áðü ôç ìåôñéïðáèÞ áíôßäñáóÞ ôïõ ìåôÜ ôç íßêç ôïõ óôïõò áãþíåò («¼ðùò ïé ìåãáëýôåñïß ìáò… ìðñïóôÜ óå ôüóï êüóìï»). Áõôü Üëëùóôå áðïôåëåß êáé ôç ìåãÜëç ðñïóöïñÜ ôïõ áèëçôéóìïý, üôé äçëáäÞ óõíôåëåß ôá ìÝãéóôá óôçí ùñßìáóç ôïõ íÝïõ áíèñþðïõ êáé óôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ ãéá ôç ìåôÝðåéôá æùÞ. Ôé Üëëï åßíáé ç æùÞ üëùí ôùí áíèñþðùí, ðáñÜ ìéá äéáñêÞò óôï÷ïèåóßá êáé óõíå÷Þò ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí åðßôåõîç ôùí óôü÷ùí ðïõ èÝôïõìå; Åðßóçò äåí ôïõ ëåßðåé ç áõôïðåðïßèçóç êáé ï óôïé÷åéþäçò åãùéóìüò, óôïé÷åßá áðáñáßôçôá ãéá íá êåñäßóåé êÜðïéïò óå ü,ôé êé áí äïêéìáóôåß. ÌÜëéóôá óå êÜðïéï óçìåßï ôïõ áðïóðÜóìáôïò ôïí âëÝðïõìå íá ðáñáäÝ÷åôáé ôçí ðïëõëïãßá ùò ðñïò ôéò åðéäüóåéò ôïõ, ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé üôé åßíáé ðåñÞöáíïò ãé’ áõôÞí êáé ãéá ôç âåëôßùóç ðïõ Ý÷åé óçìåéþóåé áðü ôüôå ðïõ îåêßíçóå. Ï åãùéóìüò ôïõ üìùò äåí îåðåñíÜ ôá ëïãéêÜ üñéá, äåí ôïí áðïìáêñýíåé áðü ôïí êïéíùíéêü ôïõ ðåñßãõñï êáé äåí ôïí êÜíåé õðÝñìåôñá áíôáãùíéóôéêü, åöüóïí ôïí âëÝðïõìå íá äéáôçñåß öéëéêÝò ó÷Ýóåéò êáé ìå ôïõò óõíáèëçôÝò ôïõ. Ï ÞñùÜò ìáò åßíáé åðßóçò áíôáãùíéóôéêüò êáé öéëüäïîïò («Êé üôáí âñÝèçêá óôçí ßäéá ãñáììÞ... íá ìå ðåôÜîåé óôï ôÝñìá»). ÌÝ÷ñé íá îåêéíÞóåé ï áãþíáò åß÷å Üã÷ïò êáé áíáóöÜëåéá, üðùò Üëëùóôå ïðïéïóäÞðïôå Üíèñùðïò üôáí ðñüêåéôáé íá äéáãùíéóôåß óå êÜôé. ÁõôÜ ôá äõóÜñåóôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ üìùò åêëåßðïõí üôáí ôßèåôáé óôç ãñáììÞ åêêßíçóçò êáé áíôéêñßæåé ôïõò óõíáãùíéóôÝò ôïõ. Ôüôå îõðíÜ ìÝóá ôïõ ï åãùéóìüò, åðáíáêôÜ ôç ÷áìÝíç ôïõ áõôïðåðïßèçóç êáé óôï ìõáëü ôïõ õðÜñ÷åé ìüíï ç åéêüíá íá ðåñíÜ ðñþôïò ôï ôÝñìá ôçò äéáäñïìÞò. Ç ôåëéêÞ ôïõ íßêç äåí åíéó÷ýåé ôïí åãùéóìü ôïõ êáé äåí ôïí êÜíåé åãùðáèÞ. Áíôßèåôá ôïí ùèåß óå ðñïâëçìáôéóìü ó÷åôéêÜ ìå ôï ìÝëëïí ôïõ ùò áèëçôÞ êáé ôïí êéíçôïðïéåß þóôå íá óõíå÷ßóåé ôçí ðñïóðÜèåéá íá äéêáéþóåé ôç öÞìç ôïõ íéêçôÞ. Åßíáé ðñïóãåéùìÝíïò êáé óêÝöôåôáé üôé Ýêáíå Ýíá êáëü îåêßíçìá. Èåùñåß áõôÞ ôç íßêç ùò ôï Ýíáõóìá ãéá íá óõíå÷ßóåé êáé íá ðåôý÷åé ôïõò áíþôåñïõò óôü÷ïõò ôïõ, ðïõ öôÜíïõí áêüìç êáé óôï íá ïñáìáôßæåôáé ôç óõììåôï÷Þ ôïõ óå Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò.

Πέτρος Χάρης

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò åßíáé ç áðëÞ äçìïôéêÞ ôçò êáèçìåñéíÞò ìáò ïìéëßáò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ëéôü êáé ç óõ÷íÞ ðáñïõóßá ó÷çìÜôùí ëüãïõ ôï êÜ-

261

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

íïõí óå ðïëëÜ óçìåßá ãëáöõñü, éäßùò üôáí ðñüêåéôáé ãéá ôçí ðåñéãñáöÞ ôùí óêÝøåùí êáé ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõ Þñùá. Ï ìáêñïðåñßïäïò ëüãïò êáé ôá áóýíäåôá ó÷Þìáôá êÜíïõí ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ ðáñáóôáôéêü êáé ãïñãü. iii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï Ý÷ïõìå ìßìçóç - ðñïóùðéêÞ áöÞãçóç, äçëáäÞ áöÞãçóç óå á´ åíéêü ðñüóùðï. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ðáñáôßèåíôáé ïé óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ Þñùá ìðñïóôÜ óôá ãåãïíüôá ôçò æùÞò ôïõ. Ç ïìáëÞ áöÞãçóç, ðïõ ðáñïõóéÜæåé ìå ëåðôïìÝñåéá ôá ãåãïíüôá êáé ôéò åóùôåñéêÝò áíôéäñÜóåéò ôïõ Þñùá ó’ áõôÝò, êáé ç áêñßâåéá ôçò ðåñéãñáöÞò, êÜíïõí ôï ëüãï ôïõ ×Üñç éäéáßôåñá ðáñáóôáôéêü êáé äçìéïõñãïýí áßóèçìá óõãêßíçóçò óôïí áíáãíþóôç.

262

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «Ýôñå÷á ôþñá äéáöïñåôéêÜ», «Äïêßìáæá ôá ðüäéá ìïõ… ÌåôáöïñÝò ìå ðéï áäýíáôïõò», «ìÝôñáãá ôïí åáõôü ìïõ», «óå ðñüùñïõò åãùéóìïýò», «ðïõ ãÝìéæáí ôéò êïõâÝíôåò ìáò», «äéáóôáõñþíïíôáí ìå ôïõò åíèïõóéáóìïýò», «êáôáóôÜëáîå ï Üëëïò», «ðïõ ìå ôéò óôÜóåéò… óå êÜèå äéáöùíßá», «åß÷áí ãßíåé èÝáìá ìå îÝíïõò», «êñÜôáãáí ìéá ôÜîç», «êé Ýäéíáí... ðïõ ìå ôñüìáîå», «óôçí ßäéá ãñáììÞ ìå ôïõò Üëëïõò», «áëëÜ êáé ìéáí åõèýíç… íá ìå ðåôÜîåé óôï ôÝñìá», «ôçí ðñþôç èåáôñéêÞ ìïõ ðñÜîç», «ìïõ óößîáíå ôï ÷Ýñé», èÝëáìå íá äþóïõìå ôçí åðéóçìüôçôá óôç óôéãìÞ», «óôï ìáñôýñéï ôçò ðñïåôïéìáóßáò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ôï ôÝñìá äåí åñ÷üôáí êáôÜ ðÜíù ìïõ», «áëëÜ ÐñïóùðïðïéÞóåéò ðÞãáéíá êáé ôï ’âñéóêá åãþ», «ç ãëþóóá ìïõ Ýôñå÷å êáé êïõñáæüôáí ëéãüôåñï», Ýöôáóå ô’ áðüãåõìá», ì’ Ýñéîå ï êëÞñïò», «áëëÜ êáé ìéáí åõèýíç… íá ìå ðåôÜîåé óôï ôÝñìá», «áðü ô’ Üëëï áðüãåõìá… ðéï ìáêñéÜ», «Äåí îÝ÷íáãá üìùò… ðåéèáñ÷çìÝíç ïñãÜíùóÞ ôïõ», «ôïõò åðéóçìüôåñïõò áãþíåò... óïâáñüôåñïõò óõíáãùíéóìïýò». ÕðåñâïëÝò: «Þîåñá óðéèáìÞ ìå óðéèáìÞ», «ìéá áóõãêñÜôçôç ïñìÞ». ëÝò Ðáñïìïéþóåéò: «óáí Ýíá óþìá», «üðùò ïé ìåãáëýôåñïß ìáò», «üðùò Ðáñïìïéþóåéò ôçí ðñïçãïýìåíç ìÝñá», «üðùò ðñéí áðü ôç íßêç». Áóýíäåôï ó÷Þìá: ó÷Þìá «Äïêßìáæá ôá ðüäéá ìïõ… üðïõ êáôáóôÜëáîå ï Üëëïò», «¹ôáí üìùò ðåñéóóüôåñïò ï êüóìïò… ìå ôñüìáîå», «Áðü ô’ Üëëï áðüãåõìá… áðü ôá óýíïñá ôçò çëéêßáò». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ ãõìíáóôçñßïõ üðïõ ðñïðïíåßôáé ï ÞñùÜò Åéêüíåò ìáò, ç åéêüíá ôçò ðñïåôïéìáóßáò êáé ôçò óõíå÷ïýò âåëôßùóçò, ç åéêüíá ôçò åðéóôñïöÞò óôï óðßôé, ç åéêüíá ôùí óõíáèëçôþí ôïõ óôïí áãþíá, ç åéêüíá ôïõ êïéíïý ðïõ ðáñáêïëïõèåß ôïí áãþíá, ç åéêüíá ôçò íßêçò, ç åéêüíá ôïõ ÷áéñåôéóìïý ôùí óõíáèëçôþí ôïõ.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðþò íéþèåé ï íåáñüò áèëçôÞò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ðñïðïíÞóåùí êáé ðþò êáôÜ ôçí åðßóçìç çìÝñá ôùí áãþíùí; ¹äç ìåôÜ ôïõò äýï ðñþôïõò ìÞíåò óõíå÷þí êáé êáèçìåñéíþí ðñïðïíÞóåùí, ï ìéêñüò ìáèçôÞò Ý÷åé áñ÷ßóåé íá íéþèåé åîïéêåéùìÝíïò ìå ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ãõìíáóôçñßïõ êáé ôéò áðáéôÞóåéò ôïõ («Ôï ãõìíáóôÞñéï êáé ïé Üíèñùðïß ôïõ äåí ìïõ Þôáí ðéá Üãíùóôïò ôüðïò»). Óôç óõíÝ÷åéá áéóèÜíåôáé óçìáíôéêüò üôáí öïñÜåé ôçí áèëçôéêÞ ôïõ áìößåóç ðïõ äçëþíåé ôçí éäéüôçôá ôïõ áèëçôÞ («Åß÷á êé åãþ ôçí Üóðñç öáíåëßôóá ìïõ êáé ôï ãáëÜæéï ðáíôáëïíÜêé… óõíçèéóìÝíïé, áóÞìáíôïé»). Óõíå÷ßæïíôáò ôç äýóêïëç ðñïåôïéìáóßá ï Þñùáò áñ÷ßæåé óôáäéáêÜ íá åðéóçìáßíåé ôç äéáñêÞ ôïõ âåëôßùóç («ôï ôÝñìá äåí åñ÷üôáí êáôÜ ðÜíù ìïõ, áëëÜ ðÞãáéíá êáé ôï ’âñéóêá åãþ»), ãåãïíüò ðïõ ôïí åíèáññýíåé. Ç êáëÞ ôïõ åðßäïóç óå áñêåôÝò áíáìåôñÞóåéò ôïí åß÷áí êÜíåé ðñüùñá åãùéóôÞ. ÕðÞñ÷áí óôéãìÝò ìÜëéóôá ðïõ Ýðéáíå ôïí åáõôü ôïõ íá êïìðÜæåé ãéá ôéò êáëÝò ôïõ åðéäüóåéò óôéò óõæçôÞóåéò ìå ôïõò óõíáèëçôÝò ôïõ («êáé ì’ Ýóðñù÷íå óå ðñüùñïõò åãùéóìïýò… Þôáí áôåëåßùôïò»). Ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ Þñùá áëëÜæïõí áñãüôåñá üôáí öôÜíåé ç åðßóçìç ìÝñá ôùí áãþíùí. ¼ôáí Ýñ÷åôáé áíôéìÝôùðïò ìå ôïõò ëéãïóôïýò áíôéðÜëïõò ôïõ êáé óõíåéäçôïðïéåß ðëÝïí üôé ôï åðßðåäï áíôáãùíéóìïý åßíáé õøçëüôåñï áðü Üëëåò öïñÝò, íéþèåé äåéëßá. Åðßóçò, üôáí áíôéêñßæåé ôï êïéíü ðïõ åß÷å Ýñèåé ãéá íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôïõò áãþíåò êáé ôïõ åßíáé üëïé Üãíùóôïé, ôüôå áéóèÜíåôáé íá ôïí êáôáâÜëëåé Üã÷ïò êáé áíçóõ÷ßá. ¼ôáí üìùò öôÜíåé ç óôéãìÞ íá ðÜñåé ôç èÝóç ôïõ óôçí åêêßíçóç, üëá áõôÜ ôá áñíçôéêÜ óõíáéóèÞìáôá áöÞíïíôáé êáôÜ ìÝñïò. Ôþñá áéóèÜíåôáé áóõãêñÜôçôç ïñìÞ, áëëÜ êáé åõèýíç íá öáíåß áíôÜîéïò ôùí ðñïóäïêéþí üëùí, ìá êõñßùò ôïõ åáõôïý ôïõ êáé ôçò ðñïóðÜèåéÜò ôïõ («Êé üôáí âñÝèçêá óôçí ßäéá ãñáììÞ… íá ìå ðåôÜîåé óôï ôÝñìá»). 2. Ðïéï åßíáé ôï êÝñäïò ôïõ áèëçôÞ áðü ôçí åíáó÷üëçóÞ ôïõ ìå ôïí áèëçôéóìü êáé áðü ôç íßêç ôïõ óôï óõãêåêñéìÝíï áãþíá; Óôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ðáñáêïëïõèïýìå üëá ôá ïöÝëç ðïõ áðïêïìßæåé ï ÞñùÜò ìáò áðü ôçí åíáó÷üëçóÞ ôïõ ìå ôïí êüóìï ôïõ áèëçôéóìïý. Ôïí ðáñáêïëïõèïýìå íá ùñéìÜæåé óôáäéáêÜ ÷Üñç óôï üôé èÝôåé óôü÷ïõò êáé êáôáâÜëëåé êÜèå äõíáôÞ ðñïóðÜèåéá íá ôïõò ðñáãìáôïðïéÞóåé. Ç óôï÷ïèåóßá êáé ç ðñïóðÜèåéá ãéá åðßôåõîç ôùí óôü÷ùí áõôþí åßíáé ðñáêôéêÞ ðïõ óõíÜäåé ìå ôéò áðáéôÞóåéò ôçò ìåôÝðåéôá æùÞò êÜèå áíèñþðïõ. ÅðéðëÝïí ôïí âëÝðïõìå ìÝóù ôïõ áèëçôéóìïý íá Ýñ÷åôáé óå åðáöÞ ìå Üëëïõò óõíïìçëßêïõò ôïõ êáé íá äçìéïõñãåß öéëßåò. ¢ñá ëïéðüí ï áèëçôéóìüò óõìâÜëëåé êáé óôçí

Πέτρος Χάρης

263

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

êïéíùíéêïðïßçóç ôïõ áôüìïõ. Ç åðéóçìüôçôá ôçò äéïñãÜíùóçò ôùí áãþíùí ôïõ ãåííÜ ôï óõíáßóèçìá ôçò õðåõèõíüôçôáò êáé ôïí êÜíåé íá áéóèÜíåôáé êáé ï ßäéïò üôé ìåãáëþíåé ðéá êáé üôé ðáñÜëëçëá ìåãáëþíïõí êáé ïé áðáéôÞóåéò ôïõ éäßïõ áëëÜ êáé ôùí Üëëùí áðÝíáíôß ôïõ. Êõñßùò üìùò áíôéëáìâÜíåôáé ôçí áîßá ôçò ðñïåôïéìáóßáò ãéá ôçí åðßôåõîç åíüò óôü÷ïõ. ¼ôáí ðåôõ÷áßíåé êáíåßò ôï óôü÷ï ôïõ, ôüôå óõíåéäçôïðïéåß üôé êáìßá äïêéìáóßá, üóï óêëçñÞ êé áí åßíáé, äåí ðÞãå ÷áìÝíç. ÅîÜëëïõ, ãéá íá õëïðïéçèåß ïðïéïóäÞðïôå óôü÷ïò ÷ñåéÜæåôáé ÷ñüíï, êüðï, õðïìïíÞ êáé åðéìïíÞ, áñåôÝò ðïõ óôïé÷åéïèåôïýí ìéá óõãêñïôçìÝíç ðñïóùðéêüôçôá («Äåí îÝ÷íáãá üôé ç Üóêçóç êáé ç åðéôõ÷ßá óôï ÷þñï åêåßíï, ðïõ áð’ ôçí ðñþôç óôéãìÞ ìáò Ýäåéîå ôçí áõóôçñÞ êáé ðåéèáñ÷çìÝíç ïñãÜíùóÞ ôïõ, áêïëïõèïýóáí ìéá óêÜëá ðïõ Ýðñåðå íá ôçí áíÝâåéò óêáëïðÜôéóêáëïðÜôé»). 3. ÓõæçôÞóôå ôç óêçíÞ üðïõ ïé çôôçìÝíïé íÝïé áèëçôÝò óõã÷áßñïõí ôï íéêçôÞ. Óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï ôçò äåýôåñçò åíüôçôáò ôïõ áðïóðÜóìáôïò ðáñáêïëïõèïýìå ôç óêçíÞ üðïõ ïé óõíáèëçôÝò ôïõ ÞñùÜ ìáò êáé çôôçìÝíïé óðåýäïõí íá ôïí ÷áéñåôßóïõí êáé íá ôïõ äþóïõí óõã÷áñçôÞñéá ãéá ôç íßêç ôïõ. Áóöáëþò ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõò äåí åßíáé åõ÷Üñéóôá. Åßíáé áðïãïçôåõìÝíïé, äõóáñåóôçìÝíïé êáé óôåíï÷ùñçìÝíïé ðïõ äåí ðÝôõ÷áí ôç íßêç. Ìçí îå÷íÜìå üôé êÜèå áèëçôÞò ôç íßêç Ý÷åé óôü÷ï. Ôï ìåãáëåßï üìùò ôïõ áèëçôéêïý éäåþäïõò áõôü áêñéâþò ïñßæåé. Ç áñíçôéêÞ ôïõò äéÜèåóç äåí ôïõò åìðïäßæåé íá áíáãíùñßæïõí üôé êÜðïéïò Üëëïò öÜíçêå êáëýôåñïò êáé áîéüôåñïò êáé êÝñäéóå ôç èÝóç ôïõ íéêçôÞ. ¸íáò áèëçôÞò ïöåßëåé íá áíáãíùñßæåé ôçí áíùôåñüôçôá ôïõ Üëëïõ êáé íá ôçí åêôéìÜ, üðùò áêñéâþò èá Þèåëå êáé ï ßäéïò, áí Þôáí óå áíÜëïãç èÝóç. Ç åõãåíÞò Üìéëëá, ï åéñçíéêüò óõíáãùíéóìüò, ï óåâáóìüò óôïõò êáíüíåò êáé ç åðéêñÜôçóç ôïõ êáëýôåñïõ åßíáé ìåñéêÝò áðü ôéò ðñùôáñ÷éêÝò áîßåò ôïõ áèëçôéóìïý êáé êáíåßò äåí åßíáé óå èÝóç íá ôéò ðáñáâåß. Ôçí åöáñìïãÞ üëùí áõôþí ôùí áîéþí ðáñáêïëïõèïýìå óôçí åéêüíá ôùí çôôçìÝíùí ðïõ óõã÷áßñïõí ôï íéêçôÞ.

264

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

Πέτρος Χάρης

1. Ó÷ïëéÜóôå ôç öñÜóç: «¸ðåéôá áð’ üëá áõôÜ äåí ìðïñïýóå íá åßìáóôå ðéá ìéêñïß». 2. ÐñïóðáèÞóôå íá óêéáãñáöÞóåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ Þñùá, üðùò áõôüò ðáñïõóéÜæåôáé ìÝóá áðü ôï áðüóðáóìá. 3. Íá êÜíåôå ôéò óùóôÝò áíôéóôïé÷ßóåéò: Á

Â

Ôï ôÝñìá äåí åñ÷üôáí êáôÜ ðÜíù ìïõ

ðáñïìïßùóç

Äïêßìáæá ôá ðüäéá ìïõ

áóýíäåôï ó÷Þìá

¹îåñá óðéèáìÞ ìå óðéèáìÞ ôç ìáýñç åêåßíç ãñáììÞ

ðñïóùðïðïßçóç

Ïé ìåãáëýôåñïß ìáò, ïé ðñáãìáôéêïß áèëçôÝò, ïé äýï íéêçìÝíïé

ìåôáöïñÜ

Óáí Ýíá óþìá

õðåñâïëÞ

265

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

Η νίκη του Σπύρου Λούη Αγγελική Βαρελά

Α. Η δημιουργός Ç ÁããåëéêÞ ÂáñåëÜ ãåííÞèçêå óôç Èåóóáëïíßêç êáé óðïýäáóå Áñ÷áéïëïãßá óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò ÁèÞíáò. Äåí áêïëïýèçóå, üìùò, ôïí êëÜäï ôïõ åêðáéäåõôéêïý Þ ôïõ áñ÷áéïëüãïõ, áëëÜ óôáäéïäñüìçóå ùò ôñáðåæéêüò õðÜëëçëïò óôçí ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäïò. ÐáñÜëëçëá áó÷ïëÞèçêå êáé ìå ôç ëïãïôå÷íßá, éäßùò ôçí ðáéäéêÞ, ìå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá. Ðñùôïåìöáíßóôçêå óôá ãñÜììáôá ôï 1966 ìå ôï ôáîéäéùôéêü âéâëßï ôçò Ç ÅëëÜäá êé åìåßò, ðïõ áðÝóðáóå åõìåíÝóôáôåò êñéôéêÝò êáé ðÞñå ôïí Ýðáéíï ôïõ Äéåèíïýò Âñáâåßïõ ×áíò Êñßóôéáí ¢íôåñóåí, ðïõ áðïíÝìåôáé êÜèå äéåôßá. ÓõíåñãÜæåôáé ìå ôï ðåñéïäéêü Åëëçíéêüò Åñõèñüò Óôáõñüò Íåüôçôáò, êáèþò êáé ìå ôï Åèíéêü ºäñõìá Ñáäéïöùíßáò êáé Ôçëåüñáóçò. ÅîÝäùóå ôá âéâëßá Ç ÅëëÜäá êé åìåßò, Ìå ôï ÷áìüãåëï óôá ÷åßëç, Ç ìçôÝñá ìáò ç öýóç, Ï Êüóìïò ìáò, êáé Üëëá, êáôÜëëçëá ãéá ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò. ¸ãñáøå åðßóçò ôï «Áíáãíùóôéêü» ôçò ô ôÜîçò ôïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ, ðïõ ôéìÞèçêå ìå ôï ðñþôï êñáôéêü âñáâåßï ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðáéäåßáò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

266

Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ìõèéóôüñçìá ôçò ÁããåëéêÞò ÂáñåëÜ ÊáëçìÝñá, Åëðßäá. Ç õðüèåóç ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò, ç ïðïßá åêôõëßóóåôáé óôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 1892-1896, äåí áíáöÝñåôáé åéäéêÜ êáé áðïêëåéóôéêÜ óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ôçò ÁèÞíáò ôïõ 1896, áëëÜ óôç öéëßá äýï êïñéôóéþí ðïõ ãíùñßæïíôáé óôï ÁñóÜêåéï Äéäáóêáëåßï. Ôï áðüóðáóìá ðïõ åîåôÜæïõìå (ï ìáñáèþíéïò ôïõ Ëïýç) óõíäÝåôáé ðåñéóóüôåñï ìå ôéò åðéëïãÝò æùÞò ðïõ êÜíåé ç çñùßäá (Åëðßäá), ôéò ïðïßåò ç óõããñáöÝáò ïíïìÜæåé «ìáñáèþíéï æùÞò». Óôï âéâëßï åðßóçò æùíôáíåýåé ç åðï÷Þ ôçò Ìðåë Åðüê ãéá ôçí ÅëëÜäá, ìå ôéò âåããÝñåò, ôá ðïëéôéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ãåãïíüôá ôçò åðï÷Þò åêåßíçò. Ôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá åßíáé áõôïôåëÝò íïçìáôéêÜ, åöüóïí ðåñéãñÜöåé ôï ìáñáèþíéï äñüìï ôïõ Óðýñïõ

Ëïýç, áðü ôçí åêêßíçóç óôï Ìáñáèþíá ìÝ÷ñé ôçí åßóïäü ôïõ óôï Ðáíáèçíáúêü ÓôÜäéï êáé ôçí áðïèÝùóÞ ôïõ áðü ôï êïéíü. Ï ìáñáèþíéïò äñüìïò åßíáé áãþíáò äñüìïõ áíôï÷Þò, ðïõ êáèéåñþèçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ôçò ÁèÞíáò ôï 1896, óå áíÜìíçóç ôïõ Áèçíáßïõ ïðëßôç Öåéäéððßäç, ðïõ Ýöåñå ôñÝ÷ïíôáò óôçí ÁèÞíá ôï Üããåëìá ôçò íßêçò ìåôÜ ôç íßêç ôùí ÅëëÞíùí Ýíáíôé ôùí Ðåñóþí óôç ìÜ÷ç ôïõ Ìáñáèþíá. Ï ìáñáèþíéïò äñüìïò Ý÷åé áðüóôáóç 42.195 ìÝôñá. Ðñþôïò ìáñáèùíïäñüìïò Ïëõìðéïíßêçò áíáäåß÷èçêå ï ¸ëëçíáò Óðýñïò Ëïýçò ìå ÷ñüíï 2 þñåò, 58 ëåðôÜ êáé 50 äåõôåñüëåðôá.

Αγγελική Βαρελά

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Óôï ×Üíé ôïõ ÌéëôéÜäç… üôáí áãùíïèÝôçóå ôï ìáñáèþíéï;»: ÓêÝøåéò êáé óõíáéóèÞìáôá ôïõ Ëïýç ðñéí áðü ôï ìåãÜëï áãþíá. 2ç åíüôçôá: «Óôéò äýï áêñéâþò… ðñÝðåé íá ôïí êåñäßóåé»: ÓêÝøåéò êáé óõíáéóèÞìáôá ôïõ Ëïýç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ áãþíá. Ïé áíôéäñÜóåéò ôïõ êüóìïõ. 3ç åíüôçôá: «ÐÝíôå êáé åßêïóé… êáé 50 äåõôåñüëåðôá»: Ç åßóïäïò ôïõ Ëïýç óôï óôÜäéï.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου του έργου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ðåñéå÷üìåíï êáé èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò ôçò ÁèÞíáò, ôï 1896, êáé óõãêåêñéìÝíá ï ìáñáèþíéïò äñüìïò ôïõ Óðýñïõ Ëïýç êáé ç ôåëéêÞ ôïõ íßêç. Åðåêôåßíïíôáò èá ìðïñïýóáìå íá åîåôÜóïõìå ôï èÝìá ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí óôçí áñ÷áßá åðï÷Þ êáé ôï ðíåýìá ôïõ Ïëõìðéóìïý. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ç áöÞãçóç âñßóêåé üëïõò ôïõò ðñùôáãùíéóôÝò ìáæåìÝíïõò óôï ðáíäï÷åßï ôïõ ÌéëôéÜäç óôï Ìáñáèþíá, áð’ üðïõ èá îåêéíïýóå ï ìáñáèþíéïò äñüìïò. Êáôüðéí ðáñáôßèåíôáé ïé óêÝøåéò ôïõ Óðýñïõ Ëïýç ó÷åôéêÜ ìå ôç äéïñãÜíùóç, ôïõò îÝíïõò áíôéðÜëïõò ôïõ êáé ôïí ÌðñåÜë (åéóçãçôÞ ôïõ áãùíßóìáôïò ôïõ ìáñáèùíßïõ óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ôïõ 1896). ¢îéá ó÷ïëéáóìïý ç öñÜóç ôïõ Óðýñïõ Ëïýç: «Ôïõò èáýìáæå áõôïýò ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ ðïõ åß÷áí Ýñèåé áðü ìáêñéÜ íá äéåêäéêÞóïõí ôç íßêç»: Åäþ ï Óðýñïò Ëïýçò äçëþíåé ôï èáõìáóìü ôïõ ðñïò ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ, ü÷é ìüíï ãéáôß Þôáí Üîéïé áèëçôÝò, äéÜóçìá ïíüìáôá ôïõ ðáãêüóìéïõ áèëçôéóìïý, áëëÜ êõñßùò ãéá ôï ëüãï üôé åß÷áí äéáíýóåé ôüóç

267

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

268

áðüóôáóç, ôáîéäåýïíôáò áðü ôéò ÷þñåò ôïõò ðñïò ôçí ÅëëÜäá, ãéá íá Ýñèïõí íá äéáãùíéóôïýí óôï ìáñáèþíéï äñüìï. Ç óêÝøç ôïõ Ëïýç åßíáé áðëïúêÞ, üðùò Üëëùóôå áñìüæåé óå Ýíá öôù÷ü íåñïõëÜ, ðñïåñ÷üìåíï áðü Ýíá åîï÷éêü ðñïÜóôéï ôçò ÁèÞíáò. Äå óõíåéäçôïðïéåß áêüìç ôéò äõíáôüôçôÝò ôïõ êáé ìå áðüëõôç ìåôñéïðÜèåéá äçëþíåé Ýììåóá üôé ï ßäéïò, áí Þôáí óôç èÝóç ôùí áíôéðÜëùí ôïõ, äå èá Ýìðáéíå óôç äéáäéêáóßá íá õðïóôåß ôüóç ôáëáéðùñßá ãéá íá óõììåôÜó÷åé óôïõò Áãþíåò. 2ç åíüôçôá: Óôç óõíÝ÷åéá ðáñáêïëïõèïýìå ôçí åîÝëéîç ôïõ áãþíá, ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ Ëïýç êáè’ üëç ôç äéÜñêåéÜ ôïõ, ôïõò áíôéðÜëïõò ðïõ îåðåñíïýóå óôç äéáäñïìÞ, ôïí Ýíáí ìåôÜ ôïí Üëëïí, þóðïõ ôåëéêÜ ðÝñáóå ðñþôïò (ìåôÜ ôï 32ï ÷éëéüìåôñï) êáé ç íßêç Þôáí ðëÝïí óßãïõñç. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ðåñéãñáöÞ ôçò áíôßäñáóçò ôïõ êüóìïõ ðïõ ðñïóðáèïýóå íá ôïí åìøõ÷þóåé, áëëÜ êõñßùò ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ßäéïõ ôïõ Ëïýç óôçí ôåëéêÞ äéáäñïìÞ ðñïò ôï ÓôÜäéï, ç ïðïßá áðïôõðþíåôáé ìå ãëáöõñüôáôï ôñüðï ìÝóá áðü ôï ó÷Þìá ëüãïõ ôçò åðáíÜëçøçò, ôçò õðåñâïëÞò êáé ôçò ìåôáöïñÜò: «Ï Ëïýçò ðåôÜåé ðñïò ôï ÓôÜäéï». Ç öñÜóç áõôÞ áðïôõðþíåé ôçí õðÝñìåôñç ÷áñÜ ãéá ôçí áðñüóìåíç íßêç ôïõ Ëïýç, ðïõ öôÜíåé óôï óçìåßï ôçò õðåñâïëÞò. Åðßóçò, ç åíôýðùóç üôé ðåôïýóå ßóùò åß÷å äïèåß áðü ôï ãåãïíüò üôé, ðñÜãìáôé, ç áðïèåùôéêÞ õðïäï÷Þ ôïõ êüóìïõ êáé ç óéãïõñéÜ ãéá ôç íßêç ôïí åß÷áí åìøõ÷þóåé ôüóï, þóôå íá ðáñáâëÝøåé ôç óùìáôéêÞ êáôáðüíçóç êáé íá ôñÝîåé üóï ðéï äõíáôÜ ìðïñïýóå ðñïò ôïí ôåñìáôéóìü. 3ç åíüôçôá: Áêïëïõèåß ç ðåñéãñáöÞ ôçò åéóüäïõ ôïõ Ëïýç óôï ÓôÜäéï êáé ç íßêç ôïõ. Ç óõããñáöÝáò áðïäßäåé ðïëý ðáñáóôáôéêÜ ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ êüóìïõ ãéá ôçí áðñüóìåíç êáé óðïõäáßá áõôÞ íßêç ðïõ ðÝôõ÷å ï Ëïýçò. Ìå ôçí åðáíÜëçøç ôïõ åèíéêïý ïíüìáôïò: «¸ëëçí!», èÝëåé íá ôïíßóåé ôï îÜöíéáóìá áëëÜ êõñßùò ôç óçìáóßá ðïõ åß÷å ôï íá êåñäßóåé Ýíáò ¸ëëçíáò óôï áãþíéóìá áõôü, ðïõ óõóôÞèçêå ðñïò ôéìÞí åíüò áñ÷áßïõ ¸ëëçíá, ôïõ Öåéäéððßäç êáé êõñßùò ç ðñùôéÜ áõôÞ íá óçìåéùèåß óôï ÷þñï üðïõ ãåííÞèçêáí êáé áíáâßùóáí ãéá ðñþôç öïñÜ ïé óýã÷ñïíïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Óðýñïò Ëïýçò: Ï Ëïýçò åßíáé øý÷ñáéìïò êáé äå óõíåéäçôïðïéåß ôç óðïõäáéüôçôá ôçò ðåñßóôáóçò. Ðþò Üëëùóôå èá ìðïñïýóå, åöüóïí Þôáí Ýíáò áðëü ðáéäß ôïõ ëáïý, íåñïõëÜò óôï åðÜããåëìá, êáôáãüìåíïò áðü Ýíá åîï÷éêü ðñïÜóôéï ôçò ÁèÞíáò. ¹ôáí öõóéêü êáé åðüìåíï íá ìç ãíùñßæåé ôç óðïõäáéüôçôá ôïõ áãþíá, åöüóïí Þôáí ç ðñþôç öïñÜ ðïõ ôï áãþíéóìá ôïõ ìáñáèþíéïõ äñüìïõ äéåîáãüôáí óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò. Ôïí âëÝðïõìå íá åíôõðùóéÜæåôáé êáé íá áðïñåß ðïõ Üëëïé óðïõäáßïé, îÝíïé áèëçôÝò ôáîßäåøáí áðü

ôüóï ìáêñéÜ ãéá íá óõììåôÜó÷ïõí óôïí áãþíá. ¼ëá áõôÜ äåß÷íïõí Ýíáí Üíèñùðï áðüëõôá ìåôñéïðáèÞ, ðïõ äåí Ý÷åé óõíåéäçôïðïéÞóåé áêüìç ôéò áèëçôéêÝò ôïõ äõíáôüôçôåò. Íéþèåé ÷áìÝíïò, óáí øÜñé Ýîù áð’ ôá íåñÜ ôïõ. Ùóôüóï, åßíáé Üíåôïò êáé äå äõóêïëåýåôáé íá áíôáðïêñéèåß óôéò áðáéôÞóåéò ôïõ áãþíá. ÌÜëéóôá ôïí ðáñáêïëïõèïýìå íá áðïëáìâÜíåé ìå áöÝëåéá ôçí ïìïñöéÜ ôïõ öõóéêïý ôïðßïõ. ÊÜðïéá óôéãìÞ óõíåéäçôïðïéåß îáöíéêÜ ôç óðïõäáéüôçôá ôïõ áãþíá («Áõôüò ï äñüìïò, áõôÞ ç ôñå÷Üëá, áí ðñïóðáèïýóå, èá ôïõ ÷Üñéæå ôçí áèáíáóßá»). Ìå ôç óêÝøç üôé ç áðüäïóÞ ôïõ äåí áöïñÜ ìüíïí áõôüí áëëÜ êáé üëïõò ôïõò ¸ëëçíåò, áíáóôáôþíåôáé. Ï ðáôñéùôéóìüò ôïõ, ëïéðüí, êáé ç áãÜðç ôïõ ãéá ôïõò ¸ëëçíåò êáé ôçí ÅëëÜäá åßíáé áõôÜ ðïõ åíåñãïðïéïýí ôï áßóèçìá åõèýíçò ôïõ («…êé Üëëï íá âáóôÜò óôïõò þìïõò óïõ ôéò åëðßäåò åíüò Ýèíïõò… íá âáóßæïíôáé óôéò ðáôïýóåò óïõ»). Åßíáé êáëïðñïáßñåôïò, öéëüôéìïò êáé êáëüøõ÷ïò êáé, üðùò áíáöÝñåé ç óõããñáöÝáò, «ï ðüèïò íá ÷áñïðïéÞóåé áõôü ôïí êüóìï èñïíéÜóôçêå óôçí êáñäéÜ ôïõ».

Αγγελική Βαρελά

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá ÁðëÞ äçìïôéêÞ. ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé áðëü êáé áðïêôÜ ãëáöõñüôçôá êáé åêöñáóôéêüôçôá ÷Üñç óôçí ðëçèþñá åêöñáóôéêþí ìÝóùí. Ãßíåôáé ëåðôïìåñÞò ðåñéãñáöÞ ôùí áéóèçìÜôùí ôïõ äñïìÝá áëëÜ êáé ôùí åêäçëþóåùí ôïõ êüóìïõ. Ï åõèýò ëüãïò ðáñåìâÜëëåôáé óôá óçìåßá üðïõ áðïäßäïíôáé ïé áíôéäñÜóåéò ôïõ êüóìïõ, äßíïíôáò óôçí áöÞãçóç ôï óôïé÷åßï ôçò æùíôÜíéáò. iii) ÁöÞãçóç ×ñçóéìïðïéåßôáé äéÞãçóç - Ýììåóç áöÞãçóç, äçëáäÞ ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, ðïõ äå óõììåôÝ÷åé ìåí óôï Ýñãï áëëÜ ãíùñßæåé ôÝëåéá ôá ãåãïíüôá êáé ôéò óêÝøåéò ôùí çñþùí. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ôï áßóèçìá ôïõ ÷ñÝïõò Þôáí âáñý êé áóÞêùôï», «áêïýãïíôáò ãëþóóåò äéÜöïñåò», «åßíáé ìåãÜëï üíïìá», «åðßðïíá êáé óêëçñÜ ÷éëéüìåôñá», «ÌðñïóôÜ ôïõ ï äñüìïò… åíäéáöÝñïí», «ôï ãýñéæå ðñïò ôç âñï÷Þ», «Ìåãáëåßï êáé öüâïò ãÝìéóáí ôçí øõ÷Þ ôïõ», «èá ôïõ ÷Üñéæå ôçí áèáíáóßá», «Ýíéùèå äßðëá ôïõ ôçí áíÜóá ôïõ êüóìïõ», «óôåñÝùìá ôçò øõ÷Þò ôïõ», «âáóôÜò óôïõò þìïõò óïõ ôéò åëðßäåò», «Ýâáëå ôá äõíáôÜ ôïõ», ç ëåðßäá ôçò íßêçò öïýíôù-

269

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

óå ìÝóá ôïõ», «ï Ëïýçò ðåôÜåé ðñïò ôï ÓôÜäéï», «ðáó÷áëéÜôéêçò áýñáò», «åíùìÝíïò ì’ Ýíáí ðüèï», «ìå ìéá êáñäéÜ í’ áíáóáßíåé óôïí ßäéï ñõèìü», «éá÷Þ êõëÜ ðÜíù óôéò êåñêßäåò». Ðáñïìïéþóåéò: óáí óáÀôá, óáí íá Þôáí ôï íÝêôáñ ôùí åèþí, óáí íá åß÷å ðõñåôü, ëáìðåñÜ ìÜôéá, ðþò áíáôñé÷éÜæåé ç èÜëáóóá, ðþò ãßíåôáé üôáí óõãêéíåßóáé, ðþò ãßíåôáé üëïò åêåßíïò ï êüóìïò. ÕðåñâïëÝò: «üëç ç ÅëëÜäá Ýôñå÷å ìáæß ôïõ», «êüíôåõå íá ôïí êÜøåé», «ôïõò áãáðïýóå üëïõò», «íá ôéò èõìÜôáé ìéá ïëüêëçñç æùÞ», «ðåôÜåé ðñïò ôï ÓôÜäéï», «ìå ôéò ðïäÜñåò ôïõ», «êüóìïò åíùìÝíïò ì’ Ýíáí ðüèï», «í’ áíáóáßíåé óôïí ßäéï ñõèìü». Áóýíäåôï ó÷Þìá: «ïé Þ÷ïé Ýöôáíáí óô’ áõôéÜ ôïõ... áõôÞ ôç äéáäñïìÞ», «ôá ôïðßá åíáëëÜóóïíôáí… Ýôñå÷å ìáæß ôïõ», «óáí íá åß÷å ðõñåôü… ìéá ïëüêëçñç æùÞ», «âáóéëåßò…. ëïößá ôïõò», «¸÷åé äïèåß ç åíôïëÞ…êé áí åßíáé», «ôçí áíõðïìïíçóßá ôç äéáäÝ÷åôáé… êáé äßíåé öéëéÜ». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ï áÝñáò Þñèå íá ôïí ôõëßîåé åõùäéáóôüò», «ôá óãïõñÜ ìáëëéÜ ôçò Üíïéîçò», «ç ñåôóßíá ðõñïäüôçóå ôéò äõíÜìåéò», «êõðáñßóóéá Ýôñå÷áí êé áõôÜ ìáæß ôïõ», «üëç ç ÅëëÜäá Ýôñå÷å ìáæß ôïõ», «ôá ðïõëéÜ íá óå óõíïäåýïõí ôñáãïõäéóôÜ», «ó’ áõôÞí ôçí ÅëëÜäá ðïõ ôïí óõíüäåõå», «êé áò ôïí óõíüäåõå ç øõ÷Þ ôïõ êüóìïõ», «ôï óôÜäéï íôõìÝíï óôá Üóðñá ôïõ ìÜñìáñá», «áíáôñé÷éÜæåé ç èÜëáóóá», «ìå ôïí Þëéï ðïõ ðÜåé…. ôïõ Áñäçôôïý». Åéêüíåò: Ç åéêüíá óôï ×Üíé, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ÂáóéëÜêïõ ðïõ øéèõñßæåé, ç åéêüíá ôïõ åëëçíéêïý öõóéêïý ôïðßïõ, ïé ç÷çôéêÝò åéêüíåò ðïõ öôÜíïõí óô’ áõôéÜ ôïõ Ëïýç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéáäñïìÞò, ç åéêüíá ôùí Ìáñïõóéùôéóóþí, ç åéêüíá ôçò õðïäï÷Þò ôïõ êüóìïõ óôïõò ÁìðåëïêÞðïõò, ç åéêüíá ôïõ Ëïýç ðïõ ðåôÜåé, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ êñüôïõ ôïõ ôçëåâüëïõ, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôçò éá÷Þò ðïõ êõëÜ ðÜíù óôéò êåñêßäåò, ç åéêüíá ôïõ Ðáíáèçíáúêïý Óôáäßïõ.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

270

1. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá íéþèåé êáé ðïéåò óêÝøåéò êÜíåé ï Óðýñïò Ëïýçò ôçí þñá ôçò åêêßíçóçò ôïõ ìáñáèùíßïõ êáé ðïéá êáôÜ ôç äéÜñêåéÜ ôïõ; Êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ áãþíá ðáñáêïëïõèïýìå ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ äñïìÝá Óðýñïõ Ëïýç, ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé ìå ãëáöõñü ôñüðï êáé ìå üëåò ôïõò ôéò ëåðôïìÝñåéåò áðü ôïí áöçãçôÞ. ¼ôáí äßíåôáé ç åêêßíçóç, ï Ëïýçò áíáñùôéÝôáé ãéáôß ïé áíôßðáëïß ôïõ Ý÷ïõí ðÜñåé ôüóç öüñá, åöüóïí Ý÷ïõí ôüóç áðüóôáóç áêüìá íá äéáíýóïõí. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ áãþíá õðÜñ÷åé ðëçèþñá óõíáéóèçìÜôùí êáé óêÝøåùí ôïõ Ëïýç. Áñ÷éêÜ ôïí âëÝðïõìå íá áéóèÜíåôáé äÝïò êáé öüâï üôáí óõíåéäçôïðïéåß ôç óðïõäáéüôçôá ôïõ áãþíá êáé ðáñá-

äÝ÷åôáé üôé åß÷å æÞóåé 24 ÷ñüíéá, ãéá íá ôñÝîåé ó’ áõôÞ ôç äéáäñïìÞ. ÓêÝöôåôáé üôé áí Ýâáæå ôá äõíáôÜ ôïõ, ï áãþíáò áõôüò èá ôïõ ÷Üñéæå ôçí áèáíáóßá, äçëáäÞ üëïé èá èõìïýíôáí ôç ìåãÜëç ôïõ íßêç, áêüìá êáé ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ. Åí óõíå÷åßá ôïí âëÝðïõìå íá ðáßñíåé äõíÜìåéò áðü Ýíá ðïôÞñé ñåôóßíá ðïõ ôïõ Ýäùóáí óôï ×áñâÜôé. ÁéóèÜíåôáé ôç óõìðáñÜóôáóç ôïõ êüóìïõ, ðïõ åßíáé óõãêåíôñùìÝíïò óå üëï ôï ìÞêïò ôçò äéáäñïìÞò. Ç óêÝøç üôé üëïé ïé ¸ëëçíåò åðéèõìïýóáí Ýíôïíá ôç íßêç ôïõ êáé åý÷ïíôáí ãé’ áõôÞí, ôïí áíáóôÜôùóáí êáé ôïõ äçìéïýñãçóáí ôáñá÷Þ. Áðü ôç ìéá èõìÜôáé ôá åðáéíåôéêÜ ëüãéá ôïõ Ðáðáäéáìáíôüðïõëïõ, áðü ôçí Üëëç üìùò áéóèÜíåôáé âáñéÜ ôçí åõèýíç åíüò ïëüêëçñïõ Ýèíïõò ðïõ óôçñßæåé ôéò åëðßäåò ôïõ óôá ðüäéá ôïõ. Êáôüðéí ôïí âëÝðïõìå íá ðáñáäÝ÷åôáé ôç ìïíáîéÜ ôïõ, ðïõ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôï ðëÞèïò ôïõ êüóìïõ ðïõ ðáñåõñßóêåôáé êáé ôïí æçôùêñáõãÜæåé. Ï ðüèïò üìùò íá ðñïóöÝñåé ÷áñÜ óå üëï áõôü ôïí êüóìï áíáðôåñþíåé ôéò åëðßäåò ôïõ ãéá íßêç êáé ôïí êÜíåé íá îåðåñÜóåé üëïõò ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ. ¼ôáí ðëÝïí âåâáéþíåôáé ãéá ôç íßêç ôïõ, ëÜìðåé ôï ðñüóùðü ôïõ áðü ÷áñÜ, íéþèåé õðåñÝíôáóç êáé áéóèÜíåôáé üôé áãáðÜ üëï ôïí êüóìï. ¼ôáí öôÜíåé óôï ýøïò ôùí ÁìðåëïêÞðùí äå íéþèåé êïõñáóìÝíïò, áëëÜ ìüíïò, ìïëïíüôé ôïí óõíüäåõå ç «øõ÷Þ» üëùí ôùí ÅëëÞíùí.

Αγγελική Βαρελά

2. Ìå ðïéïí ôñüðï åíéó÷ýåé ôï óõãêåíôñùìÝíï ðëÞèïò ôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ Ìáñïõóéþôç äñïìÝá; Ç ðáñïõóßá êáé ìüíï ôüóïõ ðëÞèïõò åíôõðùóéÜæåé êáé åíèáññýíåé ôï äñïìÝá Óðýñï Ëïýç. Ï êüóìïò Þôáí óõãêåíôñùìÝíïò óôçí Üêñç ôïõ äñüìïõ óå üëï ôï ìÞêïò ôçò äéáäñïìÞò êáé ôïí åðåõöçìïýóå. ¢ëëïé ðÜëé öþíáæáí ôï üíïìÜ ôïõ êáé ðñïóðáèïýóáí Ýôóé íá ôïí ðáñïôñýíïõí êáé íá ôïõ äþóïõí êïõñÜãéï íá óõíå÷ßóåé. ¼ôáí ðëÝïí ç íßêç ôïõ Ëïýç Þôáí óßãïõñç, ï êüóìïò åîÝöñáæå ôç ëáôñåßá ôïõ ìå ðïëëïýò ôñüðïõò: ìå ëïõëïýäéá, ìå óôåöÜíéá, ìå ëõãìïýò, ìå óõãêßíçóç. ¢ëëïé ðÜëé ðáñáëçñïýóáí, áøçöþíôáò ôéò åíôïëÝò ðïõ áðáãüñåõáí ôéò öùíÝò êáé ôá ÷åéñïêñïôÞìáôá ãéá íá ìçí áðïóðïýí ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ ìáñáèùíïäñüìïõ. 3. Óôï áðüóðáóìá åðáíáëáìâÜíåôáé óõ÷íÜ ç öñÜóç «ï Ëïýçò ðåôÜåé ðñïò ôï ÓôÜäéï». Ðïéïò åßíáé ï óêïðüò áõôüò ôçò åðáíÜëçøçò êáé ðïéï áðïôÝëåóìá Ý÷åé óôïí áíáãíþóôç; Ç öñÜóç áõôÞ ðåñéêëåßåé üëç ôçí ðåñéãñáöéêÞ äýíáìç ôçò óõããñáöÝùò êáé ôç ãëáöõñüôçôá ôçò ãñáöÞò ôçò. Óôç ëÝîç «ðåôÜåé» õðÜñ÷ïõí ôáõôü÷ñïíá äýï åßäç ó÷çìÜôùí ëüãïõ: áõôü ôçò ìåôáöïñÜò êáé áõôü ôçò õðåñâïëÞò. Ç äéðëÞ áõôÞ åêöñáóôéêÞ

271

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

ëåéôïõñãßá ôïõ ñÞìáôïò, äåí åßíáé ôõ÷áßá, êáèþò áðïóêïðåß óôï íá áðïäþóåé ìå Ýìöáóç êáé íá ôïíßóåé ôçí åéêüíá ôïõ Ëïýç ôçí þñá ðïõ ðëçóéÜæåé ðñïò ôï óçìåßï ôåñìáôéóìïý ôïõ êáé ç íßêç ôïõ åßíáé ðëÝïí óßãïõñç. Ç öñÜóç áõôÞ áðïôõðþíåé ôçí õðÝñìåôñç ÷áñÜ ãéá ôçí áðñüóìåíç íßêç ôïõ Ëïýç, ðïõ öôÜíåé óôï óçìåßï ôçò õðåñâïëÞò. Åðßóçò ç åíôýðùóç üôé ðåôïýóå, ßóùò åß÷å äïèåß áðü ôï ãåãïíüò üôé, ðñÜãìáôé, ç áðïèåùôéêÞ õðïäï÷Þ ôïõ êüóìïõ êáé ç óéãïõñéÜ ãéá ôç íßêç ôïí åß÷áí åìøõ÷þóåé ôüóï, þóôå íá ðáñáâëÝøåé ôç óùìáôéêÞ êáôáðüíçóç êáé íá ôñÝîåé üóï ðéï äõíáôÜ ìðïñïýóå ðñïò ôïí ôåñìáôéóìü. Ìå ôïí ôñüðï áõôü, ç åéêüíá ôïõ Ëïýç ôçí þñá ðïõ åéóÝñ÷åôáé óôï óôÜäéï, ãßíåôáé ðåñéóóüôåñï ðáñáóôáôéêÞ. Ï áíáãíþóôçò, ëïéðüí, ìå ìåãáëýôåñç åõêïëßá ìðïñåß íá ìåôáöåñèåß íïåñÜ óôï ÊáëëéìÜñìáñï êáé íá ïñáìáôéóôåß ôçí åéêüíá ôïõ Ëïýç ôçí þñá ôçò åéóüäïõ ôïõ ó’ áõôü. 4. Ðþò áíôéäñÜ ôï ðëÞèïò ôçí þñá ôïõ ôåñìáôéóìïý êáé ðþò êñßíåôå åóåßò áõôÝò ôéò áíôéäñÜóåéò; «Ôçí áíõðïìïíçóßá ôç äéáäÝ÷åôáé ç îÝöñåíç ÷áñÜ, áíïßãåé ï äñüìïò íá ðåñÜóåé ï íéêçôÞò, ï êüóìïò ÷åéñïêñïôåß, áëáëÜæåé, êïõíÜåé ìáíôßëéá, ðåôÜåé êáðÝëá, õøþíåé óçìáéÜêéá, êëáßåé êáé äßíåé öéëéÜ». Ðñüêåéôáé ãéá ìéá åéêüíá Ýíôïíïõ ðáíçãõñéóìïý, ðïõ áããßæåé ôá üñéá ôïõ ðáñáëçñÞìáôïò. Ùóôüóï åßíáé áðüëõôá öõóéïëïãéêÞ êáé äéêáéïëïãçìÝíç, áí áíáëïãéóôåß êáíåßò ôç óçìáóßá ðïõ åß÷å ãéá ôïõò ¸ëëçíåò åêåßíçò ôçò åðï÷Þò áõôÞ ç íßêç ôïõ Ëïýç. Ðñþôá áð’ üëá ç ÷áñÜ åßíáé äéðëÞ üôáí äåí ôçí ðåñéìÝíåé êáíåßò êáé Ýñ÷åôáé îáöíéêÜ. Êáíåßò äåí õðïëüãéæå ðùò Ýíáò íåñïõëÜò áðü ôï Ìáñïýóé èá áíáìåôñéüôáí ìå ðáãêïóìßïõ öÞìçò áèëçôÝò êáé èá íéêïýóå. ÅðéðëÝïí ç ÷áñÜ ìåãéóôïðïéåßôáé áêüìç ðåñéóóüôåñï áí áíáëïãéóôåß êáíåßò ôé óõìâüëéæå áõôÞ ãéá ôïõò ¸ëëçíåò åêåßíçò ôçò åðï÷Þò. Óôçí ðñþôç áõôÞ ðñïóðÜèåéá áíáâßùóçò ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí, óôç ÷þñá ðïõ ôïõò ãÝííçóå, íéêçôÞò åßíáé ¸ëëçíáò. Ç íßêç ôïõ Ëïýç åðéâåâáßùíå ôçí éêáíüôçôá ôùí ÅëëÞíùí íá äéïñãáíþíïõí áõôïýò ôïõò Áãþíåò êáé íá áãùíßæïíôáé ìå ßóïõò üñïõò ìå ôïõò Üëëïõò ëáïýò ôïõ êüóìïõ, ôïõò ðéï áíáðôõãìÝíïõò, åêåßíç ôçí åðï÷Þ. Ìå ôç íßêç ôïõ Ëïýç áíáâßùíå êáé ôï åèíéêü áßóèçìá ðåñçöÜíéáò ãéá ôïõò ¸ëëçíåò ýóôåñá áðü ìßá ìáêñáßùíç ðåñßïäï üðïõ ï Åëëçíéóìüò Þôáí õðüäïõëïò êáé âñéóêüôáí óôç óêéÜ ôçò Åõñþðçò.

272

5. Óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï, ï ìáñáèùíïäñüìïò Ëïýçò, ðáñÜ ôç óõìðáñÜóôáóç ôïõ êüóìïõ, íéþèåé «áðåñßãñáðôç ìïíáîéÜ». Ðþò åñìçíåýåôå áõôü ôï óõíáßóèçìá; Äýï åßíáé ôá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ ðïõ ðåñéãñÜöïõí ôç ìïíáîéÜ ðïõ áéóèÜíåôáé ï Ëïýçò ôçí þñá ôïõ áãþíá: á) «Ðáñüëï ðïõ Ýíéùèå áðåñßãñáðôç ìïíáîéÜ… ðïõ ôïí óõíüäåõå» êáé â) «Äåí áéóèáíüôáí êïõñáóìÝíïò, áëëÜ ìüíïò… ðïõ ôï åß÷áí ôüóç áíÜãêç». ÁíáñùôéÝôáé êáíåßò ðþò ìðïñåß íá áéóèÜíåôáé ìïíáîéÜ Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ ðåñéóôïé÷ßæåôáé áðü ÷éëéÜäåò áíèñþðïõò ðïõ ôïí áðïèåþíïõí. Ç áðÜíôçóç óôï åñþôçìá áõôü åßíáé åýêïëç, áí áíáëïãéóôåß êáíåßò ðþò âëÝðåé ôï Ëïýç áõôü ôï ðëÞèïò. Ôïí âëÝðåé ùò ôï äñïìÝá ðïõ ðñüêåéôáé íá áíÝâåé óôï øçëüôåñï óêáëß ôïõ âÜèñïõ êáé ìáæß ôïõ èá áíåâÜóåé êáé ôï åèíéêü áßóèçìá üëïõ áõôïý ôïõ ðëÞèïõò. ¼ëïé ôïí âëÝðïõí ùò íéêçôÞ êáé ü÷é üðùò ðñáãìáôéêÜ åßíáé, äçëáäÞ Ýíáò Üíèñùðïò óáí üëïõò ôïõò Üëëïõò, ìå ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôïõ êáé ôéò áäõíáìßåò ôïõ, ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ üìùò êáíåßò äåí õðïëïãßæåé åêåßíç ôç óôéãìÞ. ¼ëïò áõôüò ï êüóìïò, ìïëïíüôé êáëïðñïáßñåôïò êáé áíïé÷ôüêáñäïò, åðéâáñýíåé ìå ôéò áðáéôÞóåéò ôïõ ôçí øõ÷Þ ôïõ Ëïýç êáé êÜèå Ëïýç. Ï Ëïýçò åßíáé áãáðçôüò êáé áðïèåþíåôáé åðåéäÞ íéêÜåé êáé ü÷é åðåéäÞ åßíáé áõôüò ðïõ åßíáé. ÅðïìÝíùò åßíáé åýëïãï êÜðïéïò íá áéóèÜíåôáé ôüóç ìïíáîéÜ, üôáí Ýñ÷åôáé áíôéìÝôùðïò ìå ìéá ôÝôïéá óõíåéäçôïðïßçóç. Ìå ëßãá ëüãéá, áõôü ðïõ áéóèÜíåôáé ï Ëïýçò åßíáé áõôü ðïõ áðïêáëïýìå «ïíáîéÜ ôïõ ðñùôáèëçôÞ».

Αγγελική Βαρελά

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ËáìâÜíïíôáò õðüøç óáò ôç óçìáóßá ðïõ åß÷å ç íßêç ãéá ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ôçò áñ÷áéüôçôáò, áíáëýóôå ôç öñÜóç: «Áõôüò ï äñüìïò, áõôÞ ç ôñå÷Üëá, áí ðñïóðáèïýóå, èá ôïõ ÷Üñéæå ôçí áèáíáóßá». 2. Áíáëýóôå ôç öñÜóç: «Ï ìáñáèþíéïò åßíáé õðüèåóç åëëçíéêÞ». 3. ÐñïóðáèÞóôå íá óêéáãñáöÞóåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ Óðýñïõ Ëïýç, üðùò áõôüò åìöáíßæåôáé ìÝóá óôï áðüóðáóìá.

273

Η αγά αγάπη πη για το τους υς συνανθρώπους μας Οι φ φιλικοί ιλ ικοί δεσμοί Η αγ αγάπη άπ η

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

Τα κόκκινα λουστρίνια Ειρήνη Μάρρα

Α. Η δημιουργός Ç ÅéñÞíç ÌÜññá ãåííÞèçêå óôçí ÁèÞíá ôï 1943, üðïõ êáé ðÝèáíå ôï 1998. ¸ãñáøå ðáñáìýèéá, äéçãÞìáôá, ìõèéóôïñÞìáôá êáé êåßìåíá ãéá ôï èÝáôñï. Åðßóçò Ý÷åé ìåôáöñÜóåé êáé Ý÷åé äéáóêåõÜóåé ðïëëÜ Ýñãá. Ç åõáéóèçóßá ìáæß ìå ôï ñåáëéóìü, ç ôñõöåñüôçôá ìå ôï ÷éïýìïñ, ÷áñáêôçñßæïõí ôç ãñáöÞ ôçò. ÈÝìáôá ôùí âéâëßùí ôçò åßíáé ôï äéáæýãéï, ç õéïèåóßá, ôá ðáéäéÜ ìå áíáðçñßåò, ç éóôïñßá, ïé èñýëïé êáé ïé ðáñáäüóåéò ôïõ ëáïý ìáò. ¸ñãá: Ðïëéêüò êáé ÌåëÝíéá, Ìéá éóôïñßá ãéá äýï, Ôï ìõóôéêü ôñáãïýäé ôçò ÌÜôáò, Ï ìéêñüò Íôïõð, Ðáñáìýèéá ðïõ ÷ïñåýïõí (óåéñÜ), Ç Ãéáëïýóá, Ôï Üäåéï ìðïõêÜëé.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï êåßìåíï ðïõ ðáñáôßèåôáé åäþ åßíáé áðüóðáóìá áðü ôç óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí Ç ôñéëïãßá ôïõ äßöñáãêïõ ôçò ÅéñÞíçò ÌÜññá, ç ïðïßá ðåñéÝ÷åé äåêáôñßá äéçãÞìáôá. Ç õðüèåóç ôùí ðåñéóóüôåñùí äéçãçìÜôùí Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôç âéïðÜëç áðëþí, êáèçìåñéíþí áíèñþðùí. ×áñáêôçñéóôéêÜ óôïé÷åßá ôïõ áðïóðÜóìáôïò áëëÜ êáé üëçò ôçò óõëëïãÞò åßíáé ç ëéôÞ Ýêöñáóç êáé ôá áíèñùðéóôéêÜ ìçíýìáôá. ÐñÝðåé åäþ íá áíáöåñèåß üôé ôï äéÞãçìá åßíáé Ýíá óýíôïìï áöÞãçìá, üðïõ ðñùôáãùíéóôåß Ýíá êõñßùò ðñüóùðï óå êÜðïéá óçìáíôéêÞ óôéãìÞ ôçò æùÞò ôïõ. Ç áíÝëéîç ôçò ðëïêÞò ðåñéëáìâÜíåé óôïé÷åßá ðïõ öùôßæïõí ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ Þñùá. Ç ðëïêÞ êïñõöþíåôáé óå Ýíá ãåãïíüò, ðïõ åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêü ãéá ôç æùÞ ôïõ.

Γ. Δομή του έργου

276

Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ôï åß÷å âÜëåé áðü êáéñü... êáé ðáñáìüíåõå ôçí þñá»: Ç ãíùñéìßá ìå ôïí Þñùá ôïõ Ýñãïõ êáé ç Ýíáñîç õëïðïßçóçò ôïõ ó÷åäßïõ ôïõ. 2ç åíüôçôá: «Ç êüñç ôïõ äáóêÜëïõ… ðïõ óÞêùíå ôï ôñáðÝæé»: Ôï ðñüóùðï ãéá ôï ïðïßï ðñïïñßæïíôáí ôá ðáðïýôóéá.

3ç åíüôçôá: «Ôçí êïßôáîå ðéï ðñïóå÷ôéêÜ… öáëôóÝôá ìå ôï ôñáãïýäé»: Ç áäåñöÞ ôïõ Þñùá êáé ï ôåëéêüò áðïäÝêôçò ôïõ äþñïõ.

Ειρήνη Μάρρα

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï áðüóðáóìá áíáöÝñåôáé óôçí ðñïóðÜèåéá åíüò íåáñïý ôóáãêÜñç íá ôñáâÞîåé ôçí ðñïóï÷Þ ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ ìå ôï íá ôçò äùñßóåé Ýíá æåõãÜñé êüêêéíá ëïõóôñßíéá, ðïõ ï ßäéïò êáôáóêåýáóå. ÂëÝðïõìå ôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá åîïéêïíïìÞóåé ôá ÷ñÞìáôá, íá áãïñÜóåé ôçí ðñþôç ýëç, íá áöéåñþíåé üëç ôïõ ôçí ôÝ÷íç óôçí êáôáóêåõÞ ôïõò êáé ôåëéêÜ íá ôá äùñßæåé óôçí áäåñöÞ ôïõ, ðïõ ôá åß÷å ðåñéóóüôåñï áíÜãêç áð’ ü,ôé ç êüñç ôïõ äáóêÜëïõ. ÈåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç ðáéäéêÞ âéïðÜëç êáé ïé ïéêïãåíåéáêÝò êáé êïéíùíéêÝò óõíèÞêåò ðïõ äçìéïõñãïýí ôçí áíÜãêç íá åñãÜæïíôáé ôá ðáéäéÜ áðü ìéêñÞ çëéêßá. Åðßóçò ôï áðüóðáóìá êÜíåé ëüãï ãéá ôçí áãíÞ êáé Üäïëç Ýêöñáóç åíüò åñùôéêïý óõíáéóèÞìáôïò êáé ðþò áõôÞ ìðïñåß íá óõìâÜëëåé óôçí ùñßìáóç åíüò åöÞâïõ. ÔÝëïò, ôï áðüóðáóìá ðñáãìáôåýåôáé ôï èÝìá ôçò áäåñöéêÞò áãÜðçò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ï Þñùáò óõãêåíôñþíåé ÷ñÞìáôá ðñïêåéìÝíïõ íá áãïñÜóåé äÝñìá ãéá íá êáôáóêåõÜæåé Ýíá æåõãÜñé êüêêéíá ëïõóôñéíÝíéá ðáðïýôóéá, ðïõ åß÷å äåé êáé ôïõ åß÷áí êÜíåé åíôýðùóç. Ï óêïðüò ôçò ðñïóðÜèåéÜò ôïõ äåí ìáò áðïêáëýðôåôáé óôçí åíüôçôá áõôÞ. Ôá ëåöôÜ ôá åß÷å êñõììÝíá êáé äåí áðïêÜëõðôå óå êáíÝíáí ôá ó÷ÝäéÜ ôïõ –ïýôå óôï áöåíôéêü ôïõ– áðü öüâï ìÞðùò ôïí ÷ëåõÜóïõí. Ôïí ðáñáêïëïõèïýìå íá ôáëáéðùñåßôáé Ýíá ïëüêëçñï áðüãåõìá ãéá íá äéáëÝîåé ôï ðéï áñ÷ïíôéêü ó÷Ýäéï, ãéáôß Ýôóé åðÝâáëëå ç ðåñßóôáóç, üðùò áíáöÝñåé ï áöçãçôÞò. Ç ìõóôéêüôçôá ôïõ ó÷åäßïõ ôïõ ôïí áíÜãêáæå íá äïõëåýåé ðåñéóóüôåñåò þñåò, áöåíüò ãéá íá ìçí ôïí êáôáëÜâåé ôï áöåíôéêü ôïõ êáé áöåôÝñïõ ãéá íá ìçí ìåßíåé ðßóù ç äïõëåéÜ ôïõ ìáãáæéïý. Ç áó÷ïëßá ìå ôá êüêêéíá ãïâÜêéá Üñ÷éæå üôáí ôåëåßùíáí ïé Üëëåò äïõëåéÝò ôïõ ìáãáæéïý. Óôï ôÝëïò ôçò åíüôçôáò äéáêñßíïõìå ôï éäéáßôåñï ìåñÜêé ôïõ íåáñïý ôóáãêÜñç óôçí êáôáóêåõÞ ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ æåõãáñéïý ðáðïõôóéþí, óôïé÷åßï ðïõ ìáò åðéôñÝðåé íá óõìðåñÜíïõìå ìå üôé áõôÜ ôá ðáðïýôóéá ðñïïñßæïíôáí ãéá êÜðïéá îå÷ùñéóôÞ ðåñßóôáóç. 2ç åíüôçôá:Ï ðñïïñéóìüò ôùí ðáðïõôóéþí áðïêáëýðôåôáé óôïí áíáãíþóôç óôç óõíÝ÷åéá. Ï íåáñüò åß÷å óêïðü íá äùñßóåé áõôü ôï æåõãÜñé ðáðïýôóéá, ðïõ ìå ôüóç áãÜðç öéëïôÝ÷íçóå, óôçí áãáðçìÝíç ôïõ, ðïõ äåí ôïí ãíþñéæå ìåí áêüìç, áëëÜ ï ßäéïò åõåëðéóôïýóå üôé ìå áõôüí ôïí ôñüðï èá ôçí Ýêáíå íá ôïí ðñïóÝîåé. Ç áãáðçìÝíç

277

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

278

ôïõ Þôáí êüñç ôïõ äáóêÜëïõ, óôï óðßôé ôïõ ïðïßïõ ç ìçôÝñá ôïõ íåáñïý Þñùá äïýëåõå ùò êáèáñßóôñéá. Åäþ ï áíáãíþóôçò óõíåéäçôïðïéåß ôçí ôñáãéêüôçôá ôïõ ðñïóþðïõ ôïõ ìéêñïý ôóáãêÜñç, ðïõ äéáêáôÝ÷åôáé áðü áãíÜ óõíáéóèÞìáôá, üìùò ç êïéíùíéêÞ äéáöïñÜ áíÜìåóá ó’ áõôüí êáé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ áíáðüöåõêôá èá áðïôåëÝóåé åìðüäéï óôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôùí ðñïèÝóåþí ôïõ. ÂëÝðïõìå ôï íåáñü íá ïñáìáôßæåôáé ôï ó÷Ýäéï ðáñÜäïóÞò ôïõ êáé ôéò áíôéäñÜóåéò ôçò íåáñÞò. Áñ÷éêÜ åßíáé âÝâáéïò üôé åêåßíç, ìçí ìðïñþíôáò íá áíôéóôáèåß óôçí ïìïñöéÜ ôùí ðáðïõôóéþí «èá ðçäïýóå áðü ôç ÷áñÜ ôçò», èá ôïí óõìðáèïýóå áìÝóùò êáé óôç óõíÝ÷åéá üëá Þôáí ðéèáíÜ 3ç åíüôçôá: Óôç óõíÝ÷åéá ç äéÞãçóç ìåôáôïðßæåôáé óôï ðñüóùðï ôçò áäåñöÞò ôïõ ìéêñïý ôóáãêÜñç, üðùò áõôÞ öáíôÜæåé óôá ìÜôéá ôïõ ÞñùÜ ìáò. ÐáñïõóéÜæåôáé áôçìÝëçôç êáé ðïëý êáôþôåñç åìöáíéóéáêÜ óå óýãêñéóç ìå ôçí êüñç ôïõ äáóêÜëïõ. Ôá åîþöôåñíá –ëüãù öôþ÷åéáò– ðáðïýôóéá ôçò áäåñöÞò ôïõ, äßíïõí óôïí ÞñùÜ ìáò ôçí áöïñìÞ íá óêåöôåß ìéá Üëëç ðáñÜìåôñï ðïõ äåí åß÷å õðïëïãßóåé. ÓêÝöôçêå üôé ç êüñç ôïõ äáóêÜëïõ åßíáé ðëïýóéá êáé Üñá èá åß÷å ðïëëÜ æåõãÜñéá ðáðïýôóéá «êé Ýíá æåõãÜñé ðáñáðÜíù ðïõ èá ôçò ðÞãáéíå áõôüò èá ôç ãéüìéæáí ÷áñÜ ìüíï ãéá ëßãï». Åêåßíïò üìùò Þèåëå íá ôçò äùñßóåé êÜôé ðïõ èá êÝñäéæå áìÝóùò ôïí åíèïõóéáóìü ôçò êáé èá ôçí Ýêáíáí áõôüìáôá íá ôïí óõìðáèÞóåé. Åêåßíç ôç óôéãìÞ, ëïéðüí, óõíåéäçôïðïéåß ôï ìÜôáéï ôïõ ó÷åäßïõ ôïõ êáé ç êüñç ôïõ äáóêÜëïõ «óâÞóôçêå ìïíïêïíôõëéÜ» áðü ôï íïõ ôïõ. Ôá ëïõóôñéíÝíéá ãïâÜêéá ôåëéêÜ äùñßóôçêáí óôçí áäåñöÞ ôïõ, ðïõ åêôüò ôïõ üôé óßãïõñá ôá åß÷å ðåñéóóüôåñï áíÜãêç, åðéðëÝïí ôçò Ýäùóáí ôüóç ÷áñÜ, üóç ðßóôåõå üôé èá áéóèáíüôáí ç êüñç ôïõ äáóêÜëïõ áí Þôáí óôç èÝóç ôçò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÐñùôáãùíéóôÞò: Ï Þñùáò åßíáé Ýíáò íåáñüò âéïðáëáéóôÞò, ðïõ áóêåß ôï åðÜããåëìá ôïõ ôóáãêÜñç. Ï íåáñüò åßíáé Ýíáò áãíüò áéóèçìáôßáò ðïõ åñùôåýåôáé, åî üøåùò ìüíï, ìéá êïðÝëá ðïõ åßíáé êïéíùíéêÜ áíþôåñÞ ôïõ. ÄéêáéïëïãçìÝíá, ëüãù çëéêßáò, áéóèÜíåôáé äåéëßá êáé äåí ìðïñåß íá åêöñÜóåé ôá áéóèÞìáôÜ ôïõ. Ùóôüóï åìöáíßæåôáé áéóéüäïîïò åöüóïí ç ôáîéêÞ áõôÞ äéáöïñÜ äåí ôïí ðôïåß, áíôßèåôá ôïí êéíçôïðïéåß íá øÜîåé íá âñåé ôï ðéï áñ÷ïíôéêü ó÷Ýäéï ðáðïõôóéþí ãéá íá ôçí åíôõðùóéÜóåé. Ôïí âëÝðïõìå íá åßíáé ïñãáíùôéêüò êáé íá èÝôåé óôü÷ïõò, ôïõò ïðïßïõò ðáëåýåé íá öÝñåé åéò ðÝñáò: ìáæåýåé ÷ñÞìáôá ðïõ åßíáé äýóêïëï íá óõãêåíôñþóåé Ýíáò öôù÷üò âéïðáëáéóôÞò. Åßíáé êáëüò óôç äïõëåéÜ ôïõ êáé íá åìðíÝåé åìðéóôïóýíç óôï áöåíôéêü ôïõ («Ôïõ åß÷å åìðéóôïóýíç, âëÝðåéò, êé üëïí áõôüí Ýóôåëíå

íá øùíßóåé, ãéáôß ÷þñéá ðïõ ãíþñéæå êáëÜ äÝñìáôá êáé ðñïâéÝò, Þôáíå êáé ðáæáñéôæÞò êáé ðÜíôá ðåôý÷áéíå óêüíôï»). Åßíáé åñãáôéêüò, öéëüôéìïò êáé åðáããåëìáôéêÜ åõóõíåßäçôïò, êáé ðÜíôïôå áíôáðïêñßíåôáé óôéò åðáããåëìáôéêÝò ôïõ õðï÷ñåþóåéò. Äåí áöÞíåé ðßóù ôéò åñãáóßåò ôïõ ìáãáæéïý ãéá íá áó÷ïëçèåß ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôùí ëïõóôñéíéþí. Áíôßèåôá, ðåñéìÝíåé ôï ôÝëïò ôçò çìÝñáò ãéá íá áöïóéùèåß ó’ áõôÜ. ÁãáðÜåé ôç äïõëåéÜ ôïõ êáé áõôü öáßíåôáé áðü ôï ìåñÜêé êáé ôçí êáëÞ ôïõ äéÜèåóç ôçí þñá ðïõ äïýëåõå ôá ëïõóôñßíéá («ÊáñöÜêé êáé ìáíôéíÜäá, öüíôé êáé ôñáãïýäé, øßäé êáé áíáóôåíáãìüò»). Ç áíùñéìüôçôá ðïõ åìöáíßæåé ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ ìÝ÷ñé áõôü ôï óçìåßï, áíáôñÝðåôáé áðñüóìåíá êáé áíôéêáèßóôáôáé áðü ôçí ùñßìáóç ðïõ óõíôåëåßôáé îáöíéêÜ. Åíþ áñ÷éêÜ ìå áöÝëåéá ðéóôåýåé êáé åëðßæåé üôé ç ðñÜãìáôé óõãêéíçôéêÞ ôïõ êßíçóç èá Ýêáíå ôç ìéêñÞ áñ÷üíôéóóá íá ôïí ðñïóÝîåé, óôç óõíÝ÷åéá, ìå áöïñìÞ ôá ðáðïýôóéá ôçò áäåñöÞò ôïõ, ôïí âëÝðïõìå íá óêÝöôåôáé ðéï ëïãéêÜ. Óõíåéäçôïðïéåß üôé ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ ôïí Ý÷åé ðåñéóóüôåñï áíÜãêç áðü ôçí êüñç ôïõ äáóêÜëïõ ðïõ èá ðñüóèåôå ôá êüêêéíá ëïõóôñßíéá ùò Ýíá áêüìç æåõãÜñé óôçí íôïõëÜðá ôçò. Ôï íá ðáñáãíùñßæåé ôï ðñïóùðéêü ôïõ óõíáßóèçìá êáé íá ðñïôÜóóåé ôï êáèÞêïí ôïõ áäåñöïý êáé ðñïóôÜôç, áðïôåëåß äåßãìáôá ùñéìüôçôáò. ÁäåñöÞ ôïõ Þñùá: Áðü ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ßäéïõ ôïõ Þñùá, êáôáëáâáßíïõìå üôé åßíáé êáé áõôÞ åíôáãìÝíç óôï óêëçñü óêçíéêü ôçò âéïðÜëçò, ðïõ èÝëåé üëá ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò íá åñãÜæïíôáé ãéá íá ôá âãÜëïõí ðÝñá. Ôçí ðáñáêïëïõèïýìå íá ìáæåýåé ôï ôñáðÝæé ìåôÜ ôï ãåýìá. Åßíáé ôáëáéðùñçìÝíç, áôçìÝëçôç êáé ÷ùñßò áõôïðåðïßèçóç. Ç öñïíôßäá ôçò åìöÜíéóçò ãéá ìéá êïðÝëá ðïõ æåé êÜôù áðü ôéò óõãêåêñéìÝíåò êïéíùíéêÝò óõíèÞêåò, üðùò ç áäåñöÞ ôïõ ÞñùÜ ìáò, èåùñåßôáé ðïëõôÝëåéá. Ç Ýëëåéøç áõôïðåðïßèçóçò ïöåßëåôáé óôéò áíôéëÞøåéò ôçò åðï÷Þò ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò ãõíáßêáò, ðïõ Ýðñåðå íá åßíáé óåìíÞ, ôáðåéíÞ êáé ÷áìçëïâëåðïýóá.

Ειρήνη Μάρρα

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé åßíáé ç áðëÞ äçìïôéêÞ, åìðëïõôéóìÝíç ìå ëÝîåéò êáé öñÜóåéò éäéùìáôéêÝò (óýíáæå, ôïí ðáßñíáí óôï ìåæÝ, ðáæáñéôæÞò, ìçí áðïöáíåß, áðÝ) áëëÜ êáé ëÝîåéò ðïõ áíôëïýíôáé áðü ôï ëåîéëüãéï ôùí ôóáãêÜñçäùí (öüíôé, øßäé, öáëôóÝôá). ii) ¾öïò Ç áðëÞ Ýêöñáóç êáé ç áðïõóßá ôïõ ðåñéôôïý êáèéóôïýí ôï ýöïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò ëéôü êáé áðÝñéôôï. Ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ Þ ôá

279

Η ΑΓΑΠΗ êáëïëïãéêÜ óôïé÷åßá óðáíßæïõí, åíþ ï ëüãïò áðïôõðþíåôáé óå ΓΙΑ ΤΟΥΣ ìéêñÝò ðåñéüäïõò, ãåãïíüò ðïõ óõìâÜëëåé óôç ãñÞãïñç åîÝëéîç ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ôçò ðëïêÞò. ΜΑΣ

iii) ÁöÞãçóç Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôï áðüóðáóìá åßíáé ç äéÞãçóç, äçëáäÞ ç ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç åíüò «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, ðïõ äå ìåôÝ÷åé óôá ãåãïíüôá ìïëïíüôé ôá ãíùñßæåé, üðùò êáé ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí çñþùí.

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ôï åß÷å âÜëåé áðü êáéñü óôï ìÜôé», «èá ôïí ðáßñíáí óôï ìåæÝ», «Ýíá êïììÜôé áð’ ôç ëá÷ôÜñá ôçò êáñäéÜò ôïõ», «äåí Ýâáëå õðïøßá», «Ýðáéñíå íá ãßíåôáé ãïâÜêé», «ðüóï îÝèùñç Þôáí ìðñïóôÜ óôçí Üëëç», «èá ôç ãéüìéæáí ÷áñÜ ìüíï», «÷éëéÜäåò Þëéïé… óôçí ðëåîïýäá ôçò». Ðáñïìïéþóåéò: «óêéÜ ôá êñåâÜôéá… óÞêùíå ôï ôñáðÝæé», «óâÞóôçêå ìïíïêïíôõëéÜ», «ôï óðßôé Üóôñáøå». ÕðåñâïëÞ: «ãýñéóå üëïõò ôïõò äñüìïõò» , «üìïéá ôïõò äå öïñåèÞêáíå ðïôÝ», «¼ëá ôïõ öáßíïíôáí óêéÝò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ç êáñäéÜ ôç ìåèõóìÝíç ÷üñåõå», «ðïõëéÜ ôñåëÜ». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ äÝñìáôïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôá ëïõóôñßíéá, ç åéêüíá ôïõ Þñùá íá ðáæáñåýåé, ç åéêüíá ôçò êáôáóêåõÞò ôùí ðáðïõôóéþí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ôñáãïõäéïý êáé ôïõ áíáóôåíáãìïý ôïõ ìéêñïý ôóáãêÜñç üôáí äïýëåõå ôá ëïõóôñßíéá ôïõ, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôçò êüñçò ôïõ äáóêÜëïõ, ç åéêüíá ôïõ ó÷åäßïõ ðáñÜäïóçò ôïõ äþñïõ, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôçò áäåñöÞò ôïõ, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôçò ÷áñÜò ôçò áäåñöÞò ôïõ üôáí ôçò äþñéóå ôá ðáðïýôóéá.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

280

1. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ äéçãÞìáôïò ãßíïíôáé öáíåñÜ ôá áéóèÞìáôá ôïõ ìéêñïý âéïðáëáéóôÞ ãéá ôçí êüñç ôïõ äáóêÜëïõ; Óôçí ðñþôç êéüëáò åíüôçôá âëÝðïõìå ôïí Þñùá íá Ý÷åé êáôáóôñþóåé Ýíá ó÷Ýäéï, ôï ïðïßï äåí ìáò áðïêáëýðôåé. ¼ëç ôïõ ç ðñïóðÜèåéá íá õëïðïéÞóåé ôï ó÷Ýäéï áõôü öáíåñþíåé üôé ðñÜãìáôé åßíáé êÜôé ðïõ Ý÷åé ôçí áðüëõôç ðñïóï÷Þ ôïõ êáé ôïí åíäéáöÝñåé ðïëý. Áñãüôåñá, ìáèáßíïíôáò ôïí ðñïïñéóìü ôùí ðáðïõôóéþí, êáôáëáâáßíïõìå üôé ï Þñùáò åßíáé åñùôåõìÝíïò ìå ôçí êüñç ôïõ äáóêÜëïõ. Ôá Ýíôïíá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ ãé’ áõôÞí ãßíïíôáé öáíåñÜ üôáí åñãÜæåôáé ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôùí ëïõóôñéíéþí. Ç óêÝøç ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ ôïí êÜíåé íá ìç ëïãáñéÜæåé ôïí åðéðëÝïí öüñôï åñãáóßáò êáé íá äïõëåýåé ìå ìåñÜêé êáé ðïëý êáëÞ äéÜèåóç. Ôçí áãáðÜåé êáé ãé’ áõôü èÝëåé íá ôçò öôéÜîåé êÜôé ðïõ íá îåðåñíÜ óå

ïìïñöéÜ ïôéäÞðïôå Üëëï êáé íá ôç ÷áñïðïéÞóåé. Óôçí Ýíáôç ðáñÜãñáöï ôïõ êåéìÝíïõ âëÝðïõìå ôïí Þñùá íá ôáëáéðùñåßôáé áðü ôçí áðïêëåéóôéêÞ êáé óõíå÷Þ óêÝøç ôçò íåáñÞò êïðÝëáò: «Äåí Ýâëåðå ìðñïóôÜ ôïõ. ¼ëá ôïõ öáßíïíôáí óêéÝò». ¹ôáí ôüóï åñùôåõìÝíïò ðïõ Ýöôáóå óôï óçìåßï íá áäéêÞóåé ôçí ßäéá ôïõ ôçí áäåñöÞ õðïâÜëëïíôáò ôçí óå Üäéêç óýãêñéóç ìå ôçí áãáðçìÝíç ôïõ.

Ειρήνη Μάρρα

2. Ãéáôß ôï íåáñü ôóáãêáñüðïõëï ÷Üñéóå ôåëéêÜ ôá êüêêéíá ãïâÜêéá óôçí áäåñöÞ ôïõ; Ï íåáñüò ôóáãêÜñçò ÷Üñéóå ôåëéêÜ ôá êüêêéíá ãïâÜêéá óôçí áäåñöÞ ôïõ. Êáé áõôü ãéáôß óõíåéäçôïðïéåß ôï ñüëï ðïõ Ý÷åé ùò áäåñöüò êáé ðñïóôÜôçò, ðïõ êáèÞêïí ôïõ åßíáé íá öñïíôßæåé ðñþôá ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. ÓêÝöôçêå üôé ãéá ôçí êüñç ôïõ äáóêÜëïõ, áõôÜ ôá êüêêéíá ãïâÜêéá èá Þôáí áêüìç Ýíá æåõãÜñé ðáðïýôóéá óôçí íôïõëÜðá ôçò. Èá ôçò Üñåóáí âÝâáéá, áëëÜ äå èá Þôáí ãé’ áõôÞí êÜôé ôï îå÷ùñéóôü, üðùò Þèåëå ôï ôóáãêáñüðïõëï. Ðñáãìáôéêü åíèïõóéáóìü èá áéóèáíüôáí ç áäåñöÞ ôïõ, ðïõ öïñïýóå åîþöôåñíá ðáðïýôóéá êáé ïýôå óôá üíåéñÜ ôçò äå öáíôáæüôáí üôé ìðïñïýóå ðïôÝ íá öïñÝóåé ôüóï üìïñöá êáé áêñéâÜ ðáðïýôóéá, äåäïìÝíçò ôçò ïéêïíïìéêÞò äõó÷Ýñåéáò ôçò ïéêïãÝíåéáò. Óôï óçìåßï áõôü âëÝðïõìå ôïí Þñùá íá ùñéìÜæåé áðüôïìá êáé íá ðñïôÜóóåé ôï êáèÞêïí ôïõ ðñïò ôçí ïéêïãÝíåéá, áöÞíïíôáò êáôÜ ìÝñïò ôá ðñïóùðéêÜ ôïõ óõíáéóèÞìáôá. 3. Ó÷ïëéÜóôå ôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï ôïõ êåéìÝíïõ. Ãéáôß ï Þñùáò åßíáé óôï ôÝëïò «ðéï ìåóôùìÝíïò»; Óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï ôïõ êåéìÝíïõ âëÝðïõìå ôïí Þñùá íá áéóèÜíåôáé áëëÜ êáé íá ðñÜôôåé üðùò Ýíáò þñéìïò ðëÝïí Üíôñáò. Ôïí ðáñáêïëïõèïýìå íá ðáñáããÝëíåé êáöÝ. Åßäáìå óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ áðïóðÜóìáôïò, ôçí ùñéìüôçôá åíüò áãïñéïý íá êñßíåôáé áðü ôï ñüöçìá ðïõ ôïí êåñíïýí ïé Üëëïé. ÌÝ÷ñé ôþñá ôï áöåíôéêü êÝñíáãå ôï ôóáãêáñüðïõëï ãêáæüæá, ãéáôß ôïí èåùñïýóå áêüìç ìéêñü. Áðü ôüôå üìùò ðïõ ôïí óõíÝëáâå íá êáðíßæåé, óõíåéäçôïðïßçóå üôé ï âïçèüò ôïõ åß÷å ðëÝïí ìåãáëþóåé êáé Üñ÷éóå íá ôïí êåñíÜ êáöÝ, ãëõêý âñáóôü. ÂëÝðïõìå, ëïéðüí, üôé ï íåáñüò Þñùáò áðü ìüíïò ôïõ áéóèÜíåôáé íá Ý÷åé ùñéìÜóåé áðüôïìá åêåßíç ôçí çìÝñá êáé ðáñáããÝëíåé êáöÝ ãëõêý âñáóôü. Óýìöùíá ìå ìßá áðü ôéò ìåôáöïñéêÝò Ýííïéåò ôçò ëÝîçò, þñéìïò åßíáé êáé áõôüò ðïõ åßíáé õðåýèõíïò. Ï þñéìïò Üíèñùðïò Ý÷åé ïëïêëçñþóåé ôç óõíáéóèçìáôéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ ôïõ áíÜðôõîç, þóôå íá ìðïñåß íá åðéëÝãåé õðåýèõíá êáé áíåîÜñôçôá áðü ôá äéêÜ ôïõ êñéôÞñéá, ìå ìéá ëÝîç åßíáé áõôüò ðïõ ï ëáüò ïíïìÜæåé «øçìÝíï». Ç õðåýèõíç óôÜóç ðïõ åðéäåéêíýåé ôï ôóáãêáñüðïõëï óôï áðüóðáóìá, áöÞíïíôáò êáôÜ ìÝñïò ôá ðñïóùðéêÜ ôïõ óõíáéóèÞìáôá êáé

281

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

èÝôïíôáò ùò ðñïôåñáéüôçôá íá âïçèÞóåé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ ðïõ ôï Ý÷åé ðåñéóóüôåñï áíÜãêç, åßíáé óôïé÷åßá ùñßìáóçò. ¸ôóé ëïéðüí, äå äùñßæåé ôá ëïõóôñéíÝíéá ãïâÜêéá óôçí áãáðçìÝíç ôïõ, ìïëïíüôé áõôüò Þôáí ï ðñùôáñ÷éêüò óêïðüò ãéá ôïí ïðïßï ôá êáôáóêåýáóå, áëëÜ ôá äùñßæåé ôåëéêÜ óôçí áäåñöÞ ôïõ ðïõ êáé ìåãáëýôåñç ÷áñÜ èá ôçò Ýäéíáí êáé ðåñéóóüôåñç áíÜãêç ôá åß÷å. 4. Äþóôå ãñáðôÜ ìéá Üëëç åîÝëéîç óôï äéÞãçìá, õðïèÝôïíôáò ãéá ðáñÜäåéãìá, üôé ï íåáñüò ÷Üñéæå ôåëéêÜ ôá ãïâÜêéá óôçí êüñç ôïõ äáóêÜëïõ. Ìéá Üëëç åîÝëéîç óôï äéÞãçìá èá ìðïñïýóå íá äïèåß áí ðñÜãìáôé ôåëéêÜ ï íåáñüò ôóáãêÜñçò êáôÜöåñíå íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ôï ó÷Ýäéü ôïõ êáé äþñéæå ôá ãïâÜêéá óôçí êüñç ôïõ äáóêÜëïõ. ºóùò ôï ó÷Ýäéü ôïõ üìùò ôüôå íá ðåôý÷áéíå êáôÜ ôï Þìéóõ. Èá êáôÜöåñíå âÝâáéá íá äùñßóåé ôá ðáðïýôóéá óôçí áãáðçìÝíç ôïõ, áëëÜ ç áíôßäñáóÞ ôçò ìðïñåß íá ìçí Þôáí ç áíáìåíüìåíç. Ôï ôóáãêáñüðïõëï ðåñßìåíå íá ôá äåé ç êïðÝëá êáé íá åíèïõóéáóôåß, âëÝðïíôáò üôé ïìïñöüôåñá ðáðïýôóéá äåí åß÷áí õðÜñîåé. ÊÜôé ôÝôïéï üìùò ßó÷õå óôï Üäïëï êáé áãíü ìõáëü ôïõ áöåëÞ ôóáãêÜñç ðïõ äåí ìðïñåß åê ôùí ðñïôÝñùí íá öáíôáóôåß üôé ç ôáîéêÞ ôïõò äéáöïñÜ èá ìðïñïýóå ðïôÝ íá åìðïäßóåé äýï áíèñþðïõò íá óìßîïõí. Öáíôáæüìáóôå ëïéðüí ôçí êüñç íá ìçí åíèïõóéÜæåôáé áëëÜ áíôßèåôá íá ðáñáîåíåýåôáé áðü ôï äþñï ôïõ íåáñïý. Åêåßíïò üìùò ðïõ óßãïõñá èá äõóáñåóôïýíôáí áðü ôçí êßíçóÞ ôïõ, èá Þôáí ï ðáôÝñáò ôçò êüñçò, ðïõ ùò áõóôçñüò äÜóêáëïò åêåßíçò ôçò åðï÷Þò, äå èá Þèåëå ç êüñç ôïõ íá óõíáíáóôñÝöåôáé ôï ãéï ôçò êáèáñßóôñéÜò ôïõ. Ùóôüóï ôï äéÞãçìá êáé ìå áõôÞ ôçí äéáöïñåôéêÞ åîÝëéîç èá ìðïñïýóå íá êáôáëÞãåé êáé ðÜëé óôçí ùñßìáóç ôïõ íÝïõ. Ï ÞñùÜò ìáò èá áðïãïçôåýïíôáí áðü ôç óôÜóç ôïõ äáóêÜëïõ êáé ôçò êüñçò ôïõ êáé áõôü èá ôïí Ýêáíå íá áíáèåùñÞóåé ôç óôÜóç ôïõ êáé íá äåé ôá ðñÜãìáôá üðùò åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Áíôëþíôáò óôïé÷åßá áðü ôï êåßìåíï ðñïóðáèÞóôå íá óêéáãñáöÞóåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ Þñùá. 2. ÅîåôÜóôå áí ôï êåßìåíï áíôáðïêñßíåôáé óôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ åíüò äéçãÞìáôïò. 3. Áíáëýóôå íïçìáôéêÜ ôéò ðáñïìïéþóåéò ôïõ êåéìÝíïõ.

282

Κόρη που λάμπει Δημοτικό τραγούδι

Α. Ο δημιουργός ¼ðùò óôçí áñ÷áéüôçôá, Ýôóé êáé óôç äéÜñêåéá ôçò âõæáíôéíÞò ðåñéüäïõ, óõíå÷ßæåôáé ç ëáúêÞ ðáñáãùãÞ, äçëáäÞ ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, óõíäåäåìÝíï ðÜíôá ìå ôï ôñáãïýäé êáé óõ÷íÜ ìå ôï ÷ïñü. Ôá äåßãìáôá äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí ðïõ óþèçêáí åßíáé ðïëý ëßãá, óõíÞèùò áðïóðáóìáôéêÜ, êáé Ýöôáóáí óôá ÷Ýñéá ìáò ùò ðáñáèÝìáôá óå êåßìåíá óõããñáöÝùí. ÐïëëÜ áðü ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí óôç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï Ýöôáóáí Ýùò ôéò ìÝñåò ìáò ìå ôçí ðñïöïñéêÞ ðáñÜäïóç êáé öõóéêÜ ìå áíáðñïóáñìïãÝò, áíÜëïãá ìå ôçí åðï÷Þ áëëÜ êáé ôïí ôüðï. ¢ëëá ðÜëé ðëÜóôçêáí óå íåüôåñá ÷ñüíéá ðÜíù óôïí ôýðï ôùí ðáëáéüôåñùí. Äçìïôéêü ôñáãïýäé åßíáé ôï ôñáãïýäé, êõñéüôåñá ôçò õðáßèñïõ, ðïõ óõíÝèåóå ï ëáüò (ëáúêÞ ìïýóá) êáé áíáöÝñåôáé óå üëá ôá èÝìáôá ôçò áíèñþðéíçò æùÞò (ãÝííçóç, ãÜìï, èÜíáôï, ðüëåìï, îåíéôéÜ ê.ëð.). Äéáäéäüôáí ðñïöïñéêÜ êáé óå äéÜöïñåò ðáñáëëáãÝò. Ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, áíÜëïãá ìå ôï èÝìá ôïõò, ÷ùñßæïíôáé óå íáíïõñßóìáôá, ðáéäéêÜ, ôçò áãÜðçò, ôïõ ãÜìïõ, åïñôáóôéêÜ, ôçò îåíéôéÜ, ìïéñïëüãéá ê.ëð. Óõãêñßíïíôáò ôá ðáëéüôåñá äåßãìáôá äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí ìå ôá íåüôåñá, äéáðéóôþíïõìå üôé üëá áêïëïõèïýí ìåñéêïýò âáóéêïýò êáíüíåò ùò ðñïò ôçí ôå÷íïôñïðßá êáé ðáñïõóéÜæïõí êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìåôáîý ôïõò. Ïé êõñéüôåñïé áðü áõôïýò ôïõò êáíüíåò åßíáé ïé åîÞò: 1. Ï ëéôüò êáé ðõêíüò ëüãïò: áðïöåýãïíôáé äçëáäÞ ïé ìáêñçãïñßåò, ôá åðßèåôá åßíáé åëÜ÷éóôá êáé ï ëüãïò óõãêñïôåßôáé êõñßùò ìå ñÞìáôá êáé ïõóéáóôéêÜ. 2. Ç áñ÷Þ ôçò éóïìåôñßáò: êÜèå ìåôñéêÞ åíüôçôá (çìéóôß÷éï, óôß÷ïò Þ äßóôé÷ï) ðåñéÝ÷åé Ýíá ïëïêëçñùìÝíï íüçìá. Óôïõò óôß÷ïõò äçëáäÞ ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí áðïêëåßïíôáé ïé äéáóêåëéóìïß. Äå èá óõíáíôÞóïõìå ðïôÝ ë.÷. Óôß÷ïõò, ôï íüçìá ôùí ïðïßùí óõíå÷ßæåôáé óôçí åðüìåíç ìåôñéêÞ åíüôçôá. 3. Ç åðáíÜëçøçÞ ïëïêëÞñùóç ôïõ íïÞìáôïò ôïõ ðñþôïõ çìéóôé÷ßïõ óôï äåýôåñï. Ð.÷: «Ôï ÌÜç åðáíôñåýôçêå, ôï ÌÜç ãõíáßêá ðÞñå»,

283

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

«Íá êáôáêÜôóåé ï êïõñíéá÷ôüò, íá óçêùèåß ç áíôÜñá». 4. Ôï öáéíüìåíï ôùí Üóêïðùí åñùôçìÜôùí. 5. Ôï ó÷Þìá ëüãïõ ôçò õðåñâïëÞò. 6. Ïé ðñïóùðïðïéÞóåéò:ôï öõóéêü Þ æùéêü ðåñéâÜëëïí (âïõíÜ, äÝíôñá, ðïõëéÜ, Üëïãá ê.ëð) ìðïñåß íá áðïêôÜ áíèñþðéíåò éäéüôçôåò, íá ìéëÜ Þ íá ðáßñíåé ìÝñïò óôç äñÜóç.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ôçò áãÜðçò åßíáé ðáëéÜ, üóï ðáëéü åßíáé êáé ôï óõíáßóèçìá ðïõ ôá åìðíÝåé. Ôï åñùôéêü óôïé÷åßï åßíáé ôï âáóéêü óå üëá ôá ôñáãïýäéá áõôÞò ôçò êáôçãïñßáò. Ðåñßöçìá åßíáé ôá åñùôéêÜ äßóôé÷á Þ ëéáíïôñÜãïõäá, ðïõ åðéæïýí ìÝ÷ñé ôéò ìÝñåò ìáò ìå ôç ìïñöÞ ôùí êñçôéêþí ìáíôéíÜäùí. ÁíÜìåóá óôéò äéÜöïñåò ìïñöÝò ôùí åñùôéêþí ôñáãïõäéþí óõãêåôáëÝãïíôáé ôá ðáéíÝìáôá, ïé êáçìïß, ôá ðåéóìáôéêÜ, ôá ðåéñáêôéêÜ ê.Ü. Ôï ôñáãïýäé ðïõ áêïëïõèåß åßíáé «ðáßíåìá» ôçò áãáðçôéêéÜò, õìíåß äçëáäÞ ôçí ïìïñöéÜ ôçò êüñçò óõãêñßíïíôÜò ôçí ìå ôïí Þëéï êáé ôï öåããÜñé.

Γ. Δομή του έργου Ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå äýï èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: óôß÷ïé 1-6: Ç áãáðçìÝíç ôáõôßæåôáé ìå ôï öåããÜñé êáé ìéëÜåé ìå ôïí Þëéï. 2ç åíüôçôá: óôß÷ïé: 7-10: Ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ ðñïêáëåß ç åéêüíá ôçò êïðÝëáò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

284

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñï Ç Êüñç ðïõ ëÜìðåé åßíáé Ýíá áðü ôá ðïëëÜ ôñáãïýäéá ðïõ óõíÝèåóå ç ëáúêÞ ìïýóá ãéá íá åêöñÜóåé ôï èáõìáóìü ðñïò ôç ãõíáéêåßá ïìïñöéÜ. ×ñçóéìïðïéþíôáò õðåñâïëÝò, êáèþò êáé åíÝñãåéåò õðïêéíïýìåíåò áðü ôï åñùôéêü óõíáßóèçìá, ï íÝïò óõãêñßíåé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ìå ôïí Þëéï êáé ôç óåëÞíç, õðïíïþíôáò üôé Ý÷åé èáìðùèåß áðü ôçí ïìïñöéÜ ôçò. Ç ïìïñöéÜ ôçò Ý÷åé «êÜøåé êáñäéÝò», üðùò ï Þëéïò üôáí ìåóïõñáíåß, êáßåé êáé ìáñáßíåé üëç ôçí ðëÜóç. Ï èáõìáóìüò êáé ç Üäïëç áãÜðç åßíáé áõôÜ ðïõ ðñïâÜëëïíôáé óôï óõãêåêñéìÝíï äçìïôéêü ôñáãïýäé êáé ü÷é ç åñùôéêÞ ó÷Ýóç. ÃåíéêÜ óôï ôñáãïýäé ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôéò õðåñâïëÝò ôçò áãÜðçò êáé ôçí øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá âñßóêåôáé Ýíáò åñùôåõìÝíïò Üíèñùðïò.

