Microsoft Word - !!!1caccess09konacno!!!

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

I.1 BAZE PODATAKA U ACCESS-U (osnovne karakteristike) ACCESS (engl. Access - pristup) je jedan od aplikativnih programa iz Microsoft programskog paketa Office, kojem pripadaju još i Word, Excel, Internet Explorer, Power Point, Outlook,…, između kojih postoji potpuna kompatibilnost. Access je namijenjen za poslove kreiranja i upravljanja bazama podataka (engl. Database, skraćenica DB). Microsoft ACCESS je sistem za upravljanje relacionim bazama podataka (Relational Database Management System - RDBMS).

Baza podataka je skup informacija o određenoj temi, odnosno sistemu. Temu, odnosno sistem čine određeni subjekti i procesi. To su entiteti baze podataka. Podaci u okviru DB nisu raspoređeni haotično, nego su grupisani po entitetima. Svaki entitet sa sobom nosi određene vrste podataka, koji ga karakterišu. To su atributi entiteta. Skladištenje (čuvanje) podataka vrši se u tabelama. U relacionim DB, a Access je upravo sistem za upravljane relacionim bazama podataka, to je obično više tabela koje nose podatke o entitetima DB. Tabele su međusobno povezane i funkcionišu kao cjelina. Relacioni model DB, omogućava maksimalnu fleksibilnost i ekonomičnost u čuvanju i korišćenju podataka. Primjeri DB: 1. DB Studije 2. DB Biblioteka ENTITETI: 1. U DB Studije: - Studenti - Predmeti - Indeksi - Nastavnici - ... 2. U DB Biblioteka: - Čitaoci - Knjige - Autori - Izdavači - Iznajmljivanje -1-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

- ... ATRIBUTI entiteta u DB Studije: 1. Za entitet Studenti: - Ime - Prezime - Ime oca - Adresa stanovanja - Grad - Poštanski broj - Email - Datum rođenja - Godina upisa - Evidencioni broj - Broj indeksa - ... 2. Za entitet Predmeti: - Naziv predmeta - Studijski program - Godina studija - Semestar - ECTS krediti - Nastavnik - Program - Način polaganje - ... 3. Za entitet Nastavnici: - Ime - Prezime - Zvanje - Broj kabineta - Radna biografija - Email - ... 4. Za entitet Indeksi: - Student - Predmet - Datum polaganja - Ocjena - ... ATRIBUTI entiteta u DB Biblioteka: 1. Za entitet Knjige: - Inventarski broj knjige - Naziv knjige - Autor -2-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

- Izdavač - Godina izdavanja - Žanr - ... 2. Za entitet Čitaoci: - Broj članske karte - Ime - Prezime - Ime oca - Broj telefona - Adresa stanovanja - Grad - Poštanski broj - Email - Napomena - ... 2. Za entitet Autori: - Ime - Prezime - Pseudoniom - Državljanstvo (nacionalnost) - Biografija - Fotografija - ... 3. Za entitet Izdavači: - Naziv - Adresa - Grad - Poštanski broj - Kontakt telefon - Email - Sajt - Aktivan - Spisak literature - ... 4. Za entitet Iznajmljivanje: - Knjiga - Čitalac - Datum izdavanja - Datum vraćanja - ... Napomena: Informacije o entitetima se smještaju u tabelama. Za svaki entitet se formira posebna tabela. Entitet čini mnoštvo subjekata, npr. studenata. Atributima se određuju karakteristični podaci za sve subjekte entiteta. -3-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

U tabeli svaki subjekat mora biti jednoznačno određen, što podrazumijeva postojanje vrste podatka, odnosno atributa koji to omogućava. Polje jedinstvenih vrijednosti definiše se kao polje primarnog ključa (Primary Key). Na osnovu te vrste podatka, odnosno preko polja primarnog ključa vrši se povezivanje tabela. U predhodnim primjerima, svi entiteti ne sadrže atribute (polja) koji bi se mogli odabrati za polje primarnog ključa. Oni postoj npr. kod entiteta: • Studenti - Broj indeksa • Čitaoci - Broj članske karte • Knjige - Inventarski broj knjge. Za ostale entitete, u daljem postupku kreiranja tabela ih treba obavezno identifikovati i postaviti.

Baza podataka u Access-u se sastoji od skupa : - tabela (Tables), - upita (Queries), - formi ili obrazaca (Forms), - izvještaja (Reports), - web stranica (Pages), - makro naredbi (Macros) i - programskih modula u Visual Basicu (Module). Tabele, upiti, forme (obasci), izvještaji, stranice, makroi i moduli su objekti Access DB. Objekti (Objects) su programska sredstva za upravljanje bazama podataka.