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôï ôñáãïýäé ðñïâÜëëåôáé ç ïìïñöéÜ ôçò áãáðçôéêÞò ìÝóá áðü ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ ôçò ðáñïìïßùóçò êáé ôçò õðåñâïëÞò. Ç êïðÝëá ôáõôßæåôáé ìå ôï öåããÜñé: üðùò, üôáí áõôü âãáßíåé õðÜñ÷åé óêïôÜäé óôçí ðëÜóç êáé äåí ìðïñåß ï Üíèñùðïò íá äåé ôßðïôá Üëëï ãýñù ôïõ åêôüò áðü áõôü, ôï ßäéï óêïôÜäé õðÜñ÷åé êáé óôçí øõ÷Þ ôïõ íÝïõ ìüëéò ôçí áíôéêñßæåé. Äåí ìðïñåß íá äåé ôßðïôå Üëëï ãýñù ôïõ ðáñÜ ìüíï ôï öåããÜñé, äçëáäÞ ôçí áãáðçìÝíç ôïõ. ¼ëá ôá Üëëá óâÞíïõí áðü ôï íïõ ôïõ êáé õðÜñ÷åé ãé’ áõôüí ìüíï ôï öùò ðïõ áêôéíïâïëåß ç ïìïñöéÜ ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ. Êáôüðéí ç êïðÝëá ðáñïìïéÜæåôáé êáé ìå ôïí Þëéï. ¼ðùò ç óåëÞíç ðáßñíåé ôï öùò áðü ôïí Þëéï, Ýôóé êáé ç êïðÝëá - öåããÜñé, ÷ñåéÜæåôáé ôïí Þëéï ãéá íá ëÜìøåé. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ðñïóùðïðïßçóç ôïõ Þëéïõ, ìå ôïí ïðïßï ç êüñç ìáëþíåé, óõæçôÜ êáé ôïõ æçôÜ íá âãåé êáé íá ëÜìøåé. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç áõôÞ åíüôçôá âëÝðïõìå ôïí Þëéï ôåëéêÜ íá áíôáðïêñßíåôáé óôï êÜëåóìá ôçò êïðÝëáò – óåëÞíçò êáé íá ëÜìðåé. ¼ðùò üìùò ï Þëéïò üôáí âãáßíåé êáßåé êáé ìáñáßíåé ôçí ðëÜóç ìå ôç èåñìüôçôÜ êáé ôï öùò ôïõ, Ýôóé êáé ç êïðÝëá êáßåé ôéò êáñäéÝò ôùí íÝùí áíäñþí ìå ôçí ïìïñöéÜ ôçò, äçëáäÞ ôïõò êÜíåé íá ôçí åñùôåýïíôáé. Áîéïóçìåßùôç åßíáé ç áñíçôéêÞ ÷ñïéÜ ðïõ áðïäßäåôáé óôï óõíáßóèçìá ôïõ Ýñùôá, êáèþò ç ëáúêÞ ìïýóá ôïý áðïäßäåé éäéüôçôåò áñíçôéêÝò, ìÝóù ôùí ñçìÜôùí êáßåé, öëïãßæåé, óêëáâþíåé êáé ìáñáßíåé. ÐñÜãìáôé ôá óõíáéóèÞìáôá áõôÜ äçìéïõñãïýíôáé óôïí Üíèñùðï üôáí ôá åñùôéêÜ ôïõ óõíáéóèÞìáôá äå âñßóêïõí áíôáðüêñéóç áðü ôï Ýôåñïí Þìéóõ, ãåãïíüò ðïõ Þôáí óýíçèåò ôçí åðï÷Þ åêåßíç, ðïõ ïé ó÷Ýóåéò ôùí íÝùí áóöáëþò ðåñéïñßæïíôáí óôï èáõìáóìü êáé ôçí ðëáôùíéêÞ áãÜðç. ÐñïêåéìÝíïõ íá õðÜñîåé åñùôéêÞ ó÷Ýóç Ýðñåðå ïðùóäÞðïôå íá Ý÷åé ðñïçãçèåß ãÜìïò. ÁëëÜ êáé ðÜëé, ï ãÜìïò äåí Þôáí áðüññïéá ôçò åëåýèåñçò âïýëçóçò êáé åðéëïãÞò ôùí äýï íÝùí, áëëÜ ãéíüôáí êáôüðéí óõíïéêåóßïõ êáé óõìöùíßáò ìåôáîý ôùí ãïíÝùí ôïõò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Óôï äçìïôéêü áõôü ôñáãïýäé ðñùôáãùíéóôÝò åßíáé Ýíáò íåáñüò êáé ç áãáðçìÝíç ôïõ. Ï íåáñüò èáõìÜæåé ôçí êïðÝëá ãéá ôçí ïìïñöéÜ ôçò, ðïõ ôïí Ý÷åé êÜíåé íá ôçí åñùôåõôåß. Ç áãÜðç ôïõ ãé’ áõôÞí ôïí ùèåß óå õðåñâïëÝò. Ôïí Ý÷åé èáìðþóåé ôüóï ç ïìïñöéÜ ôçò ðïõ öôÜíåé óôï óçìåßï íá ôçí ðáñïìïéÜæåé ìå ôá ïõñÜíéá óþìáôá ôïõ Þëéïõ êáé ôçò óåëÞíçò. Ôïí âëÝðïõìå åðßóçò íá ôáëáéðùñåßôáé áðü ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ, ãåãïíüò ðïõ ìáò êÜíåé íá ðéóôåýïõìå üôé ç êïðÝëá äåí áíôáðïêñßíåôáé óôá áéóèÞìáôÜ ôïõ. Óôï ôñáãïýäé ìåí êÜôé ôÝôïéï äåí áíáöÝñåôáé ìå óáöÞíåéá, áëëÜ ìüíï ï Ýñùôáò ÷ùñßò áíôáðüêñéóç êáßåé, öëïãßæåé, ìáñáßíåé êáé õðïäïõëþíåé. Ç

Δημοτικό τραγούδι

285

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

ðáñïõóßá ôçò áãáðçìÝíçò äçëþíåôáé óôï óçìåßï üðïõ ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ôçí ðáñïìïéÜæåé ìå ôç óåëÞíç êáé ôç âÜæåé íá ìáëþíåé ìå ôïí Þëéï êáé íá ôïí êáëåß íá âãåé êáé íá ëÜìøåé, ãéá íá âãåé êáé íá ëÜìøåé êé åêåßíç ìå ôç óåéñÜ ôçò. Åßíáé ðïëý üìïñöç êáé ìïéÜæåé óáí ç ßäéá íá Ý÷åé åðßãíùóç ôçò ïìïñöéÜò ôçò, åöüóïí ðáñáäÝ÷åôáé ôç ëÜìøç ôçò. Åðßóçò ôç âëÝðïõìå íá áãíïåß ôéò óõíÝðåéåò ðïõ Ý÷åé ç ïìïñöéÜ ôçò êáé êÜíåé ôá ðáëéêÜñéá íá ôçí åñùôåõôïýí.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé äçìïôéêÞ ìå ïñéóìÝíá éäéùìáôéêÜ óôïé÷åßá (áãáðçôéêéÜ, üíôåò, äéù, ôï ôá÷ý, êáßãåé). Óå üëï ôï ôñáãïýäé êõñéáñ÷ïýí ôá ñÞìáôá êáé ôá ïõóéáóôéêÜ (ï ëüãïò óôï÷åýåé óôï êáßñéï, óôçí ïõóßá), åíþ ôï åðßèåôï åßíáé Ýíá (âáèý). ii) ¾öïò ¼ðùò óå üëá ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, Ýôóé êáé åäþ, ç ýðáñîç ðïëëþí ðñïóùðïðïéÞóåùí, õðåñâïëþí êáé åðáíáëÞøåùí êÜíåé ôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò ãëáöõñü êáé ëõñéêü. Ìå ôá áóýíäåôá ó÷Þìáôá ôï ýöïò ãßíåôáé ãïñãü, åíþ ìå ôéò åéêüíåò áðïêôÜ ðáñáóôáôéêüôçôá. Ç ÷ñÞóç ôïõ äñáìáôéêïý åíåóôþôá (Ý÷ù, ðñïâÜëëåé, óêïñðéÝôáé, ìáñáßíåé, öëïãßæåé, êáßãåé, óêëáâþíåé) äßíåé óôï ýöïò æùíôÜíéá êáé äñáìáôéêüôçôá. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Ôï ôñáãïýäé áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò óôñïöÝò ìå Üíéóï áñéèìü óôß÷ùí ç êáèåìßá. Ï óôß÷ïò åßíáé äåêáðåíôáóýëëáâïò ðáñïîýôïíïò êáé ôï ìÝôñï éáìâéêü. ÕðÜñ÷åé ïìïéïêáôÜëçêôï Þ ïìïéïôÝëåõôï, äçëáäÞ óôï ôÝëïò äéáäï÷éêþí óôß÷ùí õðÜñ÷ïõí ëÝîåéò Þ êáôáëÞîåéò üìïéåò ç÷çôéêÜ (óôß÷ïé 1-4, óôß÷ïé 7-9).

286

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «âáèý óêïôÜäé», «óêïñðéÝôáé ôï óêïôÜäé», «ìáñáßíåé ðáëéêÜñéá», «öëïãßæåé íéïõò», «êáßãåé ï÷ôñïýò», «óêëáâþíåé ðáëéêÜñéá», «êáßãåé êé åìÝíá», «öõëëïêÜñäéá». Ðáñïìïéþóåéò: «åêåßíç åßí’ ôï öåããÜñé», ðáñïìïßùóç ôçò êïðÝëáò ìå ôïí Þëéï üðùò öáßíåôáé êõñßùò óôç äåýôåñç åíüôçôá ôïõ ôñáãïõäéïý. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: óôß÷ïò 5. ÕðåñâïëÞ: «åêåßíç åßí’ ôï öåããÜñé», óôß÷ïò 4, óôß÷ïò 7, óôß÷ïé 9-11. Áóýíäåôï: óôß÷ïé 1-2, óôß÷ïò 6, óôß÷ïé 7-10. Áóýíäåôï ÅðáíÜëçøç:: íá ‘íáé, öåããÜñé, óêïôÜäé, Þëéï, âãáßíù, ëÜìðù, êáßãåé, ÅðáíÜëçøç ìáñáßíåé, ðáëéêÜñéá. Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò óêïôåéíÞò ãåéôïíéÜò, ç åéêüíá ôçò êïðÝëáò

ðïõ ìáëþíåé ìå ôïí Þëéï, ç åéêüíá ôïõ Þëéïõ ðïõ ìåóïõñáíåß, ç åéêüíá ôùí ðáëéêáñéþí.

Δημοτικό τραγούδι

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Óôçí ðñþôç óôñïöéêÞ åíüôçôá ç ïìïñöéÜ ôçò íÝáò ðñïâÜëëåôáé ìå ôçí ðáñïìïßùóç êáé ôçí õðåñâïëÞ. Åíôïðßóôå êáé ó÷ïëéÜóôå áõôÜ ôá óôïé÷åßá. Óôçí ðñþôç åíüôçôá ç ïìïñöéÜ ôçò êüñçò ðáñïìïéÜæåôáé ìå ôï öåããÜñé. Áõôü ãßíåôáé öáíåñü óôï óôß÷ï «Ãéáôß Ý÷ù ìéá áãáðçôéêéÜ êé áõôÞ åßí’ ôï öåããÜñé». Ç áãÜðç ôïõ íÝïõ ãéá ôçí êïðÝëá öôÜíåé óå óçìåßï õðåñâïëÞò üôáí ôçí ôáõôßæåé ìå ôï öåããÜñé êáé íá üôé üôáí áõôÞ ðñïâÜëëåé, óêïñðßæåé ðáíôïý óêïôÜäé, üðùò áêñéâþò üôáí ôï öåããÜñé õðÜñ÷åé óôïí ïõñáíü, ç ðëÜóç âñßóêåôáé óå óêïôÜäé («ð’ üíôåò ðñïâÜëëåé íá ôç äéù óêïñðéÝôáé ôï óêïôÜäé»). (ÂëÝðå åðßóçò ôá ó÷üëéá óôç ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç). 2. Ðïéïò õðåñôåñåß óå ëÜìøç, ï Þëéïò Þ ç êüñç; ÁéôéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò êÜíïíôáò áíáöïñÜ óå ëÝîåéò Þ åêöñÜóåéò ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý. Ðáñüëï ðïõ ï Þëéïò åßíáé ç ðçãÞ ôçò ëÜìøçò ôçò óåëÞíçò – êïðÝëáò, åêåßíç õðåñôåñåß óå ëÜìøç, öôÜíïíôáò óôï óçìåßï íá êáôáíôÜ áõôÞ ç ëÜìøç êáôáóôñïöéêÞ ãéá ôïõò íÝïõò Üíäñåò ðïõ ôçí áíôéêñßæïõí. Ç ëÜìøç ôïõ Þëéïõ ìáñáßíåé ìüíï ôá ÷ïñôÜñéá, åíþ ç ïìïñöéÜ ôçò êïðÝëáò öôÜíåé óå óçìåßï íá êáßåé, íá öëïãßæåé êáé íá óêëáâþíåé ðáëéêÜñéá. Ïé åéêüíåò áóöáëþò åßíáé ìåôáöïñéêÝò êáé èÝëïõí íá äåßîïõí üôé ç ïìïñöéÜ ôçò êïðÝëáò èáìðþíåé ôá ðáëéêÜñéá êáé ôá êÜíåé íá ôçí åñùôåýïíôáé áìÝóùò («¸ëáìøå ï Þëéïò ôï ôá÷ý… áãáðþ ìÝóá óôá öõëëïêÜñäéá»). 3. Óõãêñßíåôå ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ìå ôá ðáñáêÜôù ëéáíïôñÜãïõäá ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï: Áð’ üëá ôá’ Üóôñá ô’ ïõñáíïý Ýíá åßíáé ðïõ óïõ ìïéÜæåé ¸íá ðïõ âãáßíåé ôï ðïõñíü üôáí ãëõêï÷áñÜæåé ¼íôå’ åãÝííá ç ìÜíá óïõ, ï Þëéïò åêáôÝâç Êáé óïõ ’äùêå ôçí ïìïñöéÜ êáé ðÜëé ìåôáíÝâç ¼ðùò ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ðïõ åîåôÜóáìå ðáñáðÜíù, Ýôóé êáé ôá äýï áõôÜ ëéáíïôñÜãïõäá Ý÷ïõí ðåñéå÷üìåíï åñùôéêü. Ôï ðñþôï äßóôé÷ï ðáñïìïéÜæåé ôçí áãáðçìÝíç êïðÝëá ìå ôïí Áõãåñéíü Þ Áðïóðåñßôç, ðïõ åßíáé ôï ðéï öùôåéíü Üóôñï ôïõ ïõñáíïý. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ðñüêåéôáé ãéá ôïí ðëáíÞôç ¸óðåñï Þ Áöñïäßôç, ðïõ öÝããåé ðñþôï áð’ üëá ôá õðüëïéðá áóôÝñéá êáé óâÞíåé ôåëåõôáßï ôï ðñùß. Óôï äåýôåñï äßóôé÷ï Ý÷ïõìå ôï ó÷Þìá ëüãïõ ôçò

287

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

õðåñâïëÞò. ¼ðùò êáé óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé ðïõ åîåôÜóáìå, Ýôóé êáé åäþ âëÝðïõìå ôçí ïìïñöéÜ ôçò êïðÝëáò íá ðñïÝñ÷åôáé êáé íá ðçãÜæåé áðü ôïí Þëéï. ÃåíéêÜ ç ðáñïìïßùóç êáé ç õðåñâïëÞ óõíáíôþíôáé óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá êáé åßíáé óôïé÷åßá ðïõ áðïôåëïýí õöïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ïðïéïõäÞðïôå äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ãéáôß ç êïðÝëá ìáëþíåé ìå ôïí ¹ëéï; 2. Âñåßôå ôéò åðáíáëÞøåéò ôïõ ôñáãïõäéïý êáé ó÷ïëéÜóôå ôç ëåéôïõñãßá ôïõò. 3. Áíáëýóôå ôç óôé÷ïõñãéêÞ ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý.

288

Ο Κωνσταντής Λίτσα Ψαραύτη

Α. Η δημιουργός Ç Ëßôóá Øáñáýôç ãåííÞèçêå óôç ÓÜìï ôï 1936. Áðïöïßôçóå áðü ôï Ðõèáãüñåéï ÃõìíÜóéï. Óðïýäáóå îÝíåò ãëþóóåò óôçí ÁèÞíá êáé åñãÜóôçêå óôï Ðáãêüóìéï Óõìâïýëéï ôùí Åêêëçóéþí êáé óôç óõíÝ÷åéá óôçí ÁìåñéêáíéêÞ Ðñåóâåßá. Ôá âéâëßá ôçò Ý÷ïõí áðïóðÜóåé ðïëëÜ âñáâåßá· ìåôáîý Üëëùí Ý÷åé âñáâåõôåß áðü ôïí Êýêëï ôïõ Åëëçíéêïý Ðáéäéêïý Âéâëßïõ (Åëëçíéêü ÔìÞìá ôçò ÉÂÂÕ) êáé ôç Ãõíáéêåßá Ëïãïôå÷íéêÞ ÓõíôñïöéÜ. Ôï âéâëßï ôçò Ôï äéðëü ôáîßäé âñßóêåôáé óôïí Ôéìçôéêü Ðßíáêá ôïõ Åõñùðáúêïý Âñáâåßïõ ÐáéäéêÞò Ëïãïôå÷íßáò «ÐéÝñ ÐÜïëï ÂåñôæÝñéï» ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò ÐÜíôïâá. Ôï âéâëßï ôçò Ôá äÜêñõá ôçò Ðåñóåöüíçò Ý÷åé ðåñéëçöèåß óôïí Ôéìçôéêü Ðßíáêá ôçò ÉÂÂÕ, åíþ Þôáí åðßóçò õðïøÞöéá ãéá ôï Âñáâåßï ×áíò Êñßóôéáí ¢íôåñóåí ôï 2000. ÐÞñå ôï åëëçíéêü Êñáôéêü Âñáâåßï ôï 1996 ãéá ôï âéâëßï Ôï ÷áìüãåëï ôçò ÅêÜôçò êáé ç Áêáäçìßá Áèçíþí âñÜâåõóå ìå Ýðáéíï ôï âéâëßï ôçò Ôï áõãü ôçò ¸÷éäíáò. Ôá âéâëßá ôçò Ý÷ïõí êÜíåé ðïëëÝò åêäüóåéò, åß÷áí åîáéñåôéêÝò êñéôéêÝò áðü ôá ðéï áîéüëïãá ðåñéïäéêÜ êáé åöçìåñßäåò, áðïôÝëåóáí ôï áíôéêåßìåíï ðïëëþí öïéôçôéêþí åñãáóéþí êáé äéäÜ÷èçêáí óå åëëçíéêÜ êáé îÝíá ðáíåðéóôÞìéá (ð.÷. óôï áìåñéêáíéêü Rutgers University, New Brunswick. N.J. Comparative Literature Dept.). ¸ñãá: Ãéá ðáéäéÜ: ÇñáêëÞò (ìõèïëïãßá), Ïé ôåëåõôáßïé Þñùåò, Ôï ôóßñêï êáé ï íÜíïò ÃïëéÜè, Ç åêäßêçóç ôùí ìáíéôáñéþí, Ï ëüöïò ìå ôéò ëé÷ïõäéÝò. ÌõèéóôïñÞìáôá ãéá åöÞâïõò: Óôá âÞìáôá ôïõ ÓáìïèÞñéïõ, Ôï äéðëü ôáîßäé, Ôï áõãü ôçò Ý÷éäíáò, Ôo áßíéãìá ôçò ðÝôñéíçò ãåíåéÜäáò, Ç åîáöÜíéóç, Ôá äÜêñõá ôçò Ðåñóåöüíçò, Ôï ÷áìüãåëï ôçò ÅêÜôçò, Ôï ìõóôéêü ôåôñÜäéï, Åðéêßíäõíá ðáé÷íßäéá, ¢ñùìá êáëïêáéñéïý, ÁíÜóåò êáé øßèõñïé ôïõ äÜóïõò, Ïé Üããåëïé ôïõ ïõñáíïý.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï êåßìåíï åßíáé áõôïôåëÝò äéÞãçìá áðü ôç óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí ôçò Ëßôóáò Øáñáýôç Ç åêäßêçóç ôùí ìáíéôáñéþí (1999). Ôá èÝìáôá ôùí äéçãçìÜôùí áíáöÝñïíôáé óôçí éóôïñéêÞ ìíÞìç, ôá êïéíùíéêÜ

289

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

åíäéáöÝñïíôá êáé ôçí ïéêïëïãßá. ÃåíéêÜ ç óõããñáöÝáò åßíáé êïéíùíéêÜ åõáéóèçôïðïéçìÝíç êáé åêöñÜæåé ôçí áãùíßá ôçò ãéá ôï ìÝëëïí ôùí óçìåñéíþí ðáéäéþí. Óôï äéÞãçìá, ï ïìþíõìïò Þñùáò, Ýíá ðáéäß áëâáíéêÞò êáôáãùãÞò, ðïõ åßíáé Ýíá ðáéäß ôùí öáíáñéþí, âñßóêåé ôç óôïñãÞ êáé ôçí áãÜðç ðïõ ôïõ ëåßðïõí óôï ðñüóùðï ìéáò ìïíá÷éêÞò ãõíáßêáò.

Γ. Δομή του έργου Ôï äéÞãçìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå äýï èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ìüëéò ôï öáíÜñé ãéíüôáí ðñÜóéíï… äõóáñÝóêåéá óôïõò ïäçãïýò»: Ôá ðáéäéÜ ôùí öáíáñéþí. 2ç åíüôçôá: «ÌåãÜëï ÓÜââáôï... íá öÜíå ìáæß ôç ìáãåéñßôóá»: Ç öéëáíèñùðßá ôçò êõñßáò ÄÝóðïéíáò ðñïò ôï ìéêñü ÊùíóôáíôÞ.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ç åõáéóèçôïðïßçóç ìéáò ìïíá÷éêÞò ãõíáßêáò (êõñßá ÄÝóðïéíá) ìðñïóôÜ óôï äñÜìá ôùí áíÞëéêùí âéïðáëáéóôþí ôïõ äñüìïõ. Áðü ôï ðáñÜèõñï ôïõ óðéôéïý ôçò áíôéêñßæåé Ýíá ðáéäß ðïõ Ý÷åé êïõñíéÜóåé óôçí åßóïäï ôçò ðïëõêáôïéêßáò ôçò êáé ìåôñÜ ôéò åéóðñÜîåéò ôçò çìÝñáò. ÁìÝóùò óðåýäåé íá ôïí öéëïîåíÞóåé. ÅììÝóùò ðëçí óáöþí èßãåôáé ôï æÞôçìá ôçò åêìåôÜëëåõóçò ôçò ðáéäéêÞò åñãáóßáò, ôçò êïéíùíéêÞò áíáëãçóßáò, ôùí óõíèçêþí åñãáóßáò êáé äéáâßùóçò ôùí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôþí óôç ÷þñá ìáò. Êõñßùò üìùò ðñïâÜëëåôáé ôï óõíáßóèçìá ôçò áãÜðçò, üðùò áõôÞ óõìâïëßæåôáé ìÝóá áðü ôç ãéïñôÞ ôïõ ÐÜó÷á, áëëÜ êáé ùò ìÝóï áíáêïýöéóçò ôïõ ðáéäéêïý ðüíïõ. Åðåêôåßíïíôáò èá ìðïñïýóáìå íá ðïýìå üôé Ýíá åðéðëÝïí èÝìá ðïõ èßãåôáé Ýììåóá åßíáé ç ìïíáîéÜ êáé ç ìåëáã÷ïëéêÞ äéÜèåóç ðïõ áéóèÜíïíôáé ïé áðüìá÷ïé ôçò æùÞò üôáí âñßóêïíôáé áðïìáêñõóìÝíïé áðü ôá ðáéäéÜ ôïõò.

290

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ áðïóðÜóìáôïò ðáñáêïëïõèïýìå ôéò êáêïõ÷ßåò ôùí ðáéäéþí ðïõ åñãÜæïíôáé óôá öáíÜñéá ôùí äñüìùí. Åßíáé áíáãêáóìÝíá óå êáèçìåñéíÞ âÜóç íá äéáêéíäõíåýïõí ôç æùÞ ôïõò åöüóïí åßíáé áíáãêáóìÝíá íá êéíïýíôáé ìÝóá óôç óõíå÷Þ ñïÞ ôçò êõêëïöïñßáò ôùí áõôïêéíÞôùí. ÂëÝðïõìå ôïõò ðåñáóôéêïýò ïäçãïýò íá áäéáöïñïýí êáé íá ôïõò äßíïõí ÷ñÞìáôá ìüíï êáé ìüíï ãéá íá ôá îåöïñôùèïýí. Êáé üëá áõôÜ, êÜôù áðü ôéò Üó÷çìåò êáéñéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí ôï ÷åéìþíá, ìå êñýï êáé âñï÷Þ. Óôç äåýôåñç ðáñÜãñáöï ðáñáêïëïõèïýìå ôá ðáéäéÜ áõôÜ íá óôåñïýíôáé

âáóéêÜ áãáèÜ, áõôïíüçôá ãéá Üëëá ðáéäéÜ ôçò ßäéáò çëéêßáò· åßíáé ðåéíáóìÝíá êáé ôá ðáé÷íßäéá åßíáé Üãíùóôá ãé’ áõôÜ. 2ç åíüôçôá: Áðü ôçí áñ÷Þ ôçò åíüôçôáò ìáò äßíåôáé ï ÷ñüíïò ôïõ äéçãÞìáôïò (ÌåãÜëï ÓÜââáôï) êáé ôá ðñüóùðá ðïõ èá áðïôåëÝóïõí ôïõò ðñùôáãùíéóôÝò ôçò éóôïñßáò (êõñßá ÄÝóðïéíá, áíÞëéêï áãüñé áëâáíéêÞò êáôáãùãÞò). Ç êõñßá ÄÝóðïéíá ðáñáêïëïõèåß áðü ôï ðáñÜèõñï ôïõ óðéôéïý ôçò ôçí ðïñåßá ôïõ ìéêñïý áãïñéïý. ¼ôáí ðéÜíåé âñï÷Þ, âëÝðåé ôï áãüñé íá êïõñíéÜæåé óôçí åßóïäï ôçò ðïëõêáôïéêßáò ôçò. Óôï óçìåßï áõôü åßíáé óêüðéìç ç óýãêñéóç ôïõ áãïñéïý ìå ôï åããïíÜêé ôçò êõñßáò ÄÝóðïéíáò. Ç ïìïéüôçôá ðïõ äéáêñßíåé ç êõñßá ÄÝóðïéíá ìåôáîý ôïõ áãïñéïý áõôïý êáé ôïõ åããïíïý ôçò ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôïí áöçãçôÞ ãéá íá áöÞóåé äéáêñéôéêÜ íá äéáöáíåß ç ìïíáîéÜ ðïõ áéóèÜíåôáé ç ãõíáßêá, åðåéäÞ ôá ðáéäéÜ ôçò æïõí ìáêñéÜ ôçò, óôçí ÁìåñéêÞ. ¢ëëá óôïé÷åßá ðïõ áðïäåéêíýïõí ôç ìïíáîéÜ ðïõ áéóèÜíåôáé ç çëéêéùìÝíç ãõíáßêá åßíáé ç åíèýìçóç ôïõ åããïíïý ôçò, ç ëýðçóÞ ôçò, ç ßäéá çìÝñá ôïõ ÌåãÜëïõ ÓáââÜôïõ ðïõ ôç âñßóêåé ìüíç íá êïéôÜæåé áðü ôï ðáñÜèõñï ôçí êßíçóç óôïõò äñüìïõò. ¸ôóé ôç âëÝðïõìå íá ìç ìÝíåé áìÝôï÷ç óôï äñÜìá ôïõ ìéêñïý êáé íá óðåýäåé íá ôïí öéëïîåíÞóåé, ðñïóöÝñïíôÜò ôïõ ôá âáóéêÜ: ñïý÷á, öáãçôü êáé óôÝãç. Ìå Ýíá ëåðôü ôüíï åéñùíåßáò ï áöçãçôÞò êáôáããÝëëåé ôïõò êéíäýíïõò ðïõ äéáôñÝ÷åé Ýíá ðáéäß ðïõ æåé óôï äñüìï («Ôï ðáéäß êïßôáæå êá÷ýðïðôá êáé øõ÷ñÜ… «öéëáíèñùðßá» ôùí áíèñþðùí). Óôçí áñ÷Þ ôï ðáéäß åßíáé äéóôáêôéêü êáé öïâéóìÝíï, êáèþò Ýíá áíÞëéêï ðáéäß ðïõ áíáãêÜæåôáé íá åñãáóôåß, êáé ìÜëéóôá óôï äñüìï, åßíáé áíáìåíüìåíï íá Ý÷åé ÷Üóåé ðëÝïí ôçí åìðéóôïóýíç ôïõ óôïõò áíèñþðïõò. Èá Þôáí ðïëëïß áõôïß ðïõ ôïõ ðáñïõóéÜóôçêáí óôçí áñ÷Þ öïñþíôáò Ýíá åõãåíéêü êáé áíèñþðéíï ðñïóùðåßï êáé óôç óõíÝ÷åéá öÜíçêáí áðÜíèñùðïé êáé óêëçñïß. Ïé áðáíôÞóåéò ðïõ äßíåé ï ÊùíóôáíôÞò óôéò ðñþôåò åñùôÞóåéò ôçò êõñßáò ÄÝóðïéíáò êÜíïõí ôçí áöÞãçóç ðåñéóóüôåñï æùíôáíÞ êáé áöÞíïõí íá äéáöáíåß ìå ðáñáóôáôéêü ôñüðï ôï ðñïóùðéêü äñÜìá ôïõ ìéêñïý. ¼ôáí ï ÊùíóôáíôÞò áðïêïéìéÝôáé óôïí êáíáðÝ, ç êõñßá ÄÝóðïéíá áíôáðïêñßíåôáé óôï êÜëåóìá ôçò êáìðÜíáò ôçò åêêëçóßáò. Ôï ìïíáäéêü óôïé÷åßï ðïõ äßíåé Ýíôïíç ãëáöõñüôçôá óôï êåßìåíï åßíáé ôï ÷ùñßï üðïõ ðåñéãñÜöåôáé ç åéêüíá ôïõ ïõñáíïý ìåôÜ ôç âñï÷Þ. Ï êáéñüò ìïéÜæåé íá áêïëïõèåß ôçí øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç ôùí çñþùí êáé íá çñåìåß. ÔÝëïò, ðáñáêïëïõèïýìå ôçí êõñßá ÄÝóðïéíá ãéá ðñþôç öïñÜ íá ìçí ðáñáêïëïõèåß ìÝ÷ñé ôÝëïõò ôç èåßá ëåéôïõñãßá êáé íá âéÜæåôáé íá åðéóôñÝøåé óðßôé ôçò, ãéá íá ðåñÜóåé ôçí áíáóôÜóéìç áõôÞ ìÝñá ìå ôï íÝï ôçò …åããïíü. ÂëÝðïõìå åäþ ôç äéÜèåóç ôçò çñùßäáò íá áëëÜæåé ðñïò ôï êáëýôåñï êáé íá áéóèÜ-

Λίτσα Ψαραύτη

291

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

292

íåôáé ÷áñÜ áðü ôç óôéãìÞ ðïõ õðÜñ÷åé êÜðïéïò Üëëïò Üíèñùðïò ãéá íá ìïéñáóôåß ôéò ãéïñôéíÝò áõôÝò çìÝñåò áãÜðçò. Áð’ ôç óôéãìÞ ìÜëéóôá ðïõ ï ìéêñüò ÊùíóôáíôÞò óôá ìÜôéá ôçò öáíôÜæåé óáí ôï ìéêñü ôçò åããïíü ðïõ Ý÷åé áðï÷ùñéóôåß, ôüôå ï êüóìïò ôçò áðïêôÜ íüçìá. Êáé ôá äýï ðñüóùðá ôçò éóôïñßáò ìáò Ý÷ïõí Ýíôïíï ôï óôïé÷åßï ôçò ôñáãéêüôçôáò êáé âñßóêïíôáé ó÷åäüí óôçí ßäéá êáôÜóôáóç. Êáé ï ìéêñüò ÊùíóôáíôÞò áëëÜ êáé ç êõñßá ÄÝóðïéíá óôåñïýíôáé ôçí ðñáãìáôéêÞ æåóôáóéÜ ðïõ ðñïóöÝñåé ç áíèñþðéíç åðáöÞ êáé áãÜðç. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí / çñþùí Êõñßá ÄÝóðïéíá: Åßíáé ìéá çëéêéùìÝíç ìïíá÷éêÞ êáé êáëüêáñäç ãõíáßêá. Ôç ìïíáîéÜ ôçò áðïäåéêíýåé ôï ãåãïíüò üôé êïéôÜåé áðü ôï ðáñÜèõñï áíÞìåñá ÌåãÜëïõ ÓáââÜôïõ («ç êõñßá ÄÝóðïéíá îå÷íïýóå ôç ìïíáîéÜ ôçò êïéôþíôáò ôçí êßíçóç ôïõ äñüìïõ»), ôï üôé èõìÜôáé ôïí åããïíü ôçò êáé ôïí âëÝðåé óôç ìïñöÞ ôïõ ìéêñïý ÊùíóôáíôÞ («Ôï ðáéäß Þôáí ßäéïò ï ÁíôùíÜêçò, ï åããïíüò ôçò»), ôï üôé ôá ðáéäéÜ ôçò æïõí ðïëý ìáêñéÜ («…ðÝñá óôçí ðëïýóéá Âáëôéìüñç ðïõ æïýóå ìå ôïõò ãïíåßò ôïõ»), ç ëýðçóÞ ôçò («ç êáñäéÜ ôçò ëá÷ôÜñçóå»), ôï üôé ìßá áðü ôéò êýñéåò áó÷ïëßåò ôçò Þôáí íá ðçãáßíåé óôçí åêêëçóßá («ç êõñßá ÄÝóðïéíá ãéá ðñþôç öïñÜ äåí êÜèéóå ùò ôï ôÝëïò ôçò ëåéôïõñãßáò»). ¼ëá ôá ðáñáðÜíù óõíèÝôïõí ôçí åéêüíá ìéáò ãõíáßêáò ðïõ ó÷åäüí âéþíåé ôçí êáôÜèëéøç ôçò ôñßôçò çëéêßáò, ùò áðïôÝëåóìá ôçò åãêáôÜëåéøçò áðü ôá ðáéäéÜ ôçò. ÖáíôÜæåé áðñüóìåíá öéëÜíèñùðç, åöüóïí öéëïîåíåß Ýíá Üãíùóôï ðáéäß ôïõ äñüìïõ, ôïõ óõìðåñéöÝñåôáé óáí íá Þôáí åããïíüò ôçò êáé åðéëÝãåé íá ðåñÜóåé ìáæß ôïõ ôçí ÁíÜóôáóç. ÔÝëïò ôç âëÝðïõìå íá åßíáé Ýíôïíá èñçóêåõüìåíç êáé íá ìç ÷Üíåé ðïôÝ ôç èåßá ëåéôïõñãßá. ÊùíóôáíôÞò: ¸÷åé ðÝóåé èýìá ðáéäéêÞò åêìåôÜëëåõóçò êáé áíáãêÜæåôáé íá æçôéáíåýåé óôá öáíÜñéá ôùí äñüìùí, ãéá íá åîáóöáëßóåé Ýíá ðéÜôï öáãçôü, êé áõôü ü÷é ðÜíôïôå óßãïõñï. Åßíáé ôáëáéðùñçìÝíïò, êáèþò äïõëåýåé ìÝóá óå Üó÷çìåò êáéñéêÝò óõíèÞêåò êáé åðß ðïëëÝò þñåò. Åßíáé ðåéíáóìÝíïò êáé êïõñáóìÝíïò, ãé’ áõôü êáé ôñþåé ìå ôüóç ëáéìáñãßá ôï öáãçôü ðïõ ôïõ ðñïóöÝñåé ç êõñßá ÄÝóðïéíá êáé ìåôÜ áðïêïéìéÝôáé óôïí êáíáðÝ ôçò. Ïé Üó÷çìåò óõíèÞêåò äéáâßùóÞò êáé ïé ìÝ÷ñé ôþñá åìðåéñßåò ôïõ ôïí Ý÷ïõí êÜíåé íá ÷Üóåé ôçí åìðéóôïóýíç ôïõ óôïõò áíèñþðïõò êáé íá ôïõò âëÝðåé üëïõò êá÷ýðïðôá, üðùò áíáöÝñåé êáé ï áöçãçôÞò ðåñéãñÜöïíôáò ôçí ðñþôç áíôßäñáóÞ ôïõ, üôáí ç êõñßá ÄÝóðïéíá ôïí ðñïóêáëåß óôï óðßôé ôçò. ÌÝ÷ñé ôþñá Ý÷åé óõíáíôÞóåé áíèñþðïõò ðïõ ìïéÜæïõí êáëïðñïáßñåôïé êáé êáëïóõíÜôïé, áñãüôåñá üìùò áðïäåéêíýåôáé üôé áðïóêïðïýí ìüíï óôï íá ôïí åêìåôáëëåõôïýí.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ç óõããñáöÝáò åßíáé ç áðëÞ äçìïôéêÞ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò ïìéëßá, ÷ùñßò ðïëëÜ åêöñáóôéêÜ óôïëßäéá êáé ñçôïñéóìïýò.

Λίτσα Ψαραύτη

ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ëéôü êáé ñåáëéóôéêü, ÷ùñßò ìåãáëïóôïìßåò, çèéêïëïãßåò Þ äéäáêôéóìïýò. Éäßùò ïé äéÜëïãïé äßíïõí æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá êáé áðïêáëýðôïõí ôá ãíÞóéá óõíáéóèÞìáôá ôùí çñþùí. iii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï Ý÷ïõìå äéÞãçóç, äçëáäÞ ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ ðïõ äå ìåôÝ÷åé áëëÜ ãíùñßæåé ôá ãåãïíüôá, áêüìá êáé ôéò óêÝøåéò ôùí çñþùí. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ôï öáíÜñé ãéíüôáí ðñÜóéíï», «ô’ áõôïêßíçôá ÷éìïýóáí», «êïéôïýóå ëáßìáñãá», «ôï êñýï êáé ç âñï÷Þ äõíÜìùóáí», «÷þèçêå óôçí åßóïäï», «ôïõò ìÜæåøáí ôçí ðåñáóìÝíç âäïìÜäá ïé êëïýâåò», «êÜèéóå óôï ôñáðÝæé», «ôïí ðÞñå ï ýðíïò». ÕðåñâïëÞ: «åß÷å ôá ßäéá îáíèÜ ìáëëéÜ... æïýóå ìå ôïõò ãïíåßò ôïõ». Áóýíäåôï: «Ðëçóßáæå ôï ôæÜìé ôïõ ïäçãïý…Þôáí áñêåôÞ», «Ôï ðáéäß êïéôïýóå ëáßìáñãá…äõóáñÝóêåéá óôïõò ïäçãïýò», «Îáíèïýëéêï…êïíôÜ óôá äþäåêá», «¢íïéîå ç êõñßá ÄÝóðïéíá…ðáðïýôóéá», «¾óôåñá ç ãõíáßêá… öñïýôá». Ðáñïìïßùóç: «öåããÜñé áóçìÝíéï». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «Èåò ôï êáëïóõíÜôï ðñüóùðï... ðáñáìÝñéóáí ôïõò öüâïõò êáé ôïõò äéóôáãìïýò ôïõ», «ôï öåããÜñé êõíçãéüôáí ìå ôá óýííåöá óôïí ïõñáíü». Åéêüíá: Ç åéêüíá ôùí ðáéäéþí óôá öáíÜñéá ôùí äñüìùí, ç åéêüíá ôïõ âñï÷åñïý êáéñïý, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ÊùíóôáíôÞ, ç ïóöñçôéêÞ åéêüíá ôçò ìáãåéñßôóáò, ç åéêüíá ôïõ ÊùíóôáíôÞ íá ÷áëáñþíåé óôïí êáíáðÝ, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôçò êáìðÜíáò ôçò åêêëçóßáò, ç åéêüíá ôïõ ïõñáíïý ìåôÜ ôç âñï÷Þ.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéåò äéáöïñÝò áëëÜ êáé ðïéåò ïìïéüôçôåò äéáêñßíåôå óôç æùÞ ôçò êõñßáò ÄÝóðïéíáò êáé ôïõ ìéêñïý ÊùíóôáíôÞ; Ïé äýï ðñùôáãùíéóôÝò ôïõ äéçãÞìáôïò, ìïëïíüôé äåí ôï ãíùñßæïõí, ùò ÷áñáêôÞñåò Ý÷ïõí ðïëëÝò ïìïéüôçôåò êáé ëßãåò äéáöïñÝò ìåôáîý ôïõò. Êáé ïé äýï åßíáé Üôïìá ìïíá÷éêÜ, êáèÝíá ìå ôï

293

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

äéêü ôïõ ôñüðï. Ç êõñßá ÄÝóðïéíá æåé êáé áéóèÜíåôáé ìüíç, åíþ ï ÊùíóôáíôÞò áéóèÜíåôáé ìüíïò, ðáñÜ ôçí ðïëõêïóìßá êáé ôçí êõêëïöïñßá ôùí äñüìùí óôçí ïðïßá êéíåßôáé êáèçìåñéíÜ. Êáé ïé äýï Ý÷ïõí áíÜãêç áðü ôñõöåñüôçôá, áíèñþðéíç åðáöÞ êáé áãÜðç, éäéáßôåñá ôéò ãéïñôéíÝò ìÝñåò óôéò ïðïßåò ôïðïèåôåßôáé ôï êåßìåíï. Ç êõñßá ÄÝóðïéíá åðåéäÞ ðñïöáíþò åßíáé ÷Þñá êáé ôá ðáéäéÜ ôçò æïõí ìáêñéÜ, êáé ï ÊùíóôáíôÞò åðåéäÞ åßíáé Ýíá ðáéäß ðïõ åñãÜæåôáé óôïõò äñüìïõò ãéá íá åîáóöáëßóåé Ýíá ðéÜôï öáãçôü, êáé áõôü ü÷é ðÜíôá. Ç óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí äýï çñþùí åßíáé ç çëéêßá áëëÜ êáé ïé óõíèÞêåò äéáâßùóçò. Ç êõñßá ÄÝóðïéíá åßíáé ìéá çëéêéùìÝíç ãõíáßêá ðïõ Ý÷åé ôï óðßôé ôçò êáé äåí ôçò ëåßðïõí ôá áíáãêáßá, åíþ ï ÊùíóôáíôÞò óôåñåßôáé âáóéêÜ áãáèÜ, ðïõ ãéá Üëëá ðáéäéÜ åßíáé áõôïíüçôá êáé áðïôåëïýí ðñïûðïèÝóåéò ðñïêåéìÝíïõ Ýíá ðáéäß íá ìåãáëþóåé óùóôÜ: óôÝãç, ôñïöÞ, ïéêïãåíåéáêÞ èáëðùñÞ, ðáé÷íßäéá. 2. Ôé åßäïõò óêÝøåéò êáé óõíáéóèÞìáôá ïäÞãçóáí ôç ãõíáßêá íá áíïßîåé ôï óðßôé ôçò êáé ôçí êáñäéÜ ôçò óôï ìéêñü ÊùíóôáíôÞ; ÁéôéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò ìå áíáöïñÝò óå óõãêåêñéìÝíá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ. H êõñßá ÄÝóðïéíá åßíáé Ýíáò öéëÜíèñùðïò êáé êáëïóõíÜôïò Üíèñùðïò ðïõ åõáéóèçôïðïéåßôáé ìðñïóôÜ óôçí êïéíùíéêÞ áäéêßá. Ôç âëÝðïõìå íá íéþèåé óõìðüíïéá êáé íá ëõðÜôáé ãåíéêÜ ôá ðáéäéÜ ôùí öáíáñéþí, ðïõ óôçí åõáßóèçôç áõôÞ çëéêßá áíáãêÜæïíôáé íá åñãÜæïíôáé êÜôù áðü Üó÷çìåò êáé åðéêßíäõíåò ãé’ áõôÜ óõíèÞêåò. ¼ôáí ëïéðüí ôçò äßíåôáé ç åõêáéñßá êáé Ýíá áãïñÜêé êïõñíéÜæåé óôçí åßóïäï ôïõ óðéôéïý ôçò, åêåßíç äå äéóôÜæåé íá åêöñÜóåé ôá öéëÜíèñùðá óõíáéóèÞìáôÜ ôçò êáé íá äå÷ôåß íá ôï öéëïîåíÞóåé. Ç êßíçóç ôçò êáôáëáâáßíïõìå üôé ðçãÜæåé êáé áðü Ýíá Üëëï ãåãïíüò, ðïõ ç êõñßá ÄÝóðïéíá äåí ìðïñåß íá ðáñáâëÝøåé: ï ÊùíóôáíôÞò ìïéÜæåé åêðëçêôéêÜ ìå ôïí åããïíü ôçò, ôïí ÁíôùíÜêç («Ç êáñäéÜ ôçò ëá÷ôÜñçóå. Ôï ðáéäß Þôáí ï ßäéïò ï ÁíôùíÜêçò, ï åããïíüò ôçò»). Ç ãõíáßêá áéóèÜíåôáé ðïëëÞ ìïíáîéÜ ìáêñéÜ áðü ôá ðáéäéÜ ôçò êáé ôçò ëåßðåé ðåñéóóüôåñï ï åããïíüò ôçò, ãåãïíüò ðïõ ôçí êÜíåé íá âëÝðåé ðáíôïý ôï ðñüóùðï ôïõ ÁíôùíÜêç. Ðáßñíåé ëïéðüí ôçí ðñùôïâïõëßá íá åöáñìüóåé óôçí ðñÜîç ôï ìÞíõìá ôçò áãÜðçò ðïõ öÝñíïõí ïé Üãéåò ìÝñåò ôïõ ÐÜó÷á, äßíïíôáò áãÜðç óå Ýíá ðáéäß ðïõ ôçí åß÷å ðåñéóóüôåñï áð’ üëá áíÜãêç. Ùò áíôÜëëáãìá ç ßäéá åéóðñÜôôåé óôéãìÝò ðïõ ìïéÜæïõí ìå áõôÝò ðïõ èá ðåñíïýóå áí ç ïéêïãÝíåéÜ ôçò âñéóêüôáí ðëÜé ôçò.

294

3. «Ðüóá åß÷å äéäá÷ôåß áðü ôç “öéëáíèñùðßá” ôùí áíèñþðùí»: ÐñïóðáèÞóôå íá öáíôáóôåßôå ðïéåò êáôáóôÜóåéò Ýêáíáí ôïí ÊùíóôáíôÞ êá÷ýðïðôï êáé åðéöõëáêôéêü áðÝíáíôé óôïõò áíèñþðïõò. ÂëÝðïõìå ôï ìéêñü ÊùíóôáíôÞ íá áíôéäñÜ êá÷ýðïðôá êáé äéóôáêôéêÜ üôáí ç êõñßá ÄÝóðïéíá ôïí ðñïóêáëåß óôï óðßôé ôçò. ÊÜôé ôÝôïéï åßíáé öõóéêü êáé áíáìåíüìåíï áðü Ýíá ðáéäß ðïõ Ý÷åé ìåãáëþóåé óôïõò äñüìïõò êáé Ý÷åé ãíùñßóåé ìÝ÷ñé ôþñá ìüíï ôï óêëçñü ðñüóùðï ôçò æùÞò êáé ôùí áíèñþðùí. ÓõãêåêñéìÝíá, óôï êåßìåíï ï áöçãçôÞò êÜíåé íýîç ãéá ìéá óõìðåñéöïñÜ ðïõ áíôéìåôùðßæïõí óõíÞèùò ôá ðáéäéÜ ôùí öáíáñéþí. Ïé ðåñáóôéêïß ïäçãïß ôá áíôéìåôùðßæïõí ùò ìßáóìá êáé áäéáöïñïýí ìðñïóôÜ óôï äñÜìá ôçò æùÞò ôïõò. Åíï÷ëïýíôáé áêüìç êáé áðü ôçí ðáñïõóßá ôïõò êáé äßíïõí ÷ñÞìáôá ãéá íá ôá îåöïñôùèïýí. Åßìáóôå óßãïõñïé üôé êáé áõôïß ðïõ ôá åêìåôáëëåýïíôáé êáé êáñðþíïíôáé ôéò åéóðñÜîåéò ôïõò, ìå áíôÜëëáãìá Ýíá ðéÜôï öáãçôü, ðñïöáóßæïíôáé üôé ôï êÜíïõí ðñïò üöåëüò ôïõò êáé ðáñïõóéÜæïíôáé óôá ðáéäéÜ ùò «óùôÞñåò», ðïõ ôïõò õðüó÷ïíôáé êáëýôåñç æùÞ.

Λίτσα Ψαραύτη

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðïéá óôÜóç ðéóôåýåôáé üôé ðñÝðåé íá ôçñåß ï êáèÝíáò áðü åìÜò áðÝíáíôé óôá ðáéäéÜ ôùí öáíáñéþí ðñïêåéìÝíïõ íá óõìâÜëëïõìå Ýôóé óôçí êáôáðïëÝìçóç ôïõ äõóÜñåóôïõ áõôïý öáéíïìÝíïõ; 2. ÐñïóðáèÞóôå íá åêöñÜóåôå ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá óáò ìðñïóôÜ óôï öáéíüìåíï ôçò ðáéäéêÞò åñãáóßáò êáé åêìåôÜëëåõóçò. 3. Áíôëþíôáò áðü óõãêåêñéìÝíá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ, ðñïóðáèÞóôå íá äéêáéïëïãÞóåôå «ôç æåóôáóéÜ ðïõ Ýâãáéíå áðü ôï äéáìÝñéóìá» ôçò êõñßáò ÄÝóðïéíáò.

295

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

Πρωινό άστρο Γιάννης Ρίτσος

Α. Ο δημιουργός

296

Ï ÃéÜííçò Ñßôóïò (ÌïíåìâáóéÜ 1910-ÁèÞíá 1990) åßíáé Ýíáò áðü ôïõò êïñõöáßïõò ¸ëëçíåò ðïéçôÝò ìå äéåèíÞ áíáãíþñéóç. Ç æùÞ ôïõ Þôáí ãåìÜôç äïêéìáóßåò: ç ïéêïãÝíåéá ôïõ ìåãáëïêôçìáôßá ðáôÝñá ôïõ îÝðåóå ïéêïíïìéêÜ, üôáí áõôüò Þôáí áêüìç ìéêñüò. ÍÝïò Ýñ÷åôáé óôçí ÁèÞíá, üðïõ ðñïóâÜëëåôáé áðü öõìáôßùóç êáé, åíþ ðñïóðáèåß íá áðáó÷ïëçèåß óå äéÜöïñåò åñãáóßåò, ðåñíÜåé Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôçò æùÞò ôïõ óå óáíáôüñéá, óå öõëáêÝò êáé ôüðïõò åîïñßáò, ëüãù ôùí áñéóôåñþí éäåþí ôïõ. Ùóôüóï áðü ôï 1970 ãíùñßæåé ìåãÜëç öÞìç, êáèþò ôï Ýñãï ôïõ áíáãíùñßæåôáé ðéï ðëáôéÜ êáé ðáßñíåé äéåèíåßò äéáóôÜóåéò. ÔéìÞèçêå ìå ôï âñáâåßï ËÝíéí ãéá ôçí ÅéñÞíç (1977) êáé ìå áíáñßèìçôåò Üëëåò äéáêñßóåéò óôçí ÅëëÜäá áëëÜ êáé óå ÷þñåò ôïõ åîùôåñéêïý. Ï Ñßôóïò åßíáé áðïêëåéóôéêÜ ëõñéêüò ðïéçôÞò. Óôá ðïéÞìáôá ðïõ åß÷å óõíèÝóåé Ýùò ôï 1936 ÷ñçóéìïðïéåß ìå ìåãÜëç ôÝ÷íç ôïí ðáñáäïóéáêü óôß÷ï, åðçñåáóìÝíïò áðü ôïí ÊùóôÞ ÐáëáìÜ, åíþ ùò ðñïò ôç äéÜèåóÞ ôïõ, åßíáé öáíåñÞ ç åðßäñáóç ôïõ êáñõùôáêéóìïý. Óôç óõíÝ÷åéá, üìùò, äéáìïñöþíåé ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ ãñáöÞ, áêïëïõèåß ôïí åëåýèåñï óôß÷ï êáé ðñïóáíáôïëßæåé ôçí ðïßçóÞ ôïõ óôçí êïéíùíéêÞ óôñÜôåõóç. Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé, ìåôáîý Üëëùí, êáé ôá ðáñáêÜôù: ÔñáêôÝñ (1934), Ðõñáìßäåò (1935), ÅðéôÜöéïò (1936), Ôï ôñáãïýäé ôçò áäåëöÞò ìïõ (1937), ÅáñéíÞ óõìöùíßá (1938), Ôï åìâáôÞñéï ôïõ ùêåáíïý (1940), ÐáëéÜ ìáæïýñêá óå ñõèìü âñï÷Þò (1943), Äïêéìáóßá (1943), Ï óýíôñïöüò ìáò (1945), ÃåéôïíéÝò ôïõ êüóìïõ (1949), Ï Üíèñùðïò ìå ôï ãáñýöáëëï (1952), Áãñýðíéá (1954), Ðñùéíü Üóôñï (1955), Ç óïíÜôá ôïõ óåëçíüöùôïò (1956), ×ñïíéêü (1957), ÐÝôñéíïò ÷ñüíïò (1957), Áðï÷áéñåôéóìüò (1957), Õäñßá (1957), ×åéìåñéíÞ äéáýãåéá (1957), Ïé ãåéôïíéÝò ôïõ êüóìïõ (1957), Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ôùí äÝíôñùí (1958), ¼ôáí Ýñ÷åôáé ï îÝíïò (1958), Áíõðüôá÷ôç ðïëéôåßá (1958), Ïé ãåñüíôéóóåò êé ç èÜëáóóá (1959), Ôï ðáñÜèõñï (1960), Ç ãÝöõñá (1960), Ï Ìáýñïò ¢ãéïò (1961), Ôï íåêñü óðßôé (1962), ÊÜôù áð’ ôïí ßóêéï ôïõ âïõíïý (1962), Ôï äÝíôñï ôçò öõëáêÞò êáé ïé ãõ-

íáßêåò (1963), 12 ðïéÞìáôá ãéá ôïí ÊáâÜöç (1963), Ìáñôõñßåò Á (1963), Ðáé÷íßäéá ô’ ïõñáíïý êáé ôïõ íåñïý (1964), ÖéëïêôÞôçò (1965), Ñùìéïóýíç (1966), ÏñÝóôçò (1966), Ìáñôõñßåò  (1966), ¼óôñáâá (1967), ÐÝôñåò, ÅðáíáëÞøåéò, Êéãêëßäùìá (1972), Ç ÅëÝíç (1972), ×åéñïíïìßåò (1972), ÔÝôáñôç äéÜóôáóç (1972), Ç åðéóôñïöÞ ôçò ÉöéãÝíåéáò (1972), ÉóìÞíç (1972), ×ñõóüèåìéò (1972), Äåêáï÷ôþ ëéáíïôñÜãïõäá ôçò ðéêñÞò ðáôñßäáò (1973), ÃêñáãêÜíôá (1973), ÄéÜäñïìïò êáé óêÜëá (1973), ÓåðôÞñéá êáé Äáöíçöüñéá (1973), ÊáðíéóìÝíï ôóïõêÜëé (1974), Ï áöáíéóìüò ôçò ÌÞëïò (1974), ¾ìíïò êáé èñÞíïò ãéá ôçí Êýðñï (1974), ÊùäùíïóôÜóéï (1974), ×Üñôéíá (1974), Ï ôïß÷ïò ìÝóá óôïí êáèñÝöôç (1974), Ç ÊõñÜ ôùí Áìðåëéþí (1975), Ç ôåëåõôáßá ðñï Áíèñþðïõ Åêáôïíôáåôßá (1975), Ôá åðéêáéñéêÜ (1975), Çìåñïëüãéï åîïñßáò (1975), Ìáíôáôïöüñåò (1975), Èõñùñåßï (1976), Ôï ìáêñéíü (1977), Ôï ñüðôñï, ÃñáöÞ Ôõöëïý, Ôá åñùôéêÜ, Áíôáðïêñßóåéò (1987). ÈåáôñéêÜ: Ìéá ãõíáßêá ðëÜé óôç èÜëáóóá (1942), ÐÝñá áð’ ôïí ßóêéï ôùí êõðáñéóóéþí (1947), Ôá ñáâäéÜ ôùí ôõöëþí (1959), Ï ëüöïò ìå ôï óõíôñéâÜíé. ÓõëëïãÝò: ÐïéÞìáôá - Á´ ôüìïò (1961), ÐïéÞìáôá - ´ ôüìïò (1961), 12 ðïéÞìáôá ãéá ôïí ÊáâÜöç (1963), Ìáñôõñßåò - ÓåéñÜ 1ç (1963), ÐïéÞìáôá - ô ôüìïò (1964), Ìáñôõñßåò - ÓåéñÜ 2ç (1966), Äåêáï÷ôþ ëéáíïôñÜãïõäá ôçò ðéêñÞò ðáôñßäáò (1973), ÐïéÞìáôá - Ä´ ôüìïò (1975). ÔáîéäéùôéêÜ: Åíôõðþóåéò áðü ôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç (1956), Éôáëéêü ôñßðôõ÷ï (1982).

Γιάννης Ρίτσος

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá ãñÜöôçêå ôï 1955 êáé åßíáé Ýíá íáíïýñéóìá ðñïò ôç íåïãÝííçôç êüñç ôïõ ðïéçôÞ, ¸ñç. Ôï íáíïýñéóìá åßíáé êïéíü óå üëïõò ôïõò ôüðïõò êáé óå üëïõò ôïõò ëáïýò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ìïíüôïíï, áñãü, Þñåìï êáé ãëõêü ôñáãïýäé, óôï Üêïõóìá ôïõ ïðïßïõ áðïêïéìßæïíôáé ôá ìéêñÜ ðáéäéÜ. Ï ðïéçôÞò - ðáôÝñáò ôñáãïõäÜ ìå áõôü ôçí áãÜðç ôïõ, ðåñéãñÜöïíôáò ôï óõíáßóèçìá ôçò ðëçñüôçôáò ðïõ Ýöåñå óôçí æùÞ ôïõ ç ãÝííçóç ôçò êüñçò ôïõ. Ôï ðïßçìá, äïìçìÝíï óå 19 áõôïôåëåßò åíüôçôåò, ðåñéÝ÷åé ôï üñáìá åíüò åéñçíéêüôåñïõ êáé äéêáéüôåñïõ êüóìïõ. Ôï áðüóðáóìá ðïõ åîåôÜæïõìå áðïôåëåß ôçí ðñþôç åíüôçôá.

Γ. Δομή του έργου Ôï ðïßçìá áðïôåëåß åíéáßá èåìáôéêÞ åíüôçôá, ðïõ åêöñÜæåé ôá óõíáéóèÞìáôá áãÜðçò êáé öñïíôßäáò åíüò óôïñãéêïý ðáôÝñá. Ùóôüóï èá ìðïñïýóå íá ÷ùñéóôåß óå äýï íïçìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: óôñïöÝò 1-3: Ïé õðïó÷Ýóåéò ôïõ ðáôÝñá ðñïò ôçí êüñç.

297

Η ΑΓΑΠΗ 2ç åíüôçôá: óôñïöÝò 4-6: Ï ðáôÝñáò ðñïåéäïðïéåß ôçí êüñç ôïõ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ãéá ôï ìáêñý äñüìï ôçò æùÞò. ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï Ðñùéíü Üóôñï, ï ðáôÝñáò ôñáãïõäÜ óôçí êüñç ôïõ ôçí áãÜðç êáé ôç ÷áñÜ ðïõ Ýöåñå óôç æùÞ ôïõ ç ãÝííçóÞ ôçò. ÁðïëáìâÜíïõìå ôïí ôñõöåñü ëüãï êáé ôá óõíáéóèÞìáôá åíüò ðáôÝñá, ôç ÷áñÜ, ôçí ôñõöåñüôçôá, ôç óôïñãÞ êáé ôçí åõèýíç, ðïõ åêöñÜæïíôáé ìÝóá áðü åõ÷Ýò ãéá êáëÞ õãåßá êáé ôý÷ç, õðïó÷Ýóåéò êáé äþñá. Åðßóçò ðáñáêïëïõèïýìå ôç ëåéôïõñãßá ôùí ó÷çìÜôùí ëüãïõ, ôùí åéêüíùí êáé ôùí õðïêïñéóôéêþí óå Ýíá ðïßçìá ðïõ áíÞêåé óôç íåùôåñéêÞ ðïßçóç. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Óôçí ðñþôç åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôïí ðáôÝñá - ðïéçôéêÞ öùíÞ íá íáíïõñßæåé ôï âñÝöïò ôïõ êáé íá ôïõ õðüó÷åôáé íá ôïõ öÝñåé ü,ôé ðéï üìïñöï õðÜñ÷åé óôçí ðëÜóç ãéá íá ôïõ äþóåé ÷áñÜ, áëëÜ êáé ãéá íá ôï ðñïóôáôÝøåé áðü êÜèå êßíäõíï. Ìå ãëõêýôçôá êáé ôñõöåñüôçôá ðáñïôñýíåé ôçí êïñïýëá ôïõ íá êïéìçèåß ãéá íá ìåãáëþóåé ãñÞãïñá êáé íá ðåñðáôÞóåé óôï ìáêñý äñüìï ôçò æùÞò. Óôçí åíüôçôá áõôÞ õðÜñ÷åé êáé ç ëáúêÞ áíôßëçøç üôé ôï ìùñü ðñÝðåé íá êïéìÜôáé ðïëý ãéá íá ìåãáëþóåé ãñÞãïñá («ÊïéìÞóïõ. Íá ìåãáëþóåéò ãñÞãïñá»), áíôßëçøç ðïõ óõíáíôÜôáé óõ÷íÜ óå íáíïõñßóìáôá ôçò ëáúêÞò ìïýóáò. Åðßóçò õðÜñ÷åé êáé ôï óôïé÷åßï ôçò èñçóêåõôéêÞò ðßóôçò üðùò áõôü öáíåñþíåôáé óôï äåýôåñï óôß÷ï ôçò ôñßôçò óôñïöÞò, üðïõ ãßíåôáé ëüãïò ãéá Ýíá óôáõñïõëÜêé ðïõ õðüó÷åôáé ï ðáôÝñáò óôçí êüñç ôïõ ãéá íá ôçò îïñêßóåé ôï êáêü. Ç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç ÷ñçóéìïðïéåß ôï óýìâïëï ôïõ óôáõñïý óôï ëáéìü ùò öõëá÷ôü, ðïõ ðñïöõëÜóóåé ôï Üôïìï åéäéêÜ áðü ôç âáóêáíßá.

298

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôÞ/ çñþùí Ï ðáôÝñáò - ðïéçôÞò åßíáé ï ðñùôáãùíéóôÞò ôïõ ðïéÞìáôïò, ðïõ ôñáãïõäÜ ôï íáíïýñéóìá óôç íåïãÝííçôç êüñç ôïõ. Áðü ôá õðïêïñéóôéêÜ ïõóéáóôéêÜ (êïñéôóÜêé, ðåäéëÜêéá, öáíáñÜêéá, ìçôåñïýëáò) êáé ôç ÷ñÞóç ôçò êôçôéêÞò áíôùíõìßáò («ÊïñéôóÜêé ìïõ», «ìç ìïõ óêïíôÜøåéò») êáôáëáâáßíïõìå üôé åßíáé ôñõöåñüò êáé óôïñãéêüò ðáôÝñáò. ÌÝóù ôçò õðåññåáëéóôéêÞò åéêïíïðïéßáò: («íá óïõ öÝñù ôá öáíáñÜêéá ôùí êñßíùí, íá óïõ öÝñù Ýíá ðåñéâïëÜêé æùãñáöéóìÝíï ìå ëïõëïõäüóêïíç»), ìåôáöÝñåé ôçí åõèýíç ôçò ðáôñüôçôáò, ôçí ïðïßá áéóèÜíåôáé. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï åßíáé óáí íá ëÝåé üôé åðéèõìåß íá åîáóöáëßóåé ôï ðáí ãéá ôçí êüñç ôïõ, íá ìçí ôçò ëåßøåé ôßðïôá. Ç áãÜðç ôïõ öáßíåôáé, åðßóçò, êáé áðü ôéò åõ÷Ýò ôïõ

ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôçò êáé ôçí êáëïôõ÷ßá ôçò («Ýíá óôáõñïõëÜêé áõãéíü öùò, íá óïõ îïñêßóïõí ôï êáêü, ìç ìïõ óêïíôÜøåéò»). ÔÝëïò ùò óùóôÞ ðáôñéêÞ öéãïýñá, ôçí ðñïúäåÜæåé ãéá ôï äñüìï ôçò æùÞò ðïõ åßíáé ìáêñýò êáé äýóêïëïò («êáêü, óô’ áãêÜèé, ßóêéïõ»). Ôá Üëëá ðñüóùðá ôïõ ðïéÞìáôïò ( ìçôÝñá ôïõ ìùñïý êáé ôï ßäéï ôï ìùñü) åßíáé âïõâÜ. Ùóôüóï éäéáßôåñç áíáöïñÜ êÜíåé ç ðïéçôéêÞ öùíÞ óôï ðñüóùðï ôçò ìçôÝñáò ðïõ ôçí ðáñïìïéÜæåé ìå åáñéíü öåããÜñé, õðïäçëþíïíôáò ôçí ïìïñöéÜ ôçò, êáé ðáñïõóéÜæïíôÜò ôçí íá âñßóêåôáé «ðÜíù áðü ôïõò ñüäéíïõò ëïößóêïõò ôïõ ýðíïõ ôïõ ìùñïý ôçò». Ñüäéíïé ëïößóêïé èá ìðïñïýóáìå íá ðïýìå üôé åßíáé ôï ñïäáëü ÷ñþìá ôïõ ìùñïõäßóôéêïõ äÝñìáôïò. ¸÷ïõìå äçëáäÞ ôçí åéêüíá ôçò ìçôÝñáò íá óôÝêåôáé óõíå÷þò ðÜíù áðü ôï ðñïóêÝöáëï ôïõ ìùñïý ôçò êáé íá åßíáé åðéöïñôéóìÝíç ìå ôüóåò Ýãíïéåò, üóï ðïëëÜ åßíáé óõíÞèùò êáé ôá óôÜ÷õá. Ôï ìçôñéêü ößëôñï åßíáé áõôü ðïõ êÜíåé ìéá ìÜíá íá áãùíéÜ ãéá ôï ìùñü ôçò êáé íá öñïíôßæåé íá éêáíïðïéåß üëåò ôïõ ôéò áíÜãêåò, ôçí ðåßíá, ôç äßøá êáé ôïí ðüíï.

Γιάννης Ρίτσος

Ε. Τεχνική – Τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò äåí ðáñïõóéÜæåé éäéáéôåñüôçôá. Åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ÷ùñßò éäéùìáôéóìïýò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé õðïôïíéêü, êáèþò ïé åîùðñáãìáôéêÝò åéêüíåò äçìéïõñãïýí ìéá ïíåéñéêÞ áôìüóöáéñá, áðüëõôá åíáñìïíéóìÝíç ìå ôïí ýðíï ôïõ ìùñïý. Ïé ðïëëÝò åéêüíåò, ôá õðïêïñéóôéêÜ êáé ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ äßíïõí óôï ðïßçìá Ýíôïíá óôïé÷åßá ãëáöõñüôçôáò êáé ëõñéóìïý. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Ôï ðïßçìá áíÞêåé óôç íåùôåñéêÞ ðïßçóç. Ùò ôÝôïéï, õéïèåôåß üëïõò ôïõò êáíüíåò ðïõ óõíèÝôïõí ôç ìïñöÞ åíüò íåùôåñéêïý ðïéÞìáôïò, ðïõ áêïëïõèåß ôçí ôå÷íïôñïðßá ôïõ õðåññåáëéóìïý. ¸÷ïõìå áðïõóßá ìÝôñïõ, ïìïéïêáôáëçîßáò Þ ïðïéáóäÞðïôå óôé÷ïõñãéêÞò öüñìáò (áíéóïóýëëáâïé óôß÷ïé, êÜèå óôñïöÞ Ý÷åé äéáöïñåôéêü áñéèìü óôß÷ùí). iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ Åéêüíåò: Ç åéêüíá áðü ôá öáíáñÜêéá ôùí êñßíùí ðïõ öÝããïõí, ç åéêüíá ôïõ ðåñéâïëéïý ðïõ åßíáé æùãñáöéóìÝíï ìå ëïõëïõäüóêïíç, ç êéíçôéêÞ åéêüíá ôçò ðåôáëïýäáò, ç åéêüíá ôïõ ìéêñïý óôáõñïý áðü öùò ôçò áõãÞò, ç åéêüíá ôùí ãõìíþí ðïäéþí ôïõ âñÝöïõò, ç åéêüíá ðïõ ðåñéãñÜöåé ôá ðÝäéëá öôéáãìÝíá áðü ïõñáíü, ç åéêüíá ôçò ìçôÝñáò. ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé üôé êõñéáñ÷åß ç åéêüíá ôïõ öùôüò

299

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

(öáíáñÜêéá, öÝããïõí, áõãéíü öùò, öùôÜíå, öÝããåé, öåããÜñé), åíþ óôç óýíèåóç ôùí ðåñéóóïôÝñùí åéêüíùí êõñéáñ÷ïýí ôá ëïõëïýäéá ( êñßíïé, ëïõëïõäüóêïíç, ôñéáíôÜöõëëá, ñüäéíïõò). ÌåôáöïñÝò: «öáíáñÜêéá ôùí êñßíùí», «öÝããïõí ôïí ýðíï óïõ», «Ýíá ðåñéâïëÜêé æùãñáöéóìÝíï ìå ëïõëïõäüóêïíç», «ãáëáíü üíåéñï», «óôáõñïõëÜêé áõãéíü öùò», «á÷ôßíåò óôáõñùôÝò», «óô’ áãêÜèé ê’ åíüò ßóêéïõ», «äõï ðåäéëÜêéá ìüíï áðü ïõñáíü», «ôï ðñüóùðï ôçò ìçôåñïýëáò öÝããåé», «ñüäéíïõò ëïößóêïõò ôïõ ýðíïõ óïõ», «óôÜ÷õá ôçò Ýãíïéáò ôçò», «ôá ôñéáíôÜöõëëá ôùí ôñáãïõäéþí ìïõ». ÅðáíÜëçøç: «ÈÝëù íá óïõ öÝñù», åðáíÜëçøç ôïõ óôïé÷åßïõ ôïõ öùôüò (öáíáñÜêéá, öÝããåé, öåããÜñé, öùôÜíå, áõãéíü öùò), «ÊïéìÞóïõ», «ÊïñéôóÜêé», «åßíáé ìáêñýò ï äñüìïò». Ç åðáíÜëçøç ôïõ åðéèÝôïõ «ìáêñýò» õðïíïåß ôç ìåãÜëç äéÜñêåéá ôçò ðïñåßáò ôïõ áíèñþðïõ ðñïò ôçí ùñßìáóç êáé ôç ãíþóç, óå óçìåßï ðïõ ìåñéêÝò öïñÝò ìïéÜæåé áôåëåßùôç. Êáé åßíáé áôåëåßùôç ãéáôß äåí åßíáé ðÜíôá óôñùìÝíç ìå ñïäïðÝôáëá áõôÞ ç ðïñåßá, áëëÜ Ý÷åé êáé äýóêïëåò êáé áôõ÷åßò óôéãìÝò, ðïõ ìåñéêÝò öïñÝò êÜíïõí ôï äñüìï ôçò æùÞò íá ìïéÜæåé áôåëåßùôïò. Ðñïóùðïðïßçóç: «Ýíá ðåñéâïëÜêé… ãéá íá óåñãéáíÜåé ôï ãáëáíü üíåéñü óïõ». Ðáñïìïßùóç: ðáñïìïéÜæåé ôï ðñüóùðï ôçò ìçôÝñáò ôïõ ìùñïý ìå «åáñéíü öåããÜñé». ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé ôï ðïéçôéêü ôÝ÷íáóìá (êëéìáêùôü) ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïéçôÞò óôïõò ôñåéò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò êáé ðïõ ðáñïìïéÜæïõí ôï äñüìï ôçò æùÞò ìå óêÜëá.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

300

1. Ï ðïéçôÞò - ðáôÝñáò íáíïõñßæåé ôç íåïãÝííçôç êüñç ôïõ. Ôé èÝëåé íá ôçò ðñïóöÝñåé êáé ãéáôß; ÌÝóá áðü ôá ëüãéá ôïõ íáíïõñßóìáôïò äéáêñßíïõìå ôçí áãÜðç êáé ôç óôïñãÞ ôïõ ðáôÝñá ðñïò ôçí êüñç ôïõ, áëëÜ êáé ôéò õðïó÷Ýóåéò ôïõ ðñïò áõôÞí üôé èá ôçò öÝñåé ü,ôé ðéï üìïñöï õðÜñ÷åé óôçí ðëÜóç, ãéá íá ôçò äþóåé ÷áñÜ. ÈÝëåé íá ôçò öÝñåé áñ÷éêÜ ôá öáíáñÜêéá ôùí êñßíùí ãéá íá öÝããïõí ôïí ýðíï ôçò. Êáôüðéí èÝëåé íá ôçò öÝñåé Ýíá ðåñéâïëÜêé æùãñáöéóìÝíï ìå ëïõëïõäüóêïíç, ãéá íá óåñãéáíÜåé ôï ãáëáíü üíåéñï ôçò ìéêñÞò êáé ôÝëïò èÝëåé íá ôçò öÝñåé êáé Ýíá óôáõñïõäÜêé öôéáãìÝíï áðü ôï öùò ôçò áõãÞò, äýï óôáõñùôÝò á÷ôßíåò áðü ôïõò óôß÷ïõò ôïõ, ãéá íá ìçí ðÜèåé êáíÝíá êáêü. ¼ëåò áõôÜ ôá äþñá, ðïõ áðïäßäïíôáé ìÝóá áðü õðåññåáëéóôéêÝò åéêüíåò óôéò ïðïßåò êõñéáñ÷ïýí ôï öùò êáé ôá ëïõëïýäéá, áðïôåëïýí öõëá÷ôÜ. Áðïóêïðïýí äçëáäÞ íá ðñïóôáôÝøïõí ôç ìéêñÞ óôïí ýðíï ôçò áëëÜ êáé óôç æùÞ ôçò, ðñïêåéìÝíïõ

íá ìçí ðÜèåé êáêü Þ âëáöôåß ç õãåßá ôçò. ¸íáò êüóìïò öùôåéíüò, åõùäéáóôüò, ðïëý÷ñùìïò, üìïñöïò, åßíáé áõôü ðïõ åðáããÝëëåôáé ç ðáôñéêÞ áãÜðç.

Γιάννης Ρίτσος

2. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ ðïéÞìáôïò öáßíåôáé ç Ýãíïéá ôïõ ðïéçôÞ ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ ðáéäéïý ôïõ; Äýï åßíáé ôá óçìåßá üðïõ åêöñÜæåôáé ç áãùíßá êáé ç Ýãíïéá ôïõ ðáôÝñá ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ ðáéäéïý ôïõ. Ãé’ áõôü êáé ôá óçìåßá áõôÜ åßíáé ôá ìïíáäéêÜ üðïõ õðÜñ÷ïõí ëÝîåéò öïñôéóìÝíåò ìå áñíçôéêÞ óçìåéïëïãßá: á. «…íá óïõ îïñêßæïõí ôï êáêü»: Ï ðïéçôÞò – ðáôÝñáò ùò ìåãáëýôåñïò ãíùñßæåé üôé óôïí êüóìï õðÜñ÷åé ôï êáêü. ÐñïêåéìÝíïõ íá ôï îïñêßóåé áðü ôç æùÞ ôçò êüñçò ôïõ, õðüó÷åôáé íá ôçò öÝñåé Ýíá óôáõñïõäÜêé áõãéíü öùò êáé äýï óôáõñùôÝò á÷ôßíåò áð’ ôïõò óôß÷ïõò ôïõ, ðïõ èá ôçí ðñïöõëÜîïõí. â. «…ìç ìïõ óêïíôÜøåéò êïñéôóÜêé… óô’ áãêÜèé ê’ åíüò ßóêéïõ»: Óôç æùÞ õðÜñ÷åé ç ðéèáíüôçôá êÜðïéïò íá óêïíôÜøåé óôï áãêÜèé åíüò ßóêéïõ. Ôï áãêÜèé óõìâïëßæåé êÜôé ðïõ ðñïêáëåß ðüíï êáé ï ßóêéïò óõìâïëßæåé êÜôé ðïõ åßíáé óêïôåéíü êáé Üñá äõóÜñåóôï. ÊÜèå ðáôÝñáò áíçóõ÷åß êáé áãùíéÜ ãéá ôï ðáéäß ôïõ êáé èÝëåé íá ôï ðñïóôáôÝøåé áðü êÜèå êßíäõíï. Ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åäþ äéáëÝãåé ôïí ðñùôüôõðï áõôü ôñüðï ôïõ íáíïõñßóìáôïò. 3. Âñåßôå ôá õðïêïñéóôéêÜ ðïõ õðÜñ÷ïõí óôï áðüóðáóìá. Ðïéá åíôýðùóç äçìéïõñãïýí; ÐñïóðáèÞóôå íá ôá áíôéêáôáóôÞóåôå ìå ôçí áðëÞ ëÝîç, ãéá íá äåßôå ôç äéáöïñÜ óôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò. Ôá õðïêïñéóôéêÜ ïõóéáóôéêÜ ðïõ óõíáíôïýìå óôï ðïßçìá åßíáé: êïñéôóÜêé, öáíáñÜêéá, ðåñéâïëÜêé, óôáõñïõëÜêé, ðåäéëÜêéá, ìçôåñïýëáò, ëïößóêïõò. Ïé áðëÝò ëÝîåéò áðü ôéò ïðïßåò ðñïêýðôïõí ôá õðïêïñéóôéêÜ åßíáé: êïñßôóé, öáíÜñé, ðåñéâüëé, óôáõñüò, ðÝäéëï, ìçôÝñá, ëüöïò. Áí áíôéêáôáóôÞóïõìå ôá õðïêïñéóôéêÜ ìå ôéò áðëÝò áõôÝò ëÝîåéò, ôüôå ðáñáôçñïýìå üôé ôï ðïßçìá ÷Üíåé ôç ãëõêýôçôá êáé ôçí ôñõöåñüôçôÜ ôïõ êáé ðáýåé íá åíáñìïíßæåôáé ìå ôïí üìïñöï êüóìï åíüò ìùñïý ðïõ êïéìÜôáé. ÅîÜëëïõ Üëëïò äüêéìïò üñïò ãéá ôéò õðïêïñéóôéêÝò ëÝîåéò åßíáé ç ëÝîç «÷áúäåõôéêÜ». Áðü ôç ëÝîç êáé ìüíï ìðïñïýìå íá êáôáëÜâïõìå üôé ôïí õðïêïñéóìü ôïí ÷ñçóéìïðïéïýìå óå ëÝîåéò, ðïõ Ý÷ïõí Ýíôïíï óõíáéóèçìáôéêü öïñôßï ãéá ìáò, èÝëïíôáò Ýôóé íá åêöñÜóïõìå óõìðÜèåéá êáé áãÜðç. 4. Óõãêñßíåôå ôï áðüóðáóìá ìå ôï ðáñáäïóéáêü èñáêéþôéêï íáíïýñéóìá ðïõ áêïëïõèåß: ¸ëá ýðíå ì’ ðÜñå ôï êáé ðáí’ ôï óôéò ìðá÷ôóÝäåò Êáé ãéüìéóå ôïí êüñöï ôïõ ëïõëïýäéá êáé êïíôóÝäåò. ÊïéìÜô’ áóôñß, êïéìÜô’ áõãÞ, êïéìÜôáé íéï öåããÜñé,

301

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

ÊïéìÜôáé ôï ðïõëÜêé ìïõ óáí Üîéï ðáëéêÜñé. ÊïéìÜô’ ç ðïýëéá óôï âïõíü êé ç ðÝñäéêá óôá äÜóç, ÁöÞôå ôï ðïõëÜêé ìïõ ôïí ýðíï íá ÷ïñôÜóåé. Ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï ôá äýï íáíïõñßóìáôá Ý÷ïõí ðïëëÝò ïìïéüôçôåò. Óôï ðñþôï äßóôé÷ï, üðùò êáé óôï ðïßçìá ôïõ Ñßôóïõ, ãßíåôáé ëüãïò ãéá êÞðïõò êáé ëïõëïýäéá (ìðá÷ôóÝäåò – ðåñéâïëÜêé, ëïõëïýäéá êáé êïíôóÝäåò – êñßíùí / ëïõëïõäüóêïíç). Êáé óôá äýï íáíïõñßóìáôá õðÜñ÷åé ôï ñÞìá êïéìÞóïõ (ðñïóôáêôéêÞ åíåóôþôá) – êïéìÜôáé (äñáìáôéêüò åíåóôþôáò), ìå ôçí Ýííïéá üôé áöÞíïõí ôï ìùñü íá êïéìçèåß ÷ùñßò íá ôï åíï÷ëÞóåé ôßðïôá êáé êáíåßò. Óôï èñáêéþôéêï íáíïýñéóìá Ý÷ïõìå ôçí ðáñïìïßùóç ôïõ ìùñïý ìå ïõñÜíéï óþìá, ðïõ äåí áðáíôÜôáé óôï íáíïýñéóìá ôïõ Ñßôóïõ. Ùóôüóï êáé óôá äýï íáíïõñßóìáôá õðÜñ÷åé ôï öùò ôïõ öåããáñéïý êáé ôçò áõãÞò (áõãéíü öùò – êïéìÜô’ áõãÞ). Óôï ôñßôï äßóôé÷ï óõíáíôÜìå ôçí Ýêöñáóç: «ÊïéìÜô’ ç ðïýëéá óôï âïõíü», åíþ óôï ðïßçìá ôïõ Ñßôóïõ Ý÷ïõìå «ñüäéíïõò ëïößóêïõò ôïõ ýðíïõ óïõ». ÃåíéêÜ êáé óôá äýï ðïéçôéêÜ Ýñãá ï êüóìïò ôïõ ýðíïõ ðåñéãñÜöåôáé ùò Ýíáò êüóìïò ðïëý÷ñùìïò, åõùäéáóôüò, öùôåéíüò êáé üìïñöïò. Ùò ðñïò ôç ìïñöÞ üìùò ôá äýï Ýñãá Ý÷ïõí äéáöïñÝò: ôï ðïßçìá áíÞêåé óôç íåùôåñéêÞ ðïßçóç êáé äåí Ý÷åé ìÝôñï, ïìïéïêáôáëçîßá Þ óôé÷ïõñãéêÞ öüñìá. Áíôßèåôá ôï èñáêéþôéêï íáíïýñéóìá åßíáé ðáñáäïóéáêÜ ëõñéêü ìå éóïóýëëáâïõò äåêáðåíôáóýëëáâïõò ðáñïîýôïíïõò óôß÷ïõò, óôñïöÝò ìå ßóï áñéèìü óôß÷ùí, ïìïéïêáôáëçîßá æåõãáñùôÞ êáé ìÝôñï éáìâéêü. Ç ãëþóóá, åðßóçò, ôùí äýï ðïéçìÜôùí äéáöÝñåé: ç áðëÞ äçìïôéêÞ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôï ðïßçìá ôïõ Ñßôóïõ, ç äçìïôéêÞ ìå éäéùìáôéóìïýò óôï èñáêéþôéêï íáíïýñéóìá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÕðÜñ÷åé ðáñïõóßá ôçò öýóçò ìÝóá óôï áðüóðáóìá; ÁéôéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò ìå áíáöïñÜ óå óõãêåêñéìÝíá óçìåßá ôïõ ðïéÞìáôïò. 2. Ãéáôß ç ðïéçôéêÞ öùíÞ êÜíåé ôñåéò öïñÝò ëüãï ãéá «ìáêñý äñüìï». Ôé íïìßæåôå üôé õðïíïåß; 3. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ ðïéÞìáôïò ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôç ìçôÝñá; Ðïéá éäéüôçôÜ ôçò ðñïâÜëëåôáé; 4. Óå ðïéï óçìåßï êáé ìå ðïéåò åêöñÜóåéò ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åíôÜóóåé óôï íáíïýñéóìá ôç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç;

302

Αγάπης λόγια Αργύρης Εφταλιώτης

Α. Ο δημιουργός Ï Áñãýñçò Åöôáëéþôçò (øåõäþíõìï ôïõ ÊëåÜíèç Ìé÷áçëßäç) ãåííÞèçêå óôï Ìüëõâï ôçò ËÝóâïõ êáé Þôáí ãéïò ôïõ äáóêÜëïõ Êùíóôáíôßíïõ Ìé÷áçëßäç. Óôç ãåíÝôåéñÜ ôïõ ðÝñáóå ôá ðáéäéêÜ êáé ìáèçôéêÜ ÷ñüíéá ôïõ êáé ðñáãìáôïðïßçóå ôéò åãêýêëéåò óðïõäÝò ôïõ, äå óðïýäáóå óå ìåãÜëá ó÷ïëåßá ðáñÜ óôï éäéùôéêü ó÷ïëåéü ôïõ ðáôÝñá ôïõ, ðïõ ôïí åß÷å äÜóêáëï êáé ðíåõìáôéêü ôïõ êáèïäçãçôÞ. Ôï 1866 ðÝèáíå ï ðáôÝñáò ôïõ êáé ï äåêáåöôÜ÷ñïíïò, ôüôå, Áñãýñçò áíÝëáâå íá óõíå÷ßóåé ôç äéäáóêáëßá ôùí óõììáèçôþí ôïõ Ýùò ôï ôÝëïò ôçò ÷ñïíéÜò. Ôï 1866 ìåôáíÜóôåõóå óôçí Ðüëç, ëüãù ôùí ïéêïíïìéêþí äõó÷åñåéþí ðïõ áíôéìåôþðéæå ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Êé åäþ áñ÷ßæåé ï êáçìüò êáé ôï ìáñÜæé ôçò îåíéôéÜò. ÅñãÜóôçêå áñ÷éêÜ, åêåß, êïíôÜ óôïí ôñáðåæßôç áäåñöü ôçò ìçôÝñáò ôïõ, êáé êáôüðéí óôï ÌÜíôóåóôåñ ôçò Áããëßáò, üðïõ óõíäÝèçêå öéëéêÜ ìå ôïí ÁëÝîáíäñï ÐÜëëç êáé åíôÜ÷ôçêå óôïí ðõñÞíá ôïõ äçìïôéêéóôéêïý êéíÞìáôïò. ÐáñÜëëçëá õðÞñîå åíåñãü ìÝëïò ôïõ åëëçíéêïý öéëïëïãéêïý óõëëüãïõ «Ëüãéïò ÅñìÞò» ôïõ ÌÜíôóåóôåñ, ìåëÝôçóå ôïõò áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò êëáóéêïýò, êáèþò åðßóçò ¢ããëïõò êáé ÃÜëëïõò ëïãïôÝ÷íåò. Åßíáé ãíùóôÝò ïé ìåôáöñÜóåéò ôïõ óå Ýñãá ôïõ ÓÝëëåû, ôïõ Âýñùíá, ôïõ Ëåêüí íôå Ëéë ê.Ü. Ï óðüñïò ðïõ Ý÷åé öõôÝøåé âáèéÜ óôçí øõ÷Þ ôïõ ï óïöüò äÜóêáëüò ôïõ, ï ðáôÝñáò ôïõ, åß÷å ñéæþóåé êáé Ýìåëëå íá äþóåé ðïëýôéìïõò êáñðïýò. Ç åìðïñéêÞ ôïõ óôáäéïäñïìßá óôçí Áããëßá õðÞñîå åðéôõ÷çìÝíç êáé óýíôïìá Üíïéîå êáôÜóôçìá ìå ôç äéêÞ ôïõ åðùíõìßá. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò ôïõ 1870-1880 ðñïóëÞöèçêå óôïí åìðïñéêü ïßêï ôùí áäåëöþí ÑÜëëç êáé åãêáôáóôÜèçêå óôï Ëßâåñðïõë. Åêåß ðáíôñåýôçêå ôçí ÅëéóÜâåô ÃêñÜ÷áì êáé áðÝêôçóáí ôñßá ðáéäéÜ (ôïí ÊùóôÞ, ôçí ÅëÝíç êáé ôçí ÅéñÞíç). Óôï ðëáßóéï ôçò åðáããåëìáôéêÞò ôïõ äñáóôçñéüôçôáò ôáîßäåøå óå äéÜöïñåò ðüëåéò ôçò Áããëßáò êáé óôç ÂïìâÜç ôçò Éíäßáò. Ðáíôïý, üìùò êáé ðÜíôá ç åõáßóèçôç êáñäéÜ ôïõ åßíáé ãåìÜôç öëïãåñÞ áãÜðç ãéá ôçí ÅëëÜäá êáé áãéÜôñåõôç íïóôáëãßá ãéá ôçí Åöôáëïý êáé ôï Ìüëõâï, ðïõ ðïôÝ äåí

303

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

304

îå÷íÜ, üðïõ êé áí âñßóêåôáé.. Ôï 1891 åðéóêÝöôçêå ôï Ðáñßóé, üðïõ ãíùñßóôçêå ìå ôïí Øõ÷Üñç. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ êëïíßóôçêå ç øõ÷éêÞ õãåßá ôïõ êáé áðïóýñèçêå óôï Cab d’ Antibes ôçò Ãáëëßáò, üðïõ ðÝèáíå óå çëéêßá 74 ÷ñüíùí. Åí ôù ìåôáîý åß÷å êÜíåé Ýîé åíäéÜìåóåò åðéóêÝøåéò óôçí ÅëëÜäá. Ôïí Éïýíéï ôïõ 1922 èá åßíáé ôï Ýâäïìï êáé ôåëåõôáßï ôïõ ôáîßäé óôïí áãáðçìÝíï ôïõ Ìüëõâï. Ï ßäéïò, ùóôüóï, óáí êÜôé íá åß÷å ðñïáéóèáíèåß êáé ãñÜöåé: «¼óï ãéá ðáôñßäá êáé ãéá ãõñéóìü áäýíáôï ðéá. Öáßíåôáé ðùò èá ðåèÜíù óôá îÝíá, êé åëðßæù ìïíÜ÷á íá öñïíôßóåé êáíÝíáò íá öÝñåé ôç óêüíç ìïõ óô’ áãáðçìÝíá ìïõ ô’ áêñïãéÜëéá». Ôï 1975 Ýãéíå ç ìåôáêïìéäÞ ôùí ïóôþí ôïõ óôçí áãáðçìÝíç ôïõ Åöôáëïý. Êé üðùò óçìåéþíåé ï Ê. Ìßóóéïò: «Óôç ãåíÝèëéá ãç èá åðéóôñÝøåé ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1975 – åßíáé ï üãäïïò, êáé ïñéóôéêüò «ãõñéóìüò» ôïõ, êáé ôïí ÷ñùóôÜ ó’ Ýíáí Üëëïí ìåãÜëï óõìðáôñéþôç ôïõ, ôïí Ãéþñãï ÂáëÝôá, ðïõ áðü ôï 1962 îåêßíçóå ôçí ðñïóðÜèåéá íá õëïðïéÞóåé ôçí åðéèõìßá ôïõ». Ï Åöôáëéþôçò õðÞñîå Ýíáò ìåãÜëïò óôáèìüò êáé ìéá äçìéïõñãéêÞ áöåôçñßá áíÜðôõîçò êáé ðñïüäïõ ôùí Íåïåëëçíéêþí ÃñáììÜôùí, Ýíáò ðñùôïðüñïò áãùíéóôÞò, Ýíáò ãíÞóéïò ïñáìáôéóôÞò. Ç åßóïäïò ôïõ Åöôáëéþôç óôï ÷þñï ôçò ëïãïôå÷íßáò ôïðïèåôåßôáé ÷ñïíéêÜ ãýñù óôï 1869 ìå ìåôáöñÜóåéò ðïéçìÜôùí êáé óõããñáöÞ ðñùôüôõðùí ðïéçôéêþí Ýñãùí óå ëïãïôå÷íéêÜ ðåñéïäéêÜ üðùò ç ÅëëçíéêÞ ÂéâëéïèÞêç. Ôï 1889 ìå ðñïôñïðÞ ôïõ ÁëÝîáíäñïõ ÐÜëëç, ðïõ óôÜèçêå óôåíüò ößëïò êáé ðíåõìáôéêüò ïäçãüò ôïõ, ðÞñå ìÝñïò óôï ÖéëáäÝëöåéï ðïéçôéêü äéáãùíéóìü ìå ôç óõëëïãÞ ôïõ Ôñáãïýäéá îåíéôåìÝíïõ, ðïõ ôéìÞèçêå ìå Ýðáéíï. Ôïí åðüìåíï ÷ñüíï ðÞñå îáíÜ ìÝñïò óôïí ßäéï äéáãùíéóìü ìå ôéò óõëëïãÝò Ï êáèñÝöôçò ôïõ ðýñãïõ ìïõ êáé ÁãÜðçò ëüãéá, äå âñáâåýôçêå ùóôüóï, êÜôé ðïõ ðñïêÜëåóå ôçí áíôßäñáóç, ìåôáîý Üëëùí, êáé ôïõ ÐáëáìÜ, ï ïðïßïò åðáßíåóå ôï Ýñãï ôïõ Åöôáëéþôç, áðÝäùóå ôçí áäéêßá êáôÜ ôïõ ðïéçôÞ óôï üôé ç ãëþóóá ôïõ Þôáí äçìïôéêÞ êáé åíáíôéþèçêå óôïí ôüôå åéóçãçôÞ ôçò êñéôéêÞò åðéôñïðÞò ôïõ ÖéëáäÝëöåéïõ, ¢ããåëï ÂëÜ÷ï. Ï Åöôáëéþôçò ìå óõíïäïéðüñïõò ôïí Ã. Øõ÷Üñç êáé ôïí Á. ÐÜëëç, Þôáí ïé ðñùôïóôÜôåò óôïí áãþíá ôïõ äçìïôéêéóìïý. ÐïëëÜ áðü ôá ôñáãïýäéá ôïõ Åöôáëéþôç èá ìåßíïõí áîÝ÷áóôá êé Ý÷ïõí ðåñÜóåé óôï óôüìá ôïõ ëáïý. Áðü ôï 1891 óôñÜöçêå óõóôçìáôéêÜ ðñïò ôçí ðåæïãñáößá, êáëëéåñãþíôáò ôç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé åììÝíïíôáò èåìáôéêÜ óôïí ðüíï ôçò îåíéôéÜò êáé ôç ëá÷ôÜñá ôùí îåíéôåìÝíùí ãéá ôçí ðáôñßäá. Ôï ðéï ÷áñáêôçñéóôéêü ðåæïãñÜöçìÜ ôïõ åßíáé ïé Íçóéþôéêåò éóôïñßåò, ðïõ åêäüèçêáí ôï 1894 êáé áðïôåëïýí óõëëïãÞ çèïãñáöéêþí äéçãçìÜôùí ðïõ äçìïóßåõå áðü ôï 1889 óôçí Åóôßá. Ôï 1900 åîÝäùóå ôç Ìáæþ÷ôñá êáé ôï Âïõñêüëáêá, ôï ìïíáäéêü èåáôñéêü Ýñãï ôïõ (åìðíåõóìÝíï áðü ôï ôñáãïýäé Ôïõ íåêñïý áäåëöïý êáé ìå óôü÷ï ôçí áíáíÝùóç ôçò

íåïåëëçíéêÞò äñáìáôïõñãßáò ìå èÝìáôá áðü ôç óýã÷ñïíç éóôïñßá). Óôç Ìáæþ÷ôñá ï Åöôáëéþôçò áðïðåéñÜôáé Ýíá ðÝñáóìá áðü ôçí áðëÞ çèïãñáößá óôçí øõ÷ïãñáöéêÞ äéåßóäõóç. ¸ãñáøå åðßóçò ôï ìõèéóôüñçìá Ï Ìáíüëçò ï ÍôåëìðåíôÝñçò. ÐáñÜëëçëá, áðü ôï 1892 áó÷ïëÞèçêå ìå ôç äéäáêôéêÞ ðåæïãñáößá êáé ôéò éóôïñéêÝò ìåëÝôåò, åêäßäïíôáò ôçí Éóôïñßá ôçò Ñùìéïóýíçò (1901), ôá ÉóôïñéêÜ îåãõìíþìáôá (1908) êáé ôá ÌéêñÜ ÍåïåëëçíéêÜ ÉóôïñÞìáôá. Ìå ôçí Éóôïñßá ôçò Ñùìéïóýíçò Ýñ÷åôáé íá ôïíþóåé çèéêÜ ôï Ýèíïò, íá îåóêåðÜóåé ôçí øåõôéÜ ôùí ëïãßùí êáé íá ñßîåé Üðëåôï öùò óôï íåïåëëçíéêü ðñüâëçìá. Ôï 1914 îåêßíçóå íá ìåôáöñÜæåé ôçí Ïäýóóåéá ôïõ ÏìÞñïõ, Ýñãï ðïõ Ýìåéíå áíïëïêëÞñùôï ëüãù ôïõ èáíÜôïõ ôïõ. Ôç óõíÝ÷éóÞ ôïõ (ñáøùäßåò ö´- ù´) áíÝëáâå ï Íéêüëáïò Ðïñéþôçò.

Αργύρης Εφταλιώτης

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá áõôü åßíáé ôï Ýíáôï óôç óåéñÜ ôçò óõëëïãÞò ðïéçìÜôùí ôïõ Áñãýñç Åöôáëéþôç, ìå ôßôëï «ÁãÜðçò ëüãéá», ðïõ äçìïóéåýôçêå ôï 1891. ¼ëá ôá ðïéÞìáôá ôçò óõëëïãÞò åßíáé ãñáììÝíá ãéá ôç óýæõãï ôïõ ëïãïôÝ÷íç. Åßíáé ãñáììÝíá ôçí åðï÷Þ ðïõ ï Åöôáëéþôçò áíáãêÜóôçêå ãéá åðáããåëìáôéêïýò ëüãïõò íá ìåßíåé ìüíïò ôïõ, ìáêñéÜ áðü ôç ãõíáßêá ôïõ, óôç ÂïìâÜç ôçò Éíäßáò.

Γ. Δομή του έργου Ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìßá ïëïêëçñùìÝíç èåìáôéêÞ åíüôçôá, üðïõ äéáãñÜöåôáé êáèáñÜ ç ôáñáãìÝíç øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç ôïõ áôüìïõ ðïõ óôåñåßôáé ôï ðñüóùðï ôçò áãÜðçò ôïõ.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êåíôñéêüò èåìáôéêüò Üîïíáò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ç óõæõãéêÞ áãÜðç êáé ç èëßøç ðïõ ãåííéÝôáé áðü ôç óôÝñçóç ôïõ áãáðçìÝíïõ ðñïóþðïõ. Åðßóçò ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôçí øõ÷ïëïãßá ôïõ åñùôåõìÝíïõ áíèñþðïõ êáé åéäéêÜ ãéá ôçí åñùôéêÞ èëßøç, åîáéôßáò êÜðïéïõ ãåãïíüôïò. ÅðéðëÝïí äåí ðñÝðåé íá áãíïçèåß ôï èÝìá ôçò óõæõãéêÞò áãÜðçò ðïõ èßãåôáé óôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá. ¼ëá ôá ðáñáðÜíù áðïôåëïýí Ýìðíåõóç êáé áöïñìÞ äçìéïõñãßáò åíüò ëïãïôå÷íéêïý Ýñãïõ. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Ôï ðïßçìá åßíáé ÷ùñéóìÝíï óå ôÝóóåñéò óôñïöÝò. Óôçí ðñþôç óôñïöÞ, ï ðïéçôÞò áéóèÜíåôáé ôç ìáôáéüôçôá ôïõ ÷ñüíïõ ðïõ êõëÜ ìáêñéÜ áðü ôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï ôçò ãõíáßêáò ôïõ. ÌÝóá áðü ôï ëõñéêü ó÷Þìá ëüãïõ ôçò áíôßèåóçò ìåôáîý ôùí ðáñïìïéþóåùí

305

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

«ìáñãáñéôÜñéá» êáé «óáí ëéèÜñéá», ç ðïéçôéêÞ öùíÞ óõãêñßíåé ôçí ôùñéíÞ ôïõ æùÞ ìáêñéÜ áðü ôç ãõíáßêá ôïõ êáé ôï ðþò áõôÞ èá Þôáí áí âñßóêïíôáí ðëÜé ôïõ åêåßíç. Óôç äåýôåñç óôñïöÞ âëÝðïõìå ôçí ðïéçôéêÞ öùíÞ íá óôñÝöåé ôç óêÝøç ôïõ óôï ðáñåëèüí êáé íá ìåôñÜåé ôéò ìÝñåò áðü ôüôå ðïõ áðï÷ùñßóôçêå ôï áãáðçìÝíï ôïõ ðñüóùðï êáé íá ïìïëïãåß üôé ôïí ðéÜíåé ôñÝëá êáé áéóèÜíåôáé üôé åßíáé ìáôáéïðïíßá íá åëðßæåé üôé èá îáíáæÞóåé åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò êïíôÜ ôçò. ÂëÝðïõìå åäþ ôçí áðåëðéóßá êáé ôï öüâï ðïõ êáôáëáìâÜíåé ôïí Üíèñùðï üôáí âñßóêåôáé áíôéìÝôùðïò ìå ìéá êáôÜóôáóç ðïõ ôïõ åßíáé äõóÜñåóôç êáé äåí åîáñôÜôáé áð’ áõôüí ôï íá âãåé áð’ áõôÞí. Ôïí ðüíï ôïõ áðï÷ùñéóìïý áõîÜíïõí ç áíçóõ÷ßá êáé ï öüâïò üôé ç êáôÜóôáóç ôïõ áðï÷ùñéóìïý äåí ðñüêåéôáé íá áëëÜîåé êáé üôé ïé åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò äå èá îáíÜñèïõí. Óôçí ôñßôç óôñïöÞ âëÝðïõìå ôç èëßøç íá ãßíåôáé áðïãïÞôåõóç êáé áðåëðéóßá. ¼ðùò óõìâáßíåé óå üëïõò ôïõò áíèñþðïõò óå þñåò äýóêïëåò, ï öüâïò ôïõ ôïí êÜíåé íá ðñïóåý÷åôáé, ãéá íá âñåé áíáêïýöéóç. Ùóôüóï äå âñßóêåé áíáêïýöéóç· áíôßèåôá öôÜíåé óå óçìåßï áðüãíùóçò êáé áíáñùôéÝôáé áí èá Ýðñåðå íá óõíå÷éóôåß ç æùÞ ôïõ, ôüóï Üó÷çìç êáé áíåðéèýìçôç ðïõ åßíáé. Âñßóêåôáé óå ôüóï äõóÜñåóôç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç, þóôå öôÜíåé óôï óçìåßï íá öëåñôÜñåé ìå ôçí éäÝá ôïõ èáíÜôïõ. ÔÝëïò, óôçí ôÝôáñôç êáé ôåëåõôáßá óôñïöÞ ï ðüíïò ôïõ åíôåßíåôáé êáé ãßíåôáé ðßêñá. Ùóôüóï åý÷åôáé áõôÞ ôçí ðßêñá íá ôçí åß÷å ìüíïò ôïõ êáé íá Þîåñå üôé ôï ôáßñé ôïõ äåí ðïíÜåé ôï ßäéï. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí / çñþùí Óå üëï ôï ðïßçìá ðáñáêïëïõèïýìå ôéò äõóÜñåóôåò øõ÷ïëïãéêÝò ìåôáðôþóåéò ôïõ óõæýãïõ, åîáéôßáò ôïõ ÷ùñéóìïý ôïõ áðü ôï Ýôåñüí ôïõ Þìéóõ. Ôç ìáôáéüôçôá êáé ôïí øõ÷éêü ðüíï äéáäÝ÷ïíôáé ç áíçóõ÷ßá êáé ï öüâïò, ðïõ óôç óõíÝ÷åéá ãßíïíôáé áðïãïÞôåõóç êáé áðåëðéóßá. Åßíáé êáëüò óýæõãïò êáé áãáðÜåé ìÝ÷ñé èáíÜôïõ ôç ãõíáßêá ôïõ, óå óçìåßï ç æùÞ ôïõ ìáêñéÜ ôçò íá êáôáíôÜ ãé’ áõôüí áíõðüöïñç. Ôïí âëÝðïõìå íá áãùíßæåôáé íá áíôÝîåé ôïí áðï÷ùñéóìü êáé íá ðñïóðáèåß íá õðïìåßíåé ôéò ìÝñåò ôïõ ðñïóåõ÷üìåíïò. Óôï ôåëåõôáßï äßóôé÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò áðïêáëýðôåôáé üëïò ï áëôñïõéóìüò ôïõ êáé ç ãíçóéüôçôá ôçò áãÜðçò ôïõ, êáèþò åý÷åôáé íá õðïìÝíåé ìüíïò ôïõ üëï áõôÜ ôá äõóÜñåóôá óõíáéóèÞìáôá. Ï ðüíïò ôïõ ìåôñéÜæåôáé êáé ï ðïéçôÞò ðáßñíåé êïõñÜãéï áðü ôç óêÝøç üôé ç ãõíáßêá ôïõ äåí ðïíÜåé ôï ßäéï.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία

306

i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé äçìïôéêÞ ìå êÜðïéïõò éäéùìáôéóìïýò (ì’ åóÝ, áíùöÝëçôåò, ôåò, ðëéï, ôïõ êÜêïõ, óôåò ñçìéÝò, ôõñáííéïý-

ìáé ê.Ü.). Ïé ëÝîåéò åßíáé åêöñáóôéêÝò, ìå ôÝ÷íç êáé ÷ùñßò åêæÞôçóç. ÃåíéêÜ ôï ëåîéëüãéï äåß÷íåé Üíèñùðï ðïõ ãíùñßæåé ôç ãëþóóá êáé ôç ÷ñçóéìïðïéåß óùóôÜ.

Αργύρης Εφταλιώτης

ii) ¾öïò Ôï óïíÝôï áíÞêåé óôá ëõñéêÜ ðïéÞìáôá. Ôá ãëùóóéêÜ ãíùñßóìáôá ôïõ Ýñãïõ, ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ êáé ï ëõñéóìüò êÜíïõí ôï ýöïò ãëáöõñü. Ïé åéêüíåò ðñïóèÝôïõí ðáñáóôáôéêüôçôá, ôï á´ åíéêü ðñüóùðï äßíåé áìåóüôçôá óôçí åðéêïéíùíßá ðïéçôÞ – áíáãíþóôç, åíþ ôï ðåñßôå÷íï äïýëåìá ôçò ìïñöÞò äçìéïõñãåß Ýíá ìéêñü «êïìøïôÝ÷íçìá». iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Ôï ðïßçìá Ý÷åé ôç ìïñöÞ óïíÝôïõ, êáé óõãêåêñéìÝíá «åëéóáâåôéáíïý Þ óáéîðçñéêïý» óïíÝôïõ: ôñåéò ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò êáé ìßá äßóôé÷ç. Ç ïìïéïêáôáëçîßá óôéò ôñåéò ðñþôåò óôñïöÝò åßíáé ðëå÷ôÞ êáé óôï ôåëåõôáßï äßóôé÷ï æåõãáñùôÞ. Ó’ áõôüí ôïí ôýðï åßíáé ãñáììÝíá ôá 154 óïíÝôá ôïõ Âñåôáíïý ðïéçôÞ Óáßîðçñ, óôïí ïðïßï ïöåßëåôáé êáé ôï üíïìá ôïõ åßäïõò. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ìåò ôïõ êáéñïý ôá âÜèç», «øõ÷ñÝò êáé áíùöÝëçôåò çìÝñåò», «ì’ Ýóöáîå ôï Ý÷å ãåéá óïõ», «ìå ðéÜíåé ôñÝëá», «íá ôõñáííéïýìáé», «ÌÝóá óôçí Üâõóóï íá ôç óêïñðïýìå», «êáßãåé ï ðüíïò». Ðáñïìïéþóåéò: «ìáñãáñéôÜñéá», «óáí ôá ëéèÜñéá», «óáí ðñïôïý óôçí áãêáëéÜ óïõ». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ìå ðéÜíåé ôñÝëá», «Ì’ Ýóöáîå ôï Ý÷å ãåéá óïõ». Áíôßèåóç: ìáñãáñéôÜñéá – ëéèÜñéá. Óå üëï ôï ðïßçìá õðÜñ÷åé ç áíôßèåóç ìåôáîý ôçò åõôõ÷éóìÝíçò æùÞò ðïõ ðåñíÜ ìå ôç ãõíáßêá ôïõ êáé ôçò äõóôõ÷ßáò ôïõ óôçí îåíéôéÜ, ìáêñéÜ ôçò. Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôùí ìáñãáñéôáñéþí ìå ôá ïðïßá ðáñïìïéÜæïíôáé ïé ìÝñåò ìáæß ìå ôç ãõíáßêá ôïõ, ç åéêüíá ôùí ðáéäéþí ðïõ ðåôïýí ðÝôñåò óôç èÜëáóóá, ç åéêüíá ôïõ ãïíáôßóìáôïò ãéá ôçí ðñïóåõ÷Þ.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. ÌåëåôÞóôå ôéò óôñïöÝò ôïõ ðïéÞìáôïò êáé ðåñéãñÜøôå ôçí øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ îåíéôåìÝíïõ óõæýãïõ ðïõ æåé ìáêñéÜ áðü ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ãõíáßêá. Óôçí ðñþôç óôñïöÞ ï ðïéçôÞò áéóèÜíåôáé ôç ìáôáéüôçôá ôïõ ÷ñüíïõ ðïõ êõëÜ ìáêñéÜ áðü ôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï ôçò ãõíáßêáò ôïõ. Óôç äåýôåñç óôñïöÞ óôñÝöåé ôç óêÝøç ôïõ óôï ðáñåëèüí, ìåôñÜåé ôéò ìÝñåò áðü ôüôå ðïõ áðï÷ùñßóôçêå ôï áãáðçìÝíï ôïõ ðñüóùðï êáé ïìïëïãåß üôé ôïí ðéÜíåé ôñÝëá êáé áéóèÜíåôáé üôé åßíáé ìáôáéï-

307

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

ðïíßá íá åëðßæåé üôé èá îáíáæÞóåé åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò êïíôÜ ôçò. Ôïí ðüíï ôïõ áðï÷ùñéóìïý áõîÜíïõí ç áíçóõ÷ßá êáé ï öüâïò üôé ç êáôÜóôáóç ôïõ áðï÷ùñéóìïý äåí ðñüêåéôáé íá áëëÜîåé êáé üôé ïé åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò äå èá îáíÜñèïõí. Óôçí ôñßôç óôñïöÞ ç èëßøç ìåôáëëÜóóåôáé óå áðïãïÞôåõóç êáé áðåëðéóßá. Ï öüâïò ôïõ ôïí êÜíåé íá ðñïóåý÷åôáé, ãéá íá âñåé áíáêïýöéóç. Äå íéþèåé üìùò áíáêïýöéóç áëëÜ, áíôßèåôá öôÜíåé óôçí áðüãíùóç êáé áíáñùôéÝôáé áí èá Ýðñåðå íá óõíå÷éóôåß ç æùÞ ôïõ, öëåñôÜñïíôáò ìå ôçí éäÝá ôïõ èáíÜôïõ. ÔÝëïò, óôçí ôÝôáñôç êáé ôåëåõôáßá óôñïöÞ ï ðüíïò ôïõ åíôåßíåôáé êáé ãßíåôáé ðßêñá. Ùóôüóï åý÷åôáé áõôÞ ôçí ðßêñá íá ôçí åß÷å ìüíïò ôïõ êáé íá Þîåñå üôé ç áãáðçìÝíç ôïõ äåí ðïíÜåé ôï ßäéï. Ç áíáêïýöéóç Ýñ÷åôáé áðü ôç óêÝøç êáé ôçí åëðßäá üôé ßóùò ç ãõíáßêá ôïõ äåí áéóèÜíåôáé ôï ßäéï äõóÜñåóôá ìå áõôüí. ÁõôÞ ç óêÝøç ôïý äßíåé êïõñÜãéï. 2. Ðïéá åõ÷Þ êÜíåé óôïõò äýï ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ï ðïéçôÞò; Ôé åßäïõò ÷áñáêôÞñá áðïêáëýðôåé; Óôï ôåëåõôáßï äßóôé÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò, üðïõ âñßóêåôáé êáé ôï èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ óïíÝôïõ, ï ðïéçôÞò åêöñÜæåé ìéá åõ÷Þ. Åý÷åôáé ç ãõíáßêá ôïõ íá ìçí âñßóêåôáé óôçí ßäéá äõóÜñåóôç øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç, íá ìçí áéóèÜíåôáé ôïí ßäéï ðüíï êáé ôçí ßäéá áðåëðéóßá ìå áõôüí. ÊÜôé ôÝôïéï ïìïëïãåß üôé èá Ýêáíå ôïí øõ÷éêü ôïõ ðüíï åíôïíüôåñï. Ðáñáêïëïõèïýìå ëïéðüí ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ óõæýãïõ – ðïéçôÞ, ðïõ Ý÷åé áðïâÜëëåé êÜèå óôïé÷åßï åãùéóìïý êáé åãùðÜèåéáò êáé íá äåí åðéèõìåß ôïí ðüíï ôïõ Üëëïõ, åéäéêÜ áí áõôüò ï Üëëïò åßíáé Ýíá ðñüóùðï ðïõ áãáðÜåé éäéáßôåñá. Ìå áõôÞí ôçí ôüóï áëôñïõéóôéêÞ ôïõ äÞëùóç áðïäåéêíýåé ôá ãíÞóéá óõíáéóèÞìáôá áãÜðçò ðïõ ôñÝöåé áðÝíáíôé óôç óýæõãü ôïõ. ÓõíÞèùò ïé Üíèñùðïé åðéèõìïýí, üôáí âñßóêïíôáé óå äõóÜñåóôç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç, íá áéóèÜíåôáé ôï ßäéï êáé ôï ôáßñé ôïõò, ëáìâÜíïíôÜò ôï ùò Ýíäåéîç óõìðáñÜóôáóçò êáé áðüäåéîç ôçò áãÜðçò ôïõò. Ç ðïéçôéêÞ öùíÞ üìùò åäþ åßíáé óáí íá äßíåé Ýíá ìÜèçìá áëçèéíÞò áãÜðçò, ãéáôß, üôáí áãáðÜìå ôïí Üëëï, èÝëïõìå ôï êáëýôåñï ãé’ áõôüí.

308

3. Áðï÷ùñéóôÞêáôå åóåßò êÜðïéá óôéãìÞ áãáðçìÝíá óáò ðñüóùðá; Ôé íéþóáôå êáé ìå ðïéïí ôñüðï åêöñÜóáôå ôá óõíáéóèÞìáôÜ óáò; Ï áðï÷ùñéóìüò áðü Ýíá áãáðçìÝíï ðñüóùðï åßíáé ðÜíôïôå ìéá äõóÜñåóôç êáôÜóôáóç, åßôå áõôüò ãßíåôáé çèåëçìÝíá, åßôå åßíáé áðïôÝëåóìá áíùôÝñáò âßáò. Ï áðï÷ùñéóìüò áðü Ýíá áãáðçìÝíï ðñüóùðï ìðïñåß íá ïöåßëåôáé óå ðïëëÝò êáé ðïéêßëåò áéôßåò. ×åéñüôåñïò áóöáëþò åßíáé ï áðï÷ùñéóìüò ôïõ èáíÜôïõ. Ùóôüóï ìðïñåß êáíåßò íá ðáñçãïñçèåß ãéá ôï èÜíáôï ôïõ áãáðçìÝíïõ ðñïóþðïõ êáé ìðïñåß ï ÷ñüíïò íá ëåéôïõñãÞóåé ùò ãéáôñåéÜ ãéá ôïí ðüíï áõôü. ¼ìùò ãéá ôï ÷ùñéóìü ôïõ æùíôáíïý ðñïóþðïõ åßíáé äýóêïëï íá ðáñçãïñçèåß.

Óå ðáñüìïéá äõóÜñåóôç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç âñÝèçêá üôáí óå ìéêñÞ çëéêßá (12 åôþí) áíáãêÜóôçêá íá áðï÷ùñéóôþ ôïí ðáôÝñá ìïõ, ðïõ åðáããåëìáôéêïß ëüãïé ôïí Þèåëáí íá ìåôáêïìßóåé ãéá äéÜóôçìá äýï åôþí óôçí Áõóôñáëßá. ÈõìÜìáé üôé ç áðüóôáóç ìïõ öÜíôáæå áíõðÝñâëçôç êáé ç óêÝøç üôé äåí èá ôïí îáíáäþ ãéá ôüóï ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìïõ ôñõðïýóå ôçí êáñäéÜ. ÁéóèÜíèçêá óáí íá ÷Üíù ôç ãç êÜôù áðü ôá ðüäéá ìïõ. Ïé ðñþôåò áíôéäñÜóåéò ìïõ Þôáí õðåñâïëéêÝò: Ýêëáéãá, äåí Þèåëá íá ðÜù ó÷ïëåßï êáé äõóêïëåõüìïõí íá êïéìçèþ ôá âñÜäéá. Áéóèáíüìïõí èõìü ãéá ôïõò ãïíåßò ìïõ êáé äåí ôïõò ìéëïýóá ãéá ìßá åâäïìÜäá. ¼ôáí üìùò ç ïñãÞ êáôáóôÜëáîå êáé êáôÜëáâá üôé êé åêåßíïò óôåíï÷ùñéÝôáé, ßóùò ðåñéóóüôåñï áðü åìÝíá, áéóèÜíèçêá Ýíï÷ç êáé óå óõíäõáóìü ìå ôç óêÝøç üôé óýíôïìá èá ôïí Ý÷áíá ãéá Ýíá ôüóï ìåãÜëï äéÜóôçìá, áðïöÜóéóá íá åêìåôáëëåõôþ ôçí ðáñïõóßá ôïõ ãéá üóï ÷ñüíï ìïõ áðÝìåíå. ¸ðáøá íá óêÝöôïìáé ôï äõóÜñåóôï óõìâÜí ôïõ áðï÷ùñéóìïý –äåí ôï îáíáóõæçôÞóáìå áðü ôüôå– êáé Üñ÷éóá íá ðåñíþ üóï ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï ìáæß ôïõ. ÊÜíáìå ðñÜãìáôá ðïõ äåí åß÷áìå îáíáêÜíåé êáé ôåëéêÜ ôï äéÜóôçìá áõôü Þôáí ìéá ðïëý åõôõ÷éóìÝíç ðåñßïäïò ôçò æùÞò ìïõ. ¹ñèáìå ðåñéóóüôåñï êïíôÜ áðü êÜèå Üëëç öïñÜ.

Αργύρης Εφταλιώτης

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÌåôáãñáöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò óå ðåæü. 2. Åíôïðßóôå óôï ðïßçìá ëÝîåéò ðïõ åßíáé öïñåßò áñíçôéêÞò óçìáóßáò. Ôé óõìðÝñáóìá ìðïñåßôå íá åîáãÜãåôå ãéá ôçí øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ óõæýãïõ; 3. ÅîåôÜóôå ôç ìïñöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò. Ôé ðáñáôçñåßôå;

309

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι Οδυσσέας Ελύτης

Α. Ο δημιουργός

310

O ÏäõóóÝáò Åëýôçò (öéëïëïãéêü øåõäþíõìï ôïõ ÏäõóóÝá AëåðïõäÝëç) åßíáé Ýíáò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò ðïéçôÝò ôçò íåüôåñçò åëëçíéêÞò ðïßçóçò. ÃåííÞèçêå óôï ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò óôéò 2 Íïåìâñßïõ ôï 1911, ìá Þ êáôáãùãÞ ôïõ Þôáí áðü ôç ËÝóâï. Óðïýäáóå íïìéêÜ óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôùí Áèçíþí êáé öéëïëïãßá óôç Óïñâüííç ôïõ Ðáñéóéïý. Óôá ãñÜììáôá ðáñïõóéÜóôçêå ôï 1935 êáé áó÷ïëÞèçêå êõñßùò ìå ôçí ðïßçóç. ¸ãñáøå üìùò êáé Üñèñá, äïêßìéá êáé ìåëÝôåò ãéá ãåíéêÜ öéëïëïãéêÜ êáé êáëëéôå÷íéêÜ èÝìáôá. ÁíÜìåóá ó’ áõôÜ îå÷ùñéóôÞ èÝóç Ý÷åé ôï äïêßìéü ôïõ ãéá ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ ëáúêïý æùãñÜöïõ ôçò ËÝóâïõ, Èåüöéëïõ. Áðü ôï 1946 Ýùò ôï 1948 óõíåñãÜóôçêå ùò ôå÷íïêñßôçò óôçí åöçìåñßäá ÊáèçìåñéíÞ êáé áðü ôï 1948 Ýùò ôï 1952 Ýæçóå óôo Ðáñßóé. ÌåôÜ ôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò Äçìïêñáôßáò óôç ÷þñá ìáò (1974) ôïðïèåôÞèçêå ãéá ìéêñü äéÜóôçìá ðñüåäñïò ôïõ äéïéêçôéêïý óõìâïõëßïõ ôçò Å.Ñ.Ô. ¸ëáâå ìÝñïò ùò åêðñüóùðïò ôçò ÅëëÜäáò óå ðïëëÜ óõíÝäñéá ôïõ åîùôåñéêïý, ó÷åôéêÜ ìå èÝìáôá ôÝ÷íçò êáé ðïëéôéóìïý. ÔéìÞèçêå ôï 1961 ìå ôï ðñþôï Êñáôéêü Âñáâåßï Ðïßçóçò ãéá ôï ðïéçôéêü ôïõ Ýñãï ¢îéïí Åóôß. Ôï 1975 áíáêçñý÷ôçêå åðßôéìïò äéäÜêôïñáò ôçò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò, óå Ýíäåéîç ôéìÞò ãéá ôï ðïéçôéêü ôïõ Ýñãï êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõ ðñïóöïñÜ. Ï ÏäõóóÝáò Åëýôçò ðñùôïðáñïõóéÜóôçêå óôçí ðïßçóç ìå ôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ Ðñïóáíáôïëéóìïß ôï 1936 (åðáíÝêäïóç: 1940). Óôï ðñþôï ôïõ îåêßíçìá ï ðïéçôÞò ðáñïõóéÜæåôáé õðåññåáëéóôÞò, ìå üëï ôï öñåóêÜñéóìá óôï óôß÷ï, ôéò íÝåò ðñïïðôéêÝò óôçí ðïéçôéêÞ óýëëçøç êáé ôéò íÝåò áðï÷ñþóåéò óôç óçìáóßá ôùí ëÝîåùí. Ùóôüóï, êáôüñèùóå ãñÞãïñá íá áðáëëáãåß áðü ôá åëáôôþìáôá êáé ôéò áäõíáìßåò ôçò íÝáò áõôÞò ó÷ïëÞò êáé íá ìáò äþóåé óôá êáôïðéíÜ ôïõ ðïéçôéêÜ Ýñãá ìéá ãíÞóéá áíåðéôÞäåõôç ðïßçóç, âáèýôáôá ëõñéêÞ, âáóéóìÝíç óôá æùíôáíÜ óôïé÷åßá ôçò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò üëùí ôùí åðï÷þí, ôïíßæïíôáò ðåñéóóüôåñï ôá óôïé÷åßá ôçò öõóéïêñáôéêÞò êáé áíèñùðïêåíôñéêÞò ðáñÜäïóçò. H íçóéþôéêç

êáôáãùãÞ ôïõ ðïéçôÞ êáé ïé âáèýôáôïé øõ÷éêïß äåóìïß ôïõ ì’ Ýíá ÷þñï ãåìÜôï ìõóôÞñéï êáé ïìïñöéÜ, èá ãßíåé ôï ðëáßóéï ôùí èåïôÞôùí ðïõ èá æùíôáíÝøåé ï ßäéïò óôá ðïéÞìáôá ôïõ: ôç èÜëáóóá, ôïí ïõñáíü, ôïí Þëéï, ôïí Ýñùôá, ôá âïõíÜ, ôá ëïõëïýäéá êáé ôïõò áíÝìïõò. Éäéáßôåñá, ü ïõñáíüò, Þ èÜëáóóá, ï Þëéïò êáé ï Ýñùôáò åßíáé ôá êåíôñéêÜ óôïé÷åßá ðïý èáõìÜæïíôáé êáé åîõìíïýíôáé óå üëá ôá ðïéÞìáôá ôïõ. O Åëýôçò äåí Þôáí ìüíï Ýíáò ðáèéáóìÝíïò öõóéïëÜôñçò, Þôáí êé Ýíáò ðáôñéþôçò ðïéçôÞò ìå ôç âáèýôåñç Ýííïéá ôïõ üñïõ, ðïõ õðçñåôåß óôáèåñÜ ôá åèíéêÜ éäáíéêÜ. ¸öåäñïò áíèõðïëï÷áãüò óôïí ðüëåìï ôïõ 1940-41, ìáò Ýäùóå ôï ¢óìá çñùéêü êáé ðÝíèéìï ãéá ôï ÷áìÝíï áíèõðïëï÷áãü ôçò Áëâáíßáò, ðïõ èá åßíáé ðÜíôá Ýíá ðáôñéùôéêü óÜëðéóìá ãéá ôçí Åëåõèåñßá – ü÷é ìüíï ôçí åëëçíéêÞ ìá ôçí åëåõèåñßá ôçí ðáíáíèñþðéíç. Åêôüò áðü ôçí ðïßçóç ï Åëýôçò Ýãñáøå áîéüëïãåò êñéôéêÝò óåëßäåò êáé ìåôÜöñáóå ìå åðéôõ÷ßá îÝíá ðïéÞìáôá êáé èåáôñéêÜ Ýñãá. ÐïëëÝò ðïéçôéêÝò óõëëïãÝò ôïõ åðáíåêäüèçêáí åðáíåéëçììÝíùò, êáé ðïëëÜ ðïéÞìáôÜ ôïõ ìåëïðïéÞèçêáí êáé åßíáé áðü ôá áãáðçìÝíá ôñáãïýäéá. ÐïëëÜ ðïéÞìáôá ôïõ åðßóçò Ý÷ïõí ìåôáöñáóôåß óå ðïëëÝò îÝíåò ãëþóóåò. Ôo 1979 ôéìÞèçêå ìå ôï âñáâåßï ÍïìðÝë Ëïãïôå÷íßáò, ìéá äßêáéç ôéìÞ êáé äéåèíÞò áíáãíþñéóç ãéá ôïí ðïéçôÞ. Ôï 1987 áíáãïñåýèçêå åðßôéìïò äéäÜêôïñáò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò Ñþìçò êáé ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôùí Áèçíþí, åíþ ôï 1989 ôéìÞèçêå ìå ôï ãáëëéêü ðáñÜóçìï ôïõ Áíþôáôïõ ÔáîéÜñ÷ç ôçò Ëåãåþíáò ôçò ÔéìÞò. O ÏäõóóÝáò Åëýôçò ðÝèáíå óôçí ÁèÞíá óôéò 18 Ìáñôßïõ 1996.

Οδυσσέας Ελύτης

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá ðïõ áíèïëïãåßôáé åßíáé ôñáãïýäé, ðïõ ðåñéëáìâÜíåôáé óôç óõëëïãÞ Ôá ñù ôïõ ¸ñùôá. Óôïí ðñüëïãï ôïõ âéâëßïõ, ï ÏäõóóÝáò Åëýôçò Ýãñáøå ãéá ôá ôñáãïýäéá áõôÜ: «Ïé Üããåëïé ôñáãïõäÜíå. Êáé ïé åñùôåõìÝíïé åðßóçò. Ðßóù áðü êÜèå áíÜôáóç, áðü êÜèå ìåñÜêé, ìéá êéèÜñá ðåñéìÝíåé Ýôïéìç íá ðÜñåé ôá ëüãéá êáé íá ôá ôáîéäÝøåé áðü ÷åßëç óå ÷åßëç. Äåí åßíáé ëßãï áõôü. Åßíáé ç ÷áñÜ íá äßíåéò ÷áñÜ óôïõò Üëëïõò, åßíáé áõôü ðïõ ìáò âáóôÜåé óôç æùÞ. Ãé’ áõôü êïíôÜ óôá ðïéÞìáôÜ ìïõ äïêßìáóá íá ãñÜøù êáé ìåñéêÜ ôñáãïýäéá».

Γ. Δομή του έργου Ôï ôñáãïýäé áðïôåëåß ìéá åíéáßá èåìáôéêÞ åíüôçôá, üðïõ õìíåßôáé ç åëëçíéêÞ öýóç ôçí ðåñßïäï ôïõ êáëïêáéñéïý. Åðßóçò åîåôÜæåôáé ðþò ç åëëçíéêÞ öýóç áëëÜ êáé ç åíáëëáãÞ ôùí åðï÷þí åðéäñïýí óôï óõíáéóèçìáôéêü êüóìï ôïõ áíèñþðïõ.

311

Η ΑΓΑΠΗ Δ. Ανάλυση περιεχομένου ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï ðïßçìá áíáöÝñåôáé óôçí åëëçíéêÞ öýóç ôçí ðåñßïäï ôïõ êáëïΜΑΣ

êáéñéïý, áëëÜ êáé óôçí åðßäñáóÞ ôïõ óôïí óõíáéóèçìáôéêü êüóìï ôïõ áíèñþðïõ. Ôï ìáãåõôéêü êáëïêáßñé óôéò åëëçíéêÝò èÜëáóóåò, óå óõíäõáóìü ìå ôïí åñùôéóìü, ôï ëáìðñü öõóéêü ðåñéâÜëëïí, ôá äéÜöïñá áíôéêåßìåíá êáé ôéò êéíÞóåéò ôïõò, óõíéóôïýí Ýíáí ýìíï óôç æùÞ. Ç áðþëåéá üëùí áõôþí ôùí ðñïçãïýìåíùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ðïõ óõíïäåýïõí ôï åëëçíéêü êáëïêáßñé, áöÞíåé íá äéáöáíåß ìéá ëåðôÞ ìåëáã÷ïëßá. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç Åßíáé äýóêïëï, ó÷åäüí áèÝìéôï íá ðñïóðáèåßò íá åîáãÜãåéò ôï íüçìá áðü Ýíá óôé÷ïýñãçìá, ç äçìéïõñãßá ôïõ ïðïßïõ ïöåßëåôáé óå óõíáßóèçìá êáé áðïóêïðåß óå áõôü. Ôï óõãêåêñéìÝíï ðïßçìá áðåõèýíåôáé óôï óõíáßóèçìá ôïõ áíáãíþóôç êáé óôá áéóèÞìáôá ðïõ ôïõ ðñïêáëåß ôï Üêïõóìá ôïõ óôß÷ïõ óå óõíäõáóìü ìå ìïõóéêÞ, åöüóïí ðñüêåéôáé ãéá ôñáãïýäé. Ùóôüóï ìéá ðñþôç íïçìáôéêÞ ðñïóÝããéóç ìðïñåß íá ãßíåé ùò åîÞò: óôçí ðñþôç óôñïöéêÞ åíüôçôá ôïõ ôñáãïõäéïý, ç ðïéçôéêÞ öùíÞ áíáöÝñåé êÜðïéá ðñÜãìáôá ðïõ ÷Üèçêáí ìáæß ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ êáëïêáéñéïý: ç åéêüíá ìéá ãõíáßêáò ìå ìáýñá ìÜôéá êáé áíáêáôåìÝíá ìáëëéÜ áðü ôï ìåëôÝìé ôïõ êáëïêáéñéïý, ôï åñùôéêü ñáíôåâïý ðïõ åß÷å äþóåé ìáæß ôçò óå Ýíá îùêëÞóé, ôçí åéêüíá ôùí äýï ôïõò íá ðåñðáôïýí ÷Ýñé ìå ÷Ýñé. Ç ôåëåõôáßá áõôÞ åéêüíá ìÜëéóôá áðïôåëåß êáé ôï ñåöñÝí ôïõ ôñáãïõäéïý. Ç ðåñéãñáöÞ ôùí åéêüíùí ðïõ ÷Üèçêáí ìáæß ìå ôï êáëïêáßñé óõíå÷ßæåôáé êáé óôç äåýôåñç óôñïöÞ ôïõ ôñáãïõäéïý. «Ôá ìéóüëïãá ôá óâçóìÝíá», «ôïõò üñêïõò ðïõ Ýôñåìáí óôïí áÝñá»: Ý÷ïõìå ôéò ç÷çôéêÝò åéêüíåò ôùí ðåñéå÷ïìÝíùí ôïõ äéáëüãïõ ìåôáîý äýï åñáóôþí ôïõ êáëïêáéñéïý, ðïõ åßíáé óõíÞèùò ãåìÜôïé áðü ìéóüëïãá êáé üñêïõò ÷ùñßò áíôßêñéóìá, åöüóïí åßíáé ó÷Ýóåéò ðïõ Ý÷ïõí çìåñïìçíßá ëÞîåùò êáé äéáñêïýí üóï ôï êáëïêáßñé. «Ôá êáñáâüðáíá ôá óêåóìÝíá», «ìåò ôéò áöñüóêïíåò êáé ôá öýêéá»: èáëáóóéíÝò åéêüíåò ðïõ óõíèÝôïõí Ýíá åëëçíéêü, êáëïêáéñéíü ôïðßï.

312

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Êõñßáñ÷ç êáé åðáíáëáìâáíüìåíç åéêüíá ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé áõôÞ åíüò æåõãáñéïý ðïõ êñáôéÝôáé ÷Ýñé ÷Ýñé, êáé äßíåé åñùôéêü ñáíôåâïý óå ðáñáèáëÜóóéï ôïðßï. Ôï ôñáãïýäé åììÝóùò ðëçí óáöþò, èßãåé ôï èÝìá ôùí åñùôéêþí ó÷Ýóåùí ðïõ óõíÜðôïíôáé ôïõò êáëïêáéñéíïýò ìÞíåò, éäéáßôåñá óôç ÷þñá ìáò. Ïé ó÷Ýóåéò áõôÝò åßíáé ìåí ðïëý Ýíôïíåò áëëÜ Ý÷ïõí êáé çìåñïìçíßá ëÞîçò. Äéáñêïýí üóï äéáñêåß êáé ôï êáëïêáßñé. Ïé åñáóôÝò ôïõ êáëïêáéñéïý âéþíïõí ìå

åíèïõóéáóìü ôï áãíü åñùôéêü óôïé÷åßï êáé ôï óõíäÝïõí ìå ôçí åðï÷Þ, üðùò áõôü ðñïâÜëëåôáé ìÝóá óôçí åëëçíéêÞ öýóç. Ï åíèïõóéáóìüò êáé ôï ðÜèïò ôùí êáëïêáéñéíþí æåõãáñéþí öáßíåôáé áðü ôá ìéóüëïãá êáé ôïõò üñêïõò ðïõ áíôáëëÜóóïõí, ðïõ üìùò äåí åßíáé ðñáãìáôéêÜ, åöüóïí ÷Üíïíôáé êáé óâÞíïõí ìáæß ìå ôï êáëïêáßñé. Ôï êáëïêáßñé óôçí ÅëëÜäá äçìéïõñãåß áíÝìåëç êáé ÷áëáñÞ äéÜèåóç, ðïõ áðïôåëåß ãüíéìï Ýäáöïò ãéá ôï óõíáßóèçìá ôïõ Ýñùôá. Ïé ó÷Ýóåéò üìùò áõôÝò äéáñêïýí üóï äéáñêåß êáé ôï êáëïêáßñé.

Οδυσσέας Ελύτης

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία του έργου i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ. ÕðÜñ÷åé ãëùóóéêüò ðëïýôïò êáé ðïéêéëßá ðñïóåêôéêÜ åðéëåãìÝíùí ëÝîåùí. Óôï ôñáãïýäé õðåñôåñåß ç ÷ñÞóç ïõóéáóôéêþí êáé åðéèÝôùí, Ýíáíôé ôùí ñçìÜôùí, ðïõ üðïõ óõíáíôþíôáé âñßóêïíôáé óå áüñéóôï, èÝëïíôáò íá äåßîåé üôé üëá áõôÜ áíÞêïõí ïñéóôéêÜ óôï ðáñåëèüí. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé ãëáöõñü áëëÜ êõñßùò ãïñãü, ÷Üñç óôï áóýíäåôï ó÷Þìá ðïõ áðáíôÜôáé ó÷åäüí óå üëï ôï ðïßçìá, ìå åîáßñåóç ôï äßóôé÷ï ôïõ ñåöñÝí. Åðßóçò ãïñãüôçôá äßíåé óôï ðïßçìá êáé ç Ýëëåéøç óçìåßùí óôßîçò. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ ðïéÞìáôïò Ôï ðïßçìá áðïôåëåßôáé áðü äýï ï÷ôÜóôé÷åò óôñïöÝò. Ï óôß÷ïò åßíáé äåêáóýëëáâïò ðáñïîýôïíïò, åíþ ç ïìïéïêáôáëçîßá óôçí ðñþôç óôñïöÞ ìüíï åßíáé æåõãáñïðëå÷ôÞ (áââáããää). Óôç äåýôåñç óôñïöÞ ç ïìïéïêáôáëçîßá åßíáé æåõãáñùôÞ, áëëÜ áöÞíåé ôïí ðñþôï êáé ôïí ôÝôáñôï óôß÷ï áíïìïéïêáôÜëçêôïõò. Ôï ìÝôñï åßíáé äáêôõëéêü. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ô’ Üãñéï ìáëëß óïõ óôçí ôñéêõìßá», «ôá ìéóüëïãá ôá óâçóìÝíá», «ôïõò üñêïõò ðïõ Ýôñåìáí óôïí áÝñá». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «üëá ôá ðÞñå ôï êáëïêáßñé», «ôá ðÞãå ðÝñá», «ôïõò üñêïõò ðïõ Ýôñåìáí óôïí áÝñá». Åéêüíåò: ç åéêüíá ôçò ãõíáßêáò ìå áíáêáôåìÝíá ìáëëéÜ áðü ôçí ôñéêõìßá, ç åéêüíá ôïõ ñáíôåâïý, ç åéêüíá ôçò ãõíáßêáò, ç åéêüíá ôçò åêêëçóïýëáò, ç åéêüíá ôïõ æåõãáñéïý íá ðåñðáôÜ ÷Ýñé ÷Ýñé, ç åéêüíá ôùí óêéóìÝíùí êáñáâüðáíùí, ç åéêüíá ôïõ áöñïý ôçò èÜëáóóáò êáé ôùí öõêéþí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí óâçóìÝíùí ìéóüëïãùí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí üñêùí ðïõ ôñÝìïõí óôïí áÝñá. Áóýíäåôï ó÷Þìá: ïëüêëçñï ôï ðïßçìá åßíáé Ýíá áóýíäåôï ó÷Þìá, åêôüò áðü ôï åðáíáëáìâáíüìåíï ìïôßâï ôïõ ñåöñÝí ôïõ ôñáãïõäéïý.

313

Η ΑΓΑΠΗ ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ 1. Åíôïðßóôå ôéò êáëïêáéñéíÝò åéêüíåò ðïõ óõíèÝôïõí ôï ðïßçìá. ¼ðùò êáôáíïïýìå áìÝóùò áðü ôïí ôßôëï ôïõ ðïéÞìáôïò êáé üðùò ΜΑΣ

Þäç áíáöÝñáìå, Ýíá áðü ôá èåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé êáé ç ÅëëÜäá ôçí ðåñßïäï ôïõ êáëïêáéñéïý. Åéêüíåò ðïõ ôï ìáñôõñïýí áõôü åßíáé ïé åéêüíåò ôïõ óôß÷ïõ 11 («ôá êáñáâüðáíá ôá ó÷éóìÝíá») êáé ôïõ óôß÷ïõ 12 («ôéò áöñüóêïíåò êáé ôá öýêéá»). ¼ëåò áõôÝò åßíáé èáëáóóéíÝò åéêüíåò Üññçêôá óõíäåäåìÝíåò ìå ôï åëëçíéêü ôïðßï ôçí ðåñßïäï ôïõ êáëïêáéñéïý. ÔÝëïò êõñßáñ÷ç êáé åðáíáëáìâáíüìåíç êáëïêáéñéíÞ åéêüíá ôïõ ôñáãïõäéïý ç åéêüíá ôïõ æåõãáñéïý ðïõ ðåñðáôÜ ÷Ýñé ÷Ýñé, ìéá åñùôéêÞ ó÷Ýóç ðïõ ôçí «ðÞñå» ôï êáëïêáßñé, äçëáäÞ Ýëçîå ìå ôï ôÝëïò ôïõ êáëïêáéñéïý. 2. Ðïéï åßíáé ôï íüçìá ôïõ åðáíáëáìâáíüìåíïõ óôß÷ïõ «¼ëá ôá ðÞñå ôï êáëïêáßñé»; ÁõôÞ ç öñÜóç áðïôåëåß ôïí ðñþôï óôß÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò. Áñãüôåñá ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åðåîçãåß áõôÜ ôá «üëá», äçëáäÞ áíáëýåé ìå åéêüíåò áõôÜ ðïõ Ýëçîáí ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ êáëïêáéñéïý. Ìå ôï ôÝëïò ôï êáëïêáéñéïý ÷Üíïíôáé êáé üëåò áõôÝò ïé ìáãåõôéêÝò êáëïêáéñéíÝò åéêüíåò ôïõ åëëçíéêïý ôïðßïõ, áëëÜ êõñßùò ÷Üíåôáé ç åñùôéêÞ ó÷Ýóç ìå ìéá êïðÝëá. Ç áðþëåéá üëùí áõôþí áöÞíåé íá äéáöáíåß ìéá ëåðôÞ ìåëáã÷ïëßá. 3. Ìðïñåßôå íá áðïäþóåôå åéêáóôéêÜ ìéá åéêüíá ôïõ ðïéÞìáôïò; Ç áðÜíôçóç óôçí åñþôçóç áõôÞ Ýãêåéôáé óôçí êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá ôùí ìáèçôþí. Ðñïôåéíüìåíç ôå÷íéêÞ ãéá ôçí åéêáóôéêÞ áðüäïóç ôïõ ôñáãïõäéïý, áðïôåëåß ôï êïëÜæ. Ôçí ôå÷íéêÞ ôïõ êïëÜæ Üëëùóôå ÷ñçóéìïðïßçóå êáé ï ßäéïò ï Åëýôçò, ðïõ, åêôüò áðü ôá ðïéÞìáôá ðïõ Ýãñáøå, öéëïôÝ÷íçóå êáé éäéüìïñöïõò ðßíáêåò æùãñáöéêÞò ìå ôçí ôå÷íéêÞ áõôÞ.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðïéåò Üëëåò åéêüíåò èá ìðïñïýóáôå íá ðñïóèÝóåôå ãéá íá óõìðëçñþóåôå ôçí åéêüíá ôïõ êáëïêáéñéíïý åëëçíéêïý ôïðßïõ; 2. ÐñïóÝîôå ôç óôé÷ïõñãéêÞ ôå÷íéêÞ ôïõ ðïéÞìáôïò. Ôé ðáñáôçñåßôå; 3. Ðïéï íüçìá ìðïñåßôå íá áíôëÞóåôå áðü ôï óôß÷ï «ôïõò üñêïõò ðïõ Ýôñåìáí óôïí áÝñá».

314

Ο πιστός φίλος Όσκαρ Ουάιλντ

Α. Ο δημιουργός Ï ¼óêáñ ÏõÜéëíô ãåííÞèçêå óôï Äïõâëßíï êáé áíáôñÜöçêå óôïõò êüëðïõò ìéáò ðñïôåóôáíôéêÞò ïéêïãÝíåéáò. Ç ìçôÝñá ôïõ, ÔæÝéí ÖñáíôóÝóêá ¸ëôæé, Þôáí åðéôõ÷çìÝíç óõããñáöÝáò (ãíùóôÞ êáé ìå ôï øåõäþíõìï Speranza) åíþ ï ðáôÝñáò ôïõ, óåñ Ïõßëéáì ÏõÜéëíô, Þôáí åðéôõ÷çìÝíïò ãéáôñüò êáé ÷åéñïõñãüò. ÌÝ÷ñé ôçí çëéêßá ôùí åííÝá åôþí, ëÜìâáíå ìáèÞìáôá êáô’ ïßêïí åíþ ôçí ðåñßïäï 1864-1871 öïßôçóå óôï Portora Royal School, 160 ÷éëéüìåôñá Ýîù áðü ôçí ðüëç ôïõ Äïõâëßíïõ. ÌåôÜ ôçí áðïöïßôçóÞ ôïõ, óðïýäáóå óôï Trinity College ìÝ÷ñé ôï 1874 üðïõ äéáêñßèçêå ùò åîáéñåôéêüò öïéôçôÞò, êåñäßæïíôáò ãéá ôéò åðéäüóåéò ôïõ, ôï ×ñõóü ÌåôÜëëéï ÌðÝñêëåú, ôï ïðïßï áðïôåëïýóå ôç ìåãáëýôåñç ôéìçôéêÞ äéÜêñéóç ãéá öïéôçôÞ ôïõ êïëåãßïõ. Ôïõ ÷ïñçãÞèçêå åðéðëÝïí õðïôñïößá ãéá ôï Magdalen College ôçò Ïîöüñäçò, üðïõ êáé óõíÝ÷éóå ôéò óðïõäÝò ôïõ ìÝ÷ñé ôï 1878, ëáìâÜíïíôáò ôï âñáâåßï Newdigate ãéá ôçí ðïéçôéêÞ ôïõ óýíèåóç ìå ôßôëï ÑáâÝííá êáé áðïöïéôþíôáò ìå Üñéóôá. Ôçí ßäéá ðåñßïäï ðñÝðåé íá åðçñåÜóôçêå áðü ôï ñåýìá ôïõ áéóèçôéóìïý êáé ôéò èåùñßåò ôùí John Ruskin êáé Walter Pater, ïé ïðïßïé äßäáóêáí óôçí Ïîöüñäç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí óðïõäþí ôïõ ÏõÜéëíô. ÌåôÜ ôçí áðïöïßôçóÞ ôïõ áðü ôï êïëÝãéï, ï ÏõÜéëíô åãêáôáóôÜèçêå óôï Ëïíäßíï ìáæß ìå ôï ößëï ôïõ Öñáíê ÌÜéëò, ãíùóôü æùãñÜöï ôçò åðï÷Þò. Íùñßôåñá åß÷å ãíùñßóåé óôï Äïõâëßíï ôç Florence Balcome, ôçí ïðïßá êáé åñùôåýôçêå. Åêåßíç óõíäÝèçêå ôåëéêÜ ìå ôï óõããñáöÝá Ìðñáì Óôüêåñ, ãåãïíüò ðïõ öáßíåôáé ðùò áðïôÝëåóå ôï ëüãï ãéá ôïí ïðïßï ï ÏõÜéëíô åãêáôÝëåéøå ôçí Éñëáíäßá. Ôï 1881 äçìïóßåõóå ôçí ðñþôç ôïõ ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ (Poems), ç ïðïßá Ýëáâå êáé èåôéêÝò êñéôéêÝò, åíþ ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ ßäéïõ Ýôïõò ôáîßäåøå óôç ÍÝá Õüñêç ãéá ìéá óåéñÜ èåùñçôéêþí äéáëÝîåùí ðïõ Ýäùóå ãéá ôï áéóèçôéêü êßíçìá óôç Âñåôáíßá. Ï ÏõÜéëíô åß÷å ðñïãñáììáôßóåé áñ÷éêÜ íá ðáñáäþóåé ðåíÞíôá äéáëÝîåéò óå äéÜóôçìá ôåóóÜñùí ìçíþí, ùóôüóï ôåëéêÜ ç ðáñáìïíÞ ôïõ óôéò ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò äéÞñêåóå ðåñßðïõ Ýíá ÷ñüíï äßíïíôáò óôï äéÜóôçìá áõôü

315

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

óõíïëéêÜ 140 äéáëÝîåéò. ÅðéóôñÝöïíôáò áðü ôçí ÁìåñéêÞ, ï ÏõÜéëíô åðéóêÝöôçêå ôï Ðáñßóé üðïõ ïëïêëÞñùóå ôï äåýôåñï èåáôñéêü ôïõ Ýñãï The Dutchess of Padua ðïõ äå óçìåßùóå áîéïóçìåßùôç åðéôõ÷ßá. Áñãüôåñá ðñáãìáôïðïßçóå äéáëÝîåéò óôç Âñåôáíßá êáé ôçí Éñëáíäßá. ÊáôÜ ôçí ðáñáìïíÞ ôïõ óôï Äïõâëßíï, ãíþñéóå ôï êáëïêáßñé ôïõ 1884 ôçí Êüíóôáíò Ëüõíô, êüñç åýðïñçò éñëáíäéêÞò ïéêïãÝíåéáò, ôçí ïðïßá ðáíôñåýôçêå êáé ìáæß áðÝêôçóáí äýï ãéïõò, ôïí Cyril êáé ôïí Vyvyan. ÐñïêåéìÝíïõ íá óõíôçñÞóåé ïéêïíïìéêÜ ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, ï ÏõÜéëíô åñãÜóôçêå óå äéÜöïñá ðåñéïäéêÜ êáé åöçìåñßäåò ôçò åðï÷Þò, ìåôáîý áõôþí ç Paul Mall Gazette êáé ç åðéèåþñçóç Dramatic Review, ðáñÝ÷ïíôáò äçìïóéïãñáöéêÜ êåßìåíá êáé êñéôéêÝò. Ôçí ðåñßïäï 1887-1889 áíÝëáâå ôçí Ýêäïóç ôïõ ìçíéáßïõ ðåñéïäéêïý The Lady’s World, ôï ïðïßï ìåôïíüìáóå óå The Woman’s World êáé ðñïÝâç óå áëëáãÝò ìå óôü÷ï ôçí áëëáãÞ ôïõ ýöïõò ôïõ. Åéäéêüôåñá, ðñïÝâáëå êáëëéôå÷íéêÜ êáé ðïëéôéêÜ èÝìáôá, áðïóêïðþíôáò óôçí êáëëéÝñãåéá åíüò åõñýôåñá åõáéóèçôïðïéçìÝíïõ –êõñßùò ãõíáéêåßïõ– áíáãíùóôéêïý êïéíïý. ÅãêáôÝëåéøå ôï åã÷åßñçìÜ ôïõ äýï ÷ñüíéá áñãüôåñá. Ôá åðüìåíá ÷ñüíéá áðïôÝëåóáí ìßá éäéáßôåñá ðáñáãùãéêÞ ðåñßïäï óå ü,ôé áöïñÜ óôï ëïãïôå÷íéêü Ýñãï ôïõ ¼óêáñ ÏõÜéëíô. Ôï 1888 åêäüèçêå Ýíá áðü ôá ðéï ãíùóôÜ Ýñãá ôïõ, Ï åõôõ÷éóìÝíïò ðñßãêéðáò êáé Üëëá ðáñáìýèéá. Ôï ìïíáäéêü ìõèéóôüñçìá ôïõ, Ôï ÐïñôñÝôï ôïõ Íôüñéáí ÃêñÝç, åêäüèçêå óôçí ôåëéêÞ ôïõ ìïñöÞ ôï 1891, åíþ áðü ôï 1890 åß÷å ðáñïõóéáóôåß óôï ðåñéïäéêü Lippincott’s Magazine. Áñêåôïß êñéôéêïß áíáãíùñßæïõí óå áõôü áõôïâéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá êáé ðáñáëëçëéóìïýò áíÜìåóá óôïí êåíôñéêü Þñùá êáé ôï óõããñáöÝá. Ôï ßäéï âéâëßï ÷ñçóéìïðïéÞèçêå åíáíôßïí ôïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìåôáãåíÝóôåñçò äßêçò ôïõ, üôáí êáôçãïñÞèçêå ãéá ïìïöõëïöéëßá. Ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ 1892 ðáñïõóéÜóôçêå ç èåáôñéêÞ ôïõ êùìùäßá Ç ÂåíôÜëéá ôçò ëáßäçò Ïõßíôåñìçñ. Ìåôáîý ôùí ìåôáãåíÝóôåñùí èåáôñéêþí ôïõ Ýñãùí óõãêáôáëÝãïíôáé ôá Ìßá ãõíáßêá ÷ùñßò óçìáóßá, ¸íáò éäáíéêüò óýæõãïò êáé The Importance of Being Earnest.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

316

Ôï áõôïôåëÝò áõôü äéÞãçìá áðïôåëåß ìÝñïò ôçò óõëëïãÞò äéçãçìÜôùí ôïõ ¼óêáñ ÏõÜéëíô Ï åõôõ÷éóìÝíïò ðñßãêéðáò êáé Üëëåò éóôïñßåò, ðïõ åêäüèçêå ôï 1888. Ðñüêåéôáé ãéá ðáñáìýèéá ðïõ ï Âñåôáíüò ëïãïôÝ÷íçò Ýãñáøå ãéá ôá ðáéäéÜ ôïõ, áí êáé, üðùò åßðå ï ßäéïò, «äåí åßíáé éóôïñßåò ãéá ðáéäéÜ, áëëÜ ãéá ðáéäéêÝò øõ÷Ýò, áðü ï÷ôþ ùò ïãäüíôá ÷ñüíùí». Åäþ ðáñïõóéÜæåôáé áðïóðáóìáôéêÜ. Óôçí ðëÞñç ìïñöÞ ôïõ åßíáé Ýíáò ìýèïò ìå æþá. Ôçí éóôïñßá ôïõ ìéêñïý ×áíò êáé ôïõ ðáñáäüðéóôïõ ìõëùíÜ ôçí áöçãåßôáé óôá æþá ìéá êáñäåñßíá, ìå óôü÷ï íá íïõèåôÞóåé ôï íåñïðüíôéêá, ðïõ åßíáé ç

ðåñóüíá ôïõ ìõëùíÜ. Ôá êåßìåíá ôçò óõëëïãÞò áõôÞò áðåõèýíïíôáé óå ðáéäéÜ êáé Ý÷ïõí äéäáêôéêü êáé ðáñáéíåôéêü ÷áñáêôÞñá, ãé’ áõôü êáé áðïäßäïíôáé ìå ôç ìïñöÞ ôïõ ðáñáìõèéïý.

Όσκαρ Ουάιλντ

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ðÝíôå èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ï ìéêñïýëçò ×áí… Åßíáé ïëïöÜíåñï»: Ï ðéóôüôåñïò ößëïò ôïõ ×áíò êáé ïé èåùñßåò ôïõ ãéá ôç öéëßá. 2ç åíüôçôá: «Íùñßò ôï Üëëï ðñùß… åßðå êáé óôñþèçêå áìÝóùò óôç äïõëåéÜ»: Ç åðßóêåøç ôïõ ìõëùíÜ óôï óðßôé ôïõ ×áíò êáé ôï êáñïôóÜêé». 3ç åíüôçôá: «¼ìùò ðïôÝ äåí êáôÜöåñíå… ðïëý êáëüò ìáèçôÞò»: Ï ×áíò óõíå÷ßæåé íá åñãÜæåôáé ãéá ôï ìõëùíÜ. 4ç åíüôçôá: «¸íá âñÜäõ ëïéðüí… êáé ôï ìåôÝöåñáí óôï óðßôé ôïõ»: Ôï ôåëåõôáßï èÝëçìá ôïõ ìõëùíÜ. 5ç åíüôçôá: «¼ëïé ðÞãáí óôçí êçäåßá… ôï ôßìçìá ôçò ãåííáéïäùñßáò»: Ç êçäåßá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç áëçèéíÞ öéëßá êáé ðþò áõôÞ ìðïñåß íá ôïíéóôåß ìÝóá áðü ôï áñíçôéêü ðáñÜäåéãìá ôçò õðïêñéôéêÞò öéëßáò. ÈåìáôéêÜ ôï áðüóðáóìá èßãåé êáé ôç ó÷Ýóç ôçò öéëßáò ìå ôçí áñåôÞ ôçò ãåííáéïäùñßáò êáé ðþò áõôÜ ôá äýï ó÷åôßæïíôáé ìå ôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ êáé åéäéêÜ ôïõ ðáéäéïý. ÅðéðëÝïí åîåôÜæåôáé ôï èÝìá ôùí ãíÞóéùí óõíáéóèçìÜôùí, óå áíôéäéáóôïëÞ ìå ôá õðïêñéôéêÜ. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï äéÞãçìá áõôü ðáñïõóéÜæåôáé ìå ôç ìïñöÞ ðáñáìõèéïý. Áðü ôçí ðñþôç êéüëáò ãñáììÞ, ï óõããñáöÝáò êáôïñèþíåé íá ðáñïõóéÜóåé ôá êõñéüôåñá ðñüóùðá ôïõ êåéìÝíïõ, ðïõ åßíáé Ýíá ìéêñü áãüñé, ï ×áíò êáé ï ðéï ðéóôüò ößëïò ôïõ, ï ðëïýóéïò ìõëùíÜò. Áðü ôçí áñ÷Þ âëÝðïõìå ôç ó÷Ýóç ìåôáîý ôùí äõï ôïõò. Ï ìõëùíÜò åßíáé ï óõìâïõëÜôïñáò ôïõ ìéêñïý ×áíò óå èÝìáôá öéëßáò. Áõôüò ôïõ õðïäåéêíýåé ðþò ðñÝðåé íá óõìðåñéöÝñåôáé Ýíáò óùóôüò ößëïò êáé ôï ìéêñü áãüñé êÜíåé ôï ðáí ãéá á öáíåß ðñáêôéêÜ áíôÜîéïò óå áõôÝò ôéò ïäçãßåò. Áðü ôçí ðñþôç áõôÞ åíüôçôá ï áíáãíþóôçò êáôáëáâáßíåé üôé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ïé èåùñßåò ôïõ ìõëùíÜ ðåñß öéëßáò åßíáé õðïêñéôéêÝò, åöüóïí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êïéôÜæåé ìüíï ôï óõìöÝñïí ôïõ. Ï áöçãçôÞò óêüðéìá âÜæåé ôç öñÜóç «ÊáìéÜ öïñÜ ùóôüóï ïé ãåßôïíåò... êïðÜäé ìáëëéáñÜ áñíéÜ» íá ðñïÝñ÷ïíôáé

317

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

318

áðü ôï óôüìá ôùí ãåéôüíùí, èÝëïíôáò íá åðéóçìÜíåé ôçí áöÝëåéá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôï ×áíò êáé ðïõ äåí öáíôÜæåé åîùðñáãìáôéêÞ, åðåéäÞ åßíáé ðáéäß. ÓõãêåêñéìÝíá ï ìõëùíÜò ôïí åêìåôáëëåýåôáé ìå üðïéïí ôñüðï ìðïñåß. Áñ÷éêÜ, ìå ôï ðñüó÷çìá üôé ïé áëçèéíïß ößëïé ðñÝðåé íá ìïéñÜæïíôáé ôá ðÜíôá, óå êÜèå åõêáéñßá áðïóðÜ áðü ôï ìéêñü ×áíò ìåãÜëç ðïóüôçôá áðü ôïõò êáñðïýò ôïõ êÞðïõ ôïõ ðïõ ìå ôüóï êüðï êáé ìåñÜêé êáëëéåñãåß. Ï êÞðïò áõôüò åßíáé ôï ìïíáäéêü ìÝóïí âéïðïñéóìïý ãéá ôï ìéêñü. Áõôü óçìáßíåé üôé êáôáöÝñíåé íá ôá âãÜæåé ðÝñá ôçí Üíïéîç êáé ôï êáëïêáßñé, áëëÜ äõóêïëåýåôáé ðïëý ôï ÷åéìþíá, ðïõ ç ðáñáãùãÞ óôáìáôÜåé. ÕðïöÝñåé áðü ôï êñýï êáé áðü ôçí ðåßíá, áëëÜ ï «ðéóôüò ôïõ ößëïò», ï ìõëùíÜò, ü÷é ìüíï äåí ôïí åðéóêÝðôåôáé ôéò äýóêïëåò áõôÝò ìÝñåò, áëëÜ ïýôå ôïõ ðñïóöÝñåé ôï ðáñáìéêñü ãéá íá éêáíïðïéÞóåé ôçí ðåßíá ôïõ. ÊÜèå áðÜíèñùðç ðñÜîç ôïõ ôç óõíüäåõå êáé áðü ìéá èåùñßá («Äåí ùöåëåß íá ðÜù…íá ìçí ôïõò åíï÷ëïýìå ì’ åðéóêÝøåéò»). ¼ôáí ç ïéêïãÝíåéá ôïõ ìõëùíÜ ðñïóðáèåß íá ôïí óõíåôßóåé åêåßíïò ðáñïõóéÜæåôáé áíÝíäïôïò óôéò áðüøåéò ôïõ ðåñß óùóôÞò öéëßáò. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá âëÝðïõìå ôï ìõëùíÜ íá åðéóêÝðôåôáé ãéá ðñþôç öïñÜ ôï óðßôé ôïõ ×áíò, ü÷é áðü åíäéáöÝñïí, áëëÜ ãéá íá åéóðñÜîåé ôá ÷ñÞìáôÜ ôïõ áðü Ýíá óáêß áëåýñé ðïõ åß÷å äþóåé óôï ìéêñü. Ôï êñýï êáé ç ðåßíá Ý÷ïõí êáôáâÜëåé ôï ×áíò, ðïõ äåí ìðïñåß êáí íá óçêùèåß áðü ôï êñåâÜôé ãéá íá êáëùóïñßóåé ôï ößëï ôïõ. Óå Ýíá áðïêïñýöùìá èñÜóïõò ï ìõëùíÜò ôïí êáôçãïñåß ãéá ôåìðÝëç, êÜíïíôáò Ýôóé ôï ìéêñü íá áéóèÜíåôáé åíï÷Ýò êáé íá áðïëïãåßôáé. ÁìÝóùò ï ìõëùíÜò ôïý áðïêáëýðôåé ôï óêïðü ôçò åðßóêåøÞò ôïõ: áíÝèåóå óôï ìéêñü íá åðéóêåõÜóåé ôç óôÝãç ôçò áðïèÞêçò ôïõ. Ðáñüëï ðïõ ï ìéêñüò åß÷å íá öñïíôßóåé ôïí êÞðï ôïõ, ôï öéëüôéìü ôïõ äåí ôïõ åðéôñÝðåé íá áñíçèåß. Ùò áíôÜëëáãìá ï ìõëùíÜò õðüó÷åôáé íá ôïõ ÷áñßóåé ôï êáñïôóÜêé ôïõ. ¸ôóé êé Ýãéíå. ¼ìùò ç èåùñßá ôïõ ìõëùíÜ üôé «äåí õðÜñ÷åé êáëýôåñç äïõëåéÜ áðü áõôÞ ðïõ êÜíåé êáíåßò ãéá ôïõò Üëëïõò», äå óõìâéâáæüôáí ìüíï óôçí åðéóêåõÞ ìüíï ôçò áðïèÞêçò. Ï ìéêñüò Ýðñåðå íá âïóêÞóåé êáé ôá ðñüâáôá ôïõ ìõëùíÜ ãéá íá áðïäåßîåé üôé åßíáé ðñáãìáôéêüò ößëïò. Êáé áõôü ôï èÝëçìá éêáíïðïéÞèçêå áðü ôï ×áíò. 3ç åíüôçôá:Óôçí ôñßôç åíüôçôá ï áöçãçôÞò áíáöÝñåé üôé ï ìéêñüò äåí êáôÜöåñíå ôåëéêÜ ðïôÝ íá áó÷ïëçèåß ìå ôéò äéêÝò ôïõ åñãáóßåò, ãéáôß ï ìõëùíÜò óõíå÷þò ôïí åðéâÜñõíå ìå áðïóôïëÝò, åíþ ôï êáñïôóÜêé äåí ôï åß÷å ëÜâåé áêüìç. Ï ìéêñüò óõ÷íÜ áðåëðßæåôáé áëëÜ ïé óêÝøåéò áõôÝò ãñÞãïñá óâÞíïõí áðü ôï ìõáëü ôïõ, üôáí èõìÜôáé üôé ï ìõëùíÜò åßíáé ï êáëýôåñüò ôïõ ößëïò, áëëÜ êõñßùò åßíáé ãåííáéüäùñïò

åöüóïí ðñïóöÝñèçêå íá ôïõ ÷áñßóåé ôï êáñïôóÜêé ôïõ. 4ç åíüôçôá: Óôçí ôåëåõôáßá åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ôåëåõôáßïõ èåëÞìáôïò ðïõ Ýöåñå åéò ðÝñáò ï ×áíò êáé ðïõ Ýìåëëå íá åßíáé êáé ôï ôåëåõôáßï, üðùò âëÝðïõìå óôç óõíÝ÷åéá. Ç áðëçóôßá ôïõ ìõëùíÜ äåí Ý÷åé ôÝëïò. ¸íá âñÜäõ ðïõ ï êáéñüò Þôáí áóõíÞèéóôá áãñéåìÝíïò ï ìõëùíÜò ÷ôõðÜ ôçí ðüñôá ôïõ ×áíò êáé ôïõ æçôÜ íá ôñÝîåé ìÝóá óôç íý÷ôá êáé óôçí êáôáéãßäá íá öÝñåé ôï ãéáôñü íá âïçèÞóåé ôï ìéêñü ãéï ôïõ ðïõ Ýðåóå êáé ÷ôýðçóå. Ï ßäéïò äåí ðÞãáéíå, ü÷é ãéáôß õðÞñ÷å êÜðïéï êþëõìá ãé’ áõôü, áëëÜ ãéáôß Ýêñéíå üôé Ýôóé èá Þôáí êáëýôåñá. ¼ôáí ìÜëéóôá ï ìéêñüò äÝ÷åôáé áìÝóùò íá âïçèÞóåé ôï ößëï ôïõ óôç äýóêïëç áõôÞ óôéãìÞ ôïõ, áëëÜ ôï ìüíï ðïõ ôïõ æçôÜåé åßíáé íá ôïõ äáíåßóåé ôï öáíÜñé ôïõ, åêåßíïò áñíåßôáé. Ôï ðñüóùðï ôïõ ìõëùíÜ ãßíåôáé ðëÝïí áðïêñïõóôéêÜ áðÜíèñùðï ãéá ôïí áíáãíþóôç. Ï ìéêñüò ôåëéêÜ ðçãáßíåé êáé ÷ùñßò ôï öáíÜñé. ¸ðåéôá áðü ôñåéò þñåò äñüìï êáôáöÝñíåé íá âñåé ôï ãéáôñü êáé íá ôïí åéäïðïéÞóåé ãéá ôï ôé óõíÝâáéíå. ¼ìùò ï ×áíò äåí ìðüñåóå íá áíôÝîåé ôçí åðéóôñïöÞ. Ï ãéáôñüò ðÞãáéíå ìðñïóôÜ êáé ï ìéêñüò ×áíò êáôáðïíçìÝíïò ðñï÷ùñïýóå óôï óêïôÜäé êáé óôï äõíáôü áÝñá. ¸÷áóå ôï äñüìï ôïõ êáé ðíßãçêå óå Ýíá ÷áíôÜêé. 5ç åíüôçôá: Óôçí ðÝìðôç åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôçí êçäåßá ôïõ ×áíò óôçí ïðïßá, ï ìõëùíÜò Þèåëå ôçí ðñùôïêáèåäñßá, ùò ï êáëýôåñïò ößëïò ôïõ ìéêñïý. Óôá ôåëåõôáßá ëüãéá ôïõ ìõëùíÜ, ï áöçãçôÞò óõìðëçñþíåé ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï ôï ðïñôñÝôï ôïõ ìõëùíÜ ðáñïõóéÜæïíôÜò ôïí íá óõãêéíåßôáé ôåëéêÜ ãéá ôï ÷áìü ôïõ ×áíò. Ôïí âëÝðïõìå üìùò íá ìÝíåé ðéóôüò óôéò áðáñÜäåêôåò èåùñßåò ôïõ ðåñß öéëßáò. Äåí áíáãíùñßæåé óå êáìßá ðåñßðôùóç ôçí åõèýíç ðïõ Ý÷åé ãéá ôïí Üäéêï ÷áìü ôïõ ìéêñïý ðáéäéïý. Áíôßèåôá åìöáíßæåôáé íá èõìÜôáé ôï êáñïôóÜêé ðïõ åß÷å õðïó÷åèåß óôï ×áíò êáé ðïõ ôåëéêÜ äåí ôïõ Ýäùóå ðïôÝ, êáé íá ôï èåùñåß ðñÜîç ãåííáéïäùñßáò áðü ìÝñïõò ôïõ. ÅðåéäÞ üìùò, ìÜëëïí ãéá ðñþôç öïñÜ, åìöáíßæåôáé íá ðñïóöÝñåé êÜôé êé åêåßíïò óå áíôÜëëáãìá, èåùñåß üôé ç õðüó÷åóÞ ðïõ åß÷å äþóåé óôï ×áíò ãéá ôï êáñïôóÜêé Þôáí áõôÞ ðïõ ôåëéêÜ åõèýíåôáé ãéá ôï üôé ï ×áíò ÷Üèçêå. Ï ìõëùíÜò ðéóôåýåé üôé ç óöïäñÞ åðéèõìßá ôïõ ×áíò ãéá ôï êáñïôóÜêé Þôáí áõôÞ ðïõ ôïí Ýêáíå íá ðñáãìáôïðïéåß üëåò ôéò åðéèõìßåò ôïõ ìõëùíÜ êáé ü÷é ïé õðïêñéôéêÝò ôïõ èåùñßåò ãéá ôç öéëßá. Ãé’ áõôü Üëëùóôå õðüó÷åôáé íá ìç öáíåß ðïôÝ îáíÜ óôï ìÝëëïí ãåííáéüäùñïò. Ôïí âëÝðïõìå ëïéðüí íá ðáñáìÝíåé áäéüñèùôïò ·áêüìá êáé Ýíá ôüóï óõãêëïíéóôéêü ãåãïíüò, üðùò åßíáé ï èÜíáôïò ôïõ ðáéäéïý, äåí ìðïñåß íá ôïí êÜíåé íá óõíåéäçôïðïéÞóåé ôçí áðïôñüðáéá óôÜóç ôïõ Þ êáé ôçí åõèýíç ôïõ ãéá ôï èÜíáôü ôïõ. Ìå ëïãéêïöáíÞ åðé÷åéñÞìáôá ðñïóðáèåß íá ðåßóåé ôïí åáõôü ôïõ êáé ôïõò Üëëïõò ãéá ôç ãíÞóéá öéëéêÞ ôïõ óõìðåñéöïñÜ áðÝíáíôé óôï ìéêñïýëç ×áíò.

Όσκαρ Ουάιλντ

319

Η ΑΓΑΠΗ iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí: ΓΙΑ ΤΟΥΣ ×áíò – ìõëùíÜò: Ìå ìéá óõãêñéôéêÞ èåþñçóç ôùí äýï ðñùôáãùíéΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ óôþí, äéáêñßíïõìå üôé ï Ýíáò âñßóêåôáé óôïí áíôßðïäá ôïõ Üëëïõ. ΜΑΣ ×áíò öôù÷üò áöåëÞò ïëéãáñêÞò áëôñïõéóôÞò ãåííáéüäùñïò åõãåíÞò öéëüôéìïò åõáßóèçôïò óõíáéóèçìáôéêüò ñïìáíôéêüò åýèñáõóôïò öéëïìáèÞò èõóéÜæåôáé ãéá ôïõò Üëëïõò ãåííáßïò

ÌõëùíÜò ðëïýóéïò ðïíçñüò Üðëçóôïò, á÷üñôáãïò åãùðáèÞò öéëÜñãõñïò, ðáñáäüðéóôïò áãåíÞò , ó÷åäüí Üîåóôïò áóõãêßíçôïò áðÜíèñùðïò, áíáßóèçôïò áðáèÞò óêëçñüò áäéÜöïñïò óõìöåñïíôïëüãïò åêìåôáëëåõôÞò èñáóýò áìåôáêßíçôïò óôéò áðüøåéò ôïõ

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôçò ìåôÜöñáóçò ôïõ êåéìÝíïõ áðü ôçí áããëéêÞ óôçí åëëçíéêÞ åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ êáé äåí ðáñïõóéÜæåé äõóêïëßåò Þ éäéùìáôéóìïýò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ëéôü êáé ôáéñéÜæåé áðüëõôá óôçí áôìüóöáéñá åíüò ðáéäéêïý ðáñáìõèéïý, üðùò åßíáé ôï äéÞãçìá óôï ïðïßï åíôÜóóåôáé ôï áðüóðáóìá. ÌÝóù ôçò åêöñáóôéêÞò ëéôüôçôáò áðïôõðþíïíôáé ìå Ýíôå÷íï ôñüðï ôá ðñüóùðá ôïõ êåéìÝíïõ. Óå ïñéóìÝíá óçìåßá ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ äåí áðïöåýãåé ôï ìåëïäñáìáôéóìü. Ï äéÜëïãïò äßíåé æùíôÜíéá êáé ïé åéêüíåò ðñïóöÝñïõí ðáñáóôáôéêüôçôá óôçí áöÞãçóç.

320

iii) ÁöÞãçóç Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò åßíáé äéÞãçóç óå ôñßôï ðñüóùðï áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ – Ýììåóç áöÞãçóç. ÐïëëÜ åßíáé ôá ìïñöéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ êáèéóôïýí ôï êåßìåíï «Ýíôå÷íï» ðáñáìýèé: áöçãçìáôéêïß ôñüðïé (áöÞãçóç – äéÜëïãïé), áïñéóôßá ÷ñüíïõ êáé ôüðïõ, åêöñáóôéêÞ ëéôüôçôá, ó÷çìáôéêïß ÷áñáêôÞñåò.

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «åñ÷üôáí ï ÷åéìþíáò», «íá Ýñèåé ç Üíïéîç», «ôïí ÐñïóùðïðïéÞóåéò ðÞñå ï ýðíïò», «ìÞðùò íïìßóïõí ôá ëïõëïýäéá», «ôïí Ýðéáíå áðåëðéóßá», «ï Üíåìïò ëõóóïìáíïýóå». ÌåôáöïñÝò: «üóï êñáôÜåé ôï ÷éüíé», «õðÝöåñå áðü ìïíáîéÜ», «ôñßðáôï óðßôé», «Ý÷åé óôåíá÷þñéåò», «íá ôá ìðåñäåýïõìå», «áõôü ðïõ Ý÷åé óôï ìõáëü ôïõ», «ôé üìïñöá ðïõ èá ôá ðåñÜóù óôïí êÞðï ìïõ», «óôñþèçêå áìÝóùò óôç äïõëåéÜ», «ìáêñéíÜ èåëÞìáôá», «ç íý÷ôá Þôáí Üãñéá», «ðç÷ôü ôï óêïôÜäé», «Ý÷áóå ôï äñüìï», «ðáñáåßíáé âáñý ôï ôßìçìá ôçò ãåííáéïäùñßáò». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ ìõëùíÜ íá ãåìßæåé ôéò ôóÝðåò ôïõ ìå êáñðïýò áðü ôïí êÞðï ôïõ ×áíò, ç åéêüíá ôïõ ×áíò íá õðïöÝñåé áðü ôï êñýï êáé ôçí ðåßíá, ç åéêüíá ôçò ïéêïãÝíåéáò ôïõ ìõëùíÜ, ç åéêüíá ôïõ ðÜóôïñá, ç åéêüíá ôïõ êïõñáóìÝíïõ ×áíò, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí ðïõëéþí ðïõ êåëáçäïýí, ç åéêüíá ôçò ðïñåßáò ôïõ ×áíò ðñïò ôï âïõíü, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ÷ôõðÞìáôïò óôçí ðüñôá, ç åéêüíá ôçò êáôáéãßäáò, ç åéêüíá ôïõ ìõëùíÜ ìå ôï öáíÜñé, ç åéêüíá ôçò äýóêïëçò ðïñåßáò ôïõ ×áíò ãéá íá âñåé ôï ãéáôñü, ç åéêüíá ôçò åðéóôñïöÞò ôïõ ×áíò ìå ôï ãéáôñü, ç åéêüíá ôçò êçäåßáò, ç åéêüíá ôïõ ìõëùíÜ óôçí êçäåßá, ç åéêüíá ôïõ êáñïôóéïý. Áíôßèåóç: Óå üëï ôï êåßìåíï ðáñáêïëïõèïýìå ôçí áíôßèåóç áíÜìåÁíôßèåóç óá óôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ×áíò êáé ôï ìõëùíÜ, áëëÜ êáé ôçí áíôßèåóç áíÜìåóá óôá ëüãéá ôïõ ìõëùíÜ êáé ôá Ýñãá ôïõ.

Όσκαρ Ουάιλντ

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá óáò ðñïêáëåß ï ôßôëïò ðñéí êáé ýóôåñá áðü ôçí áíÜãíùóç ôïõ êåéìÝíïõ. ¼ôáí äéáâÜæåé êáíåßò ôïí ôßôëï ôïõ êåéìÝíïõ, èåùñåß üôé ç õðüèåóÞ ôïõ èá êéíçèåß ãýñù áðü ôï èÝìá ôçò áëçèéíÞò öéëßáò êáé èá êÜíåé ëüãï ãéá Ýíáí ðéóôü ößëï. ¾óôåñá áðü ôçí áíÜãíùóç ôïõ êåéìÝíïõ üìùò êáôáëáâáßíïõìå üôé êÜèå Üëëï ðáñÜ áõôü éó÷ýåé. Ï ìõëùíÜò èåùñçôéêÜ ìüíï åßíáé ï ðéóôüôåñïò ößëïò ôïõ êáëüøõ÷ïõ êáé áöåëïýò ×áíò, åíþ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ëåéôïõñãåß ìüíï êáé áðïêëåéóôéêÜ ãéá ôï ðñïóùðéêü ôïõ üöåëïò êáé óõìöÝñïí. ÁíôéèÝôùò ï ×áíò åßíáé áõôüò ðïõ áíôáðïêñßíåôáé Üñéóôá óôïí ôßôëï ôïõ êåéìÝíïõ, åöüóïí áõôüò áðïäåéêíýåôáé ï ðéóôüôåñïò ößëïò ôïõ ìõëùíÜ. Åêåßíïò åßíáé ðïõ ôïõ ðñïóöÝñåé áðëü÷åñá ü,ôé Ý÷åé, Ýóôù êé áí ï ìõëùíÜò äåí Ý÷åé áíÜãêç. Åêåßíïò åßíáé ðïõ áðáñíéÝôáé ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ åðéèõìßåò ðñïêåéìÝíïõ íá åñãáóôåß ãéá ôï ößëï ôïõ. Åêåßíïò åßíáé ðïõ ôåëéêÜ èõóéÜæåôáé ãéá íá âïçèÞóåé ôï ößëï ôïõ óôç äýóêïëç óôéãìÞ, üôáí åìöáíßæåôáé íá ôïí Ý÷åé áíÜãêç. Ï áíáãíþóôçò, ëïéðüí, áéóèÜíåôáé ôçí ôñáãéêÞ åéñùíåßá ðïõ åìðåñé-

321

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

Ý÷åé ï ôßôëïò êáé íéþèåé èëßøç ãéá ôçí ðëÜíç óôçí ïðïßá õðÝðåóå ï ×áíò èÝëïíôáò íá áêïëïõèÞóåé ôéò óõìâïõëÝò ôïõ ìõëùíÜ, ðñïêåéìÝíïõ íá ãßíåé Ýíáò ðéóôüò ößëïò, åíþ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá Þôáí Þäç ï ðéóôüôåñïò ößëïò. 2. Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá êáôáëÞãåôå ó÷åôéêÜ ìå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ðëïýóéïõ ìõëùíÜ; ËÜâåôå õðüøç ôç ãåíéêüôåñç óõìðåñéöïñÜ ôïõ áðÝíáíôé óôï ìéêñïýëç ×áíò áëëÜ êáé ôá ôåëåõôáßá ëüãéá ôïõ. Ï ðëïýóéïò ìõëùíÜò ðáñïõóéÜæåôáé óå üëï ôï êåßìåíï íá åêìåôáëëåýåôáé ìå êÜèå ôñüðï ôï ìéêñü ðáéäß. Áðïêïìßæåé ðñïóùðéêü üöåëïò ü÷é ìüíï áðü ôçí åñãáóßá ôïõ áëëÜ êáé áðü ôïí áöåëÞ êáé áèþï ÷áñáêôÞñá ôïõ. ÊÜíåé ôï ×áíò íá ðéóôåýåé üôé äåí áíôáðïêñßíåôáé óôï ðñüôõðï ôïõ ðéóôïý ößëïõ êáé ôïí áíáãêÜæåé ìÝóá áðü áõôÞí ôçí ðëÜíç íá åñãÜæåôáé óêëçñÜ, óõ÷íÜ îåðåñíþíôáò ôá üñéá ôçò áíôï÷Þò ôïõ, ãéá íá áðïäåßîåé üôé åßíáé Üîéïò ößëïò, åíþ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá éó÷ýåé ôï áíôßèåôï. Ìüíï ðïõ óôçí ðñÜîç, ôç öéëßá åöáñìüæåé ìüíï ï ×áíò åíþ ï ìõëùíÜò èÝôåé ôïõò üñïõò êáé ùöåëåßôáé ìüíï, ÷ùñßò ðïôÝ ï ßäéïò íá ðñïóöÝñåé ôï ðáñáìéêñü. ÕðÞñîáí ìÜëéóôá óôéãìÝò ðïõ êáé ï ×áíò åß÷å ðñáãìáôéêÞ áíÜãêç áðü ôç óõìðáñÜóôáóç ôïõ ×áíò, çèéêÞ êáé õëéêÞ, áëëÜ åêåßíïò ìÝíåé áóõãêßíçôïò êáé áäéáöïñåß. ¼ëá áõôÜ óôïé÷åéïèåôïýí ôçí ðñïóùðéêüôçôá åíüò áíèñþðïõ ðïíçñïý êáé óõìöåñïíôïëüãïõ, åãùðáèïýò êáé áðÜíèñùðïõ, ðáñáäüðéóôïõ êáé Üðëçóôïõ, óêëçñïý êáé áðáèÞ. ËáìâÜíïíôáò üìùò õðüøç ôá ëüãéá ôïõ óôçí êçäåßá ôïõ ìéêñïý ×áíò êáôáëáâáßíïõìå üôé ï ßäéïò ðñÜãìáôé ðéóôåýåé üëåò áõôÝò ôéò èåùñßåò ôïõ ðåñß óùóôÞò öéëßáò. Ç óêÝøç ôïõ åßíáé ôüóï Üêáìðôç ðïõ äå óõíåéäçôïðïéåß üôé ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ áðÝíáíôé óôï ìéêñü ðáéäß áðïäåß÷èçêå åãêëçìáôéêÞ. Ç öéëáñãõñßá ôïõ êáé ï åãùéóìüò ôïõ åßíáé ôüóï Ýíôïíá, ðïõ ôïí êÜíïõí íá èåùñåß üôé ï ðéóôüò ößëïò Ýôóé ðñÝðåé íá åßíáé. Ôá ôåëåõôáßá ôïõ ëüãéá áðïôåëïýí ëïãéêïöáíÞ åðé÷åéñÞìáôá ãéá íá ðåßóåé ôïõò Üëëïõò, áëëÜ êõñßùò ôïí åáõôü ôïõ, üôé ðñÜãìáôé ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ Þôáí ãíçóßùò öéëéêÞ áðÝíáíôé óôï ìéêñü.

322

3. Ðþò íïìßæåôå üôé èá óõìðåñéöÝñïíôáí óôï ×áíò Ýíáò áëçèéíÜ ðéóôüò ößëïò; Ðéóôüò ößëïò åßíáé áõôüò ðïõ óå áãáðÜåé êáé óå íïéÜæåôáé ü÷é óôéò ÷áñÝò áëëÜ êõñßùò óôéò ëýðåò. Åßíáé áõôüò ðïõ óôÝêåôáé óôï ðëÜé óïõ êáé óïõ óõìðáñáóôÝêåôáé ìå êÜèå ôñüðï, üôáí ôï Ý÷åéò áíÜãêç. Êáé ãé’ áõôÞí ôïõ ôçí ðñïóöïñÜ äå æçôÜåé áíôÜëëáãìá. ¸íáò ôÝôïéïò ößëïò, ëïéðüí, èá âïçèïýóå ôï ×áíò óôéò äýóêïëåò óôéãìÝò ôïõ, ðïõ, üðùò öáßíåôáé óôï êåßìåíï, Þôáí ðïëëÝò. Èá ôïõ ðñüóöåñå öáãçôü êáé óôÝãç ôïõò äýóêïëïõò ìÞíåò ôïõ ÷åéìþíá ðïõ ï ×áíò áíôéìåôùðßæåé äõóêïëßåò åðéâßùóçò, èá ôïí åðéóêåðôüôáí

ãéá íá ìç íéþèåé ìïíáîéÜ áêüìç, èá ôïí âïçèïýóå óôç öñïíôßäá ôïõ êÞðïõ ôïõ ãéá íá ìçí êïõñÜæåôáé ôüóï ðïëý Ýíá ìéêñü ðáéäß. ÃåíéêÜ èá ðñïóðáèïýóå ìå ïðïéïíäÞðïôå ôñüðï ìðïñïýóå íá ôïí áíáêïõößóåé êáé íá ôïõ óõìðáñáóôáèåß êáé ü÷é íá áðïêïìßóåé üöåëïò áðü áõôüí.

Όσκαρ Ουάιλντ

4. ÃñÜøôå óå ìéá ðáñÜãñáöï ðþò óõìðåñéöÝñåôáé Ýíáò áëçèéíüò ößëïò. «Öéëßá åßíáé ç áñåôÞ, ðïõ ìå ôï äÝóéìï ôçò áãÜðçò äÝíåé äýï øõ÷Ýò. ×áñáêôçñéóôéêü ôçò ôï Üíïéãìá ôçò øõ÷Þò, ç áöïóßùóç, ç êïéíÞ óõììåôï÷Þ óôç ÷áñÜ, óôïí ðüíï êáé óôçí åëðßäá. Ç êïéíÞ øõ÷éêÞ öñïíôßäá, ôï áìïéâáßï äüóéìï êáé ðÜñóéìï, ÷ùñßò áõôü íá ëïãáñéÜæåôáé êáé íá ìåôñéÝôáé. Ç ãíÞóéá öéëßá äåí îÝñåé ôé èá ðåé åãùéóìüò êáé óõìöÝñïí. Äåí îÝñåé ôé èá ðåé ùöÝëåéá êáé æçìéÜ, äåí áðïâëÝðåé óå óêïðéìüôçôá. Ôï Üëëï ðñüóùðï, ôï ößëï ìáò, ôïí âëÝðïõìå óáí éóüôéìü ìáò, äçëáäÞ óáí Ýíáí Üëëï åáõôü ìáò. Äå÷üìáóôå ìÝóá ìáò ôï åãþ ôïõ». É. Í. Îçñïôýñçò Öéëßá åßíáé ç âáèýôåñç ðíåõìáôéêÞ êáé øõ÷éêÞ åðáöÞ êáé åðéêïéíùíßá ìåôáîý äýï Þ êáé ðåñéóóïôÝñùí áíèñþðùí, ç ïðïßá óôçñßæåôáé óôçí áìïéâáßá, áíéäéïôåëÞ áãÜðç êáé åêôßìçóç. Ç áëçèéíÞ, ç ãíÞóéá öéëßá åßíáé ìéá ó÷Ýóç ðïõ ïéêïäïìåßôáé óôç âÜóç ôïõ áëëçëïóåâáóìïý, ôçò åéëéêñßíåéáò, ôçò Ýëëåéøçò óõìöåñüíôùí êáé óêïðéìïôÞôùí êáé óôçí áíéäéïôåëÞ ðñïóöïñÜ óôïí Üëëï ìå ðíåýìá áãÜðçò êáé áöïóßùóçò. Ç öéëßá åðéðëÝïí áðïôåëåß êáé Üñéóôï ìÝóï ãéá íá ãíùñßóåé êáíåßò ôïí åáõôü ôïõ. ÌÝóá áðü ôç âáèýôåñç åðéêïéíùíßá ìå ôï ößëï ìáò, ìðïñïýìå íá áíáêáëýøïõìå ôéò èåôéêÝò êáé áñíçôéêÝò ðëåõñÝò ôïõ ÷áñáêôÞñá ìáò, ôá ðñïôåñÞìáôá êáé ôá åëáôôþìáôÜ ìáò. ¸ôóé ìðïñïýìå íá êéíçèïýìå ãéá íá âåëôéþóïõìå ôïí åáõôü ìáò êáé íá ãßíïõìå êáëýôåñïé Üíèñùðïé.

Ζ. Πρόσθετες για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðïéïé ëüãïé áíáãêÜæïõí ôï ×áíò íá óõíå÷ßóåé íá äïõëåýåé ãéá ôï ìõëùíÜ; 2. Óõãêñßíåôå ôïõò ÷áñáêôÞñåò ôùí äýï ðñùôáãùíéóôþí ôçò éóôïñßáò. 3. ÄéáâÜóôå ôï äéÞãçìá ôçò Ëßôóáò Øáñáýôç ÊùíóôáíôÞò êáé åðéóçìÜíåôå ïìïéüôçôåò ìåôáîý ôùí äýï ìéêñþí çñþùí. 4. Óõãêåíôñþóôå ôéò áðüøåéò ôïõ ìõëùíÜ ðåñß ãíÞóéáò öéëßáò.

323

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

Ένα τόπι χρωματιστό Μιμίκα Κρανάκη

Α. Η δημιουργός

324

Ç Ìéìßêá (ÄÞìçôñá) ÊñáíÜêç ãåííÞèçêå ôï 1922 óôç Ëáìßá. ÐáôÝñáò ôçò Þôáí ï áîéùìáôéêüò ÉùÜííçò ÊñáíÜêçò êáé ìçôÝñá ôçò ç ÄÝóðïéíá Ìáêñïðïýëïõ, áäåëöÞ ôïõ ÉùÜííç Ìáêñüðïõëïõ, õðïõñãïý ôçò áíôéâåíéæåëéêÞò ðáñÜôáîçò, êáé ôïõ Äçìçôñßïõ Ìáêñüðïõëïõ, ìåãáëïåðé÷åéñçìáôßá. Óå çëéêßá ôåóóÜñùí åôþí ç óõããñáöÝáò Ý÷áóå ôç ìçôÝñá ôçò êáé ìåãÜëùóå êïíôÜ óôïõò áäåëöïýò ôçò. Öïßôçóå óôï Ðáñèåíáãùãåßï ôïõ Åëëçíéêïý Åêðáéäåõôéêïý ÓõíäÝóìïõ êáé óôï ÁñóÜêåéï êáé óðïýäáóå íïìéêÞ êáé ðïëéôéêÝò åðéóôÞìåò óôï ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí. Åðßóçò, óðïýäáóå ìïõóéêÞ (ðéÜíï êáé áñìïíßá) óôï Ùäåßï Áèçíþí (1942-1945). Óôç äéÜñêåéá ôçò ìåôáîéêÞò äéêôáôïñßáò óõíåëÞöèç ãéá óõììåôï÷Þ óå áíôéäéêôáôïñéêÝò åêäçëþóåéò (1937, 1939), åíþ óôç äéÜñêåéá ôçò ãåñìáíéêÞò êáôï÷Þò ïñãáíþèçêå óôï Å.Á.Ì. êáé óôç óõíÝ÷åéá óôï Ê.Ê.Å., áðü üðïõ äéáãñÜöçêå ôï 1947. Áðü ôï ôÝëïò ôïõ 1945 æåé óôï Ðáñßóé êáé Ý÷åé ãáëëéêÞ õðçêïüôçôá. Åêåß óðïýäáóå öéëïóïößá óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Óïñâüííçò ìå õðïôñïößá ôçò ãáëëéêÞò êõâÝñíçóçò, ðñáãìáôïðïßçóå Ýñåõíá óôï C.R.N.S. (1949-1957), åêðüíçóå äéäáêôïñéêÞ äéáôñéâÞ ìå ôßôëï Emil Lask et le neocantisme êáé åñãÜóôçêå ùò êáèçãÞôñéá ãåñìáíéêÞò öéëïóïößáò óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Nanterre (1967-1985). ÓõíåñãÜóôçêå ìå ôïí ôçëåïðôéêü óôáèìü France-Culture. Ðáíôñåýôçêå ôï óõããñáöÝá êáé êáèçãçôÞ öéëïóïößáò Yvon Belaval, áðü ôïí ïðïßï ÷þñéóå ôï 1967. Ðñùôïåìöáíßóôçêå ìå äçìïóéåýóåéò ðïéçìÜôùí óôï ðåñéïäéêü ÄéÜðëáóéò ôùí Ðáßäùí ôï 1933, ôï 1944 êáé ôï 1945 äçìïóßåõóå äýï êïéíùíéïëïãéêÝò ìåëÝôåò óôï Áñ÷åßï Êïéíùíéïëïãßáò êáé Èåùñßáò ôùí Åðéóôçìþí. Ôï 1947 åêäüèçêå óôçí ÁèÞíá ôï ìõèéóôüñçìÜ ôçò Contre temps, êáé ôï 1950 ç óõëëïãÞ áðü íïõâÝëåò Ôï ôóßñêï. Ôï ôåëåõôáßï Ýñãï ôçò óôá åëëçíéêÜ åßíáé ôï ìõèéóôüñçìá ÖéëÝëëçíåò (åßêïóé ôÝóóåñá ãñÜììáôá ìéáò Ïäýóóåéáò). Åðßóçò Ý÷åé óçìáíôéêü áñéèìü äçìïóéåýóåùí êáé ìåôáöñÜóåùí óôç ãáëëéêÞ ãëþóóá.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ìõèéóôüñçìá ôçò Ìéìßêáò ÊñáíÜêç Ôï ôóßñêï, ç ïðïßá ðåñéëáìâÜíåôáé óôçí ïìüôéôëç óõëëïãÞ ðåæþí ðïõ åîÝäùóå ç óõããñáöÝáò ôï 1950. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá íåáíéêü êåßìåíï, üðïõ ðåñéãñÜöåôáé ç ðïñåßá ôçò æùÞò åíüò êïñéôóéïý, ôçò ÌáñéÝôôáò. Äßíåôáé ç ðáéäéêÞ ôçò çëéêßá áëëÜ êáé ïé óõíáéóèçìáôéêÝò êáé êïéíùíéêÝò åìðåéñßåò ôçò ðïõ ôçí ïäçãïýí óôçí ùñßìáóç. Ôï óõãêåêñéìÝíï áðüóðáóìá ôïðïèåôåßôáé ÷ñïíéêÜ óôá ÷ñüíéá ôçò Êáôï÷Þò óôçí ÁèÞíá. ÐåñéãñÜöåôáé ç ãíùñéìßá êáé ç áíÜðôõîç óôåíÞò öéëßáò ìåôáîý äýï êïñéôóéþí, ôçò ÌáñéÝôôáò êáé ôçò ¸ëóáò. Ç ¸ëóá åßíáé óõììáèÞôñéá ôçò ÌáñéÝôôáò óôç ó÷ïëÞ ÷ïñïý.

Μιμίκα Κρανάκη

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå ðÝíôå åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ç ó÷ïëÞ öýôñùíå ðÜíôá… åõóõíåßäçôá íá çñåìÞóåé»: Ç ó÷ïëÞ ÷ïñïý êáé ç êáéíïýñãéá ìáèÞôñéá. 2ç åíüôçôá: «Åêåßíç ôç ÷ñïíéÜ… Áú- Ãéþñãç ôï Ëõêáâçôôü»: Ç ÌáñéÝôôá êáé ïé ãéïñôÞ ôïõ ÐÜó÷á. 3ç åíüôçôá: «Ãéá ðïý ÌáñéÝôôá… ÅëÜôå ü,ôé þñá èÝëåôå»: Ç ðñþôç ãíùñéìßá ôùí äýï êïñéôóéþí êáé ç ïéêïãÝíåéá ôçò ¸ëóáò. 4ç åíüôçôá: «ÊïõëïõñÜêéá ìå ãëõêÜíéóï… ðåñðáôÜíå êïõâåíôéÜæïíôáò»: Ç áñ÷Þ ìéáò óôåíÞò öéëßáò. 5ç åíüôçôá: «ÎÝñåéò , Ýëåãå ç ¸ëóá… åßíáé ìïíÜ÷á ôùí áãïñéþí»: Ç óçìáóßá ôïõ ÷ïñïý êáé ï ÁëÝîçò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï áðüóðáóìá ìáò ðáñïõóéÜæåé ôçí áñ÷Þ ìéáò öéëéêÞò ó÷Ýóçò áíÜìåóá óå äýï íåáñÝò êïðÝëåò, ïé ïðïßåò Ý÷ïõí ìåí ïéêïãåíåéáêÝò êáé êïéíùíéêÝò äéáöïñÝò (ç ÌáñéÝôôá åßíáé ïñöáíÞ êáé öôù÷Þ, åíþ ç ¸ëóá Ý÷åé ïéêïãÝíåéá êáé ïéêïíïìéêÞ Üíåóç), áëëÜ ðáñïõóéÜæïõí êáé ïìïéüôçôåò: áãáðïýí êáé ïé äýï ôï ÷ïñü, áéóèÜíïíôáé ôçí áíÜãêç íá ëÜâïõí êáé íá ðñïóöÝñïõí óôÞñéîç óôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõò, äßíïõí ìåãÜëç óçìáóßá óôç öéëßá, ê.ëð. ¢ëëá èåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ôï áßóèçìá ôçò ìïíáîéÜò, åéäéêÜ êáôÜ ôéò ãéïñôéíÝò ìÝñåò. Ïé íÝïé êáé ôá ïéêïãåíåéáêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæïõí. ÔÝëïò, åîåôÜæåôáé ç öéëßá êáé ç óõíôñïöéêüôçôá ùò ôñüðïé áíôéìåôþðéóçò ôçò ìïíáîéÜò áëëÜ êáé ùò áßôéá äçìéïõñãßáò áéóéüäïîçò äéÜèåóçò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Áðü ôçí ðñþôç åíüôçôá ï áöçãçôÞò ìÜò äßíåé ôï âáóéêü

325

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

326

ðëáßóéï ðÜíù óôá ïðïßá èá êéíçèåß ç õðüèåóç ôïõ áðïóðÜóìáôïò. Áñ÷éêÜ Ý÷ïõìå ôá ðñüóùðá (ç ÌáñéÝôôá, ç ¸ëóá, ï ÁëÝîçò, ç èåßá Êïýëá, ç ïéêéáêÞ âïçèüò), ôï ÷þñï üðïõ èá ãßíåé ç ãíùñéìßá ôùí äýï çñùßäùí (ó÷ïëÞ ÷ïñïý), ôçí ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç ôçò ÌáñéÝôôáò («Ýðñåðå íá åñãáóôåß», «..ðÜó÷éæå íá êÜíåé ðßôá ôç óïýðá ôïõ ìðáêÜëç êáé êåöôÝäåò ôá ñïâßèéá, «ðüóï èá êñáôïýóáí áêüìá ôá äá÷ôõëßäéá ôçò ìçôÝñáò ôçò»). Ç ÌáñéÝôôá åßíáé ïñöáíÞ êáé öôù÷Þ, åöüóïí ç ïéêïãÝíåéÜ ôçò áíáãêÜæåôáé íá åêðïéåß êïóìÞìáôá ðñïêåéìÝíïõ íá ôá âãÜëåé ðÝñá ïéêïíïìéêÜ. Ç ßäéá ç ÌáñéÝôôá ðñÝðåé íá åñãáóôåß ãéá íá âïçèÞóåé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò. Ç ¸ëóá åßíáé ç íÝá óõììáèÞôñéá ôçò ÌáñéÝôôáò óôç ó÷ïëÞ ÷ïñïý êáé åìöáíßæåôáé íá åßíáé öïâéóìÝíç êáé íá êÜíåé óðáóìùäéêÝò êéíÞóåéò, ãåãïíüò ðïõ åðçñåÜæåé ôéò ÷ïñåõôéêÝò ôçò åðéäüóåéò. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá äßíïíôáé áñ÷éêÜ ôá óõíáéóèÞìáôá ìåëáã÷ïëßáò ðïõ êáôáëáìâÜíïõí ôç ÌáñéÝôôá ôéò ìÝñåò ôïõ ÐÜó÷á. Ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôïí ÁëÝîç, ðïõ ï áöçãçôÞò ôïí ðáñïõóéÜæåé áðáó÷ïëçìÝíï ìå ôéò åðáããåëìáôéêÝò ôïõ õðï÷ñåþóåéò. Ç ÌáñéÝôôá ìåôÜ ôï ìÜèçìá ÷ïñïý, áíÞìåñá ÌåãÜëçò ÐáñáóêåõÞò, áðïöåýãåé íá åðéóôñÝøåé óôï óðßôé ôçò êáé ðÜåé ìéá âüëôá óôï Ëõêáâçôôü. 3ç åíüôçôá: Ç ¸ëóá ðñïèõìïðïéåßôáé íá ôç óõíïäåýóåé. Óôç ðñþôç ôïõò áõôÞ óõíïìéëßá, ç ¸ëóá ðáñïõóéÜæåôáé áã÷ùìÝíç êáé íôñïðáëÞ, áëëÜ áðüëõôá äéáèÝóéìç íá ðëçóéÜóåé ôç ÌáñéÝôôá êáé íá ãßíåé ößëç ôçò. Ç ÌáñéÝôôá óôçí áñ÷Þ ðáñïõóéÜæåôáé åðéöõëáêôéêÞ êáé äéóôáêôéêÞ íá äå÷ôåß ôçí ðñïóöïñÜ öéëßáò ôçò ¸ëóáò. Ç ¸ëóá äåí áðïãïçôåýåôáé áëëÜ áíôßèåôá äçëþíåé ôï ðüóï áíÜãêç Ý÷åé ôç öéëßá êáé ðüóï èá Þèåëå íá ðñïóöÝñåé áëëÜ êáé íá ìïéñáóôåß ðñÜãìáôá ìå êÜðïéïí. Ùóôüóï áöÞíåé ôçí ðñùôïâïõëßá óôç ÌáñéÝôôá. Óôçí åíüôçôá áõôÞ ãíùñßæïõìå êáé ôçí ïéêïãÝíåéá ôçò ¸ëóáò, áð’ ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò ïðïßáò äéáãñÜöåôáé ç Üíåôç ïéêïíïìéêÞ ôçò êáôÜóôáóç («Ç êïéëßôóá ôïõ êõñßïõ Êåóßóïãëïõ Þôáí ãåìÜôç áð’ ôéò ìåôáîùôÝò êÜëôóåò ðïõ öáìðñéêÜñéæå»). Ï ðáôÝñáò ôçò ¸ëóáò ðñïóêáëåß ôç ÌáñéÝôôá íá ðåñÜóïõí ôï ÐÜó÷á ìáæß. Ç ÌáñéÝôôá äåí ìðïñåß íá áíôéóôáèåß óôá êïõëïõñÜêéá ìå ãëõêÜíéóï êáé äÝ÷åôáé åõãåíéêÜ. ×áñáêôçñéóôéêÜ ëõñéêÞ åßíáé ç áðüäïóç ôçò ¸ëóáò ùò åéêüíáò öùôüò, åíþ ç ÷áñÜ åêöñÜæåôáé ìåôùíõìéêÜ ìå ôï ôñáãïýäé ôïõ ôæéôæéêéïý êáé ç ïéêïãåíåéáêÞ åõôõ÷ßá ìå êïõëïõñÜêéá áðü ãëõêÜíéóï. 4ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ãéá ðñþôç öïñÜ âëÝðïõìå ôç ÌáñéÝôôá íá ðáñáäÝ÷åôáé üôé áéóèÜíåôáé áãÜðç ãéá ôçí ¸ëóá ðáñáëëçëßæïíôÜò ôçí ìå ôï ðñüóùðï ôïõ ÁëÝîç êáé ôç óçìáóßá ðïõ Ý÷åé óôç æùÞ ôçò. ÐáñáäÝ÷åôáé üôé ïé óõæçôÞóåéò ôïõò Ý÷ïõí áðïêôÞóåé óçìáóßá ãé’ áõôÞí. Ôçí áéóèÜíåôáé ôüóï äéêü ôçò Üíèñùðï ðïõ ìðïñåß ðëÝïí íá êëÜøåé ìðñïóôÜ ôçò. Ç öéëßá ôïõò ðëÝïí åß÷å èåìåëéùèåß. ÌÜëéóôá, äéáóêåäÜæïõí ìáæß. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç

ðåñéãñáöÞ ôïõ åèßìïõ ôïõ åïñôáóìïý ôïõ Áãéáííéïý ôïõ ÑçãáíÜ óôá óïêÜêéá ôçò ÁèÞíáò. ÉäéáéôÝñùò ðñÝðåé íá ôïíéóôåß ç åéêïíéóôéêÞ áíáðáñÜóôáóç ôçò äéÜèåóçò ôùí êïñéôóéþí ìå ôç öñÜóç «áêïýìðçóå óôçí Üêñç ôçò ðáëÜìçò ôïõò Ýíá ôüðé ÷ñùìáôéóôü íá ôï ðåôÜîåéò øçëÜ». 5ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôÜ áõôÞ ðáñáêïëïõèïýìå ôç óõæÞôçóç ìåôáîý ôùí íåáñþí êïñéôóéþí íá ðñï÷ùñÜ êáé óå èÝìáôá ðéï ðñïóùðéêÜ, üðùò ôç óçìáóßá ôïõ ÷ïñïý ãéá ôç æùÞ ôïõò Þ ôï ôé óçìáßíåé ï ÁëÝîçò ãéá ôç ÌáñéÝôôá. Ç ÌáñéÝôôá, ðáñüëï ðïõ äåí áñÝóêåôáé óôéò åîçãÞóåéò, ìéëÜåé ãéá ôïí ÁëÝîç óôçí ¸ëóá êáé ôçò ëÝåé üôé ôïí áãáðÜåé êáé üôé ôïí Ý÷åé áíÜãêç ãéáôß ôçò óõìðáñáóôÝêåôáé, ôç óôçñßæåé êáé ôçí åíèáññýíåé. ÅðéðëÝïí âéþíåé ìáæß ôïõ ôçí Ýííïéá ôçò óõíôñïöéêüôçôáò. ÔÝëïò ç ÌáñéÝôôá åìöáíßæåôáé íá ìçí Ý÷åé åíï÷Ýò ãéá ôï ãåãïíüò üôé áöÞíåé ôçí ¸ëóá íá ðëçñþíåé ôá ÝîïäÜ ôïõò, åöüóïí ç ßäéá áäõíáôåß íá êÜíåé êÜôé ôÝôïéï. («ôá ðáðïýôóéá ôçò Þôáí ìðáëùìÝíá êáé ôá âÜæá ôïõ óðéôéïý åß÷áí åîáíåìéóôåß»). iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÌáñéÝôôá: Åßíáé ïñöáíÞ êáé öôù÷Þ êáé áõôü áíáðüöåõêôá Ý÷åé åðçñåÜóåé ôïí øõ÷éóìü ôçò êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò ðñïò ôïõò Üëëïõò. Åßíáé åóùóôñåöÞò êáé äåí åêöñÜæåé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôçò ðáñïõóßá Üëëùí («…ç ÌáñéÝôôá ìðïñïýóå íá êëÜøåé ìðñïóôÜ óå Üëëïí…ôá ìÜôéá ôçò Þôáí ÷ñüíéá óôåãíÜ»). Ç Ýëëåéøç ïéêïãÝíåéáò ôçí êÜíåé ìåëáã÷ïëéêÞ ìðñïóôÜ ôçí éäÝá ôçò ãéïñôéíÞò áôìüóöáéñáò ôïõ ÐÜó÷á. Ç ßäéá, ùò ïñöáíÞ, åßíáé áíÞìðïñç íá ìïéñáóôåß áõôÞ ôçí áíåîÞãçôç ÷áñÜ ìå ôïõò Üëëïõò áíèñþðïõò, ãé’ áõôü êáé ôç âëÝðïõìå íá áðïöåýãåé íá åðéóôñÝøåé óðßôé ôçò ôç ÌåãÜëç ÐáñáóêåõÞ («…ìá óôçí ðüñôá îáíáâñÞêå ôï óôá÷ôß ðñüóùðï ôçò çìÝñáò»). Åðßóçò ôç âëÝðïõìå íá áãáðÜåé ôç äïõëåéÜ ôçò êáé ðåñéãñÜöåé ôï ÷ïñü ùò ôï ìïíáäéêü ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ìðïñåß íá åêöñáóôåß. Åßíáé ëéãïìßëçôç êáé óôéò óõæçôÞóåéò ôçò ìå ôçí ¸ëóá óõíÞèùò åßíáé ï áêñïáôÞò. Åßíáé åõãåíéêÞ ðñïò ôïõò Üëëïõò, ãåãïíüò ðïõ öáßíåôáé áðü ôï äéáêñéôéêü ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áðïäÝ÷åôáé ôçí ðñüóêëçóç ôïõ ðáôÝñá ôçò ¸ëóáò íá ðáñåõñåèåß ìáæß ôïõò óôï ãéïñôéíü ôñáðÝæé. Ôá äõóÜñåóôá âéþìáôÜ ôçò ôçí Ý÷ïõí êÜíåé áðüìáêñç, ãåãïíüò ðïõ áíáôñÝðåôáé üôáí óõíÜðôåé öéëéêÞ ó÷Ýóç ìå ôçí ¸ëóá. ¸ëóá: Áíôßèåôá áðü ôç ÌáñéÝôôá, ç ¸ëóá åßíáé ðëïýóéá êáé Ý÷åé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò. Ùóôüóï ðáñïõóéÜæåôáé áðü ôçí áñ÷Þ ôïõ êåéìÝíïõ öïâéóìÝíç, áã÷ùìÝíç êáé íôñïðáëÞ, ãåãïíüò ðïõ åðçñåÜæåé ôéò ÷ïñåõôéêÝò ôçò åðéäüóåéò. Ùóôüóï åßíáé ðåñéóóüôåñï êïéíùíéêÞ áðü ôç ÌáñéÝôôá åöüóïí áõôÞ åßíáé ðïõ êÜíåé ôï ðñþôï âÞìá ãéá

Μιμίκα Κρανάκη

327

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

íá ðëçóéÜóåé ôçí ðëçãùìÝíç êïðÝëá. Êáé áõôÞ äåí áñÝóêåôáé óôéò ãéïñôÝò. Óôéò óõæçôÞóåéò ôçò ìå ôç ÌáñéÝôôá öáßíåôáé íôñïðáëÞ, óå óçìåßï ðïõ êáé ôï âëÝììá áêüìç ôçò ÌáñéÝôôáò íá ôçí êÜíåé êáôáêüêêéíç áðü íôñïðÞ. ¢ëëåò öïñÝò åßíáé áðïöáóéóôéêÞ êáé ðáßñíåé ðñùôïâïõëßåò, åíþ Üëëïôå êïìðéÜæåé êáé íôñÝðåôáé. ÂëÝðïõìå üôé åßíáé óõìðïíåôéêÞ êáé åõáßóèçôç, åöüóïí Ýíáò áðü ôïõò ëüãïõò ðïõ ôçí Ýêáíáí íá ðëçóéÜóåé ôç ÌáñéÝôôá åßíáé êáé ôï ãåãïíüò üôé åêåßíç âñßóêåôáé óå Üó÷çìç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç. Óå êÜðïéï óçìåßï ôïõ êåéìÝíïõ ðáñáäÝ÷åôáé ç ßäéá üôé «åßìáé åôåñüöùôç êé Ý÷ù áíÜãêç áðü Ýíá åßäïò ôñüìðáò ãéá íá óôÝêïõìáé óôá ðüäéá ìïõ…üôáí ìðïñþ íá âïçèÞóù Ýíáí Üëëïí, áéóèÜíïõìáé äõíáôÞ». Ôç âëÝðïõìå äçëáäÞ íá åßíáé ðñüèõìç íá ðñïóöÝñåé ôç âïÞèåéÜ ôçò óå êÜðïéïí ðïõ Ý÷åé áíÜãêç, êáé ìÜëéóôá ÷ùñßò áíôÜëëáãìá («ï ìðáìðÜò ìïõ ’äùóå óÞìåñá….íá ðéïýìå Ýíá ÓÜìïò;»). Ôç âëÝðïõìå äçëáäÞ íá åöáñìüæåé óôçí ðñÜîç ôéò áñ÷Ýò ôçò ãíÞóéáò êáé áíéäéïôåëïýò öéëßáò. ÂëÝðåé ôï ÷ïñü ùò øõ÷ïèåñáðåßá, åöüóïí Ý÷åé áõôïãíùóßá êáé îÝñåé üôé ï ÷ïñüò åßíáé Ýíáò ôñüðïò íá ÷áëáñþóåé.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé ç áðëÞ äçìïôéêÞ ìå åëÜ÷éóôïõò éäéùìáôéóìïýò (óêïýëçêáò, óôÝêïõìáé, ëýíïõìáé). ÐáñÜ ôïí åëëåéðôéêü êáé ìåôáöïñéêü ëüãï, ç êáôáíüçóç äåí ðáñïõóéÜæåé äõóêïëßåò. ii) ¾öïò ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ï ëüãïò åßíáé áöáéñåôéêüò êáé õðáéíéêôéêüò, ôï ýöïò åßíáé ãëáöõñü. Ôá ðïëëÜ ó÷Þìáôá ëüãïõ êáé éäßùò ïé åéêüíåò ðïõ áíáðáñéóôïýí óõíáéóèÞìáôá êáé äéáèÝóåéò ôùí çñþùí (Íá ‘ôáí ç ¸ëóá êÜðïéï áð’ áõôÜ ôá öþôá;», «êïõëïõñÜêéá áðü ãëõêÜíéóï», ôæéôæßêé…ôéò áíôÝíåò ôïõ ðáñÜöïñá», «ôï âñÜäõ Þñèå êáé áêïýìðçóå… íá ôï ðåôÜîåéò øçëÜ»), äßíïõí ëõñéóìü êáé ðïéçôéêüôçôá óôçí áöÞãçóç. Ïé äéÜëïãïé ðñïóöÝñïõí æùíôÜíéá óôçí áöÞãçóç. iii) ÁöÞãçóç Ç óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß áöÞãçóç óå ôñßôï ðñüóùðï, äçëáäÞ äéÞãçóç, ç ïðïßá åßíáé áöáéñåôéêÞ êáé õðáéíéêôéêÞ.

328

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ç ó÷ïëÞ öýôñùíå», «óôç ñßæá ôïõ Ëõêáâçôôïý», «ðåñßåñãï öñïýôï», «Üöçóå ôïí åáõôü óïõ ìáëáêùìÝíï», «ç óéùðÞ ôïõ äñüìïõ», «Ýöôáóå áóöõêôéêÞ», «ãåìÜôç êáìðÜíåò», «êáìùìÝíç áðü ëéâÜíé», «óôá÷ôß ðñüóùðï», «Ýíéùèå ôï âëÝììá», «äåí åßìáé óôï ýøïò ôçò õðüèåóçò», «ôá âÞìáôÜ ôïõò Ýãéíáí ðéï áëçèéíÜ», «íá ’ôáí

ç ¸ëóá êÜðïéï áð’ áõôÜ ôá öþôá;», «åôåñüöùôç», «ç êïéëßôóá ôïõ ê. Êåóßóïãëïõ Þôáí ãåìÜôç áðü ôéò ìåôáîùôÝò êÜëôóåò», «íá ëýíïõìáé êïììÜôé, íá ÷áëáñþíù», «íá óðñþîù ôï ðñÜãìá», «åßíáé ôï ÷þìá ðïõ ìå óçêþíåé», «öëïýäåò áðü óýííåöï», «êïõñáóìÝíç Üóöáëôïò», ôá âÜæá ôïõ óðéôéïý åß÷áí åîáíåìéóôåß». Ðáñïìïéþóåéò: «Ýíá ìáíéôÜñé áðü áíåìüìõëïõò», «Ýíá âëÝììá êõíçÐáñïìïéþóåéò ãçìÝíïõ áãñéìéïý», «äßíåéò ðáéäß ìïõ ôçí åíôýðùóç üôé äåí îåêïõñÜæåóáé ïýôå óôçí áíÜðáõóç», «üðùò ðÜíôá», «Þôáí óêõëß», «Ýíá ôüðé ÷ñùìáôéóôü íá ôï ðåôÜîåéò øçëÜ», «óáí íá ìå ãäÝñíïõí», «åßíáé ôï ÷þìá ðïõ ìå óçêþíåé». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ó÷ïëÞò ÷ïñïý, ç åéêüíá ôçò ¸ëóáò ôçí ðñþôç Åéêüíåò ìÝñá óôç ó÷ïëÞ, ç åéêüíá ôçò ïéêïãåíåéáêÞò êáôÜóôáóçò ôçò ÌáñéÝôôáò, ç åéêüíá ôùí ãéïñôéíþí çìåñþí, ç åéêüíá ôçò íôñïðáëÞò ¸ëóáò, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôçò ðïëéôåßáò íá âïõßæåé, ç åéêüíá ôçò óõóêüôéóçò, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ôæéôæéêéïý, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ ðáôÝñá êáé ôïõ áäåñöïý ôçò ¸ëóáò, ç åéêüíá ôïõ åèßìïõ ôïõ åïñôáóìïý ôïõ Áãéáííéïý ôïõ ÑçãáíÜ ê.Ü.

Μιμίκα Κρανάκη

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéá åßíáé ç äéÜèåóç ôçò ÌáñéÝôôáò ôï áðüãåõìá ôçò ÌåãÜëçò ÐáñáóêåõÞò; Âñåßôå ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá óôï êåßìåíï. «Ç ìåãÜëç ÐáñáóêåõÞ… ôï Ëõêáâçôôü»: ÂëÝðïõìå üôé ïé ãéïñôÝò åßíáé ðïëý äõóÜñåóôåò ãéá ôç ÌáñéÝôôá, óå óçìåßï ðïõ íá ìçí ìðïñåß íá áíáðíåýóåé. ÌåôÜ ôï ìÜèçìá ÷ïñïý, áíÞìåñá ÌåãÜëçò ÐáñáóêåõÞò, áðïöåýãåé íá åðéóôñÝøåé óôï óðßôé ôçò êáé ðÜåé ìéá âüëôá óôï Ëõêáâçôôü. Áðïöåýãåé íá åðéóôñÝøåé áêñéâþò ãéáôß áõôÝò åßíáé ìÝñåò ðïõ ï êüóìïò ôéò ãéïñôÜæåé ïéêïãåíåéáêÜ, áëëÜ ç ÌáñéÝôôá åßíáé ïñöáíÞ. Ç ìåëáã÷ïëßá ôçò åêöñÜæåôáé áðü ôéò åéêüíåò ðïõ ðåñéãñÜöïõí ôéò ìÝñåò áõôÝò ôïõ ÐÜó÷á óôçí ÁèÞíá: êáìðÜíåò, âéïëÝôåò, åðéôÜöéïé ìå ðïëëÜ ðáéäéÜ ðïõ óõíïäåýïíôáé áðü ôéò ìáìÜäåò ôïõò, ôï ðñþôï ðáãùôü óôçí ðëáôåßá ÓõíôÜãìáôïò. Ç ÌáñéÝôôá åßíáé ïñöáíÞ êáé åðïìÝíùò äåí ìðïñåß íá óõììåôÜó÷åé óôç ÷áñÜ ôùí Üëëùí áíèñþðùí, áéóèÜíåôáé íá ìçí ôáéñéÜæåé óå áõôÞ ôçí ãéïñôéíÞ åéêüíá. 2. Ç øõ÷ïëïãßá ôçò çñùßäáò áëëÜæåé ìåôÜ ôç óõíÜíôçóÞ ôçò ìå ôçí ¸ëóá. Ðþò åêöñÜæåôáé áõôÞ ç áëëáãÞ ìÝóá óôçí áöÞãçóç; Ç áëëáãÞ ôçò øõ÷ïëïãßáò ôçò ÌáñéÝôôáò åêöñÜæåôáé ìå åéêüíåò ðïõ ï «ðáíôïãíþóôçò» áöçãçôÞò ôïðïèåôåß óôç óêÝøç ôçò ÌáñéÝôôáò. Ïé åéêüíåò áõôÝò åßíáé áéóéüäïîåò êáé áíôéêáôïðôñßæïõí ôçí áëëáãÞ óôá óõíáéóèÞìáôá ôçò çñùßäáò. Áñ÷éêÜ ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôçò ðüëçò áðü ôï ýøùìá ôïõ Ëõêáâçôôïý ðåñéãñÜöåôáé óôçí áñ÷Þ

329

Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ

ùò «ìáõñßëá ôçò óõóêüôéóçò» êáé ìåôÜ áíáöÝñåôáé: «íá ’ôáí ç ¸ëóá êÜðïéï áð’ áõôÜ ôá öþôá;». Óôç óõíÝ÷åéá ðáñïõóéÜæåôáé ç åéêüíá ôïõ ôæéôæéêéïý ðïõ âãÞêå ôï ìåóçìÝñé îå÷åéëßæïíôáò áðü áãÜðç êáé êïõíïýóå ôéò áíôÝíåò ôïõ ðáñÜöïñá. Ç åéêüíá áõôÞ åêöñÜæåé ôç ÷áñÜ ðïõ áéóèÜíåôáé ãéá ôçí áãÜðç ðïõ áðëü÷åñá ôçò ðñïóöÝñåé ç ¸ëóá. Áñãüôåñá, óôçí ôÝôáñôç åíüôçôá, ï áöçãçôÞò âÜæåé ôç ÌáñéÝôôá íá ðáñáäÝ÷åôáé üôé ïé êïõâÝíôåò ìå ôçí ¸ëóá åß÷áí áðïêôÞóåé óçìáóßá. Åðßóçò ç ÌáñéÝôôá áéóèÜíåôáé ôçí ¸ëóá ùò ôï ìïíáäéêü Üíèñùðï ðïõ ìðñïóôÜ ôïõ ìðïñåß íá êëÜøåé êáé íá åêöñáóôåß åëåýèåñá. Åðßóçò ôç âëÝðïõìå íá äÝ÷åôáé íá óõììåôÜó÷åé óôçí ðáíçãõñéêÞ áôìüóöáéñá ôïõ åïñôáóìïý ôïõ Áãéáííéïý ôïõ ÑçãáíÜ êáé ãéá ðñþôç öïñÜ íá öáßíåôáé ÷áñïýìåíç êáé áíÝìåëç. ÔÝëïò, óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï ôïõ êåéìÝíïõ, ï áöçãçôÞò âÜæåé ôç ÌáñéÝôôá íá ðáñáäÝ÷åôáé üôé ìüíï ìå ôçí ¸ëóá ç ÌáñéÝôôá äåí åß÷å åãùéóìü, åöüóïí ãéá ÷Üñç ôçò ðáñáìåñßæåé ôçí ðåñçöÜíéá ôçò êáé ôçí áöÞíåé íá ðëçñþíåé ãéá ôá ÝîïäÜ ôïõò. 3. ×áñáêôçñßóôå ôçí ¸ëóá ìÝóá áðü ôá ëüãéá êáé ôéò åíÝñãåéÝò ôçò. Âë. ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí. 4. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ áðïóðÜóìáôïò öáßíåôáé ç Üðïøç ôçò ÌáñéÝôôáò ãéá ôá áãüñéá; á. «Ï ÁëÝîçò åß÷å äïõëåéÜ… êüóìïò ôùí áíäñþí». â. ÌÜíôåõåò ðþò êÜôù áðü ôï ðñþôï ìáêñý ðáíôåëüíé… áçäéáóôéêÜ». ã. «Ç öéëßá äåí åßíáé ìïíÜ÷á ôùí áãïñéþí». Áðü ôá ðáñáðÜíù áðïóðÜóìáôá öáßíåôáé üôé ç ÌáñéÝôôá áéóèÜíåôáé äéáöïñåôéêÞ áðü ôï áíôßèåôï öýëëï. Ôç âëÝðïõìå íá ìçí êáôáëáâáßíåé ôïí êüóìï ôïõò êáé ãé’ áõôü óå áõôÜ ôá ÷ùñßá äéáêñßíåôáé ï åéñùíéêüò ôçò ôüíïò áðÝíáíôé óôéò åðéëïãÝò êáé ôá åíäéáöÝñïíôÜ ôïõò. Äåí ôñÝöåé éäéáßôåñç óõìðÜèåéá ðñïò áõôïýò, ÷ùñßò áõôü íá åðçñåÜæåé ôéò ó÷Ýóåéò ôçò ìå ôï Üëëï öýëëï. Ðñéí ãíùñßóåé ôçí ¸ëóá, ðßóôåõå üôé ç öéëßá åßíáé áðïêëåéóôéêü ðñïíüìéï ôùí áíäñþí. Ç åðáíÜëçøç ôçò öñÜóçò «ç öéëßá äåí åßíáé ìïíÜ÷á ôùí áãïñéþí» ìáñôõñÜ üôé áéóèÜíåôáé ðåñÞöáíç ðïõ ìðüñåóå ôåëéêÜ êáé åêåßíç íá óõíÜøåé öéëéêÞ ó÷Ýóç.

330

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

Μιμίκα Κρανάκη

1. Óå ðïéá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ öáßíåôáé ç ïéêïíïìéêÞ áíÝ÷åéá ôçò ÌáñéÝôôáò êáé ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôçò; 2. «Íá ’ôáí ç ¸ëóá êÜðïéï áð’ áõôÜ ôá öþôá;», «Ôï âñÜäõ Þñèå êáé áêïýìðçóå óôçí Üêñç ôçò ðáëÜìçò ôïõò Ýíá ôüðé ÷ñùìáôéóôü íá ôï ðåôÜîåéò øçëÜ»: Áíáëýóôå ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí äýï áõôþí åéêüíùí.

331

Η ββιοπάλη ιοπάλ η Το αγωνιστικό αγω νιστικό πνεύμα του ανθρώπου

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

Ο φτωχός και τα γρόσια Λαϊκό παραμύθι

Α. Ο δημιουργός

334

Ôï ðáñáìýèé ùò öéëïëïãéêü åßäïò åßíáé ìéá éóôïñßá ìå áöçãçìáôéêÞ áëëçëïõ÷ßá, óõíÞèùò ðáñáäïóéáêÞ êáé áíþíõìç, ìÝóù ôçò ïðïßáò Ýíáò ðïëéôéóìüò åðéêõñþíåé ôá êïéíùíéêÜ Þèç ôïõ Þ áöçãÞóåéò ãéá ôçí ðñïÝëåõóç ôïõ áíèñþðïõ êáé ôá öõóéêÜ öáéíüìåíá, óõíÞèùò ìå õðåñöõóéêïýò Þ öáíôáóôéêïýò üñïõò. Ï üñïò ìýèïò áíáöÝñåôáé óå Ýíá åõñý öÜóìá åííïéþí, ç ðñïóÝããéóç ôùí ïðïßùí ìðïñåß íá ãßíåé åßôå ìå ïñèïëïãéóôéêü åßôå ìå ñïìáíôéêü ôñüðï. Óýìöùíá ìå ôçí ïñèïëïãéóôéêÞ åêäï÷Þ, ï ìýèïò åßíáé ìéá øåõäÞò êáé ìç áîéüðéóôç éóôïñßá Þ ðåðïßèçóç. Óýìöùíá ìå ôç ñïìáíôéêÞ åêäï÷Þ (ðñïóÝããéóç ôçò åðï÷Þò ôïõ Ñïìáíôéóìïý êáé ü÷é ñïìáíôéêÞ ìå ôçí êïéíÞ Ýííïéá) ï ìýèïò åßíáé Ýíáò äéáéóèçôéêüò ôñüðïò êïóìéêÞò êáôáíüçóçò. Ïé ìýèïé èåùñïýíôáé ðëáóìáôéêÝò éóôïñßåò, ðïõ ðåñéÝ÷ïõí óôïí ðõñÞíá ôïõò âáèýôåñåò áëÞèåéåò êáé åêöñÜæïõí ôç óõëëïãéêÞ óôÜóç ôùí áíèñþðùí áðÝíáíôé óôá èåìåëéþäç èÝìáôá ôçò ýðáñîçò. Ïé ìýèïé óõíÞèùò äéáêñßíïíôáé áðü ôïõò èñýëïõò ãéáôß åßíáé áöçãÞóåéò ìå åëëéðÞ éóôïñéêÞ âÜóç, áí êáé öáßíïíôáé íá äéáèÝôïõí ðáñüìïéá óôåñåüôõðá ðñïöïñéêÞò ìåôÜäïóçò, äéÜ÷õóçò, öéëïëïãéêÞò ðñïóáñìïãÞò êáé áðüäïóçò. Óõ÷íÜ ç Ýííïéá ìýèïò óõã÷Ýåôáé ìå ôçí êáèïëéêÞ Ýííïéá ìõèïëïãßá áëëÜ ïé äýï Ýííïéåò åßíáé åíôåëþò äéáöïñåôéêÝò. Ç ìõèïëïãßá óõíäÝåôáé ìå Ýíá óþìá ìýèùí ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìåôáîý ôïõò êáé ôïõò ïðïßïõò ìïéñÜæïíôáé ôá ìÝëç ìéáò èñçóêåßáò, Þ Ýíá óýóôçìá ìýèùí ôïõò ïðïßïõò äçìéïõñãåß Ýíáò óõããñáöÝáò. ÓçìáíôéêÜ ðáñáäåßãìáôá «ðñïóùðéêþí» ìõèïëïãéþí èá ìðïñïýóå íá áíôëÞóåé êÜðïéïò áðü ôéò ìõèïëïãßåò ðïõ äçìéïýñãçóáí ïé Ïõßëéáì ÌðëÝéê, Ã. Ìð. Ãéôò, Ôæ. Ôüëêéí ê.Ü. Õðü ôçí áêñéâÞ ÝííïéÜ ôïõ ôï ðáñáìýèé åßíáé ìéá óýíôïìç Þ ëáúêÞ éóôïñßá, óõããåíÞò ìå ôï ìýèï áëëÜ äéáöïñïðïéçìÝíç åííïéïëïãéêÜ. Ôï ðáñáìýèé åßíáé åîáñ÷Þò ìéá åðéíüçóç, ìéá ìõèéóôïñéïãñáößá, ìéá öáíôáóéáêÞ áöÞãçóç ðïõ êÜíåé ìåôáöïñéêÞ ÷ñÞóç êÜðïéïõ

æþïõ ùò êåíôñéêïý ÷áñáêôÞñá ôïõ Þ åéóÜãåé óôåñåüôõðïõò ÷áñáêôÞñåò, üðùò ï êáôåñãÜñçò. Ðïëý óõ÷íÜ áðïôåëåß ìéá áíáôñåðôéêÞ áëëçãïñßá åíÜíôéá óôï öåïõäáñ÷éóìü Þ ôçí åêÜóôïôå Üñ÷ïõóá ôÜîç, Þ ìéá óýãêñïõóç ôïõ áíèñþðéíïõ ìå ôï áüñáôï âáóßëåéï. Ðñïóùðïðïéåß êáé åîáôïìéêåýåé äéáöïñåôéêÜ óôïé÷åßá ðÝñá áðü ôç ëïãéêÞ ôïõ ÷þñïõ êáé ôïõ ÷ñüíïõ êáé åðåêôåßíåôáé áäéÜêñéôá áðü ôïí ïñãáíéêü óôïí áíüñãáíï êüóìï áðü ôïí Üíèñùðï êáé ôá æþá óôá äÝíôñá, ôá ëïõëïýäéá, ôéò ðÝôñåò, ôá ñåýìáôá êáé ôïõò áíÝìïõò.

Λαϊκό παραμύθι

×áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðáñáìõèéïý Ôï ðáñáìýèé áêïëïõèåß ôñåéò ãåíéêÝò áñ÷Ýò, ðñïêåéìÝíïõ íá áíáöåñèåß óôï ÷ñüíï, óôïí ôüðï êáé óôá ðñüóùðáó. ÓõãêåêñéìÝíá: Óôï ðáñáìýèé ï ÷ñüíïò åßíáé áüñéóôïò. Åðßóçò áüñéóôïò åßíáé êáé ï ôüðïò ôçò äñÜóçò. Ç äñÜóç åêôõëßóóåôáé ó÷åäüí åîïëïêëÞñïõ ìÝóá áðü ôçí áíùíõìßá ôùí ðñïóþðùí. Áîßæåé íá óçìåéùèåß üôé ôï 1908 ï Äáíüò ëáïãñÜöïò ¢îåë ¼ëñéê êáôÝëçîå óôçí åðéóÞìáíóç êÜðïéùí áöçãçìáôéêþí áñ÷þí ãéá ôï ðáñáìýèé, ôïõò áðïêáëïýìåíïõò åðéêïýò íüìïõò: 1. ¸íá ðáñáìýèé äåí îåêéíÜ ìå ôï óðïõäáéüôåñï óçìåßï ôçò äñÜóçò êáé äåí ôåëåéþíåé áðüôïìá. Ðñïçãåßôáé ìéá Þñåìç åéóáãùãÞ, åíþ ç éóôïñßá óõíå÷ßæåôáé êáé ìåôÜ ôçí êïñýöùóç, ãéá íá êëåßóåé ôïí êýêëï óå Ýíá óçìåßï çñåìßáò êáé óôáèåñüôçôáò. 2. Ïé åðáíáëÞøåéò åßíáé óõ÷íÝò, ü÷é ìüíï ãéá íá äþóïõí Ýíôáóç óôçí ðëïêÞ, áëëÜ êáé ãéá íá ðñïóäþóïõí üãêï óôçí éóôïñßá. 2. Ôçí ßäéá óôéãìÞ, ðáñüíôá óôï ßäéï åðåéóüäéï âñßóêïíôáé óõíÞèùò ìüíï äýï ðñüóùðá. 3. Ïé áíôßèåôïé ÷áñáêôÞñåò âñßóêïíôáé áíôéìÝôùðïé. 4. Áí åìöáíßæïíôáé óôïí ßäéï ñüëï äýï ðñüóùðá, ðñüêåéôáé ãéá ìéêñïýò êáé áäýíáôïõò ÷áñáêôÞñåò. 5. Ï ÷åéñüôåñïò Þ ðëÝïí áäýíáìïò ìéáò ïìÜäáò áðïäåéêíýåôáé óôï ôÝëïò ï êáëýôåñïò. 6. Ïé ÷áñáêôçñéóìïß åßíáé áðëïß: áíáöÝñïíôáé ìüíï ïé éäéüôçôåò ðïõ Ý÷ïõí Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôçí õðüèåóç. Äåí õðÜñ÷åé êáìßá Ýíäåéîç ãéá ôç æùÞ ôùí ðñïóþðùí åêôüò ðëïêÞò, 7. Ç ðëïêÞ åßíáé áðëÞ êáé ëÝãåôáé ìßá éóôïñßá ôç öïñÜ. ¼ôáí åêôõëßóóïíôáé ðáñÜëëçëá äýï Þ ðåñéóóüôåñá åðåéóüäéá, ôüôå ðñüêåéôáé ãéá ëüãéï ðñïúüí. 8. ¼ëá èßãïíôáé ìå ôïí áðëïýóôåñï äõíáôü ôñüðï. Ðáñüìïéá áíôéêåßìåíá ðåñéãñÜöïíôáé üóï ãßíåôáé ðéï üìïéá. H ðïéêéëïìïñößá äåí åðé÷åéñåßôáé êáí.

335

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðáñáìýèé ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç ÍÜîï êáé ðñùôïäçìïóéåýôçêå óôï íáîéþôéêï éäßùìá óôïí ôüìï ÍåïåëëçíéêÜ ÁíÜëåêôá ôïõ Öéëïëïãéêïý Óõëëüãïõ Ðáñíáóóïý. Ï Ã. ÌÝãáò óôçí ÝêäïóÞ ôïõ ôï áðëïðïßçóå ãëùóóéêÜ. Ðñùôïäçìïóéåýôçêå ôï 1874. Ç éóôïñßá, ðïõ ìáò åßíáé ãíùóôÞ áðü ôïõò ìýèïõò ôïõ ÃÜëëïõ óõããñáöÝá Ëáöïíôáßí, åß÷å ìåãÜëç äéÜäïóç óôïí åëëçíéêü ÷þñï. ÌÜëéóôá áðïôÝëåóå ôçí ðçãÞ Ýìðíåõóçò ãéá ôï óõããñáöÝá ÄçìÞôñç Êüêêï, ðïõ Ýãñáøå ôï êùìåéäýëëéï Ç ëýñá ôïõ Ãåñïíéêüëá (1891), ðïõ áíÝâçêå óå åëëçíéêÜ èÝáôñá óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áéþíá.

Γ. Δομή του έργου Ôï ðáñáìýèé èá ìðïñïýóå íá ÷ùñéóôåß óå äýï èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «¹ôáí Ýíáò öôù÷üò… óïõ ôá ÷áñßæù»: Ï öôù÷üò êáé ï ðëïýóéïò. 2ç åíüôçôá: «¼ëç ìÝñá ðéá ï öôù÷üò… ðñùß óôç äïõëåéÜ»: ¼ôáí ï öôù÷üò Ýãéíå ðëïýóéïò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ ðáñáìõèéïý åßíáé ï ðëïýôïò êáé ç öôþ÷åéá, áëëÜ êáé ç ó÷Ýóç áõôþí ôùí äýï ìå ôçí åõôõ÷ßá. Ôï èÝìá ôïõ Ýñãïõ åíôïðßæåôáé óôï åñþôçìá : ôá ÷ñÞìáôá öÝñíïõí Üñáãå ôçí åõôõ÷ßá; Ôï áðüóðáóìá èßãåé êáé ôï èÝìá ôçò âéïðÜëçò êáé ðþò ïé Üíèñùðïé ìðïñïýí íá áíôéìåôùðßóïõí ìå áéóéïäïîßá ôéò ïéêïíïìéêÝò äõóêïëßåò êáé ôéò óôåñÞóåéò.

336

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ ðáñáìõèéïý ôßèåôáé ôï ðëáßóéï ìÝóá óôï ïðïßï èá åêôõëé÷èåß ç õðüèåóç ôïõ ðáñáìõèéïý. ÐñùôáãùíéóôÝò åßíáé ôá ìÝëç ìéáò öôù÷Þò êáé ðïëýôåêíçò ïéêïãÝíåéáò. Ïé ïéêïíïìéêÝò äõóêïëßåò êáé ç âéïðÜëç äåí ôïõò Ý÷åé ðôïÞóåé êáé êÜèå ìÝñá, ìåôÜ ôï ðÝñáò ôùí åñãáóéþí ôïõ, ìáæåýïíôáé êáé ÷ïñåýïõí êáé ôñáãïõäïýí. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, õðÜñ÷åé Ýíáò ðëïýóéïò, ðïõ äõóáñåóôåßôáé áðü ôçí åéêüíá ôçò åõôõ÷éóìÝíçò ïéêïãÝíåéáò. Äåí ìðïñåß íá êáôáíïÞóåé ðþò ç áíÝ÷åéá äåí Ý÷åé êáôáâÜëëåé ôçí ïéêïãÝíåéá áõôÞ, åíþ, ôçí ßäéá óôéãìÞ, áõôüò ðïõ æåé óå ôüóåò áíÝóåéò, áéóèÜíåôáé ìßæåñïò êáé äõóáñåóôçìÝíïò. ÁðïöÜóéóå ëïéðüí íá êÜíåé Ýíá ðåßñáìá: Ýäùóå óôï öôù÷ü ïéêïãåíåéÜñ÷ç ÷ñÞìáôá áñêåôÜ ãéá íá áíïßîåé ìéá åðé÷åßñçóç. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôá áðïôåëÝóìá-

ôá ôïõ ðåéñÜìáôïò ôïõ ðëïõóßïõ. ÂëÝðïõìå ôïí ðñþçí öôù÷ü êáé íõí ðëïýóéï Üíèñùðï íá âñßóêåôáé óå Ýíá óõíå÷Þ ðñïâëçìáôéóìü ãéá ôï ðïý èá åðåíäýóåé ôá ÷ñÞìáôá áõôÜ. Ï ðñïâëçìáôéóìüò ôïõ åßíáé ôüóï Ýíôïíïò, ðïõ äåí Ý÷åé êïõñÜãéï ïýôå íá ôñáãïõäÞóåé, ïýôå íá ìéëÞóåé, ïýôå íá ãåëÜóåé, ïýôå íá êïéìçèåß, ïýôå íá åñãáóôåß. Ôï äßëçììá ôïõ ôïí Ýêáíå äýóôñïðï êáé ôïí âëÝðïõìå íá óõìðåñéöÝñåôáé áðüôïìá óôá ðáéäéÜ êáé ôç ãõíáßêá ôïõ. ¿óðïõ ôåëéêÜ äåí Üíôåîå êáé åðÝóôñåøå ôá ÷ñÞìáôá óôïí ðëïýóéï. Ìüëéò ôá áðï÷ùñßóôçêå, óôï óðßôé ôïõ åðÝóôñåøå ç ÷áñÜ êáé ôï ôñáãïýäé.

Λαϊκό παραμύθι

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ôá äýï êýñéá ðñüóùðá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ï ðëïýóéïò êáé ï öôù÷üò. Ï ðëïýóéïò åßíáé ìüíïò, äõóáñåóôçìÝíïò, ìßæåñïò, ðñïâëçìáôéóìÝíïò, ßóùò êáé ëßãï æçëéÜñçò. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ ï öôù÷üò åìöáíßæåôáé áíïé÷ôüêáñäïò, åñãáôéêüò, êáëüò ïéêïãåíåéÜñ÷çò, ãëåíôæÝò êáé ðñüó÷áñïò. Óýìöùíá ìå ôï ðáñáìýèé, ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ êáèåíüò äéáìïñöþíåé êáé ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ. Áðüäåéîç ó÷åôéêÜ ìå áõôü áðïôåëåß ç áëëáãÞ óôï ÷áñáêôÞñá ôïõ öôù÷ïý üôáí áðïêôÜ êé åêåßíïò ÷ñÞìáôá êáé ãßíåôáé ðëïýóéïò. Ôüôå ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ìåôáâÜëëåôáé êáé áðïêôÜ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðëïõóßïõ. Ãßíåôáé êáé áõôüò áðüìáêñïò êáé äýóôñïðïò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ åìðëïõôéóìÝíç ìå ëåîéëüãéï ôïõ íáîéþôéêïõ éäéþìáôïò (êÜèïõíôáí, óáí Üêïõå, ìáèÝò, áíáðáìÝíïò, áîßíç, ãñüóéá, ðñáìÜôåéá). ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé áðëü êáé áíÜëáöñï. Êáèþò ôï êåßìåíï êéíåßôáé óå ðáñáìõèéáêÞ áôìüóöáéñá, ãïçôåýåé êáé óõíáñðÜæåé ôïí áíáãíþóôç, åíþ âáèýôáôïé óôï÷áóìïß ðÜíù óå èÝìáôá ðïõ áðáó÷ïëïýí ôï óýã÷ñïíï Üíèñùðï äßíïíôáé Ýíôå÷íá êáé ìå áðëüôçôá. Óôá óçìåßá ôá ïðïßá õðÜñ÷åé äéÜëïãïò ôï êåßìåíï áðïêôÜ æùíôÜíéá. iii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï (âëÝðå êáé «×áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáìõèéïý») ôï êåßìåíï Ý÷åé ôçí êëáóéêÞ ìïñöÞ êáé ôï ðåñéå÷üìåíï åíüò ðáñáìõèéïý. Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò åßíáé ç äéÞãçóç, óå ÷ñüíï êáé ôüðï áüñéóôï êáé ìå áíùíõìßá ôùí ðñïóþðùí. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «æùÞ áããåëéêÜ», «äßðëá êÜèïõíôáí», «äåí Ýêëåéóå ìÜôéá», ÌåôáöïñÝò «ôç óêïôïýñá ôïõò».

337

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

Ðáñïìïßùóç «óáí áõôüí». Ðáñïìïßùóç: Ìåôùíõìßá: «üëç ìÝñá áîßíç êáé ôï âñÜäõ ãëÝíôé». Ìåôùíõìßá Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ïéêïãÝíåéáò íá ðåñíÜ ôá âñÜäéá ôçò ÷ïñåýïíôáò Åéêüíåò êáé ôñáãïõäþíôáò, ç åéêüíá ôïõ öôù÷ïý ìåôÜ ôïí ðëïõôéóìü ôïõ.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ãéáôß ï öôù÷üò ôïõ ðáñáìõèéïý åßíáé åõôõ÷éóìÝíïò üóï äåí Ý÷åé ÷ñÞìáôá êáé ãéáôß ãßíåôáé äõóôõ÷Þò üôáí ôïõ ôá ÷áñßæïõí; Ï öôù÷üò åßíáé åõôõ÷éóìÝíïò üóï äåí Ý÷åé ÷ñÞìáôá åðåéäÞ äåí Ý÷åé ôéò óêïôïýñåò ðïõ áõôÜ äçìéïõñãïýí óôïí Üíèñùðï. Äåí Ý÷åé ÷ñÞìáôá êáé åðïìÝíùò äå óêÝöôåôáé ôé èá êÜíåé ìå áõôÜ. Ôá ÷ñÞìáôá ðïõ áõôüò Ý÷åé åßíáé ëßãá êáé ðïôÝ äåí ðñïâëçìáôßæåôáé ôï ôé èá ôá êÜíåé: üëá üóá âãÜæåé, ÷ñåéÜæïíôáé ãéá ôçí åðéâßùóç áõôïý êáé ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ. Åßíáé áðëüò Üíèñùðïò ðïõ Ý÷åé óõíçèßóåé óå áõôü ðïõ ëÝìå «ìåñïäïýëé – ìåñïöÜé». Ôá ÷ñÞìáôá ìáæß ìå ôéò áíÝóåéò öÝñíïõí êáé ôïí ðñïâëçìáôéóìü ó÷åôéêÜ ìå ôï ðþò êáé ðïý èá ôá áîéïðïéÞóåé êáíåßò ìå ôïí êáëýôåñï ôñüðï. Óå áõôÞ ôç äéëçììáôéêÞ êáôÜóôáóç ðåñéÝðåóå êáé ï öôù÷üò üôáí áðÝêôçóå ÷ñÞìáôá îáöíéêÜ êáé ÷ùñßò íá Ý÷åé êïðéÜóåé ãé’ áõôÜ. Ç âáèéÜ êáé óõíå÷Þò óêÝøç ó÷åôéêÜ ìå áõôÜ, ôïí Ýêáíáí äýóôñïðï êáé ôïí áðïìÜêñõíáí áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Áõôü üìùò åß÷å áðïôÝëåóìá íá ìçí áéóèÜíåôáé êáé íá ìçí åßíáé ðëÝïí åõôõ÷éóìÝíïò. 2. Ðþò Üëëáîå ç øõ÷ïëïãßá ôïõ Þñùá üôáí ôïõ Ýäùóå ôá ãñüóéá ï ðëïýóéïò; Ç øõ÷ïëïãßá ôïý ìÝ÷ñé ðñüôéíïò öôù÷ïý Üëëáîå ðñïò ôï ÷åéñüôåñï. Ôïí âëÝðïõìå íá åßíáé ôüóï áðïññïöçìÝíïò óôç óêÝøç ôïõ ôñüðïõ ìå ôïí ïðïßï èá áîéïðïéÞóåé áõôÜ ôá ÷ñÞìáôá ðïõ ôïõ äþñéóå ï ðëïýóéïò, þóôå ðáñáìåëåß ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. ÐñïêåéìÝíïõ íá åßíáé Þñåìïò ãéá íá ìðïñÝóåé íá ðÜñåé ôç óùóôÞ áðüöáóç, ôïí âëÝðïõìå íá áðáãïñåýåé óôá ðáéäéÜ ôïõ áêüìç êáé íá ãåëïýí. ÖôÜíåé óôï óçìåßï íá Ý÷åé ÷Üóåé ôïí ýðíï ôïõ êáé íá ìçí ìðïñåß íá äïõëÝøåé ôüóï áðïññïöçìÝíïò ðïõ åßíáé. Áêüìç êáé ç ó÷Ýóç ìå ôç ãõíáßêá ôïõ äéáôáñÜóóåôáé. ÂëÝðïõìå ëïéðüí ôïí ðñþçí åõôõ÷éóìÝíï, áíïé÷ôüêáñäï êáé ïéêïãåíåéÜñ÷ç Üíèñùðï, íá Ý÷åé ãßíåé äõóôõ÷Þò, áðüôïìïò êáé óêëçñüò. 3. Äþóôå ìå ìéá öñÜóç ôï ìÞíõìá ðïõ âãáßíåé áðü ôçí éóôïñßá. Ôá ÷ñÞìáôá äå öÝñíïõí ôçí åõôõ÷ßá.

338

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

Λαϊκό παραμύθι

1. Ðéóôåýåôå üôé ç øõ÷ïëïãßá ôïõ Þñùá èá åß÷å áëëÜîåé ôüóï ðïëý, áí ï ðëïýóéïò üñéæå êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï èá áîéïðïéïýóå áõôÜ ôá ÷ñÞìáôá; 2. ÌåëåôÞóôå ôï êåßìåíï êáé ðÝóôå áí ç ìïñöÞ êáé ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõ ôáéñéÜæïõí óôï ëïãïôå÷íéêü åßäïò ôïõ ðáñáìõèéïý.

339

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

Το ξανθό παιδί Το παιδί με τα σπίρτα

Τέλλος Άγρας - Νικηφόρος Βρεττάκος

Α. Ο δημιουργός

340

ÔÝëëïò ¢ãñáò Ôï ðñáãìáôéêü ôïõ üíïìá Þôáí ÅõÜããåëïò ÉùÜííïõ. Áðü íåáñüò üìùò ÷ñçóéìïðïßçóå ùò øåõäþíõìï ôï üíïìá ôïõ ÌáêåäïíïìÜ÷ïõ ÔÝëëïõ ¢ãñá. Ìå áõôü Ýãéíå ãíùóôüò, ìå áõôü åðéêñÜôçóå êé áõôü äéáôÞñçóå ùò öéëïëïãéêü ôïõ øåõäþíõìï. Ï ðáôÝñáò ôïõ, ï ãõìíáóéÜñ÷çò Ã. ÉùÜííïõ, êáôáãüôáí áðü ôç Âïýñìðéáíç ôçò Çðåßñïõ. ÃåííÞèçêå óôçí ÊáëáìðÜêá ôï 1899, Ýæçóå ëßãá ÷ñüíéá óôï Ëáýñéï, êé ýóôåñá áðü ìåôÜèåóç ôïõ ðáôÝñá ôïõ åãêáôáóôÜèçêå óôçí ÁèÞíá. Áðü ìéêñüò Ýäåéîå ìéá ðíåõìáôéêÞ ùñéìüôçôá. Óðïýäáóå íïìéêÜ êáé óôç óõíÝ÷åéá õðçñÝôçóå óôï Õðïõñãåßï Ãåùñãßáò, êáé óôçí ÅèíéêÞ ÂéâëéïèÞêç Ýùò ôï 1927. ÐáñïõóéÜóôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôá ãñÜììáôá áðü ôéò óôÞëåò ôïõ öéëïëïãéêïý ðåñéïäéêïý ÄéÜðëáóéò ôùí ðáßäùí, ìå ôï ïðïßï åîáêïëïýèçóå íá óõíåñãÜæåôáé êáé ùò åíÞëéêïò. Áñãüôåñá óõíåñãÜóôçêå ó÷åäüí ìå üëá ôá ðåñéïäéêÜ ôçò åðï÷Þò (Âùìüò, Ëýñá, Ìïýóá, ÍÝá Åóôßá, ÍåïåëëçíéêÜ ÃñÜììáôá ê.ëð.), üðïõ äçìïóßåõå êõñßùò ìåëÝôåò êáé óôß÷ïõò. ¹ôáí ôáêôéêüò óõíåñãÜôçò ôçò ÌåãÜëçò ÅëëçíéêÞò Åãêõêëïðáßäåéáò êáé êáèçãçôÞò ôçò Ëïãïôå÷íßáò óôï Åëëçíéêü Ùäåßï êáé óå äéÜöïñá éäéùôéêÜ ó÷ïëåßá. Ï ¢ãñáò Þôáí âáèýò ãíþóôçò ôçò îÝíçò êáé ôçò åëëçíéêÞò öéëïëïãßáò êé åß÷å ôçí åõ÷Ýñåéá ôçò äéåéóäõôéêüôçôáò êáé ôçò áêñéâïëïãßáò, éäßùò, ãéá óõããñáöåßò êáé ðïéçôÝò ðïõ Ý÷ïõí êëåßóåé ôïí êýêëï ôçò ðáñáãùãÞò ôïõò. «Öýóç ëåðôÞ êé åîáéñåôéêÜ êáëëéåñãçìÝíç –ãñÜöåé ï Ìé÷Üëçò ÐåñÜíèçò– íïõò óôï÷áóôéêüò, øõ÷Þ ôåôáìÝíçò åõáéóèçóßáò, äßíåé êáé óôçí ðïßçóç ôïõ ìéáí áðü÷ñùóç ëýðçò êé Ýíáí ôüíï õðïôáãÞò óôçí ïäýíç ôïõ êüóìïõ, ðïý ôïí áíçóõ÷åß êñõììÝíç êáé óôá ðåñéóóüôåñá åëáöñÜ Þ ðñüó÷áñá èÝìáôá ôùí óôß÷ùí ôïõ». Ôýðïò ìïíá÷éêüò êáé åõáßóèçôïò, äéï÷Ýôåõå ôç óõíáéóèçìáôéêÞ ôïõ åõðÜèåéá óå ìïõóéêïýò óôß÷ïõò éäéáßôåñá öñïíôéóìÝíïõò, ðïõ áíÞêïõí óôç «ó÷ïëÞ ôïõ óõìâïëéóìïý». Ôçí ðïßçóÞ ôïõ äéáêñßíåé åõãÝíåéá, óõãêßíçóç êáé åõðÜèåéá. Óôï õðüóôñùìá ôçò

öáíôáóßáò ôïõ õðÜñ÷åé ðÜíôïôå ìéá ðéêñÞ ãåýóç êé Ýíáò áäéüñáôïò ôüíïò ìåëáã÷ïëßáò êáé øõ÷éêÞò ïäýíçò. ÐïéçôÞò ôïõ êáèáñïý ëõñéóìïý êáé âáèéÜ åðçñåáóìÝíïò áðü ôç ãáëëéêÞ ó÷ïëÞ ôïõ óõìâïëéóìïý, áíáíÝùóå óôïí ôüðï ìáò ôïõò ðïéçôéêïýò ôñüðïõò, ôïõò ðëïýôéóå ìå ñõèìïýò êáé ìáæß ìå ëßãïõò Üëëïõò ôçò åðï÷Þò ôïõ äçìéïýñãçóå ôçí ðïéçôéêÞ áíáíÝùóç ôùí ôåëåõôáßùí ÷ñüíùí. Áêüìá êáé óÞìåñá åîáêïëïõèåß íá Ý÷åé ìéá ôéìçôéêÞ èÝóç, ìéá áðü ôéò ðñþôåò èÝóåéò óôçí ðïßçóç ôçò åðï÷Þò ìáò, êáé íá áóêåß ôçí åõåñãåôéêÞ ôïõ åðßäñáóç. ÐáñÜëëçëá ìå ôçí ðïßçóç Ýãñáøå ðëÞèïò êñéôéêÝò ãéá ðñüóùðá êáé âéâëßá ôçò íåïåëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò êé Ýäùóå ðëÞèïò äéáëÝîåéò, ðïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôç ëåðôüôçôá ôçò ðáñáôÞñçóçò êáé ôï âÜèïò ôïõ óôï÷áóìïý. Äõóôõ÷þò, ôá Ýñãá ôïõ áõôÜ êáèþò êáé ôá íåüôåñá ðïéÞìáôÜ ôïõ ðáñáìÝíïõí áíÝêäïôá. Ï ßäéïò, üóï æïýóå, åîÝäùóå ìüíï äýï ðïéçôéêÝò óõëëïãÝò: Ôá âïõêïëéêÜ êáé ôá åãêþìéáêáé ÊáèçìåñéíÝò. Ôï 1940 ï ÔÝëëïò ¢ãñáò ôéìÞèçêå ìå ôï Á’ Êñáôéêü Âñáâåßï ÐïéÞóåùò. Ôï ÍïÝìâñéï ôïõ 1944, ôçí ôåëåõôáßá çìÝñá ðïõ ðáôïýóáí áêüìá ïé Ãåñìáíïß ôï ÷þìá ôçò ðáôñßäáò ìáò, ìÝóá óôçí áíáôáñá÷Þ ðïõ äçìéïõñãïýóå ç åðéêåßìåíç áðåëåõèÝñùóç, ï ÔÝëëïò ¢ãñáò ôñáõìáôßóôçêå áðü ìéá áäÝóðïôç óöáßñá. Ôïí ìåôÜöåñáí óôïí «Åõáããåëéóìü», üðïõ äå âñÞêå ôçí áíÜëïãç ðåñéðïßçóç. ÐñïóâëÞèçêå áðü óçøáéìßá êáé ýóôåñá áðü ëßãåò çìÝñåò ðÝèáíå, óå çëéêßá 45 åôþí, óôï Üíèïò ôçò ðíåõìáôéêÞò äçìéïõñãßáò ôïõ. Íéêçöüñïò ÂñåôôÜêïò O Íéêçöüñïò ÂñåôôÜêïò ãåííÞèçêå óôéò ÊñïêåÝò ôçò Ëáêùíßáò ôï 1912. ÌåôÜ ôéò ãõìíáóéáêÝò ôïõ óðïõäÝò åãêáôáóôÜèçêå óôçí ÁèÞíá ãéá íá óðïõäÜóåé íïìéêÜ. ÃñÞãïñá üìùò ôïí Ý÷áóå ç «ÈÝìéäá», ãéáôß ôïí Ýðéáóå óôá äß÷ôõá ôçò ç ëïãïôå÷íßá êáé êõñßùò ç ðïßçóç. «Äåí Þôáí êáìùìÝíïò ãéá äéêçãüñïò áëëÜ ãéá ðïéçôÞò», ãñÜöåé ï ÃéÜííçò ÊïñäÜôïò. Áðü ôï 1942 Ýùò ôï 1944 óõììåôåß÷å åíåñãÜ óôçí ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç, ïñãáíþèçêå óôï ÅÁÌ êáé ãñÜöôçêå óôï ÊÊÅ. Óôáäéïäñüìçóå ùò éäéùôéêüò õðÜëëçëïò êáé ùò äçìïóéïãñÜöïò áðü ôï 1947. Ôï 1948 ãíùñßóôçêå ìå ôïí ¢ããåëï Óéêåëéáíü, ößëï ôïõ ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò ôçò æùÞò ôïõ. Ôï 1958, ìåôÜ ôï ôáîßäé ôïõ óôç Ñùóßá, êõêëïöüñçóå ôï âéâëßï ôïõ Ï Ýíáò áðü ôïõò äýï êüóìïõò, ìå áöïñìÞ ôï ïðïßï êáôçãïñÞèçêå (ìáæß ìå ôï ÃéÜííç Ñßôóï êáé ôï ÌÜñêï ÁõãÝñç) ãéá ðáñÜâáóç ôïõ Í.509. Ôï 1949 åîÝäùóå ôï ëõñéêü äïêßìéï Äõï Üíèñùðïé ìéëïýí ãéá ôçí åéñÞíç ôïõ êüóìïõ, åîáéôßáò ôïõ ïðïßïõ äéáãñÜöçêå áðü ôï Ê.Ê.Å. êáé áðïìáêñýíèçêå áðü ôï ðåñéïäéêü Åëåýèåñá ÃñÜììáôá, óôï ïðïßï Þôáí ôüôå äéåõèõíôÞò. Óôá ÷ñüíéá ôçò äéêôáôïñßáò âñÝèçêå Ýîù,

Τέλλος Άγρας Νικηφόρος Βρεττάκος

341

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

342

áð’ üðïõ âïÞèçóå ìå üëåò ôéò äõíÜìåéò ôïõ ãéá ôçí áíÜóôáóç ôçò äçìïêñáôßáò óôç ÷þñá ìáò. O ÂñåôôÜêïò åßíáé ãåííçìÝíïò ðïéçôÞò. ÔéìçìÝíïò äýï öïñÝò ìå ôï Êñáôéêü Âñáâåßï Ðïßçóçò, Ý÷åé êáôáêôÞóåé ôç èÝóç ôïõ óôç íÝá ðïßçóç êáé èåùñåßôáé Ýíáò áðü ôïõò êïñõöáßïõò åêðñïóþðïõò ôçò ìåôáðïëåìéêÞò êïéíùíéêÞò ðïßçóçò. «ÐïéçôÞò ôçò åëåýèåñçò öáíôáóßáò – ãñÜöåé o Ìé÷. ÐåñÜíèçò– áöÞíåôáé óå ëõñéêÝò ïíåéñïðïëÞóåéò, Üëëïôå óôïõò êáíüíåò ôçò ìåôñéêÞò, êáé, óõ÷íüôåñá, óå ñõèìéêÞ äéáäï÷Þ óôß÷ùí... Éäéïóõãêñáóßá åõáßóèçôç, öýóç óõíáéóèçìáôéêÞ êáé ãíÞóéá ëõñéêÞ, ôõëßãåé ôá ãñáöôÜ ôïõ ìå ìéá äéÜ÷õóç ôñõöåñüôçôáò, äßíïíôáò ôïõò ôï Üðëùìá, ôï ãýñéóìá êáé ôçí åëáóôéêüôçôá ôçò öáíôáóßáò ôïõò». O ÂñåôôÜêïò åßíáé ðïëéôéêÜ óôñáôåõìÝíïò óôçí ÁñéóôåñÜ, áëëÜ ìÝíåé ðÜíôá åëåýèåñïò Üíèñùðïò êáé ðïëëÝò öïñÝò äå äéóôÜæåé íá ðåé ôç ãíþìç ôïõ ãéá ôá ðáñáóôñáôÞìáôá ôçò ðáñÜôáîÞò ôïõ. Ôï ðçãáßï èñçóêåõôéêü áßóèçìá ðïõ äéá÷Ýåôáé ó’ ïëüêëçñç ôçí ðïßçóÞ ôïõ, äßíåé óôçí áãùíéóôéêÞ ôïõ äéÜèåóç ìéá äñáìáôéêÞ Ýîáñóç, ãéá Ýíáí êáëýôåñï êüóìï, ãéá ôçí åéñçíéêÞ óõìâßùóç, ôçí êïéíùíéêÞ äéêáéïóýíç êáé éóüôçôá. Ï ÃéÜííçò ÊïñäÜôïò ôïí áðïêáëåß êÞñõêá ìéáò ðáãêüóìéáò óõíáäÝëöùóçò: «Oñáìáôßæåôáé ôçí ðáãêüóìéá óõíáäÝëöùóç êáé ìå ôéò ÷ïñäÝò ôçò ëýñáò ôïõ øÜëëåé ôñáãïýäéá ôïõ áíèñùðéóìïý». O Íéêçöüñïò ÂñåôôÜêïò ìðïñåß íá èåùñçèåß ï ðïëõãñáöüôåñïò ôçò ãåíéÜò ôïõ. ÅîÝäùóå ðÜíù áðü 15 ðïéçôéêÝò óõëëïãÝò êáé áñêåôÜ ðåæÜ Ýñãá. Óå üëá áõôÜ ôá Ýñãá, ôç ëõñéêÞ åõöïñßá óõíôñïöåýåé ðÜíôá ç ðïéçôéêÞ åõáéóèçóßá, ðïõ äåß÷íåé ôçí øõ÷éêÞ ôïõ åõðÜèåéá êáé ôïí âáèýôáôï áíèñùðéóìü ôïõ, ìá ôáõôü÷ñïíá êáé ôçí áãáíÜêôçóÞ ôïõ óôçí êÜèå êïéíùíéêÞ áäéêßá ôçò åðï÷Þò ìáò. Ç áãÜðç ôïõ ðïéçôÞ ðñïò ôç ãåíÝèëéá ãç, ðïõ áðïôåëåß êáé ôçí áíåîÜíôëçôç äåîáìåíÞ ôùí åìðíåýóåþí ôïõ «äåí áðïôåëåß õðåñâïëÞ - üðùò óçìåéþíåé ï Ì. Ã. ÌåñáêëÞò - áëëÜ äåß÷íåé ôçí áðÝñáíôç áãÜðç ôïõ ðñïò ôç ãåíÝôåéñá êáé ãåíéêüôåñá ôçí ÅëëÜäá, üðïõ ïé Üíåìïé ôïõ Üãïíïõ êïóìïðïëéôéóìïý, ôåßíïõí íá îåóôñáôßóïõí ôïí Üíèñùðï, áð’ üôé åõãåíÝóôåñï (Þèç, Ýèéìá, ðáñáäüóåéò êëð.) ãÝííçóå áõôüò ï ôüðïò êáé ðïõ áðïôåëåß ôï éäéáßôåñï åèíéêü ÷áñáêôçñéóôéêü êáé ôï áëçèéíü íüçìá ôçò æùÞò ìáò». ÔéìÞèçêå ìå ôï Ðñþôï Êñáôéêü Âñáâåßï Ðïßçóçò (1940, 1956, 1982), ôï âñáâåßï ÏõñÜíç ôçò Áêáäçìßáò Áèçíþí (1974), ôï âñáâåßï Knocken êáé ôï âñáâåßï ôçò Åôáéñåßáò Óéêåëéêþí ÃñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí (1980), ôï Áñéóôåßï ÃñáììÜôùí áðü ôçí Áêáäçìßá Áèçíþí (1982), ôï âñáâåßï ôïõ Ôßìéïõ Óôáõñïý ôïõ Áðüóôïëïõ êáé Åõáããåëéóôïý ÌÜñêïõ áðü ôïõ Ðáôñéáñ÷åßï Áëåîáíäñåßáò êáé ðÜóçò ÁöñéêÞò (1984), ôï ìåôÜëëéï ×ñõóüò ÐÞãáóïò ôçò ÐáíåëëÞíéáò ¸íùóçò Ëïãïôå÷íþí

(1989), êáèþò êáé ìå ôï âñáâåßï ôçò Áêáäçìßáò Áèçíþí, ôçò ïðïßáò Ýãéíå ìÝëïò ôï 1989. ÐÝèáíå óôçí ÁèÞíá ôï 1991.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

Τέλλος Άγρας Νικηφόρος Βρεττάκος

Óôá äýï ðïéÞìáôá, ï ÔÝëëïò ¢ãñáò êáé ï Íéêçöüñïò ÂñåôôÜêïò ðñáãìáôåýïíôáé ôï ßäéï èÝìá ôçò ðáéäéêÞ åñãáóßáò, ôùí ìéêñþí âéïðáëáéóôþí. Ôï îáíèü ðáéäß ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç óõëëïãÞ ôïõ ÔÝëëïõ ¢ãñá ÊáèçìåñéíÝò (1939) êáé Ôï ðáéäß ìå ôá óðßñôá ôïõ Í. ÂñåôôÜêïõ áðü ôï äåýôåñï ôüìï ôùí ÐïéçìÜôùí. Êåßìåíá äéáöïñåôéêþí åðï÷þí ôá äýï ðïéÞìáôá (ôï ðñþôï ðåñéãñÜöåé ìéá óêçíÞ áðü ôá ÷ñüíéá ôïõ ÌåóïðïëÝìïõ, ôï äåýôåñï áðü ôéò ðñþôåò ìåôáðïëåìéêÝò äåêáåôßåò) óôï÷åýïõí íá áíáäåßîïõí ôï ßäéï ðñüâëçìá: ôç âéïðÜëç ôùí ðáéäéþí. ÐÝñá áðü ôçí êïéíùíéêÞ äéÜóôáóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò, áîßæåé íá ðñïóå÷èåß, üôé ôüóï ï ¢ãñáò üóï êõñßùò ï ÂñåôôÜêïò, åðé÷åéñïýí íá áíáãÜãïõí ôïõò ìéêñïýò âéïðáëáéóôÝò óå áãùíéóôéêÜ óýìâïëá êáé ðáñáäåßãìáôá ðñïò ìßìçóç.

Γ. Δομή του έργου ÊÜèå ðïßçìá áðïôåëåß êáé ìßá åíéáßá èåìáôéêÞ åíüôçôá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ôá äýï ðïéÞìáôá ðñïÝñ÷ïíôáé áðü äýï äéáöïñåôéêÝò åðï÷Ýò, ìéëïýí ãéá ôï ßäéï èÝìá: ôç âéïðÜëç êáé ôçí åñãáóßá ôùí áíÞëéêùí ðáéäéþí. Ôï ðñüâëçìá Ý÷åé äéá÷ñïíéêÞ ðáñïõóßá óôçí êïéíùíßá, áöïý ïé ëüãïé äçìéïõñãßáò ôïõ (ïñöÜíéá, ðüëåìïé, öôþ÷åéá, åãêáôÜëåéøç, åêìåôÜëëåõóç) äåí Ý÷ïõí åêëåßøåé áêüìá. ÓÞìåñá ìÜëéóôá ôï ðñüâëçìá Ý÷åé ëÜâåé ðñùôüãíùñåò äéáóôÜóåéò (óôõãíÞ åêìåôÜëëåõóç ôùí ðáéäéþí ôïõ ôñßôïõ êüóìïõ, ôùí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôþí áðü áóéáôéêÝò êáé âáëêáíéêÝò ÷þñåò Þ ôùí ïñöáíþí áðü ôïõò ôåëåõôáßïõò ðïëÝìïõò). ¢ëëåò èåìáôéêÝò ðñïåêôÜóåéò ôùí ðïéçìÜôùí åßíáé ôï áóõìâßâáóôï ôçò âéïðÜëçò ìå ôçí ôñõöåñÞ ðáéäéêÞ çëéêßá, ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ ùèïýí ôá ðáéäéÜ áõôÜ óôç âéïðÜëç. ÔÝëïò, êáôÜ ôç óõãêñéôéêÞ åîÝôáóç ôùí äýï ðïéçìÜôùí, åðéóçìáßíåôáé ç äéáöïñÜ ìåôáîý ôïõò ùò ðñïò ôç ìïñöÞ (ðáñáäïóéáêÞ ðïßçóç - íåùôåñéêÞ ðïßçóç). ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ï ðïßçìá Ï ÔÝëëïò ¢ãñáò ðñáãìáôåýåôáé ôï èÝìá ôçò ðáéäéêÞò âéïðÜëçò, ùò åõêáéñßá íá êáôáäåé÷ôåß ç ðáéäéêÞ ïìïñöéÜ êáé áèùüôçôá êáé ðüóï

343

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

344

áõôÞ åßíáé áôáßñéáóôç ìå ôç âéïðÜëç. 1ç óôñïöÞ: Ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ìÜò ðëçñïöïñåß ãéá ôéò ðñþôåò ôçò åíôõðþóåéò, üôáí áíôéêñßæåé Ýíá ðáéäß ðïõ ðïõëÜåé ëïõëïýäéá Ýîù áðü Ýíá óôáèìü. Ôï ðáéäß åßíáé îáíèü êáé ÷ëùìü. 2ç óôñïöÞ: ¸÷ïõìå ôá óõíáéóèÞìáôá ôñõöåñüôçôáò ðïõ áéóèÜíåôáé ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ãéá ôï ìéêñü âéïðáëáéóôÞ. ÁìÝóùò ìüëéò âëÝðåé ôï ðáéäß, ôïõ äçìéïõñãåßôáé îåêÜèáñá ç åðéèõìßá íá ÷áúäÝøåé ôï êåöáëÜêé ôïõ. Ôï ÷Üéäåìá ôïõ êåöáëéïý åßíáé ìéá ðñÜîç Ýíäåéîçò ôñõöåñüôçôáò åíüò åíçëßêïõ áðÝíáíôé óå Ýíá ìéêñü ðáéäß. ¢ñá ëïéðüí, ç ðïéçôéêÞ öùíÞ äå ìÝíåé áäéÜöïñç óôçí áöýóéêç åéêüíá åíüò ðáéäéïý – âéïðáëáéóôÞ. 3ç óôñïöÞ: Ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åðáíÝñ÷åôáé óôçí ðåñéãñáöÞ ôçò åîùôåñéêÞò åìöÜíéóçò ôïõ ðáéäéïý. Áðïêáëþíôáò ôá ìáëëéÜ ôïõ ðáéäéïý «Üðç÷ôá», ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï èßãåé êáé ôçí øõ÷éêÞ êáé óùìáôéêÞ áíùñéìüôçôÜ ôïõ, ðáñÜ ôï üôé áíáãêÜæåôáé íá åñãáóôåß óå ôüóï íåáñÞ çëéêßá. ¼ðùò Üðç÷ôá åßíáé ôá ìáëëéÜ ôïõ ðáéäéïý, Ýôóé Üðç÷ôç åßíáé êáé ç øõ÷Þ ôïõ êáé ôï óþìá ôïõ. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï õðïíïåßôáé ôï áóõìâßâáóôï ôçò âéïðÜëçò ìå ôçí ôñõöåñÞ ðáéäéêÞ çëéêßá. 4ç óôñïöÞ: Ôçí áíùñéìüôçôá êáôáäåéêíýåé êáé ç ÷ñÞóç ôïõ åðéèÝôïõ «Üãïõñïõ», åíþ ç Ýíôå÷íç ðáñïìïßùóç ôùí ìáôéþí ôïõ ðáéäéïý ìå óôüìáôá ðïõ ÷áìïãåëïýí êáé óå êáëïýí íá ôá ÷áúäÝøåéò, åêöñÜæåé ãéá Üëëç ìéá öïñÜ ôá ôñõöåñÜ óõíáéóèÞìáôá ôïõ ðïéçôÞ áðÝíáíôé óôï ìéêñü Þñùá. ¼ëá ôá ðáéäéÜ ôïõ êüóìïõ åßíáé ðñïóùðïðïßçóç ôçò áãíüôçôáò êáé ôçò áèùüôçôáò êáé óå êáìßá ðåñßðôùóç äå èá Ýðñåðå íá áíôéìåôùðßæïíôáé ìå üñïõò ïéêïíïìéêÞò óõíáëëáãÞò. Áõôïß üìùò ðïõ åêìåôáëëåýïíôáé ôçí ðáéäéêÞ åñãáóßá åêìåôáëëåýïíôáé êáé ôç óõãêßíçóç ðïõ ãåííÜ óôïõò áíèñþðïõò ç ðáñïõóßá åíüò ðáéäéïý íá åñãÜæåôáé óôïõò äñüìïõò ìå áðþôåñï óêïðü ôï êÝñäïò. 5ç óôñïöÞ: ÂëÝðïõìå ôïí ðïéçôÞ, ìå áöïñìÞ ôçí åéêüíá ôïõ ðáéäéïý, íá ðÝöôåé óå ðåñéóõëëïãÞ êáé íá áíáêáëåß óôç ìíÞìç ðáëáéüôåñá áñíçôéêÜ ðåñéóôáôéêÜ. ÁéóèÜíåôáé åíï÷Ýò ãéá ðñÜãìáôá ðïõ, åíþ ãíþñéæå üôé äåí Þôáí óùóôÜ, äåí áíôÝäñáóå óå áõôÜ êáé åðÝôñåøå íá óõìâïýí. Åäþ ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åßíáé óáí íá õðåíèõìßæåé ôçí åõèýíç êÜèå áíèñþðïõ ùò ìÝëïõò ôçò êïéíùíßáò, áðü ôçí ïðïßá äåí åîáéñåß ïýôå ôïí åáõôü ôçò. ÊÜèå Üíèñùðïò ðïõ óõíáéíåß êáé äåí áíôéäñÜ óôá êïéíùíéêÜ êáêþò êåßìåíá, åßíáé óáí íá óõìöùíåß ìå áõôÜ êáé íá óõìâÜëëåé óôç äéáéþíéóÞ ôïõò. 2ï ðïßçìá 1ç óôñïöÞ: Åäþ ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ìÜò ìéëÜ ãéá ìéá ìçôÝñá ðïõ åôïéìÜæåé ôï ðáéäß ôçò, áíÞìåñá ôùí Ýêôùí ãåíåèëßùí ôïõ, íá ðÜåé

ãéá äïõëåéÜ. Ç äïõëåéÜ ôïõ åßíáé íá ðïõëÜ óðßñôá óôç ãùíéÜ ìéáò ðëáôåßáò. Óôç öñÜóç «Ôï ðáéäß ôçò ìåãÜëùóå» õðÜñ÷åé ôñáãéêÞ åéñùíåßá ðïõ äéáöáßíåôáé êáëýôåñá ìå ôç öñÜóç «¸êëåéóå óÞìåñá ôá Ýîé ôïõ ÷ñüíéá». Ôï ðáéäß öáíôÜæåé «óáí Üíôñáò», áëëÜ áêüìç åßíáé ìéêñü ðáéäß. Ïé áíôßîïåò óõíèÞêåò åñãáóßáò áðïôõðþíïíôáé ìå ãëáöõñü ôñüðï óôçí ðñïóùðïðïßçóç ðïõ ðåñéÝ÷åé ç öñÜóç: «Ðáßæåé ï ÷åéìþíáò óôá äÝêá ôïõ äÜ÷ôõëá». Óôç öñÜóç «¸ãéíå íý÷ôá» âëÝðïõìå ôç óêëçñüôçôá ôçò äïõëåéÜò êáé êáôáëáâáßíïõìå üôé ôï ðáéäß åñãÜæåôáé ðïëëÝò þñåò ôçí çìÝñá, ìÝ÷ñé ôï âñÜäõ. ÃåíéêÜ óå üëç ôç óôñïöÞ ç ðïéçôéêÞ öùíÞ âÜæåé ôç ìÜíá íá ðñïóðáèåß íá êáèçóõ÷Üóåé ôçí áãùíßá ôçò ìå óêÝøåéò ðïõ üìùò ðåñéÝ÷ïõí ôñáãéêÞ åéñùíåßá, åöüóïí êáé ç ßäéá áëëÜ êáé ïé áíáãíþóôåò ãíùñßæïõí üôé üóá ëÝåé äåí éó÷ýïõí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. 2ç óôñïöÞ: Ç ìÝ÷ñé ôþñá êáëõììÝíç Ýíôïíç áíçóõ÷ßá ôçò åêöñÜæåôáé ôåëéêÜ óôç äåýôåñç óôñïöÞ üôáí óå åõèý ëüãï åý÷åôáé ôï ðáéäß ôçò, ìå ôï Üíáììá åíüò óðßñôïõ íá ìðïñÝóåé íá öùôßóåé ôïí êüóìï. ÄçëáäÞ íá ìðïñÝóåé íá äéáöùôßóåé ôïí êüóìï êáé íá ôïí âåëôéþóåé, ìå ôÝôïéï ôñüðï, þóôå íá åêëåßøïõí ðëÝïí ïé óõíèÞêåò êáé ïé ëüãïé (öôþ÷åéá, åãêáôÜëåéøç, ìåôáíÜóôåõóç, ðüëåìïò, ðñïóöõãéÜ) ðïõ áíáãêÜæïõí Ýíá ðáéäß íá äïõëÝøåé.

Τέλλος Άγρας Νικηφόρος Βρεττάκος

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí: 1ï ðïßçìá ÐïéçôéêÞ öùíÞ Ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åßíáé åõáßóèçôç êáé åíï÷éêÞ. ÄéáêáôÝ÷åôáé áðü óõíáéóèÞìáôá ôñõöåñüôçôáò áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ ðïõ áíôéêñßæåé ôï ðáéäß ðïõ ðïõëÜåé ëïõëïýäéá óôï óôáèìü. Áäõíáôåß íá ôï áíôéìåôùðßóåé ìå üñïõò ïéêïíïìéêÞò óõíáëëáãÞò êáé óõãêéíåßôáé ìðñïóôÜ óôçí áöýóéêç åéêüíá åíüò ðáéäéïý ðïõ åñãÜæåôáé óôï äñüìï. Áíáëïãßæåôáé üìùò êáé ôç äéêÞ ôïõ åõèýíç ãéá ôçí áöýóéêç áõôÞ åéêüíá. Ìðïñåß íá ìçí Ý÷åé öôáßîåé Üìåóá ãéá ôçí ôùñéíÞ êáôÜóôáóç ôïõ ðáéäéïý, ùóôüóï åßíáé çèéêüò áõôïõñãüò, åöüóïí ðáñáäÝ÷åôáé üôé ðáñÝâëåøå êáé äåí Ýêáíå ôßðïôá ãéá íá åîáëåéöèïýí Üëëá êáêþò êåßìåíá ôçò êïéíùíßáò. Ôï ðáéäß ðïõ åíÝðíåõóå ôç óõããñáöÞ ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé âïõâü ðñüóùðï. 2ï ðïßçìá ÌÜíá: Ç ìçôÝñá ôïõ ðáéäéïý – âéïðáëáéóôÞ åßíáé Ýíá ôñáãéêü ðñüóùðï. Åìöáíßæåôáé ðåñÞöáíç ðïõ ôï ðáéäß ôçò ìåãÜëùóå êáé äßíåé ôçí åíôýðùóç üôé åßíáé Üíôñáò ðéá, åöüóïí åñãÜæåôáé êáé áøçöÜ ôç óùìáôéêÞ êïýñáóç êáé ôï ÷åéìþíá. Ùóôüóï áãùíéÜ êáé áíçóõ÷åß ãéá ôçí ðñüùñç ùñßìáóç êáé áõôü öáßíåôáé óôç äåýôåñç óôñïöÞ, üðïõ åý÷åôáé êáé ðáñáêáëåß íá ãßíåé Ýíá èáýìá êáé íá ðÜøïõí ðëÝïí ïé

345

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

óõíèÞêåò ðïõ ùèïýí ôï ðáéäß ôçò óôçí åñãáóßá óå ìéá ôüóï åõáßóèçôç êáé ôñõöåñÞ çëéêßá. «ÊïéôÜæåé… ÓêïôÜäé:» ç ìÜíá ðñïóðáèåß ìå êÜèå ôñüðï íá âïçèÞóåé ôï ðáéäß ôçò, áëëÜ äåí ôá êáôáöÝñíåé åöüóïí õðÜñ÷åé ðáíôïý óêïôÜäé. Ðáíôïý äçëáäÞ õðÜñ÷ïõí êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ åßíáé áíõðÝñâëçôá êáé ðïõ ùèïýí ðïëëÜ áíÞëéêá ðáéäéÜ óôçí åñãáóßá.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá êáé ôùí äýï ðïéçìÜôùí åßíáé ç äçìïôéêÞ. ÊáíÝíá áðü ôá äýï äåí ðáñïõóéÜæåé ãëùóóéêÝò éäéáéôåñüôçôåò. Ùóôüóï ìðïñïýóå íá åðéóçìÜíïõìå ìéá äéáöïñÜ ùò ðñïò ôï ëåîéëüãéï. Ôï ðñþôï ðïßçìá ÷ñçóéìïðïéåß ëåîéëüãéï ðåñéóóüôåñï ðëïýóéï, åíþ óôï äåýôåñï ðïßçìá ïé ëÝîåéò ìïéÜæïõí âãáëìÝíåò áðü ôçí êáèçìåñéíÞ ìáò ïìéëßá. ii) ¾öïò Ôï ýöïò êáé óôá äýï ðïéÞìáôá åßíáé ãëáöõñü êáé ëéôü. Ùóôüóï ðåñéóóüôåñç áðëüôçôá ðáñïõóéÜæåé ôï ýöïò ôïõ äåýôåñïõ ðïéÞìáôïò, ëüãù ìïñöÞò, åöüóïí áíÞêåé óôç íåùôåñéêÞ ðïßçóç. Ç ìïñöÞ ôïõ ðñþôïõ ðïéÞìáôïò ôï êÜíåé ëõñéêü, êÜôé ðïõ äåí éó÷ýåé ãéá ôï äåýôåñï ðïßçìá. Ïé ìéêñÝò ðåñßïäïé êáé ïé åëëåéðôéêÝò ðñïôÜóåéò êáèéóôïýí ôï äåýôåñï ðïßçìá ðéï ãïñãü óå ýöïò óå ó÷Ýóç ìå ôï ðñþôï. iii) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç 1ï ðïßçìá Áðïôåëåßôáé áðü ðÝíôå ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò. Ï ðñþôïò êáé ï ôÝôáñôïò óôß÷ïò êÜèå óôñïöÞò åßíáé ï÷ôáóýëëáâïé êáé ïé õðüëïéðïé åííéáóýëëáâïé. Ç ïìïéïêáôáëçîßá õðÜñ÷åé êáé åßíáé ðëå÷ôÞ, åíþ ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü. 2ï ðïßçìá Ôï äåýôåñï ðïßçìá äåí õðïâÜëëåôáé óå êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï ìïñöéêü ó÷Þìá. ÕðÜñ÷ïõí äýï óôñïöÝò, ìå äéáöïñåôéêü áñéèìü óôß÷ùí ç êáèåìßá êáé áíéóïóýëëáâïé. Äåí õðÜñ÷åé ìÝôñï, ïýôå ïìïéïêáôáëçîßá.

346

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «Ýöåîå ç øõ÷Þ», «ÎÜóôåñç óêÝøç», «ÐáñèåíéêÞ óêÝøç», «Üðç÷ôá, ñç÷Ü ìáëëéÜ», «Üãïõñïõ ðáéäéïý», «Ýêëåéóå óÞìåñá ôá Ýîé ôïõ ÷ñüíéá», «Ýãéíå íý÷ôá», «íá öùôßóåé ôïí êüóìï». Ðáñïìïéþóåéò: «óá ìéá óêÝøç», «óá óôüìáôá», «óáí Üíôñáò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: « ç øõ÷Þ… ðïõ ìïõ ëáëïýóå», «äýï êáëÝóìáôá

÷áäéïý», «ðÞñå ç øõ÷Þ íá óõíåäÝóåé», «ðáßæåé ï ÷åéìþíáò». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ ðáéäéïý – âéïðáëáéóôÞ ôïõ ðñþôïõ ðïéÞìáôïò, ç ïóöñçôéêÞ åéêüíá ôùí ëïõëïõäéþí, ç åéêüíá ôïõ ðáéäéïý ôïõ äåýôåñïõ ðïéÞìáôïò íá óôÝêåôáé óôçí ðëáôåßá, ç åéêüíá ôïõ ÷åéìþíá, ç åéêüíá ôïõ ðáéäéïý ðïõ áíÜâåé Ýíá óðßñôï êáé öùôßæåé ôïí êüóìï.

Τέλλος Άγρας Νικηφόρος Βρεττάκος

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Âñåßôå ôéò ëÝîåéò Þ ôéò öñÜóåéò ðïõ äçëþíïõí ôéò äýóêïëåò óõíèÞêåò æùÞò ôùí äýï ðáéäéþí. 1ï ðïßçìá

2ï ðïßçìá

á. «åß÷å ðïõëÞóåé êéüëáò ôá ôÝóóåñá»

á. «ðáßæåé ï ÷åéìþíáò óôá äÝêá ôïõ äÜ÷ôõëá»

â. «ãëõêÜ ÷ëùìü»

â. «¸ãéíå íý÷ôá… ÓêïôÜäé»

ã. «Üðç÷ôá, áñéÜ, ñç÷Ü ìáëëéÜ» 2. Óôï ðñþôï ðïßçìá ðñïâÜëëåôáé ç ðáéäéêÞ áèùüôçôá êáé óôï äåýôåñï ç ðáéäéêÞ ùñéìüôçôá. Åðéâåâáéþíïíôáé ìÝóá óôá ðïéÞìáôá áõôÝò ïé ðáñáôçñÞóåéò; Ç ðáéäéêÞ áèùüôçôá ôïõ ðñþôïõ ðïéÞìáôïò åðéâåâáéþíåôáé áðü ïñéóìÝíåò ëÝîåéò Þ êáé öñÜóåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ðñïêåéìÝíïõ íá ôçí áðïäþóåé. Áñ÷éêÜ óôïí ðñþôï óôß÷ï ôïõ ðñþôïõ ðïéÞìáôïò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç ëÝîç «ðáéäß», ÷ùñßò üìùò íá áíáöÝñåôáé óôçí çëéêßá ôïõ. Óôïí 13ï óôß÷ï åðßóçò ç öñÜóç «êåöáëÜêé Üãïõñïõ ðáéäéïý», Ý÷ïõìå ôçí åðáíÜëçøç ôçò ëÝîçò «ðáéäß» ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ùò Üãïõñï, äçëáäÞ áíþñéìï. Åðßóçò âëÝðïõìå ôçí ðñïôßìçóç ôïõ õðïêïñéóôéêïý ôçò ëÝîçò «êåöÜëé». Åðßóçò ç ðáéäéêÞ áèùüôçôá åêöñÜæåôáé ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï áðü ôçí ðïéçôéêÞ öùíÞ óôçí ðáñïìïßùóç ôùí ðáéäéêþí ìáôéþí ìå óôüìáôá ðïõ ÷áìïãåëïýí êáé óå êáëïýí íá ôá ÷áúäÝøåéò. Óôï äåýôåñï ðïßçìá ðñïâÜëëåôáé ìåí ç ðáéäéêÞ ùñéìüôçôá áëëÜ ìå åéñùíéêü ôñüðï. Ç äÞëùóç ôçò ìÜíáò óôïí ðñþôï óôß÷ï «ôï ðáéäß ôçò ìåãÜëùóå», äçëþíåé ìåí ôçí ùñéìüôçôá, áëëÜ õðïíïåß üôé áõôÞ óõíÝâç ðñüùñá êáé ìå áöýóéêï ôñüðï. Ôï ðáéäß óôÝêåôáé óôç ãùíéÜ ôçò ðëáôåßáò óáí Üíôñáò, áëëÜ äåí åßíáé Üíôñáò. Åßíáé ðáéäß ðïõ ïé óõíèÞêåò ôï áíÜãêáóáí íá åñãÜæåôáé, üðùò êÜíåé Ýíáò åíÞëéêïò . Ôï ðáéäß ùñßìáóå, åöüóïí ìðïñåß êáé åßíáé êáëüò åðáããåëìáôßáò êáé áøçöÜ ôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò (÷åéìþíáò êáé óùìáôéêÞ êüðùóç), ðñïêåéìÝíïõ íá åîáóöáëßóåé ôá ðñïò ôï æçí. 3. Ðïéá åßíáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò ìçôÝñáò óôï ðïßçìá Ôï ðáéäß

347

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

ìå ôá óðßñôá êáé ðïéá ôïõ áöçãçôÞ óôï Îáíèü ðáéäß. Ç ìÜíá ôïõ ðñþôïõ ðïéÞìáôïò íéþèåé ðåñçöÜíéá ãéá ôï ðáéäß ôçò, ðïõ ìüëéò óôá Ýîé ôïõ ÷ñüíéá ìðïñåß êáé åñãÜæåôáé ôüóï åõóõíåßäçôá êáé áøçöþíôáò ôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò. Áóöáëþò áíçóõ÷åß üôáí ëÝåé «Ðáßæåé ï ÷åéìþíáò óôá äÝêá ôïõ äÜ÷ôõëá» êáé «¸ãéíå íý÷ôá». Ç áãùíßá ôçò åêöñÜæåôáé ìå ðåñéóóüôåñï ãëáöõñü ôñüðï óôïõò ôñåéò ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò ôïõ ðïéÞìáôïò, üðïõ åý÷åôáé íá ìðïñïýóáí íá áëëÜîïõí ïé óõíèÞêåò ðïõ áíáãêÜæïõí ôï ðáéäß ôçò íá åñãáóôåß óå ôüóï ìéêñÞ çëéêßá êáé ôï êÜíïõí íá öáßíåôáé óáí Üíôñáò ôüóï ðñüùñá. Ï áöçãçôÞò ôïõ ðñþôïõ ðïéÞìáôïò óõãêéíåßôáé ìðñïóôÜ óôçí åéêüíá åíüò ðáéäéïý, ðïõ åíþ ç åìöÜíéóÞ ôïõ ìáñôõñÜ áèùüôçôá êáé áãíüôçôá, áíáãêÜæåôáé íá ðñïâÜëëåé áõôÞí ôçí åìöÜíéóç ðñïêåéìÝíïõ íá áðïêïìßóåé êÝñäïò. Ç üøç ôïõ ðáéäéïý ôïõ ãåííÜ óõíáéóèÞìáôá ôñõöåñüôçôáò êáé áãÜðçò. Ùóôüóï óôçí ôåëåõôáßá óôñïöÞ, ï áöçãçôÞò ìïéÜæåé íá áéóèÜíåôáé õðåýèõíïò êáé óõììÝôï÷ïò óôï êïéíùíéêü ðñüâëçìá ôçò ðáéäéêÞò åñãáóßáò. ÅóôéÜæåé ôçí åõèýíç ôïõ óôçí áäéáöïñßá ìå ôçí ïðïßá áíôéìåôþðéóå Üëëåò áñíçôéêÝò ðôõ÷Ýò ôçò êïéíùíßáò óôï ðáñåëèüí. ÁéóèÜíåôáé üôé áäéáöïñþíôáò, óõíáßíåóå óôçí åîáêïëïýèçóç ôùí ðñïâëçìÜôùí, ìÝñïò ôùí ïðïßùí åßíáé êáé ç åéêüíá åíüò ðáéäéïý ðïõ áíáãêÜæåôáé íá åñãáóôåß. 4. Ôï ðñþôï ðïßçìá Ý÷åé ðáñáäïóéáêÞ ìïñöÞ êáé ôï äåýôåñï íåùôåñéêÞ. Óå ðïéá óôïé÷åßá åóôéÜæåôáé ç äéáöïñÜ ôïõò; Ç ïöèáëìïöáíÞò äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí äýï ðïéçìÜôùí áöïñÜ óôç ìïñöÞ ôïõò, ç ïðïßá ôá êáôáôÜóóåé óå äýï äéáöïñåôéêÜ ëïãïôå÷íéêÜ ñåýìáôá. ÄéáöÝñïõí ùò ðñïò ôï ìÝôñï, ôçí ïìïéïêáôáëçîßá êáé ôç ìïñöÞ ôùí óôñïöþí êáé ôùí óôß÷ùí. ÓõãêåêñéìÝíá: 1ï ðïßçìá: Áðïôåëåßôáé áðü ðÝíôå ôåôñÜóôé÷åò óôñïöÝò. Ï ðñþôïò êáé ï ôÝôáñôïò óôß÷ïò êÜèå óôñïöÞò åßíáé ï÷ôáóýëëáâïé êáé ïé õðüëïéðïé åííéáóýëëáâïé. Ç ïìïéïêáôáëçîßá õðÜñ÷åé êáé åßíáé ðëå÷ôÞ, åíþ ôï ìÝôñï åßíáé éáìâéêü. 2ï ðïßçìá: Ôï äåýôåñï ðïßçìá äåí õðïâÜëëåôáé óå êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï ìïñöéêü ó÷Þìá. ÕðÜñ÷ïõí äýï óôñïöÝò, ìå äéáöïñåôéêü áñéèìü óôß÷ùí ç êáèåìßá êáé áíéóïóýëëáâïé. Äåí õðÜñ÷åé ìÝôñï, ïýôå ïìïéïêáôáëçîßá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÌåôáãñÜøôå ôï ðñþôï ðïßçìá óå ðåæü. 2. Áíáëýóôå íïçìáôéêÜ ôéò ðáñïìïéþóåéò ôùí äýï ðïéçìÜôùí.

348

Ο Βάνκας Άντον Τσέχωφ

Α. Ο δημιουργός Ï Áíôþíéïò Ðáýëïâéôò ÔóÝ÷ùö ãåííÞèçêå óôï ÔáúãÜíé ôçò ÁæïöéêÞò, üðïõ ï ðáôÝñáò ôïõ åñãáæüôáí óå åëëçíéêü åìðïñéêü ïßêï. Ï ðáððïýò ôïõ Þôáí äïõëïðÜñïéêïò. Ôï ãõìíÜóéï ôï ôåëåßùóå óôçí ðáôñßäá ôïõ êáé óôç Ìüó÷á óðïýäáóå éáôñéêÞ, ôçí ïðïßá Üóêçóå ðïëý ëßãï, êõñßùò ùò Ýñãï öéëáíèñùðßáò ðñïò ôïõò äõóôõ÷éóìÝíïõò ÷ùñéêïýò êáé óôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá ôïõ áéþíá óå åðéäçìßá ÷ïëÝñáò. Ï ÔóÝ÷ùö Ýæçóå Ýíôïíá ôç æùÞ ôïõ êáéñïý ôïõ óôç Ñùóßá ìå üëç ôçò ôçí áèëéüôçôá. Ôáîßäåøå óôç Óá÷áëßíç, ãéá íá ãíùñßóåé ôéò óõíèÞêåò äéáâßùóçò ôùí êáôáäßêùí, êáé Ýöåñå óôç äçìïóéüôçôá ôéò åíôõðþóåéò ôïõ êáôáãñÜöïíôÜò ôçí óå Ýíá âéâëßï.Ôáîßäåøå óôï åîùôåñéêü êáé óôç Ãáëëßá, üðïõ ðáñáêïëïýèçóå ôçí åîÝëéîç ôçò õðüèåóçò ÍôñÝõöïõò.Ôï 1892 åãêáôáóôÜèçêå óôï ÷ùñéü Ìåëß÷ïâï êïíôÜ óôç Ìüó÷á.Ôï 1900 êáôÝöõãå óôç ÃéÜëôá, åëðßæïíôáò ðùò èá èåñáðåõôåß áðü ôç öõìáôßùóç ðïõ ôïí êáôÝôñùãå. ÅðÝóôñåøå óôç Ìüó÷á ôï 1904, ç õãåßá ôïõ üìùò ôïí õðï÷ñÝùóå íá áíáæçôÞóåé êáëýôåñï êëßìá. ÐÞãå óôï ÌðÜíôåí ÂÜéëåñ ôïõ ÌÝëáíá Äñõìïý, óôç Ãåñìáíßá, üðïõ ðÝèáíå ôï 1904. ¸ãñáøå äéçãÞìáôá êáé êùìùäßåò êáé áöïóéþèçêå ôåëéêÜ óôï èÝáôñï, ãéá íá ìáò äþóåé Ýñãá áîéþóåùí. ÐáñïõóéÜæåôáé ãéá ðñþôç öïñÜ ôï 1884 ìå ìéá óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí ìå ôßôëï Ðáñáìýèéá ôçò ÌåëðïìÝíçò. Ç ëïãïêñéóßá áðáãïñåýåé ôçí êõêëïöïñßá ôùí âéâëßùí Óôç äçìïóéÜ êáé Íá ìéëÞóåéò íá ìç ìéëÞóåéò. Áêïëïõèïýí ïé óõëëïãÝò áðü äéçãÞìáôá Ðïéêßëá äéçãÞìáôá, Óôï óïýñïõðï, êáèþò êáé ç íïõâÝëá Ç óôÝðá.ÂáóéóìÝíïò óôéò öñéêôÝò åìðåéñßåò ôïõ óôï íçóß Óá÷áëßíç ãñÜöåé ôï âéâëßï Ôï íçóß Óá÷áëßíç. Áêïëïõèåß ç íïõâÝëá ÈÜëáìïò 6. Ôï 1896 ãñÜöåé ôï ðñþôï èåáôñéêü Ýñãï ôïõ ÃëÜñïò, åíþ óôç óõíÝ÷åéá ôï Èåßïò ÂÜíéáò. Ôï èåáôñéêü Ýñãï Ìáîßì Ãêüñêé áíåâáßíåé ôï 1901. Ôï 1903 ãñÜöåé ôïí ðåñßöçìï Âõóóéíüêçðï.

349

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Óôï áõôïôåëÝò áõôü äéÞãçìá ï Ñþóïò óõããñáöÝáò ðñáãìáôåýåôáé ôï åõáßóèçôï èÝìá ôçò ðáéäéêÞò âéïðÜëçò. Ï ÂÜíêáò åßíáé Ýíá åííéÜ÷ñïíï áãüñé, ïñöáíü, ðïõ ïé óõíèÞêåò ôçò æùÞò ôïí áíáãêÜæïõí íá óôåñçèåß ôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï ôïõ ðáððïý ôïõ êáé íá âéþóåé ôç óêëçñüôçôá ôùí áíèñþðùí. Ï ìéêñüò æåé êÜôù áðü Üèëéåò óõíèÞêåò êáé õößóôáôáé êáêïðïßçóç.

Γ. Δομή του κειμένου Ôï äéÞãçìá ÷ùñßæåôáé óå ôÝóóåñéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ï ÂÜíêáò…. áðüìåéíåò»: Ï ÂÜíêáò áðïãïçôåõìÝíïò ãñÜöåé ãñÜììá óôïí ðáððïý ôïõ. 2ç åíüôçôá: «Ï ÂÜíêáò… ãéïñôÝò»: Ç áíÜìíçóç ôïõ ðáððïý êáé ôçò æùÞò óôï ÷ùñéü. 3ç åíüôçôá: «Ï ÂÜíêáò … Ýëá»: Ïé åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò êïíôÜ óôïí ðáððïý ôïõ. 4ç åíüôçôá: «Ï ÂÜíêáò … ïõñÜ ôïõ»: Ï ÂÜíêáò óôÝëíåé ôï ãñÜììá óôïí ðáððïý ôïõ.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ï ÂÜíêáò åñãÜæåôáé ùò êÜëöáò óå Ýíá ôóáãêáñÜäéêï ôçò Ìüó÷áò. Ïñöáíüò êáèþò åßíáé, Ý÷åé ìüíï Ýíáí ðáððïý, ðïõ åñãÜæåôáé êé åêåßíïò óå Ýíá õðïóôáôéêü óôï ÷ùñéü. Ï ÂÜíêáò èõìÜôáé ìå íïóôáëãßá ôéò ìÝñåò ðïõ æïýóå óôçí ýðáéèñï ìáæß ìå ôïí ðáððïý ôïõ. ÁðåëðéóìÝíïò åîáéôßáò ôùí óõíèçêþí äéáâßùóÞò ôïõ (ðåßíá, êáêïðïßçóç) áðïöáóßæåé íá ãñÜøåé Ýíá ãñÜììá óôïí ðáððïý ôïõ, ðáñáêáëþíôáò ôïí íá ôïí ðÜñåé îáíÜ êïíôÜ ôïõ. Ôï ãñÜììá üìùò, ðáñüëï ðïõ ôï ôá÷õäñïìåß, äå èá öôÜóåé ðïôÝ, êáèþò ï ÂÜíêáò îå÷íÜ íá ãñÜøåé ôç äéåýèõíóç ôïõ ðáððïý. ÈåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ç ïñöÜíéá êáé ç öôþ÷åéá ùò ðáñÜãïíôåò ðïõ ùèïýí óôçí ðáéäéêÞ âéïðÜëç. Åðßóçò ôï êåßìåíï êÜíåé ëüãï ãéá ôçí áíÜãêç ôïõ ðáéäéïý ãéá áãÜðç êáé öñïíôßäá.

350

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ï áöçãçôÞò áðü ôçí ðñþôç êéüëáò ãñáììÞ ôçò ðñþôçò åíüôçôáò ìáò ðëçñïöïñåß ãéá ôï ÷ñüíï, ôïí ôüðï êáé ãéá ôï êåíôñéêü ðñüóùðï ôïõ êåéìÝíïõ, ðïõ åßíáé ï ìéêñüò ÂÜíêáò. Ï ÂÜíêáò åñãÜæåôáé ùò êÜëöáò óå Ýíá ôóáãêáñÜäéêï ôçò Ìüó÷áò. Åðßóçò ìáò ðëçñïöïñåß ãéá ôçí ïñöÜíéá ôïõ êáé ãéá ôï ìïíáäéêü óõããåíéêü ðñüóùðï ðïõ ôïõ Ý÷åé áðïìåßíåé óôïí êüóìï áðü ïéêïãÝíåéá, êáé

áõôü åßíáé ï ðáððïýò ôïõ. Ãé’ áõôü êáé áðïöáóßæåé íá ôïõ óôåßëåé Ýíá ãñÜììá. 2ç åíüôçôá: Óå áõôÞ ôçí åíüôçôá ï ÂÜíêáò êÜíåé ìéá áíáäñïìÞ óôï ðáñåëèüí êáé óôéò åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò ðïõ æïýóå êïíôÜ óôïí ðáððïý ôïõ. Ìå áöåôçñßá ôçò áöÞãçóÞò ôïõ ôï «óêïôåéíü ðáñÜèõñï», êáé óå ó÷Þìá êýêëïõ, ç áöÞãçóç îåêéíþíôáò áðü ôï ðáñüí, åðéóôñÝöåé óôï ðáñåëèüí êáé îáíáãõñßæåé óôï ðáñüí, ìÝóá áðü æùíôáíÝò êáé ÷éïõìïñéóôéêÝò åéêüíåò. 3ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ Ý÷ïõìå ôç óõíÝ÷åéá ôïõ ãñÜììáôïò ôïõ ÂÜíêá óôïí ðáððïý ôïõ, üðïõ áöçãåßôáé ôá âÜóáíÜ ôïõ. ÓõãêåêñéìÝíá áíáöÝñåé ôç óùìáôéêÞ êáêïðïßçóç ðïõ õößóôáôáé áð’ üëïõò ôïõò áíùôÝñïõò ôïõ, ãéá áóÞìáíôåò áöïñìÝò. Åðßóçò êÜíåé ëüãï ãéá ôçí ðåßíá ôïõ, êáèþò ôï öáãçôü ðïõ ôïõ ðñïóöÝñïõí åßíáé ëéãïóôü. Ðáñáêáëåß ôïí ðáððïý ôïõ íá Ýñèåé íá ôïí ðÜñåé ãéáôß áéóèÜíåôáé üôé äå èá áíôÝîåé êáé èá ðåèÜíåé. Åíþ ãñÜöåé ôï ãñÜììá, ôï ìéêñü ðáéäß óõãêéíåßôáé êáé êëáßåé. ÌåôÜ ðáñáèÝôåé ôá áíôáëëÜãìáôá ðïõ õðüó÷åôáé óôïí ðáððïý ôïõ óå ðåñßðôùóç ðïõ ôïõ êÜíåé ôï ÷áôßñé êáé Ýñèåé íá ôïí óþóåé áðü ôá âáóáíéóôÞñéá ôçò æùÞò óôç Ìüó÷á. Áêïëïõèåß ìßá ïëüêëçñç ðáñÜãñáöïò ðïõ êáôáãñÜöåé ôéò Üèëéåò óõíèÞêåò äéáâßùóçò ôùí ìéêñþí âéïðáëáéóôþí óôç Ìüó÷á. Ç ãñáöÞ ôïõ ãñÜììáôïò äéáêüðôåôáé êáé ðÜëé ãéá íá îáíáãßíåé ìéá áíáäñïìÞ óôï ðáñåëèüí ôïõ ìéêñïý ÂÜíêá. Ôï áãáðçìÝíï ðñüóùðï ôïõ ðáððïý êáé ðÜëé, ôï êõíÞãé ðïõ óôï ïðïßï ðÞãáéíáí ìáæß, ôá ×ñéóôïýãåííá êáé ï óôïëéóìüò ôïõ äÝíôñïõ, ç êõñßá ¼ëãá êáé ôï ìÜèçìá ìáæß ôçò, åßíáé âéþìáôá ðïõ Ý÷ïõí áðïôõðùèåß ìå ôïí êáëýôåñï ôñüðï óôçí ðáéäéêÞ ìíÞìç ôïõ. ÅðáíÝñ÷åôáé ãéá ôñßôç öïñÜ óôï ãñÜììá ôïõ êáé ðñïóôÜæåé ôïí ðáððïý ôïõ íá Ýñèåé êáé ìÜëéóôá ãñÞãïñá ãéáôß áéóèÜíåôáé ôéò äõíÜìåéò êáé ôçí áíôï÷Þ ôïõ íá ôïí åãêáôáëåßðïõí. 4ç åíüôçôá: Ôåëåéþíïíôáò ôï ãñÜììá ï ÂÜíêáò åðáíÝñ÷åôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. ÓôÝëíåé, üìùò, ôï ãñÜììá óôïí ðáððïý ôïõ ÷ùñßò äéåýèõíóç. Ôï êåßìåíï ôåëåéþíåé ìå ôá üíåéñá ðïõ êÜíåé ï ÂÜíêáò åíþ êïéìÜôáé. Åäþ ï áöçãçôÞò ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï êáôïñèþíåé íá äþóåé ôçí áíôßèåóç ìåôáîý ôçò óêëçñÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ôçò æùÞò êáé ôçò ïíåéñåìÝíçò åõôõ÷ßáò ôïõ ìéêñïý ðáéäéïý. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÂÜíêáò: Åßíáé Ýíá åííéÜ÷ñïíï áãüñé ðïõ ïé óõíèÞêåò ôçò æùÞò ôï áíÜãêáóáí íá áðï÷ùñéóôåß ÷ùñßò íá èÝëåé ôïí ðáððïý ôïõ êáé íá ðÜåé íá åñãáóôåß ùò ôóáãêÜñçò óôçí ðñùôåýïõóá. Åêåß ïé Üíèñùðïé ôïí êáêïìåôá÷åéñßæïíôáé, ðñïâáßíïíôáò óõ÷íÜ êáé óå óùìáôéêÞ âßá. ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé åñãÜæåôáé, ôï öáãçôü ðïõ ôïõ

Άντον Τσέχωφ

351

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

ðñïóöÝñïõí åßíáé ëéãïóôü. Åßíáé áðïãïçôåõìÝíïò, áðåëðéóìÝíïò êáé óõ÷íÜ ôï ðáéäéêü ôïõ ìõáëü ôïí ïäçãåß óå áðüãíùóç êáé óôç óêÝøç üôé èá ðåèÜíåé. Ãé’ áõôü êáé áðåõèýíåôáé óôïí ôåëåõôáßï Üíèñùðï ðïõ ôïõ Ý÷åé áðïìåßíåé áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, ôïí ðáððïý ôïõ, êáé ôïí ðáñáêáëåß íá Ýñèåé íá ôïí óþóåé. Ç áðáíèñùðéÜ ôùí áíèñþðùí ôçò ðüëçò ôïí Ý÷ïõí êÜíåé íá Ý÷åé ÷Üóåé ôçí åìðéóôïóýíç ôïõ óôïõò áíèñþðïõò êáé íá ôïõò âëÝðåé üëïõò êá÷ýðïðôá. Ùò ôñüðï Üìõíáò ÷ñçóéìïðïéåß ôçí ïíåéñïðüëçóç ðïõ ôïí óõãêéíåß ìåí áëëÜ ôïí âïçèïýí íá áíôéðáñÝñ÷åôáé ôéò äýóêïëåò óõíèÞêåò æùÞò óôéò ïðïßåò æåé êáé íá åëðßæåé óå Ýíá êáëýôåñï ìÝëëïí. Êáé ìüíï ôï ãñÜììá ðïõ Ýãñáøå óôïí ðáððïý ôïõ, ôïí Ýêáíå íá êïéìçèåß ãáëÞíéá ôï âñÜäõ êáé íá ïíåéñåõôåß. Ðáððïýò: ÌÝóá áðü ôï ãñÜììá ôïõ ìéêñïý ÂÜíêá êáé ôéò áíáðïëÞóåéò ôïõ óôï ðáñåëèüí, óêéáãñáöïýìå ôï ðñüóùðï ôïõ ðáððïý ôïõ. ÐáñïõóéÜæåôáé ùò Ýíáò Üíèñùðïò áíïé÷ôüêáñäïò êáé ðñüó÷áñïò, ìå Ýíôïíç ôçí áßóèçóç ôïõ ÷éïýìïñ («Ç üøç ôïõ Þôáí ðÜíôïôå ãåëáóôÞ êáé ôá ìÜôéá ôïõ ìðéñìðßëéæáí»). ¹ôáí öéëüæùïò êáé ôïõ Üñåóå íá áóôåéåýåôáé ìå ôï õðüëïéðï ðñïóùðéêü ôïõ óðéôéïý üðïõ åñãáæüôáí. Áõôü ìáò äåß÷íåé Ýíáí Üíèñùðï ðïõ äåí ôï âÜæåé êÜôù, áëëÜ ðñïóðáèåß íá åêìåôáëëåõôåß êÜèå óôéãìÞ ôçò æùÞò ôïõ ìå ôïí êáëýôåñï äõíáôü ôñüðï. Ïé äõóêïëßåò äåí ôïí áðïãïÞôåõáí êáé äåí ôïõ äçìéïõñãïýóáí óêõèñùðÞ äéÜèåóç.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôçò ìåôÜöñáóçò åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ÷ùñßò éäéáéôåñüôçôåò êáé éäéùìáôéóìïýò.

352

ii) ÁöÞãçóç Óôï áðüóðáóìá õéïèåôåßôáé ç äéÞãçóç, áëëÜ ìå Ýíá éäéüìïñöï ôÝ÷íáóìá åê ìÝñïõò ôïõ óõããñáöÝá. Ï áíáãíþóôçò ìáèáßíåé ãéá ôç æùÞ ôïõ ÂÜíêá ìÝóá áðü ôï ãñÜììá ðïõ óôÝëíåé óôïí ðáððïý ôïõ, üðïõ êÜíåé ëüãï êáé ãéá ôï ðáñüí êáé ãéá ôï ðáñåëèüí. Ç áöÞãçóç ìå áõôüí ôïí ôñüðï êéíåßôáé óå äýï ÷ñïíéêÜ åðßðåäá: óôï «ôþñá», ðïõ åßíáé ç æùÞ ôïõ ÂÜíêá óôç Ìüó÷á êáé ðåñéãñÜöåôáé óôï ãñÜììá, êáé óôï «ôüôå», ðïõ áíáöÝñåôáé óôç æùÞ óôï ÷ùñéü êáé ðåñéãñÜöåôáé ìå ôç ìïñöÞ ôçò áíáðüëçóçò. ÁõôÞ ç áíáðüëçóç, áí êáé áíáôñÝ÷åé óôï ðáñåëèüí, ãßíåôáé êÜðïôå óå ðáñïíôéêü ÷ñüíï (áõôÞ ôç óôéãìÞ, ÷ùñßò Üëëï ï ðáððïýò èá óôÝêåôáé ìðñïóôÜ óôçí áõëüðïñôá… êáé ôïí Ýôñéøáí ìå ÷éüíé ãéá ôéò ãéïñôÝò), äßíïíôáò èåáôñéêÞ æùíôÜíéá óôçí áöÞãçóç êáé ðñïêáëþíôáò ôçí Üìåóç óõììåôï÷Þ ôïõ áíáãíþóôç.

iii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé ëéôü êáé ãëáöõñü, ìå êÜðïéåò äüóåéò ìåëïäñáìáôéóìïý. Ï ðáñïíôéêüò ÷ñüíïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìåñéêÝò öïñÝò óôéò áíáðïëÞóåéò ôïõ ÂÜíêá äßíïõí æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá, óðÜæïíôáò ôç ìïíïôïíßá ôçò áöÞãçóçò.

Άντον Τσέχωφ

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ôï åéêüíéóìá ðïõ Þôáí óöçíùìÝíï áíÜìåóá óôá ñÜöéá», «ðñïôïý æùãñáößóåé ôï ðñþôï ãñÜììá», «Ýíáí êüìðï ðïõ ôïí Ýðíéãå», «Ï ÂÜíêáò êïßôáîå êáôÜ ôï óêïôåéíü ðáñáèýñé… ôïõ ðáððïý ôïõ», «ç üøç ôïõ Þôáí ãåëáóôÞ», «Ýðéáíå êïõâåíôïëüé», «ðáéãíéäéÜñéêá âëÝììáôá», «êüâåé äáãêùíéÜ óôï ðüäé», «åß÷áí ëéþóåé ìå ôéò ìðáóôïõíéÝò», «êïõëïõñéÜæåôáé áðü ôï êñýï», «îåêáñäßæåôáé óôá ãÝëéá», «óðáñìÝíïò ìå áóôÝñéá», «áóçìùìÝíá áðü ôçí ðÜ÷íç», «äåí êëåßíù ìÜôé», «óöïýããéóå ôá ìÜôéá ìå ôç ãñïèßôóá», «óôýëùóå îáíÜ ôï âëÝììá ôïõ» ê.Ü. ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «Ãëõêïêïéôïýóå üëï ôïí êüóìï… êáêßá ÉçóïõÀôç!», «êáðíü ðïõ áíåâáßíåé áðü ôéò êáìéíÜäåò», «ç ÊáóôÜíêá öôáñíßæåôáé… ðáñáðïíåìÝíç». Ðáñïìïéþóåéò: «Ýôóé ðïõ íïìßæåéò… ãéá ôéò ãéïñôÝò», «üðùò êÜíù êáé ãéá ôç ìÜíá ìïõ, ôçí Ðåëáãßá». Áíôßèåóç: «óêïôåéíü ðáñáèýñé». ÃåíéêÜ óå üëï ôï áðüóðáóìá õðÜñ÷åé áíôßèåóç ìåôáîý ôçò æùÞò ôïõ ÂÜíêá óôçí ðüëç êáé ôçò åõôõ÷éóìÝíçò æùÞò ôïõ óôï ÷ùñéü. Åðßóçò õðÜñ÷åé ç áíôßèåóç áíÜìåóá óôç óêëçñÞ ðñáãìáôéêüôçôá êáé óôçí ïíåéñåìÝíç åõôõ÷ßá. Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ ÂÜíêá ðïõ ãñÜöåé ôï ãñÜììá, ïé åéêüíåò ôùí âáóáíéóôçñßùí ôïõ ÂÜíêá, ç åéêüíá ôïõ ðáððïý, ç åéêüíá ôçò æùÞò óôï ÷ùñéü, ç åéêüíá ôçò æùÞò ôùí ìéêñþí âéïðáëáéóôþí óôç Ìüó÷á, ç åéêüíá ôùí óêõëéþí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ðáððïý íá óöõñßæåé, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ðáéäéïý íá ôïõñôïõñßæåé, ç åéêüíá ôïõ ÷ñéóôïõãåííéÜôéêïõ äÝíôñïõ, ç åéêüíá ôçò ôñüéêáò ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá ôñÝöåé ï ÂÜíêáò ãéá ôïí ðáððïý ôïõ; Âñåßôå ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá ìÝóá óôï êåßìåíï. ¼ëá ôá ðáéäéÜ ôñÝöïõí éäéáßôåñá óõíáéóèÞìáôá áãÜðçò ãéá ôïõò ðáððïýäåò ôïõò. ÅéäéêÜ üìùò ï ÂÜíêáò áãáðÜåé ðåñéóóüôåñï ôïí ðáððïý ôïõ, áêñéâþò ãéáôß äåí ôïõ Ý÷åé áðïìåßíåé óôç æùÞ êáíÝíáò Üëëïò êáé âëÝðåé ôïí ðáððïý ôïõ óáí ìéá óáíßäá óùôçñßáò áðü ôçí Üèëéá æùÞ ôçí ïðïßá æåé óôçí ðüëç. Ôçí áãÜðç ôïõ äçëþíåé áñ÷éêÜ ìå ôçí ðñïóöþíçóç ðïõ ôïõ áðåõèýíåé óôï ãñÜììá ôïõ («ÐïëõáãáðçìÝíå ìïõ ðáððïý») êáé ôéò åõ÷Ýò ðïõ ôïõ óôÝëíåé åí

353

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

üøåé ×ñéóôïõãÝííùí («Ï Èåüò íá óïõ äßíåé üëá ôá êáëÜ»). Åðßóçò ç áãÜðç ôïõ äçëþíåôáé ìÝóá áðü ôçí áíáðüëçóç ôïõ ðáñåëèüíôïò, üðïõ õðÜñ÷ïõí ìüíï åéêüíåò ôçò æùÞò ôïõ ìå ôïí ðáððïý êáé ç áíÜìíçóç ôïõ ðüóï üìïñöá ðåñíïýóå ìáæß ôïõ. Ôïí Ý÷åé ôüóç áíÜãêç êáé èÝëåé ôüóï ðïëý íá åðéóôñÝøåé ðëÜé ôïõ, ðïõ ôïõ õðüó÷åôáé üôé óå ðåñßðôùóç áíõðáêïÞò ôïõ èá ôïõ åðéôñÝøåé íá ôïí äåßñåé. ¼ðïéïò áãáðÜåé, èÝëåé íá ðñïóôáôåýåé ôï áíôéêåßìåíï ôçò áãÜðçò ôïõ. ¸ôóé êÜíåé êáé ï ÂÜíêáò, üðùò öáßíåôáé áðü ôç öñÜóç «Êáé üôáí èá ìåãáëþóù… êáíÝíá íá óïõ êÜíåé êáêü». Ìå ôçí ßäéá áðïöþíçóç ôåëåéþíåé ôï ãñÜììá ôïõ («ÁãáðçìÝíå ìïõ ðáððïý Ýëá»). 2. Óõãêñßíåôå ôç æùÞ ôïõ ÂÜíêá óôç Ìüó÷á ìå åêåßíç ðïõ æïýóå óôï ÷ùñéü ôïõ. Ðïéåò äéáöïñÝò åíôïðßæåôå; Ç äéÞãçóç êéíåßôáé óå äýï åðßðåäá: óôï «ôþñá», ðïõ åßíáé ç æùÞ ôïõ ÂÜíêá óôç Ìüó÷á êáé ðåñéãñÜöåôáé óôï ãñÜììá, êáé óôï «ôüôå», ðïõ áíáöÝñåôáé óôç æùÞ ôïõ óôï ÷ùñéü êïíôÜ óôï ðáððïý ôïõ, êáé ðåñéãñÜöåôáé ìå ôç ìïñöÞ ôçò áíáðüëçóçò. Ç æùÞ óôç Ìüó÷á åßíáé ãåìÜôç óôåñÞóåéò êáé êáêïðïßçóç ôçò øõ÷Þò êáé ôïõ óþìáôüò ôïõ. Óôçí ðüëç åßíáé ðåéíáóìÝíïò êáé äéáñêþò êïõñáóìÝíïò áðü ôç óõíå÷Þ äïõëåéÜ. Áêüìç êáé ìåôÜ ôç äïõëåéÜ óôï ôóáãêáñÜäéêï, ç åñãáóßá äåí ôåëåéþíåé ãéá ôï ìéêñü âéïðáëáéóôÞ, êáèþò åßíáé áíáãêáóìÝíïò íá êÜíåé êáé ïéêéáêÝò åñãáóßåò, üðùò ôï íá öõëÜåé ôï ìùñü ôïõ áöåíôéêïý êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò íý÷ôáò, ìå áðïôÝëåóìá íá ìçí ôïõ åðéôñÝðåôáé íá îåêïõñáóôåß åêåßíïò. Áíôßèåôá ç æùÞ óôï ÷ùñéü Þôáí ãåìÜôç åõôõ÷éóìÝíåò óôéãìÝò êáé üìïñöåò áíáìíÞóåéò, ðáñüëï ðïõ êé åêåß áíÞêå óå õðçñåôéêü ðñïóùðéêü, ùò ãéïò ôçò êáìáñéÝñáò ôçò êõñÜò ôïõ óðéôéïý. Óôï ÷ùñéü äåí åñãáæüôáí ï ßäéïò, ÷ùñßò áõôü íá óçìáßíåé üôé Ýìåíå áäñáíÞò. Âïçèïýóå ôïí ðáððïý ôïõ óôéò äéêÝò ôïõ åñãáóßåò. ÁëëÜ ïé åñãáóßåò áõôÝò äåí Þôáí ôüóï êïðéáóôéêÝò êáé åðéðëÝïí Þôáí ðéï åõ÷Üñéóôåò ãéáôß âñéóêüôáí êïíôÜ óôï ìüíï óõããåíéêü ôïõ ðñüóùðï, ãåãïíüò ðïõ êÜíåé Ýíá ðáéäß íá áéóèÜíåôáé áóöÜëåéá. Åðßóçò óôï ÷ùñéü üëïé ôïõ óõìðåñéöÝñïíôáí ìå êáëïóýíç êáé êáíåßò äåí ðñïóðáèïýóå íá ôïí åîáðáôÞóåé Þ íá ôïí åêìåôáëëåõôåß. Ç áöåíôéêßíá ôçò ìçôÝñáò ôïõ ôïí äßäáóêå íá ãñÜöåé, íá äéáâÜæåé êáé íá ÷ïñåýåé. Ç ôñõöåñÞ ðáñïõóßá ôïõ ðáððïý ôïõ êáé ç öñïíôßäá ðïõ ôïõ äåß÷íïõí ôá áöåíôéêÜ ôïõ óðéôéïý, ôïõ ðñïóöÝñïõí ÷áñÜ êáé áóöÜëåéá.

354

3. ÓêéáãñáöÞóôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ìéêñïý âéïðáëáéóôÞ, ðáñáðÝìðïíôáò óå óõãêåêñéìÝíá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ. Âë. ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí.

Άντον Τσέχωφ

4. Óå ðïéï óçìåßï ôïõ äéçãÞìáôïò ï ÷ñüíïò ôçò áöÞãçóçò åßíáé ðáñïíôéêüò; Ôé èÝëåé íá ðåôý÷åé ï óõããñáöÝáò ìå áõôÞ ôçí åðéëïãÞ; Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï ôïõ êåéìÝíïõ, Ý÷ïõìå äéÞãçóç, áëëÜ ìå Ýíá éäéüìïñöï ôÝ÷íáóìá åê ìÝñïõò ôïõ óõããñáöÝá. Ï áíáãíþóôçò ìáèáßíåé ãéá ôç æùÞ ôïõ ÂÜíêá ìÝóá áðü ôï ãñÜììá ðïõ óôÝëíåé óôïí ðáððïý ôïõ, üðïõ êÜíåé ëüãï êáé ãéá ôï ðáñüí êáé ãéá ôï ðáñåëèüí. Ç áöÞãçóç ìå áõôüí ôïí ôñüðï êéíåßôáé óå äýï ÷ñïíéêÜ åðßðåäá: óôï «ôþñá», ðïõ åßíáé ç æùÞ ôïõ ÂÜíêá óôç Ìüó÷á êáé ðåñéãñÜöåôáé óôï ãñÜììá, êáé óôï «ôüôå», ðïõ áíáöÝñåôáé óôç æùÞ óôï ÷ùñéü êáé ðåñéãñÜöåôáé ìå ôç ìïñöÞ ôçò áíáðüëçóçò. ÁõôÞ ç áíáðüëçóç, áí êáé áíáôñÝ÷åé óôï ðáñåëèüí, ãßíåôáé êÜðïôå óå ðáñïíôéêü ÷ñüíï (áõôÞ ôç óôéãìÞ, ÷ùñßò Üëëï ï ðáððïýò èá óôÝêåôáé ìðñïóôÜ óôçí áõëüðïñôá… êáé ôïí Ýôñéøáí ìå ÷éüíé ãéá ôéò ãéïñôÝò), äßíïíôáò èåáôñéêÞ æùíôÜíéá êáé ðáñáóôáôéêüôçôá óôçí áöÞãçóç, ðñïêáëþíôáò Ýôóé ôï óðÜóéìï ôçò ìïíïôïíßáò ôçò áöÞãçóçò êáé ôçí Üìåóç óõììåôï÷Þ ôïõ áíáãíþóôç óå áõôÞí. 5. Ðïéá óõíáéóèÞìáôá óáò ðñïêáëåß ôï ôÝëïò ôïõ äéçãÞìáôïò; Ôï äéÞãçìá Ý÷åé Ýíá áðñüâëåðôï ôÝëïò ðïõ îáöíéÜæåé áñíçôéêÜ ôïí áíáãíþóôç. Ï ÂÜíêáò óôÝëíåé ìåí ôï ãñÜììá áëëÜ îå÷íÜ íá ãñÜøåé ôç äéåýèõíóç ôïõ ðáñáëÞðôç ðáððïý ôïõ. ¼ôáí ãßíåôáé öáíåñü üôé ôï ãñÜììá äå èá öôÜóåé óôïí ðñïïñéóìü ôïõ êáé ôåëéêÜ ï ÂÜíêáò äå èá óùèåß áðü ôçí áèëéüôçôá, ï áíáãíþóôçò óõãêéíåßôáé. Ôï ãåãïíüò ôçò áêýñùóçò ôçò ðñïóðÜèåéáò ãéá åðéêïéíùíßá êáé ôçò ìáôáßùóçò ôçò åðéèõìßáò ôïõ ÂÜíêá äçìéïõñãåß ôï áßóèçìá ìéá ôñõöåñÞò èëßøçò ãéá ôçí ôñáãéêüôçôá ôïõ ðñïóþðïõ ôïõ ìéêñïý âéïðáëáéóôÞ.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Âñåßôå óôï êåßìåíï ôá ðåñéóôáôéêÜ ðïõ äåß÷íïõí ôç óêëçñüôçôá ôùí åíçëßêùí áðÝíáíôé óôï ìéêñü ÂÜíêá êáé ó÷ïëéÜóôå ôåò. 2. Ôï ìåóáßï ôìÞìá ôçò åðéóôïëÞò äå öáíåñþíåé ôçí ßäéá áðåëðéóßá. Ãéáôß;

355

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

Λεώνη Μαρία Πυλιώτου

Α. Η δημιουργός ÃåííÞèçêå ôï 1935 óôï Ëåõêüíïéêï ôçò Ìåóáïñßáò, óÞìåñá êáôå÷üìåíï áðü ôïõò Ôïýñêïõò ÷ùñéü ôçò Êýðñïõ. Åßíáé äáóêÜëá, óõããñáöÝáò êáé åéêïíïãñÜöïò ðáéäéêþí âéâëßùí. ¸÷åé ôéìçèåß ìå âñáâåßá áðü ôïí Êõðñéáêü Óýíäåóìï Ðáéäéêïý Âéâëßïõ, áðü ôï Õðïõñãåßï Ðáéäåßáò, ôï Èåáôñéêü Ïñãáíéóìü Êýðñïõ, ôïí Êýêëï ôïõ Åëëçíéêïý Ðáéäéêïý Âéâëßïõ, ôç Ãõíáéêåßá Ëïãïôå÷íéêÞ ÓõíôñïöéÜ ê.Ü. Åðßóçò, Ý÷åé âñáâåõôåß áðü ôç UNICEF êáé ôï 1987 êÝñäéóå óå äéåèíÞ äéáãùíéóìü ôï ÌåôÜëëéï ôïõ Äéåèíïýò Âñáâåßïõ Janusz Korczak. Äýï âéâëßá ôçò ìåôáöñÜóôçêáí óôá ïõêñáíéêÜ êáé êõêëïöüñçóáí áðü ôéò Eêäüóåéò ÌðåóÝëêá ôïõ ÊéÝâïõ. Ç ðïéçôéêÞ ôçò óýíèåóç Ãéá ×þìáôá ìåôáöñÜóôçêå óôá ñùóéêÜ êáé êõêëïöüñçóå óå áíèïëïãßá óôç Ìüó÷á. Áó÷ïëåßôáé ìå ôç ìåëÝôç êáé ôçí ðáñïõóßáóç ðáéäéêþí âéâëßùí, óõíåñãÜæåôáé ìå åöçìåñßäåò, ðåñéïäéêÜ, êáèþò êáé ìå ôï ñáäéüöùíï êáé ôçí ôçëåüñáóç. Åßíáé ãñáììáôÝáò ôïõ Êõðñéáêïý ÓõíäÝóìïõ Ðáéäéêïý Âéâëßïõ (åèíéêïý ôìÞìáôïò ôçò ÉÂÂÕ) êáé ìÝëïò ôçò ¸íùóçò Ëïãïôå÷íþí Êýðñïõ. Óôá Ýñãá ôçò ðåñéëáìâÜíïíôáé ôá åîÞò: Óôá öôåñÜ ôïõ ÷ñõóïý áåôïý, êáèþò êáé ôá ðáéäéêÜ Ç áñâýëá ðïõ Ýãéíå âáñêïýëá, Ëåþíç, Ï óêýëïò ðïõ Ý÷áóå ôçí ïõñÜ ôïõ, ÐåñéðÝôåéá óôï âïôáíüêçðï, Ôá äÝíôñá ðïõ ôñÝ÷ïõí, Ôá ðáéäéÜ ôïõ Þëéïõ, ÔæéáöÝñ Ãéáóßí ÁëÞ, Ôï Üãáëìá ðïõ ðåôïýóå óôï üíåéñü ôïõ, Ôï áóçìÝíéï êáðíéóôÞñé.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

356

Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ìõèéóôüñçìá ôçò Ìáñßáò Ðõëéþôïõ, Ëåþíç. Çñùßäá ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò åßíáé ìéá Ýöçâç ðïõ ðÜó÷åé áðü óêëÞñõíóç êáôÜ ðëÜêáò êáé åßíáé áíáãêáóìÝíç åðß äýï ÷ñüíéá íá êéíåßôáé ìå áíáðçñéêü êáñïôóÜêé. Ç ðñþôç ðåñßïäïò åßíáé ðïëý äýóêïëç ãé’ áõôÞí. ÓôáäéáêÜ üìùò áíáêôÜ ôï èÜññïò ôçò, áíôéìåôùðßæåé ìå äõíáìéóìü ôçò êáôÜóôáóÞ ôçò, âñßóêåé äïõëåéÜ êáé äéåêäéêåß ôá äéêáéþìáôÜ ôçò. Ç áðåëðéóßá ðáñáìåñßæåôáé ìðñïóôÜ

óôï ìïíáäéêü äþñï, ôç æùÞ. Ç Ëåþíç, ëïéðüí, êáé ìïíá÷Ü ìå ôï ìõáëü êáé ôá ÷Ýñéá æùíôáíÜ, èá æåé, èá äçìéïõñãåß, ãéá íá Ý÷åé ôç ÷áñÜ ðïõ ÷ñåéÜæåôáé, ôïõò ößëïõò ðïõ áãáðÜ, áêüìá êáé ôïí Ýñùôá. Ôçí áðïöáóéóôéêüôçôÜ ôçò íá äçìéïõñãÞóåé ìéá íÝá æùÞ ðáñáêïëïõèïýìå óôï áðüóðáóìá ðïõ ðáñáôßèåôáé óôï ó÷ïëéêü âéâëßï.

Μαρία Πυλιώτου

Γ. Δομή του έργου Ôï êåßìåíï ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «¸÷ïõí ðåñÜóåé êéüëáò… ÷ñüíéá áðü ôüôå»: Ç Ëåþíç êáé ç æùãñáöéêÞ. 2ç åíüôçôá: «ÓÞìåñá ç Ëåþíç… óôçí Üëëç ðëåõñÜ ôçò ðüëçò»: Ç ðñþôç Ýîïäïò ôçò Ëåþíçò ìåôÜ ôï íïóïêïìåßï. 3ç åíüôçôá: «ÖôÜíåé åðéôÝëïõò ï èåßïò… ðñþôç óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò»: Ï èåßïò Ôüíé êáé ôá ó÷ÝäéÜ ôïõò ãéá ôïí åêäïôéêü ïßêï.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Óôï êåßìåíï ðáñáêïëïõèïýìå ôç èáññáëÝá ðñïóðÜèåéá ôçò êáèçëùìÝíçò óå áíáðçñéêü êáñïôóÜêé Ëåþíçò íá ðÜñåé óôá ÷Ýñéá ôçò ôç æùÞ ôçò êáé íá óõíå÷ßóåé íá æåé ùò êáíïíéêüò Üíèñùðïò. Áñ÷éêÜ áó÷ïëåßôáé åðáããåëìáôéêÜ ìå ôç æùãñáöéêÞ óå ðÞëéíá óêåýç, ìéá äïõëåéÜ ðïõ ôçí êÜíåé åõôõ÷éóìÝíç. Êáôüðéí ðåñéãñÜöåôáé ç áðüöáóç ôçò Ëåþíçò íá âãåé áðü ôï óðßôé êáé íá åìöáíéóôåß óå Ýíá ðÜñôé ðïõ äéïñãáíþíïõí ïé ößëïé ôçò êáé óôï ïðïßï èá ôç óõíïäåýóåé ï èåßïò ôçò, ï Ôüíé. Êáôüðéí ðåñéãñÜöåôáé ç ó÷Ýóç ôçò Ëåþíçò ìå ôï èåßï ôçò, ðïõ åßíáé óõìðáñáóôÜôçò êáé áñùãüò óôçí üëç ôçò ðñïóðÜèåéá. ÌÜëéóôá áõôüò åßíáé ðïõ óôç íÝá ôïõ åðé÷åéñçìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá èá ðÜñåé ôç Ëåþíç ùò âïçèü ôïõ. Åêôüò ëïéðüí áðü ôç èåìáôéêÞ åóôßáóç ôïõ êåéìÝíïõ óôá Üôïìá ìå åéäéêÝò áíÜãêåò, ãßíåôáé ðáñÜëëçëá ëüãïò êáé ãéá ôá åñãáóéáêÜ ôïõò äéêáéþìáôá, êáèþò êáé ãéá ôï êáôÜ ðüóï ç ôå÷íïëïãéêÞ åîÝëéîç ìðïñåß íá óõìâÜëåé ôá ìÝãéóôá óôç äéåõêüëõíóç ôçò æùÞò ôïõò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç áõôÞ åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôçí åðáããåëìáôéêÞ ó÷Ýóç ôçò Ëåþíçò ìå ôç æùãñáöéêÞ. ¸÷åé êáôáöÝñåé íá âñåé âéïðïñéóôéêÞ äéÝîïäï, äéáêïóìþíôáò ðéÜôá êáé áíáëáìâÜíïíôáò åñãáóßá óôï óðßôé. Ìáò äßíåôáé ç ðåñéãñáöÞ ôïõ åñãáóôçñßïõ ôçò, üðïõ ç Ëåþíç áéóèÜíåôáé åõôõ÷éóìÝíç, áó÷ïëïýìåíç ìå áõôü ðïõ ôçò áñÝóåé. ÕðÜñ÷ïõí êáé Üëëåò åðáããåëìáôéêÝò ðñïôÜóåéò ãé’ áõôÞí. Åðßóçò åßíáé ðïëëïß áõôïß ðïõ Ýñ÷ïíôáé íá ôçí åðéóêåöôïýí, êõñßùò óõììáèçôÝò ôçò áðü ôï ó÷ïëåßï.

357

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

358

2ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ âëÝðïõìå ôçí áðüöáóç ôçò Ëåþíçò íá âãåé ãéá ðñþôç öïñÜ áðü ôï óðßôé ìåôÜ ôçí Ýîïäü ôçò áðü ôï íïóïêïìåßï, êáôüðéí ðßåóçò ðïõ ôçò Üóêçóáí ïé ößëïé ôçò ãé’ áõôü. Õðïíïåßôáé åäþ ç Üó÷çìç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá âñÝèçêå ç Ëåþíç, üôáí ç áóèÝíåéá ôçí êáèÞëùóå óå áíáðçñéêü êáñïôóÜêé. Óôçí áöÞãçóç, üìùò, ïé áñíçôéêÝò óêÝøåéò áíÞêïõí óôï ðáñåëèüí. Ðáñáêïëïõèïýìå ôçí ðñïåôïéìáóßá ôçò áëëÜ êáé ôçí áíõðïìïíçóßá ôçò ãé’ áõôÞí ôçí Ýîïäï («Ç Ëåþíç íéþèåé íá ìçí ðåñíÜ åýêïëá ç þñá. ÊïéôÜåé óõíÝ÷åéá ôï ìéêñü ôçò ñïëüé»). Åðßóçò ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôá ìåëëïíôéêÜ ó÷Ýäéá ôçò Ëåþíçò: íá ðÜñåé áõôïêßíçôï ìå áõôüìáôï óýóôçìá ïäÞãçóçò, íá ôáîéäåýåé, íá ðçãáßíåé üðïõ èÝëåé, íá êáôáêôÞóåé ôïí êüóìï. ÂëÝðïõìå åäþ ôçí áéóéüäïîç êáé èáññáëÝá óôÜóç ôçò áðÝíáíôé óôéò äõóêïëßåò ðïõ áíôéìåôùðßæåé ëüãù ôçò áóèÝíåéáò. Ùóôüóï ôç âëÝðïõìå íá ðáëåýåé ìå üðïéï ôñüðï ìðïñåß, íá ïíåéñåýåôáé êáé íá íéþèåé áðïöáóéóìÝíç íá íéêÞóåé ôçí êáèÞëùóç êáé íá æÞóåé üðùò üëïé ïé Üíèñùðïé. Ï íïõò ôçò äå ìÝíåé óôéò äõóêïëßåò, áëëÜ êïéôÜ ìðñïóôÜ êáé ðñïóðáèåß íá åêìåôáëëåõôåß üëåò ôéò äõíáôüôçôåò ðïõ ôçò ðáñÝ÷ïíôáé ãéá ìéá öõóéïëïãéêÞ æùÞ. Äåí åóôéÜæåé óôï ôé äåí ìðïñåß íá êÜíåé, áëëÜ óôï ôé ìðïñåß. ¸íáò åðéðëÝïí ëüãïò ãéá íá áéóèÜíåôáé ðåñéóóüôåñï äõíáôÞ åßíáé êáé ç áíÜìíçóç åíüò êïñéôóéïý ðïõ êáèüôáí äßðëá ôçò óôï íïóïêïìåßï êáé ôï ïðïßï ðÝèáíå áðü üãêï óôïí åãêÝöáëï. Ðñïò óôéãìÞí, áõôÞ ç åìðåéñßá ôçí êáôÝâáëå, áëëÜ ìåôÜ ôçí Ýêáíå íá õðïó÷åèåß óôïí åáõôü ôçò üôé ç ßäéá èá æÞóåé êáé èá æÞóåé ãéá íá ôç èõìÜôáé. 3ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ãíùñßæïõìå ôï èåßï ôçò Ëåþíçò, ôïí Ôüíé, ï ïðïßïò ìïéÜæåé íá ôçò óõìðáñáóôÝêåôáé ìå üðïéïí ôñüðï ìðïñåß. Áõôüò åßíáé ðïõ èá ôç óõíïäåýóåé óôçí Ýîïäü ôçò. Ìáæß êÜíïõí êáëÞ ðáñÝá, áóôåéåýïíôáé, ðåéñÜæåé ï Ýíáò ôïí Üëëïí. Áíôáãùíßæïíôáé ãéá ôï ðïéïò åßíáé ðåñéóóüôåñï åñãáôéêüò. Ç Ëåþíç åßíáé äåêáåöôÜ ÷ñüíùí êáé åßíáé êéüëáò ïéêïíïìéêÜ áíåîÜñôçôç, ãåãïíüò ðïõ äå óõíáíôÜò óõ÷íÜ óå Üôïìá áõôÞò ôçò çëéêßáò, áêüìç êáé ÷ùñßò ôçí áíáðçñßá ôçò Ëåþíçò. Ç êïðÝëá áñíåßôáé íá óõíå÷ßóåé ôéò óðïõäÝò ôçò. Ï áöçãçôÞò óôï óçìåßï áõôü âñßóêåé ôçí åõêáéñßá íá èßîåé ôéò åëëåßøåéò ðïõ õðÜñ÷ïõí óå äçìüóéïõò ÷þñïõò êáé äåí åðéôñÝðïõí ôçí ðñüóâáóç óå áõôïýò áôüìùí ìå áíáðçñßåò. ÔÝëïò, ìÝñïò ôùí ó÷åäßùí ôïõ öéëüäïîïõ èåßïõ ôçò åßíáé êáé ç ßäñõóç åíüò åêäïôéêïý ïßêïõ. Ðáñüëï ðïõ äåí Ý÷åé ïéêïíïìéêÞ áíÜãêç, ïíåéñåýåôáé íá ãßíåé ôï âéâëßï ìÝñïò ôçò êáèçìåñéíüôçôáò ôùí áíèñþðùí, åéóÜãïíôÜò ôï óôéò õðåñáãïñÝò. Ç Ëåþíç ðñïóöÝñåôáé áìÝóùò íá ôïí âïçèÞóåé óôá ó÷ÝäéÜ ôïõ êáé ï Ôüíé õðüó÷åôáé íá ôçí åêðáéäåýóåé óôïõò çëåêôñïíéêïýò õðïëïãéóôÝò, ðñïêåéìÝíïõ ç óõíåñãáóßá ôïõò íá åõïäùèåß.

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Ëåþíç: Ôï êåßìåíï ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí áéóéüäïîç áíôéìåôþðéóç ôùí ðïéêßëùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ ìðïñåß íá õðÜñ÷ïõí óôç æùÞ ôùí áôüìùí ìå áíáðçñßåò. Ç áéóéïäïîßá áõôÞ ðñïóùðïðïéåßôáé óôç Ëåþíç, ç ïðïßá åìöáíßæåôáé ìå áãùíéóôéêü ðíåýìá éäéáéôÝñùò õøçëü êáé ìå çèéêü áêìáéüôáôï. ¹äç, äýï ìüëéò ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí åìöÜíéóç ôçò áíáðçñßáò ôçò, Ý÷åé êáôáöÝñåé íá âñåé âéïðïñéóôéêÞ äéÝîïäï, åíþ ðñïãñáììáôßæåé íá åðåêôåßíåé ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôçò åêìåôáëëåõüìåíç ôéò äéåõêïëýíóåéò ðïõ ôçò ðáñÝ÷åé ç ôå÷íïëïãéêÞ åîÝëéîç. Åßíáé öéëüäïîç êáé ïíåéñïðüëá. Ó÷åäéÜæåé íá ôáîéäÝøåé, íá «êáôáêôÞóåé üëï ôïí êüóìï». ¸÷åé îåðåñÜóåé ôçí Üó÷çìç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç ìåôÜ ôçí êáèÞëùóÞ ôçò êáé äçëþíåé üôé Ý÷åé áðïäå÷ôåß ôïí åáõôü ôçò êáé Ý÷åé íéêÞóåé ôá óõìðëÝãìáôÜ ôçò, üôáí áðïöáóßæåé áðü ìüíç ôçò íá åìöáíéóôåß óôï ðÜñôé ðïõ äéïñãáíþíïõí ïé ößëïé ôçò. Ôüíé: Åßíáé ï Üíèñùðïò ðïõ áãáðÜåé êáé âïçèÜ ôç Ëåþíç êáé ôçò óõìðáñáóôÝêåôáé ìå üðïéïí ôñüðï ìðïñåß, øõ÷ïëïãéêÜ áëëÜ êáé ðñáêôéêÜ, ðñïóöÝñïíôÜò ôçò áêüìç êáé èÝóç åñãáóßáò óôïí åêäïôéêü ïßêï ðïõ ó÷åäéÜæåé íá éäñýóåé. Äå äåß÷íåé ïßêôï áðÝíáíôé óôç Ëåþíç, áëëÜ ôçò óõìðåñéöÝñåôáé óáí íá ìç óõìâáßíåé ôßðïôá («ÂáñÝèçêá âñå ðáéäß ìïõ íá êÜèïìáé!»). Åßíáé êáé áõôüò ïíåéñïðüëïò êáé öéëüäïîïò, êáé ãé’ áõôü ìðïñïýí íá êÜíïõí ôüóï êáëÞ ðáñÝá ïé äýï ôïõò. Ç ßäéá ç Ëåþíç ôïí ÷áñáêôçñßæåé «áèåñÜðåõôï éäåïëüãï – ïíåéñïðüëï».

Μαρία Πυλιώτου

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç áðëÞ äçìïôéêÞ, ìå ëåîéëüãéï ðïõ áíôëåßôáé áðü ôçí êáèçìåñéíÞ ìáò ïìéëßá. ii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï, Ý÷ïõìå ôñéôïðñüóùðç äéÞãçóç áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ ðïõ äå ìåôÝ÷åé ìåí óôá ãåãïíüôá áëëÜ ôá ãíùñßæåé êáëÜ, êáèþò êáé ôéò óêÝøåéò ôùí çñþùí. iii) ¾öïò Ç áðëÞ, êáèçìåñéíÞ ãëþóóá, áëëÜ êáé ç ðáíôåëÞò áðïõóßá ìåëïäñáìáôéóìïý êÜíïõí ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ ëéôü. Ç öõóéêüôçôá ôùí äéáëüãùí äßíåé æùíôÜíéá óôçí áöÞãçóç, åíþ ï ôüíïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé óáöþò äéäáêôéêüò: íá åîÜñåé ìÝóá áðü ôï ðáñÜäåéãìá ôçò çñùßäáò ôï áãùíéóôéêü ðíåýìá ðïõ óõíÞèùò äéáêñßíåé ôá Üôïìá ìå áíáðçñßåò êáé íá ôïíþóåé ôï çèéêü åêåßíùí ðïõ âñßóêïíôáé óå áíÜëïãç êáôÜóôáóç.

359

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «Ýíáò ÷þñïò ÷áñÜò êáé åõëïãßáò», «ðåôÜíå ìå áåñïðëÜíá», «Üëëáîå óðßôé», «ðÜåé íá ôñåëáèåß ìå ôç æùíôÜíéá», «ìðáßíåé óôçí êïõâÝíôá», «áèåñÜðåõôïò éäåïëüãïò», «îýðíéï ìõáëü». Ðáñïìïéþóåéò: «ìå ôï ðñüóùðï Öáãéïýì», «ìÜôéá ðïõ ëÜìðïõí», «óáí ôçí Ðáôïõëßäïõ». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «êÜôé ìÝóá ôçò óõíÝ÷åéá ôç óðñþ÷íåé», «áôÜñá÷á ðüäéá». Áóýíäåôï: «Ãßíïíôáé æùãñÜöïé, ãßíïíôáé óõíèÝôåò… ìðïñåßò íá öáíôáóôåßò!», «Äßðëá óôï øùìß, óôï öñïýôï… êáé ôï âéâëßï», «Ôï êÜíåé ãéá íá êéíçèåß... íá ðñïóöÝñåé». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò Ëåþíçò óôï åñãáóôÞñéü ôçò, ç åéêüíá ôùí ó÷åäßùí ôçò Ëåþíçò ãéá ôï ìÝëëïí, ç åéêüíá ôçò ðñïåôïéìáóßáò ôçò ãéá ôçí Ýîïäï, ç åéêüíá ôïõ èåßïõ Ôüíé ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ðïéá óôÜóç êñÜôçóå ç Ëåþíç áðÝíáíôé óôï ðñüâëçìá ôçò õãåßáò ôçò êáé ðüóï åðçñåÜóôçêå áðü áõôü ç óõìðåñéöïñÜ ôçò; Ôé åßäïõò ðñïóùðéêüôçôá áðïêáëýðôåé áõôÞ ç óôÜóç; Óôï ðñüóùðï ôçò Ëåþíçò áíôéêáôïðôñßæåôáé ç áéóéüäïîç áíôéìåôþðéóç ôùí ðïéêßëùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ ìðïñåß íá õðÜñ÷ïõí óôç æùÞ ôùí áôüìùí ìå áíáðçñßåò. Ç çñùßäá Ý÷åé õøçëü áãùíéóôéêü ðíåýìá êáé áêìáßï çèéêü. ¹äç, äýï ìüëéò ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí åìöÜíéóç ôçò áíáðçñßáò ôçò, Ý÷åé êáôáöÝñåé íá âñåé âéïðïñéóôéêÞ äéÝîïäï, åíþ ðñïãñáììáôßæåé íá åðåêôåßíåé ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôçò åêìåôáëëåõüìåíç ôéò äéåõêïëýíóåéò ðïõ ôçò ðáñÝ÷åé ç ôå÷íïëïãéêÞ åîÝëéîç. Åßíáé öéëüäïîç êáé ïíåéñïðüëá. Ó÷åäéÜæåé, ìÜëéóôá, íá ôáîéäÝøåé êáé, üðùò áíáöÝñåé, íá «êáôáêôÞóåé üëï ôïí êüóìï». ¸÷åé îåðåñÜóåé ôçí Üó÷çìç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç ðïõ ðñïêÜëåóå ç êáèÞëùóÞ ôçò êáé äçëþíåé üôé Ý÷åé áðïäå÷ôåß ôïí åáõôü ôçò êáé Ý÷åé íéêÞóåé ôá óõìðëÝãìáôÜ ôçò, üôáí áðïöáóßæåé áðü ìüíç ôçò íá åìöáíéóôåß óôï ðÜñôé ðïõ äéïñãáíþíïõí ïé ößëïé ôçò. Ï íïõò ôçò äå ìÝíåé óôéò äõóêïëßåò, áëëÜ êïéôÜæåé óôï ìÝëëïí êáé ðñïóðáèåß íá áîéïðïéÞóåé üëåò ôéò äõíáôüôçôåò ðïõ ôçò ðñïóöÝñïíôáé þóôå íá æÞóåé ìéá öõóéïëïãéêÞ æùÞ. Äåí åóôéÜæåé óôï ôé äåí ìðïñåß íá êÜíåé, áëëÜ óôï ôé ìðïñåß. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜ öáíåñþíïõí Ýíáí Üíèñùðï ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áãùíéóôéêü ðíåýìá, äéáèÝôåé èÜññïò êáé ãåííáéüôçôá, õðïìïíÞ êáé åðéìïíÞ, êáé ðÜíù áð’ üëá, áãÜðç ãéá ôç æùÞ.

360

2. Ãéáôß Ý÷åé ôüóç óçìáóßá ç áðüöáóç ôçò Ëåþíçò íá åìöáíéóôåß óôï ðÜñôé ðïõ ïñãáíþíïõí ïé ößëïé ôçò; ¸íá áðü ôá êõñéüôåñá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ôá Üôïìá ìå áíáðçñßåò áöïñÜ óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ãßíïíôáé áðïäåêôÜ áðü ôïí êïéíùíéêü ðåñßãõñï. Ïé êïéíùíéêÝò áíôéäñÜóåéò êõìáßíïíôáé áðü ôçí áäéáêñéóßá Ýùò ôïí ïßêôï êáé ôç ëýðçóç. ÐñïêåéìÝíïõ íá ìçí áíôéìåôùðßóïõí áõôÝò ôéò äõóÜñåóôåò ãé’ áõôïýò áíôéäñÜóåéò, ôá Üôïìá ìå áíáðçñßåò, áðïöåýãïõí ôéò êïéíùíéêÝò åðáöÝò ìå Üôïìá «öõóéïëïãéêÜ», åðåéäÞ áêñéâþò áéóèÜíïíôáé äáêôõëïäåéêôïýìåíïé. Ç áðüöáóç ôçò Ëåþíçò íá åìöáíéóôåß óôï ðÜñôé ðïõ ïñãÜíùóáí ïé ößëïé ôçò, Ýóôù êáé êáôüðéí Üóêçóçò ðßåóçò, Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá, äéüôé äåß÷íåé üôé ç Ëåþíç Ý÷åé ðëÝïí áðïäå÷ôåß ôïí åáõôü ôçò êáé Ý÷åé íéêÞóåé ôá óõìðëÝãìáôÜ ôçò. Äåí ôç íïéÜæåé ðëÝïí ç áíôßäñáóç ôùí Üëëùí áíèñþðùí, åöüóïí ç ßäéá Ý÷åé åîïéêåéùèåß ìå ôçí áíáðçñßá ôçò êáé Ý÷åé áðïöáóßóåé íá ìÜèåé íá æåé ìå áõôÞ.

Μαρία Πυλιώτου

3. Ç Ëåþíç, ùò Üôïìï ìå êéíçôéêÝò äõóêïëßåò, áíáæÞôçóå êáé âñÞêå åðáããåëìáôéêÝò äéåîüäïõò. ÓõæçôÞóôå ìÝóá óôçí ôÜîç ãéá ôï áãùíéóôéêü ðíåýìá ôçò çñùßäáò, áíáöÝñïíôáò ðáñáäåßãìáôá áíèñþðùí áðü ôï åõñýôåñï Þ óõããåíéêü óáò ðåñéâÜëëïí, ðïõ áíôéìåôùðßæïõí áíÜëïãá ðñïâëÞìáôá êáé Ý÷ïõí ôçí ßäéá áãùíéóôéêÞ äéÜèåóç. Êáé óå áõôïýò ôïõò áãþíåò, ìåôáöÝñáìå ôç öùíÞ ôçò øõ÷Þò óå êÜèå ãùíéÜ ôïõ ðëáíÞôç! Ðáñáïëõìðéáêïß Áãþíåò ÁÈÇÍÁ 2004 Åßìáóôå ðåñÞöáíïé ðïõ óõìâÜëëáìå óôçí õðïóôÞñéîç ôçò äéïñãÜíùóçò ôùí ðáñáïëõìðéáêþí áãþíùí ðïõ óôÝöèçêáí ìå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá êáé ðñáãìáôéêÜ êÝñäéóáí ôéò êáñäéÝò üëùí ìáò. Äýï åâäïìÜäåò ìåôÜ ôç ëÞîç ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí, áðü ôéò 17 Ýùò ôéò 28 Óåðôåìâñßïõ, áèëçôÝò êáé áèëÞôñéåò ìå áíáðçñßá áðü üëï ôïí êüóìï óõíáíôÞèçêáí óôçí ÁèÞíá êáé ðñùôáãùíßóôçóáí óôï äåýôåñï ìåãáëýôåñï áèëçôéêü ãåãïíüò, ôïõò Ðáñáïëõìðéáêïýò Áãþíåò ÁÈÇÍÁ 2004. Óôïõò Ðáñáïëõìðéáêïýò Áãþíåò óõììåôåß÷áí 136 ÷þñåò (íÝïò áñéèìüò ñåêüñ) êáé 135 ¸ëëçíåò áèëçôÝò. Ç ÅëëÜäá êÝñäéóå 20 ìåôÜëëéá (3 ÷ñõóÜ, 13 áñãõñÜ, 4 ÷Üëêéíá), 9 ðåñéóóüôåñá áðü áõôÜ ðïõ åß÷å êåñäßóåé óôïõò Ðáñáïëõìðéáêïýò Áãþíåò óôï Óßäíåú. Ãéá ðñþôç öïñÜ, ïé èåñéíïß Ïëõìðéáêïß êáé ïé Ðáñáïëõìðéáêïß Áãþíåò äéïñãáíþèçêáí áðü ôçí ßäéá ÏñãáíùôéêÞ ÅðéôñïðÞ, åíþ, åðßóçò ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí éóôïñßá ôùí Ðáñáïëõìðéáêþí Áãþíùí, ïé áèëçôÝò äåí ðëÞñùóáí ãéá ôç óõììåôï÷Þ ôïõò.

361

Η ΒΙΟΠΑΛΗ

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðþò êñßíåôå ôç óôÜóç ôïõ èåßïõ Ôüíé áðÝíáíôé óôç Ëåþíç; 2. Ó÷ïëéÜóôå ôá ó÷Ýäéá ôçò Ëåþíçò ãéá ôï ìÝëëïí. 3. Öáíôáóôåßôå ðþò èá åîåëé÷èåß ç âñáäéÜ åîüäïõ ôçò Ëåþíçò êáé ðþò èá ôçí õðïäå÷ôïýí ïé ößëïé ôçò.

362

Προβλήματα Πρ οβλήματα τ της ης σύγχρονη ς ζωής ζ ωής

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

Γραφείον ιδεών Αντώνης Σαμαράκης

Α. Ο δημιουργός

364

Óçìáíôéêüò ðåæïãñÜöïò ìáò, ôïõ ïðïßïõ ôï Ýñãï ãíùñßæåé éäéáßôåñá ìåãÜëç äéÜäïóç ôüóï óôçí ÅëëÜäá üóï êáé óôï åîùôåñéêü. Ï Áíôþíçò ÓáìáñÜêçò ãåííÞèçêå ôï 1919 óôçí ÁèÞíá êáé ðÝèáíå ôï 2003. Óðïýäáóå íïìéêÜ êáé áðü ôï 1935 Ýùò ôï 1963 åñãÜóôçêå óôï Õðïõñãåßï Åñãáóßáò, èÝóç áðü ôçí ïðïßá ðáñáéôÞèçêå ìå ôçí åðéâïëÞ ôçò äéêôáôïñßáò ôïõ ÌåôáîÜ. Ôçí ðåñßïäï ôçò Êáôï÷Þò Ýëáâå ìÝñïò óôçí ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç, åíþ áðü ôï 1945 êáé ìåôÜ óõíÝ÷éóå íá åñãÜæåôáé óôï õðïõñãåßï, åãêáôáëåßðïíôáò ôç èÝóç áõôÞ ôï 1963. Ôï áíôéóôáóéáêü ôïõ ðáñþí ôï Ýäùóå êáé óôçí ðåñßïäï ôçò äéêôáôïñßáò ôùí Áðñéëéáíþí, åíþ ðïôÝ äåí Ýðáøå íá áó÷ïëåßôáé ìå ðïéêßëá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá. Óõììåôåß÷å ùò åêðñüóùðïò ôçò ÷þñáò ìáò óå äéåèíåßò óõíáíôÞóåéò ãéá èÝìáôá åñãáóéáêÜ êáé ìåôáíáóôåõôéêÜ. Ôï 1963 ðáíôñåýôçêå ôçí ÅëÝíç ÊïõñåìðáíÜ. Ôçí ðåñßïäï 1968-1969 çãÞèçêå áðïóôïëÞò åìðåéñïãíùìïóýíçò óôéò ÷þñåò ôçò ÁöñéêÞò Ýðåéôá áðü áíÜèåóç ôçò Äéåèíïýò ÏìÜäáò Åñãáóßáò. Ùò åêðñüóùðïò ôçò UNESCO ôáîßäåøå óôçí Áéèéïðßá êáé äñáóôçñéïðïéÞèçêå äçìïóéåýïíôáò Üñèñá õðÝñ ôçò åðßëõóçò ôùí ðñïâëçìÜôùí ôùí êáôïßêùí ôçò ÷þñáò. Óôç ëïãïôå÷íßá ðñùôïåìöáíßóôçêå óôéò áñ÷Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1930 ùò ðïéçôÞò áðü ôéò óôÞëåò ôùí ðåñéïäéêþí Ðáéäéêüò êüóìïò êáé ÄéÜðëáóéò ôùí Ðáßäùí. Áêïëïýèçóáí äçìïóéåýóåéò ôïõ óôéò óåëßäåò ôçò ÍÝáò Åóôßáò êáé Üëëùí ðåñéïäéêþí, üðùò ôï Îåêßíçìá, êáé ôá ÍåïåëëçíéêÜ ÃñÜììáôá. ÓõíåñãÜóôçêå åðßóçò ìå ôï ðåñéïäéêü Áêôßíåò ìåôÜ ôïí ðüëåìï ôïõ 1940. Ôï 1954 åêäüèçêå ç ðñþôç ôïõ óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí ìå ôßôëï Æçôåßôáé åëðßò. Áêïëïýèçóáí ðÝíôå áêüìç âéâëßá ôïõ, ôá ïðïßá ãíþñéóáí ðïëëÝò åðáíåêäüóåéò êáé ìåôáöñÜóåéò. ÔéìÞèçêå ìå ôï êñáôéêü âñáâåßï äéçãÞìáôïò (1962 ãéá ôï Áñíïýìáé), ôï Âñáâåßï ôùí Äþäåêá - ¸ðáèëï Êþóôá ÏõñÜíç (1966 ãéá ôï ËÜèïò), ôï ÌÝãá Âñáâåßï ÁóôõíïìéêÞò Ëïãïôå÷íßáò óôç Ãáëëßá (1970 ãéá ôï ËÜèïò). ÔéìÞèçêå åðßóçò ãéá ôç óõíïëéêÞ ðñïóöïñÜ ôïõ áðü ôç äéïñãÜíùóç Europalia

(1982) êáé ìå ôï Óôáõñü ôïõ éððüôç ôùí ÃñáììÜôùí êáé ôùí Ôå÷íþí (1995). ÌåôÜ ôç ìåôáðïëßôåõóç äçìïóßåõóå êåßìåíá êïéíùíéêïý êáé ðïëéôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ óôïí çìåñÞóéï êáé ðåñéïäéêü Ôýðï. ÄéçãÞìáôÜ ôïõ Ýãéíáí óåíÜñéá ãéá êéíçìáôïãñáöéêÝò ôáéíßåò. Ôáéíßá Ýãéíå åðßóçò ôï ËÜèïò. Ç ðåæïãñáößá ôïõ Áíôþíç ÓáìáñÜêç ôïðïèåôåßôáé óôï ÷þñï ôçò êïéíùíéêÞò êáôáããåëßáò. ÌÝóá áðü ôá Ýñãá ôïõ ðñïâÜëëåé Ýíôïíç ç áãùíßá ãéá ôçí ðïñåßá ôïõ óýã÷ñïíïõ êüóìïõ, ç êïéíùíéêÞ óõíåßäçóç êáé ç áíèñùðéóôéêÞ êïóìïèåùñßá ôïõ óõããñáöÝá. Ç ãëþóóá ôïõ åßíáé áðëÞ, ÷ùñßò åðéôçäåõìÝíï ýöïò êáé îå÷ùñßæåé êõñßùò ãéá ôçí ðõêíüôçôá ôùí íïçìÜôùí. Éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæïõí ç åõñçìáôéêüôçôá óôçí åîÝëéîç êáé ôï ôÝëïò ôçò äñÜóçò êáé ç óõ÷íÞ ïðôéêÞ ÷ñÞóç ôïõ ëüãïõ (êåßìåíá äáêôõëïãñáöçìÝíá, óêßôóá ê.Ü.). Ï ÓáìáñÜêçò êáôÜöåñå ìå ôï ðåæïãñáöéêü ôïõ Ýñãï íá äþóåé Ýíá óôßãìá ôçò óýã÷ñïíçò åðï÷Þò, ìÝóá áðü ìéá áíèñùðïêåíôñéêÞ ìáôéÜ, ç ïðïßá óõãêßíçóå ôåëéêÜ ðïëëïýò áíáãíþóôåò, ôüóï óôçí ÅëëÜäá üóï êáé óôï åîùôåñéêü, üðùò áðïäåéêíýïõí ïé ðïëëÝò ìåôáöñÜóåéò ôùí êåéìÝíùí ôïõ óå åõñùðáúêÝò êáé ìç ãëþóóåò.

Αντώνης Σαμαράκης

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ïìüôéôëï äéÞãçìá ôçò óõëëïãÞò äéçãçìÜôùí Áñíïýìáé. Óôï âéâëßï áõôü ï óõããñáöÝáò èßãåé æçôÞìáôá ðïõ áöïñïýí óå óýã÷ñïíá ðñïâëÞìáôá, óôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò êáé óôá êïéíùíéêÜ êáé ðñïóùðéêÜ áäéÝîïäá. Ãéá ôç óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí Áñíïýìáé ôéìÞèçêå ôï 1962 ìå ôï Êñáôéêü Âñáâåßï ÄéçãÞìáôïò. Ìå ôï Áñíïýìáé ï ÓáìáñÜêçò ðñïâÜëëåé ôçí ôñáãùäßá ìéáò ïëüêëçñçò åðï÷Þò, ôáñÜæïíôáò ôç óõíåßäçóç ôïõ áíáãíþóôç. Êáôïñèþíåé íá äåé ôá ðñÜãìáôá óôéò áëçèéíÝò ôïõò äéáóôÜóåéò, åíþ êÜèå äéÞãçìÜ ôïõ áðïêáëýðôåé êáé ìéá ðëåõñÜ åíüò êüóìïõ, ôïõ êüóìïõ óôïí ïðïßï æïýìå. Ï ÓáìáñÜêçò áéóèÜíåôáé ôçí áíÜãêç íá áíôéôÜîåé ôï äéêü ôïõ Ï×É. Ôá äéçãÞìáôá ôïõ Ý÷ïõí ìéá áëÞèåéá êáé ìéá æùíôÜíéá ðïõ ìüíï ç þñéìç ôÝ÷íç åíüò ðñïéêéóìÝíïõ ðåæïãñÜöïõ ìðïñåß íá åðéôý÷åé. Ãëþóóá, ýöïò, äïìÞ ôùí äéçãçìÜôùí, üëá óõìâÜëëïõí äçìéïõñãéêÜ óôçí êáëýôåñç ðñïâïëÞ ôïõ ìçíýìáôïò. Ôï óçìáíôéêü ðÝñáóìÜ ôïõ áðü ôç æùÞ äÝèçêå ìå ôï ôåëåõôáßï Áñíïýìáé ðïõ äÞëùóå ðñéí áðü ôï èÜíáôü ôïõ: áñíÞèçêå ôç óõíçèéóìÝíç ôáöÞ ôçò óïñïý ôïõ êáé æÞôçóå íá äïèåß áõôÞ ðñïóöïñÜ óôï áíáôïìåßï ãéá ôçí åêðáßäåõóç ôùí öïéôçôþí ÉáôñéêÞò óôá åëëçíéêÜ ðáíåðéóôÞìéá. Óôï Ãñáöåßïí Éäåþí ï óõããñáöÝáò óôçëéôåýåé ôçí Ýíäåéá éäåþí ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ êáé ïäçãåß óôçí åõêáéñéáêÞ áðáó÷üëçóç êáé ôïí ôõ÷ïäéùêôéóìü.

365

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ç éäÝá ãéá ôï Ãñáöåßïí Éäåþí… ×þñéá ç äüîá»: Ç óõììåôï÷Þ ôïõ ê. Êáââáäßá óôï äéáãùíéóìü ìõèéóôïñÞìáôïò êáé ç âåâáéüôçôá ôïõ ðñþôïõ âñáâåßïõ. 2ç åíüôçôá: «Ôï ìõèéóôüñçìá… íá õðïãñáììßóåé ôï ãåãïíüò»: Ôï áðïôÝëåóìá ôïõ äéáãùíéóìïý êáé ç áíôßäñáóç ôïõ ê. Êáââáäßá. 3ç åíüôçôá: «Ëïéðüí, ôçí þñá… äçìéïõñãþíôáò ôï Ãñáöåßïí Éäåþí»: Ôï Ãñáöåßïí Éäåþí.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï êåßìåíï áöçãåßôáé ôçí éóôïñßá åíüò ìåóÞëéêá áíÝñãïõ êõñßïõ, ðïõ áðïãïçôåõìÝíïò áðü ôçí áðïôõ÷ßá ôïõ ìõèéóôïñÞìáôüò ôïõ íá êåñäßóåé ôï ðñþôï âñáâåßï óå Ýíá öéëïëïãéêü äéáãùíéóìü, Ý÷åé ôçí éäÝá íá éäñýóåé Ýíá «Ãñáöåßïí Éäåþí». Óôü÷ïò ôïõ ãñáöåßïõ áõôïý Þôáí íá äßíåé éäÝåò êáé óõìâïõëÝò ãéá êÜèå åßäïõò æçôÞìáôá ðïõ áöïñïýóáí óå äéïñãáíþóåéò, ïìéëßåò, óõããñáöÞ êåéìÝíùí, ðïëéôéêÝò áãïñåýóåéò ê.ëð. ÔåëéêÜ õëïðïéåß ôçí éäÝá ôïõ, ç ïðïßá ìÜëéóôá óõíÜíôçóå êáé åõñåßá ëáúêÞ áðïäï÷Þ. Áóöáëþò ï ôüíïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé åéñùíéêüò êáé áðïóêïðåß óôï íá êáôáããåßëåé ôç óýã÷ñïíç Ýíäåéá éäåþí, ôçí åìðïñåõìáôïðïßçóç ôùí éäåþí áõôþí áðü äéÜöïñïõò ôõ÷ïäéþêôåò êáé ôçí áíåñãßá, ðïõ óõíÞèùò ïäçãåß óôïí ôõ÷ïäéùêôéóìü.

366

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ï áöçãçôÞò áíáöÝñåôáé óôïí ê. Êáââáäßá êáé ôï ðþò îåêßíçóå ç éäÝá ôïõ ãéá ôï «Ãñáöåßïí Éäåþí» ðïõ óõíÝóôçóå. Ï ê. Êáââáäßáò åßíáé Ýíáò ìåóÞëéêáò Üíåñãïò ðïõ áðïöáóßæåé íá óõììåôÜó÷åé óå Ýíá öéëïëïãéêü äéáãùíéóìüò, ìå Ýíá ìõèéóôüñçìá ìå ôßôëï ÐåñéðÝôåéåò ìéáò åõáßóèçôçò êáñäéÜò, åëðßæïíôáò óôï ðñþôï âñáâåßï, ðïõ èá ôïõ åîáóöÜëéæå ïéêïíïìéêü üöåëïò. 2ç åíüôçôá: Äõóôõ÷þò üìùò ï Þñùáò äåí ðÞñå ü÷é ôï ðñþôï, áëëÜ êáíÝíá âñáâåßï, ãåãïíüò ðïõ ôïí áðïãïÞôåõóå éäéáßôåñá. Ìç îÝñïíôáò ðþò íá ðíßîåé ôïí ðüíï ôïõ êáôáëÞãåé ðßíïíôáò êáé êáðíßæïíôáò óå Ýíá ìðáñ. Åêåß äéáâÜæåé ôçí êñéôéêÞ ôùí Ýñãùí ðïõ óõììåôåß÷áí óôï äéáãùíéóìü. Ôá ó÷üëéá ôçò êñéôéêÞò Þôáí åéò âÜñïò ôïõ. Ùóôüóï óôçí êñéôéêÞ ðïõ ôïõ Ýêáíáí õðÞñ÷å êáé Ýíá èåôéêü óôïé÷åßï: ôïõ áðÝäéäáí üôé äéÝèåôå ôï èåßï äþñï ôùí éäåþí. 3ç åíüôçôá: Ôï êñéôéêü áõôü ó÷üëéï ãÝííçóå óôïí ê. Êáââáäßá ôçí éäÝá ôçò óýóôáóçò åíüò Ãñáöåßïõ Éäåþí. Ôïí âëÝðïõìå ëïéðüí íá

êéíåßôáé ôõ÷ïäéùêôéêÜ êáé íá øÜ÷íåé áðåãíùóìÝíá ôñüðï íá åðéôý÷åé, ÷ùñßò íá åíäéáöÝñåôáé ãéá ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï èá ôïí ïäçãÞóåé óôçí åðéôõ÷ßá. ¸ôóé ëïéðüí, ÷ùñßò êáíÝíáí åíäïéáóìü, áðïöáóßæåé íá áíïßîåé Ýíá ìáãáæß, üðïõ èá ðïõëÜåé éäÝåò, áõôü ðïõ ï ëáüò ïíïìÜæåé «áåñéôæßäéêç äïõëåéÜ», ìéá äïõëåéÜ åõêáéñéáêÞ êáé ÷ùñßò õðüâáèñï. Ï åéñùíéêüò ôüíïò ôïõ êåéìÝíïõ öôÜíåé óôï ýøéóôï óçìåßï ôïõ, üôáí ï áöçãçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôï Ãñáöåßï Éäåþí íá ãíùñßæåé ìåãÜëç åðéôõ÷ßá êáé áíôáðüêñéóç åê ìÝñïõò ôïõ êüóìïõ, ðïõ ôï åðéóêÝðôåôáé ãéá íá «áãïñÜóåé» éäÝåò.

Αντώνης Σαμαράκης

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ê. Êáââáäßáò: Åßíáé ï ÷áñáêôçñéóôéêüò ôýðïò ôïõ áíèñþðïõ ðïõ ïíïìÜæïõìå ôõ÷ïäéþêôç, áñéâßóôá Þ êáéñïóêüðï. Ìå ëßãá ëüãéá åßíáé áõôüò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß êÜèå ôñüðï, èåìéôü Þ áèÝìéôï, ðñïêåéìÝíïõ íá áíáäåé÷èåß Þ íá áðïêïìßóåé üöåëïò. Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç ï ê. Êáââáäßáò åßíáé Üíåñãïò êáé öôù÷üò. Ðñïóðáèåß íá êåñäßóåé ÷ñÞìáôá ìå åýêïëï ôñüðï, óõììåôÝ÷ïíôáò óå Ýíá äéáãùíéóìü ìõèéóôïñÞìáôïò êáé ðåñéìÝíïíôáò íá êåñäßóåé ôï ðñþôï âñáâåßï ðïõ åß÷å ÷ñçìáôéêü Ýðáèëï. Ôïí âëÝðïõìå íá áðïãïçôåýåôáé áðü ôçí áðïôõ÷ßá, ü÷é åðåéäÞ äå âñáâåýôçêå ôï ìõèéóôüñçìÜ ôïõ, åíþ ï ßäéïò ðßóôåõå üôé Üîéæå, áëëÜ ãéáôß ôåëéêÜ Ý÷áóå ôá ÷ñÞìáôá. Ãé’ áõôü êáé óôçí ðñþôç áðïôõ÷ßá ôá ðáñáôÜåé êáé ðñïóðáèåß íá áðïôáèåß áëëïý, ðñïêåéìÝíïõ ôåëéêÜ íá «ðéÜóåé ôçí êáëÞ». Ãé’ áõôü êáé ÷ùñßò óêÝøç Þ ðñïûðçñåóßá Þ êáíåíüò åßäïõò õðüâáèñï, áðïöáóßæåé íá óôÞóåé ìéá åðé÷åßñçóç ðïõ èá ðïõëÜåé éäÝåò, äçëáäÞ åðé÷åéñåß êÜôé ôï áèÝìéôï: íá åìðïñåõìáôïðïéÞóåé êÜôé ìç ÷åéñïðéáóôü, üðùò åßíáé ïé éäÝåò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôï áðüóðáóìá åßíáé Üëëïôå äçìïôéêÞ êáé Üëëïôå êáèáñåýïõóá (ãñáöåßïí, äéáôßèåíôáé éäÝáé, ôïí Üíèñùðïí, åéò ôçí æùÞí ôïõ äéÜ ôçí ïñãÜíùóéí, ê.Ü.). ii) ¾öïò Ç ãñáöÞ ôïõ Áíôþíç ÓáìáñÜêç óôï äéÞãçìá áõôü åßíáé áðëÞ êáé ëéôÞ, ìå óýíôïìåò êáé áóôüëéóôåò öñÜóåéò. Ôá óõ÷íÜ ó÷Þìáôá ëüãïõ äßíïõí ãëáöõñüôçôá óôçí áöÞãçóç, åíþ óå ðïëëÜ óçìåßá åßíáé åõäéÜêñéôïò ï åéñùíéêüò ôüíïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò: áðïêáëåß ôïí Þñùá «ê. Êáââáäßá»,ôïíßæåé ôéò ðåñéðÝôåéåò ôçò «åõáßóèçôçò êáñäéÜò ôïõ», ó÷ïëéÜæåé Ýììåóá ôïõò êýêëïõò ôùí áíèñþðùí ôïõ ðíåýìáôïò êáé ôçò ðïëéôéêÞò, ïé ïðïßïé èá ìðïñïýóáí íá áðïôåëÝóïõí ôïõò ðåëÜôåò ôïõ ìáãáæéïý ôïõ ê. Êáââáäßá.

367

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

iii) ÁöÞãçóç Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ôç äéÞãçóç, äçëáäÞ ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, ðïõ ìïëïíüôé äå ìåôÝ÷åé óôá ãåãïíüôá, ôá ãíùñßæåé ðïëý êáëÜ, êáèþò êáé ôéò óêÝøåéò ôùí çñþùí. Ç áöÞãçóç åßíáé ñåáëéóôéêÞ êáé áíôéêåéìåíéêÞ êáé ðåñéïñßæåôáé óôçí êáôáãñáöÞ ôïõ èÝìáôïò, ÷ùñßò óõíáéóèçìáôéóìïýò êáé áäéêáéïëüãçôïõò êáëëùðéóìïýò. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ôá ïéêïíïìéêÜ ôïõ Þôáíå ðïëý æïñéóìÝíá åêåßíï ôïí êáéñü», «åß÷å ðáôÞóåé ôá 44», «óôåñéþóåé ó’ Ýíá åðÜããåëìá», «åëåýèåñïò óêïðåõôÞò ôçò æùÞò», «Ýìåéíå áìáíÜôé», «ðñþôç áíÜìåéîç ìå ôç ëïãïôå÷íßá», «åß÷å ðïëý ìåãÜëç óôåíï÷þñéá», « äåí Ýëåãå üìùò…êáé öïýíôùíå», « ÷åßìáññïõò éäåþí», «íá õðïãñáììßóåé ôï ãåãïíüò», «äõíÜìùíå ï ñõèìüò ôçò ðåëáôåßáò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ç éäÝá Þñèå óôïí ê. Êáââáäßá», «Üëëåò ðåñéðÝôåéåò ôçò êáñäéÜò ôïõ», «äåí Ýëåãå íá öýãåé ìå ôï ôóéãÜñï ç óôåíï÷þñéá». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ êïõóôïõìéïý, ç åéêüíá ôïõ ê. Êáââáäßá, ç åéêüíá ôïõ ê. Êáââáäßá íá êÜèåôáé óôï ìðáñ, ç åéêüíá ôçò áããåëßáò óôçí åöçìåñßäá, ç åéêüíá ôçò ðåëáôåßáò ðïõ ïëïÝíá êáé áõîáíüôáí.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

368

1. ÓêéáãñáöÞóôå ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ ê. Êáââáäßá, áíôëþíôáò ðëçñïöïñßåò áðü ôï áðüóðáóìá. Ï ê. Êáââáäßáò åßíáé ï ÷áñáêôçñéóôéêüò ôýðïò ôïõ áíèñþðïõ ðïõ ïíïìÜæïõìå ôõ÷ïäéþêôç, áñéâßóôá Þ êáéñïóêüðï. Ìå ëßãá ëüãéá åßíáé áõôüò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß êÜèå ôñüðï, èåìéôü Þ áèÝìéôï, ðñïêåéìÝíïõ íá áíáäåé÷èåß Þ íá áðïêïìßóåé üöåëïò. Åßíáé Üíåñãïò áëëÜ äåí ìðïñåß íá óôåñéþóåé óå äïõëåéÜ («åß÷å ðáôÞóåé ôá 44 êáé äåí åß÷å áêüìç óôåñéþóåé óå äïõëåéÜ»), ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåé ôï ìç óôáèåñü ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ. Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç ï ê. Êáââáäßáò åßíáé êáé öôù÷üò («ôá ïéêïíïìéêÜ ôïõ Þôáíå ðïëý æïñéóìÝíá åêåßíï ôïí êáéñü»). Ðñïóðáèåß íá êåñäßóåé ÷ñÞìáôá ìå åýêïëï ôñüðï, óõììåôÝ÷ïíôáò óå Ýíá äéáãùíéóìü ìõèéóôïñÞìáôïò êáé ðåñéìÝíïíôáò íá êåñäßóåé ôï ðñþôï âñáâåßï ðïõ åß÷å ÷ñçìáôéêü Ýðáèëï. Åßíáé áöåëÞò êáé èåùñåß ôï ðñþôï âñáâåßï êÜôé ðïõ ìðïñåß åýêïëá íá êåñäßóåé («Êáé äåí åß÷å ôçí ðáñáìéêñÞ áìöéâïëßá ðùò èá ’ðáéñíå ðáìøçöåß ôï ðñþôï âñáâåßï»). Ôïí âëÝðïõìå íá áðïãïçôåýåôáé áðü ôçí áðïôõ÷ßá, ü÷é åðåéäÞ äå âñáâåýôçêå ôï ìõèéóôüñçìÜ ôïõ, åíþ ï ßäéïò ðßóôåõå üôé Üîéæå, áëëÜ åðåéäÞ ôåëéêÜ Ý÷áóå ôá ÷ñÞìáôá. Ãé’ áõôü êáé âëÝðïõìå üôé óôçí ðñþôç áðïôõ÷ßá

ôá ðáñáôÜåé êáé ðñïóðáèåß íá áðïôáèåß áëëïý, ðñïêåéìÝíïõ ôåëéêÜ íá «ðéÜóåé ôçí êáëÞ». Ãé’ áõôü êáé ÷ùñßò óêÝøç Þ ðñïûðçñåóßá Þ êáíåíüò åßäïõò õðüâáèñï, áðïöáóßæåé íá äçìéïõñãÞóåé ìéá åðé÷åßñçóç ðïõ èá ðïõëÜåé éäÝåò, äçëáäÞ åðé÷åéñåß êÜôé ôï áèÝìéôï: íá åìðïñåõìáôïðïéÞóåé êÜôé ìç ÷åéñïðéáóôü, üðùò åßíáé ïé éäÝåò.

Αντώνης Σαμαράκης

2. Ðïéï ðñüâëçìá Ý÷åé ï Þñùáò ôçò éóôïñßáò êáé ìå ðïéïõò ôñüðïõò ðñïóðáèåß á ôï åðéëýóåé; Ï ê. Êáââáäßáò åßíáé Üíåñãïò êáé áäõíáôåß íá óôåñéþóåé óå êÜðïéá äïõëåéÜ, ðáñüëï ðïõ âñßóêåôáé êéüëáò óôçí çëéêßá ôùí 44 ÷ñüíùí. Ç áíåñãßá ôïõ üìùò åßíáé áðïôÝëåóìá ôïõ ôõ÷ïäéùêôéóìïý ôïõ êáé ôçò ðåðïßèçóÞò ôïõ üôé ç åðéôõ÷ßá ìðïñåß íá åðÝëèåé ÷ùñßò éäéáßôåñï êüðï êáé ÷ùñßò êÜðïéï õðüâáèñï. Ðñïóðáèåß áðåãíùóìÝíá íá «ðéÜóåé ôçí êáëÞ», åðéäéþêïíôáò ôï åýêïëï êÝñäïò åíüò ÷ñçìáôéêïý âñáâåßïõ. ¼ôáí áðïôõã÷Üíåé ó’ áõôüí ôïõ ôï óôü÷ï, óôñÝöåôáé óå ìéá åðáããåëìáôéêÞ åðéëïãÞ ðïõ áíôéêáôïðôñßæåé ôçí Ýíäåéá éäåþí ôçò åðï÷Þò ìáò. Ôï Ãñáöåßïí Éäåþí åßíáé áõôü ðïõ ï ëáüò ìáò ïíïìÜæåé «áåñéôæßäéêç äïõëåéÜ», äçëáäÞ åõêáéñéáêÞ, ÷ùñßò óïâáñü õðüâáèñï êáé ðñïäéáãñáöÝò. 3. Ðïéá åßíáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ Þñùá üóï ðåñéìÝíåé ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ äéáãùíéóìïý êáé ðïéá ìåôÜ ôçí áíáêïßíùóÞ ôïõò; ÌÝ÷ñé íá âãïõí ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ äéáãùíéóìïý, ï ê. Êáââáäßáò ðáñïõóéÜæåé áäéêáéïëüãçôç áõôïðåðïßèçóç, áöïý èåùñåß óßãïõñï ôï âñáâåßï («Êáé äåí åß÷å ôçí ðáñáìéêñÞ áìöéâïëßá ðùò èá ’ðáéñíå ðáìøçöåß ôï ðñþôï âñáâåßï»). Ãé’ áõôü Üëëùóôå êáé öñïíôßæåé, ðáñüëç ôçí ïéêïíïìéêÞ ôïõ äõó÷Ýñåéá, íá öôéÜîåé êáéíïýñãéï êïõóôïýìé, åéäéêÜ ãéá ôç âñáäéÜ ôçò áðïíïìÞò ôùí âñáâåßùí, ðïõ èá áðïôåëïýóå öéëïëïãéêü êáé êïóìéêü ãåãïíüò. Óõ÷íÜ, áõôïß ïé Üíèñùðïé ðïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôïí ôõ÷ïäéùêôéóìü ôïõò, åíäéáöÝñïíôáé ðïëý íá ðåßèïõí ìå ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò, áöïý áêñéâþò äåí ìðïñïýí íá ðåßóïõí ìå Üëëï ôñüðï ãéá ôéò éêáíüôçôÝò ôïõò. ¼ôáí åðÝñ÷åôáé üìùò ç ðáôáãþäçò áðïôõ÷ßá óôï äéáãùíéóìü, ï ÞñùÜò ìáò ðñïóãåéþíåôáé áðüôïìá. Ôï ãåãïíüò üôé áëëéþò ôá åß÷å õðïëïãßóåé êáé áëëéþò åîåëß÷èçêáí ôá ðñÜãìáôá, ôïõ ðñïêáëåß óôåíï÷þñéá, ôçí ïðïßá ðñïóðáèåß íá îåðåñÜóåé ðßíïíôáò êáé êáðíßæïíôáò áêáôÜðáõóôá. Ôá äõóÜñåóôá üìùò áõôÜ óõíáéóèÞìáôá ðåñíïýí áìÝóùò, üôáí óôï ìõáëü ôïõ Ýñ÷åôáé ç íÝá éäÝá ãéá åýêïëï êÝñäïò. 4. ¸íáò áäéüñáôá åéñùíéêüò ôüíïò äéáðåñíÜ ôï êåßìåíï. Âñåßôå ôá óçìåßá åêåßíá ðïõ åðéâåâáéþíïõí áõôÞ ôçí åðéóÞìáíóç. Óå ðïëëÜ óçìåßá åßíáé åõäéÜêñéôïò ï åéñùíéêüò ôüíïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò: áðïêáëåß ôïí Þñùá «ê. Êáââáäßá», ôïíßæåé ôéò ðåñéðÝôåéåò

369

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

ôçò «åõáßóèçôçò êáñäéÜò ôïõ» êáé ó÷ïëéÜæåé ìå Ýììåóï ôñüðï ôïõò êýêëïõò ôùí áíèñþðùí ôïõ ðíåýìáôïò êáé ôçò ðïëéôéêÞò, ïé ïðïßïé èá ìðïñïýóáí íá áðïôåëÝóïõí ôïõò ðåëÜôåò ôïõ ãñáöåßïõ ôïõ ê. Êáââáäßá. ÔÝëïò, ç åéñùíåßá ãßíåôáé ôñáãéêÞ, üôáí ç äéÞãçóç ìéëÜ ãéá ôçí ðåëáôåßá ôïõ ãñáöåßïõ ôïõ ê. Êáââáäßá, ç ïðïßá åßíáé ïëïÝíá áõîáíüìåíç, ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåé Ýìðñáêôá ôçí Ýíäåéá éäåþí ðïõ ìáóôßæåé ôç óýã÷ñïíç êïéíùíßá.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðïý ðéóôåýåôå üôé ïöåßëåôáé ç áíôáðüêñéóç ðïõ ãíþñéóå ôï Ãñáöåßï ôïõ ê. Êáââáäßá; 2. Ãéáôß ï ê. Êáââáäßáò óôá 44 ôïõ ÷ñüíéá äåí åß÷å êáôïñèþóåé íá óôåñéþóåé óå êáìéÜ äïõëåéÜ;

370

Το μαύρο κύμα Λουίς Σεπούλβεδα

Α. Ο δημιουργός Ï Luis Sepulveda (Ëïõßò Óåðïýëâåäá) ãåííÞèçêå ôï 1949 óôï Ovalle, óôï ÂïññÜ ôçò ×éëÞò. Óõììåôåß÷å óå öïéôçôéêÝò êáé óõíäéêáëéóôéêÝò êéíçôïðïéÞóåéò åíÜíôéá óôï óôñáôïêñáôéêü êáèåóôþò ôçò ÷þñáò ôïõ, êáôçãïñÞèçêå ãéá ðñïäïóßá êáé êáôáäéêÜóôçêå óå öõëÜêéóç åßêïóé ïêôþ åôþí. ¸ðåéôá áðü äõüìéóé ÷ñüíéá åãêëåéóìïý ôïõ óôç öõëáêÞ, êáé ìå ðáñÝìâáóç ôçò Äéåèíïýò Áìíçóôßáò, áðïöõëáêßóôçêå áëëÜ õðï÷ñåþèçêå íá åãêáôáëåßøåé ôïí ôüðï ôïõ. ¸ãñáøå ðïéÞìáôá, èåáôñéêÜ Ýñãá, äéçãÞìáôá, äçìéïýñãçóå èåáôñéêÝò ïìÜäåò óôï Ðåñïý, ôï Åêïõáäüñ êáé ôçí Êïëïìâßá êáé áó÷ïëÞèçêå ìå ôç äçìïóéïãñáößá. ¸æçóå Ýîé ìÞíåò óôïí Áìáæüíéï ìå ôïõò ÉíäéÜíïõò ÓïõÜñ êáé áðïêüìéóå åìðåéñßåò ðïõ Üëëáîáí ôçí áíôßëçøÞ ôïõ ãéá ôïí êüóìï êáé ôïõ ðñüóöåñáí ôï õëéêü ãéá ôï ðñþôï ôïõ ìõèéóôüñçìá, ôï ¸íáò ãÝñïò ðïõ äéÜâáæå éóôïñßåò áãÜðçò. Óôñáôåýôçêå óôï äéåèíÝò ôÜãìá «Óéìüí Ìðïëßâáñ» êáé óõììåôåß÷å óôïí áðåëåõèåñùôéêü áãþíá ôçò ÍéêáñÜãïõáò. Ôï 1980 åãêáôáóôÜèçêå óôçí Åõñþðç êáé óõíäÝèçêå ìå ôçí ïéêïëïãéêÞ ïñãÜíùóç Greenpeace. Ôáîßäåøå óå üëïí ôïí êüóìï. Ôïõ áðïíåìÞèçêáí ôá ìåãáëýôåñá ëïãïôå÷íéêÜ âñáâåßá. Óôá åëëçíéêÜ êõêëïöïñïýí ôá âéâëßá ôïõ Ï êüóìïò ôïõ ôÝëïõò ôïõ êüóìïõ, ¼íïìá ôáõñïìÜ÷ïõ, Patagonia express, Ç éóôïñßá ôïõ ãÜôïõ ðïõ Ýìáèå ó’ Ýíá ãëÜñï íá ðåôÜåé, Ôï çìåñïëüãéï åíüò åõáßóèçôïõ killer, Hot Line , Áí äåí Ý÷åéò ðïý íá êëÜøåéò, ×ñïíéêÜ ôïõ Ðåñéèùñßïõ. Ðñéí áðü äÝêá êáé ðëÝïí ÷ñüíéá ï Ëïõßò Óåðïýëâåäá Ýæçóå óå Ýíá øáñï÷þñé óôçí ÉåñÜðåôñá. Ôï ðñþôï ðñÜãìá ðïõ Ýêáíå ìüëéò Ýöôáóå óôçí ÊñÞôç Þôáí íá åðéóêåöèåß ôïí ôÜöï ôïõ ÊáæáíôæÜêç üðïõ Ýêëáøå áðü ôç óõãêßíçóç. ¸ôóé äåí åßíáé ôõ÷áßï ðïõ ï Þñùáò ôïõ ôåëåõôáßïõ ðáñáìõèéïý ôïõ ëÝãåôáé ÆïñìðÜò. Ôßôëïò ôïõ âéâëßïõ ðïõ êõêëïöüñçóå ðÝñõóé óôá éóðáíéêÜ åßíáé Ç éóôïñßá ôïõ ãÜôïõ ðïõ Ýìáèå ó’ Ýíá ãëÜñï íá ðåôÜåé êáé ï ÆïñìðÜò äåí åßíáé Üëëïò áðü ôïí ãÜôï «ðïõ Þôáí ìáýñïò êáé ðåëþñéïò êáé ÷ïíôñüò». Äåí åßíáé ôõ÷áßï åðßóçò üôé ï êáëüò áõôüò ãÜôïò, ðïõ áíáëáìâÜíåé

371

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

ôç öñïíôßäá åíüò íåïãÝííçôïõ ãëÜñïõ, åßíáé Ýíáò ãÜôïò áðü ôï Áìâïýñãï. Êáé ôïí ßäéï ôïí Óåðïýëâåäá ôïí åß÷áí öñïíôßóåé ößëïé ôïõ áðü ôï ÔìÞìá ôçò Äéåèíïýò Áìíçóôßáò ôïõ Áìâïýñãïõ ôï 1977, üôáí Þôáí Ýãêëåéóôïò óôéò öõëáêÝò Ôåìïýêï ôçò ×éëÞò, êáôáäéêáóìÝíïò óå 28 ÷ñüíéá öõëÜêéóçò ìå ôçí êáôçãïñßá ôçò ðñïäïóßáò. Ç ðáñáìïíÞ «óå áõôÞ ôç ÷þñá ôùí ðÜíôùí êáé ôïõ êáíåíüò» –üðùò áíáöÝñåé óôï âéâëßï ôïõ Patagonia Express– ôåëéêÜ äéÞñêåóå 942 çìÝñåò. Ç ÄéåèíÞò Áìíçóôßá êáôÜöåñå íá ôïí áðïöõëáêßóåé áëëÜ ç åîïñßá Þôáí áíáðüöåõêôç. Ï «ðáñáìõèÜò», üðùò ÷áñáêôçñßæåé ôïí åáõôü ôïõ ï Ëïõßò Óåðïýëâåäá, åðÝóôñåøñ óôçí ðáôñßäá ôïõ ôï 1989, üôáí Ýðåóå ç äéêôáôïñßá ôïõ ÐéíïóÝô. Ç êáëïóýíç õðÜñ÷åé ãéá ôïí Óåðïýëâåäá ìüíï óôï ðëáßóéï ôçò áìïéâáéüôçôáò. Ôï ßäéï êáé ç êáêßá. Óå üóïõò ôïõ öÝñèçêáí Üó÷çìá áðáíôÜ ìå ôï ßäéï íüìéóìá. Ôéò ÷åéñüôåñåò åìðåéñßåò ôéò Ýæçóå óôç öõëáêÞ ôùí äéêôáôüñùí. ¸ôóé äå äéóôÜæåé íá ðåé üôé èá Þèåëå íá äåé ôïí ÐéíïóÝô íá ðåèáßíåé ìå öñéêôïýò ðüíïõò áðü êáñêßíï óôïí ðñïóôÜôç. ÃñÜöåé óôï Patagonia Express üôé äå óõã÷ùñåß ôïõò å÷èñïýò ôïõ ðáñåëèüíôïò. ¼ôáí ìáèáßíåé üôé êÜðïéïò áðü ôïõò óôñáôéùôéêïýò ôïõ öáóéóôéêïý êáèåóôþôïò ôçò ×éëÞò äïëïöïíÞèçêå, ôï ãéïñôÜæåé áíïßãïíôáò Ýíá ìðïõêÜëé êñáóß.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

372

Ôï êåßìåíï ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï ìõèéóôüñçìá ôïõ Ëïýéò Óåðïýëâåäá Ç éóôïñßá åíüò ãÜôïõ ðïõ Ýìáèå óå Ýíá ãëÜñï íá ðåôÜåé. Ðñéí áðü äÝêá êáé ðëÝïí ÷ñüíéá ï Ëïõßò Óåðïýëâåäá Ýæçóå óå Ýíá øáñï÷þñé ôçò ÉåñÜðåôñáò. Ôï ðñþôï ðñÜãìá ðïõ Ýêáíå ìüëéò Ýöôáóå óôçí ÊñÞôç Þôáí íá åðéóêåöôåß ôïí ôÜöï ôïõ ÊáæáíôæÜêç, üðïõ Ýêëáøå áðü ôç óõãêßíçóç. ¸ôóé äåí åßíáé ôõ÷áßï ðïõ ï Þñùáò ôïõ ôåëåõôáßïõ ðáñáìõèéïý ôïõ ïíïìÜæåôáé ÆïñìðÜò. Ôßôëïò ôïõ âéâëßïõ åßíáé Ç éóôïñßá ôïõ ãÜôïõ ðïõ Ýìáèå ó’ Ýíá ãëÜñï íá ðåôÜåé êáé ï ÆïñìðÜò äåí åßíáé Üëëïò áðü ôïí ãÜôï «ðïõ Þôáí ìáýñïò êáé ðåëþñéïò êáé ÷ïíôñüò». Äåí åßíáé ôõ÷áßï åðßóçò üôé ï êáëüò áõôüò ãÜôïò, ðïõ áíáëáìâÜíåé ôç öñïíôßäá åíüò íåïãÝííçôïõ ãëÜñïõ, åßíáé Ýíáò ãÜôïò áðü ôï Áìâïýñãï. Êáé ôïí ßäéï ôï óõããñáöÝá ôïí åß÷áí öñïíôßóåé ößëïé ôïõ áðü ôï ÔìÞìá ôçò Äéåèíïýò Áìíçóôßáò ôïõ Áìâïýñãïõ ôï 1977, üôáí Þôáí Ýãêëåéóôïò óôéò öõëáêÝò Ôåìïýêï ôçò ×éëÞò, êáôáäéêáóìÝíïò óå 28 ÷ñüíéá öõëÜêéóçò ìå ôçí êáôçãïñßá ôçò ðñïäïóßáò. Ôï óõãêåêñéìÝíï Ýñãï åßíáé ôï ðéï ôñõöåñü êé åõáßóèçôï âéâëßï ôïõ Óåðïýëâåäá êáé áðåõèýíåôáé ôüóï óôïõò ìéêñïýò üóï êáé óôïõò ìåãÜëïõò. Ìéá ãëáñïðïýëá ðÝöôåé èýìá ôçò èáëÜóóéáò ñýðáíóçò. Ðñéí îåøõ÷Þóåé, åìðéóôåýåôáé ôï áâãü ôçò óôïí êáëü ãÜôï ÆïñìðÜ

êáé ôïõ æçôÜ ôï ëüãï ôïõ üôé èá êëùóÞóåé ôï áõãü, äå èá öÜåé ôï ãëáñüðïõëï êáé èá ôïõ ìÜèåé íá ðåôÜ. Ï ÆïñìðÜò äßíåé ôï ëüãï ôïõ. Ìá åßíáé ðïôÝ äõíáôüí Ýíáò ãÜôïò íá ìÜèåé óå Ýíá ãëÜñï íá ðåôÜåé;

Λουίς Σεπούλβεδα

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôñåéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ç ÊåíãêÜ Üíïéîå ôéò öôåñïýãåò… ôá óáãüíéá êÜðïéïõ êÞôïõò»: Ç ìüëõíóç ôçò ÊåíãêÜ êáé ç âåâáéüôçôá ôïõ èáíÜôïõ ôçò. 2ç åíüôçôá: «Ç ìáýñç êçëßäá… ôç äçëçôçñéÜóç ôùí èáëáóóþí: Ç åõèýíç ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôç ñýðáíóç ôùí èáëáóóþí. 3ç åíüôçôá: «Ç ÊåíãêÜ ðÝñáóå ôéò ðéï âáóáíéóôéêÝò þñåò… ïýôå íá ôéò êïõíÞóåé»: Ï ìýèïò ôïõ ºêáñïõ êáé ïé ýóôáôåò ðñïóðÜèåéåò ôçò ÊåíãêÜ íá áðïöýãåé ôï èÜíáôï.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Êåíôñéêü èÝìá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ç ñýðáíóç ôùí èáëáóóþí êáé ç äéáôÜñáîç ðïõ ðñïêáëåß óôçí ïéêïëïãéêÞ éóïññïðßá. Óôï äéêü ìáò áðüóðáóìá ðáñáêïëïõèïýìå ôéò ðñïóðÜèåéåò ðïõ êáôáâÜëëåé ìéá ìÜíá- ãëÜñïò íá áðïöýãåé ôï èÜíáôï, åöüóïí Ý÷åé ìïëõíèåß èáíÜóéìá áðü ìéá ðåôñåëáéïêçëßäá. Ç ðá÷ýññåõóôç ïõóßá ôçò ðåôñåëáéïêçëßäáò Ý÷åé êáëýøåé üëï ôçò ôï óþìá, ìå áðïôÝëåóìá ôá öôåñÜ ôçò íá Ý÷ïõí êïëëÞóåé óôï óþìá ôçò êáé íá áäõíáôåß íá ðåôÜîåé. Ç ÊåíãêÜ ðñïóðáèåß ìå êÜèå ôñüðï íá âãÜëåé áðü ðÜíù ôçò ôï ðåôñÝëáéï, åßôå îåðïõðïõëéÜæïíôáò ç ßäéá ôïí åáõôü ôçò, åßôå ðñïóðáèþíôáò íá îåðëõèåß. ÁëëÜ üëá åßíáé ìÜôáéá. Ôï ôÝëïò ôçò åßíáé ìïéñáßï. Åêôüò áðü ôï ïéêïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï ôïõ áðïóðÜóìáôïò, èßãåôáé êáé ôï æÞôçìá ôùí ïéêïëïãéêþí ïñãáíþóåùí êáé êéíçìÜôùí, ìÝëïò ôùí ïðïßïò åßíáé êáé ï ßäéïò ï óõããñáöÝáò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï áðüóðáóìá îåêéíÜ ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ áôõ÷Þìáôïò ôçò ÊåíãêÜ, åíüò èçëõêïý ãëÜñïõ. Ç ÊåíãêÜ ëïéðüí, áäõíáôþíôáò íá áðïöýãåé Ýíá êýìá, ëïýæåôáé óôï ìïëõóìÝíï õãñü ìéáò ðåôñåëáéïêçëßäáò, ðïõ ôçí ôõöëþíåé. Áöïý êáôáöÝñíåé íá îåðëõèåß êáé íá ìðïñÝóåé íá äåé, ðñïóðáèåß êáôüðéí íá îåöýãåé áðü ôçí êçëßäá êïëõìðþíôáò. ¼ôáí Ýðåéôá áðü ðïëý êüðï êáôïñèþíåé íá Ýñèåé óå åðáöÞ ìå êáèáñü íåñü, îåðëÝíåé ôá ìÜôéá ôçò êáé êïéôþíôáò ãýñù ôçò óõíåéäçôïðïéåß üôé Ý÷åé áðïêïðåß áðü ôï õðüëïéðï óìÞíïò êáé åßíáé ðëÝïí ìüíç. Ï áöçãçôÞò êÜíåé ëüãï ãéá ôïí ôñüðï èáíÜôïõ ôùí ðïõëéþí ðïõ ìïëýíïíôáé áðü ðåôñåëáéïêçëßäá: ìå ôá

373

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

374

öôåñÜ êïëëçìÝíá óôï óþìá ôïõò, äåí ìðïñïýí íá ðåôÜîïõí êáé Ýôóé ãßíïíôáé âïñÜ ôùí ìåãÜëùí øáñéþí Þ ðåèáßíïõí áðü áóöõîßá, êáèþò ôï ðåôñÝëáéï Ý÷åé öñÜîåé üëïõò ôïõò ðüñïõò ôïõò, Þ ðåèáßíïõí áðü ðåßíá. Ç ÊåíãêÜ ðñïôéìÜ ôïí ðñþôï ôñüðï èáíÜôïõ. 2ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ï áöçãçôÞò êÜíåé ëüãï ãéá ôçí áðïêëåéóôéêÞ åõèýíç ôïõ áíèñþðïõ ãé’ áõôÞí ôçí êáôáóôñïöÞ. ¢íèñùðïé åßíáé áõôïß ðïõ áäåéÜæïõí êáé êáèáñßæïõí ôéò äåîáìåíÝò ôùí ðåôñåëáéïöüñùí ðëïßùí óôç èÜëáóóá. Ùóôüóï ï áöçãçôÞò äåí îå÷íÜ íá áíáöÝñåé ôç óõãêéíçôéêÞ ðñïóðÜèåéá êÜðïéùí Üëëùí áíèñþðùí ðïõ áíÞêïõí óå ïéêïëïãéêÜ êéíÞìáôá êáé ïñãáíþóåéò êáé ðïõ Ý÷ïõí èÝóåé óêïðü ôçò æùÞò ôïõò íá óôáìáôÞóïõí , üóï ôï äõíáôüí, áõôü ôï ïéêïëïãéêü Ýãêëçìá. 3ç åíüôçôá: ÌÝóá óå üëåò áõôÝò ôéò óêÝøåéò, ç ÊåíãêÜ óõíåéäçôïðïéåß üôé ôï ðåôñÝëáéï äåí Ý÷åé åéó÷ùñÞóåé óôç ñßæá ôùí öôåñþí ôçò êáé Üñá ìðïñåß íá ôá áíïßîåé. ÈõìÜôáé ôï ìýèï ôïõ ºêáñïõ êáé åõåëðéóôåß üôé áí ðåôÜîåé êáé áõôÞ êïíôÜ óôïí Þëéï, ßóùò ôï ðåôñÝëáéï íá ëéþóåé êáé íá êáèáñßóåé ôï óþìá ôçò. Áêïëïõèïýí áðáíùôÝò ðñïóðÜèåéåò íá ðåôÜîåé, ðïõ üìùò åßíáé áðïôõ÷çìÝíåò, êáèþò ôï ðåôñÝëáéï Ý÷åé äéáâñþóåé ôçí ïõñÜ, ðïõ åßíáé ôï ðçäÜëéï ôùí ðïõëéþí. ÁíáãêÜóôçêå Ýôóé íá îåñéæþóåé ôá öôåñÜ ôçò ïõñÜò ôçò êáé êáôüñèùóå íá ðåôÜîåé ôåëéêÜ. ÐÝôáîå ðïëý øçëÜ, êïíôÜ óôïí Þëéï, áëëÜ ç ðñïóðÜèåéÜ ôçò äåí åõïäþèçêå: åßôå ïé áêôßíåò ôïõ Þôáí ðïëý áäýíáìåò, åßôå ôï óôñþìá ðåôñåëáßïõ óôï óþìá ôçò ðïëý ðá÷ý. ÓõíÝ÷éóå íá ðåôÜåé êáé üôáí Ýöôáóå óôï Áìâïýñãï ïé äõíÜìåéò ôçò ôçí åãêáôÝëåéøáí. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÊåíãêÜ: Óôï áðüóðáóìá ðáñáêïëïõèïýìå ôçí åìøý÷ùóç êáé ðñïóùðïðïßçóç ôçò ÊåíãêÜ, åíüò èçëõêïý ãëÜñïõ, ðïõ ìéëÜ, óêÝöôåôáé, ôñïìïêñáôåßôáé, èõìÜôáé. Áðü ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôçò, ðïõ ðáñáôßèåíôáé óôï êåßìåíï, íïìéìïðïéïýìáóôå íá åðé÷åéñÞóïõìå ôç óêéáãñÜöçóç ôïõ ÷áñáêôÞñá ôçò. Ç ÊåíãêÜ åßíáé Üôõ÷ç ìåí, áëëÜ áãùíßóôñéá. ÁéóèÜíåôáé ôñüìï ìðñïóôÜ óôï öñéêôü èÜíáôï ðïõ ôçí ðåñéìÝíåé êáé áõôü åßíáé ðïõ ôçí êéíçôïðïéåß íá ðáëÝøåé ðåñéóóüôåñï. Èåùñåß ôï èÜíáôü ôçò ìÜëëïí âÝâáéï, ùóôüóï ðáëåýåé ãéá íá áðïöýãåé ôç öñßêç ôïõ èáíÜôïõ, üðùò öáíôÜæåôáé ôï åíäå÷üìåíï íá ðåèÜíåé áðü ôçí ðåßíá, áñãÜ êáé âáóáíéóôéêÜ. ¸ôóé ðñïóðáèåß ìå êÜèå ôñüðï íá óùèåß. ¸÷åé èÜññïò êáé ãåííáéüôçôá, åöüóïí öôÜíåé áêüìç êáé óôï óçìåßï íá áöáéñÝóåé öôåñÜ áðü ôçí ïõñÜ ôçò –ãåãïíüò ðïõ ôçò ðñïêáëåß áöüñçôï ðüíï– ãéá íá ìðïñÝóåé íá ðåôÜîåé ìáêñéÜ áðü ôï êáêü ðïõ ôçò óõíÝâç.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ìåôÜöñáóç ôïõ áðïóðÜóìáôïò Ý÷åé ãßíåé óå áðëÞ äçìïôéêÞ ãëþóóá, ÷ùñßò éäéáéôåñüôçôåò, åêôüò áðü ïñéóìÝíïõò éäéùìáôéóìïýò (Ýêñùîå, óïýìðéôç, ðëáíÜñåé).

Λουίς Σεπούλβεδα

ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé áðëü êáé ëéôü, ìå óôïé÷åßá ãëáöõñüôçôáò ðïõ ïöåßëïíôáé óôéò ìåôáöïñÝò êáé ôéò ðñïóùðïðïéÞóåéò. iii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï ôïõ áðïóðÜóìáôïò, Ý÷ïõìå äéÞãçóç êáé ìÜëéóôá ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôçò ðáñáìõèßáò, üðùò öáíåñþíåé ï áíéìéóìüò, äçëáäÞ ç ðñïóùðïðïßçóç ôïõ ãëÜñïõ. ¸÷ïõìå áöÞãçóç óå ôñßôï ðñüóùðï áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, äçëáäÞ Ýíá ðñüóùðï ðïõ äå óõììåôÝ÷åé óôá ãåãïíüôá, üìùò ôá ãíùñßæåé ìå êÜèå ëåðôïìÝñåéá, üðùò ãíùñßæåé áêüìç êáé ôéò óêÝøåéò ôùí çñþùí. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ç êáôÜñá ôùí èáëáóóþí ôçí åß÷å ôõöëþóåé», «ç ìáýñç ìÜóôéãá», «ìõò ôçò ðéáóìÝíïõò áðü ôçí ðñïóðÜèåéá», «êé üóï äõíáôÞ êé áí Þôáí ç ëá÷ôÜñá ôçò», «âáóáíéóôéêÝò þñåò ôçò æùÞò ôçò», «÷ôýðçóå ôéò öôåñïýãåò», «äåí ôçí åß÷áí ðÜñåé ôá ÷ñüíéá», «Üóðñç ãñáììÞ ôçò êüóôáò», «öéäùôÞ ãñáììÞ ôïõ ¸ëâá», «÷ñõóáöÝíéï áíåìïäåßêôç». Ðáñïìïéþóåéò: «Üóðñç ãñáììÞ ôçò êüóôáò», «öéäùôÞ ãñáììÞ ôïõ ¸ëâá», «÷ñõóáöÝíéï áíåìïäåßêôç», «óáí êïõêêßäåò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: Óå üëï ôï êåßìåíï Ý÷ïõìå ôçí ðñïóùðïðïßçóç ôçò ÊåíãêÜ («ïé ìýåò ôçò óÞêùíáí åýêïëá ôï æüñé», «êÜôé ìéêñÜ ðëåïýìåíá ðïõ áðáéôïýóáí», «ï Þëéïò äåí ôçò Ýêáíå ôï ÷áôßñé»). ÅðáíÜëçøç: «êáôÜñá ôùí èáëáóóþí», «ìáýñç ìÜóôéãá». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ áôõ÷Þìáôïò ôçò ÊåíãêÜ, ç åéêüíá ôùí áóçìÝíéùí öôåñþí ôçò, ç åéêüíá ôùí áðåãíùóìÝíùí ôçò ðñïóðáèåéþí íá óùèåß, ç åéêüíá ôùí ðåôñåëáéïöüñùí ðïõ áäåéÜæïõí ôéò äåîáìåíÝò ôïõò óôç èÜëáóóá, ç åéêüíá ôùí ðëïéáñßùí ðïõ ðñïóðáèïýí íá áðïôñÝøïõí ôçí êáôáóôñïöÞ, ç åéêüíá ôïõ ºêáñïõ, ç åéêüíá ôïõ èáíÜôïõ ôçò ÊåíãêÜ.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ìå ðïéåò ëÝîåéò êáé åêöñÜóåéò ðáñïõóéÜæåé ï óõããñáöÝáò ôéò ðåôñåëáéïêçëßäåò ðïõ ìïëýíïõí ôéò èÜëáóóåò; Ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß êÜðïéåò ìåôáöïñéêÝò ëÝîåéò êáé öñÜ-

375

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

óåéò ãéá íá ðåñéãñÜøåé ôéò ðåôñåëáéïêçëßäåò ðïõ ðëÞôôïõí ôéò èÜëáóóåò êáé êáôáóôñÝöïõí ôçí ðáíßäá. Ïé ëÝîåéò êáé ïé öñÜóåéò áõôÝò åßíáé: á. «ç êáôÜñá ôùí èáëáóóþí», äçëáäÞ ç óõìöïñÜ êáé ãåíéêüôåñá ôï äõóÜñåóôï öáéíüìåíï ôùí ðåôñåëáéïêçëßäùí ðïõ ðëÞôôåéò ôéò èÜëáóóåò. â. «ìáýñç ìÜóôéãá», äçëáäÞ ç ìåãÜëùí äéáóôÜóåùí óõìöïñÜ ðïõ ðëÞôôåé ôéò èÜëáóóåò êáé êáô’ åðÝêôáóç ôç èáëÜóóéá æùÞ. ã. «ìáýñï êýìá» – «ìáýñç êçëßäá»: åäþ ôï êýìá ôçò èÜëáóóáò áðïäßäåôáé ìå ôï ìáýñï ÷ñþìá, êáèþò ôÝôïéï åßíáé ôï ÷ñþìá ôçò ðåôñåëáéïêçëßäáò. 2. Ðþò, óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï, ç èáëÜóóéá ðåôñåëáéïêçëßäá ïäçãåß óå áöáíéóìü ôïõò ãëÜñïõò; Óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï ç èáëÜóóéá ðåôñåëáéïêçëßäá ëïýæåé ôïõò ãëÜñïõò, åéó÷ùñåß âáèéÜ óôá ðïýðïõëá êáé óôá öôåñÜ ôïõò êáé ôïõò êÜíåé áäýíáìïõò íá ðåôÜîïõí, åöüóïí ôá öôåñÜ ôïõò åßíáé êïëëçìÝíá áðü ôï ðá÷ýññåõóôü áõôü õãñü. Ôï ðåôñÝëáéï öñÜæåé ôïõò ðüñïõò, ìå áðïôÝëåóìá íá ìçí ìðïñïýí íá ðåôÜîïõí êáé íá ðåèáßíïõí ôåëéêÜ åßôå áðü áóöõîßá åßôå áðü ðåßíá, åßôå íá ãßíïíôáé âïñÜ óå êÜðïéï èáëÜóóéï êÞôïò.

376

3. Óôï êåßìåíï áíáöÝñåôáé ï áñ÷áéïåëëçíéêüò ìýèïò ôïõ ºêáñïõ. Ðïéá ç óçìáóßá ôïõ ôçí þñá ôçò åíáãþíéáò ðñïóðÜèåéáò ôçò ÊåíãêÜ íá áðïöýãåé ôï èÜíáôï; Ï ºêáñïò Þôáí ãéïò ôïõ Äáßäáëïõ êáé ôçò ÍáõóéêñÜôçò, ìéáò áðü ôéò äïýëåò ôïõ Ìßíùá. Ï âáóéëéÜò åß÷å öõëáêßóåé ôï Äáßäáëï. Óôç öõëáêÞ ï Äáßäáëïò Üñ÷éóå íá ìç÷áíåýåôáé ôñüðïõò ãéá ôçí áðüäñáóÞ ôïõò. Ç öõãÞ áðü ôç èÜëáóóá Þôáí áäýíáôç, êáèþò áñìáôùìÝíá ðëïßá ðåñéðïëïýóáí ôá êñçôéêÜ ðáñÜëéá. Ìüíï áðü ôïí áÝñá èá Þôáí äõíáôÞ ç áðüäñáóÞ ôïõò. ÁëëÜ ðþò; Ôï åöåõñåôéêü ìõáëü ôïõ Äáßäáëïõ äåí Üñãçóå íá âñåé ôç ëýóç. Êáôáóêåýáóå ãéãÜíôéá öôåñÜ áðü êëáñéÜ ëõãáñéÜò êáé ðáíß êáé ôá êüëëçóå ìå êåñß. Óõìâïýëåøå ôï ãéï ôïõ ðþò íá ðåôÜåé, óôåñÝùóå ìå êåñß ôá öôåñÜ óôïõò þìïõò êáé ðÝôáîáí ìáæß ðÜíù áðü ôá øçëÜ âïõíÜ ôçò ÊñÞôçò, áíáæçôþíôáò ôçí åëåõèåñßá. Ôï èÝáìá ðïõ áíôßêñéóáí Þôáí ìïíáäéêü êáé ôï ôáîßäé óôïõò áéèÝñåò áíåðáíÜëçðôï. Ãéá ðñþôç öïñÜ ï Üíèñùðïò Ýó÷éæå ôï ãáëÜæéï ïñßæïíôá êáé êáôáêôïýóå ôïõò ïõñÜíéïõò äñüìïõò. ¢öçíáí ðßóù ôïõò ôç óêëáâéÜ êáé ôáîßäåõáí ãéá ôüðïõò ìáêñéíïýò, áãáðçìÝíïõò êáé ïíåéñåìÝíïõò. Óáí íéüâãáëôï ðïõëß, ðëçììõñéóìÝíï áðü åõôõ÷ßá, ï ºêáñïò ðåôïýóå ðüôå øçëÜ êáëçìåñßæïíôáò ôïí ïëüëáìðñï ¹ëéï, êáé ðüôå ÷áìçëÜ, äñïóßæïíôáò ôéò öôåñïýãåò ôïõ óôá ãáëáíÜ íåñÜ ôçò èÜëáóóáò. ÌÜôáéá ï ðáôÝñáò ôïõ öþíáæå íá ìçí ðëçóéÜæåé ôïí ïëüöùôï äßóêï

ôïõ ¹ëéïõ. Ôï êáêü Þñèå ãñÞãïñá. Ïé êáõôÝò á÷ôßäåò ôïõ ¹ëéïõ ìáëÜêùóáí ôï êåñß êáé Ýëéùóáí ôá äåóßìáôá ôùí öôåñþí. Ï Üôõ÷ïò íÝïò Ýðåóå óôá âáèéÜ íåñÜ ôçò èÜëáóóáò êáé ðíßãçêå. Ç ìïßñá óôÜèçêå óêëçñÞ ãéá ôïí Üìõáëï êáé áðåñßóêåðôï íÝï. Áðü ôüôå ç èÜëáóóá ôïõ áíáôïëéêïý Áéãáßïõ ïíïìÜæåôáé ÉêÜñéï ðÝëáãïò, åíþ ôï êïíôéíü íçóÜêé Éêáñßá. Ï ìýèïò ôïõ ºêáñïõ ëåéôïõñãåß ðáñáäåéãìáôéêÜ êáé ùò ôñüðïò ðéèáíÞò äéÜóùóçò ãéá ôç ÊåíãêÜ. ÓêÝðôåôáé üôé ï ºêáñïò Ýðåóå, åöüóïí ðÝôáîå ðïëý êïíôÜ óôïí Þëéï, ïé áêôßíåò ôïõ ïðïßïõ Ýëéùóáí ôï êåñß áðü ôï ïðïßï Þôáí êáôáóêåõáóìÝíá. Ç ÊåíãêÜ óêÝöôçêå ëïéðüí üôé ßóùò êáé ôï ðá÷ýññåõóôï õãñü ðïõ Ý÷åé åðéêáëýøåé ôá öôåñÜ ôçò íá Ýëéùíå, áí ìðïñïýóå íá ðåôÜîåé øçëÜ, üóï ôï äõíáôüí ðéï êïíôÜ óôïí Þëéï. 4. ÄéáâÜóôå ïëüêëçñï ôï âéâëßï ôïõ Óåðïýëâåäá êáé ðáñïõóéÜóôå ôï óôçí ôÜîç. Óôï ôåëåõôáßï áõôü ðáñáìýèé ôïõ Óåðïýëâåäá, ç éóôïñßá îåêéíÜ ìå Ýíá óìÞíïò ãëÜñùí ðïõ ðåôïýí áðü ôç Âüñåéá èÜëáóóá ðñïò ôïí ïõñáíü ôçò ÂéóêÜéáò. Êéíïýíôáé óáí «ãïñãü áóçìÝíéï óýííåöï» áëëÜ ãñÞãïñá Ýñ÷ïíôáé áíôéìÝôùðïé ìå ôïí áíèñþðéíï êßíäõíï, ðïõ ðáñïìïéÜæåôáé ìå ìéá ìáýñç êçëßäá ðåôñåëáßïõ. Ç ÊåíãêÜ åßíáé ï èçëõêüò ãëÜñïò ðïõ âïõôÜ êáôÜ ëÜèïò óôçí êçëßäá êáé ÷Üíåôáé áðü ôïõò óõíôñüöïõò ôçò. ×ôõðþíôáò ôá öôåñÜ ìÝóá óôï ðåôñÝëáéï, ç ÊåíãêÜ êáôáñéÝôáé ôïõò áíèñþðïõò. ¼÷é üìùò üëïõò: «ÐïëëÝò öïñÝò, áðü øçëÜ, åßäå ðþò êÜôé ìåãÜëá ðåôñåëáéïöüñá åðùöåëïýíôáé ôéò ìÝñåò ðïõ ‘÷å óôåñéáíÞ ïìß÷ëç ãéá íá âãïõí óôç èÜëáóóá êáé íá ðëýíïõí ôéò äåîáìåíÝò ôïõò. Óêüñðéæáí óôç èÜëáóóá ÷éëéÜäåò ëßôñá áðü ìéá ïõóßá ðá÷ýññåõóôç êáé ìïëõóìáôéêÞ, ðïõ åðÝðëåå óôï êýìá. Åßäå üìùò êé Üëëåò öïñÝò ðïõ êÜôé ìéêñÜ ðëåïýìåíá ðëåýñéæáí ôá ðåôñåëáéïöüñá êé áðáéôïýóáí áð’ áõôÜ í’ áäåéÜóïõí ôéò äåîáìåíÝò ôïõò. Äõóôõ÷þò, üìùò, áõôÜ ôá ðëåïýìåíá, üðïõ êõìÜôéæå ç óçìáßá ìå ôá ÷ñþìáôá ôçò ßñéäïò, äåí Ýöôáíáí ðÜíôá åãêáßñùò ãéá í’ áðïôñÝøïõí ôç äçëçôçñßáóç ôùí èáëáóóþí». Ï Óåðïýëâåäá ðñïöáíþò áíáöÝñåôáé óôïõò íÝïõò óõíôñüöïõò ôïõ, ôá ìÝëç ôçò Greenpeace. ¹ñùáò ôïõ ðáñáìõèéïý åßíáé Ýíáò ãÜôïò, ïíüìáôé ÆïñìðÜò. Ï ÆïñìðÜò «Þôáí ìáýñïò êáé ðåëþñéïò êáé ÷ïíôñüò». Äåí åßíáé ôõ÷áßï åðßóçò üôé ï êáëüò áõôüò ãÜôïò, ðïõ áíáëáìâÜíåé ôç öñïíôßäá åíüò íåïãÝííçôïõ ãëÜñïõ, åßíáé Ýíáò ãÜôïò áðü ôï Áìâïýñãï. Êáé ôïí ßäéï ôïí Óåðïýëâåäá ôïí åß÷áí öñïíôßóåé ößëïé ôïõ áðü ôï ÔìÞìá ôçò Äéåèíïýò Áìíçóôßáò ôïõ Áìâïýñãïõ ôï 1977, üôáí Þôáí Ýãêëåéóôïò óôéò öõëáêÝò Ôåìïýêï ôçò ×éëÞò, êáôáäéêáóìÝíïò óå 28 ÷ñüíéá öõëÜêéóçò ìå ôçí êáôçãïñßá ôçò ðñïäïóßáò. Ôï ðáñáìýèé

Λουίς Σεπούλβεδα

377

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

ìå ôï ãÜôï êáé ôï ãëÜñï áðïðíÝåé êáëïóýíç. Ï ãÜôïò äßíåé ôçí õðüó÷åóç üôé èá öñïíôßóåé ôï áõãü ôïõ ãëÜñïõ áí åêåßíïò ðåèÜíåé áðü ôï ðåôñÝëáéï ðïõ Ý÷åé óôá öôåñÜ ôïõ. ¸ôóé ôï ðáñáìýèé åêôõëßóóåôáé óå ìéá éóôïñßá õéïèåóßáò, ìå ôï «ãëáñüíé» íá áðïêáëåß «ìáìÜ» ôï ìáýñï ãÜôï. Ç áðïäï÷Þ ôïõ äéáöïñåôéêïý, ç ôÞñçóç ôùí õðïó÷Ýóåùí êáé ç áöïóßùóç óå áãáðçìÝíá ðñüóùðá åßíáé ïé èåìáôéêïß Üîïíåò ôçò áöÞãçóçò. Ïé «êáêïß» üìùò êáñáäïêïýí. ¸ôóé ï ðßèçêïò ôïõ ðáñáìõèéïý åðé÷åéñåß íá äéáôáñÜîåé ôéò éóïññïðçìÝíåò ïéêïãåíåéáêÝò ó÷Ýóåéò áðïêáëýðôïíôáò óôï ãëáñüðïõëï üôé ôåëéêÜ äåí åßíáé ãÜôïò: «ÁõôÞ ç óõììïñßá, ïé øõëëïóáêïýëåò, ó’ Ýðåéóáí üôé åßóáé ìéá áðü äáýôïõò. Ìá, êïßôá ôï óþìá óïõ: åóý Ý÷åéò äõï ðïäÜñéá, êé ïé ãÜôïé Ý÷ïõí ôÝóóåñá. Åóý Ý÷åéò öôåñÜ, êé ïé ãÜôïé Ý÷ïõí ôñß÷ùìá. Êáé ôçí ïõñÜ; Å; Ðïý ôç âÜæåéò ôçí ïõñÜ; [...] ÈÝëåéò ëïéðüí íá ìÜèåéò ãéáôß óå êáíáêåýïõí ïé ößëïé óïõ; Ãéáôß ðåñéìÝíïõí íá ðá÷ýíåéò ãéá íá óå öÜíå!». Ï ãÜôïò, ùóôüóï, öÝñåôáé êáëÜ óôï ãëÜñï êáé áíôéóôñüöùò. Ï äéÜëïãïò äßíåé ôåëéêÜ ôç ëýóç óå áõôü ôï ðáñáìýèé ãéá ðáéäéÜ êáé åíçëßêïõò. Ïé ãÜôïé, áðïãïçôåõìÝíïé áðü ôéò áôõ÷åßò ðñïóðÜèåéåò íá ìÜèïõí óôï ãëáñüðïõëï íá ðåôÜåé, áðïöáóßæïõí íá áðåõèõíèïýí óå Ýíáí Üíèñùðï. Ãéáôß ïé ãÜôïé ãíùñßæïõí «ôï íéáïýñéóìá ôçò áíèñþðéíçò ãëþóóáò». ¼ìùò ôï íá ìéëÞóåé Ýíáò ãÜôïò óå Üíèñùðï Þôáí ðáñáêéíäõíåõìÝíï: «Ï ìåãÜëïò êßíäõíïò Þôáí óôï ðþò èá ôï ‘ðáéñíáí ïé Üíèñùðïé. Ôé èá ôïí Ýêáíáí Ýíá ãÜôï ðïõ ìéëïýóå; Ôï äß÷ùò Üëëï, èá ôïí Ýêëåéíáí óå Ýíá êëïõâß ãéá íá ôïí õðïâÜëëïõí ó’ Ýíá óùñü çëßèéåò äïêéìáóßåò, ãéáôß ïé Üíèñùðïé åßíáé ãåíéêÜ áíßêáíïé íá äå÷ôïýí üôé êÜðïéï ðëÜóìá, äéáöïñåôéêü áð’ áõôïýò åßíáé äõíáôüí íá ôïõò êáôáëáâáßíåé êáé íá ôï êáôáëáâáßíïõí». Ðáñ’ üëá áõôÜ ç áðüöáóç íá îåðåñáóôïýí ïé ðñïêáôáëÞøåéò êáé ç óõíåñãáóßá ìå Ýíáí áðü ôïõò êáëïýò áíèñþðïõò, Ýíáí ðïéçôÞ äçëáäÞ, ïäçãåß óôç ëýóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. 5. Äþóôå Ýíá Üëëï, ðéï áéóéüäïîï, ôÝëïò óôï êåßìåíï. ÄïêéìÜóôå íá ãñÜøåôå êé åóåßò Ýíá áöÞãçìá ìå èÝìá ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. ¸íá Üëëï ðéï áéóéüäïîï ôÝëïò óôï êåßìåíï èá Þôáí áõôü ðïõ ôåëéêÜ èá ðáñïõóßáæå ôçí ÊåíãêÜ íá óþæåôáé. ºóùò ôåëéêÜ íá ìðïñïýóå ðåôþíôáò íá óõíáíôÞóåé óôï äñüìï ôçò êÜðïéï øáñÜäéêï ðëïßï êáé íá ðñïóðáèïýóå íá æçôÞóåé âïÞèåéá áðü ôïõò áíèñþðïõò êáé áõôïß íá ôï Ýêáíáí. ¢ëëï ðéèáíü ôÝëïò åßíáé íá ôçí Ýóùæå Ýíá ðëåïýìåíï ïéêïëïãéêÞò ïñãÜíùóçò. Ïé Üíèñùðïé áõôïß èá ôç öñüíôéæáí Ýùò üôïõ áíáêôÞóåé ôçí õãåßá ôçò êáé ìåôÜ èá ôçí åðÝóôñåöáí óôï öõóéêü ôçò ðåñéâÜëëïí.

378

ÊáëÜèé Þ ðëáóôéêÞ óáêïýëá; ¹ôáí ãåíéêÞ ç êáôáêñáõãÞ ôçò óõíôñïöéÜò, üôáí äéáðßóôùóå üôé ç Ýñçìç áììïõäéÜ Þôáí ãåìÜôç ðëáóôéêÝò óáêïýëåò êáé ìðïõêÜëéá ðïõ ôá åß÷å âãÜëåé ç èÜëáóóá, ìéá êáé óå êåßíç ôçí áêôÞ äåí Ýöôáíáí ÍåïÝëëçíåò ôïõñßóôåò. ÐñïóùðéêÜ, åðåéäÞ åß÷á ðñïôåßíåé ôçí ðåñéï÷Þ, âñÝèçêá óå äýóêïëç èÝóç ìÝóá óå êáôáéãéóìü ðáñáôçñÞóåùí êáé ó÷ïëßùí. – ÐñÜãìáôé, ðñüêåéôáé ãéá åðßãåéï ðáñÜäåéóï! Öåýãïíôáò ãéá Üëëç èÝóç, êÜíáìå ìéá óôÜóç óå Ýíá ìéêñü ïéêéóìü ìå ëéìÜíé. Åêåß, Ýíáò óõìðáèÝóôáôïò êïíôïýëçò ïãäüíôá åôþí ìå êáôÜìáõñá ìáëëéÜ, ï ÓÝñãéïò, Ýðëåêå êáëÜìéá, êëáñéÜ ó÷ßíïõ êáé ðáñáöõÜäåò åëéÜò. Èåþñçóá öõóéêü íá êáèõóôåñÞóù ëßãï êáé íá æçôÞóù íá ìïõ ðëÝîåé êé åìÝíá Ýíá êáëÜèé. Ïé õðüëïéðïé ôçò ðáñÝáò óõíÝ÷éóáí ôéò äéáìáñôõñßåò ãéá ôéò «óá÷ëáìÜñåò ôïõ ÌÜñãáñç» ðïõ ôïõ êüëëçóå í’ áãïñÜóåé êáëÜèé. – ÌÞðùò óêïðåýåé íá ðçãáßíåé óôá øþíéá ì’ áõôü;» Ôá ðëáóôéêÜ, üðùò Ý÷ù îáíáãñÜøåé, äåí áðïéêïäïìïýíôáé óôç öýóç. Äåí õðÜñ÷ïõí ìéêñïïñãáíéóìïß ðïõ íá ôá äéáóðïýí, ãéáôß åßíáé õëéêÜ ðïõ äåí ðñïûðÞñ÷áí áëëÜ ðñùôïêáôáóêåõÜóôçêáí áðü ôïí Üíèñùðï. ¸ôóé, óõíå÷þò óõóóùñåýïíôáé. Áíôßèåôá, üëá ôá öõóéêÜ ðñïúüíôá –ìÝóá óôç ãåíéêüôåñç íïìïôÝëåéá ðïõ õðÜñ÷åé– «ôñþãïíôáé» áðü Üëëïõò ïñãáíéóìïýò, êõñßùò ìéêñïâéáêïýò, ïé ïðïßïé, áöïý ôá äéáóðïýí, ôá îáíáêÜíïõí äéáèÝóéìá óôá öõôÜ, êáé Ýôóé êëåßíïõí ïé êýêëïé ôïõ Üíèñáêá, ôïõ áæþôïõ êáé ôùí Üëëùí óôïé÷åßùí óôç öýóç. Ôï ÷áñôß, ãéá ðáñÜäåéãìá, åßíáé öõóéêü ðñïúüí –êõôôáñßíç– êáé ïé ìéêñïïñãáíéóìïß ôï ãíùñßæïõí êáé ôï äéáóðïýí. ¢ëëùóôå óõ÷íÜ Ý÷ïõìå äåé êáôóßêåò íá ôñþíå åöçìåñßäåò. Äåí ðñÝðåé íá áðïñåß êáíåßò, ãéáôß ç äéáöïñÜ ôïõ ÷áñôéïý áðü ôï Ü÷õñï åßíáé åëÜ÷éóôç. [Í. ÌÜñãáñçò, Ç Ãêüëöù ðáßæåé ãêïëö, ÊÜêôïò, ÁèÞíá 1985 (äéáóêåõÞ)].

Λουίς Σεπούλβεδα

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Åêôüò áðü ôïõò ãëÜñïõò, ðïéïé Üëëïé ïñãáíéóìïß ðëÞôôïíôáé áðü ôç èáëÜóóéá ìüëõíóç; 2. Ôé ìðïñåß íá êÜíåé êáèÝíáò îå÷ùñéóôÜ áðü åìÜò ðñïêåéìÝíïõ íá áðïôñÝøåé ôçí ðåñáéôÝñù ìüëõíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò;

379

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

Παράπονο σκύλου Κρίτων Αθανασούλης

Α. Ο δημιουργός Ï ðïéçôÞò êáé êñéôéêüò Êñßôùí Áèáíáóïýëçò (1915-1979) êáôáãüôáí áðü ôç Ñïýìåëç êáé ãåííÞèçêå óôçí Ôñßðïëç, üðïõ êáé ðÝèáíå. Óðïýäáóå ÍïìéêÜ óôï ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí êáé Þôáí áíþôåñïò õðÜëëçëïò óôï Óõìâïëáéïãñáöéêü Óýëëïãï Áèçíþí. Óôá ãñÜììáôá ðñùôïåìöáíßóôçêå ôï 1940. Ç ðïßçóÞ ôïõ, ç ïðïßá åßíáé ìïíôÝñíáò ôå÷íïôñïðßáò, åßíáé óõãêéíçôéêÞ, áíèñþðéíç êáé ðëïýóéá óå åõñçìáôéêüôçôá. Åêôüò áðü ôçí ðïßçóç, áó÷ïëÞèçêå ìå åðéôõ÷ßá êáé ìå ôï äïêßìéï. Ôï Ýñãï ôïõ êáôÝ÷åé áîéüëïãç èÝóç óôç óýã÷ñïíç ëïãïôå÷íßá. ÔéìÞèçêå ìå ôï âñáâåßï ôçò «ÏìÜäáò ôùí 12» êáé ìå ôï Êñáôéêü âñáâåßï Ðïßçóçò. ¸ñãá ôïõ: Ù ãëõêý ìïõ Ýáñ, ÊÜéí êáé ¢âåë, Ç ðïëéôåßá ôçò íý÷ôáò, Ôï ôñáãïýäé ôùí ðÝíôå áíÝìùí, É÷þñç, Ìå ôïõò áíèñþðïõò êáé ìå êáíÝíá, Îåíïäï÷åßïí ï Êüóìïò, Åðßóêåøç ôïõ ÁããÝëïõ, Áãñéü÷ïéñï ê.Ü.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï ðïßçìá ðáñïõóéÜæåé ìå ñåáëéóìü ôç ìáñôõñéêÞ æùÞ åíüò áäÝóðïôïõ óêýëïõ. Ùóôüóï, åßíáé áëëçãïñéêü êáé óå Ýíá äåýôåñï åðßðåäï áíÜãíùóçò ôáõôßæåé ôï óêýëï ìå ôçí åéêüíá ôùí ðåñéèùñéïðïéçìÝíùí êáé åãêáôáëåéììÝíùí áíèñþðùí, ðïõ áðïôåëåß öáéíüìåíï ôçò óýã÷ñïíçò åðï÷Þò ìáò. Óõãêñßíåé ôç æùÞ ôùí ìïíá÷éêþí áõôþí áíèñþðùí ìå ôç æùÞ ôùí áäÝóðïôùí óêýëùí.

Γ. Δομή του έργου

380

Ïëüêëçñï ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìéá åíéáßá èåìáôéêÞ åíüôçôá ðïõ êÜíåé ëüãï ãéá ôï äõóÜñåóôï öáéíüìåíï ôùí óýã÷ñïíùí êïéíùíéþí: ôçí ðåñéèùñéïðïßçóç. Ùóôüóï èá ìðïñïýóå íá ÷ùñéóôåß óå ôñåéò õðïåíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: óôß÷ïé: 1-7: Óêõëßóéá æùÞ. 2ç åíüôçôá: óôß÷ïé: 8-14: Ç áíáæÞôçóç ðñïóôÜôç. 3ç åíüôçôá: óôß÷ïé: 15-22: Ç óêëçñüôçôá ôùí áíèñþðùí áðÝíáíôé óôï áäÝóðïôï æþï – ðåñéèùñéïðïéçìÝíï Üíèñùðï.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï ðïßçìá åßíáé ï óðáñáêôéêüò ìïíüëïãïò åíüò åîáèëéùìÝíïõ êáé ðåñéèùñéïðïéçìÝíïõ áíèñþðïõ. Ôï ðñüóùðï ðïõ åìöáíßæåôáé íá ìïíïëïãåß óôï ðïßçìá ôáõôßæåé ôïí åáõôü ôïõ ìå Ýíáí áäÝóðïôï óêýëï, áöïý ç æùÞ ôïõ Ý÷åé ôéò ßäéåò äõóêïëßåò ìå ôç óêõëßóéá æùÞ: ðåßíá, âßá, óêëçñüôçôá, äõóôõ÷ßá, ìïíáîéÜ. Ï êüóìïò áäéáöïñåß ìðñïóôÜ óôç äõóôõ÷ßá ôïõ («Êüóìïò ðïëýò… áðïìáêñýíåé»), åíþ êÜðïôå, åðéôåßíåôáé áõôÞ ç äõóôõ÷ßá áðü ôç óêëçñüôçôá ôùí áíèñþðùí («üìùò ìéá ìÝñá… áãêïìá÷þíôáò»). Èåìáôéêü êÝíôñï ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ïé Üóôåãïé êáé ïé ðåñéèùñéïðïéçìÝíïé Üíèñùðïé, äçëáäÞ ïé Üíèñùðïé ðïõ ìå åêïýóéï Þ áêïýóéï ôñüðï Ý÷ïõí âñåèåß óôï ðåñéèþñéï ôçò êïéíùíßáò, äçëáäÞ Ý÷ïõí ôåèåß åêôüò êïéíùíßáò. Ôï ðïßçìá åðåêôåßíåôáé èåìáôéêÜ, èßãïíôáò êáé ôï æÞôçìá ôçò åðáéôåßáò êáé ôçò óõìðåñéöïñÜò ôùí áíèñþðùí áðÝíáíôé óôïõò æçôéÜíïõò. ÐáñÜëëçëá, ãßíåôáé ëüãïò êáé ãéá ôá áäÝóðïôá æþá êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí áíèñþðùí áðÝíáíôß ôïõò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç áõôÞ åíüôçôá ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ìÜò ìéëÜ ãéá Ýíáí Üíèñùðï, ðïõ Ý÷åé ìåí ôçí üøç áíèñþðïõ áëëÜ áéóèÜíåôáé óáí óêýëïò, êáé ìÜëéóôá áäÝóðïôïò. Åßíáé ðåéíáóìÝíïò («ôïõò áíèñþðïõò êïéôÜæù óôá ÷Ýñéá») êáé ï êüóìïò ôïí äéþ÷íåé ìå ôç âßá. Áðü ôï óçìåßï áõôü, ëïéðüí, êáôáíïïýìå üôé ç ðïéçôéêÞ öùíÞ êÜíåé ëüãï ãéá Ýíá ìïíá÷éêü, ðåñéèùñéáêü Üôïìï, ôç æùÞ ôïõ ïðïßïõ ðáñáëëçëßæåé ìå ôç æùÞ ðïõ æïõí ôá áäÝóðïôá óêõëéÜ. Ìå áõôÞ ôçí áëëçãïñßá äßíåôáé ç ãåìÜôç äõóêïëßåò êáé ìáñôýñéá æùÞ ðïõ ðåñíïýí ôá ðåñéèùñéáêÜ Üôïìá, áëëÜ êáé ç óêëçñÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ êïéíùíéêïý ðåñßãõñïõ áðÝíáíôß ôïõò. Ç øõ÷éêÞ ôïõ äéÜèåóç ìåôáâÜëëåôáé. 2ç åíüôçôá: ×áñáêôçñéóôéêÞ ó’ áõôÞí ôçí åíüôçôá åßíáé ç ôåôñáðëÞ ðáñïõóßá ôçò ëÝîçò «Êýñéïò», ç ïðïßá Ý÷åé äéðëÞ óçìáóßá: óôçí ðåñßðôùóç ôïõ óêýëïõ óçìáßíåé áöåíôéêü – ðñïóôÜôçò êáé óôçí ðåñßðôùóç ôïõ áíèñþðïõ Èåüò – ðñïóôÜôçò – óùôÞñáò. Ãé’ áõôü êáé ôï ðñþôï ãñÜììá ôçò ëÝîçò ãñÜöåôáé ìå êåöáëáßï. Ï ðåñéèùñéáêüò Üíèñùðïò êëáßåé ãéáôß íéþèåé üôé ôïí Ý÷åé åãêáôáëåßøåé ï Èåüò êáé ðëÝïí êáíåßò äåí ìðïñåß íá ôïí âïçèÞóåé. Ï áäÝóðïôïò óêýëïò êëáßåé åðåéäÞ äåí Ý÷åé áöåíôéêü ðïõ èá ôïõ åîáóöáëßóåé öáãçôü êáé óôÝãç. ÐáñÜ ôïí ìåëáã÷ïëéêü ôüíï ôïõ ðïéÞìáôïò ìÝ÷ñé áõôïý ôïõ óçìåßïõ, óôï ôÝëïò ôçò åíüôçôáò õðÜñ÷åé êáé ìéá áéóéüäïîç íüôá. Ôï ðïéçôéêü õðïêåßìåíï óõíå÷ßæåé íá åëðßæåé – «ç åëðßäá ðåèáßíåé ðÜíôá ôåëåõôáßá» - óå Ýíá êáëýôåñï áýñéï («¸ôóé êõëÜåé ç æùÞ ìïõ… íá ðåñéìÝíù») êáé åðéóôñáôåýåé üëåò ôéò äõíÜìåéò ôïõ

Κρίτων Αθανασούλης

381

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

ãéá íá áíôÝîåé êáé íá õðïìåßíåé ìå óèÝíïò ôç ìáñôõñéêÞ æùÞ ôïõ ðåñéèùñßïõ («…ôç äýíáìç íá ðåñéìÝíù»). 3ç åíüôçôá: Ç óêëçñüôçôá åðáíÝñ÷åôáé óôïí ðïéçôéêü ôüíï, üôáí ðåñéãñÜöåôáé ç óôÜóç ôùí áíèñþðùí áðÝíáíôé óôïí áäÝóðïôï óêýëï. ¼ôáí ôá ðáéäéÜ ôçò óõíïéêßáò äéáóêåäÜæïõí äÝíïíôáò óôçí ïõñÜ ôïõ Ýíáí ôåíåêÝ, áõôüò ðñïóðáèåß íá óùèåß êáôáöåýãïíôáò êÜôù áðü Ýíá ôóßãêéíï õðüóôåãï, åíþ ï êáéñüò åßíáé âñï÷åñüò. Ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï ðñïóùðïðïéåß ôç âñï÷Þ, ðáñáëëçëßæïíôáò ôïí Þ÷ï ðïõ êÜíïõí ïé øé÷Üëåò ðÜíù óôïí ôóßãêï ìå ôá âÞìáôá ôïõ Èåïý - áöåíôéêïý ðïõ Ýñ÷åôáé íá ôïí óþóåé. ¸ôóé ï áäÝóðïôïò óêýëïò – ðåñéèùñéïðïéçìÝíïò Üíèñùðïò óôåíï÷ùñéÝôáé, ü÷é ãéáôß èá ôïí äéþîïõí êáé áðü áõôü ôï õðüóôåãï, áëëÜ êõñßùò ãéáôß èá ôïõ äéáëýóïõí ôç öáíôáóßùóç - åëðßäá üôé ï ðñïóôÜôçò Ýñ÷åôáé ãéá íá ôïí óþóåé. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÁäÝóðïôïò óêýëïò – ðåñéèùñéïðïéçìÝíïò Üíèñùðïò: Ï åîáèëéùìÝíïò Üíèñùðïò ôïõ ðåñéèùñßïõ ìïíïëïãåß óðáñáêôéêÜ. Ôáõôßæåé ôïí åáõôü ôïõ ìå Ýíáí áäÝóðïôï óêýëï, ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé áðüãíùóç êáé áðåëðéóßá. Åßíáé ðåéíáóìÝíïò («ôïõò áíèñþðïõò êïéôÜæù óôá ÷Ýñéá»), åéóðñÜôôåé áðü ôçí êïéíùíßá ìüíï âßá êáé óêëçñüôçôá («ï êüóìïò ðïëýò, åõëïãçìÝíïò, ìå ôá êáëÜ ôïõ íôõìÝíïò, ì’ áðïìáêñýíåé», óôçí ïõñÜ ìïõ ôïí ôåíåêÝ äÝóáí ôïí óêïõðéäéþí», «ðïõ áðü êåé èá ì’ Ýäéù÷íáí ðÜëé»), áéóèÜíåôáé äõóôõ÷éóìÝíïò êáé ìüíïò («Ýôóé ç æùÞ ìïõ êõëÜåé ðåñéìÝíïíôáò áðü ãùíéÜ óå ãùíéÜ»).

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Óôé÷ïõñãéêÞ áíÜëõóç ôïõ Ýñãïõ Ôï ðïßçìá åßíáé íåùôåñéêü, äçëáäÞ äå äéÝðåôáé áðü ôïõò ìïñöéêïýò êáíüíåò ôùí ðáñáäïóéáêþí ðïéçìÜôùí. ÄçëáäÞ äåí Ý÷åé óôñïöÝò ìå ßóï áñéèìü óôß÷ùí, éóïóõëëáâßá óôïõò óôß÷ïõò Þ ïìïéïêáôáëçîßá. Áíôßèåôá, ç ìïñöÞ ôïõ åßíáé ðåæïëïãéêÞ êáé Ý÷åé áöçãçìáôéêü ÷áñáêôÞñá.

382

ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé áðëü (äå ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êñáõãáëÝåò ðïéçôéêÝò ëÝîåéò, Ý÷åé ðåæïëïãéêÞ ìïñöÞ êáé ëüãï åêöñáóìÝíï óå ìéêñÝò ðåñéüäïõò), åíþ ï áëëçãïñéêüò ôñüðïò ôçò ðïéçôéêÞò Ýêöñáóçò ôï êÜíïõí ãëáöõñü. Ï ôüíïò åßíáé êáôáããåëôéêüò, åöüóïí êáôáããÝëëåé ôçí áäéáöïñßá êáé ôç óêëçñüôçôá ôùí áíèñþðùí áðÝíáíôé êáé óôá áäÝóðïôá æþá áëëÜ êáé óôïõò áíèñþðïõò ôïõ ðåñéèùñßïõ.

iii) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «êáñäéÜ åíüò óêýëïõ», «ï êáéñüò ìÝóá ìïõ áëëÜæåé», «õãñü ðáñÜðïíï», «ç âñï÷Þ ôïí êåíôïýóå», «âÞìáôá ôçò âñï÷Þò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò:«ç øõ÷Þ ìïõ íôýíåôáé... õðïöÝñåé», «Ýíá õãñü ðáÐñïóùðïðïéÞóåéò: ñÜðïíï êáôåâáßíåé», «ç âñï÷Þ ôïí êåíôïýóå», «Üêïõãá ðÜíù ôá âÞìáôÜ ôçò», «ôá âÞìáôá ôçò âñï÷Þò». Ðáñïìïéþóåéò: «åãêáôáëåëåéììÝíï óêõëß», «óá íá êïéìüìïõí». ÅðáíáëÞøåéò: Êýñéïò, åãêáôáëåëåéììÝíï, óêýëïò – óêõëß – óêõëßóéï, Üíèñùðïò. Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ áíèñþðïõ ðïõ Ý÷åé êáñäéÜ óêýëïõ, ç åéêüíá ôïõ åãêáôáëåëåéììÝíïõ óêõëéïý, ç åéêüíá ôçò øõ÷Þò, ç åéêüíá ôçò áíáìïíÞò Ýîù áðü ôçí åêêëçóßá, ç åéêüíá ôïõ âáóáíéóôçñßïõ ôùí ðáéäéþí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôçò âñï÷Þò ðÜíù óôï ôóßãêéíï õðüóôåãï.

Κρίτων Αθανασούλης

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ó÷ïëéÜóôå ôïí ðñþôï óôß÷ï ôïõ ðïéÞìáôïò. Ôé óçìáßíåé ç öñÜóç «êáñäéÜ óêýëïõ»; Áðü ôïí ðñþôï êéüëáò óôß÷ï ç ðïéçôéêÞ öùíÞ ìÜò åíçìåñþíåé ãéá ôïí ðñùôáãùíéóôÞ ôïõ Ýñãïõ, ðïõ åßíáé Ýíáò Üíèñùðïò ðïõ Ý÷åé ìåí üøç áíèñþðïõ áëëÜ êáñäéÜ óêýëïõ. Ôï ðñüóùðï ðïõ ìïíïëïãåß ôáõôßæåé ôïí åáõôü ôïõ ìå Ýíá áäÝóðïôï óêýëï, áöïý ç æùÞ ôïõ Ý÷åé ôéò ßäéåò äõóêïëßåò ìå ôç óêõëßóéá æùÞ: ðåßíá, âßá, óêëçñüôçôá, äõóôõ÷ßá, ìïíáîéÜ. ¼ìùò, ðáñÜ ôéò äõóêïëßåò êáé ôá ìáñôýñéá, ç êáñäéÜ ôïõ äåí Ý÷åé ôñá÷ýíåé êáé ï ßäéïò åîáêïëïõèåß íá åßíáé åõáßóèçôïò Üíèñùðïò êáé êáëüêáñäïò, üðùò åßíáé Ýíá óêõëß. Ôá óêõëéÜ åßíáé ðëÜóìáôá ðïõ åßíáé áðïëýôùò óõíäåäåìÝíá ìå ôïí Üíèñùðï. Áðáéôïýí ìüíï Ýíá ðéÜôï öáãçôü êáé óôÝãç, åíþ óå áíôÜëëáãìá ðñïóöÝñïõí áãÜðç êáé êáëïóýíç. ¸ôóé êáé ï ðåñéèùñéïðïéçìÝíïò Üíèñùðïò, ðáñüëï ðïõ åéóðñÜôôåé óêëçñüôçôá áðü ôïõò áíèñþðïõò, äåí ôïõò êáêßæåé. ÁíáæçôÜ ôçí áíèñþðéíç óõíôñïöéÜ êáé ÷áñáêôçñßæåé ôïí êüóìï ðïõ ôïí äéþ÷íåé áðü ôçí åêêëçóßá «åõëïãçìÝíï». 2. Óôï ðñüóùðï ôïõ áöçãçôÞ óõã÷Ýïíôáé óêüðéìá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áíèñþðïõ êáé óêýëïõ. Ìðïñåßôå íá ôá åíôïðßóåôå; á. «Ý÷ù ôçí üøç áíèñþðïõ êáé ôçí êáñäéÜ åíüò óêýëïõ», â. «öáßíåôáé èá’ ìéá åãêáôáëåëåéììÝíï óêõëß», ã. «ôïõò áíèñþðïõò êïéôÜæù óôá ÷Ýñéá», ä. «ôï âëÝììá ìïõ åßíáé óêõëßóéï», å. «…ãéáôß Ýëåéøåí ï Êýñéüò ìïõ», óô. «óôçí ïõñÜ ìïõ ôïí ôåíåêÝ äÝóáí ôùí óêïõðéäéþí».

383

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

3. Óå ðïéá óçìåßá ôïõ ðïéÞìáôïò – ðáñÜðïíïõ äéáöáßíåôáé êÜðïéá áéóéüäïîç áãùíéóôéêÞ äéÜèåóç; ÐáñÜ ôï ìåëáã÷ïëéêü ôüíï ôïõ ðïéÞìáôïò ìÝ÷ñé ôï äùäÝêáôï óôß÷ï, óôï ôÝëïò ôçò åíüôçôáò áõôÞò õðÜñ÷åé êáé ìéá áéóéüäïîç íüôá. Ôï ðïéçôéêü õðïêåßìåíï óõíå÷ßæåé íá åëðßæåé –«ç åëðßäá ðåèáßíåé ðÜíôá ôåëåõôáßá»– óå Ýíá êáëýôåñï áýñéï («¸ôóé êõëÜåé ç æùÞ ìïõ… íá ðåñéìÝíù») êáé åðéóôñáôåýåé üëåò ôéò äõíÜìåéò ôïõ ãéá íá áíôÝîåé êáé íá õðïìåßíåé ìå óèÝíïò ôç ìáñôõñéêÞ æùÞ ôïõ ðåñéèùñßïõ («…ôç äýíáìç íá ðåñéìÝíù»). 4. Ôé óçìáßíïõí ïé öñÜóåéò «óêõëßóéá æùÞ» êáé «ðÜù óáí ôï óêõëß óô’ áìðÝëé»; Óå ðïéåò ðåñéðôþóåéò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé; Âñåßôå êáé Üëëåò áíÜëïãåò åêöñÜóåéò ìå æþá. «Óêõëßóéá æùÞ»: Ç öñÜóç áõôÞ ðáñïìïéÜæåé ôç æùÞ åíüò áíèñþðïõ ìå ôç æùÞ åíüò áäÝóðïôïõ óêýëïõ, ðïõ åßíáé ãåìÜôç ôáëáéðùñßåò êáé êáêïõ÷ßåò. «ÐÜù óáí ôï óêõëß óô’ áìðÝëé»: Ç ðáñïìïßùóç áõôÞ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò ëáúêÞ ðáñïéìßá êáé ëÝãåôáé ãéá êÜðïéïí ðïõ êáíåßò äåí ôïí öñüíôéóå ôéò ôåëåõôáßåò óôéãìÝò ôçò æùÞò ôïõ. ¢ëëåò áíÜëïãåò öñÜóåéò åßíáé ïé åîÞò: «êáêü óêõëß øüöï äåí Ý÷åé»: Ïé êáêïß Üíèñùðïé äåí ðáèáßíïõí ôßðïôá, ïé óõìöïñÝò ðëÞôôïõí ìüíï ôïõò êáëïýò áíèñþðïõò. «ôñþãïíôáé óáí ôá óêõëéÜ»: ×ñçóéìïðïéåßôáé ãéá áíèñþðïõò ðïõ êáâãáäßæïõí óõíÝ÷åéá. «ñåæßëé ôùí óêõëéþí»: ×ñçóéìïðïéåßôáé üôáí áíáöåñüìáóôå óå ðïëý ìåãÜëï åîåõôåëéóìü. «ï äñüìïò åßíáé áíïé÷ôüò êáé ôá óêõëéÜ äåìÝíá»: ËÝãåôáé ãéá ðáñáããåëßá Þ äéáôáãÞ ðïõ äåí åðéäÝ÷åôáé áíáâïëÞ Þ áíôßññçóç.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÅîçãÞóôå ôçí åðáíáëçðôéêÞ ÷ñÞóç ôçò ëÝîçò «Êýñéïò». Ãéáôß ãñÜöåôáé ìå êåöáëáßï ôï ðñþôï ãñÜììá; 2. Ðïéåò åßíáé ïé êáêïõ÷ßåò ôçò óêõëßóéáò æùÞò;

384

Όπως τα βλέπει κανείς... Ελένη Σαραντίτη

Α. Η δημιουργός ÃåííÞèçêå óôç ÍåÜðïëç Ëáêùíßáò, æåé üìùò áðü äåêáåðôÜ åôþí óôçí ÁèÞíá. Óðïýäáóå Âéâëéïèçêïíïìßá óôçí ÅèíéêÞ ÂéâëéïèÞêç êáé áããëéêÜ óå êïëÝãéï ôïõ Ëïíäßíïõ. Óôá äåêáåííÝá ôçò ÷ñüíéá åêäüèçêå ôï ðñþôï ôçò âéâëßï, ôï ïðïßï ðåñéåß÷å äéçãÞìáôá êáé äéäÜ÷èçêå óôï ðáíåðéóôÞìéï ôïõ ÌïíÜ÷ïõ. ÐáñÜëëçëá Üñ÷éóå íá äçìïóéåýåé êåßìåíÜ ôçò óå áèçíáúêÝò åöçìåñßäåò. Ôï åöçâéêü âéâëßï ôçò ÊÜðïôå ï Êõíçãüò áðÝóðáóå ôïí ¸ðáéíï ôçò ÏÕÍÅÓÊÏ óôïí ðáãêüóìéï äéáãùíéóìü íåáíéêÞò ëïãïôå÷íßáò ìå èÝìá ôçí áíï÷Þ êáé ôçí êáôáíüçóç, åíþ ôéìÞèçêå ìå ôï âñáâåßï ôïõ Êýêëïõ ôïõ Åëëçíéêïý Ðáéäéêïý Âéâëßïõ êáé ìå ôï Êñáôéêü Âñáâåßï íåáíéêïý âéâëßïõ ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðïëéôéóìïý. Áðü ôá äÝêá óõíïëéêÜ âéâëßá ôçò, ôñßá Ý÷ïõí ãßíåé óßñéáë ãéá ôçí êñáôéêÞ ôçëåüñáóç, åíþ áñêåôÜ äéçãÞìáôÜ ôçò ìåôáöñÜóôçêáí óôá ãåñìáíéêÜ, ôá óïõçäéêÜ êáé ôá äáíÝæéêá. ÓõíåñãÜóôçêå ìå ôï ñáäéüöùíï êáé ôçí ôçëåüñáóç óå åêðïìðÝò âéâëßïõ åíþ óå åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ äçìïóéåýåé êáôÜ êáéñïýò äéçãÞìáôá, Üñèñá, ôáîéäéùôéêÜ êáé ðïñôñÝôá óõããñáöÝùí. Ôï éóôïñéêü ìõèéóôüñçìÜ ôçò Ï êÜâïò ôïõ Áãßïõ ÁããÝëïõ Þôáí õðïøÞöéï ãéá ôï Êñáôéêü Âñáâåßï ÌõèéóôïñÞìáôïò ôï 2000. ¸ñãá: Á÷ ïé ößëïé ìïõ, Ï êÞðïò ìå ô’ áãÜëìáôá, Éüëç Þ ôç íý÷ôá ðïõ îå÷åßëéóå ôï ðïôÜìé, Ôá äÝíôñá ðïõ ôá ëÝíå Íôßâé-Íôßâé, ¼ôáí öýãáìå…, Ïé èåáôñßíïé, ÊáñäéÜ áðü ðÝôñá, ÊÜðïôå ï êõíçãüò, Ï ÊÜâïò ôïõ Áãßïõ ÁããÝëïõ.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï êåßìåíï åßíáé áðüóðáóìá áðü ôï íåáíéêü ìõèéóôüñçìÜ ôçò ÅëÝíçò Óáñáíôßôç, ÊÜðïôå ï Êõíçãüò, Ýñãï ðïõ áðÝóðáóå Ýðáéíï óôïí ðáãêüóìéï äéáãùíéóìü íåáíéêïý ìõèéóôïñÞìáôïò ôçò ÏÕÍÅÓÊÏ (1997), ìå èÝìá ôçí áíï÷Þ êáé ôçí êáôáíüçóç áíÜìåóá óå Üôïìá êáé óå ëáïýò. Ôï ìõèéóôüñçìá ôéìÞèçêå êáé ìå ôï Êñáôéêü Âñáâåßï ðáéäéêÞò ëïãïôå÷íßáò. ¼ðùò Ý÷åé äçëþóåé ç ßäéá ç óõã-

385

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

ãñáöÝáò (ÊáèçìåñéíÞ,7-11-1997), «Ôï Ýñãï áöïñÜ ìéá ïéêïãÝíåéá ÅëëÞíùí ðïëéôéêþí ðñïóöýãùí, ïé ïðïßïé ìå ôçí Ýíáñîç ôïõ Åìöõëßïõ êáôÝöõãáí óôçí ÔáóêÝíäç üðïõ ñßæùóáí êáé Ýæçóáí ìéá êáëÞ æùÞ, áëëÜ ïé áëëáãÝò óôï óýóôçìá óôç äåýôåñç ðáôñßäá ôïõò, êáé ç öïâåñÞ íïóôáëãßá ãéá ôçí ðñþôç, ôïõò þèçóå íá åðéóôñÝøïõí óôçí ÅëëÜäá. Åäþ ï êáèçãçôÞò ðáíåðéóôçìßïõ ðáôÝñáò êáé ç åðßóçò åêðáéäåõôéêüò ìçôÝñá Ýðéáóáí äïõëåéÜ ùò åñãÜôåò ãçò êáé ôá ôñßá ôïõò ðáéäéÜ âßùóáí êÜèå åßäïõò ôáðåßíùóç óôï ó÷ïëåßï êáé óôá ðáé÷íßäéá». Ç óõããñáöÝáò áíáöÝñåé åðßóçò (Åëåýèåñïò Ôýðïò, 6-11-1997) üôé ï ôßôëïò ôïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ðïßçìá ôïõ ÓåöÝñç, ðïõ Þôáí ðñüóöõãáò êáé ï ßäéïò, «Ôï óðßôé êïíôÜ óôç èÜëáóóá». Ðáñïìïßáóá ôïõò ðñüóöõãåò ìå ôá ôáîéäéÜñéêá ðïõëéÜ ðïõ ôá êõíçãÜåé ï ðëÜóôçò êáé ç öýóç…».

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôáé óå äýï èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ç ìïíáîéÜ äå ìå åß÷å áðáó÷ïëÞóåé ðïôÝ… èá ’÷ïõìå éóôïñßåò»: Ç ó÷Ýóç ôçò Åõñõäßêçò ìå ôï ÓùôÞñç êáé ïé óõíèÞêåò æùÞò êáé åñãáóßáò ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôçò. 2ç åíüôçôá: «Äå ìå Üêïõóå… ôáñáêïõíþíôáò êáé ôá óêõëéÜ»: Ç åðßóêåøç ôçò Åñáóìßáò êáé ï äéÜëïãïò ìå ôç ãéáãéÜ ÁíÜóôá.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá ÈÝìá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ïé åðáíáðáôñéæüìåíïé ¸ëëçíåò áðü ôéò ÷þñåò ôçò ðñþçí ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò. Åêåß êáôÝöõãáí ìåôÜ ôïí Åìöýëéï áñêåôïß ¸ëëçíåò, ùò ðïëéôéêïß ðñüóöõãåò, êáé ðñüêïøáí ìÝ÷ñé ôï îÝóðáóìá ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò ðïõ, óå óõíäõáóìü ìå ôç íïóôáëãßá ôïõò ãéá ôçí ðáôñßäá, ôïõò Ýöåñå ðßóù. Ùóôüóï ïé ðñïóäïêßåò ôïõò ãéá ìéá üìïñöç æùÞ äå âãÞêáí áëçèéíÝò ðÜíôá, êáèþò áíôéìåôùðßóôçêáí ìå åðéöýëáîç Þ êáé å÷èñüôçôá áðü Ýíá ôìÞìá ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò. ÈåìáôéêÝò åðåêôÜóåéò ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé ïé óõíèÞêåò æùÞò êáé åñãáóßáò ôùí ïéêïíïìéêþí ðñïóöýãùí, ç áêáôÜâëçôç áãùíéóôéêüôçôá ôïõ áíèñþðïõ üôáí äéåêäéêåß ìéá áîéïðñåðÞ êáé äßêáéç æùÞ, ôá óõíôçñçôéêÜ êáôÜëïéðá ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò óå ó÷Ýóç ìå ôï ðñïïäåõôéêü ðíåýìá ôçò íÝáò ãåíéÜò.

386

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ç åíüôçôá îåêéíÜ ìå ôçí çñùßäá ôïõ áðïóðÜóìáôïò, ôçí Åõñõäßêç, íá ìéëÜ ãéá ôç ìçôÝñá ôçò áëëÜ êáé ãéá ôïí åáõôü ôçò. Ç ßäéá äåí åßíáé ìïíá÷éêÞ, üðùò êáé êáíåßò áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ

ôçò. Ç ìçôÝñá ôçò ßóùò åßíáé ðåñéóóüôåñï åóùóôñåöÞò êáé äéóôáêôéêÞ óõãêñéôéêÜ ìå ôá Üëëá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôçò. Ùóôüóï áéóèÜíåôáé üôé ç ìïíáîéÜ ôçí êáôÝâáëå áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ãíþñéóå ôï ÓùôÞñç, ãéï ôùí éäéïêôçôþí ôïõ áãñïêôÞìáôïò êáé åñùôåõìÝíï ìáæß ôçò. Êáôüðéí, óå Ýíá ìïíüëïãï, ç Åõñõäßêç åêèÝôåé ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò åßíáé åðéöõëáêôéêÞ ãéá ôç ó÷Ýóç ôïõò. ¸÷åé ãßíåé ìïíá÷éêÞ åîáéôßáò ôïý üôé ï êïéíùíéêüò ðåñßãõñïò åßíáé åðéöõëáêôéêüò áðÝíáíôß óå áõôÞí êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò êáé óõ÷íÜ áíôéìåôùðßæïõí ðñïâëÞìáôá êïéíùíéêÞò ðñïóáñìïãÞò êáé áðïäï÷Þò. Ï êüóìïò ôïýò ó÷ïëéÜæåé, ïé óõììáèçôÝò ôçò ôç ÷ëåõÜæïõí ìüíï êáé ìüíï ãéá ôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò, ôïõò åðéññßðôïõí åõèýíåò ãéá ôçí áíåñãßá, ôïõò êáôçãïñïýí üôé äåí åßíáé ¸ëëçíåò. Êáôüðéí ðáñáôßèåôáé ç áðÜíôçóç ôïõ ÓùôÞñç óôá ëüãéá ôçò Åõñõäßêçò. Ï ÓùôÞñçò åßíáé åñùôåõìÝíïò ìáæß ôçò êáé áíôéìåôùðßæåé ôï èÝìá ðéï ðñïïäåõôéêÜ. Óõììåñßæåôáé ôç óôåíï÷þñéá ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ êáé ðñïóðáèåß íá ìåôáðåßóåé ôç ìçôÝñá ôïõ ðïõ èåùñåß üôé ç ïéêïãÝíåéá ôçò Åõñõäßêçò åßíáé îåðåóìÝíç. Ç Åõñõäßêç ðåñéãñÜöåé óôç óõíÝ÷åéá Ýíá ðåñéóôáôéêü ðïõ áöïñÜ óôïí ðáôÝñá ôçò. Ôïí óõíÝëáâå íá êëáßåé ìå áíáöéëçôÜ, åíþ ç õðüëïéðç ïéêïãÝíåéá êïéìüôáí. Åäþ âëÝðïõìå ôçí ôñáãéêüôçôá ôïõ ðñïóþðïõ ôïõ ðáôÝñá, ðïõ åßíáé áõôüò ðïõ åßíáé åðéâáñõìÝíïò ìå ôçí åõèýíç ôçò ïéêïãÝíåéáò êáé äåí áíôÝ÷åé Üëëï ôçí øõ÷ïëïãéêÞ ðßåóç ôçò ìç áðïäï÷Þò êáé ôçò áðüññéøçò. Áðåëðßæåôáé óôç óêÝøç üôé åêôüò áðü ôçí õðåñðñïóðÜèåéá ðïõ áðáéôåßôáé ãéá íá óôáèåß ïéêïíïìéêÜ óôá ðüäéá ôïõ, êÜíïíôáò ìéá êáéíïýñãéá áñ÷Þ óå Ýíá íÝï ôüðï, Ý÷åé íá áíôéìåôùðßóåé åðéðëÝïí ôçí êïñïúäßá, ôïí åîåõôåëéóìü êáé ôçí Üñíçóç, áêüìç êáé ôçò åèíéêüôçôÜò ôïõ. ¼ëá áõôÜ ôïí êáôáâÜëëïõí êáé îåóðÜ, ÷ùñßò üìùò íá èÝëåé íá ãßíåé áíôéëçðôü áõôü ôïõ ôï îÝóðáóìá, áêñéâþò ãéá íá ìçí åðéâáñýíåé øõ÷ïëïãéêÜ êáé ôçí õðüëïéðç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Áõôüò åßíáé ðïõ ðñÝðåé íá öáíåß ðåñéóóüôåñï äõíáôüò, ùò Üíôñáò êáé ùò ðáôÝñáò-ðñïóôÜôçò, êáé íá óôçñßîåé êáé ôïõò õðüëïéðïõò. Ùóôüóï åßíáé êáé áõôüò Üíèñùðïò êáé ïé ôáëáéðùñßåò –óùìáôéêÝò êáé êõñßùò øõ÷ïëïãéêÝò– ôïí êÜíïõí íá ëõãßæåé. ÁëëÜ ôçí êáôÜðôùóç áõôÞ ôçí áíôéìåôùðßæåé ìüíïò êáé ìå áîéïðñÝðåéá. Ç Åõñõäßêç áíçóõ÷åß ãéá ôï êáôÜ ðüóï áõôü ôï êïõñÜãéï ìðïñåß íá êñáôÞóåé ãéá ðÜíôá. Èåùñåß üôé åßíáé êáëýôåñï íá áñáéþóåé ôéò óõíáíôÞóåéò ôçò ìå ôï ÓùôÞñç, ãéáôß ðéóôåýåé üôé êÜôé ôÝôïéï èá åðéâáñýíåé ôçí Þäç äõóìåíÞ êáôÜóôáóç ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôçò. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç áõôÞ åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôçí Åõñõäßêç íá äéêáéþíåôáé óôéò ðñïâëÝøåéò ôçò êáé ôéò áíçóõ÷ßåò ðïõ åîÝöñáóå óôçí ðñþôç åíüôçôá. Ç áäåñöÞ ôçò åíçìÝñùóå ôç ìçôÝñá ôïõ ÓùôÞñç ãéá ôç ó÷Ýóç ôïõ ãéïõ ôçò ìå ôçí Åõñõäßêç. Åêåßíç

Ελένη Σαραντίτη

387

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

388

ôçí ßäéá ìÝñá êéüëáò áðïöáóßæåé íá åðéóêåöôåß ôï óðßôé ôïõò êáé íá åêöñÜóåé ôá ðáñÜðïíÜ ôçò. Óôï äéÜëïãï ðïõ áêïëïõèåß ìåôáîý ôçò Åñáóìßáò (ìçôÝñáò ôïõ ÓùôÞñç) êáé ôçò ãéáãéÜò ôçò Åõñõäßêçò, ðáñáêïëïõèïýìå ôçí åêäßðëùóç äýï åê äéáìÝôñïõ áíôßèåôùí ÷áñáêôÞñùí. Ç ìçôÝñá ôïõ ÓùôÞñç ðáñïõóéÜæåôáé óõíôçñçôéêÞ êáé ïðéóèïäñïìéêÞ (ç áíÞèéêç Åõñõäßêç ðáñÝóõñå ôïí åýðéóôï êáé êáôáäåêôéêü ãéï ôçò), áãåíÞò, åðéèåôéêÞ, õðåñïðôéêÞ êáé óõ÷íÜ ðñïóâëçôéêÞ (äåí êáôáäÝ÷åôáé íá ìðåé óôï óðßôé ôçò Åõñõäßêçò êáé íá äå÷ôåß ôï êÝñáóìÜ ôçò ãéáãéÜò: «óôÜèçêå êïíôÜ óôçí ðüñôá ôïõ áõôïêéíÞôïõ ðïõ ôçí åß÷å êëåßóåé ìå ðÜôáãï», «Áöïý íá óêåöôåßò äåí èÝëåé íá öÜåé… íá ôçñïýìå êáé ôéò áðïóôÜóåéò», «Ôé óôï êáëü, Ýôóé ôá îáìïëÜíå óÞìåñá ôá êïñßôóéá;», «Ôï êïñßôóé ôï äéêü ìïõ äå óõ÷íÜæåé… ôïõ áöåíôéêïý ìáò…»), êáé îåíïöïâéêÞ (áäýíáôïí íá äå÷ôåß ôç ó÷Ýóç ôïõ ãéïõ ôçò ìå ìéá ðñïóöõãïðïýëá åñãÜôñéá áðü ôçí ÔáóêÝíäç). Áíôßèåôá ç ãéáãéÜ ÁíÜóôá åðéäåéêíýåé áîéïðñåðÞ êáé åõãåíéêÞ óôÜóç. Äéáôçñþíôáò ôçí øõ÷ñáéìßá ôçò êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëüãïõ, áðïäåéêíýåé ôç óïößá ôçò êáé ôçí ðåñçöÜíéá ôçò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Åõñõäßêç: Åßíáé ìßá Ýöçâç, ðïõ üìùò áíôß íá åßíáé áíÝìåëç êáé áéóéüäïîç, ïé óõíèÞêåò ôçò æùÞò ôçò êáé ôï ãåãïíüò üôé åßíáé ðñïóöõãïðïýëá áðü Ýíá îÝíï ìÝñïò êáé ðñïóðáèåß ìå äõóêïëßá íá åíôá÷èåß óôá óýã÷ñïíá åëëçíéêÜ äåäïìÝíá, ôçí êÜíïõí åðéöõëáêôéêÞ, äéóôáêôéêÞ êáé ìïíá÷éêÞ. Ôçí Ý÷åé ðéêñÜíåé êáé ôçí Ý÷åé öïâßóåé ç óôÜóç áðüññéøçò åê ìÝñïõò ôïõ êüóìïõ, éäéáéôÝñùò åê ìÝñïõò ôùí óõììáèçôþí ôçò. Áíçóõ÷åß êáé áãùíéÜ ãéá ôï ìÝëëïí ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôçò êáé óôåíï÷ùñéÝôáé ðïõ äåí ìðïñåß íá êÜíåé ôßðïôá ãéá íá ôïõò âïçèÞóåé íá Ý÷ïõí ìéá êáëýôåñç æùÞ, üðùò ôïõò áîßæåé. Åßíáé áëôñïõßóôñéá êáé åðéäåéêíýåé ùñéìüôçôá, åöüóïí ðáñáìåñßæåé ôá äéêÜ ôçò óõíáéóèÞìáôá, áðü áãÜðç êáé åíäéáöÝñïí ãéá ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò, êáé öïâÜôáé üôé ç ó÷Ýóç ôçò ìå ôï ÓùôÞñç, ðïõ äåí åßíáé áðïäåêôÞ êïéíùíéêÜ, èá åðéöïñôßóåé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò ìå ìßá áêüìç áöïñìÞ ãéá áñíçôéêÜ ó÷üëéá. ÓùôÞñçò: Ï ÓùôÞñçò åßíáé åñùôåõìÝíïò ìå ôçí Åõñõäßêç êáé áíôéìåôùðßæåé ôï èÝìá ðéï ðñïïäåõôéêÜ. Åßíáé åõáßóèçôïò êáé óõììåñßæåôáé ôç óôåíï÷þñéá ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ. ÖôÜíåé ìÜëéóôá óôï óçìåßï íá áíôéðáñáôåèåß óôçí êõñéáñ÷éêÞ ìçôÝñá ôïõ ðñïóðáèþíôáò íá ôçí ðåßóåé üôé ç ïéêïãÝíåéá ôçò Åõñõäßêçò äåí åßíáé îåðåóìÝíç, áëëÜ ðñïóðáèåß ìå áîéïðñåðÞ ôñüðï íá åðéâéþóåé áðü áõôÞ ôç äõóÜñåóôç ìåôáâáôéêÞ ðåñßïäï Ýíôáîçò. Óå áíôßèåóç ìå ôç ìçôÝñá ôïõ, åßíáé êáôáäåêôéêüò êáé äåí êÜíåé äéáêñßóåéò ìåôáîý ðëïýóéùí êáé

öôù÷þí, áíèñþðùí õøçëÞò Þ ìç êáôáãùãÞò («Áöïý íá óêåöôåßò äåí èÝëåé íá öÜåé… íá ôçñïýìå êáé ôéò áðïóôÜóåéò»). Ôï üôé åßíáé ðëïýóéïò äåí ôïí êÜíåé áëáæüíá, ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåôáé áðü ôï üôé êáôáäÝ÷åôáé íá åñùôåõôåß ìéá êïðÝëá ðïõ ç ïéêïãÝíåéÜ ôçò äïõëåýåé óôï äéêü ôïõ áãñüêôçìá. Åñáóìßá: Ç ìçôÝñá ôïõ ÓùôÞñç ðáñïõóéÜæåôáé óõíôçñçôéêÞ êáé ïðéóèïäñïìéêÞ (ç áíÞèéêç Åõñõäßêç ðáñÝóõñå ôïí åýðéóôï ãéï ôçò), áãåíÞò, åðéèåôéêÞ, õðåñïðôéêÞ êáé óõ÷íÜ ðñïóâëçôéêÞ. Äåí êáôáäÝ÷åôáé ïýôå êáí íá ìðåé óôï óðßôé ôçò Åõñõäßêçò êáé íá äå÷ôåß ôï êÝñáóìÜ ôçò ãéáãéÜò («óôÜèçêå êïíôÜ óôçí ðüñôá ôïõ áõôïêéíÞôïõ ðïõ ôçí åß÷å êëåßóåé ìå ðÜôáãï», «Áöïý íá óêåöôåßò äåí èÝëåé íá öÜåé… íá ôçñïýìå êáé ôéò áðïóôÜóåéò», «Ôé óôï êáëü, Ýôóé ôá îáìïëÜíå óÞìåñá ôá êïñßôóéá;», «Ôï êïñßôóé ôï äéêü ìïõ äå óõ÷íÜæåé… ôïõ áöåíôéêïý ìáò…»). ÔÝëïò, åßíáé îåíïöïâéêÞ êáé äåí ìðïñåß íá äå÷ôåß ôç ó÷Ýóç ôïõ ãéïõ ôçò ìå ìéá ðñïóöõãïðïýëá åñãÜôñéá áðü ôçí ÔáóêÝíäç. ÃéáãéÜ ÁíÜóôá: ìÝóá áðü ôá ëüãéá êáé ôéò óêÝøåéò ôçò Åõñõäßêçò ìáèáßíïõìå ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôç ãéáãéÜ ôçò. Åßíáé ìéá ãõíáßêá ðïõ äéáêáôÝ÷åôáé áðü Ýíôïíá ðáôñéùôéêÜ óõíáéóèÞìáôá, åöüóïí åßíáé ç ìåãáëýôåñç óå çëéêßá êáé åðïìÝíùò Ý÷åé æÞóåé óôçí ÅëëÜäá ãéá ðåñéóóüôåñï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá êáé Ý÷åé âéþóåé ôïí êáçìü ôçò îåíéôéÜò êáé ôïõ áðï÷ùñéóìïý ôçò ðáôñßäáò («Óðáñôáñïýóáìå üëá áõôÜ ôá ÷ñüíéá... ðñïðáíôüò ç ãéáãéÜ»). Åßíáé åñãáôéêÞ åöüóïí âïçèÜ ôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ ãéïõ ôçò êáé öñïíôßæåé ãéá ôéò ïéêéáêÝò åñãáóßåò, ðáñÜ ôçí ðñï÷ùñçìÝíç çëéêßá ôçò («¼ôáí ôçí Üêïõóå ç ãéáãéÜ… êáèçìåñéíÞ ëÜôñá»). Åßíáé ãõíáßêá ðïõ Ý÷åé âéþóåé ðïëëÝò åìðåéñßåò êáé éäßùò óôåíï÷þñéåò êáé ðßêñåò («Á, Ý÷åé ðåñÜóåé ôïõ êüóìïõ ôá âÜóáíá… ïëüêëçñïõò ôñéáíôáöõëëüêçðïõò»). ¼ëá áõôÜ ôçí Ý÷ïõí êÜíåé óïöÞ êáé éäéáéôÝñùò ðåñÞöáíç, þóôå íá ìçí ðôïåßôáé áðü ôçí êáêÞ óõìðåñéöïñÜ ôçò ìçôÝñáò ôïõ ÓùôÞñç. Áíôßèåôá, óôçí ðñïóâëçôéêÞ, áãåíÞ êáé åðéèåôéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôçò Åñáóìßáò, ç ãéáãéÜ ÁíÜóôá åðéäåéêíýåé áîéïðñåðÞ êáé åõãåíéêÞ óôÜóç. Äéáôçñþíôáò ôçí øõ÷ñáéìßá ôçò êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëüãïõ, åðéäåéêíýåé ôç óïößá ôçò êáé ôçí ðåñçöÜíéá ôçò.

Ελένη Σαραντίτη

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ÷ùñßò éäéùìáôéóìïýò Þ îåíéêÝò ëÝîåéò. ÕðÜñ÷ïõí êÜðïéåò ëÝîåéò áðü ôïí êáèçìåñéíü ðñïöïñéêü ëüãï (íéÜíéáñï, êáëïðáßäéá, óõìðáèÜôå, ëõðçóéÜñçò, ôÜ÷áìïõ, öïõñêßóôçêá, ÷ïëïóêÜôå).

389

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé áðëü êáé ëéôü, êáé äåí ðáñïõóéÜæåé äõóêïëßåò óôçí êáôáíüçóç. Óå ïñéóìÝíá óçìåßá ï ôüíïò ãßíåôáé åéñùíéêüò («Äå ôá ÷ôýðçóå üìùò… óùóôü íá ëÝãåôáé»). Ç ýðáñîç ôïõ äéáëüãïõ ðñïóäßäåé èåáôñéêÞ æùíôÜíéá óôçí áöÞãçóç êáé óðÜåé ôç ìïíïôïíßá ôçò. Ôï ýöïò ÷áñáêôçñßæåôáé ãéá ôïí åîïìïëïãçôéêü êáé áðïêáëõðôéêü ôïõ ôüíï, åöüóïí ìåôáöÝñåé ü÷é ìüíï ôéò ðñïóùðéêÝò åìðåéñßåò ôçò çñùßäáò, áëëÜ êáé ôï óõëëïãéêü áóõíåßäçôï ìéáò ïìÜäáò áíèñþðùí ðïõ âßùóáí ôçí ðñïóöõãéÜ óôïí îÝíï ôüðï áëëÜ êáé óôï äéêü ôïõò. iii) ÁöÞãçóç Óôï áðüóðáóìá Ý÷ïõìå Üìåóç áöÞãçóç (ìßìçóç), äçëáäÞ áöçãçôÞò åßíáé Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ, óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç ç Åõñõäßêç, ç ïðïßá ìéëÜ óå á´ ðñüóùðï. Óå ìåñéêÜ óçìåßá ç áöÞãçóç ãßíåôáé ôñéôïðñüóùðç, éäßùò üôáí ç Åõñõäßêç ðåñéãñÜöåé ÷áñáêôÞñåò, üðùò ï ðáôÝñáò êáé ç ãéáãéÜ ôçò. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ç ìïíáîéÜ äåí ìå åß÷å áðáó÷ïëÞóåé ðïôÝ», «Íá óå ÷ïñôÜóù», «óôåêüìáóôå åìðüäéï», «óðáñôáñïýóáìå üëá áõôÜ ôá ÷ñüíéá», «åãþ ó’ Ýíéùóá», «ôñáíôáæüôáí», «ì’ áãñßåøå», «êïõêïõëþèçêá», «ôá îõðüëçôá ðüäéá ôçò… Ýíáò ïëüêëçñïò ôñéáíôáöõëëüêçðïò», «ìïõ ôçí Ýêïøáí», «ëáìðñü ðáëéêÜñé», «äéêü ôïõ êáðÝëï», «ï Èåüò óêÜëåò áíåâÜæåé êáé óêÜëåò êáôåâÜæåé», «óôïõò ïõñáíïýò äåí õðÜñ÷ïõí ôÝôïéïé Üããåëïé». Ðáñïìïéþóåéò: «Ýíá êïõâáñÜêé ðïõ ìáæåýåôáé», «óáí íá óáò ãíùñßæù ÷ñüíéá», «óáí í’ Üêïõóá áíáöéëçôÜ», «óáí êÜôé íá êáôÜëáâå», «óáí íá äéáéóèÜíèçêå êÜôé», «óáí ôçò ìÜóêáò». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «äå ìå åß÷å ðëçóéÜóåé êáé ãé’ áõôü äåí ôç öïâüìïõí», «ôá ðïõëéÜ äå óþðáéíáí», «ôá óêõëéÜ… êÜôé æçôïýóáí». ÕðåñâïëÞ: «Ðéï ¸ëëçíåò äå ãßíåôáé», «Ý÷ïõí ìáôþóåé óôá óýíïñá ôïõ êüóìïõ». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ ðåñéðÜôïõ ôïõ ÓùôÞñç êáé ôçò Åõñõäßêçò, ç åéêüíá ôçò ãéáãéÜò, ç åéêüíá ôçò Åñáóìßáò, ç åéêüíá ôïõ ðáôÝñá, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí áíáöéëçôþí, ç åéêüíá ôïõ ÓùôÞñç ðïõ äåí ìðïñåß íá öÜåé ÷ùñßò ôçí ðáñïõóßá êáé ôïõ õðçñåôéêïý ðñïóùðéêïý, ç åéêüíá ôùí óêõëéþí, ç åéêüíá ôçò ãéáãéÜò íá óôÝêåôáé óôçí ðüñôá ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

390

1. Ðþò áíôéìåôùðßæïõí ôçí Åõñõäßêç ïé óõììáèçôÝò ôçò êáé óå ðïéïõò ëüãïõò íïìßæåôå üôé ïöåßëåôáé ç óõìðåñéöïñÜ ôïõò; Ðïéá

åßíáé ç äéêÞ óáò ãíþìç ãé’ áõôÞí ôç óôÜóç ôïõò; Ç Åõñõäßêç Ý÷åé íá áíôéìåôùðßóåé ü÷é ìüíï ôçí áðüññéøç ôùí óõììáèçôþí ôçò ðïõ ôçí êÜíïõí íá áéóèÜíåôáé áðÝñáíôç ìïíáîéÜ, áëëÜ åðéðëÝïí êáé ôïí åîåõôåëéóìü åê ìÝñïõò ôïõò («Êé Ýôóé ðåñíþ êáé ôéò ìÝñåò ìïõ óôï ó÷ïëåßï… ÷ëéìßíôñéæáí»). Óõ÷íÜ ôçí êïñïúäåýïõí êáé ôçí ðåñéãåëïýí. Ç óõìðåñéöïñÜ ôïõò áõôÞ üìùò äåí åßíáé êáôáêñéôÝá, åöüóïí ðñïÝñ÷åôáé áðü åöÞâïõò, ðïõ äåí Ý÷ïõí ïé ßäéïé áêüìç êáôáóôáëÜîåé ùò ðñïò ôéò áðüøåéò ôïõò êáé åßíáé öåñÝöùíá ôùí áðüøåùí ôùí ãïíéþí ôïõò êáé ôçò êïéíùíßáò ðïõ ôïõò ðåñéâÜëëåé. Ç ãåíéêÞ êáôáêñáõãÞ åíáíôßïí ôùí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôþí äåí ôïõò áöÞíåé áíåðçñÝáóôïõò. Åßíáé áäýíáôïí íá áíôéôá÷èïýí óôçí ðëýóç åãêåöÜëïõ ôùí ãïíéþí ôïõò êáé ôçò êïéíùíßáò, ðïõ èåùñåß ôïõò ìåôáíÜóôåò ðáñåßóáêôïõò, áíåðéèýìçôïõò, ìç ¸ëëçíåò êáé ïìÜäá ðïõ æåé ðáñáóéôéêÜ åíáíôßïí ôùí ãçãåíþí. Ôéò áðüøåéò áõôÝò ìåôáöÝñïõí êáé ïé Ýöçâïé óôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò. Áðëþò ôçí åêöñÜæïõí ðéï Ýíôïíá êáé áíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá ôïõò.

Ελένη Σαραντίτη

2. ×áñáêôçñßóôå ôçí êõñßá ÁíÜóôá áðü ôç èÝóç ðïõ ðáßñíåé áðÝíáíôé óôçí ðñïóâëçôéêÞ êõñßá Åñáóìßá. ÐáñÜ ôçí ðñïóâëçôéêÞ, áãåíÞ êáé åðéèåôéêÞ óõìðåñéöïñÜ ôçò Åñáóìßáò, ç ãéáãéÜ ÁíÜóôá åðéäåéêíýåé áîéïðñåðÞ êáé åõãåíéêÞ óôÜóç («óôÞèçêå óôçí ðüñôá… ôçò ÷áìïãÝëáóå åõãåíéêÜ»). Äéáôçñåß ôçí øõ÷ñáéìßá ôçò êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëüãïõ, åðéäåéêíýïíôáò Ýôóé ôç óïößá ðïõ ôç ÷áñáêôçñßæåé («Ôé ëÝôå ôþñá êõñßá Åñáóìßá ìïõ… êáé ôé óåâáóôéêüò!», «Åìåßò åêåß äåí îÝñáìå áðü áðïóôÜóåéò… Êüðéáóå ëéãÜêé») êáé ôçí ðåñçöÜíéá ôçò. Äåí ðÝöôåé óôï åðßðåäï ôçò êõñßáò Åñáóìßáò êáé ìå åõãåíéêü ôñüðï áðïäåéêíýåé ôçí áíùôåñüôçôÜ ôçò êáé ôç óïößá ôçò («Íá óáò ðù êõñßá… êáëïðáßäéá ìÜëéóôá»). Óõ÷íÜ åßíáé äéäáêôéêÞ êáé ÷ùñßò íá Ý÷åé áðüôïìï ôñüðï ðñïóðáèåß íá õðïäåßîåé óôçí êõñßá Åñáóìßá ôéò ëáíèáóìÝíåò ôéò áðüøåéò. Óå Ýíá óçìåßï öáßíåôáé íá ìïéñïëáôñåß («Á÷, êõñßá Åñáóìßá ìïõ, ï Èåüò… íá ’óáé äå ãëéôþíåéò»). 3. Óôï äéÜëïãï áíÜìåóá óôéò äýï ãõíáßêåò óõãêñïýïíôáé äýï äéáöïñåôéêÝò áíôéëÞøåéò ãéá ôçí áîßá ôùí áíèñþðùí. Óå ðïéá óçìåßá äßíåé Ýìöáóç ç êÜèå ðëåõñÜ êáé ìå ðïéá óõìöùíåßôå åóåßò; Óôï äéÜëïãï ìåôáîý ôçò Åñáóìßáò êáé ôçò ÁíÜóôáò äéáöáßíïíôáé äýï äéáöïñåôéêÝò áíôéëÞøåéò ãéá ôçí áîßá ôùí áíèñþðùí ãåíéêÜ êáé ãéá ôç óôÜóç ðïõ ïöåßëïõìå íá êñáôÜìå áðÝíáíôß ôïõò. Ç Åñáóìßá äéáêñßíåé ôïõò áíèñþðïõò áíÜëïãá ìå ôçí êáôáãùãÞ êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç. Äåí êáôáäÝ÷åôáé ï ãéïò ôçò íá óõíôñþãåé ìå ôï õðçñåôéêü ðñïóùðéêü Þ íá ó÷åôéóôåß ìå ìéá êïðÝëá ðïõ ïé ãïíåßò ôçò åñãÜæïíôáé óôï õðïóôáôéêü ôçò. Äåí ìðïñåß íá äå÷ôåß ôçí éóüôçôá ìåôáîý ôùí áíèñþðùí êáé íá åîïìïéùèåß ìå

391

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡΟΝΗΣ ΖΩHΣ

áíèñþðïõò êáôþôåñçò êïéíùíéêÞò Þ ïéêïíïìéêÞò èÝóçò. Áíôßèåôá ç êõñßá ÁíÜóôá èåùñåß üôé üëïé ïé Üíèñùðïé åßíáé ßóïé êáé ßäéïé, åéäéêÜ ìðñïóôÜ óôéò óõìöïñÝò, áíåîáñôÞôùò ìüñöùóçò, êïéíùíéêÞò èÝóçò Þ ïéêïíïìéêÞò êáôÜóôáóçò: «Åìåßò åêåß äåí îÝñáìå áðü áðïóôÜóåéò», «Ï Èåüò óêÜëåò… äå ãëéôþíåéò». Ãéá ôçí êõñßá ÁíÜóôá ïé Üíèñùðïé äéáêñßíïíôáé óå êáëïýò êáé êáêïýò. Åöüóïí ëïéðüí ç åããïíÞ ôçò êáé ï ÓùôÞñçò åßíáé êáëÜ ðáéäéÜ êáé ïé äýï, óýìöùíá ìå ôç äéêÞ ôçò êïóìïèåùñßá, äå âñßóêåé ôï ëüãï ãéá ôïí ïðïßï äåí ìðïñïýí íá ó÷åôéóôïýí. 4. «…ðñÝðåé íá ðáëÝøåé ðïëý ðáñáðÜíù áðü ôï ãéüêá óáò…»: åîçãÞóôå ôé åííïåß ç êõñßá – ÁíÜóôá ìå áõôÞí ôç öñÜóç. Ãéáôß ç Åõñõäßêç ðñÝðåé íá ðáëÝøåé ðåñéóóüôåñï; Ç Åõñõäßêç ðñÝðåé íá öáíåß ðåñéóóüôåñï äõíáôÞ óôï ìÝëëïí. ÊÜèå Üíèñùðïò ãéá íá ðåôý÷åé óôç æùÞ ôïõ ðñÝðåé íá áãùíéóôåß êáé íá êïðéÜóåé. Ç Åõñõäßêç üìùò ðñÝðåé íá êáôáâÜëëåé ðåñéóóüôåñï êüðï, åöüóïí Ý÷åé íá áíôéìåôùðßóåé ôï ñáôóéóìü êáé ôçí îåíïöïâßá, äõóêïëßåò ðïõ äåí õößóôáíôáé ãéá ôá Üëëá åëëçíüðïõëá. Óå êÜèå ôçò ðñïóðÜèåéá ðñÝðåé ôáõôü÷ñïíá íá áðïäåéêíýåé üôé äåí åßíáé êáôþôåñç êáé üôé áîßæåé íá Ý÷åé ôéò ßäéåò åõêáéñßåò ìå üëá ôá Üëëá åëëçíüðïõëá, üóïí áöïñÜ óôïí åðáããåëìáôéêü ôïìÝá. Óôçí êïéíùíéêÞ ôçò æùÞ ðñÝðåé íá áãùíéóôåß, ü÷é íá ãßíåé áðïäåêôÞ –áí ãßíåé ðïôÝ– áëëÜ íá ìðïñÝóåé ôïõëÜ÷éóôïí íá åíôá÷èåß êïéíùíéêÜ, ÷ùñßò íá Ý÷åé íá áíôéìåôùðßæåé äéáñêþò ôï ÷ëåõáóìü êáé ôïí åîåõôåëéóìü. Óå ðñïóùðéêü åðßðåäï, ôÝëïò, ðñÝðåé íá åßíáé ïðëéóìÝíç ìå äéðëÜóéï øõ÷éêü óèÝíïò áðü ôá Üëëá ðáéäéÜ, ïýôùò þóôå íá ìðïñÝóåé íá õðïìåßíåé üëç áõôÞ ôçí øõ÷ïöèüñá ðñïóðÜèåéá ôïõ íá ãßíåé êáíåßò áðïäåêôüò.

392

5. Óõãêñßíåôå ôçí çñùßäá ôïõ áðïóðÜóìáôïò ìå ôçí çñùßäá áðü ôï êåßìåíï «Ï äñüìïò ãéá ôïí ðáñÜäåéóï åßíáé ìáêñýò» ôçò Ìáñïýëáò ÊëéÜöá. Ðïéåò ïìïéüôçôåò âñßóêåôå; Çñùßäá ôïõ Ýñãïõ Ï äñüìïò ãéá ôïí ðáñÜäåéóï åßíáé ìáêñýò, ôçò Ìáñïýëáò ÊëéÜöá, åßíáé ç Âåñüíéêá. Ç Âåñüíéêá êáé ç ïéêïãÝíåéÜ ôçò, ëüãù ôçò áëâáíéêÞò ôïõò êáôáãùãÞò, âéþíïõí ôçí êá÷õðïøßá êáé ôçí áðüññéøç ôçò ôïðéêÞò êïéíùíßáò óôçí ïðïßá æïõí. ¢ñá ëïéðüí ç Âåñüíéêá êáé ç Åõñõäßêç Ý÷ïõí êïéíÜ óçìåßá ùò ðñïò ôéò äõóêïëßåò Ýíôáîçò êáé êïéíùíéêÞò áðïäï÷Þò ðïõ ïöåßëåôáé óôç äéáöïñåôéêÞ êáôáãùãÞ ãéá ôç Âåñüíéêá êáé óôç äéáöïñåôéêÞ ðñïÝëåõóç ãéá ôçí Åõñõäßêç. Ç äéáöïñÜ åßíáé üôé ç Âåñüíéêá åßíáé üíôùò äéáöïñåôéêÞò êáôáãùãÞò, åíþ ç Åõñõäßêç åßíáé Åëëçíßäá ðïõ ïé ðïëéôéêÝò óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò áíÜãêáóáí ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôçò íá ìåôáíáóôåýóåé óôçí ÔáóêÝíäç. ÄçëáäÞ ç äéáöïñÜ Ýãêåéôáé óôï üôé ç ïéêïãÝíåéá ôçò Âåñüíéêá ìåôáíÜóôåõóå çèåëçìÝíá, åíþ

ç ïéêïãÝíåéá ôçò Åõñõäßêçò âßùóå ôçí áíáãêáóôéêÞ ìåôáíÜóôåõóç, êáé ìÜëéóôá äýï öïñÝò. Ç èÝóç ôçò Åõñõäßêçò åßíáé äõó÷åñÝóôåñç áðü áõôÞ ôçò Âåñüíéêá, åöüóïí ç Åõñõäßêç áéóèÜíåôáé îÝíç óôçí ßäéá ôçò ôçí ðáôñßäá. Ùóôüóï ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò áðüññéøçò ðïõ åéóðñÜôôïõí áðü ôïí êïéíùíéêü ôïõò ðåñßãõñï åßíáé êïéíÜ: êáé ïé äýï åßíáé èýìáôá ÷ëåõáóìïý êáé ìç áðïäï÷Þò.

Ελένη Σαραντίτη

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. «Ðéï ¸ëëçíåò äå ãßíåôáé»: ó÷ïëéÜóôå ôï ÷ùñßï áõôü ôïõ êåéìÝíïõ. 2. Âñåßôå ôá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ üðïõ ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôïí ðáôÝñá êáé ðñïóðáèÞóôå íá óêéáãñáöÞóåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ. 3. ÕðåñçöÜíåéá êáé ðñïêáôÜëçøç: âñåßôå ôç óçìáóßá ôùí äýï áõôþí åííïéþí. Åðéóçìáßíåôå ôçí ýðáñîÞ ôïõò óôï êåßìåíï;

393

Οι φ φίλοι ίλ οι μας τα ζώ ζώα α

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

Το μνήμα της μάνας Ανδρέας Καρκαβίτσας

Α. Ο δημιουργός Ï ÁíäñÝáò Êáñêáâßôóáò åßíáé Ýíáò áðü ôïõò ¸ëëçíåò ðåæïãñÜöïõò ðïõ èåìåëßùóáí ôï äéÞãçìá, ìáæß ìå ôïí ÐáðáäéáìÜíôç êáé ôïí ÊïíäõëÜêç, åíþ åêðñïóþðçóå ôçí ðåñßïäï ôçò çèïãñáößáò ìå ðëÞèïò Ýñãùí. ÃåííÞèçêå óôá Ëå÷áéíÜ ôçò Çëåßáò ôï 1866. Óðïýäáóå éáôñéêÞ êáé õðçñÝôçóå ùò óôñáôéùôéêüò ãéáôñüò, áëëÜ êáé óå åìðïñéêÜ ðëïßá. Áó÷ïëÞèçêå åðßóçò ìå ôç äçìïóéïãñáößá, áíáëáìâÜíïíôáò äéÜöïñåò áðïóôïëÝò êáé ðåñéïäåßåò. Ïé áðïóôïëÝò áõôÝò ôïõ åðÝôñåøáí íá ãíùñßóåé êáëÜ ôçí åëëçíéêÞ ýðáéèñï, ôç æùÞ ôùí ÷ùñéêþí, ôá åðáñ÷éáêÜ Þèç êáé ôïí êüóìï ôçò èÜëáóóáò. Ãíþñéóå äçëáäÞ ôç æùíôáíÞ ÅëëÜäá ôçò åðï÷Þò, êé áõôÞí ìáò áðåéêïíßæåé ðéóôÜ êáé ìå åíÜñãåéá óôçò óåëßäåò ôïõ. Ï Êáñêáâßôóáò ìáò äßíåé óôá âéâëßá ôïõ ìéá ÅëëÜäá ôáðåéíÞ êáé âáóáíéóìÝíç, ìå ôïõò êáçìïýò êáé ôç öôþ÷åéá ôçò, ôéò ÷áñÝò êáé ôéò ðßêñåò ôçò. Ãëáöõñüò, ðáñáóôáôéêüò, íåõñþäçò êáé öùôåéíüò, ãßíåôáé ï áðáñÜìéëëïò æùãñÜöïò ôçò ÅëëÜäáò óå Ýñãá üðùò ôá Ëüãéá ôçò ðëþñçò êáé O ÆçôéÜíïò, ðïõ, óýìöùíá ìå ìéá Üðïøç, óõìâïëßæåé ôçí ßäéá ôçí ÅëëÜäá. Áñ÷éêÜ Ýãñáøå óôçí êáèáñåýïõóá, äåí Üñãçóå üìùò íá óõíåéäçôïðïéÞóåé üôé ç äçìïôéêÞ Ýðñåðå íá åðéêñáôÞóåé –üðùò óôçí ðïßçóç– êáé óôïí ðåæü ëüãï. ÊáôÜêôçóå Ýôóé ìéá åðßæçëç èÝóç óôç ìüëéò äéáìïñöïýìåíç ðåæïãñáößá ìáò, êáé ðÝôõ÷å ìéá èåëêôéêÞ áðåéêüíéóç ôùí çèþí ôçò åëëçíéêÞò æùÞò. ÁëëÜ êáé óôçí øõ÷ïëïãéêÞ áðïôýðùóç ôùí çñþùí ôïõ áðïäåß÷ôçêå åðßóçò äåîéïôÝ÷íçò. ÅîÝäùóå ôá Ýñãá ÄéçãÞìáôá, ÐáëéÝò áãÜðåò, Ëüãéá ôçò Ðëþñçò, O ÆçôéÜíïò, Ç ËõãåñÞ, O Áñ÷áéïëüãïò, ðïõ ãíþñéóáí ðïëëÝò åðáíåêäüóåéò. Ôá ¢ðáíôÜ ôïõ åêäüèçêáí ôï 1966. Ïé êáêïõ÷ßåò ôùí ðïëÝìùí êáé ïé äéÜöïñåò êáôÜ êáéñïýò áññþóôéåò, åß÷áí óêÜøåé óéãÜ-óéãÜ ôçí õãåßá ôïõ. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 1917 íïóçëåýôçêå ãéá ëßãï êáéñü óôï óáíáôüñéï ôçò ÐåíôÝëçò. Áðü ôï 1918 åß÷å áðïóõñèåß óå êáêÞ êáôÜóôáóç áðü ôç öõìáôßùóç, óôï Ìáñïýóé, üðïõ êáé ðÝèáíå óôéò 24 Ïêôùâñßïõ ôïõ 1922.

396

B. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï áõôïôåëÝò áõôü äéÞãçìá ôïõ ÁíäñÝá Êáñêáâßôóá ðñáãìáôåýåôáé ôçí áõôïèõóßá ìéáò ãáúäïõñßôóáò. Ôï ðïõëÜñé ôçò êéíäýíåøå êáé ç ìçôñéêÞ ôçò óôïñãÞ ãßíåôáé áéôßá íá ÷Üóåé ôç æùÞ ôçò. Ï óõããñáöÝáò, áîéïðïéþíôáò Ýíá óõìâÜí áðü ôï âáóßëåéï ôùí æþùí, áðïóêïðåß óôçí êáëëéÝñãåéá ôçò åõáéóèçóßáò ôùí áíáãíùóôþí. ÐáñÜëëçëá ôï äéÞãçìá åêôõëßóóåôáé óå Ýíá åîùðñáãìáôéêü óêçíéêü, üðïõ ôá æþá ðñïóùðïðïéçìÝíá ìéëïýí êáé åðéêïéíùíïýí ìåôáîý ôïõò.

Ανδρέας Καρκαβίτσας

Γ. Δομή του έργου Ôï äéÞãçìá ÷ùñßæåôáé óå ðÝíôå èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Åß÷áí èåñßóåé ðéá… ïýôå ô’ á÷íÜñéá ôïõ»: Ïé áíçóõ÷ßåò ôçò ÓìáñÜãäáò ãéá ôïí êßíäõíï ðïõ äéáôñÝ÷åé ç ãáúäïõñßôóá ìå ôï ìïõëÜñé ôçò. 2ç åíüôçôá: «Ó’ Ýíá âïõíü ïé äõï ëýêïé… óáí íá êñõöïìéëïýóáí»: Ç áëåðïý õðïäåéêíýåé óôïõò äýï ëýêïõò ôï êáôÜëëçëï ìÝñïò ãéá êõíÞãé. 3ç åíüôçôá: «Ç áóôñïöåããéÜ öþôéæå ôç óôÜíç… áíôéëáëïýóáí ãýñù»: Ç åðßèåóç ôùí äýï ëýêùí óôç óôÜíç ôïõ ÔÜóç. 4ç åíüôçôá: «Êáèþò Ýôñå÷å ï ëýêïò… íá ôïõ óêßóïõí ôçí êïéëéÜ»: Ç áíáæÞôçóç ôñïöÞò óõíå÷ßæåôáé. 5ç åíüôçôá: «ÌÜêñõíå ëïéðüí áðü êåé… Ôï ìíÞìá ôçò ìÜíáò»: Ç åðßèåóç ôïõ ëýêïõ óôç ãáúäïõñßôóá êáé ç áõôïèõóßá ôçò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ äéçãÞìáôïò áöïñÜ óôçí éóôïñßá ìéáò ãáúäïõñßôóáò êáé ôïõ ôñáãéêïý ôçò ôÝëïõò. Ç ìÜíá ãáúäïõñßôóá áãùíßæåôáé íá óþóåé ôç æùÞ ôïõ ðïõëáñéïý ôçò ðïõ áðåéëåßôáé áðü ôçí åðßèåóç åíüò ëýêïõ êáé ôåëéêÜ õðïêýðôåé óôá ôñáýìáôÜ ôçò. Óå Ýíá äåýôåñï åðßðåäï ðáñáêïëïõèïýìå ôá ãíùñßóìáôá Üëëùí æþùí ôïõ æùéêïý âáóéëåßïõ êáé åéäéêÜ ôïõ ëýêïõ. Äßíåôáé ç åðéèåôéêüôçôÜ ôïõ ùò ìç åîçìåñùìÝíïõ æþïõ êáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï êéíåßôáé ðñïêåéìÝíïõ íá åîáóöáëßóåé ôçí ôñïöÞ ôïõ. ÅðéðëÝïí ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôç ó÷Ýóç êáé ôçí åîÜñôçóç ôùí áíèñþðùí ôçò õðáßèñïõ áðü ôá äéÜöïñá æþá ðïõ åìöáíßæïíôáé óôçí áöÞãçóç. Ôá êáôïéêßäéá æþá åßíáé âïçèïß ôïõ, åíþ ôá Üãñéá æþá áðåéëïýí ôçí åðéâßùóÞ ôïõ. Åðßóçò óôï êåßìåíï åîåôÜæåôáé ôï èÝìá ôçò ìçôñéêÞò áãÜðçò êáé ðþò áõôÞ ìðïñåß íá öôÜóåé áêüìç êáé óôçí áõôïèõóßá ðñïêåéìÝíïõ íá óþóåé ôï ðáéäß ôçò. Óå üëï ôï êåßìåíï åßíáé åìöáíÞò ç ðñüíïéá ôçò öýóçò ãéá üëá ôá ðëÜóìáôÜ ôçò.

397

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

398

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôç óôé÷ïìõèßá áíÜìåóá óå Ýíá áíôñüãõíï ìå èÝìá ôç ãáúäïõñßôóá ôïõò. Ç ÓìáñÜãäá åêöñÜæåé ôçí áíçóõ÷ßá ôçò üôé ç ãáúäïõñßôóá äåí ðñÝðåé íá áöÞíåôáé åêôåèåéìÝíç åêôüò óôÜâëïõ, ãéáôß êáñáäïêåß ï êßíäõíïò ôçò åðßèåóçò ëýêùí. Ç ÓìáñÜãäá õðåíèõìßæåé óôïí Üíôñá ôçò ôçí ïéêïíïìéêÞ ôïõò äõó÷Ýñåéá, ðïõ äåí ôïõò åðéôñÝðåé íá áíôéêáôáóôÞóïõí åýêïëá ôç ãáúäïõñßôóá óå ðåñßðôùóç áðþëåéáò. Ï óýæõãüò ôçò üìùò äåí ðåßèåôáé êáèþò èåùñåß õðåñâïëéêïýò ôïõò öüâïõò ôçò ãõíáßêáò ôïõ. Ôá êñïýóìáôá åðßèåóçò ëýêùí åß÷áí óçìåéùèåß óå ÷ùñéÜ ðïëý ìáêñéíüôåñá áðü ôï äéêü ôïõò. Ùóôüóï ï áöçãçôÞò åìâüëéìá âÜæåé ôï Æáöåßñç íá áãíïåß ôéò õðïäåßîåéò ôçò ãõíáßêáò ôïõ, ðñïêåéìÝíïõ íá äþóåé þèçóç óôçí åîÝëéîç ôçò ðëïêÞò. 2ç åíüôçôá: Óôç äåýôåñç åíüôçôá ç áöÞãçóç ìåôáöÝñåôáé óôï æùéêü âáóßëåéï, êáé óõãêåêñéìÝíá óå äýï ëýêïõò. Ôá äýï áõôÜ æþá ðáñïõóéÜæïíôáé ðñïóùðïðïéçìÝíá íá æçôïýí ôéò óõìâïõëÝò ôçò áëåðïýò ùò ðñïò ôï êáôáëëçëüôåñï ìÝñïò ãéá íá êõíçãÞóïõí. Ç áëåðïý üíôùò õðïäåéêíýåé ôç óôÜíç ôïõ ÔÜóç. Óôçí åéêüíá ðïõ áêïëïõèåß ðáñáêïëïõèïýìå ôéò óõíÞèåéåò ôïõ ëýêïõ êáé ôïí ôñüðï ðïõ êéíåßôáé üôáí áíáæçôÜ ôñïöÞ: ðñï÷ùñÜ áíáðçäþíôáò êáé óêõììÝíïò ãéá íá ïóìßæåôáé ôï ÷þìá êáé ôïí áÝñá, åíþ ç ïõñÜ ôïõ åßíáé ìéóïóçêùìÝíç ãéá íá ìçí áêïõìðÜ óôá êëáñéÜ êáé êÜíåé èüñõâï. ¼ôáí ðëçóßáóáí óôç óôÜíç, óôÜèçêáí óå Ýíá ýøùìá êáé ìåëÝôçóáí ôï ÷þñï, ðñïêåéìÝíïõ íá ïñãáíþóïõí ôï ó÷Ýäéï äñÜóçò ôïõò. 3ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ äßíåôáé ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ÷þñïõ ôçò óôÜíçò êáé ôùí æþùí ðïõ êïéìïýíôáé ìÝóá óå áõôÞí. Ïé ëýêïé, áìöéâÜëëïíôáò ãéá ôçí áîéïðéóôßá ôçò áëåðïýò, äéïñãáíþíïõí ôï ó÷Ýäéï äñÜóçò ôïõò ðïëý ðñïóåêôéêÜ êáé ðñïâëÝðïíôáò êÜèå ðéèáíÞ áíáðïäéÜ. Áðïöáóßæïõí íá ÷ùñéóôïýí, ïýôùò þóôå ï Ýíáò íá ðáëÝøåé ìå ôá óêõëéÜ ðïõ ìðïñåß íá öõëÜíå ôï ìáíôñß, êáé ï Üëëïò íá áñðÜîåé ôï ðñüâáôï. Êáôüðéí óõìöùíïýí íá óõíáíôçèïýí óôï Ãåñïíôüâñá÷ï. Ðñï÷ùñïýí, ëïéðüí, óôçí åöáñìïãÞ ôïõ ó÷åäßïõ ôïõò, ðñïóåêôéêÜ êáé ìå áèüñõâåò êéíÞóåéò. ÐñÜãìáôé ç ðïíçñÞ áëåðïý ôïýò åß÷å îåãåëÜóåé êáé ôï ìáíôñß öõëÜóóïíôáí áðü äýï óêõëéÜ. Ï ëýêïò öïâÜôáé ôï óêýëï êáé ôï âÜæåé óôá ðüäéá. Ï Üëëïò ëýêïò ðñïëáâáßíåé êáé åðéôßèåôáé óôá ðñüâáôá, ðïõ öïâéóìÝíá óõóðåéñþíïíôáé ôï Ýíá äßðëá óôï Üëëï, ðñïóðáèþíôáò íá áìõíèïýí. Ï ëýêïò áñðÜæåé Ýíá êáé öåýãåé óôç ñåìáôéÜ. Ï âïóêüò óôï ìåôáîý Ý÷åé îõðíÞóåé êáé ìå ôïõöåêéÝò åéäïðïéåß üëï ôï ÷ùñéü. 4ç åíüôçôá: Ï ëýêïò, üìùò, äåí åß÷å ðÜñåé åßäçóç üôé Ýíáò áðü ôïõò óêýëïõò ôïí åß÷å áêïëïõèÞóåé. Ï óêýëïò êáôÜöåñå áñêåôÝò äáãêùìáôéÝò óôá ðüäéá ôïõ ëýêïõ, ðïõ ôåëéêÜ êáôüñèùóå íá îåöýãåé. ¸öôáóå óôï óõìöùíçìÝíï óçìåßï óõíÜíôçóçò, üðïõ ðáñÝìåéíå

ãéá ìåñéêÝò ìÝñåò, þóðïõ íá ãéáôñåõôïýí ïé ðëçãÝò ôïõ. ¼ôáí áíÜññùóå âãÞêå ðÜëé ãéá êõíÞãé. Ç ìõñùäéÜ áðü øïößìé ðïõ ïóìßóôçêå óôï äñüìï ôïõ, Þôáí ôåëéêÜ ôïõ óõíôñüöïõ ôïõ. ¸ðåéôá áðü áñêåôü äñüìï êáé êõíçãþíôáò ðáñÜëëçëá (ëáãïõäÜêéá, êáôóéêÜêé, ëáãü, Üëïãá, âüäéá), ï äñüìïò ôïí Ýöåñå ôåëéêÜ êáé óôï ÷ùñéü ôïõ Ôóéñßìðáóç. 5ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ âëÝðïõìå ôï ëýêï íá åðéôßèåôáé óôç ãáúäïõñßôóá êáé ôï ðïõëÜñé ôçò. Ïé áíçóõ÷ßåò ôçò ÓìáñÜãäáò áðïäåß÷èçêáí âÜóéìåò. Ç ãáúäïõñßôóá êÜíåé ôá áäýíáôá äõíáôÜ ãéá íá ðñïóôáôÝøåé ôï ðïõëÜñé ôçò, áëëÜ åêåßíï åßíáé ìéêñü êáé äå ôçí âïçèÜ. ÔåëéêÜ êáôïñèþíåé íá ôï óðñþîåé óôçí êïõöÜëá åíüò äÝíôñïõ êáé âÜæïíôáò ôï ìðñïóôéíü ôçò ìÝñïò ùò êÜëõììá ôçò êïõöÜëáò, ìÜ÷åôáé ìå ôá ðßóù ðüäéá ôï ëýêï. ÔåëéêÜ ç ãáúäïõñßôóá êáôïñèþíåé íá ñßîåé êÜôù ôï ëýêï, íá óþóåé ôåëéêÜ ôï ðïõëÜñé áëëÜ íá ìç óþóåé ôïí åáõôü ôçò. Ôïí Ôóéñßìðáóç åéäïðïéåß ï óêýëïò ôïõ, ï ÁñÜðçò, ï ïðïßïò åßíáé êáé áõôüò ðïõ èá óêïôþóåé ôï ëýêï. Ôï ÷ùñéü áíáóôáôþèçêå êáé Ýôñåîáí üëïé íá åëÝãîïõí ôá æùíôáíÜ ôïõò. Ç áõôïèõóßá ôçò ãáúäïõñßôóáò åõáéóèçôïðïéåß üëïõò êáé áðïöáóßæïõí íá ôç èÜøïõí. Ôï ìÝñïò ôáöÞò ôçò ïíüìáóáí «ÌíÞìá ôçò ìÜíáò». iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Åêôüò áðü ôçí áíèñþðéíç ðáñïõóßá ðïõ õðÜñ÷åé óôçí áñ÷Þ êáé óôï ôÝëïò ôïõ äéçãÞìáôïò, ðñùôáãùíéóôÝò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ôá æþá, ðïõ åìöáíßæïíôáé ìå áíèñþðéíåò éäéüôçôåò, íá ìéëïýí, íá óêÝðôïíôáé êáé íá óõíáéóèÜíïíôáé. Ãáúäïõñßôóá: Åßíáé ôï óýìâïëï ôçò ìçôñéêÞò áãÜðçò ðïõ öôÜíåé ìÝ÷ñé ôçí áõôïèõóßá ðñïêåéìÝíïõ íá ðñïóôáôÝøåé êáé íá óþóåé ôï ðáéäß ôçò áðü ôïí êßíäõíï. Ëýêïé: Åìöáíßæïíôáé Ýîõðíïé êáé ðñïíïçôéêïß êáé ïñãáíþíïõí ðïëý ðñïóåêôéêÜ ôç äñÜóç ôïõò. Ùò óáñêïâüñá æþá, åßíáé éäéáéôÝñùò åðéèåôéêïß, åíþ ç öýóç ôïýò èÝëåé íá ëåéôïõñãïýí óå áãÝëç. Áëåðïý: Ç áëåðïý åðéâåâáéþíåé ôçí éäéüôçôÜ ôçò ùò ðáìðüíçñçò êáé ðåðåéñáìÝíçò êáé îåãåëÜ ôïõò ëýêïõò, äßíïíôÜò ôïõò áíáêñéâåßò ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ôüðï üðïõ èá âñïõí ôñïöÞ. Ðñüâáôá: Åìöáíßæïíôáé áäýíáìá, ÷ùñßò äéêÞ ôïõò âïýëçóç, óáóôßæïõí óôçí åðßèåóç ôùí ëýêùí êáé áêïëïõèïýí ôõöëÜ ôï Ýíá ôï Üëëï, ìçí ìðïñþíôáò Ýôóé íá áðïöýãïõí ôç óöáãÞ. ¢ëïãá: Áíôßèåôá ìå ôá ðñüâáôá, ôá Üëïãá Ý÷ïõí áãùíéóôéêÞ äéÜèåóç êáé åîõðíÜäá êáé ïñãáíþíïõí ôçí ÜìõíÜ ôïõò åíáíôßïí ôùí ëýêùí. Âüäéá: Åðéâåâáéþíïõí ôç äýíáìç êáé ôçí áíôï÷Þ ôïõò êáé ÷ñçóéìïðïéïýí ôá üðëá ôïõò (êÝñáôá) ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôïõò ëýêïõò.

Ανδρέας Καρκαβίτσας

399

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, þóôå íá ìçí ðáñïõóéÜæïíôáé äõóêïëßåò óôçí êáôáíüçóç. ii) ¾öïò Ï ôüíïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé äéäáêôéêüò, üðùò üëùí ôùí ðáñáìõèéþí Þ ôùí ëáúêþí ìýèùí. Ôï ýöïò åßíáé ëéôü, åíþ ç ôå÷íéêÞ ôïõ áíéìéóìïý (ðñïóùðïðïßçóç æþùí) êáé ôá áñêåôÜ ó÷Þìáôá ëüãïõ ðïõ äéáèÝôåé ôï äéÞãçìá, ôï êáèéóôïýí ãëáöõñü. Ïé äéÜëïãïé äéáêüðôïõí ôç ìïíïôïíßá ôçò áöÞãçóçò êáé äßíïõí èåáôñéêÞ æùíôÜíéá. iii) ÁöÞãçóç Ôï äéÞãçìá åìöáíßæåé üëá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá åíüò ðáñáìõèéïý: ãïñãÞ äñÜóç, ëéôÞ ãëþóóá, äéäá÷Þ óôï ôÝëïò. Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé åßíáé ç äéÞãçóç, äçëáäÞ ç áöÞãçóç óå ôñßôï ðñüóùðï áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «óôïõ ËÜëá Ýêïøå êÜìðïóá ðñüâáôá», «âáèéÜ ãáëáíüò», «ç áóôñïöåããéÜ öþôéæå ôç óôÜíç», «ãõÜëéæáí ïé ìåãÜëåò ðÝôñåò», «ïýôå ëéèÜñé êõëïýóå», «ïýôå îýëï óÜëåõå», «ìáëëéáñïß ßóêéïé», «ôï Ýâáëå óôá ðüäéá», «ìáýñïí ßóêéï íá êáôñáêõëÜ áðü ôï âïõíü», «ôïõ êåíôÞèçêå ç üñåîç», «áôóáëÝíéåò ïðëÝò», «ñÜãéæå ôïõ êáèåíüò ç êáñäéÜ». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí íá ôçò Ýëåãáí», «óáí íá ôïõò Ýäåé÷íå», « óá íá ðçäïýóáí», «óáí çìÝñá», «óáí íá êñõöïìéëïýóáí», «óáí áðÝñáíôï áóçìüóôñùôï ðïôÜìé», «óá ìåãÜëç öëïêÜôá», « óáí êáðÝëá óôñáâïâáëìÝíá», « óá óöÞíá óôï óêïôÜäé», « óáí íá èýìùóáí», « óá íá Þôáí üëá äåìÝíá». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: óå üëï ôï êåßìåíï ðáñáêïëïõèïýìå ôçí ðáñïõóßá ôùí æþùí ðñïóùðïðïéçìÝíç: «óáí íá ôçò Ýëåãáí ðùò åßíáé îÝíïé», «Ïé ëýêïé êáôÜëáâáí ôé Þèåëå íá ôïõò ðåé», «íá êñõöïìéëïýóáí», «ðëçóßáóáí ðÜëé ôá êåöÜëéá ôïõò íá óõíåííïçèïýí», «ãéá íá óõëëïãéóôåß êáëýôåñá ôé èá êÜìåé», «åêåßíç óôÜèçêå áðåëðéóìÝíç», «áöïý âåâáéþèçêå ðùò Þôáí íåêñüò», «îåøý÷çóå». Åéêüíåò: Çåéêüíá ôçò âïóêÞò ôùí æþùí óôï áãñüêôçìá, ç åéêüíá ôùí ëýêùí ðïõ ïñìïýí óôá ðñüâáôá, ç åéêüíá ôçò áëåðïýò íá óõíåííïåßôáé ìå ôïõò ëýêïõò, ç åéêüíá ôçò óôÜóçò ôïõ ÔÜóç, ç åéêüíá ôùí ðñïâÜôùí óôç óôÜíç, ç åéêüíá ôçò åðßèåóçò, ç åéêüíá ôïõ øïöéìéïý, ç åéêüíá ôçò ãáúäïõñßôóáò íá ðñïóôáôåýåé ôï ìïõëÜñé, ç åéêüíá ôçò ãáúäïõñßôóáò íá ÷áúäåýåé ôï ðïõëÜñé, ç åéêüíá ôïõ ÁñÜðç ê.Ü.

400

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Óôï äéÞãçìá, åêôüò áðü ôïõò ëýêïõò êáé ôç ãáúäïõñßôóá (ðïõ êáôÝ÷ïõí ôïõò êýñéïõò ñüëïõò) åìöáíßæïíôáé äéÜöïñá Üëëá æþá. Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá Ý÷åé êÜèå æþï ÷ùñéóôÜ; Ç áëåðïý åßíáé ðáìðüíçñç êáé ðåðåéñáìÝíç, åðéâåâáéþíïíôÜò ôéò éäéüôçôåò ðïõ ôçò áðïäßäïíôáé. Êáôïñèþíåé íá îåãåëÜóåé ôïõò ëýêïõò, äßíïíôÜò ôïõò áíáêñéâåßò ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ôüðï üðïõ èá âñïõí ôñïöÞ. Ôá ðñüâáôá åßíáé áäýíáìá, äåí Ý÷ïõí äéêÞ ôïõò âïýëçóç êáé óáóôßæïõí üôáí äÝ÷ïíôáé ôçí åðßèåóç ôùí ëýêùí êáé íá áêïëïõèïýí ôõöëÜ ôï Ýíá ôï Üëëï, ìçí ìðïñþíôáò Ýôóé íá áðïöýãïõí ôç óöáãÞ. Áíôßèåôá ôá Üëïãá Ý÷ïõí áãùíéóôéêÞ äéÜèåóç êáé åîõðíÜäá êáé êáôáöÝñíïõí íá ïñãáíþóïõí ôçí Üìõíá åíáíôßïí ôùí ëýêùí. Ôá âüäéá åðéâåâáéþíïõí ôç äýíáìç êáé ôçí áíôï÷Þ ôïõò êáé ÷ñçóéìïðïéïýí ôá üðëá ôïõò (êÝñáôá) ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôçí åðßèåóç ôùí ëýêùí.

Ανδρέας Καρκαβίτσας

2. ×ùñßóôå ôï êåßìåíï óå åíüôçôåò êáé äþóôå Ýíáí õðüôéôëï óôçí êáèåìßá áðü áõôÝò. Ôï äéÞãçìá ÷ùñßæåôáé óå ðÝíôå èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Åß÷áí èåñßóåé ðéá…ïýôå ôá’ á÷íÜñéá ôïõ»: Ïé áíçóõ÷ßåò ôçò ÓìáñÜãäáò ãéá ôïí êßíäõíï ðïõ äéáôñÝ÷åé ç ãáúäïõñßôóá ìå ôï ìïõëÜñé ôçò. 2ç åíüôçôá: «Ó’ Ýíá âïõíü ïé äõï ëýêïé… óáí íá êñõöïìéëïýóáí»: Ç áëåðïý õðïäåéêíýåé óôïõò äýï ëýêïõò ôï êáôÜëëçëï ìÝñïò ãéá êõíÞãé. 3ç åíüôçôá: «Ç áóôñïöåããéÜ öþôéæå ôç óôÜíç… áíôéëáëïýóáí ãýñù»: Ç åðßèåóç ôùí äýï ëýêùí óôç óôÜíç ôïõ ÔÜóç. 4ç åíüôçôá: «Êáèþò Ýôñå÷å ï ëýêïò… íá ôïõ óêßóïõí ôçí êïéëéÜ»: Ç áíáæÞôçóç ôñïöÞò óõíå÷ßæåôáé. 5ç åíüôçôá: «ÌÜêñõíå ëïéðüí áðü êåé… Ôï ìíÞìá ôçò ìÜíáò»: Ç åðßèåóç ôïõ ëýêïõ óôç ãáúäïõñßôóá êáé ç áõôïèõóßá ôçò. 3. ¢íèñùðïé åìöáíßæïíôáé óôçí áñ÷Þ êáé óôï ôÝëïò ôïõ äéçãÞìáôïò. Âñåßôå ôá ÷ùñßá óôá ïðïßá öáßíåôáé ç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôá æþá, ôüóï ôá êáôïéêßäéá, üóï êáé ôá Üãñéá. «Åìåßò íá ìçí áöÞóïõìå Ýîù ôç ãáúäïõñßôóá ìáò», «ÐÝñóé èõìÜóáé… ãéá íá ðÜñïõìå ôç ãáúäïõñßôóá»: Ç ÓìáñÜãäá ÷ñçóéìïðïéåß õðïêïñéóôéêÞ ëÝîç üôáí áíáöÝñåôáé óôç ãáúäïõñßôóá ôçò. Áíçóõ÷åß ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ æþïõ. Ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò áõôÞ õðáãïñåýïõí ôá öéëïæùéêÜ ôçò óõíáéóèÞìáôá, åöüóïí, éäßùò ãéá ôïõò áíèñþðïõò ôçò õðáßèñïõ, ôá åîçìåñùìÝíá æþá åßíáé âïçèïß óôéò åñãáóßåò ôïõò êáé óýíôñïöïé óôçí êáèçìåñéíüôçôÜ ôïõò. «Óôï ìåôáîý îýðíçóå ï âïóêüò, Üñðáîå ô’ üðëï ôïõ êáé Üñ÷éóå íá

401

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

402

ðõñïâïëåß»: Ôá Üãñéá æþá, åéäéêÜ ôá óáñêïâüñá, åßíáé áðåéëÞ ãéá ôïõò áíèñþðïõò ôçò õðáßèñïõ, ðïõ æïõí áó÷ïëïýìåíïé ìå ôçí êôçíïôñïößá. Ç åðÝëáóç áõôþí ôùí æþùí áöÜíéæå ôá êïðÜäéá ôïõò, ðñïêáëþíôáò ôïõò Ýôóé ïéêïíïìéêÞ êáôáóôñïöÞ êáé èÝôïíôáò óå êßíäõíï êáé ôçí åðéâßùóÞ ôïõò. «Ôï óêõëÜêé ðïõ Ýöõãå áðü ôï ëéâÜäé… ôïí Ýñéîå óôï äñüìï ôïõ ÷ùñéïý»: ÂëÝðïõìå ôï óêýëï, áñùãü óôéò ðñïóðÜèåéåò üëïõ ôïõ ÷ùñéïý êáé åéäéêÜ ôïõ áöåíôéêïý ôïõ óôïí áãþíá êáôÜ ôùí ëýêùí ðïõ ñçìÜæïõí ôéò ðåñéïõóßåò ôïõò. Ðéóôüò öýëáêáò êáé ößëïò, ï óêýëïò åßíáé áõôüò ðïõ åéäïðïéåß ôïí Ôóéñßìðáóç ãéá ôçí ðáñïõóßá ôïõ ëýêïõ. Åßíáé ðåéóìáôÜñçò, äåí áöÞíåé ôï ëýêï íá äéáöýãåé áôéìþñçôïò êáé ôïí ïäçãåß ðñïò ôï ÷ùñéü, îÝñïíôáò üôé åêåß ôïí ðåñßìåíå ôï áöåíôéêü ôïõ íá ôïí ðõñïâïëÞóåé. «Óå ëßãï ìáæåýôçêáí ãýñù áðü ôï Ýëáôï… ëÝù íá ôç èÜøïìå»: ïé Üíèñùðïé óõãêéíïýíôáé áðü ôçí áõôïèõóßá ôçò ìÜíáò ãáúäïõñßôóáò êáé ðñïôåßíïõí íá ôç èÜøïõí, üðùò èá Ýêáíáí ãéá ìéá êáíïíéêÞ ìÜíá. 4. Ãéáôß êáôÜ ôç ãíþìç óáò ï ÁíäñÝáò Êáñêáâßôóáò Ýäùóå óôï äéÞãçìá Ýíáí ôßôëï ðïõ ðáñáðÝìðåé óå áíèñþðéíåò óõíÞèåéåò; Ðïéåò áíèñþðéíåò åêäçëþóåéò ðáñïõóéÜæïõí ôá æþá ôïõ áöçãÞìáôïò; Ï ôßôëïò ôïõ äéçãÞìáôïò ðáñáðÝìðåé óå áíèñþðéíåò óõíÞèåéåò áêñéâþò ãéáôß óå üëï ôï êåßìåíï ðáñáêïëïõèïýìå ôá æþá íá óõìðåñéöÝñïíôáé óáí Üíèñùðïé. ÓõãêåêñéìÝíá: Ïé äýï ëýêïé óõíáíôïýí ìéá áëåðïý êáé ÷ùñßò ïìéëßá, áðü ôéò êéíÞóåéò êáé ìüíï, óõíåííïïýíôáé. Ïé äýï ëýêïé üôáí ðëçóéÜæïõí ôç ëåßá ôïõò, óôÝêïíôáé êáé äéïñãáíþíïõí ôï ó÷Ýäéï åðßèåóÞò ôïõò êáé ïñßæïõí ìÜëéóôá êáé óçìåßï óõíÜíôçóçò ìåôÜ ôçí åðßèåóç. ÐáñïõóéÜæïíôáé íá óêÝðôïíôáé êáé ðñïíïïýí ãéá ôõ÷üí áðñüâëåðôåò êáôáóôÜóåéò. Ç ðïíçñÞ áëåðïý îåãåëÜ ôïõò ëýêïõò äßíïíôÜò ôïõò øåýôéêåò ðëçñïöïñßåò. Ôá Üëïãá ôá âëÝðïõìå íá äéáèÝôïõí áíèñþðéíç íïçìïóýíç êáé íá ëåéôïõñãïýí ìå óôñáôçãéêÞ, ïñãáíþíïíôáò ôçí ÜìõíÜ ôïõò áðÝíáíôé óôï ëýêï. Êáé ôá Üëïãá êáé ôá âüäéá åêìåôáëëåýïíôáé ìå ôïí êáëýôåñï äõíáôü ôñüðï ôá üðëá ðïõ äéáèÝôïõí óôï óþìá ôïõò êáé ðïëåìïýí ôï ëýêï. ÂëÝðïõìå ôï ëýêï íá áðïìáêñýíåôáé áðü ôï êïðÜäé ôùí ìåãáëüóùìùí æþùí ãéá íá óõëëïãéóôåß êáëýôåñá ôéò åðüìåíåò êéíÞóåéò ôïõ. ÂëÝðïõìå ôç ãáúäïõñßôóá íá áðåëðßæåôáé óôç èÝá ôïõ ëýêïõ, íá

ðáßñíåé èÜññïò êáé íá ñß÷íåôáé óôç ìÜ÷ç åíáíôßïí ôïõ, íá óõíåéäçôïðïéåß ôçí áäõíáìßá ôïõ ðáéäéïý ôçò êáé íá óêáñößæåôáé Ýôóé ôÝ÷íáóìá ãéá íá ôï ðñïóôáôÝøåé. Ç ãáúäïõñßôóá èõóéÜæåé ôç æùÞ ôçò ãéá íá óþóåé ôï ðáéäß ôçò.

Ανδρέας Καρκαβίτσας

5. ÃñÜøôå Ýíá óýíôïìï äéêü óáò áöÞãçìá ìå Þñùá Ýíá æþï. Ìýèïé ôïõ Áéóþðïõ ÊÜëëéï ðÝíôå êáé óôï ÷Ýñé ¸íá ëéïíôÜñé åßäå Ýíá ëáãü áðïêïéìéóìÝíï êé åôïéìáæüôáí íá ôïí öÜåé, üôáí áðü ôçí Üëëç åßäå íá ðåñíÜåé ôñÝ÷ïíôáò Ýíá åëÜöé. ÐáñÜôçóå, ëïéðüí, ôï ëáãü êé Ýôñåîå ðßóù áðü ôï åëÜöé. ¸êáíå üìùò ôüóç ðïëëÞ öáóáñßá ðïõ ï ëáãüò îýðíçóå êé üðïõ öýãåé öýãåé! ¸ðåéôá áðü ìåãÜëï êõíçãçôü, ôï ëéïíôÜñé êáôÜëáâå ðùò ðéá äåí åß÷å åëðßäá íá ðñïöôÜóåé ôï åëÜöé. Ãýñéóå ôüôå óôï óçìåßï ðïõ åß÷å äåé ôï ëáãü, ãéá íá äéáðéóôþóåé ðùò êé áõôüò åß÷å ãßíåé Üöáíôïò. «ÊáëÜ íá ðÜèù», åßðå ôï ëéïíôÜñé. «¢öçóá ôï óßãïõñï öáãÜêé ðïõ Þôáí êÜôù áðü ôç ìýôç ìïõ, åëðßæïíôáò ðùò èá Ýðéáíá êÜôé ìåãáëýôåñï». Ôï óõìðÝñáóìá ôïõ ìýèïõ åßíáé üôé üðïéïò èÝëåé ôá ðïëëÜ , ÷Üíåé êáé ôá ëßãá. Óôïí êáôåñãÜñç, êáôåñãÜñçò êáé ìéóüò! Ìéá áëåðïý ìðÞêå êÜðïôå ó’ Ýíá ìáíôñß ìå ôç óêÝøç í’ áñðÜîåé êáíÝíá ìéêñü áñíÜêé. Åêåß ðïõ åß÷å ðéÜóåé Ýíá íåïãÝííçôï êé åôïéìáæüôáí íá ôï ðíßîåé, ôçí åßäå ï ôóïðáíüóêõëïò. Ç êõñÜ-Ìáñéþ äåí ôá ‘÷áóå, ìüíï Ýêáíå ðùò ôï íôÜíôåõå. - Ôé êÜíåéò áõôïý êõñÜ-Ìáñéþ; ñþôçóå óïâáñÜ ï ôóïðáíüóêõëïò. - Íá, äå âëÝðåéò êïõìðÜñå; ×áúäåýù ôïýôï ôï ÷áñéôùìÝíï áñíÜêé, ãéáôß ðïëý ìïõ áñÝóåé, ìá ôçí áëÞèåéá! - Ìá ôçí áëÞèåéá, åßðå ï ôóïðáíüóêõëïò, êé åãþ óïõ ëÝù ðùò áí äåí áöÞóåéò Þóõ÷ï ô’ áñíß, èá óïõ äåßîù ðþò åßíáé ôá óêõëßóéá ÷Üäéá! Ç áëåðïý, üôáí êáôÜëáâå ðùò äåí åß÷áí ðÝñáóç ïé ðïíçñéÝò ôçò, Ýâáëå ôçí ïõñÜ êÜôù áðü ôá óêÝëç ôçò êé Ýöõãå… Ç áëåðïý êáé ç ìáúìïý Ìéá áëåðïý êáé ìéá ìáúìïý, ëïãüöåñíáí ãéá ôçí áñ÷ïíôéÜ ôïõò. Ç êáèåìéÜ Þèåëå íá êÜíåé ôçí Üëëç íá ðéóôÝøåé ðùò Þôáí áðü ìåãÜëï óüé. Ç ëïãïìá÷ßá ôñÜâáãå ôïõ ìÜêñïõò, üôáí Ýôõ÷å ïé äõï êõñÜäåò íá ðåñíÜíå áðü Ýíá íåêñïôáöåßï. ¢ñ÷éóå ëïéðüí ç êáëÞ óïõ ç ìáúìïý í’ áíáóôåíÜæåé êáé íá äáêñýæåé. - Ôé Ýðáèåò; ôç ñþôçóå ç áëåðïý. Ãéáôß ó’ Ýðéáóáí îáöíéêÜ ôá êëÜìáôá;

403

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

- Á÷! ðþò íá ìçí êëáßù, Ýêáíå ç ìáúìïý, üôáí âëÝðù ôéò ìáñìáñÝíéåò åðéôÜöéåò óôÞëåò ôüóùí Ýíäïîùí ðñïãüíùí ìïõ! Ãõñßæåé ôüôå ç áëåðïý êáé ôçò ëÝåé: - Å, ôé íá óïõ êÜíù, êõñÜ-ìáúìïý; ¼,ôé èÝëåéò ìðïñåßò íá ëåò! Ïé ðåèáìÝíïé ðïõ ‘íáé èáììÝíïé óå ôïýôï ôï íåêñïôáöåßï, äåí ìðïñïýí íá óçêùèïýí êáé íá óôéò âñÝîïõí! Ôï óõìðÝñáóìá ôïõ ìýèïõ åßíáé üôé üôáí äåí õðÜñ÷åé êáíÝíáò ãéá íá íôñïðéÜóåé ôïí øåýôç ãéá ôéò øåõôéÝò ôïõ, áõôüò ìðïñåß íá ëÝåé áíåìðüäéóôïò ü,ôé èÝëåé.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ï ëýêïò, áðü ôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ ðáñïõóéÜæåé óôï äéÞãçìá, èåùñåßôå üôé åßíáé êáëü Þ êáêü æþï; 2. Ðéóôåýåôå üôé ïé ÷ùñéáíïß ôïõ äéçãÞìáôïò Ýðñáîáí óùóôÜ, üôáí Ýèáøáí ôç ãáúäïõñßôóá; ÄéêáéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò.

404

Η γάτα του παπά Γρηγόριος Ξενόπουλος

Α. Ο δημιουργός ÐåæïãñÜöïò, èåáôñéêüò óõããñáöÝáò êáé êñéôéêüò, áðü ôïõò èåìåëéùôÝò ôçò íåüôåñçò åëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò. ÃåííÞèçêå óôçí Ðüëç ôï 1867 êáé Þôáí æáêõíèéíÞò êáôáãùãÞò. ÌåãÜëùóå óôç ÆÜêõíèï êáé áñãüôåñá ðÞãå óôçí ÁèÞíá, üðïõ ãñÜöôçêå óôç ÌáèçìáôéêÞ Ó÷ïëÞ, ãéá íá áöïóéùèåß ôåëéêÜ óôç äçìïóéïãñáößá êáé ôç ëïãïôå÷íßá. Ðåñß ôá ôÝëç ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá åß÷å ôç äéåýèõíóç ôïõ ðåñéïäéêïý Åóôßá, ôï 1927 ßäñõóå ôï ðåñéïäéêü ÍÝá Åóôßá êáé Ýìåéíå óôç èÝóç ôïõ äéåõèõíôÞ ôïõ Ýùò ôï 1934. Åðß ïëüêëçñåò äåêáåôßåò (áðü ôï 1896 Ýùò ôï 1945) Þôáí äéåõèõíôÞò ôïõ ðáéäéêïý ðåñéïäéêïý ÄéÜðëáóéò ôùí Ðáßäùí, óå êÜèå ôåý÷ïò ôïõ ïðïßïõ Ýãñáöå óå ìïñöÞ åðéóôïëÞò Ýíá Üñèñï ìå ôï øåõäþíõìï Öáßäùí. Ï Îåíüðïõëïò äåí åß÷å Üëëç åðáããåëìáôéêÞ áó÷ïëßá åêôüò áðü ôï ãñÜøéìï. Äçìïóßåõå ôáêôéêüôáôá ìõèéóôïñÞìáôá óôéò åöçìåñßäåò, êáé ôá êáëýôåñá åîÝäéäå óå ôüìïõò. Æïýóå åðßóçò áðü ôá ðïóïóôÜ ôùí èåáôñéêþí ôïõ Ýñãùí, ðïõ Þôáí ðïëõÜñéèìá. Ùò èåáôñéêüò óõããñáöÝáò êáèéÝñùóå óôïí ôüðï ìáò ôï áóôéêü èÝáôñï, äçëáäÞ óêçíÝò æùÞò, ü÷é ðéá áðü ôçí ýðáéèñï êáé ôçí áãñïôéêÞ ÅëëÜäá, áëëÜ áðü ôéò ðüëåéò, ðïõ åß÷áí áñ÷ßóåé íá áðïêôïýí Ýíáí ðÜãéï áóôéêü ÷áñáêôÞñá. Ôá èÝìáôá ôùí ìõèéóôïñçìÜôùí ôïõ (êáèþò êáé ôùí äéçãçìÜôùí ôïõ) Ý÷ïõí äýï êõñßùò ðçãÝò: ôç ÆÜêõíèï êáé ôçí ÁèÞíá. Ïé ôýðïé ôïõ åßíáé ïéêåßïé, ãíþñéìïé, ïëïêëçñùìÝíïé. Ç áöÞãçóç ôïõ áðëÞ êáé åõ÷Üñéóôç. ÐÝôõ÷å Ýôóé íá äçìéïõñãÞóåé åêôßìçóç ðñïò ôçí åã÷þñéá ëïãïôå÷íßá êáé íá óõìöéëéþóåé ôï ìåãÜëï êïéíü ìå ôï áóôéêü åëëçíéêü ìõèéóôüñçìá, ðïõ ùò ôüôå Þôáí ìüíï êáèáñÜ çèïãñáöéêü. Ôá êõñéüôåñá áðü ôá èåáôñéêÜ ôïõ Ýñãá, ðïõ åîáêïëïõèïýí ðÜíôïôå íá ðáßæïíôáé ìå åðéôõ÷ßá, åßíáé: Öéüñï ôïõ ËåâÜíôå, Øõ÷ïðáôÝñáò, ÖùôåéíÞ ÓÜíôñç, ÓôÝëëá ÂéïëÜíôç, Ôo ìõóôéêü ôçò ÊïíôÝóóáò ÂáëÝñáéíáò, ÐïðïëÜñïò, Öïéôçôáß, Ðåéñáóìüò. ÁíÜìåóá óôá ðåæÜ ôïõ îå÷ùñßæïõí ôá Ýñãá: ÌçôñéÜ, ÓôñáôéùôéêÜ äéçãÞìáôá, O êáêüò äñüìïò, ÐåôñéÝò óôïí Þëéï, Ìáñãáñßôá ÓôÝöá, O Êüêêéíïò âñÜ÷ïò ê.Ü. ÓçìáíôéêÞ óå üãêï êáé ðïéüôçôá åßíáé

405

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

åðßóçò ç êñéôéêÞ åñãáóßá ôïõ Îåíüðïõëïõ. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé äéÝâëåøå áìÝóùò ôá íÝá ôáëÝíôá êáé öñüíôéóå ìå áãÜðç ãéá ôçí åðéâïëÞ ôïõò (üðùò Ýêáìå ãéá ôïí ÊáâÜöç, ôïí ÃñõðÜñç, ôçí ÁëåîÜíäñá Ðáðáäïðïýëïõ ê.Ü.). Ãéá ôï Ýñãï ôïõ ôéìÞèçêå ìå ôïí Áñãõñïýí Óôáõñü ôïõ ÓùôÞñïò ôï 1912, ìå ôï Åèíéêüí Áñéóôåßïí ÃñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí ôï 1922 êáé ìå ôï âñáâåßï ôçò Áêáäçìßáò Áèçíþí ôï 1929. Åðßóçò ôï 1931 Ýãéíå ôáêôéêü ìÝëïò ôçò Áêáäçìßáò Áèçíþí. ÐÝèáíå ôï 1951, ðéêñáìÝíïò áðü èëéâåñÜ ãåãïíüôá ðïõ óçìÜäåøáí ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ, êáèþò ôï 1944, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí Äåêåìâñéáíþí ôï óðßôé ôïõ áíáôéíÜ÷ôçêå, ìå áðïôÝëåóìá íá êáôáóôñáöåß ïëïêëçñùôéêÜ êáé ç ðëïõóéüôáôç âéâëéïèÞêç ôïõ.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ç ãÜôá ôïõ ðáðÜ áíÞêåé óôá æáêõíèéíÜ çèïãñáöéêÜ äéçãÞìáôá ôïõ Ãñçãüñéïõ Îåíüðïõëïõ. ¾óôåñá áðü ôçí ðñþôç äçìïóßåõóç óôï Åèíéêüí Çìåñïëüãéïí ôïõ Óêüêïõ, ï óõããñáöÝáò ôï óõìðåñéÝëáâå óôç óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí Ôï æáêõíèéíü ìáíôßëé êé Üëëá äéçãÞìáôá (ÁèÞíá, 1925). Ôï ÷áñéôùìÝíï áõôü êåßìåíï ãíþñéóå áñêåôÞ äéÜäïóç êáé óõìðåñéëÞöèçêå óôïí 27o ôüìï ôçò ÂáóéêÞò ÂéâëéïèÞêçò (Îåíüðïõëïò – Êáìðýóçò – ÌçôóÜêçò, åðéìÝëåéá ¢ëêçò Èñýëïò, ÁèÞíá, 1960). Ç éóôïñßá åêôõëßóóåôáé óôç ÆÜêõíèï, ìå ðñùôáãùíßóôñéá ôç ãÜôá ôïõ ðáðÜ–ÆÞóéìïõ. Ç ãÜôá Ý÷åé äéáðñÜîåé ìéá âÝâçëç ðñÜîç, áëëÜ ï ðáðÜò ôç óõã÷ùñåß åðåéäÞ ôçí õðåñáãáðÜ. ¼÷é üìùò êáé ç óýæõãïò ôïõ ðáðÜ, ðïõ ôçí êõíçãÜ ãéá íá ôçí åîïíôþóåé.

Γ. Δομή του έργου Ôï äéÞãçìá ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «ÐÝñáóå Þóõ÷á ç åâäïìÜäá… ôé ìïõ êÜíåéò!»: Ï ×ñÞóôïò åíçìåñþíåé ôïí ðáðÜ ãéá ôç âÝâçëç ðñÜîç ôçò ãÜôáò. 2ç åíüôçôá: «Äåí Þôáí üìùò ôüóï åýêïëï… ÎÝñåéò áãÜðç ðïõ ôóç Ý÷åé;»: Ç ìÜôáéç ðñïóðÜèåéá ôïõ ðáðÜ íá áðïêñýøåé ôï ãåãïíüò áðü ôç ãõíáßêá ôïõ. 3ç åíüôçôá: «Ì’ áõôü Þôáí êáèáñÞ óõêïöáíôßá... Äå ìïõ ãëéôþíåé:»: Ç ïñãÞ ôïõ ðáðÜ ìåôáâÜëëåôáé óå óõã÷þñåóç.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου

406

i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï äéÞãçìá åßíáé ìéá äéáóêåäáóôéêÞ êáé ÷áñéôùìÝíç éóôïñßá, ìå ðñùôáãùíßóôñéá ìéá êáôïéêßäéá ãÜôá, ðïõ ï éäéïêôÞôçò ôçò (ðáðÜÆÞóéìïò) õðåñáãáðÜ, óå óçìåßï íá Ýñèåé åîáéôßáò ôçò óå óýãêñïõóç

ìå ôç ãõíáßêá ôïõ. ÌÝóá áðü ôçí éóôïñßá ðáñáêïëïõèïýìå ôï ñüëï ðïõ ìðïñïýí íá ðáßîïõí ôá æþá óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôïõ áíèñþðïõ, áëëÜ êáé ôï äÝóéìï ôùí áíèñþðùí ìå ôá êáôïéêßäéá æþá. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ï ðáðÜ-ÆÞóéìïò Ý÷åé ìéá ãÜôá, ðïõ ôçí õðåñáãáðÜ. ¼ôáí áõôÞ äéáðñÜôôåé ãéá äåýôåñç öïñÜ ôç âÝâçëç ðñÜîç íá ëåñþóåé ìå áêáèáñóßåò ôï éåñü ôçò åêêëçóßáò, åêåßíïò èõìþíåé ìåí áëëÜ áõôÞ ðïõ ãßíåôáé Ýîáëëç åßíáé ç ãõíáßêá ôïõ. Óôçí áñ÷Þ ï ðáðÜ-ÆÞóéìïò ðñïóðáèåß íá ôçò áðïêñýøåé ôï ãåãïíüò êáé ðñïóðáèåß åêåßíïò, ìáæß ìå ôïí êùäùíïêñïýóôç ôçò åêêëçóßáò, íá äéïñèþóïõí ôç æçìéÜ. Ùóôüóï ç ãõíáßêá ôïõ ôï êáôáëáâáßíåé êáé êõíçãÜåé íá óêïôþóåé ôç ãÜôá, ðïõ óôï ìåôáîý, óáí íá ãíþñéæå ôï êáêü ðïõ ôçí ðåñßìåíå, åß÷å åîáöáíéóôåß. Ðñïò óôéãìÞí êáé ï ßäéïò óõìöùíåß íá ôéìùñÞóïõí ôç ãÜôá ðïëý áõóôçñÜ, áëëÜ ôåëéêÜ ç ìåãÜëç ôïõ áãÜðç ãéá ôï æþï õðåñéó÷ýåé. Óôçí ðñþôç åíüôçôá åðßóçò ðáñáêïëïõèïýìå ôç ñåáëéóôéêÞ áðåéêüíéóç ôçò æáêõíèéíÞò ìéêñïáóôéêÞò ãåéôïíéÜò, åíþ ìáò äßíåôáé ìéá áñêåôÜ êáèáñÞ åéêüíá ãéá ôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ôùí óðéôéþí, ôá ïéêéáêÜ óêåýç, ôéò óõíÞèåéåò ôùí êáôïßêùí, ôá öáãçôÜ, ê.ëð. Ï áöçãçôÞò ðåñéãñÜöåé ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï ôçí áðïêëéìÜêùóç ôçò ïñãÞò ôïõ. 2ç åíüôçôá: Ç áðïêëéìÜêùóç áõôÞ êáôáëÞãåé ôåëéêÜ óå óõã÷þñåóç. Óôçí áñ÷Þ óõìöùíåß ìå ôç óôÜóç ôçò óõæýãïõ ôïõ êáé èåùñåß üôé ðñÝðåé íá ðáñáìåñßóåé ôç óõìðÜèåéÜ ôïõ. Êáôüðéí üìùò êáé óôáäéáêÜ ôïí âëÝðïõìå íá âñßóêåé äéêáéïëïãßåò ãéá ôçí ðñÜîç áõôÞ ôïõ æþïõ êáé íá áíáöÝñåé üôé åßíáé Ýñãï ôïõ äéáâüëïõ. Ç óêÝøç ôïõ áõôÞ ôïõ öáíôÜæåé óùóôÞ êáé áðïöáóßæåé íá ìçí ôç äþóåé ôåëéêÜ óôï ×ñÞóôï íá ôçí ðåôÜîåé óôç èÜëáóóá, áëëÜ íá ôç äùñßóåé óå Ýíá ößëï ôïõ ãéá íá ôçí êñáôÞóåé óôï ìáãáæß ôïõ. Áõôü üìùò óÞìáéíå üôé èá áðï÷ùñéæüôáí ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ãÜôá êáé ç óêÝøç áõôÞ äåí ôïõ Üñåóå. Ãéá ôï ëüãï áõôü ðñï÷ùñÜ óå ìéá áêüìç çðéüôåñç ëýóç: èá ôçí êñáôïýóå óôï óðßôé ôïõ, áëëÜ èá öñüíôéæå íá êëåßíåé êáëÜ ôéò ðüñôåò åéóüäïõ óôï éåñü. 3ç åíüôçôá: ÊÜðïéá óôéãìÞ ç ìõñùäéÜ ôïõ öáãçôïý Ýêáíå ôç ãÜôá íá åðéóôñÝøåé. Ï ðáðÜ- ÆÞóéìïò êáôïñèþíåé íá åìðïäßóåé ôç ãõíáßêá ôïõ, ëÝãïíôÜò ôçò üôé åêåßíïò èá áíáëÜìâáíå ôï æÞôçìá. Ðñïóðïéïýìåíïò üôé ôç ìáëþíåé êáé ôçí áðåéëåß, ôçí ïäçãåß óôç óïößôá êáé ôçí êëåßíåé åêåß. Óôï ãõñéóìü ðñïóðïéåßôáé ôï èõìùìÝíï êáé êÜíåé ëüãï óôç ãõíáßêá ôïõ ãéá ôï ðüóï îýëï Ýäùóå óôç ãÜôá. Ç ãõíáßêá ôïõ, üìùò, ðïõ ãíþñéæå üôé Þôáí áíßêáíïò íá êÜíåé êÜôé ôÝôïéï äåí ôïí ðßóôåøå. Åêåßíïò Ýìåéíå ðéóôüò óôïõò éó÷õñéóìïýò ôïõ êáé Ýôóé êáèçóý÷áóå ôç ãõíáßêá ôïõ êáé ìðüñåóå ôåëéêÜ íá óþóåé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ãÜôá. Ï ðáðÜ-ÆÞóéìïò ðñïóðáèåß íá êáèçóõ÷Üóåé

Γρηγόριος Ξενόπουλος

407

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

êáé ôïõò áíáóôáôùìÝíïõò åíïñßôåò ôïõ, ðñïôåßíïíôÜò ôïõò íá åßíáé ìåãáëüøõ÷ïé êáé íá óõã÷ùñïýí, ü÷é ìüíï ôá æþá, ðïõ Ýôóé êé áëëéþò äåí Ý÷ïõí óõíáßóèçóç ôïõ ôé ðñÜôôïõí, áëëÜ êáé ôïõò áíèñþðïõò, üôáí áõôïß âåâçëþíïõí ôá èåßá ìå ôéò ðñÜîåéò Þ ôá ëüãéá ôïõò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Êåíôñéêïß ÷áñáêôÞñåò ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ï ðáðÜò, ç óýæõãüò ôïõ êáé ï âïçèüò ôïõ. ÌÝóá áðü ôç óôÜóç ôïõò áðÝíáíôé óôç ãÜôá, äéáãñÜöïíôáé ïé ÷áñáêôÞñåò ôïõò êáé ç ìåôáîý ôïõò ó÷Ýóç. Ðáðá-ÆÞóéìïò: Åßíáé óõíáéóèçìáôéêüò êáé ðéï Þðéïò ÷áñáêôÞñáò óå óýãêñéóç ìå ôç ãõíáßêá ôïõ. Åßíáé éäéáßôåñá åõáßóèçôïò, åöüóïí Üãåôáé êáé öÝñåôáé áðü ôçí áãÜðç ðïõ ôñÝöåé ðñïò ôç ãÜôá. ÖôÜíåé óôï óçìåßï åîáéôßáò ôçò áäõíáìßáò ôïõ ðñïò ôï æþï íá Ýñèåé óå óýãêñïõóç ìå ôç ãõíáßêá ôïõ, íá áíáãêáóôåß íá ðåé øÝìáôá ãéá íá ôç óþóåé, ãåíéêÜ íá Ýñèåé óå óýãêñïõóç ìå ôï ðñüôõðï óõìðåñéöïñÜò êáé áñ÷þí åíüò éåñÝá. Åðßóçò íéþèåé ëßãï áäýíáìïò áðÝíáíôé óôç ãõíáßêá ôïõ, ãéáôß áéóèÜíåôáé Ýíï÷ïò ãéá ôéò áôáóèáëßåò ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ ãÜôáò. Ðñïò óôéãìÞí óõìöùíåß íá ôéìùñÞóïõí ðïëý áõóôçñÜ ôç ãÜôá, áëëÜ ôåëéêÜ ç ìåãÜëç ôïõ áãÜðç ãé’ áõôÞí õðåñéó÷ýåé. Åßíáé ôüóï åõáßóèçôïò êáé êáëïêÜãáèïò, ðïõ ïýôå íá ôç ìáëþóåé äåí ìðïñåß. Ãõíáßêá ôïõ ðáðÜ: Áíôßèåôá ìå ôï Üíôñá ôçò, ç ðáðáäéÜ åßíáé ðéï äõíáìéêÞ êáé ðéï áðïöáóéóôéêÞ. ÊáíïíéêÜ ùò ãõíáßêá, èá Ýðñåðå íá åßíáé ðåñéóóüôåñï åõáßóèçôç êáé Þðéá áðü ôïí Üíôñá ôçò. ¼ìùò ç èåïóÝâåéá êáé ïé èñçóêåõôéêÝò ôçò áñ÷Ýò äåí ôçò åðéôñÝðïõí íá äåßîåé êáôáíüçóç êáé íá óõã÷ùñÞóåé ìéá ôüóï âÝâçëç ðñÜîç. Ôç âëÝðïõìå íá ìçí áìöéâÜëëåé óôéãìÞ ãéá ôçí ïñèüôçôá ôçò áðüöáóÞò ôçò, ãåãïíüò ðïõ äåß÷íåé Üôåãêôç êáé áðüëõôç óõìðåñéöïñÜ. Åßíáé óêëçñÞ, åöüóïí åßíáé ðñüèõìç íá èáíáôþóåé ç ßäéá ôï æþï. ×ñÞóôïò: Åßíáé ï êùäùíïêñïýóôçò ôçò åêêëçóßáò, âïçèüò ôïõ ðáðÜ êáé ðéóôüò ôïõ õðçñÝôçò. ÁéóèÜíåôáé óõìðüíïéá êáé óõììåñßæåôáé ôçí áðåëðéóßá ôïõ ðáðÜ êáé äÝ÷åôáé ôéò åíôïëÝò ôïõ ãéá ôç óõãêÜëõøç ôçò ðñÜîçò. ÓõìðñÜôôåé óôçí øåõäïëïãßá ôïõ ðáðÜ êáé åßíáé ðñüèõìïò íá ôïí âïçèÞóåé óå ü,ôé áðïöáóßóåé åêåßíïò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία

408

i) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé áðëü êáé ñåáëéóôéêü, ìå êÜðïéá óôïé÷åßá ãëáöõñüôçôáò. Ôá äéáëïãéêÜ ìÝñç ôçò áöÞãçóçò äßíïõí èåáôñéêÞ æùíôÜíéá êáé óðÜíå ôç ìïíïôïíßá. ÕðÜñ÷åé Ýíôïíá ôï ÷éïõìïñéóôéêü óôïé÷åßï, åéäéêÜ óôá äéáëïãéêÜ ìÝñç, åíþ óôï ôÝëïò ôïõ äéçãÞìáôïò ï ôüíïò ãßíåôáé äéäáêôéêüò.

ii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï Ý÷ïõìå äéÞãçóç, äçëáäÞ ôñéôïðñüóùðç áöÞãçóç áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, ðïõ ãíùñßæåé ðïëý êáëÜ ôá ãåãïíüôá êáé ôéò óêÝøåéò ôùí çñþùí, áí êáé äå ìåôÝ÷åé óå üóá äéáäñáìáôßæïíôáé.

Γρηγόριος Ξενόπουλος

iii) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «æçôþíôáò ôïí ïõñáíü», «îåêïõôéÜóôçêå», «äå ìïõ ðåñéóóåýåé üñåîç», «äåí èá ôç óêïôþóù áðü ôï îýëï», «íá êáôáðíßîåé ôç óõìðÜèåéÜ ôïõ», «ìáëáêüôåñç óêÝøç», «ðåôÜ÷ôçêå áìÝóùò». Ðáñïìïéþóåéò: «óáí íá êáôÜëáâå», «óáí âñåìÝíç», «óáí íá ìçí Ýöôáíå». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ìå ÷Ýñé âéáóôéêü êáé öïâéóìÝíï», «íá ðÜñåé åßäçóç ôï óðéôéêü». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò êõñéáêÜôéêçò ðñïåôïéìáóßáò ôïõ ðáðÜ, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ÷ôõðÞìáôïò óôçí ðüñôá, ç åéêüíá ôçò áíôßäñáóçò ôïõ ðáðÜ óôçí åßäçóç, ç åéêüíá ôùí óêåðáóìÜôùí ôçò Áãßáò Ðñüèåóçò, ç åéêüíá ôçò ðáðáäéÜò, ç åéêüíá ôçò ëåñùìÝíçò Ðñüèåóçò, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí ïõñëéá÷ôþí ôçò ðáðáäéÜò, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ íéáïõñßóìáôïò, ç ïóöñçôéêÞ åéêüíá ôïõ ñáãïý, ç åéêüíá ôïõ ðáðÜ íá áñðÜæåé ôç ãÜôá ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ôé êÜíåé ï ðáðÜò üôáí ìáèáßíåé ôç äåýôåñç «êïõôóïõêÝëá» ôçò ãÜôáò êáé ãéáôß åíåñãåß ì’ áõôüí ôïí ôñüðï; Ç ðñþôç áíôßäñáóç ôïõ ðáðÜ óôï Üêïõóìá ôçò áñíçôéêÞò åßäçóçò åßíáé ç áðåëðéóßá. Ôçí êáôáñéÝôáé, ÷ôõðÜåé ôá ÷Ýñéá ôïõ êáé óôñÝöåé ôï âëÝììá ðñïò ôïí ïõñáíü æçôþíôáò óõã÷þñåóç êáé öþôéóç. Áñíåßôáé íá ôï áðïêáëýøåé óôç ãõíáßêá ôïõ, ãéáôß ãíùñßæåé üôé åêåßíç äå èá óõã÷ùñïýóå ãéá äåýôåñç öïñÜ ôç âÝâçëç áõôÞ ðñÜîç ôçò ãÜôáò êáé èá Þèåëå íá ôç óêïôþóåé, üðùò üíôùò ðáñáêïëïõèïýìå óôç ìåôÝðåéôá åîÝëéîç ôçò éóôïñßáò. Ï ðáðÜò ëåéôïõñãåß ìå ãíþìïíá ôá óõíáéóèÞìáôá éäéáßôåñçò áãÜðçò ðïõ ôñÝöåé ãéá ôç ãÜôá êáé äåí áðïêáëýðôåé ôçí áëÞèåéá ðñïêåéìÝíïõ íá ôç óþóåé áðü óßãïõñï èÜíáôï. 2. ÐáñáêïëïõèÞóôå ðþò áðïêëéìáêþíåôáé ç ïñãÞ ôïõ ðáðÜ åíáíôßïí ôçò ãÜôáò, ýóôåñá áðü ôç äåýôåñç æçìéÜ. Ìå ðïéïí ôñüðï ôç äéêáéïëïãåß êáé ôåëéêÜ ôçò óõã÷ùñåß; Ï áöçãçôÞò ðåñéãñÜöåé ìå áñéóôïôå÷íéêü ôñüðï ôçí áðïêëéìÜêùóç ôçò ïñãÞò ôïõ ðáðÜ, ðïõ êáôáëÞãåé ôåëéêÜ óå óõã÷þñåóç, óôç äåýôåñç åíüôçôá ôïõ äéçãÞìáôïò. Óôçí áñ÷Þ óõìöùíåß ìå ôç óôÜóç ôçò óõæýãïõ ôïõ êáé èåùñåß üôé ðñÝðåé íá ðáñáìåñßóåé ôç óõìðÜèåéÜ ôïõ ðñïò ôç ãÜôá. Êáôüðéí üìùò ôïí âëÝðïõìå óôáäéáêÜ

409

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

íá âñßóêåé äéêáéïëïãßåò ãéá ôçí ðñÜîç áõôÞ ôïõ æþïõ êáé íá áíáöÝñåé üôé åßíáé Ýñãï ôïõ äéáâüëïõ. Ç óêÝøç ôïõ áõôÞ ôïõ öáßíåôáé óùóôÞ êáé áðïöáóßæåé íá ìçí ôç äþóåé ôåëéêÜ óôï ×ñÞóôï íá ôçí ðåôÜîåé óôç èÜëáóóá, áëëÜ íá ôç äùñßóåé óå Ýíá ößëï ôïõ ãéá íá ôçí êñáôÞóåé óôï ìáãáæß ôïõ. Áõôü üìùò óÞìáéíå üôé èá Þôáí áíáãêáóìÝíïò íá áðï÷ùñéóôåß ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ãÜôá êáé ç óêÝøç áõôÞ äåí ôïõ Üñåóå êáèüëïõ. Ôï óêåðôéêü ôïõ ëïéðüí ðñï÷ùñÜ óå çðéüôåñç áêüìç ëýóç: èá ôçí êñáôïýóå óôï óðßôé ôïõ, áëëÜ èá öñüíôéæå íá êëåßíåé êáëÜ ôéò ðüñôåò åéóüäïõ óôï éåñü. ÔåëéêÜ ç ãÜôá ðáñÝìåéíå óôï óðßôé ôïõ ðáðÜ, êëåéóìÝíç óôç óïößôá, åíþ ç ãõíáßêá ôïõ áãíïïýóå ôçí ýðáñîÞ ôçò. 3. ×áñáêôçñßóôå, ìå âÜóç ôéò áíôéäñÜóåéò ôïõò, ôá ôñßá ðñüóùðá ôïõ äéçãÞìáôïò: ôïí ðáðÜ -ÆÞóéìï, ôçí ðáðáäéÜ êáé ôï ×ñÞóôï. Âë. ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ðáðÜ óôçí éóôïñßá ôïõ äéçãÞìáôïò óõíÜäåé ìå ôçí åðáããåëìáôéêÞ ôïõ éäéüôçôá; ÄéêáéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. 2. Ãéáôß ç ðáðáäéÜ áíôéäñÜ êáô’ áõôüí ôïí ôñüðï;

410

Η Δάφνη Ηλίας Βενέζης

Α. Ο δημιουργός Ï Çëßáò ÂåíÝæçò ãåííÞèçêå óôï Áúâáëß (Êõäùíßåò) ôçò ÌéêñÜò Áóßáò ôï 1904. Ôï ðñáãìáôéêü ôïõ üíïìá Þôáí Çëßáò ÌÝëëïò. ÊáôÜ ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ ôïõ 1922 áé÷ìáëùôßóôçêå áðü ôïõò Ôïýñêïõò (ôïõò 14 ìÞíåò ôçò áé÷ìáëùóßáò ôïõ æùíôáíåýåé óôï âéâëßï ôïõ Ôï Íïýìåñï 31328 ) êáé óôç óõíÝ÷åéá êáôÝöõãå óôç ÌõôéëÞíç, üðïõ äéïñßóôçêå óôçí ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá. Ôï 1930 Þñèå óôçí ÁèÞíá êáé Üñ÷éóå íá åñãÜæåôáé óôçí ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäáò, üðïõ õðçñÝôçóå Ýùò ôï 1957. ÄéáôÝëåóå äéåõèõíôÞò ôïõ Åèíéêïý ÈåÜôñïõ êáé Ýãéíå ìÝëïò ôçò Áêáäçìßáò Áèçíþí. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ ôá ðÝñáóå óôçí Åöôáëïý ôçò ËÝóâïõ, üðïõ êáé áíáðáýôçêå ôï 1973. Ôçí ðñþôç ôïõ åìöÜíéóç óôç ëïãïôå÷íßá ôçí Ýêáíå óôá 1928, ìå ôç óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí Ìávþëçò ËÝêáò. ¾óôåñá áêïëïýèçóáí ôá Ýñãá Ôï Íïýìåñï 31328, ÃáëÞvç êáé ÁéïëéêÞ ãç, ôá ïðïßá áðïôåëïýí õðïâëçôéêÜ áöçãÞìáôá, ðïõ ôá ðëçììõñßæåé ç ëõñéêÞ äéÜèåóç. Ôá ðáñáðÜíù ôñßá ðñþôá ìõèéóôïñÞìáôá ôïõ Çëßá ÂåíÝæç åîéóôïñïýí ôá ðåñéóôáôéêÜ ìéáò æùÞò, ôçò æùÞò ôïõ óõããñáöÝá, óå ôñåéò óçìáíôéêïýò óôáèìïýò ôçò: ôï èÜìâïò êáé ôç ìáãåßá ôçò ðáéäéêÞò çëéêßáò (ÁéïëéêÞ ãç), ôç óêëçñÞ äïêéìáóßá óôçí åöçâåßá (Ôï Íïýìåñï 31328), ôïí îåñéæùìü áðü ôçí ðáôñßäá, ìáæß ìå ôçí ðñïóðÜèåéá ðñïóáñìïãÞò óôá íÝá ÷þìáôá (ÃáëÞíç). Ôá äýï ôåëåõôáßá ìõèéóôïñÞìáôÜ ôïõ, ç ¸îïäïò, åßíáé ÷ñïíéêü ôçò Êáôï÷Þò (1941 -1945), êáé ï Ùêåávüò áíÞêåé óôï ëïãïôå÷íéêü åßäïò ðïõ âñßóêåôáé áíÜìåóá óôï çìåñïëüãéï êáé ôçí ôáîéäéùôéêÞ åíôýðùóç. Óôá Ýñãá ôïõ áíÞêïõí åðßóçò ôá éóôïñéêÜ Áñ÷éåðßóêïðïò Äáìáóêçíüò, ×ñïíéêüí ôçò ÔñáðÝæçò ôçò ÅëëÜäïò, ÅììáíïõÞë Ôóïõäåñüò, êáèþò êáé ôá ôáîéäéùôéêÜ Öèéíüðùñï óôçí Éôáëßá, ÁìåñéêáíéêÞ Ãç, Áñãïíáýôåò, Åöôáëïý, ÐåñéçãÞóåéò, Óôéò åëëçíéêÝò èÜëáóóåò, Ìéêñáóßá, ÷áßñå. «Óå üëá ôá Ýñãá ôïõ ÂåíÝæç», ãñÜöåé ï Ìé÷. ÐåñÜíèçò, «ïé Üíèñùðïß ôïõ áðïðíÝïõí êáëïóýíç êáé áãáèüôçôá, óêýâïíôáò êáñôåñéêÜ óôçí åéìáñìÝíç ôïõò, ÷áìïãåëþíôáò óôïí üðïéïí ðüíï ôïõò. ÁíÜ-

411

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

ìåóÜ ôïõò êéíåßôáé ôï ðáéäß ðïõ Þôáí ï óõããñáöÝáò, êïõâáëþíôáò óôá ìÜôéá ôïõ ôï üíåéñï êáé ôçí Ýêðëçîç, ôçí Ýêóôáóç êáé ôï èáýìá, ôçí ðñþôç ãåýóç ôçò æùÞò êáé ôçí ðïßçóç. Ïé êáôáóôÜóåéò öéëôñÜñïíôáé óôçí åõáéóèçóßá ôïõ ãéá íá óôáëÜîïõí ôï èÝëãçôñï ôçò ðáéäéêÞò çëéêßáò, åãêáôáëåéììÝíï óôç ãïçôåßá ìéáò áìåôÜêëçôá ÷áìÝíçò ÁíáôïëÞò». Ï Áð. Óá÷ßíçò áíáöÝñåé åðßóçò: «ÐñáãìáôéêÜ óôá âéâëßá ôïõ äåí õðÜñ÷åé ç ðñáãìáôéêÞ æùÞ, üðùò èá ìáò ôçí ðáñïõóßáæå Ýíáò ñåáëéóôÞò ðåæïãñÜöïò, áëëÜ ìéá áíôßëçøç êáé ìéá óõíáéóèçìáôéêÞ óýëëçøç ôçò æùÞò, ðïõ ðñáãìáôïðïéïýíôáé ìÝóá óôçí øõ÷Þ ôïõ óõããñáöÝá. Ç ôÜóç ôïõ ÂåíÝæç, óôçí áöÞãçóç êáé ôç äéáãñáöÞ ôùí ÷áñáêôÞñùí, åßíáé ðñïò ôç ãåíßêåõóç, ü÷é ðñïò ôçí åîáôïìßêåõóç. Ï ÂåíÝæçò åßíáé ï ðåæïãñÜöïò ôçò “øõ÷Þò”, ü÷é ôçò æùÞò, êáé ôá ðñüóùðÜ ôïõ, ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò, ðÜíå íá ãßíïõí óýìâïëá, ðïõ åêöñÜæïõí ôçí çèéêÞ áíôßëçøç êáé ôç âéùìÝíç öéëïóïößá ôïõ ãéá ôç æùÞ». ÃåíéêÜ ç ðåæïãñáöéêÞ ôÝ÷íç ôïõ ÂåíÝæç, åßíáé ç ôÝ÷íç ôçò õðïâïëÞò ìå ôç ìïñöÞ êáé ôï ó÷Þìá ôïõ ðáñáìõèéïý. Ìå ôï äéÜëïãï, ôï åðéöþíçìá, ìå ôéò õðïíïÞóåéò êáé áðïóéùðÞóåéò ãïçôåýåé êáé óõãêéíåß ôïí áíáãíþóôç êáé ôïí áíáãêÜæåé íá ìçí áöÞóåé ôï âéâëßï, áí äåí öôÜóåé óôçí ôåëåõôáßá ôïõ óåëßäá.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο ¸÷ïíôáò æÞóåé äýï ðïëÝìïõò (ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ, Åëëçíïúôáëéêüò / Åëëçíïãåñìáíéêüò ðüëåìïò) êáé ôçí åìðåéñßá ôçò Êáôï÷Þò, ï Çëßáò ÂåíÝæçò áöÞíåé íá öáíåß óôï äéÞãçìá áõôü ç ôñõöåñüôçôÜ ôïõ ãéá ôïí êüóìï ôùí æþùí êáé ç áìöéâïëßá ôïõ ãéá ôç ëïãéêÞ ðïõ äéÝðåé ôïí êüóìï ôùí áíèñþðùí. Ç íüôá áéóéïäïîßáò, ùóôüóï, áíáäýåôáé ìÝóá áðü ôçí ðåñßðôùóç ôçò êáëïóõíÜôçò êáé ïíåéñïðüëáò ÄÜöíçò. Ôï äéÞãçìá ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôï ó÷ïëéêü âéâëßï, åßíáé ìÝñïò ôçò óõëëïãÞ ¢íåìïé, ðïõ åêäüèçêå ôï 1944. Ðáñáôßèåôáé ç éóôïñßá åíüò ìéêñïý áúôïý, ðïõ êáôáëÞãåé íá óõíõðÜñ÷åé óôï ßäéï êëïõâß ìå ìßá ðÝñäéêá. Ç õðüèåóç åêôõëßóóåôáé óôï ëüöï ôïõ ÓôñÝöç, ôá ÷ñüíéá ðïõ ðñïçãÞèçêáí ôïõ ´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. Ôï äéÞãçìá áõôü åßíáé áöéåñùìÝíï óôï Ãéþñãï ÈåïôïêÜ.

Γ.Δομή του έργου

412

Ôï äéÞãçìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå Ýîé èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Ç ðåñéï÷Þ ðïõ åßíáé óôç âïñéíÞ ðëåõñÜ... ¸ôóé Þñèáí»: Ï ëüöïò ôïõ ÓôñÝöç êáé ç ôáâÝñíá ôçò ïäïý ÆáÀìç. 2ç åíüôçôá: «Ó’ Ýíá áðü ôá ëßãá óðßôéá... í’ áêïýåé ôç öýóç ôùí ðñáãìÜôùí»: Ç ÄÜöíç.

3ç åíüôçôá: «Ëïéðüí ç ÄÜöíç... ìçí ðåéò ü÷é»: Ôï áúôüðïõëï êáé ç äéÜóùóÞ ôïõ. 4ç åíüôçôá: «Êáé ôïõ åßðå ôçí éäÝá ôçò... èá öôÜíáìå ßóáìå êåé»: Ôï áúôüðïõëï êáé ç ðÝñäéêá óôï ßäéï êëïõâß. 5ç åíüôçôá: «Ôï ìÜèáí ïé áñáéïß ðåëÜôåò... Ìç öïâÜóáé»: Ôï äßëçììá ôïõ ÈùìÜ. 6ç åíüôçôá: «Óôï ìåôáîý ïé Üíèñùðïé... óá íá ôçí åõëïãïýóå»: Ç áðïãïÞôåõóç ôïõ êüóìïõ êáé ç ôý÷ç ôïõ áúôïý.

Ηλίας Βενέζης

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ äéçãÞìáôïò êéíåßôáé âáóéêÜ ãýñù áðü ôï èÝìá ôçò æùïöéëßáò êáé åîåôÜæåôáé óå áíôéðáñáâïëÞ ìå ôç óêëçñüôçôá ïñéóìÝíùí áíèñþðùí áðÝíáíôé óôá æþá. Êáôüðéí êÜíåé ëüãï ãéá ôçí áôáßñéáóôç, åê ðñþôçò üøåùò, óõíýðáñîç äýï äéáöïñåôéêþí åéäþí ðôçíþí ìÝóá óôï ßäéï êëïõâß, åíüò áúôïý êáé ìéáò ðÝñäéêáò. Èßãåôáé ôï æÞôçìá ôçò æùÞò ôùí æþùí óå êëïõâéÜ. Åðßóçò, óå Ýíá äåýôåñï åðßðåäï äßíåôáé êáé ç äéáöïñåôéêÞ åéêüíá ôçò ÁèÞíáò óå óýãêñéóç ìå ôç óçìåñéíÞ áóôéêïðïéçìÝíç ìïñöÞ ôçò. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Ôï äéÞãçìá îåêéíÜ äßíïíôáò ôçí åéêüíá ôçò ðåñéï÷Þò ãýñù áðü ôï ëüöï ôïõ ÓôñÝöç, ç ïðïßá ôçí åðï÷Þ åêåßíç äåí Þôáí êáèüëïõ ðõêíïêáôïéêçìÝíç, åß÷å ðëïýóéá ÷ëùñßäá êáé ðáíßäá êáé Þôáí Þóõ÷ç. Óôçí ðåñéï÷Þ áõôÞ, óôçí ïäü ÆáÀìç, âñéóêüôáí ç ôáâÝñíá ôïõ ÈùìÜ, ðïõ áðïôåëïýóå óõíÞèùò óôÝêé öïéôçôþí Þ åñùôåõìÝíùí æåõãáñéþí. Ç ðåëáôåßá áõôÞ üìùò äåí Þôáí êáé ôüóï åðéêåñäÞò, åêôüò áðü ôá ôÝëç ôïõ öèéíïðþñïõ Þ ôéò áñ÷Ýò êáëïêáéñéïý, üôáí ïé öïéôçôÝò ãéüñôáæáí ôçí áíá÷þñçóç Þ ôçí åðÜíïäü ôïõò, êáé Ýôñùãáí Þ Ýðéíáí êÜôé ðáñáðÜíù. Ï ÈùìÜò ðñïâëçìáôéæüôáí ãéá ôï ðþò èá áõîÞóåé ôçí ðåëáôåßá ôçò ôáâÝñíáò ôïõ, ðáñüëï ðïõ ïé ãéáôñïß ôïý åß÷áí óõóôÞóåé íá ìç óôåíï÷ùñéÝôáé, åðåéäÞ Ýðáó÷å áðü ôçí êáñäéÜ ôïõ. Ìç ìðïñþíôáò íá óêåöôåß ôßðïôá, Üöçíå ôá ðñÜãìáôá óôçí ôý÷ç ôïõò êáé Þëðéæå. 2ç åíüôçôá: Ç äåýôåñç åíüôçôá âÜæåé óôï óêçíéêü ôçò éóôïñßáò ôç ÄÜöíç, ìéá íÝá êïðÝëá, ïñöáíÞ, ìïíá÷éêÞ êáé ïíåéñïðüëá. ÄñáðÝôåõå áðü ôç äýóêïëç ãé’ áõôÞí ðñáãìáôéêüôçôá, êÜíïíôáò ôáîßäéá ìå ôç öáíôáóßá ôçò êáé ðåñéðÜôïõò óôï ëüöï ôïõ ÓôñÝöç. ÁãáðÜåé ôç öýóç êáé äå ÷Üíåé åõêáéñßá íá âñåèåß êïíôÜ ôçò êáé íá áðïëáýóåé ôéò åéêüíåò êáé ôïõò Þ÷ïõò ôçò. 3ç åíüôçôá: Óå ìßá áðü ôéò ðåñéðëáíÞóåéò ôçò Ýãéíå áõôÞêïïò ìÜñôõñáò ìéáò óõíïìéëßáò ìåôáîý êÜðïéùí íåáñþí áðü ôç ÍåÜðïëç,

413

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

414

ðïõ åß÷áí öÝñåé ìéá öùëéÜ ìå Ýíá áúôüðïõëï áðü ôï ëüöï ôïõ Ëõêáâçôôïý, ãéá íá äïõí áí ç ìçôÝñá ôïõ èá ìðïñÝóåé íá ôï åíôïðßóåé. Ç ÄÜöíç, ðáñáêéíçìÝíç áðü Ýíá Üó÷çìï üíåéñï ðïõ åßäå êáé öïâïýìåíç ãéá ôç æùÞ ôïõ áúôüðïõëïõ, ôï ðáßñíåé êáé ôï ðÜåé óôï ÈùìÜ. Ç ÄÜöíç ãíþñéæå åê ôùí ðñïôÝñùí üôé ï ÈùìÜò áãáðïýóå ôá ðïõëéÜ –åß÷å Þäç ôüóá– êáé üôé äå èá ôïõ âáóôïýóå ç êáñäéÜ íá ìçí ôï êñáôÞóåé. Ï ÈùìÜò, ãéá íá ìç ÷áëÜóåé ôï ÷áôßñé ôçò áãáðçìÝíçò ôïõ ÄÜöíçò, ôï ðáßñíåé êáé ôï âÜæåé óå êëïõâß. Ôï áúôüðïõëï üìùò äåí Ýëåãå íá öÜåé. Ï ÈùìÜò êáé ç ÄÜöíç, áðü öüâï ìÞðùò øïöÞóåé ôï ðïõëß, äïêéìÜæïõí íá ôïõ âñïõí ìÜíá. 4ç åíüôçôá: Ç ìÜíá ðïõ áðïöÜóéóáí íá äþóïõí óôï áúôüðïõëï äåí Þôáí Üëëç áðü ìéá ðÝñäéêá. Ï ÈùìÜò åîÝöñáóå áñ÷éêÜ ôçí áíôßññçóÞ ôïõ ðñïóðáèþíôáò íá åîçãÞóåé óôç ÄÜöíç üôé Ýíá Þìåñï êáé Ýíá Üãñéï ðïõëß äåí ìðïñïýí íá óõíõðÜñîïõí óå Ýíá êëïõâß. Õðï÷þñçóå üìùò ìðñïóôÜ óôçí åðéìïíÞ ôçò êïðÝëáò. Óôçí áñ÷Þ ôá äýï ðïõëéÜ åßíáé äéóôáêôéêÜ êáé ïýôå êáí óáëåýáí. Ôüôå ç ÄÜöíç áðïöáóßæåé íá âÜëåé ôï ÷Ýñé ôçò óôï êëïõâß êáé íá ðñïóðáèÞóåé íá ìåôáêéíÞóåé ôçí ðÝñäéêá âÜæïíôÜò ôçí êïíôÜ óôï áúôüðïõëï, áëëÜ ìÜôáéá. Ç ÄÜöíç üìùò Þôáí âÝâáéç üôé ôåëéêÜ ôá äýï ðïõëéÜ èá áãáðçèïýí, âåâáéüôçôá ðïõ ôåëéêÜ ìåôáäüèçêå êáé óôï ÈùìÜ, ðïõ êáèçóý÷áæå ôéò õðïøßåò ôùí áíèñþðùí ðïõ ôï èåùñïýóáí áðßèáíï. ÔåëéêÜ ç ðñáãìáôéêüôçôá äéÝøåõóå ôïí êüóìï êáé åðéâåâáßùóå ôï ÈùìÜ êáé ôç ÄÜöíç,. Ôá äýï ðïõëéÜ áãáðÞèçêáí êáé ç ðÝñäéêá Ýãéíå ç ìÜíá ôïõ áúôüðïõëïõ. 5ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ðáñáêïëïõèïýìå ôéò èåôéêÝò óõíÝðåéåò ðïõ åß÷å ç áðñüâëåðôç áõôÞ åîÝëéîç ãéá ôçí ôáâÝñíá ôïõ ÈùìÜ: ç ðåëáôåßá áõîÞèçêå, åöüóïí üëïé Ýóðåõäáí íá äéáðéóôþóïõí ïé ßäéïé ôçí áóõíÞèéóôç áõôÞ óõíýðáñîç ôùí äýï ðïõëéþí. Ï êüóìïò åîÝöñáæå ôçí áíçóõ÷ßá ôïõ êáé ïé ðåñéóóüôåñïé ðßóôåõáí üôé ôåëéêÜ ôï áúôüðïõëï ìåãáëþíïíôáò äå èá ìðïñïýóå íá áíôéóôáèåß óôç öýóç ôïõ áñðáêôéêïý ðïõëéïý êáé èá êáôáóðÜñáæå ôåëéêÜ ôçí ðÝñäéêá. ÌÝñá ìå ôç ìÝñá üëïé ðåñßìåíáí –ðåñéóóüôåñï óáí íá ôï åðéèõìïýóáí– íá îåóðÜóåé ôï êáêü. Äåí ìðïñïýóáí íá äéáíïçèïýí ðþò èá ìðïñïýóå Ýíá æþï íá åîáéñåèåß êáé íá ðÜåé åíÜíôéá óôç öýóç ôïõ, åöüóïí êÜôé áíÜëïãï äåí ìðïñåß íá ôï ðåôý÷åé ïýôå ï Üíèñùðïò. Ï êüóìïò åðçñÝáóå êáé ôï ÈùìÜ ðïõ Üñ÷éóå íá áìöéâÜëëåé ãéá ôçí áóöÜëåéá ôçò ðÝñäéêáò. Ï ÈùìÜò áíôéìåôþðéæå ôï äßëçììá: íá áöÞóåé ôï áúôüðïõëï íá öýãåé êáé íá óþóåé, ÷Üíïíôáò üìùò ôçí ðåëáôåßá ôïõ, Þ íá áöÞóåé ôï áúôüðïõëï êáé ôçí ðåëáôåßá êáé íá ÷Üóåé ôçí ðÝñäéêá. Ç ÄÜöíç êáôáíïïýóå ôçí áíçóõ÷ßá ôïõ, áëëÜ ôï Ýíóôéêôü ôçò ôçò Ýëåãå üôé äåí óõíÝôñå÷å ëüãïò áíçóõ÷ßáò.

6ç åíüôçôá: Ï êüóìïò, ðïõ äéøïýóå ãéá áßìá, åß÷å ðëÝïí áðïãïçôåõôåß ðïõ ôá äýï ðïõëéÜ äåí êáôáóðáñÜæïíôáí êáé ðÞãáéíå ëéãüôåñï óõ÷íÜ óôçí ôáâÝñíá. ¿óðïõ êÜðïéá óôéãìÞ, Ýíáò ìåèõóìÝíïò ðåëÜôçò ôçò ôáâÝñíáò, áãáíáêôéóìÝíïò ðïõ ï áúôüò äåí áðïêñéíüôáí óôéò ðñïóäïêßåò ôïõ, Üñðáîå ôïí áúôü êáé ôïí ôáñáêïýíçóå. Ï ÈùìÜò, íïìßæïíôáò üôé ï ðåëÜôçò èá ðíßîåé ôïí áúôü, Ýóðåõóå íá óþóåé ôï ðïõëß, âéáéïðñáãþíôáò óôïí ðåëÜôç ôïõ. ÌåôÜ ôï ðåñéóôáôéêü áõôü ï êüóìïò, ðïõ äåí Ýâñéóêå ðëÝïí êáíÝíá åíäéáöÝñïí óôçí éóôïñßá ôùí ðïõëéþí, Ýðáøå íá ðñïôéìÜ ôçí ôáâÝñíá ôïõ ÈùìÜ. Ôüôå ç ÄÜöíç êáé ï ÈùìÜò áðïöÜóéóáí ðùò Þñèå ç þñá íá åëåõèåñþóïõí ôï ðïõëß, åöüóïí Ýðáøå íá áðïôåëåß ðüëï Ýëîçò ãéá ôïõò ðåëÜôåò. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ÈùìÜò: Ï ÈùìÜò åßíáé Ýíáò åõáßóèçôïò êáé óõíáéóèçìáôéêüò Üíèñùðïò, ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåôáé áðü ôç öéëïæùßá ôïõ êáé áðü ôç ó÷Ýóç ðïõ Ý÷åé ìå Ýíá ìéêñü êïñßôóé üðùò åßíáé ç ÄÜöíç. Ôçí áãáðÜåé êáé äåí èÝëåé íá ôçò ÷áëÜåé ÷áôßñé, ãé’ áõôü Üëëùóôå êáé äÝ÷åôáé ü÷é ìüíï íá õéïèåôÞóåé ôï áúôüðïõëï áëëÜ êáé íá ôï âÜëåé óôï ßäéï êëïõâß ìå ôçí ðÝñäéêá, äéáêéíäõíåýïíôáò ôç æùÞ ôçò, ìüíï êáé ìüíï ãéá íá óþóåé ôï áúôüðïõëï. Ïé áíáäïõëåéÝò ôçò ôáâÝñíáò ôïí Ý÷ïõí óôåíï÷ùñÞóåé êáé ôïí Ý÷ïõí ðñïâëçìáôßóåé. Íéþèåé áðïãïçôåõìÝíïò ðïõ äåí ìðïñåß íá êÜíåé ôßðïôá ãéá íá áõîÞóåé ôçí ðåëáôåßá ôçò ôáâÝñíáò ôïõ êáé áöÞíåé ôá ðñÜãìáôá óôçí ôý÷ç. Ôï ãåãïíüò üôé äÝ÷ôçêå ôåëéêÜ õðü ôçí ðñïóôáóßá ôïõ ôï áúôüðïõëï êáé äéáêéíäýíåõóå ôç æùÞ ôçò ðÝñäéêáò ãéá ÷Üñç ôïõ, äåß÷íïõí ìåãáëïøõ÷ßá êáé ãåííáéïäùñßá. Åßíáé áíéäéïôåëÞò êáé äéáðíÝåôáé áðü áñ÷Ýò, üðùò ìáñôõñÜ ç áíôßäñáóÞ ôïõ óôç âéáéïðñáãßá åíáíôßïí ôïõ áúôïý, Ýóôù êé áí áõôü áðÝâç åéò âÜñïò ôïõ êáé åß÷å áðïôÝëåóìá íá ÷Üóåé ôçí ðåëáôåßá ôïõ. ÄÜöíç: Åßíáé Ýíá íÝï ïñöáíü êïñßôóé. Ç ïñöÜíéá ôÞò Ýäåéîå ôï Üó÷çìï ðñüóùðï ôçò æùÞò êáé ôçí Ýêáíå ìïíá÷éêÞ, åóùóôñåöÞ, ïíåéñïðüëá êáé ñïìáíôéêÞ. ÁñÝóêåôáé óôçí åðáöÞ ìå ôç öýóç êáé äå ÷Üíåé åõêáéñßá íá âñåèåß êïíôÜ ôçò, áðïëáìâÜíïíôáò ôá èåÜìáôá êáé ôïõò Þ÷ïõò ôçò. Åßíáé åõáßóèçôç êáé öéëüæùç, ãé’ áõôü êáé áíáëáìâÜíåé íá óþóåé ôï áúôüðïõëï áðü ôéò Üãñéåò äéáèÝóåéò ôùí íåáñþí ôçò ÍåÜðïëçò. ¸÷åé éäéáßôåñç ó÷Ýóç ìå ôá æþá êáé åßíáé éäéáéôÝñùò áéóéüäïîç, åöüóïí åßíáé ç ìüíç ðïõ äåí ðéóôåýåé üôé ï áúôüò èá óôñÝöïíôáí ðïôÝ åíáíôßïí ôçò ðÝñäéêáò ìÜíáò ôïõ. Äåß÷íåé êáôáíüçóç óôïõò öüâïõò êáé ôá äéëÞììáôá ôïõ ÈùìÜ êáé Ý÷åé ôá÷èåß íá ôïí âïçèÞóåé ìå êÜèå ôñüðï. ¢ëëùóôå ó’ áõôÞí ïöåßëåôáé ôåëéêÜ ç áýîçóç ôçò ðåëáôåßáò ôçò ôáâÝñíáò ôïõ.

Ηλίας Βενέζης

415

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ êáé äåí ðáñïõóéÜæåé éäéáéôåñüôçôåò. ii) ¾öïò Áîßæåé íá åðéóçìáíèåß ç ÷áñáêôçñéóôéêÞ ãñáöÞ ôïõ ÂåíÝæç, ðïõ äéáêñßíåôáé áðü Ýíáí ôüíï ãëõêýôçôáò, íïóôáëãßáò êáé ôñõöåñüôçôáò. ÊáôÜ ôá Üëëá ôï ýöïò ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ëéôü êáé ãëáöõñü, åíþ ôá äéáëïãéêÜ ìÝñç ðñïóèÝôïõí æùíôÜíéá êáé èåáôñéêüôçôá. iii) ÁöÞãçóç Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï, Ý÷ïõìå äéÞãçóç, äçëáäÞ áöÞãçóç óå ôñßôï ðñüóùðï. Ï «ðáíôïãíþóôçò» áöçãçôÞò ãíùñßæåé ðïëý êáëÜ ôá ãåãïíüôá, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé äå óõììåôÝ÷åé óå áõôÜ. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ôùí íåñþí ðïõ ôñáâïýóáí íá âñïõí ôç ìïßñá ôïõò óôç èÜëáóóá», «ôá ðñÜìáôá æùÞñåõáí», «áóôñáöôåñÜ ìÜôéá», «üë’ áõôÜ ðëÝáíå ìÝóá óôï ÷þñï ôïõ äùìáôßïõ», «÷ñõóü Üëïãï», «êüêêéíï øÜñé», «ôçí ðÞñå ï ýðíïò», «÷ôõðïýóå ôá óýííåöá óðáñáêôéêÜ», «ôá Ýâáöå êé áõôÜ êüêêéíá», «ôá ìÜôéá ôçò ðÝóáí êÜðïõ», «ç âåâáéüôçôá ôïõ êïñéôóéïý åß÷å óéãÜ óéãÜ ìåôáããéóôåß ìÝóá ôïõ», «ç áíõðïìïíçóßá ôùí áíèñþðùí ãéíüôáí ðéï æùçñÞ», «ôï óôñáðÜôóï ôçò áñìïíßáò», «ðÜëåõå áíÜìåóá óôá äýï ñÝìáôá», «ç áðïãïÞôåõóÞ ôïõò Þôáí ïëïöÜíåñç», « ôï áßìá áíÝâçêå óôï êåöÜëé ôïõ». áñïìïéþóåéò: «óáí ôçí ÁèÞíá», «ãéá ôï ãïçôåõôéêü ôáîßäé ðïõ Ý÷åé áñïìïéþóåéò ìáýñá ìáëëéÜ... öôçíü ôóßôé», «óá ÷ñÝïò ôïõ», «óá íá ôïõ Ýëåãå», «óá íá ôçí åõëïãïýóå». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «ôï ðïôÜìé ðïõ êáôÝâáéíå», «ðáñáêïëïõèïýóå ôçí éóôïñßá ôùí íåñþí», «ìåèõóìÝíç êáé ãåííáéüäùñç ôçí ðåëáôåßá ôïõ», «îáíÜóìéãáí ìå ôçí áãÜðç ôïõò», «ôá ÷ñþìáôá íá ôáîéäåýïõí óôç èÜëáóóá», «ôïõò ôáîéäéþôåò ôïõ ëüöïõ óïõ», «ðáñÜîåíç öùíÞ ôçò ãçò», «ôï øéèýñéóìá ôùí âñÜ÷ùí», «üëá ìéëïýóáí áðüøå óôï âñÜ÷ï», «ôï áúôüðïõëï óõëëïãéæüôáí ôá âïõíÜ... æåóôÝò ðÝôñåò», «Üñ÷éóå ðÜëé íá ìðáßíåé ç áìöéâïëßá», «íá öåýãåé ç ðßóôç». Åéêüíåò: Ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ðïôáìïý, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ðïôáìïý ðïõ ìïõñìïõñßæåé, ç åéêüíá ôïõ ëüöïõ ôïõ ÓôñÝöç, ç åéêüíá ôïõ ÈùìÜ, ç åéêüíá ôçò ÄÜöíçò, ç åéêüíá ôïõ äùìáôßïõ, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôùí åñùôåõìÝíùí íÝùí ðïõ áíáóôåíÜæïõí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôçò âïõÞò ôçò ðïëéôåßáò, ç åéêüíá ôçò öýóçò ôïõ ëüöïõ, ç åéêüíá ôçò öùëéÜò ðïõ âñÞêå ç ÄÜöíç ê.Ü.

416

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. ×áñáêôçñßóôå ôç ÄÜöíç êáé ôïí ìðÜñìðá-ÈùìÜ áðü ôéò åíÝñãåéÝò ôïõò, áëëÜ êáé áðü ôïí ôñüðï ðïõ óêÝöôïíôáé, êÜíïíôáò áíáöïñÜ óå óõãêåêñéìÝíá ÷ùñßá ôïõ êåéìÝíïõ. Ï ÈùìÜò åßíáé åõáßóèçôïò êáé óõíáéóèçìáôéêüò, ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåôáé áðü ôçí áãÜðç ôïõ ãéá ôá æþá ôïõ êáé áðü ôç ó÷Ýóç ðïõ Ý÷åé ìå Ýíá ìéêñü êïñßôóé üðùò åßíáé ç ÄÜöíç («ïé ãéáôñïß ôïõ åß÷áí ðåé íá ìç óôåíá÷ùñéÝôáé ðïëý», «¹îåñå ðùò åêåßíïò… ìÝóá óôá êëïõâéÜ», «¼ìùò ãéá ÷áôßñé óïõ èá ôï êñáôÞóù», «üðùò ôçò åß÷å ìåãÜëç áäõíáìßá», «êé ýóôåñá ößëçóå ôç ÄÜöíç óôá ìáýñá ìáëëéÜ, óá íá ôçí åõëïãïýóå»). Ç áãÜðç ôïõ ãé’ áõôÞí êáé ôï ãåãïíüò üôé äå èÝëåé íá ôçò ÷áëÜóåé ÷áôßñé, ôïí êÜíåé íá äå÷ôåß ü÷é ìüíï íá õéïèåôÞóåé ôï áúôüðïõëï áëëÜ êáé íá ôï âÜëåé óôï ßäéï êëïõâß ìå ôçí ðÝñäéêá, äéáêéíäõíåýïíôáò Ýôóé ôç æùÞ ôçò, ìüíï êáé ìüíï ãéá íá óþóåé ôï áúôüðïõëï. Ïé áíáäïõëåéÝò ôçò ôáâÝñíáò ôïí Ý÷ïõí óôåíá÷ùñÞóåé êáé ðñïâëçìáôßóåé. Íéþèåé áðïãïçôåõìÝíïò ðïõ äåí ìðïñåß íá êÜíåé ôßðïôá ãéá íá áõîÞóåé ôçí ðåëáôåßá ôçò ôáâÝñíáò ôïõ êáé áöÞíåé ôá ðñÜãìáôá óôçí ôý÷ç («Ëïéðüí ìå ôç óõëëïãÞ äå ãßíåôáé ôßðïôá»). Ôï ãåãïíüò üôé áíÝëáâå õðü ôçí ðñïóôáóßá ôïõ ôï áúôüðïõëï êáé äéáêéíäýíåõóå ôç æùÞ ôçò ðÝñäéêáò ãéá ÷Üñç ôïõ, öáíåñþíåé ôç ìåãáëïøõ÷ßá êáé ôç ãåííáéïäùñßá ôïõ. ÊÜðïéá óôéãìÞ ç áäçìïíßá ôïõ êüóìïõ êáé ç óéãïõñéÜ ôïõ üôé ôåëéêÜ ôï áúôüðïõëï èá êáôáóðáñÜîåé ôçí ðÝñäéêá, åìöýóçóáí áìöéâïëßá óôçí Ýôóé êé áëëéþò áäýíáìç øõ÷Þ ôïõ («¹ôáí ôüóç ç âåâáéüôçôÜ ôïõò… åß÷å ìåôáããßóåé ç ÄÜöíç») êáé áñ÷ßæåé íá ôßèåôáé ôï äßëçììá ãéá ôï áí èá óþóåé ôï ðïõëß Þ ôçí ðåëáôåßá ôïõ. ÂëÝðïõìå üôé åßíáé áíéäéïôåëÞò êáé äéáðíÝåôáé áðü áñ÷Ýò, êáèþò áíôéäñÜ óôç âéáéïðñáãßá åíáíôßïí ôïõ áúôïý («óá ÷ñÝïò ôïõ íá õðåñáóðéóôåß ôá ðïõëéÜ ìðñïóôÜ óôéò õðïøßåò ôùí áíèñþðùí», «èÜññåøå ðùò... óôï êåöÜëé ôïõ»), Ýóôù êé áí áõôü áðÝâç åéò âÜñïò ôïõ êáé åß÷å áðïôÝëåóìá íá ÷Üóåé ôçí ðåëáôåßá ôïõ. Ç ÄÜöíç åßíáé Ýíá íÝï ïñöáíü êïñßôóé. Ç ïñöÜíéá ôçò ôçí Ý÷åé êÜíåé ìïíá÷éêÞ, åóùóôñåöÞ, ïíåéñïðüëá êáé ñïìáíôéêÞ («Ýíá íÝï êïñßôóé ìå ðñÜóéíá ìÜôéá, ðïëý ðáñÜîåíï», «Ýìáèå áðü ìéêñÞ íá êÜèåôáé ìïíÜ÷ç êáé íá ïíåéñåýåôáé», «ðåñéðëáíéüôáí óôéò êïõöÜëåò êáé óôïõò âñÜ÷ïõò êáé öáíôáæüôáí ðùò ðåñíïýóå øçëÝò êïñöÝò êáé Ýñçìåò êïéëÜäåò»). ÁãáðÜ ôçí åðáöÞ ìå ôç öýóç êáé äå ÷Üíåé åõêáéñßá íá âñåèåß êïíôÜ ôçò («ôçí ðáñÜîåíç öùíÞ ôçò ãçò…ôï öëïßóâéóìá ôïõ èõìáñéïý», «ãéáôß Þîåñå ðùò ìïíÜ÷á áõôÞ åß÷å ôï ðñïíüìéï í’ áêïýåé ôç öùíÞ ôùí ðñáãìÜôùí», «áðïëáìâÜíïíôáò ôá èåÜìáôá êáé ôïõò Þ÷ïõò ôçò»). Åßíáé åõáßóèçôç êáé öéëüæùç («Êåßíç

Ηλίας Βενέζης

417

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

ôç íý÷ôá äåí êïéìÞèçêå… ôï ðïõëß», «ÐñÝðåé íá ôï óþóù», «¹ôáí ðïëý ëõðçìÝíç åðåéäÞ Ýâëåðå ðùò ôï áúôüðïõëï Þôáí êáôáäéêáóìÝíï»), ãé’ áõôü êáé áíáëáìâÜíåé íá äéáóþóåé ôï áúôüðïõëï áðü ôéò Üãñéåò äéáèÝóåéò ôùí íåáñþí. ¸÷åé éäéáßôåñç ó÷Ýóç ìå ôá æþá êáé åßíáé áéóéüäïîç, åöüóïí åßíáé ç ìüíç ðïõ äåí ðéóôåýåé üôé ï áúôüò èá ìðïñïýóå íá óôñáöåß åíáíôßïí ôçò ðÝñäéêáò ìÜíáò ôïõ («…åßðå ôï êïñßôóé áðïöáóéóôéêÜ», «Èá äåéò ðïõ äåí èá ôçí ðåéñÜîåé», «¼ìùò îÝñù ðùò èá ãßíåéò ìÜíá ôïõ»). Äåß÷íåé êáôáíüçóç óôïõò öüâïõò êáé ôá äéëÞììáôá ôïõ ÈùìÜ («åß÷å âáèý Ýíóôéêôï êáé êáôáëÜâáéíå ôïõò áíèñþðïõò») êáé Ý÷åé ôá÷èåß íá ôïí âïçèÞóåé ìå êÜèå ôñüðï. ¢ëëùóôå ó’ áõôÞí ïöåßëåôáé ôåëéêÜ ç áýîçóç ôçò ðåëáôåßáò ôçò ôáâÝñíáò ôïõ. 2. «Ôïõò åß÷å áíáóôáôþóåé ôï óôñáðÜôóï ôçò áñìïíßáò ðïõ õðÜñ÷åé óôïí êüóìï: ïé äõíáôïß íá óðáñÜæïõí ôïí áäýíáôï. Ôïõò åñ÷üôáí ïëùóäéüëïõ Üâïëï íá ìç ãßíåé ìå ôá ðïõëéÜ áõôü ðïõ ãßíåôáé ìå ôïõò áíèñþðïõò». ÓõæçôÞóôå ôç óôÜóç ôùí ðåëáôþí ôçò ôáâÝñíáò. Ðïéá íïìßæåôå üôé åßíáé ç èÝóç ðïõ ðáßñíåé ï áöçãçôÞò áðÝíáíôé ó’ áõôÞí ôçí óôÜóç; Ïé ðåëÜôåò ôçò ôáâÝñíáò áðïôåëïýí ïìÜäá, ãé’ áõôü êáé óõìðåñéöÝñïíôáé óýìöùíá ìå ôçí øõ÷ïëïãßá ôçò ìÜæáò. Ïé ìÜæåò äéøïýí ãéá èÝáìá êáé áßìá. ÅðéðëÝïí, äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå üôé ç ðåëáôåßá ôïõ ìáãáæéïý Ýñ÷åôáé áðü ðåñéÝñãåéá, ãéá íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôçí åîÝëéîç ôçò ó÷Ýóçò ìåôáîý ôùí äýï ðïõëéþí. Äåí åßíáé, ëïéðüí, óõíáéóèçìáôéêÜ äåìÝíïé ìå áõôÜ, üðùò ï ÈùìÜò êáé ç ÄÜöíç. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ åßíáé êáé ç ðßóôç óôç íïìïôÝëåéá ôçò öýóçò ðïõ èÝëåé ôïí áäýíáìï íá ðÝöôåé ðÜíôá èýìá ôïõ äõíáôïý. Óå áõôüí ôï íüìï õðïêýðôåé êáé ï Üíèñùðïò. Ç ðåëáôåßá ôçò ôáâÝñíáò äÝ÷åôáé áñ÷éêÜ ôçí êáôáðÜôçóç áõôïý ôïõ íüìïõ, åöüóïí ôï áúôüðïõëï óõìâéþíåé áñìïíéêÜ ìå ôçí ðÝñäéêá. ÁðïäÝ÷ïíôáé óå Ýíá ðñþôï åðßðåäï áõôÞ ôç óõíÜíôçóç, åöüóïí ôï áúôüðïõëï åßíáé ìéêñü óå çëéêßá êáé äåí Ý÷åé åêöñÜóåé áêüìç ôá åðéèåôéêÜ êáé áñðáêôéêÜ ôïõ Ýíóôéêôá. ¼ôáí üìùò ç áãáóôÞ óõíýðáñîç ôùí äýï ðôçíþí óõíå÷ßæåôáé, áõôü óôñÝöåôáé åíáíôßïí ôùí ðåðïéèÞóåùí ôïõò êáé êÜôé ôÝôïéï ôïõò ðñïêáëåß èõìü, åêôüò ôïõ üôé Ý÷ïõí Þäç ÷Üóåé ôçí ðåñéÝñãåéÜ ôïõò. Óå áõôü ôï ÷ùñßï ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé åõäéÜêñéôïò ï åéñùíéêüò ôüíïò ôçò áöÞãçóçò êáé åðïìÝíùò ôïõ óõããñáöÝá. ÊáôáäéêÜæåé ôç ìïíïìÝñåéá ôçò óêÝøçò ôùí áíèñþðùí ðïõ äåí ìðïñïýí íá äå÷ôïýí üôé åíäå÷ïìÝíùò äýï ðïõëéÜ ìðïñåß íá åêöñÜæïíôáé óõíáéóèçìáôéêÜ êáé íá óõíõðÜñ÷ïõí áñìïíéêÜ, ìïëïíüôé ôï Ýíá åßíáé äõíáôü êáé ôï Üëëï áäýíáìï.

418

3. Ðïéïí ôßôëï èá ðñïôåßíáôå åóåßò ãéá ôï äéÞãçìá êáé ãéáôß; Åíáëëáêôéêïß ôßôëïé ðïõ èá ìðïñïýóáí íá ôåèïýí óôï äéÞãçìá åßíáé: á. «Ó÷Ýóåéò óôïñãÞò»: åöüóïí ðáñáêïëïõèïýìå ôçí áíÜðôõîç ìéáò ôÝôïéïõ åßäïõò ó÷Ýóçò ìåôáîý ôïõ áúôüðïõëïõ êáé ôçò ðÝñäéêáò. Ç ðÝñäéêá, ìïëïíüôé äéáöïñåôéêïý åßäïõò, áíáëáìâÜíåé íá öåñèåß ìçôñéêÜ óôï áúôüðïõëï êáé íá ôï ðñïóôáôÝøåé. â. ÊáôÜ ôçí ßäéá Ýííïéá, Üëëïò ôßôëïò èá ìðïñïýóå íá åßíáé: «¼ôáí ç ðÝñäéêá Ýãéíå ìÜíá ôïõ áúôïý». ã. «Ï áäýíáìïò äåí êáôáóðáñÜóóåôáé ðÜíôá áðü ôï äõíáôü»: óôï äéÞãçìá Ý÷ïõìå ôçí Ýìðñáêôç áðüäåéîç áõôïý ôïõ ñçôïý, ðïõ áíáôñÝðåé ôá ìÝ÷ñé ôþñá ðéóôåýù ìáò ãéá ôç öõóéêÞ íïìïôÝëåéá.

Ηλίας Βενέζης

4. ÄïêéìÜóôå íá äþóåôå äéáöïñåôéêÞ åîÝëéîç óôç óõìâßùóç ôùí äýï ðïõëéþí êáé åîçãÞóôå ãéáôß åðéëÝîáôå áõôÞí ôçí åêäï÷Þ. Õðïôáóóüìåíïé êé åìåßò óôç íïìïôÝëåéá ôçò öýóçò êáé óôïí êáíüíá ðïõ èÝëåé ôïí áäýíáìï íá êáôáóðáñÜóóåôáé áðü ôï äõíáôü, èá ìðïñïýóáìå íá äþóïõìå ìéá äéáöïñåôéêÞ åêäï÷Þ ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò óõìâßùóçò ìåôáîý ôùí äýï ðïõëéþí. Ôï áúôüðïõëï èá ìåãÜëùíå êáé èá êáôáóðÜñáóóå ôçí ðÝñäéêá, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé áõôÞ ðÞñå ôç èÝóç ôçò ìÜíáò ôïõ ãéá üóï êáéñü Þôáí óôï êëïõâß. Ç áñðáêôéêÞ ôïõ öýóç ôï èÝëåé óáñêïâüñï êáé äåí ìðïñåß íá îåöýãåé áðü áõôÞ ôïõ ôçí éäéüôçôá. Áò ìçí îå÷íÜìå üôé ôá ðïõëéÜ êáé ãåíéêÜ ôá æþá óôåñïýíôáé óõíåßäçóçò êáé ðñÜôôïõí üðùò ïñßæïõí ôá ÝíóôéêôÜ ôïõò.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Óõãêñßíåôå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ ÈùìÜ êáé ôçò ÄÜöíçò. Ðïéåò ïìïéüôçôåò Þ äéáöïñÝò åðéóçìáßíåôå; 2. Ðïéïé ëüãïé êÜíïõí ôçí ðåëáôåßá ôçò ôáâÝñíáò ôïõ ÈùìÜ íá áäçìïíåß ãéá ôç óôéãìÞ ðïõ ï áúôüò èá êáôáóðÜñáóóå ôçí ðÝñäéêá; 3. Ðïéá ç ãíþìç óáò ó÷åôéêÜ ìå ôç äéáâßùóç ôùí æþùí óå êëïõâéÜ;

419

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

Στρίγκλα και καλλονή Λιλή Ζωγράφου

Α. Η δημιουργός Ç ËéëÞ ÆùãñÜöïõ ãåííÞèçêå óôï ÇñÜêëåéï ôçò ÊñÞôçò, üðïõ ðÝñáóå ôá ðáéäéêÜ ôçò ÷ñüíéá. Ï ðáôÝñáò ôçò Þôáí åêäüôçò åöçìåñßäáò ìå éäéáßôåñá öéëåëåýèåñåò éäÝåò ãéá ôçí åðï÷Þ ôïõ êáé ðÜèïò ãéá ôç äçìïóéïãñáößá. Ç ÆùãñÜöïõ öïßôçóå óôï Ëýêåéï ÊïñáÞò êáé óôï êáèïëéêü ãõìíÜóéï ôùí Ïõñóïõëßíùí óôç ÍÜîï. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ãåñìáíéêÞò êáôï÷Þò, êé åíþ åíþ Þôáí Ýãêõïò, öõëáêßóôçêå ãéá áíôéóôáóéáêÞ äñÜóç êáé ãÝííçóå óôç öõëáêÞ. ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç åñãÜóôçêå ùò äçìïóéïãñÜöïò. Ôç äéåôßá 1953-1954 Ýæçóå óôï Ðáñßóé. Áðü ôç èÝóç ôçò äçìïóéïãñÜöïõ áíôéôÜ÷èçêå óôç äéêôáôïñßá ôïõ Ðáðáäüðïõëïõ. Ç ËéëÞ ÆùãñÜöïõ ðñùôïåìöáíßóôçêå óôç ëïãïôå÷íßá ôï 1950 ìå ôç óõëëïãÞ áðü íïõâÝëåò ÁãÜðç, ãíùóôÞ Ýãéíå üìùò åííéÜ ÷ñüíéá áñãüôåñá ìå ôçí Ýêäïóç ôïõ âéâëßïõ ôçò Íßêïò ÊáæáíôæÜêçò - Ýíáò ôñáãéêüò, ìéá áðïìõèïðïéçôéêÞ êáé øõ÷áíáëõôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ðñïóùðéêüôçôáò ôïõ óõããñáöÝá. ÓõæçôÞóåéò ðñïêÜëåóå êáé ôï äïêßìéü ôçò Áíôßãíùóç - Ôá äåêáíßêéá ôïõ êáðéôáëéóìïý óôï ïðïßï õðïóôÞñéîå ôç èåùñßá ôçò üôé ï ÷ñéóôéáíéóìüò õðÞñîå èåìåëéáêüò üñïò ãéá ôçí åðéêñÜôçóç ôïõ êáðéôáëéóìïý áíÜ ôïí êüóìï. Ôï ðéï ãíùóôü Ýñãï ôçò åßíáé ôï ìõèéóôüñçìá Ç Óõâáñßôéóóá, ôï ïðïßï Ý÷åé Ýíôïíá áõôïâéïãñáöéêü ÷ñþìá êáé åìöáíåßò åðéññïÝò áðü ôç íéôóåúêÞ öéëïóïößá. Ôï èåáôñéêü Ýñãï ôçò ÔéìÞ åõêáéñßáò ãéá ôïí ðáñÜäåéóï ðáñáóôÜèçêå ôï 1976 áðü ôç ´ óêçíÞ ôïõ Åèíéêïý ÈåÜôñïõ.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο

420

Ôï äéÞãçìá Ý÷åé ðåñéå÷üìåíï áõôïâéïãñáöéêü. ×ñïíïëïãéêÜ ôïðïèåôåßôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áõôïåîïñßáò ôçò óõããñáöÝùò óôï Ðáñßóé, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéêôáôïñßáò (1967-1974). Ôï äéÞãçìá äçìïóéåýôçêå ôï 1994 óôçí åöçìåñßäá Åëåõèåñïôõðßá.

Γ. Δομή του έργου Ôï äéÞãçìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôÝóóåñéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: « Ìéá óôñßãêëá, óïõ ëÝù… êáé ôüóç åñçìéÜ»: Ï èÜíáôïò ôçò Íßíá. 2ç åíüôçôá: «Åêåßíç ìåãÜëùíå ó’ Ýíá êïößíé… ðÞñá ôï ìåôñü ãéá ôï óðßôé»: Ç áðüêôçóç ôçò Íßíá. 3ç åíüôçôá: «Áõôü Þôáí… èá Ý÷ù ìåôáìïñöùèåß»: Ï ÷áñáêôÞñáò ôçò Íßíá êáé ç æùÞ ìáæß ôçò. 4ç åíüôçôá: «ËÝíå ïé õðïêñéôÝò... ºóùò ëÝù!»: ÁãÜðç áíõóôåñüâïõëç.

Λιλή Ζωγράφου

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï Ýñãï áíáöÝñåôáé óôá öéëïæùéêÜ áéóèÞìáôá ôçò ËéëÞò ÆùãñÜöïõ êáé êõñßùò óôá óõíáéóèÞìáôá åíï÷Þò êáé ðüíïõ ôçò áöçãÞôñéáò ãéá ôçí áðþëåéá ôçò óêõëßôóáò ôçò, ôçò Íßíáò. Ôï äéÞãçìá åðåêôåßíåôáé èåìáôéêÜ êáé êÜíåé ëüãï ãéá ôéò éäéáßôåñåò áíÜãêåò ôùí (êáôïéêßäéùí) æþùí, ôéò ïðïßåò ï Üíèñùðïò ðñÝðåé íá óÝâåôáé ðñïêåéìÝíïõ íá óõìâéþíåé áñìïíéêÜ ìáæß ôïõò. ÅðéðëÝïí ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôéò ÷áñÝò êáé êõñßùò ôçí áíéäéïôåëÞ áãÜðç ðïõ ðñïóöÝñåé ç óõíýðáñîç êáé ç öñïíôßäá åíüò æþïõ. ÔÝëïò èßãåôáé ôï æÞôçìá ôïõ êáèÞêïíôïò ôïõ áíèñþðïõ íá ìåñéìíÜ ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôçò æùÞò üëùí ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí. ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá Óôçí ðñþôç åíüôçôá äßíïíôáé ôá óõíáéóèÞìáôá Ýíôïíïõ ðüíïõ êáé åíï÷Þò ôçò áöçãÞôñéáò ðïõ ðñïêëÞèçêáí áðü ôçí åßäçóç ôïõ èáíÜôïõ ôçò óêõëßôóáò ôçò, ôçò Íßíáò. Ç áöçãÞôñéá áéóèÜíåôáé Ýíï÷ç ãéáôß èåùñåß üôé ç Íßíá áõôïêôüíçóå. Ôï Ýêáíå áõôü ãéá íá åêäéêçèåß ôçí áöåíôéêßíá ôçò, åðåéäÞ Þôáí ç ðñþôç öïñÜ ðïõ ôçí Üöçóå êé Ýöõãå ãéá ðÝíôå ìÝñåò. Áðü áõôü êáôáëáâáßíïõìå ôçí éäéáßôåñç ó÷Ýóç ðïõ åß÷å áíáðôõ÷èåß ìåôáîý ôçò áöçãÞôñéáò êáé ôïõ óêõëéïý êáé ôçí éäéáßôåñç áãÜðç ðïõ Ýôñåöå ç ìßá ãéá ôçí Üëëç. Äåí åßíáé êáèüëïõ óðÜíéï ôï öáéíüìåíï óêõëéÜ íá ðåèáßíïõí áðü êáôÜèëéøç ìåôÜ ôçí áðþëåéá ôïõ áöåíôéêïý ôïõò. Êáôüðéí êÜíåé ëüãï ãéá ôá óõíáéóèÞìáôá ôçò üôáí Ýìáèå ôçí áðþëåéá ôçò óêõëßôóáò («¸ôóé óáí Ýíá ìåãÜëï ìá÷áßñé…Ýíá ôüóï äá æùÜêé»). Ìå Ýîï÷åò ìåôáöïñéêÝò åéêüíåò ç áöçãÞôñéá ìåôáöÝñåé ôçí áðåëðéóßá êáé ôï óðáñáãìü ôçò. Ç èëßøç êáé ç åíï÷Þ ðïõ íéþèåé, ôçí ïäçãïýí óå óôï÷áóôéêÝò ðáñåêâÜóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôçí áãÜðç ôïõ áíèñþðïõ ðñïò ôá êáôïéêßäéá æþá («Ìçí ðáñáîåíåýåóáé! ¸íá óêõëß áðïäÝ÷åôáé

421

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

422

ü,ôé áãÜðç äéáèÝôåéò... ôñõðþíïõí ìÝóá óïõ êáé óå ÷áúäåýïõí óáí üëá ôá ÷Ýñéá ðïõ ó’ åãêáôáëåßøáíå»). 2ç åíüôçôá: Óå áõôÞí ôçí åíüôçôá ç áöçãÞôñéá ðáñáèÝôåé ôï ÷ñïíéêü ôçò áðüêôçóçò ôçò Íßíáò: ç áöçãÞôñéá áãïñÜæåé ôï ìéêñü æùÜêé, üôáí âñßóêåôáé áõôïåîüñéóôç óôï Ðáñßóé, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéêôáôïñßáò óôçí ÅëëÜäá. Ç áöçãÞôñéá ðáñïõóéÜæåé ôçí øõ÷ïëïãßá ôçò îåíéôåìÝíçò ãõíáßêáò: ç ìïíáîéÜ ðïõ íéþèåé êáèþò ðëçóéÜæïõí ôá ×ñéóôïýãåííá (óêçíïèåôçìÝíï ðáñáìýèé) êáé ç áíÜãêç åðéêïéíùíßáò êáé åðáöÞò ìå êÜðïéïí, ðïõ ôçí ïäçãïýí íá áãïñÜóåé Ýíá êáôïéêßäéï æþï. ÐáñÜëëçëá ïé óõíáéóèçìáôéêÝò äéáêõìÜíóåéò áðü ôéò ïðïßåò ðåñíÜåé ç çñùßäá, þóðïõ íá áðïêôÞóåé ôç óêõëßôóá ðïõ ôüóï åðéèõìåß (óôåíï÷þñéá ðïõ äå äéáèÝôåé ôá áðáéôïýìåíá ÷ñÞìáôá ãéá ôçí áãïñÜóåé, áãùíßá êáé Üã÷ïò ìÞðùò ðñïëÜâåé íá ôçí áãïñÜóåé êÜðïéïò Üëëïò, ðáñïäéêÞ áíáêïýöéóç, åê íÝïõ áãùíßá êáé Üã÷ïò êáé ôåëéêÜ ÷áñÜ). 3ç åíüôçôá: Óôçí ôñßôç åíüôçôá ðáñáôßèåíôáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá êáé ç óõìðåñéöïñÜ ôçò Íßíáò. ¹ôáí ìéêñüóùìç, ëåõêÞ êáé ðáíÝìïñöç, áëëÜ éäéüôñïðç, äßíïíôáò ôçí åíôýðùóç ôçò óôñßãêëáò ãõíáßêáò. Ç óõìðåñéöïñÜ ôçò Þôáí áñéóôïêñáôéêÞ, åöüóïí ðñïôéìïýóå íá êÜèåôáé óå ðïýðïõëá êáé áñíéüôáí íá ðåñðáôÞóåé óôïõò êáêïôñÜ÷áëïõò äñüìïõò ôïõ ÷ùñéïý. ¹ôáí áðüìáêñç, åöüóïí åðÝôñåðå ìüíï óôçí áöçãÞôñéá íá ôçí ðëçóéÜæåé, åíþ üëïõò ôïõò Üëëïõò ôïõò äÜãêùíå üôáí åðé÷åéñïýóáí íá ôçí áããßîïõí. ¹ôáí êáêïìáèçìÝíç êáé áñíéüôáí íá ðåñðáôÞóåé ãéá ðïëëÞ þñá. Ðñïôéìïýóå ôçí áãêáëéÜ ôçò áöåíôéêßíáò ôçò. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöïò ôçò åíüôçôáò áõôÞò, üðïõ ðåñéãñÜöåôáé ôï âëÝììá, ü÷é ìüíï ôçò Íßíáò, áëëÜ êáé üëùí ôùí óêõëéþí, üôáí öåýãåéò êáé ôá áöÞíåéò ìüíá ôïõò. Ôï óêõëß åßíáé êáôåîï÷Þí óõíôñïöéêü æþï êáé áðüëõôá åîáñôçìÝíï êáé óõíäåäåìÝíï ìå ôï áöåíôéêü ôïõ. ×ñçóéìïðïéåß ôá ìÜôéá ôïõ ãéá íá åêöñÜóåé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ, åöüóïí äå äéáèÝôåé ìéëéÜ, ïýôå ìðïñåß íá ÷åéñïíïìÞóåé. Ôï ìåëáã÷ïëéêü ôïõò âëÝììá ùò áíôßäñáóç óôç öõãÞ ôïõ áöåíôéêïý, åßíáé áðáñÜìéëëï êáé äýóêïëá Ýíáò åõáßóèçôïò Üíèñùðïò ìðïñåß íá ôïõ áíôéóôáèåß. 4ç åíüôçôá: Óôéò äýï ðáñáãñÜöïõò ôçò åíüôçôáò áõôÞò äßíïíôáé ïé êñßóåéò ôçò áöçãÞôñéáò ãéá ôçí áíõóôåñüâïõëç áãÜðç ôùí æþùí áðÝíáíôé óôïí Üíèñùðï, êáèþò êáé ç áðÜíôçóÞ ôçò ó’ åêåßíïõò ðïõ êáôçãïñïýí ôç óõãêáôïßêçóç ìå Ýíá æþï êáé ôç öñïíôßäá ôïõ, èåùñþíôáò üôé èá Þôáí ðñïôéìüôåñï, áí óôç èÝóç ôïõ æþïõ âñéóêüôáí Ýíá ðåéíáóìÝíï ðáéäß. Èåùñåß üôé ç åëåçìïóýíç åßíáé äåßãìá åãùéóìïý, åöüóïí êáíåßò äåí ðñïâáßíåé ó’ áõôÞí ÷ùñßò íá ðåñéìÝíåé êÜðïéï áíôÜëëáãìá, ðïõ óõíÞèùò Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôçí áíáãíþñéóç

åê ìÝñïõò ôñßôùí áíèñþðùí. Áíôßèåôá ç öñïíôßäá êáé ç ðñïóôáóßá åíüò æþïõ åßíáé áíéäéïôåëÞò êáé ãßíåôáé ÷ùñßò áíôÜëëáãìá.

Λιλή Ζωγράφου

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Çñùßäá ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ç ßäéá ç óõããñáöÝáò, åöüóïí ôï äéÞãçìá åßíáé áõôïâéïãñáöéêü. Ç õðüèåóç ôïõ Ýñãïõ åêôõëßóóåôáé óå ìéá åðï÷Þ ðïõ ç çñùßäá âñßóêåôáé áõôïåîüñéóôç óôï Ðáñßóé, ëüãù ôçò äéêôáôïñßáò óôçí ÅëëÜäá (1967-1974). Ç áöçãÞôñéá ðáñïõóéÜæåé ôçí øõ÷ïëïãßá ôçò îåíéôåìÝíçò ãõíáßêáò: ç ìïíáîéÜ ðïõ íéþèåé êáèþò ðëçóéÜæïõí ôá ×ñéóôïýãåííá (óêçíïèåôçìÝíï ðáñáìýèé) êáé ç áíÜãêç åðéêïéíùíßáò êáé åðáöÞò ìå êÜðïéïí, ôçí ïäçãïýí íá áãïñÜóåé Ýíá êáôïéêßäéï æþï. ÐáñÜëëçëá ïé óõíáéóèçìáôéêÝò äéáêõìÜíóåéò áðü ôéò ïðïßåò ðåñíÜåé ç çñùßäá, þóðïõ íá áðïêôÞóåé ôç óêõëßôóá ðïõ ôüóï åðéèõìåß (óôåíï÷þñéá ðïõ äå äéáèÝôåé ôá áðáéôïýìåíá ÷ñÞìáôá ãéá íá ôçí áãïñÜóåé, áãùíßá êáé Üã÷ïò ìÞðùò ðñïëÜâåé íá ôçí áãïñÜóåé êÜðïéïò Üëëïò, ðáñïäéêÞ áíáêïýöéóç, åê íÝïõ áãùíßá êáé Üã÷ïò êáé ôåëéêÜ ÷áñÜ). ÐáñïõóéÜæåôáé áíáìöéóâÞôçôá åõáßóèçôç êáé óõíáéóèçìáôéêÞ, åöüóïí åßíáé öéëüæùç êáé ìðïñåß íá óõíõðÜñ÷åé ìå Ýíá æþï, íá áöïõãêñÜæåôáé ôéò áíÜãêåò ôïõ, íá óÝâåôáé ôéò éäéáéôåñüôçôÝò ôïõ êáé åðéðëÝïí íá åðéêïéíùíåß ìå áõôü. ÔÝëïò âëÝðïõìå üôé áéóèÜíåôáé åíï÷Þ êáé óðáñáãìü øõ÷Þò, üôáí ÷Üíåé ôç óêõëßôóá ôçò.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) ¾öïò Ôï ýöïò ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ëéôü, åíþ ç ýðáñîç ðïëëþí åêöñáóôéêþí ìÝóùí ðñïóèÝôåé ãëáöõñüôçôá. Óõ÷íÜ ï ôüíïò åßíáé ìåëáã÷ïëéêüò. ii) ÁöÞãçóç Ôï äéÞãçìá åìöáíßæåé ìéá éäéáßôåñç áöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ. Áñ÷ßæåé ìå ôï ôÝëïò ôçò éóôïñßáò, ìå ôï èÜíáôï äçëáäÞ ôïõ ìéêñïý óêõëéïý, êáé ìÝóá áðü ìéá áíáäñïìéêÞ áöÞãçóç, ç óõããñáöÝáò åîéóôïñåß ðþò ôçí áðÝêôçóå êáé ðþò óõìâßùóå ìáæß ôçò. Ùò ðñïò ôïí áöçãçìáôéêü ôñüðï, Ý÷ïõìå ìßìçóç (Üìåóç áöÞãçóç), äçëáäÞ áöÞãçóç óå á´ åíéêü ðñüóùðï, åíþ ï áöçãçôÞò åßíáé Ýíá áðü ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ. iii) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «óïõ êïâüôáí ç áíÜóá», «ï êüóìïò óêïôåßíéáóå», «íá ÌåôáöïñÝò ìïõ áíôáðïäþóåé ôï óðáñáãìü ôçò», «Ýíá ãïããçôü âãÞêå áðü ôçí êáñäéÜ ìïõ... áðü äÜêñõá», «ïõñáíüò ãåìÜôïò äþñá… äïõëéêü æùÜêé;», « êáé íá ìéá ôþñá êáñöùìÝíç», «üëç ôçí áãÜðç ðïõ ïé Üíèñùðïé

423

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

ãýñù óïõ ðñïóðåñíïýí», «áðåëðéóìÝíï ðñüóùðü ìïõ», «óêçíïèåôçìÝíï ðáñáìýèé», «óôñïããõëÜ ìðáëÜêéá êïõñíéáóìÝíá», «êáñöþèçêáí óôá äéêÜ ìïõ», «ìåãÜëåò êïõâáñßóôñåò ìáëëß», «ïé ôéìÝò ôïõò ðÝöôïõí êáôáêüñõöá», «ìç ÷áëÜóåé ôï üíåéñï», «ìáò ÷þñéæáí äýï ìåñéÝò», «êüëëçóá ôï ìïýôñï ìïõ», «áãéÜôñåõôá ðáñÜöïñç», «ðÝôñùíå êáôáìåóÞò ôïõ ìïíïðáôéïý», «ìÜôéá ãåìÜôá áðüãíùóç», «ôá ìÜôéá ôïõ óêýëïõ… óå ôõñáííïýí», «õðïêýøù óôï âëÝììá ôçò», «óôåñçèÞêáìå ôçí ðéï ôÝëåéá ìïñöÞ áãÜðçò» ê.Ü. Ðáñïìïéþóåéò: «óáí Ýíá ìåãÜëï ìá÷áßñé», «óáí üëá ôá ÷Ýñéá», «óáí ìáñìáñùìÝíç», «óáí óõííåöÜêéá», «üðùò ôá áíèñþðéíá âñÝöç», «óáí ëéãùìÝíç». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «êé áñíÞèçêå íá öÜåé», «áõôïêôüíçóå», «ôá ìÜôéá ôïõ ôñõðþíïõí ìÝóá óïõ êáé óå ÷áúäåýïõí», « ôçò ðáôñßäáò ôçò», «ìáò äéáëÝãïõí êáé ôá æþá» ê.Ü. ÕðåñâïëÞ: «ôüóï üìïñöç ðïõ óïõ êïâüôáí ç áíÜóá», «ðÝèáíå ãéá íá ìå ôéìùñÞóåé», «÷Üíåéò ôï íüçìá ôçò æùÞò», «üëá ôá ÷Ýñéá ðïõ ó’ åãêáôáëåßøáíå», «êáôáññÜêôåò ÷áñÜò», «ï êüóìïò óêïôåßíéáóå óôéò åííéÜ ôï ðñùß», «áìÝôñçôá îåñüêëáäá», «óå ôõñáííïýí ðéï ðïëý êé áðü åíüò ðáéäéïý», «ðïõ ïñöáíÝøáìå» ê.Ü. Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôïõ èáíÜôïõ ôçò Íßíáò, ç åéêüíá ôçò Üíïéîçò, ç åéêüíá ôïõ ÷ñéóôïõãåííéÜôéêïõ Ðáñéóéïý, ç åéêüíá ôïõ ðáé÷íéäéïý ôùí ðéèÞêùí, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ôóéñßãìáôïò, ç åéêüíá ôùí äýï êïõôáâéþí, ç åéêüíá ôçò ðåñéãñáöÞò ôçò Íßíáò, ç åéêüíá ôçò Íßíáò íá ìçí ìðïñåß íá ðåñðáôÞóåé ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

424

1. Ç áöçãÞôñéá áéóèÜíåôáé Ýíï÷ç. Âñåßôå ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá êáé åîçãÞóôå ãéáôß íéþèåé Ýôóé. Ç áöçãÞôñéá áéóèÜíåôáé Ýíï÷ç ãéáôß èåùñåß üôé ç Íßíá áõôïêôüíçóå. Ôï Ýêáíå áõôü ãéá íá åêäéêçèåß ôçí áöåíôéêßíá ôçò, åðåéäÞ Þôáí ç ðñþôç öïñÜ ðïõ ôçí Üöçíå êáé Ýöåõãå ãéá ðÝíôå ìÝñåò («Ðüóåò öïñÝò äåí Ýêëåéóá ôçí ðüñôá… ìå ôç èëßøç ôùí ìáôéþí ôçò», «Ìéá öïñÜ üëç êé üëç… Áõôïêôüíçóå», «Êáé íá ìéá ôþñá êáé ôüóç åñçìéÜ»). ÁéóèÜíåôáé üôé ç óêõëßôóá ìå áõôüí ôïí ôñüðï ôçí ôéìþñçóå ðïõ äåí õðÝêõøå ãéá Üëëç ìéá öïñÜ óôï óðáñáêôéêü âëÝììá ôïõ áðï÷ùñéóìïý êáé äåí åðÝóôñåøå. Åßíáé ðåðåéóìÝíç üôé ôï óêõëß, åöüóïí äåí åß÷áí áðï÷ùñéóôåß îáíÜ ãéá ôüóï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá áõôïêôüíçóå, åðåéäÞ íüìéóå üôé ç áöåíôéêßíá ôçò ôçí åãêáôÝëåéøå êáé äå èá îáíáãõñíïýóå. Óõ÷íÜ Ý÷ïõìå áêïýóåé ãéá óêõëéÜ ðïõ ðåèáßíïõí áðü êáçìü åðåéäÞ Ý÷áóáí Þ áðï÷ùñßóôçêáí ôï áöåíôéêü ôïõò. ÁéóèÜíåôáé åíï÷Þ ãéáôß äåí éêáíïðïßçóå ôç ìïíáäéêÞ áðáßôçóç ôçò óêõëßôóáò áðü åêåßíç: ôçí ðáñïõóßá ôçò.

2. Ãéáôß ç áöçãÞôñéá áðïêáëåß ôç óêõëßôóá «óôñßãêëá»; Óôçí ôñßôç åíüôçôá ôïõ äéçãÞìáôïò ðáñáôßèåíôáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá êáé ç óõìðåñéöïñÜ ôçò Íßíáò. ¹ôáí ìéêñüóùìç, ëåõêÞ êáé ðáíÝìïñöç, áëëÜ éäéüôñïðç, äßíïíôáò ôçí åíôýðùóç ôçò óôñßãêëáò ãõíáßêáò. Ç óõìðåñéöïñÜ ôçò Þôáí áñéóôïêñáôéêÞ, ðñïôéìïýóå íá êÜèåôáé óå ðïýðïõëá êáé äåí Þèåëå íá ðåñðáôÞóåé óôïõò êáêïôñÜ÷áëïõò äñüìïõò ôïõ ÷ùñéïý. ¹ôáí áðüìáêñç êáé åðÝôñåðå ìüíï óôçí áöçãÞôñéá íá ôçí ðëçóéÜæåé, åíþ üëïõò ôïõò Üëëïõò ôïõò äÜãêùíå üôáí åðé÷åéñïýóáí íá ôçí áããßîïõí. ¹ôáí êáêïìáèçìÝíç êáé äå äå÷üôáí íá ðåñðáôÞóåé åðß ðïëëÞ þñá. Ðñïôéìïýóå ôçí áãêáëéÜ ôçò áöåíôéêßíáò ôçò. Åýóôï÷ç åßíáé ç ðáñïìïßùóç åê ìÝñïõò ôçò óõããñáöÝùò üôé ç óêõëßôóá Ýìïéáæå ìå ôçí Ìðñéæßô Ìðáñíôü.

Λιλή Ζωγράφου

3. Óôéò äýï ôåëåõôáßåò ðáñáãñÜöïõò ç áöçãÞôñéá äéáôõðþíåé ôéò áðüøåéò ôçò ó÷åôéêÜ ìå ôçí áãÜðç ôùí áíèñþðùí ðñïò ôá óêõëéÜ. ÓõæçôÞóôå ôåò. Óôéò äýï ðáñáãñÜöïõò ôçò ôÝôáñôçò åíüôçôáò äßíïíôáé ïé áðüøåéò ôçò áöçãÞôñéáò ãéá ôçí áíõóôåñüâïõëç áãÜðç ôùí æþùí áðÝíáíôé óôïí Üíèñùðï, êáèþò êáé ç áðÜíôçóÞ ôçò ó’ åêåßíïõò ðïõ êáôçãïñïýí ôç öñïíôßäá åíüò æþïõ. ×áñáêôçñßæåé õðïêñéôÝò êáé öáýëïõò áõôïýò ðïõ éó÷õñßæïíôáé üôé èá Þôáí ðñïôéìüôåñï, áí óôç èÝóç ôïõ êáôïéêßäéïõ æþïõ âñéóêüôáí Ýíá ðåéíáóìÝíï ðáéäß. Èåùñåß üôé ç åëåçìïóýíç åßíáé äåßãìá åãùéóìïý, åöüóïí êáíåßò äåí ðñïâáßíåé ó’ áõôÞí ÷ùñßò íá ðåñéìÝíåé êÜðïéï áíôÜëëáãìá, ðïõ óõíÞèùò óõíäÝåôáé ìå ôçí áíáãíþñéóç åê ìÝñïõò ôñßôùí áíèñþðùí. Áíôßèåôá ç öñïíôßäá êáé ç ðñïóôáóßá åíüò æþïõ åßíáé áíéäéïôåëÞò êáé ãßíåôáé ÷ùñßò áíôÜëëáãìá. 4. ÄéáâÜóôå ôéò åðüìåíåò óôñïöÝò áðü ôï ðïßçìá (áðüóðáóìá) ôçò Ìõñôéþôéóóáò êáé óõãêñßíåôå ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò ìå ôï äéÞãçìá ôçò Ë. ÆùãñÜöïõ. Ôá äýï áõôÜ Ýñãá (äéÞãçìá êáé ðïßçìá) ðáñïõóéÜæïõí ðåñéóóüôåñåò ïìïéüôçôåò ðáñÜ äéáöïñÝò ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò. Êáé ôá äýï áðåõèýíïíôáé óå Ýíá êáôïéêßäéï æþï, ìå ôç äéáöïñÜ üôé ôï äéÞãçìá êÜíåé ëüãï ãéá ìéá óêõëßôóá, åíþ ôï ðïßçìá ãéá Ýíá ãÜôï. «ÈëéâåñÞ êáé ðáãùìÝíç» Þôáí êáé ç ìÝñá ðïõ ç Ë. ÆùãñÜöïõ áíôßêñéóå ãéá ðñþôç öïñÜ ôï óêõëÜêé ðïõ áñãüôåñá ðéá áðïôåëïýóå ôï óýíôñïöï ôçò æùÞò ôçò. Ç äéáöïñÜ üìùò Ýãêåéôáé óôï üôé ç Ë. ÆùãñÜöïõ áãüñáóå ôç Íßíá, åíþ ôï ãáôÜêé ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé áäÝóðïôï êáé ç ðïéÞôñéá ôï ìáæåýåé ãéá íá ôï óþóåé. Ôüóï ç áöçãÞôñéá üóï êáé ç ðïéçôéêÞ öùíÞ åßíáé ãõíáßêåò ðïõ ðåñéöÝñïíôáé ìüíåò óôïõò äñüìïõò. Êáé ïé äýï åßíáé åõáßóèçôåò êáé óõãêéíïýíôáé

425

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

áðü ôá ôñõöåñÜ óõíáéóèÞìáôá ðïõ ôïõò åìðíÝåé ôï êÜèå æþï. ÔÝëïò êáé ïé äýï áðïäåéêíýïíôáé öéëüæùåò êáé áíáðôýóóïõí éäéáßôåñç ó÷Ýóç óõíôñïöéêüôçôáò ìå ôá êáôïéêßäéá æþá ôïõò. 5. Óõãêñßíåôå ôïí ôñüðï áöÞãçóçò ôçò éóôïñßáò ìå åêåßíïí ôïõ äéçãÞìáôïò ôïõ Ã. Óêáìðáñäþíç «Ç Âáããåëéþ–äåí–åßóáé–åíôÜîåé». Ôï äéÞãçìá ôçò ÆùãñÜöïõ åìöáíßæåé ôçí åîÞò áöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ: Ôï äéÞãçìá áñ÷ßæåé ìå ôï ôÝëïò ôçò éóôïñßáò, ìå ôï èÜíáôï äçëáäÞ ôïõ ìéêñïý óêõëéïý, êáé ìÝóá áðü ìéá áíáäñïìéêÞ áöÞãçóç, ç óõããñáöÝáò åîéóôïñåß ðþò ôçí áðÝêôçóå êáé ðþò óõìâßùóå ìáæß ôçò. Ç ßäéá áöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ, ðïõ èõìßæåé áíôßóôïé÷åò êéíçìáôïãñáöéêÝò (öëáò ìðáê), óõíáíôÜôáé êáé óôï äéÞãçìá ôïõ Ã. Óêáìðáñäþíç.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. ÐáñáêïëïõèÞóôå ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò áöçãÞôñéáò Ýùò üôïõ áãïñÜóåé ôåëéêÜ ôç óêõëßôóá. Ðïéá óôÜäéá áêïëïõèåß; 2. ¸íá óêõëß áðïäÝ÷åôáé ü,ôé áãÜðç äéáèÝôåéò»: ó÷ïëéÜóôå ôç öñÜóç ôïõ êåéìÝíïõ.

426

Η Βαγγελιώ-δεν-είσαι-εντάξει Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Α. Ο δημιουργός ÃåííÞèçêå óôç Èåóóáëïíßêç ôï 1953 êáé óðïýäáóå ÃáëëéêÞ Öéëïëïãßá óôï ÁñéóôïôÝëåéï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Èåóóáëïíßêçò. ÅñãÜóôçêå óå åöçìåñßäåò, óôï ñáäéüöùíï êáé ôçí ôçëåüñáóç, Ýãñáøå óåíÜñéá ãéá ôçëåïðôéêÜ íôïêéìáíôÝñ êáé ôï óåíÜñéï ãéá ôçí ôáéíßá ôïõ ÐáíôåëÞ Âïýëãáñç ¼ëá åßíáé äñüìïò óå óõíåñãáóßá ìå ôï óêçíïèÝôç. Äéçýèõíå ôçí åöçìåñßäá Èåóóáëïíßêç êáé ôá ðåñéïäéêÜ È-97 (Âñáâåßï Éðåêôóß) ÔÜìáñéî êáé ×ßëéá ÄÝíôñá. Ï Ãéþñãïò Óêáìðáñäþíçò óÞìåñá åßíáé äéåõèõíôÞò ôïõ êáëëéôå÷íéêïý ðåñéïäéêïý ÐáíóÝëçíïò ôçò åöçìåñßäáò ÊõñéáêÜôéêç Máêåäoíßá ðïõ ôéìÞèçêå ìå ôï åõñùðáúêü âñáâåßï European Award News Paperdesign 2000. Ç óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí ôïõ Ç Óôåíùðüò ôùí ÕöáóìÜôùí ôéìÞèçêå ìå ôï Êñáôéêü Âñáâåßï ÄéçãÞìáôïò ôï 1993. Óôá Ýñãá ôïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé åðßóçò ôá åîÞò: ÌÜôé öþóöïñï, êïõìÜíôï ãåñü, Ç øß÷á ôçò ìåôáëáâéÜò, ÐÜëé êåíôÜåé ï óôñáôçãüò, ÃåñíÜù åðéôõ÷þò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ôï äéÞãçìá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç óõëëïãÞ äéçãçìÜôùí ôïõ Óêáìðáñäþíç Ç Óôåíùðüò ôùí ÕöáóìÜôùí (1992). Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí äéçãçìÜôùí ôïõ åßíáé ç èáõìáóôÞ ïéêïíïìßá ôïõ ëüãïõ, ç åýóôï÷ç ðåñéãñáöÞ ðñïóþðùí êáé êáôáóôÜóåùí êáé ôï îÜöíéáóìá ìå ôï ïðïßï êëåßíåé ôï êáèÝíá ôïõò – ðïõ ïñßæåé ìáæß êáé ôçí ïõóßá ôçò éóôïñßáò. Ï óõããñáöÝáò ìå áðÝñéôôï ýöïò êáé ïéêïíïìßá óôá ó÷Þìáôá ëüãïõ Þ ôéò ðïéçôéêÝò åîÜñóåéò, åíáëëÜóóåé óôç äéÞãçóç ôïõ äõíáìéêÝò åéêüíåò, áðïöåýãïíôáò ôéò óôáôéêÝò ðáñáóôÜóåéò. Ç ðåñéãñáöÞ åðéêåíôñþíåôáé êõñßùò óå áíèñþðïõò êáé êáôáóôÜóåéò, åíþ ôá ãåãïíüôá áíáäéáôÜóóïíôáé ÷ñïíéêÜ, óõ÷íÜ áíáóêåõÜæïíôáé Þ áëëÜæåé ç ïðôéêÞ ãùíßá, þóôå ç ãñáììÞ ôçò áíéóôüñçóçò íá ðñïêáëåß ôçí Ýêðëçîç.

427

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

Γ. Δομή του έργου Ôï äéÞãçìá ÷ùñßæåôáé óå ôÝóóåñéò èåìáôéêÝò åíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «ÊÜèïìáé óôçí çìéêõêëéêÞ âåñÜíôá... ôçí ôåëåõôáßá öïñÜ»: Ç áöïñìÞ ôçò áíÜìíçóçò. 2ç åíüôçôá: « Óïõñïýðùíå êáé êáèüìáóôáí… áðñüâëåðôç óõìðåñéöïñÜ ôçò»: Ôï ñéøïêßíäõíï ðáé÷íßäé ôçò ãÜôáò. 3ç åíüôçôá: «Óêåöôüìïõí äéÜöïñåò ëïãéêÝò… êáé ôï ’÷áìå ðéá îå÷Üóåé»: Ôï ðáé÷íßäé áðïâáßíåé ìïéñáßï. 4ç åíüôçôá: «Ñïõöþ ìéá ãïõëéÜ… ìå ôçí üðéóèåí»: Ç óõíÝ÷åéá ôçò áíáðüëçóçò.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá ÈÝìá ôïõ äéçãÞìáôïò åßíáé ôï ðáé÷íßäé ôçò ãÜôáò, ìå ôï áóõíÞèéóôï üíïìá «Âáããåëéþ äåí åßóáé åíôÜîåé», ðïõ åßíáé ñéøïêßíäõíï êáé êÜðïéá óôéãìÞ áðïâáßíåé ìïéñáßï. ¸íá ìðñåëüê åßíáé ç áöïñìÞ ãéá ôçí ïðïßá ï Þñùáò åðéëÝãåé íá èõìÜôáé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ãÜôá. Ôï äéÞãçìá èåìáôéêÜ åðåêôåßíåôå óôéò éäéáßôåñåò áíÜãêåò ðïõ ìðïñåß íá ãåííéïýíôáé óå Ýíá êáôïéêßäéï æþï, áëëÜ êáé óôç óçìáóßá ôùí êáôïéêßäéùí æþùí óôç æùÞ ìáò. Åðßóçò ôï äéÞãçìá êÜíåé ëüãï ãéá ôçí éáôñéêÞ öñïíôßäá ôùí æþùí, êáèþò êáé ãéá ôïõò êéíäýíïõò ðïõ áðåéëïýí ôç æùÞ êáé ôçí áêåñáéüôçôá ôùí æþùí óôá áóôéêÜ êÝíôñá.

428

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ôïõ êåéìÝíïõ, ðïõ áðïôåëåß êáé ôçí åéóáãùãÞ óôçí éóôïñßá, âëÝðïõìå ôïí Þñùá – áöçãçôÞ íá ñåìâÜæåé óôï ìðáëêüíé ôïõ óðéôéïý ôïõ êáé íá øçëáöåß Ýíá êáñöß ðïõ Ý÷åé êñåìáóìÝíï óôçí êëåéäïèÞêç ôïõ êáé ç ïðïßá ôïõ ðñïêáëåß ôçí áíÜìíçóç ôçò éóôïñßáò ðïõ èá åêôõëé÷èåß óôç óõíÝ÷åéá. Ç áíÜìíçóç áöïñÜ ôçí áãáðçìÝíç êáôïéêßäéá ãÜôá ôïõ Þñùá. 2ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ ôï óêçíéêü ôçò ðëïêÞò áëëÜæåé êáé ôï ðñüóùðï ôçò áöÞãçóçò áðü á´ åíéêü ìåôáôñÝðåôáé óå á´ ðëçèõíôéêü. Åðßóçò ìåôáöåñüìáóôå óôï ðáñåëèüí, äçëáäÞ ç áöÞãçóç ãßíåôáé áíáäñïìéêÞ. Ï Þñùáò èõìÜôáé ôï ñéøïêßíäõíï ðáé÷íßäé ôçò ãÜôáò ôïõ: ç ãÜôá óÝñíåôáé áèüñõâá Ýîù áðü ôï óðßôé, äéáó÷ßæåé ôïí êÞðï ôïõ óðéôéïý, ðçäÜåé ôï öñÜ÷ôç êáé êõíçãÜåé éðôÜìåíá Ýíôïìá ðïõ åíôïðßæåé óôï öùò ôùí ðñïâïëÝùí ôùí áõôïêéíÞôùí ðïõ äéáó÷ßæïõí ôï äñüìï Ýîù áðü ôï óðßôé. Áõôü óçìáßíåé üôé èÝôåé ôç æùÞ ôçò óå êßíäõíï åöüóïí ðåôÜãåôáé óôï äñüìï ôçí þñá ðïõ ðåñíïýí áõôïêßíçôá. Ï áöçãçôÞò óêÝöôåôáé äéÜöïñåò åêäï÷Ýò åîÞãçóçò áõôÞò ôçò åðéêßíäõíçò óõìðåñéöïñÜò ôçò ãÜôáò. Åßíáé

óßãïõñïò üôé áõôÞ äåí ïöåßëåôáé óå ðåßíá. ÕðïèÝôåé üôé ìå áõôüí ôïí ôñüðï ç ãÜôá éêáíïðïéåß ôï êõíçãåôéêü ôçò Ýíóôéêôï Þ ôá öïíéêÜ êáé áéìïâüñá Ýíóôéêôá ðïõ ÷áñáêôÞñéæáí ôï åßäïò ôçò êáé ðïõ Ý÷ïõí åðéâéþóåé ìÝóá ôçò. ºóùò ðÜëé ç åðéèåôéêÞ ôçò óõìðåñéöïñÜ íá ïöåßëåôáé óå äéêÞ ôçò ðñïóùðéêÞ ðñïôßìçóç Þ ìáíßá. 3ç åíüôçôá: Óôçí ôñßôç åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôçí ðåñéãñáöÞ ãéá Üëëç ìéá öïñÜ ôïõ ñéøïêßíäõíïõ ðáé÷íéäéïý ôçò Âáããåëéþò äåí åßóáé åíôÜîåé, ðïõ üìùò áõôÞ ôç öïñÜ áðÝâç ìïéñáßï ãéá ôç æùÞ ôçò. Ðçäþíôáò ãéá íá ðéÜóåé ôï èÞñáìÜ ôçò, Ýðåóå óôéò ñüäåò åíüò áõôïêéíÞôïõ ðïõ ôç óêüôùóå. Ï áöçãçôÞò ðëçóéÜæåé ôï ðôþìá ôçò êáé äéáêñßíåé ôï ÷ñõóü êáñöß ðïõ åß÷å åìöõôåýóåé ï êôçíßáôñïò óôï äåîß ôçò ðüäé. Ç áíÜäñïìç áöÞãçóç åäþ ðÜåé áêüìç ðéï ðßóù ÷ñïíéêÜ, üôáí ï Þñùáò ðåñéìÜæåøå ôç ãÜôá ðïõ åß÷å ðÝóåé áðü ðïëõêáôïéêßá êáé åß÷å óðÜóåé ôï äåîß ôçò ðüäé. Óå áõôü ôï óçìåßï, ëïéðüí, ï áöçãçôÞò ìÜò åîçãåß ôé Þôáí áõôü ôï ÷ñõóü êáñöß, óôçí áöÞ ôïõ ïðïßïõ,ï Þñùáò èõìÜôáé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ãÜôá. Ï áíáãíþóôçò áéóèÜíåôáé Ýêðëçîç êáé óõãêßíçóç. 4ç åíüôçôá: Óôçí ôÝôáñôç åíüôçôá ç áöÞãçóç åðáíÝñ÷åôáé óôïí ôüðï êáé óôï ÷ñüíï áð’ üðïõ îåêßíçóå êáé óõíå÷ßæåé ôçí áöÞãçóç ìå ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ çëéïâáóéëÝìáôïò. Óôï óêçíéêü ðñïóôßèåôáé êáé ç åéêüíá åíüò áõôïêéíÞôïõ ðïõ ðåñíÜ áðü ôï äñüìï.

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí ¹ñùáò – áöçãçôÞò: Ï áöçãçôÞò åêöñÜæåôáé ìå åõáéóèçóßá êáé ôñõöåñüôçôá óôá ÷ùñßá üðïõ ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ãÜôá: «ôçí ôáÀæáìå üëïé áñêåôÜ… ãéá íá îáíáöÜåé», «Ôçí ðáñáêïëïõèïýóá êáèçëùìÝíïò, áäýíáìïò íá ôç ìáëþóù ãéá íá îáíáãõñßóåé óðßôé». Ôïí âëÝðïõìå íá ðáñáêïëïõèåß ìå èáõìáóìü ôïí ôñüðï êõíçãéïý ôçò ãÜôáò, ôïí ïðïßï ìÜëéóôá ðñïóðáèåß íá åñìçíåýóåé. Áõôü äåß÷íåé üôé ï Þñùáò óÝâåôáé ôéò éäéáéôåñüôçôåò êáé ôéò åðéèõìßåò ôïõ êáôïéêßäéïõ æþïõ êáé ìÜëéóôá öôÜíåé óôï óçìåßï íá ëÝåé «ç ôåëåõôáßá ôçò áðüðåéñá Þèåëá íá ’íáé ðåôõ÷çìÝíç åíôåëþò», Ýóôù êé áí áõôÝò ïé éäéáéôåñüôçôåò ïäÞãçóáí óôï èÜíáôï ôï æþï êáé ðñïêÜëåóáí ó’ áõôüí ôüóï ðüíï. Ç éäéáßôåñç áãÜðç ðïõ ôñÝöåé ãé’ áõôÞí áðïäåéêíýåôáé êáé áðü ôï ãåãïíüò üôé ôç èõìÜôáé óõ÷íÜ êáé áêüìç, Ýðåéôá áðü ôüóï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïõ ìåóïëÜâçóå, åöüóïí Ý÷åé êñáôÞóåé ùò åíèýìéï ôï ÷ñõóü êáñöß ðïõ Ýóùóå ôï ôóáêéóìÝíï ôçò ðüäé.

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ìå ëåîéëïãéêü ðëïýôï êáé ðïëëÜ êïóìçôéêÜ åðßèåôá.

429

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

ii) ¾öïò Ôï ýöïò åßíáé áðëü êáé ñåáëéóôéêü, åíþ ôá ðëïýóéá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ôï êáèéóôïýí ãëáöõñü. Ç áöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ äßíåé ôüíï áãùíßáò êáé êåíôñßæåé ôï åíäéáöÝñïí ôïõ áíáãíþóôç, åíþ ç áöÞãçóç äå ãßíåôáé ðïôÝ ìïíüôïíç. Ç ðåñéãñáöéêÞ éêáíüôçôá ôïõ óõããñáöÝá äßíåé óôá ãåãïíüôá ìéá Ýíôïíç ðáñáóôáôéêüôçôá. iii) ÁöÞãçóç Ç áöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ åßíáé éäéüìïñöç êáé êéíçìáôïãñáöéêïý ôýðïõ. ÌÝóù ôïõ öëáò ìðáê ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü ôï êïßôáãìá ôïõ ÷ñõóïý êáñöéïý, ôï ïðïßï âñéóêüôáí óôï ðüäé ôçò íåêñÞò ãÜôáò êáé ôï åß÷å êñåìÜóåé ï áöçãçôÞò óôçí êëåéäïèÞêç ôïõ ãéá íá ôç èõìÜôáé, ìáèáßíïõìå ôçí éóôïñßá ôçò Âáããåëéþò äåí åßóáé åíôÜîåé. Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò åßíáé ìßìçóç (Üìåóç áöÞãçóç), óå á´ ðñüóùðï, üðïõ áöçãçôÞò åßíáé Ýíáò áðü ôá ðñüóùðá ôïõ Ýñãïõ. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ðïõ áóôñÜöôåé êïêêéíßæïíôáò… çëéïâáóéëÝìáôïò», «åõëýãéóôçò ðáíïõñãßáò», «êõìÜôéæå äéåñåõíçôéêÜ», «ðáôþíôáò åõëáâéêÜ óôï ÷ïñôÜñé», «óôçí êüøç ôïõ êñÜóðåäïõ», «ôéíáæüôáí êåñáõíïâüëá», «óôñïâßëïõò áÝñá êáé óêüíçò», «êÜñöùíáí ïé ðñïâïëåßò», «áðáéôçôéêü ðáñÜðïíï», «Íá âãáßíåé êñõöÜ ôç íý÷ôá… ãéá íá åðáëçèåõôåß», «ôõöëÝò ìáíßåò», «íá ãåñáêþóåé êÜôé áíýðáñêôï», «äñïóåñÞ óõíïéêéáêÞ óéùðÞ», «öñåíÜñéóìá ðáíéêïý», «êáèþò ðñïóãåéùíüôáí», «îåìýôéæå ôï ÷ñõóü êáñöß» ê.Ü. Ðáñïìïéþóåéò: «óáí íáñêïóõëëÝêôçò», «óáí ðÝôñá», «óáí íá ôçí åß÷å ìÝóá ôçò ñïõöÞîåé», «óáí êéôñéíïêüêêéíç ðáôóáâïýñá», «ìïõ öáßíåôáé üôé êéíåßôáé ìå ôçí üðéóèåí». Áóýíäåôï: «ðåñíïýóå áéëïõñïåéäþò… êáñáäïêþíôáò õðïìïíåôéêÜ», «Ìüëéò ôï åíôüðéæå…áÝñá êáé óêüíçò», «Êé ýóôåñá óôåêüôáí… áíôßèåôç êáôåýèõíóç», «Íá âãáßíåé êñõöÜ ôç íý÷ôá… ãéá íá åðáëçèåõôåß». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ êáñöéïý, ç åéêüíá ôçò ãÜôáò ðïõ öåñìÜñåé, ç åéêüíá ôçò ãÜôáò íá ãëéóôñÜåé óôï ÷ïñôÜñé, ç åéêüíá ôïõ áôõ÷Þìáôïò, ç åéêüíá ôçò íåêñÞò ãÜôáò ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

430

1. Ãéáôß ç ãÜôá ðáßæåé áõôü ôï èáíÜóéìï ðáé÷íßäé; Ðïéåò áðüøåéò äéáôõðþíåé ï áöçãçôÞò; Åíôïðßóôå ôåò êáé óõæçôÞóôå ôåò. «éêáíïðïéþíôáò ôï êõíçãåôéêü ôçò Ýíóôéêôï…» «äéêáéþíïíôáò ôïí ðñïáéþíéï öüíï ìÝóá ôçò…» «íá îáíáãßíåé ôï âáóéëéêü áéëïõñïåéäÝò…» «íá õðÜêïõóå óå Üëëåò äéêÝò ôçò, ôõöëÝò ìáíßåò…»

Ï áöçãçôÞò óêÝöôåôáé äéÜöïñåò åêäï÷Ýò ðïõ ìðïñåß íá åîçãïýí ôçí åðéêßíäõíç óõìðåñéöïñÜ ôçò ãÜôáò. Åßíáé óßãïõñïò üôé áõôÞ äåí ïöåßëåôáé óå ðåßíá. ÕðïèÝôåé üôé ìå áõôüí ôïí ôñüðï ç ãÜôá éêáíïðïéåß ôï êõíçãåôéêü ôçò Ýíóôéêôï Þ ôá öïíéêÜ êáé áéìïâüñá Ýíóôéêôá ðïõ ÷áñáêôÞñéæáí ôï åßäïò ôçò êáé ðïõ Ý÷ïõí åðéâéþóåé ìÝóá ôçò. ×ñÞóéìç åßíáé ç ðëçñïöïñßá üôé ç ãÜôá ðñùôïåîçìåñþèçêå áðü ôïõò Áéãõðôßïõò, ðïõ ôç èåùñïýóáí éåñü æþï êáé ðñïóôÜôåõå ôá âáóéëéêÜ ôïõò áíÜêôïñá. ºóùò ðÜëé ç åðéèåôéêÞ ôçò óõìðåñéöïñÜ íá ïöåßëåôáé óå äéêÞ ôçò ðñïóùðéêÞ ðñïôßìçóç Þ ìáíßá.

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

2. Óõãêñßíåôå ôïí ôñüðï áöÞãçóçò ôçò éóôïñßáò ìå ôïí áíôßóôïé÷ï ôñüðï óôï äéÞãçìá ôçò Ë. ÆùãñÜöïõ «Óôñßãêëá êáé êáëëïíÞ». Ôé ðáñáôçñåßôå; Êáé óôá äýï äéçãÞìáôá ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç ßäéá éäéáßôåñç áöçãçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ ôçò áíÜäñïìçò áöÞãçóçò. Ç áöÞãçóç îåêéíÜ áðü ôï ôÝëïò, ðïõ åßíáé êáé ôï ðáñüí, êáé ìÝóá áðü Ýíá öëáò ìðáê ðïõ èõìßæåé êéíçìáôïãñáöéêÞ ôáéíßá, ðáñáôßèåôáé êáé ç õðüëïéðç éóôïñßá ôïõ êÜèå æþïõ. 3. ÄïêéìÜóôå íá ãñÜøåôå ôçí éóôïñßá ôçò Âáããåëéþò äåí åßóáé åíôÜîåé ìå ôç ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ ôùí ãåãïíüôùí. Ðïéá óåéñÜ áöÞãçóçò ôçò éóôïñßáò óÜò áñÝóåé ðåñéóóüôåñï êáé ãéáôß; Ç ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ ôùí ãåãïíüôùí åßíáé ç åîÞò: Ï áöçãçôÞò âñßóêåé ìéá ãÜôá ðïõ åß÷å ðÝóåé áðü ìéá ðïëõêáôïéêßá êáé Ý÷åé óðÜóåé ôï äåîß ôçò ðüäé. Ôçí ðÜåé óôïí êôçíßáôñï, ï ïðïßïò ãéáôñåýåé ôï ðüäé ôçò, ôïðïèåôþíôáò ôçò ãéá åìöýôåõìá Ýíá ÷ñõóü êáñöß. Ï Þñùáò öñïíôßæåé ôç ãÜôá êáé ôçí ðáßñíåé ãéá êáôïéêßäéï. Áêïëïõèåß ç ðåñéãñáöÞ áðü ôïí áöçãçôÞ ôïõ ñéøïêßíäõíïõ ðáé÷íéäéïý ôçò ãÜôáò, åíþ åêåßíïò ôçí ðáñáêïëïõèåß ìå èáõìáóìü êáé ðñïóðáèåß íá åñìçíåýóåé ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò ëåéôïõñãåß ìå ôïí ôñüðï áõôü. Áêïëïõèåß ôï ðåñéóôáôéêü ôïõ áôõ÷Þìáôïò, üôáí ôï ñéøïêßíäõíï ðáé÷íßäé ôçò Âáããåëéþò äåí åßóáé åíôÜîåé áðïäåéêíýåôáé ôåëéêÜ èáíÜóéìï. Ç éóôïñßá ôåëåéþíåé ìå ôç ìåôáöïñÜ ôçò áöÞãçóçò óôï ðáñüí, ðïõ âñßóêåé ôïí áöçãçôÞ – Þñùá êáèéóìÝíï óôç âåñÜíôá ôïõ óðéôéïý ôïõ, íá èõìÜôáé ôçí áãáðçìÝíç ôïõ ãÜôá, øçëáöþíôáò ôï ÷ñõóü êáñöß ôçò êëåéäïèÞêçò ôïõ. Áðü ôïõò äýï áöçãçìáôéêïýò ôñüðïõò (áöÞãçóç ìå ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ, áíÜäñïìç áöÞãçóç) ðñïôéìçôÝïò åßíáé áõôüò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï Ã. Óêáìðáñäþíçò, êáèüôé äéáôçñåß áìåßùôï ôï åíäéáöÝñïí ôïõ áíáãíþóôç êáé óôï ôÝëïò ôïí åêðëÞóóåé. ÕðÜñ÷åé áãùíßá íá ìÜèïõìå ôåëéêÜ ôé åßíáé áõôü ôï ÷ñõóü êáñöß êáé üôáí ìáò áðïêáëýðôåôáé, óõììåôÝ÷ïõìå óôç óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç ôïõ áöçãç-

431

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

ôÞ. Äåí õðÜñ÷åé ìïíïôïíßá, áëëÜ ãïñãüôçôá êáé æùçñüôçôá óôçí áöÞãçóç.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Ðþò êñßíåôå ôçí áðüöáóç ôïõ áöçãçôÞ – Þñùá íá öñïíôßóåé ôç ÷ôõðçìÝíç ãÜôá êáé ôé óõìðåñÜóìáôá âãÜæåôå áðü áõôü ãéá ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ; 2. Ðïéá åêäï÷Þ åñìçíåßáò ôïõ ñéøïêßíäõíïõ ðáé÷íéäéïý ôçò ãÜôáò óÜò ìïéÜæåé ðåñéóóüôåñï ëïãéêÞ. Ìðïñåßôå íá óêåöôåßôå êÜðïéïí Üëëï ëüãï ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ ôçò áõôÞ; 3. ×ñõóü êáñöß: á. ðïéïò ï ñüëïò ôïõ óôçí åîÝëéîç ôçò ðëïêÞò, êáé â. ôé óçìáßíåé ãéá ôïí áöçãçôÞ;

432

Ο αδάμαστος Τζακ Λόντον

Α. Ο δημιουργός Ï Ôæáê Ëüíôïí ãåííÞèçêå ôï 1876 óôï Óáí Öñáíôóßóêï. ¹ôáí ôï ìïíáäéêü ðáéäß ôçò Öëüñáò ÃïõÝëìáí, ìéáò äáóêÜëáò ìïõóéêÞò êáé ôïõ Ãïõßëéáì ×Ýíñé, åíüò ðëáíüäéïõ áóôñïëüãïõ. Ç ìçôÝñá ôïõ îáíáðáíôñåýôçêå Ýíá ÷Þñï êáé âåôåñÜíï ôïõ åìöýëéïõ ðïëÝìïõ, ôïí Ôæïí Ëüíôïí, ðïõ åß÷å äõï êüñåò, ôçí Åëßæá êáé ôçí ºíôá. ÐÞñå ôï üíïìá ôïõ ðáôñéïý ôïõ êé ïíïìÜóôçêå Ôæïí Ãêñßöéè Ëüíôïí. ÐÝñáóå ôçí ðáéäéêÞ ôïõ çëéêßá óôï Óáí Öñáíôóßóêï êé Ýêáíå ðïëëÝò äïõëåéÝò ãéá íá êåñäßóåé ëßãá äïëÜñéá. Ôï 1893 ìðÜñêáñå óôç óêïýíá «Óïößá ÓÜäåñëáíô» êé áõôÞ ç åìðåéñßá ôïõ ôïí âïÞèçóå íá ãñÜøåé êáé íá åêäþóåé ôçí ðñþôç ôïõ éóôïñßá, åíþ Ýãéíå ôï õëéêü ãéá ôï êáëýôåñü ôïõ ìõèéóôüñçìá. Áðü ôüôå Ýãñáöå óõíÝ÷åéá êáé ôï 1906 åêäüèçêå ï Áóðñïäüíôçò, ç éóôïñßá åíüò Üãñéïõ óêýëïõ, ðïõ åîçìåñþèçêå áðü ôïí ðïëéôéóìü. Ôá ôåëåõôáßá åðôÜ ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ ç õãåßá ôïõ êëïíßóôçêå óïâáñÜ, åîáéôßáò ôçò ðïëõôÜñá÷çò æùÞò ôïõ. Ôï 1916 ðáñáéôÞèçêå áðü ôï Óïóéáëéóôéêü Êüììá êáé ëßãï áñãüôåñá ðÞñå õðåñâïëéêÞ äüóç áðü ÷Üðéá ãéá ôï óõêþôé ôïõ. Ôï åß÷å êÜíåé êé Üëëåò öïñÝò, ìá áõôÞ ôç öïñÜ ç áóèåíéêÞ êñÜóç ôïõ äåí Üíôåîå. ¸ðåóå óå êþìá êáé ðÝèáíå óôéò 22 Íïåìâñßïõ 1916 óå çëéêßá 40 åôþí. ¸ãñáøå ðÜíù áðü ðåíÞíôá âéâëßá óå åßêïóé ÷ñüíéá êáé Þôáí óáí íá Ýæçóå åííéÜ æùÝò. ÕðÞñîå ôï ðñùôüôõðï ôïõ ÁìåñéêÜíïõ Þñùá, ðïõ ðñïóðÜèçóå íá æÞóåé üóá Ýãñáøå. ÁðïëÜìâáíå ôç æùÞ êÜèå óôéãìÞ, ëåò êáé èá æïýóå ãéá ðÜíôá. ¹ôáí ìýèïò ãéá ôçí åðï÷Þ ôïõ, áëëÜ êáé ãéá ôç äéêÞ ìáò.

Β. Εισαγωγικό σημείωμα για το έργο Ï Áóðñïäüíôçò åßíáé ç éóôïñßá ôïõ åãêëéìáôéóìïý åíüò Üãñéïõ óêýëïõ óôïí êüóìï ôùí áíèñþðùí êáé èåùñåßôáé ç óõíÝ÷åéá ôïõ áñéóôïõñãÞìáôïò ôïõ Ôæáê Ëüíôïí Ôï ÊÜëåóìá ôçò ¢ãñéáò Öýóçò. Ï Áóðñïäüíôçò, ôï ìéêñü ëõêÜêé, ãåííÞèçêå êé Ýæçóå ôïõò ðñþôïõò ìÞíåò ôçò æùÞò ôïõ óôçí ¢ãñéá Öýóç, êïíôÜ óôç ìçôÝñá ôïõ, ôçí

433

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

Êéôò. Ç áé÷ìáëùóßá ôïõ áðü ôïõò ÉíäéÜíïõò ôïý ìáèáßíåé íá æåé êïíôÜ óôïõò áíèñþðïõò êáé ç æùÞ ôïõ êïíôÜ óôïí Ùñáßï Óìéè, ðïõ ôïõ öÝñåôáé áðÜíèñùðá êáé óêëçñÜ, ôïí êÜíåé Üãñéï, áäõóþðçôï êáé åêäéêçôéêü, ðÜíôá Ýôïéìï êáé óå åðéöõëáêÞ ãéá íá åðéâéþóåé êáé íá áãùíéóôåß ãéá ôç æùÞ ôïõ. ¼ìùò, ç áãÜðç åíüò áíèñþðïõ ôïí Ýìáèå ôçí áãÜðç, ôçí åêôßìçóç êáé ôï óåâáóìü. ÁõôÞ ç áãÜðç ôïí Ýêáíå íá âÜëåé óå êßíäõíï áêüìá êáé ôçí ßäéá ôïõ ôç æùÞ ãéá íá ôïí ðñïóôáôÝøåé êáé ðÜíù áð’ üëá íá ãßíåé ï ðéï ðéóôüò êáé ðïëýôéìïò ößëïò ôïõ.

Γ. Δομή του έργου Ôï áðüóðáóìá áðïôåëåß ìéá åíéáßá èåìáôéêÞ åíüôçôá, ðïõ ðåñéãñÜöåé ôéò ðñþôåò ðñïóðÜèåéåò ôùí äýï óõíôñüöùí íá åîçìåñþóïõí Ýíá ëõêüðïõëï. Ùóôüóï èá ìðïñïýóå êáíåßò íá ôï ÷ùñßóåé óå ôñåéò åðéìÝñïõò õðïåíüôçôåò: 1ç åíüôçôá: «Åßíáé ìÜôáéï… êé åßíáé ðéï Üãñéïò ðáñÜ ðïôÝ»: Ïé ðñþôåò ðñïóðÜèåéåò åîçìÝñùóçò ôïõ Áóðñïäüíôç. 2ç åíüôçôá: «Äùó’ ôïõ ìéá åõêáéñßá… ¸ëá!»: Ç äåýôåñç åõêáéñßá ðïõ äßíåôáé óôïí Áóðñïäüíôç. ÓêÝøåéò êáé óõíáéóèÞìáôá ôïõ æþïõ. 3ç åíüôçôá: «Ìá ôï èåü… ãéá íá ôï óêïôþóïõìå»: Ç ôåëåõôáßá ðñïóðÜèåéá ðñïóÝããéóçò ôïõ Áóðñïäüíôç êáé ôá óõìðåñÜóìáôá ðïõ âãÜæïõí ïé äýï ößëïé.

Δ. Ανάλυση περιεχομένου i) Ðåñéå÷üìåíï êáé íïçìáôéêÜ êÝíôñá Ôï áðüóðáóìá ðñáãìáôåýåôáé ôçí åðßìïíç ðñïóðÜèåéá äýï áíôñþí, ôïõ Ìáô êáé ôïõ Ãïõßíôïí Óêïô, íá äáìÜóïõí Ýíá áãñéåìÝíï ëõêüðïõëï. Ç õðïìïíÞ êáé ç êáôáíüçóç ôùí äýï áíôñþí áðÝíáíôé óôïí Áóðñïäüíôç áðïôåëåß ôçí áðáñ÷Þ ôçò åîçìÝñùóÞò ôïõ. Ï Áóðñïäüíôçò åßíáé ðïëý Üãñéïò, áêñéâþò åðåéäÞ Ý÷åé ÷Üóåé ôçí åìðéóôïóýíç ôïõ óôïõò áíèñþðïõò, ðïõ ìÝ÷ñé ôþñá ôïí ÷ñçóéìïðïéïýóáí âÜæïíôÜò ôïí íá óõììåôÝ÷åé óå êõíïìá÷ßåò. ¸íá áðü ôá èåìáôéêÜ êÝíôñá ôïõ áðïóðÜóìáôïò åßíáé, ëïéðüí, ï ðñïâëçìáôéóìüò ãéá ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ï Üíèñùðïò óõìðåñéöÝñåôáé áðÝíáíôé óôá æþá. Åðßóçò ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôçí åîçìÝñùóç ôùí æþùí ÷Üñç óôçí õðïìïíÞ ôïõ áíèñþðïõ. Ï Áóðñïäüíôçò åðßóçò äéáêñßíåôáé ãéá ôç íïçìïóýíç ôïõ êáé ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ íá äéáêñßíåé ôéò äéáèÝóåéò ôùí áíèñþðùí.

434

ii) ÍïçìáôéêÞ áðüäïóç 1ç åíüôçôá: Óôçí ðñþôç åíüôçôá ðáñáêïëïõèïýìå ôéò ðñþôåò ðñïóðÜèåéåò ôùí äýï óõíôñüöùí íá åîçìåñþóïõí ôïí Áóðñïäüíôç.

Åêåßíïò üìùò åßíáé åîáéñåôéêÜ Üãñéïò êáé åðéèåôéêüò êáé ç ðáñïõóßá ôïõ áðåéëåß üëïõò ôïõò ðáñåõñéóêïìÝíïõò. Ï Óêïô åßíáé áðïãïçôåõìÝíïò êáé èåùñåß üôé ìáôáéïðïíïýí óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõò íá ôïí äáìÜóïõí. Ï Ìáô áíôßèåôá äéáôçñåß ôéò åëðßäåò ôïõ êáé ìÜëéóôá áðü ôá óçìÜäéá áðü Ýëêçèñï ðïõ äéáêñßíåé óôï ôñé÷ùôü ôïõ Áóðñïäüíôç óõìðåñáßíåé üôé ï ëýêïò åßíáé Þäç åîçìåñùìÝíïò êáé üôé åßíáé æÞôçìá ÷ñüíïõ ç åîçìÝñùóÞ ôïõ. 2ç åíüôçôá: Ï Ìáô ðñïôåßíåé íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ìðáóôïýíé êáé íá áöåèåß åëåýèåñïò, èåùñþíôáò üôé Ýôóé èá Ý÷ïõí êáëýôåñá áðïôåëÝóìáôá. Ôïõ êÜêïõ üìùò. Áðü ôï ìßóïò ìå ôï ïðïßï êïéôÜåé ôï ìðáóôïýíé ï Áóðñïäüíôçò, ï Ìáô êáôáëáâáßíåé üôé åßíáé Ýîõðíïò. Óôçí åíüôçôá áõôÞ åðßóçò åðé÷åéñåßôáé ï Áóðñïäüíôçò íá áöåèåß ãéá ðñþôç öïñÜ åëåýèåñïò. Óôï óçìåßï áõôü âëÝðïõìå ôïí ßäéï ôïí Áóðñïäüíôç ðñïóùðïðïéçìÝíï íá ðáñáèÝôåé ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ. ÐåñéãñÜöåé ôçí êáêïìåôá÷åßñéóç ðïõ åß÷å ãíùñßóåé ìÝ÷ñé ôþñá áðü ôïõò áíèñþðïõò êáé ôç óôÝñçóç ôçò åëåõèåñßáò ôïõ. Óôá ìÜôéá ôïõ ïé Üíèñùðïé åßíáé èåïß ðïõ ðÜíôïôå èÝëïõí íá ôïõ êÜíïõí êáêü. Äõóðéóôåß áðÝíáíôé óôçí êßíçóç ôïõ Óêïô êáé ôïõ Ìáô íá ôïí áöÞóïõí åëåýèåñï, ãé’ áõôü êáé ïðéóèï÷ùñåß ìáêñéÜ ôïõò, ôïõò ðáñáôçñåß ðåñéìÝíïíôáò ôç íÝá ôïõ äïêéìáóßá êáé åßíáé ðÜíôïôå Ýôïéìïò íá åðéôåèåß. ¼ëç áõôÞ ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ Áóðñïäüíôç äåß÷íåé Ýíá âáèéÜ ðëçãùìÝíï æþï, ðïõ Ý÷åé ãíùñßóåé ìüíï ôçí êáêïìåôá÷åßñéóç êáé ôçí áðáíèñùðéÜ. Ôï ìüíï ðïõ Ý÷åé ìÜèåé ìÝ÷ñé ôþñá íá êÜíåé –êáé ôïõ ôï Ýìáèáí ïé Üíèñùðïé– åßíáé íá åðéôßèåôáé êáé íá óêïôþíåé Üëëá óêõëéÜ. ¼óï ðéï Üãñéïò åßíáé ôüóï ìåãáëýôåñç åðéâñÜâåõóç åéóðñÜôôåé áðü ôïõò áíèñþðïõò. Ðþò ëïéðüí íá ìçí åßíáé ôüóï Üãñéïò êáé áäõóþðçôïò, åöüóïí äåí îÝñåé ôßðïôá Üëëï ùò ðñïò ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý áíèñþðùí êáé óêýëùí. ÂëÝðïõìå üìùò ôïõò äýï ößëïõò íá åðé÷åéñïýí íá äáìÜóïõí ôïí Áóðñïäüíôç êáé íá óõíáíôïýí áíõðÝñâëçôåò äõóêïëßåò. ÄïêéìÜæïõí íá ôïí êáëïðéÜóïõí ìå Ýíá êïììÜôé êñÝáò, áëëÜ ìüëéò åìöáíßóôçêå Ýíáò Üëëï óêýëïò ðïõ åðé÷åßñçóå íá ôïõ áñðÜîåé ôï êñÝáò, ï Áóðñïäüíôçò ôïí êáôáóðÜñáîå. Óå áõôÞ ôç óêçíÞ âëÝðïõìå ôïí ìÝ÷ñé ôþñá õðïìïíåôéêü êáé áíåêôéêü Ìáô íá èõìþíåé êáé íá ðçãáßíåé íá êëùôóÞóåé ôïí Áóðñïäüíôç, ï ïðïßïò ôïí äáãêþíåé. Ï Óêïô ôüôå ÷Üíåé üëåò ôéò åëðßäåò ôïõ êáé ðáßñíåé ôï ðåñßóôñïöï, ðñïêåéìÝíïõ íá èáíáôþóåé ôï áíÞìåñï æþï. Ôüôå âëÝðïõìå ôï Ìáô ãéá Üëëç ìéá öïñÜ íá ðñïóðáèåß íá ìåôáðåßóåé ôïí Óêïô, õðåíèõìßæïíôÜò ôïõ ôéò êáêïõ÷ßåò ðïõ åß÷å ðåñÜóåé ìÝ÷ñé ôþñá ï ëýêïò êáé ôïí êáëåß íá ôïõ äþóïõí ÷ñïíéêÜ ðåñéèþñéá ãéá íá ðñïóáñìïóôåß. Ï Ìáô ìÜëéóôá õðüó÷åôáé üôé, áí ï Áóðñïäüíôçò äåí áíôáðïêñéèåß óôéò ðñïóäïêßåò ôïõ, áõôüò èá åßíáé ðïõ èá ôïí óêïôþóåé ðñþôïò.

Τζακ Λόντον

435

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

436

3ç åíüôçôá: Óôçí åíüôçôá áõôÞ âëÝðïõìå ôï Óêïô íá áíáëáìâÜíåé ôçí ðñïóðÜèåéá åîçìÝñùóçò. Ðñïóðáèåß íá ðñïóåããßóåé ôï ëõôü Áóðñïäüíôç ìå ãëõêüëïãá, ãéá íá êåñäßóåé ôçí åìðéóôïóýíç ôïõ. Ï Áóðñïäüíôçò üìùò åßíáé êá÷ýðïðôïò êáé ðåñéìÝíåé ôçí ôéìùñßá ãéá ôéò ìÝ÷ñé ôþñá ðñÜîåéò ôïõ. Åßíáé áðïöáóéóìÝíïò íá ìçí õðï÷ùñÞóåé êáé åßíáé óå åðéöõëáêÞ, Ýôïéìïò íá åðéôåèåß. ¼ôáí áíôéêñßæåé ôï ÷Ýñé ôïõ Óêïô ðïõ ðñïóðáèåß íá ôïí ÷áúäÝøåé, ôïí äáãêþíåé åðåéäÞ óôï íïõ ôïõ Ýñ÷ïíôáé ïé êáêÝò áíáìíÞóåéò áðü ôç äñÜóç ôùí áíèñþðéíùí ÷åñéþí ðïõ óõíÜíôçóå óôç ìÝ÷ñé ôþñá æùÞ ôïõ. Åêåßíç ôç óôéãìÞ ï Ìáô åßíáé áðïöáóéóìÝíïò íá ðõñïâïëÞóåé ôïí Áóðñïäüíôç, áëëÜ áõôüò ðïõ ôïí óôáìáôÜåé áõôÞ ôç öïñÜ åßíáé ï Óêïô, ðïõ èåùñåß äéêáéïëïãçìÝíç ôçí áíôßäñáóç ôïõ Áóðñïäüíôç. ÌÜëéóôá áðü ôéò Üãñéåò äéáèÝóåéò ôïõ êÜèå öïñÜ ðïõ áíôßêñéæå üðëï, êáôáëáâáßíïõí üôé ôï óêõëß äéáèÝôåé íïçìïóýíç, ôçí ïðïßá áîßæåé íá åêôéìÞóïõí êáé íá ðñïóðáèÞóïõí íá ôçí åêìåôáëëåõôïýí. Áõôü ðïõ ÷ñåéÜæïíôáí ìüíï åßíáé õðïìïíÞ, åðéìïíÞ êáé áãÜðç. iii) ×áñáêôçñéóìüò ðñùôáãùíéóôþí/çñþùí Óêïô: Åßíáé ôï êáéíïýñãéï áöåíôéêü ôïõ Áóðñïäüíôç êáé Ýíáò áðü ôïõò äýï óõíôñüöïõò ðïõ áíáëáìâÜíïõí ôçí åîçìÝñùóÞ ôïõ. Åßíáé ðéï óêëçñüò áðü ôï Ìáô êáé áõôüò ðïõ áðáéóéüäïîá óêåðôüìåíïò èåùñåß üôé åßíáé ìÜôáéç ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõò íá åîçìåñþóïõí Ýíá ëýêï. Åßíáé âéáóôéêüò êáé áíõðüìïíïò, åöüóïí èåùñåß üôé ç åîçìÝñùóç ôïõ Áóðñïäüíôç ìðïñåß íá åðéôåõ÷èåß áðü ôç ìéá óôéãìÞ óôçí Üëëç. Óå êÜèå áðïôõ÷çìÝíç ðñïóðÜèåéá ðñïóÝããéóçò ôïõ æþïõ, óôáäéáêÜ áðïèáññýíåôáé êáé ç áðïãïÞôåõóÞ ôïõ öôÜíåé óôï óçìåßï íá åßíáé Ýôïéìïò íá ðõñïâïëÞóåé ôï æþï. Ùóôüóï ðáñáäÝ÷åôáé üôé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åðéèõìßá ôïõ äåí åßíáé íá ôïí óêïôþóåé, áëëÜ èåùñåß üôé ìáôáéïðïíïýí. Óôçí ðïñåßá, üìùò, ðåßèåôáé áðü ôéò ðáñáéíÝóåéò ôïõ óõíôñüöïõ ôïõ, ðëçóéÜæåé ôï æþï êáé ðáñáôçñåß ôéò áíôéäñÜóåéò ôïõ, êáôáíïåß ôéò éäéáéôåñüôçôåò ôïõ êáé åêôéìÜ ôç íïçìïóýíç ôïõ. Ìáô: Ðéï õðïìïíåôéêüò êáé ðéï öéëåýóðëá÷íïò áðïäåéêíýåôáé ï Ýôåñïò óýíôñïöïò. Åßíáé ðåñéóóüôåñï áéóéüäïîïò ãéá ôçí Ýêâáóç ôïõò åã÷åéñÞìáôüò ôçò åîçìÝñùóçò êáé óôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò, åßíáé áõôüò ðïõ ðñïóðáèåß íá ðåßóåé ôï Óêïô íá äþóåé ÷ñïíéêÜ ðåñéèþñéá êáé Üëëåò åõêáéñßåò óôïí Áóðñïäüíôç. Ãíùñßæåé áðü óêõëéÜ êáé åßíáé áõôüò ðïõ äåß÷íåé ôç ìåãáëýôåñç êáôáíüçóç óôéò âßáéåò áíôéäñÜóåéò ôïõ ëýêïõ. Åßíáé óõìðïíåôéêüò áðÝíáíôé óôá æþá, åöüóïí ç áðþëåéá ôïõ ÌÝéôæïñ åßíáé áõôÞ ðïõ ôïí èõìþíåé ôåëéêÜ êáé ôïí êÜíåé íá èÝëåé íá êëùôóÞóåé ôïí Áóðñïäüíôç. Áóðñïäüíôçò: Åßíáé Üãñéïò, åðéèåôéêüò, óõ÷íÜ áäõóþðçôïò êáé

ðÜíôïôå óå åðéöõëáêÞ ãéá íá áìõíèåß. Ç ðñüôåñç óõìâßùóÞ ôïõ ìå ôïõò áíèñþðïõò ôïí Ý÷åé êÜíåé êá÷ýðïðôï êáé åðéöõëáêôéêü áðÝíáíôß ôïõò. ¼ëç áõôÞ ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ Áóðñïäüíôç äåß÷íåé Ýíá âáèéÜ ðëçãùìÝíï æþï, ðïõ Ý÷åé ãíùñßóåé ìüíï ôçí êáêïìåôá÷åßñéóç êáé ôçí áðáíèñùðéÜ. Ôï ìüíï ðïõ Ý÷åé ìÜèåé ìÝ÷ñé ôþñá íá êÜíåé –êáé ôïõ ôï Ýìáèáí ïé Üíèñùðïé– åßíáé íá åðéôßèåôáé êáé íá óêïôþíåé Üëëá óêõëéÜ. ¼óï ðéï Üãñéïò åßíáé ôüóï ìåãáëýôåñç åðéâñÜâåõóç åéóðñÜôôåé áðü ôïõò áíèñþðïõò. Ðþò ëïéðüí íá ìçí åßíáé Üãñéïò êáé áäõóþðçôïò. ¼ôáí åéóðñÜôôåéò áãñéüôçôá, ôüôå áãñéüôçôá èá ðñïóöÝñåéò.

Τζακ Λόντον

Ε. Τεχνική – τεχνοτροπία i) Ãëþóóá Ç ãëþóóá ôçò ìåôÜöñáóçò åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ÷ùñßò éäéáéôåñüôçôåò Þ éäéùìáôéóìïýò. ii) ¾öïò Ôï ýöïò ôçò ìåôÜöñáóçò ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò åßíáé áðëü êáé ëéôü. ÕðÜñ÷ïõí áñêåôÜ ó÷Þìáôá ëüãïõ, ðïõ ÷áñßæïõí ãëáöõñüôçôá. Ùóôüóï ç ýðáñîç ðïëëþí äéáëüãùí êáèéóôÜ ôï ýöïò ôïõ áðïóðÜóìáôïò ãïñãü êáé ðñïóäßäåé æùíôÜíéá óôçí áöÞãçóç. iii) ÁöÞãçóç Ï áöçãçìáôéêüò ôñüðïò ðïõ õéïèåôåß ï óõããñáöÝáò åßíáé ç äéÞãçóç (Ýììåóç áöÞãçóç) óå ã´ ðñüóùðï, áðü Ýíáí «ðáíôïãíþóôç» áöçãçôÞ, ðïõ ãíùñßæåé ôéò ðñÜîåéò, ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôùí çñþùí, ìïëïíüôé ï ßäéïò äå óõììåôÝ÷åé óôá ãåãïíüôá. iv) Ó÷Þìáôá ëüãïõ ÌåôáöïñÝò: «ìçí ôóéãêïõíåýåóáé áõôÜ ðïõ îÝñåéò», «Üëëï ÷Ýñé ðïõ êñåìüôáí áðåéëçôéêÜ áðü ðÜíù ôïõ», «áöïý Ýðåóå óôá ÷Ýñéá ôïõ ¼ìïñöïõ Óìéè», «ìïõñìïýñéóå óõìðïíåôéêÜ», « áðüäåéîç ôçò áíèñþðéíçò êáëïóýíçò», «ðåñéåñãÜóôçêå êá÷ýðïðôá», «ôï áßìá ðïõ áíÜâëõæå áðü ôï ëáéìü», «Ýâáöå ôï ÷éüíé êüêêéíï», «ìáôùìÝíï ëåêÝ», «ôá ìÜôéá ôïõ Ýðáéîáí æùçñÜ», «ìõñéæüôáí êßíäõíï», «áêüñåóôç äßøá ãéá æùÞ», «âëáóôÞìçóå ÷ïíôñÜ». Ðáñïìïéþóåéò: «üðùò êïéôÜæåé ôï ëéïíôÜñé óôï êëïõâß», «óáí áããåëïýäé». ÐñïóùðïðïéÞóåéò: «Ï Áóðñïäüíôçò äõóêïëåýôçêå íá ðéóôÝøåé… êïéôþíôáò ôïõò åðßìïíá», «üôáí ôï áíèñþðéíï ÷Ýñé ðëçóßáóå óôï ëáéìü ôïõ», «Ï Áóðñïäüíôçò Ýãéíå êá÷ýðïðôïò…áêüñåóôç äßøá ãéá ôç æùÞ», «ðñÝðåé íá äþóïõìå ìéá åõêáéñßá ó’ áõôü ôï ìõáëü». Åéêüíåò: Ç åéêüíá ôïõ áãñéåìÝíïõ Áóðñïäüíôç, ç åéêüíá ôïõ Ìáô

437

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ

íá ðëçóéÜæåé ìå ìðáóôïýíé ôï æþï, ç åéêüíá ôçò óõìðëïêÞò ôùí äýï óêýëùí, ç åéêüíá ôïõ ðëçãùìÝíïõ óêõëéïý, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ãñõëßóìáôïò ôïõ óêýëïõ, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ ðíé÷ôïý åðéöùíÞìáôïò, ç ç÷çôéêÞ åéêüíá ôïõ Óêïô íá øéèõñßæåé ãëõêÜ ëüãéá óôïí Áóðñïäüíôç ê.Ü.

ΣΤ. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ó÷ïëéÜóôå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ï Áóðñïäüíôçò áíôéëáìâÜíåôáé ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí äýï áíèñþðùí. Ðïéá øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç áðïêáëýðôåé; Ïé äýï óýíôñïöïé, óôçí áðïôõ÷çìÝíç ôïõò ðñïóðÜèåéá íá åîçìåñþóïõí ôïí Áóðñïäüíôç, êáé åñ÷üìåíïé áíôéìÝôùðïé ìå ôçí åðéèåôéêüôçôÜ ôïõ, áíôéäñïýí ìå äéÜöïñïõò ôñüðïõò. ¸íáò áðü áõôïýò ôïõò ôñüðïõò åßíáé íá åðé÷åéñÞóïõí íá ôïí äáìÜóïõí ÷ñçóéìïðïéþíôáò ìðáóôïýíé Þ êáé ôá ÷Ýñéá ôïõò ãéá íá ôïí ÷áúäÝøïõí. Ï Áóðñïäüíôçò ðïõ óôï ðáñåëèüí Ý÷åé ãíùñßóåé ìüíï ôçí áðáíèñùðéÜ, ôç âÜíáõóç óõìðåñéöïñÜ êáé ôçí êáêïðïßçóç åê ìÝñïõò ôùí áíèñþðùí, áíôéäñÜ Üãñéá êáé ðñïóðáèåß íá áìõíèåß åðéôéèÝìåíïò. ¸÷åé ãíùñßóåé ôï óêëçñü ðñüóùðï ôçò äïõëåßáò êáé áðùèåß êÜèå ðñïóðÜèåéá ðïõ óôá ìÜôéá ôïõ öáíôÜæåé ðñïóðÜèåéá õðïäïýëùóçò. ¸íáò Üëëïò ôñüðïò áíôßäñáóçò ôùí äýï óõíôñüöùí åßíáé íá ôïí áöÞóïõí åëåýèåñï. Ï Áóðñïäüíôçò äåí ìðïñåß íá äéáíïçèåß üôé ïé Üíèñùðïé ìðïñåß íá Ý÷ïõí áãáèÝò ðñïóèÝóåéò êáé ôïõò áíôéìåôùðßæïõí êá÷ýðïðôá. Ðßóôåøå üôé ðßóù áð’ áõôÞí ôçí êßíçóç êñõâüôáí êÜðïéá äüëéá óêïðéìüôçôá êáé ãé’ áõôü Ýèåóå ôïí åáõôü ôïõ óå åðéöõëáêÞ ãéá åðßèåóç. ¼ëåò áõôÝò ïé óêÝøåéò äåß÷íïõí Ýíá âáèéÜ ðëçãùìÝíï æþï, ðïõ Ý÷åé ãíùñßóåé ìüíï ôçí êáêïìåôá÷åßñéóç êáé ôçí áðáíèñùðéÜ. Ôï ìüíï ðïõ Ý÷åé ìÜèåé ìÝ÷ñé ôþñá íá êÜíåé åßíáé íá åðéôßèåôáé êáé íá óêïôþíåé Üëëá óêõëéÜ. ¼óï ðéï Üãñéïò åßíáé, ôüóï ìåãáëýôåñç åðéâñÜâåõóç åéóðñÜôôåé áðü ôïõò áíèñþðïõò. Ç áãñéüôçôÜ ôïõ åßíáé ëïéðüí öõóéïëïãéêÞ áíôßäñáóç óôçí áãñéüôçôá ðïõ Ý÷åé Þäç åéóðñÜîåé.

438

2. Ðþò êñßíåôå ôçí üëç óõìðåñéöïñÜ ôùí äýï áíôñþí áðÝíáíôé óôï åîáãñéùìÝíï æþï; Óôçí áñ÷Þ ïé äýï óýíôñïöïé åßíáé âéáóôéêïß êáé áíõðïìïíïýí ãéá ôçí åîçìÝñùóç ôïõ Áóðñïäüíôç, ðïõ èåùñïýí üôé ìðïñåß íá óõìâåß áðü ôç ìßá óôéãìÞ óôçí Üëëç. ¼ôáí üìùò ìðáßíïõí óôç äéáäéêáóßá íá äåßîïõí õðïìïíÞ êáé åðéìïíÞ, íá áíáëïãéóôïýí ôçí Üó÷çìç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá âñßóêåôáé Þäç ï ëýêïò êáé íá áöïõãêñáóôïýí ôéò åðéèõìßåò ôïõ, ôüôå áñ÷ßæïõí ïõóéáóôéêÜ íá ôïí åîçìåñþíïõí. ¼ôáí ìðáßíïõí óôç äéáäéêáóßá íá áîéïðïéÞóïõí ôá

êáëÜ óôïé÷åßá ôïõ æþïõ, üðùò åßíáé ç íïçìïóýíç ôïõ, ôüôå ç åðéôõ÷ßá ôïõò åßíáé óßãïõñç. Óå êáíÝíá óçìåßï ôïõ êåéìÝíïõ äå äåß÷íïõí âÜíáõóç Þ óêëçñÞ óõìðåñéöïñÜ áðÝíáíôé óôïí Áóðñïäüíôç.

Τζακ Λόντον

3. Mðïñåßôå íá äþóåôå êÜðïéï Üëëï üíïìá óôï Üãñéï óêõëß; Ôï óêõëß èá ìðïñïýóå åðßóçò íá ïíïìÜæåôáé «Áôßèáóïò» Þ «ÁäÜìáóôïò». 4. ÐñïóðáèÞóôå íá öáíôáóôåßôå ôç óõíÝ÷åéá ôçò éóôïñßáò, ðåñéãñÜöïíôáò ôéò ó÷Ýóåéò ôïõ æþïõ ìå ôï Óêïô êáé ôï Ìáô, ýóôåñá áð’ üóá óõíÝâçóáí ìÝ÷ñé ôþñá. ÐáñáêÜôù ðáñáôßèåôáé ç ðñáãìáôéêÞ åîÝëéîç ôçò éóôïñßáò: ÓéãÜ óéãÜ ï Áóðñïäüíôçò õðåñíßêçóå ôçí å÷èñüôçôá êáé ôçí êá÷õðïøßá ôïõ êé Üñ÷éóå íá áðïëáìâÜíåé ôéò öñïíôßäåò ôïõ Ìáô êáé ôïõ Óêïô. Ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ ïé ðëçãÝò ôïõ ðáñåëèüíôïò Üñ÷éóáí íá óâÞíïõí êáé äÝ÷ôçêå ôåëéêÜ áðëü÷åñá ôï ìüíï ðñÜãìá ðïõ äßíåé íüçìá óôçí ýðáñîç: ôçí áãÜðç, áðü Ýíá èåü ðïõ áðïäåß÷ôçêå áëëéþôéêïò áðü ôïõò Üëëïõò. ÅðåéäÞ äåí áíÞêå îåêÜèáñá ïýôå óôï ãÝíïò ôùí ëýêùí ïýôå ó’ åêåßíï ôùí óêýëùí, ï Áóðñïäüíôçò Ýíá ðñÜãìá äåí ìðüñåóå íá îåðåñÜóåé ðïôÝ: ôï ãñýëéóìá. Ôï ãñýëéóìá Üñ÷éæå ìáæß ìå ôá ÷Üäéá êáé óõíå÷éæüôáí þóðïõ íá ôåëåéþóïõí. Ùóôüóï, åß÷å áëëÜîåé ôüíï. ¸íáò îÝíïò äå èá ìðïñïýóå íá êáôáëÜâåé ôç äéáöïñÜ· ãé’ áõôüí ôï ãñýëéóìá ôïõ Áóðñïäüíôç Þôáí åðßäåéîç ðñùôüãïíçò áãñéüôçôáò ðïõ ôïõ ôÝíôùíå ôá íåýñá êáé ôïõ ðÜãùíå ôï áßìá. Åß÷å óêëçñýíåé ôï ëáñýããé ôïõ Áóðñïäüíôç ôüóá ÷ñüíéá ìå ô’ Üãñéá ïõñëéá÷ôÜ, áöüôïõ, êïõôÜâé óôç öùëéÜ, Ýâãáëå ôçí ðñþôç ôïõ èõìùìÝíç êñáõãÞ, êáé ôþñá ðéá äåí ìðïñïýóáí ïé Þ÷ïé ðïõ Ýâãáéíáí áðü ìÝóá ôïõ íá ìáëáêþóïõí ãéá íá åêöñÜóïõí ôçí ôñõöåñüôçôá ðïõ Ýíéùèå. Ìá ï Ãïõßíôïí Óêïô, ìå ôçí áãÜðç êáé ôï åõáßóèçôï áõôß ôïõ, áíôéëáìâáíüôáí ôçí êáéíïýñãéá íüôá, ðïõ ôçí Ýðíéãå ç áãñéÜäá – ôç íüôá ðïõ Þôáí ìéá íýîç, Ýíá áíåðáßóèçôï ìïõñìïýñéóìá åõ÷áñßóôçóçò ðïõ äå ãéíüôáí áíôéëçðôü áðü êáíÝíáí Üëëï Üíèñùðï.

Ζ. Πρόσθετες ερωτήσεις για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου 1. Èåùñåßôå áäéêáéïëüãçôç ôç óôÜóç ôïõ Áóðñïäüíôç áðÝíáíôé óôïõò äýï óõíôñüöïõò. ÄéêáéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. 2. Ðïéï ôñüðï ðñïóÝããéóçò èá åðéëÝãáôå åóåßò êáé ãéáôß;

439

440

Περιεχόμενα

Ï Üíèñùðïò êáé ç öýóç – Ðüëç – ¾ðáéèñïò Ãåþñãéïò Äñïóßíçò, «ÈáëáóóéíÜ ôñáãïýäéá» ...........................................10 ÃéÜííçò Ñßôóïò, «Ôæéôæßêéá óôÞóáí ôï ÷ïñü» êáé ÏäõóóÝáò Åëýôçò, «ÊÜôù óôçò ìáñãáñßôáò ôï áëùíÜêé» .....15 ºôáëï Êáëâßíï, «ÌáíéôÜñéá óôçí ðüëç» ..........................................................23 ËáïãñáöéêÜ Ëáúêü ðáñáìýèé, «Ôï ðéï ãëõêü øùìß» .............................................................30 Áíôþíçò Ìüëëáò, «Ç ðåßíá ôïõ Êáñáãêéüæç» ............................................35 Äçìïôéêü ôñáãïýäé, «¾ðíå ìïõ êé ÝðáñÝ ìïõ ôï» ...................................40 Ìáñßá Éïñäáíßäïõ, «Ôá öáíôÜóìáôá» ..............................................................45 ÊïóìÜò Ðïëßôçò, «Ôá ôóåñêÝíéá» .........................................................................51 ÏéêïãåíåéáêÝò ó÷Ýóåéò ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò, «Ôçò ìÜíáò ìïõ» ............................................................58 ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò, «Ç åïñôÞ ôïõ ðáôñüò ìïõ» .......................................63 ËÜìðñïò Ðïñöýñáò, «Ôï óôåñíü ðáñáìýèé» ..............................................69 ËÝùí Ôïëóôüé, «Ï ðáððïýò êáé ôï åããïíÜêé» ............................................73 Æùñæ ÓáñÞ, «ÍéíÝô» .........................................................................................................78 Ôïýëá Ôßãêá, «Ôá ðñÜãìáôá óôñþíïõí ðåñéóóüôåñï» .......................85 ÈñçóêåõôéêÞ æùÞ ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò, «Óôçí Ðáíáãßá ôç ÓáëïíéêéÜ» .........94 Ê. Ð. ÊáâÜöçò, «ÄÝçóéò»..............................................................................................100 ÓôñÜôçò ÌõñéâÞëçò, «Ç ëéôáíåßá» .......................................................................104 ÊÜñïëïò Íôßêåíò, «ÐáñáìïíÞ ×ñéóôïõãÝííùí» ........................................110 ÐáíôåëÞò Êáëéüôóïò, «Ðáó÷áëéíÞ éóôïñßá» ................................................117

441

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ÅèíéêÞ æùÞ ÊëÝöôéêï ôñáãïýäé, «¸íáò áúôüò ðåñÞöáíïò» ...........................................124 ÃéÜííçò Âëá÷ïãéÜííçò, «Ç ¸îïäï» ......................................................................129 ÐáíôåëÞò ÐñåâåëÜêçò, «Ï Êñçôéêüò – Ç Ðïëéôåßá» ...............................135 Ãéþñãïò ÈåïôïêÜò, «ÁíÞìåñá ôçò 28çò Ïêôùâñßïõ 1940» ..............141 ÄçìÞôñçò ØáèÜò, «Ïé ðéôóéñßêïé» ........................................................................146 Êýðñïò ×ñõóÜíèçò, «17 ôïõ ÍïÝìâñç 1973 (×áñÜìáôá)» ..................151 Ðáëáéüôåñåò ìïñöÝò æùÞò Êþóôáò ÊñõóôÜëëçò, «Çëéïâáóßëåìá» .............................................................158 Íßêïò ÊáæáíôæÜêçò, «Ç ÍÝá ÐáéäáãùãéêÞ» ...................................................163 Íßêïò ÈÝìåëçò, «Ç áöÞãçóç ôïõ Áñ÷éìÜóôïñá» .....................................171 Åõãåíßá Öáêßíïõ, «Ç æùÞ óôç Óýìç» ..................................................................177 Íôßíïò Äçìüðïõëïò, «Ï Óáñëü êáé ôï áèÜíáôï íåñü» .......................183 ÔáîéäéùôéêÜ êåßìåíá ÍÜíïò Âáëáùñßôçò, «Ìå ðëïßï» ............................................................................190 Êþóôáò ÏõñÜíçò, «Ôï èÝëãçôñï ôçò Áíäáëïõóßáò» ...........................196 ÔáôéÜíá Ãêñßôóç-ÌéëëéÝî, «Ïäïéðïñéêü óôçí Éíäßá» ..............................202 Ôæùí Öþïõëò, «Êïéôþíôáò ôçí ÁèÞíá» ...........................................................209 Ìé÷Üëçò ÃêáíÜò, «ÃõÜëéíá ÃéÜííéíá» .................................................................215 Ç áðïäçìßá - Ï êáçìüò ôçò îåíéôéÜò - Ï åëëçíéóìüò Ýîù áðü ôá óýíïñá - Ôá ìéêñáóéáôéêÜ - Ïé ðñüóöõãåò ÉùÜííçò ÂçëáñÜò, «ÐïõëÜêé» ...................................................................................222 Ãéþñãïò ÈåïôïêÜò, «Ï Äçìïôéêüò ÊÞðïò ôïõ Ôáîéìéïý» ..................227 Äéäþ Óùôçñßïõ, «Ôáîßäé ÷ùñßò åðéóôñïöÞ» .................................................233 ÈáíÜóçò Âáëôéíüò, «Ç êáëÞ ìÝñá áð’ ôï ðñùß öáßíåôáé» ................239 Ìáñïýëá ÊëéÜöá, «Ï äñüìïò ãéá ôïí ÐáñÜäåéóï åßíáé ìáêñýò» ...................................................................................................................... 244

442

Áèëçôéóìüò

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ÊùóôÞò ÐáëáìÜò, «Ï Ïëõìðéáêüò ýìíïò» ....................................................250 ÐÝôñïò ×Üñçò, «Äñüìïò 100 ìÝôñùí» ..............................................................258 ÁããåëéêÞ ÂáñåëëÜ, «Ç íßêç ôïõ Óðýñïõ Ëïýç».........................................266 Ç áãÜðç ãéá ôïõò óõíáíèñþðïõò ìáò - Ïé öéëéêïß äåóìïß - Ç áãÜðç ÅéñÞíç ÌÜññá, «Ôá êüêêéíá ëïõóôñßíéá»........................................................276 Äçìïôéêü ôñáãïýäé, «Êüñç ðïõ ëÜìðåé» .........................................................283 Ëßôóá Øáñáýôç, «Ï ÊùíóôáíôÞò» .......................................................................289 ÃéÜííçò Ñßôóïò, «Ðñùéíü Üóôñï» ..........................................................................296 Áñãýñçò Åöôáëéþôçò, «ÁãÜðçò ëüãéá» ...........................................................303 ÏäõóóÝáò Åëýôçò, «¼ëá ôá ðÞñå ôï êáëïêáßñé» ....................................310 ¼óêáñ ÏõÜéëíô, «Ï ðéóôüò ößëïò» ......................................................................315 Ìéìßêá ÊñáíÜêç, «¸íá ôüðé ÷ñùìáôéóôü» ......................................................324 Ç âéïðÜëç - Ôï áãùíéóôéêü ðíåýìá ôïõ áíèñþðïõ Ëáúêü ðáñáìýèé, «Ï öôù÷üò êáé ôá ãñüóéá» ..............................................334 ÔÝëëïò ¢ãñáò, «Ôï îáíèü ðáéäß» êáé Íéêçöüñïò ÂñåôôÜêïò, «Ôï ðáéäß ìå ôá óðßñôá» ...........................340 ¢íôïí ÔóÝ÷ùö, «Ï ÂÜíêáò» .....................................................................................349 Ìáñßá Ðõëéþôïõ, «Ëåþíç»..........................................................................................356 ÐñïâëÞìáôá ôçò óýã÷ñïíçò æùÞò Áíôþíçò ÓáìáñÜêçò, «Ãñáöåßïí éäåþí» .........................................................364 Ëïõßò Óåðïýëâåäá, «Ôï ìáýñï êýìá» ...............................................................371 Êñßôùí Áèáíáóïýëçò, «ÐáñÜðïíï óêýëïõ» ................................................380 ÅëÝíç Óáñáíôßôç, «¼ðùò ôá âëÝðåé êáíåßò...» ............................................385 Ïé ößëïé ìáò ôá æþá ÁíäñÝáò Êáñêáâßôóáò, «Ôï ìÞíõìá ôçò ìÜíáò» ......................................396 Ãñçãüñéïò Îåíüðïõëïò, «Ç ãÜôá ôïõ ðáðÜ» ..............................................405

443

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Çëßáò ÂåíÝæçò, «Ç ÄÜöíç».........................................................................................411 ËéëÞ ÆùãñÜöïõ, «Óôñßãêëá êáé êáëëïíÞ» .....................................................420 Ãéþñãïò Óêáìðáñäþíçò, «Ç Âáããåëéþ-äåí-åßóáé-åíôÜîåé» ..............427 Ôæáê Ëüíôïí, «Ï áäÜìáóôïò» .................................................................................433

444