Objekti Access DB 1. TABELE (Tables) su objekti za programski uređeno pamćenje (čuvanje skladištenje) podataka. Za svaku tabelu se definiše ime (npr."Studenti") koje se pojavljuje u naslovnoj liniji prozora tabele (slika I.1). Ime se uobičajeno podudara sa nazivom entiteta, čime se automatski prepoznaju podaci koji će biti smješteni u tu tabelu. Skladištenje podataka u Access tabelama je organizovano po: - vrstama ili redovima (zapisi tabele) i - kolonama (polja tabele). Zapis (Record) čine svi podaci o jednom subjektu tabele. Polje (Field) čine podaci iste vrste za sve subjekte tabele (atributi entiteta). -4-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Ime tabele

Polja

Zapisi

Nazivi polja

Sl.I.1

Svako polje može da sadrži samo unaprijed određen tip podatka (Data Type: tekst, broj, datum i dr.) i ima zadata svojstva (Field Properties: veličinu, format, i dr.). Svako polje ima ime. Ime polja opisuje vrsta podataka u polju. Presjek reda i kolone određuje jedan podatak i naziva se vrijednost (Value). Sva polja sa podacima o jednom subjektu tabele nalaze se unutar jednog zapisa. U tabeli mora postojati polje čija je vrijednost jedinstvena, različita, za svaki zapis. Takvo polje, koje jednoznačno određuje zapise, odabira se za polje primarnog ključa (Primary Key) tabele. U primjeru tabele "Studenti" zapisi su jednoznačno određeni (adresirani) podatkom iz prvog polja, a to je broj indeksa. Taj podatak se pojavljuje samo u tom polju tog zapisa. Ne može se pojaviti ni u jednom drugom zapisu Ponekad je potrebno više od jednog polja da bismo odredili jedinstvenu vrijednost. Tada je i primarni ključ tabele (adresa zapisa) određen sa tim poljima koja definišu jedinstvenu vrijednost. 2. OBRASCI ili FORME (Forms) služe za unos novih podataka, kao i pregledanje i izmjene postojećih podataka. Poseban vid obrazaca su komandne table (Switchboard), specifični obrasci prilagođeni korisniku za što jednostavnije upravljanje bazom podataka. 3. UPITI (Queries) su programska sredstva za pretraživanje baze, izdvajanje (selekciju) podataka na osnovu zadatih kriterijuma, obrada podataka i izvođenje drugih operacija nad podacima. -5-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Osnovna uloga upita je pripremanje podataka za izvještaje, ali isto tako, upitima se vrši izbor obrazaca koji će se pojavljivati na ekranu, a takođe se koriste i u procedurama za promjenu, brisanje ili dodavanje novih zapisa u tabelama. 4. IZVJEŠTAJI (Reports) su krajnji cilj rada na bazama podataka, jer omogućavaju korisniku da koristi potrebne informacije iz baze. Izvještaji se kreiraju za prikazivanje u štampanoj formi, a javljaju se, najčešće, kao uređene liste ili tabele sa podacima, računi za izvršene usluge, naljepnice sa adresom za poštanske pošiljke i sl. Posebna pažnja se mora posvetiti dizajniranju izvještaja. 5. STRANICE (Pages) su objekti Access DB koji omogućavaju korisniku da komunicira i upravlja bazama podataka posredstvom Intraneta (lokalne regionalne računarske mreže svoje kompanije), odnosno Interneta (globalne računarske mreže). Stranice za pristup podacima se smještaju na disku kao odvojene datoteke, izvan datoteke u kojoj je pripadna Access baza podataka. U okviru baze se obično izvode prečice za pristup stranicama U okviru stranica su obrasci i izvještaji napravljeni kao HTML dokumenti koji su neposredno na raspolaganju WEB čitačima (Windows Explorer 5.0 ili novije verzije čitača). 6. MAKROI (Macros) obezbjeđuju automatsko izvršavanje poslova (akcija) koji se često ponavljaju. Makroi se prave kao jednostavni programi u vidu zapisa niza komandi koje se, aktiviranjem makroa, izvršavaju po redosledu kako su zapisane. 7. MODULI (Modules), kao i makroi, omogućavaju automatizaciju i prilagođavanje Access-a korisniku. Međutim, za razliku od makroa, moduli omogućavaju precizniju kontrolu nad preduzetim akcijama, ali zahtijevaju poznavanje programiranja u Visual Basic-u. Napomena: Svaka kreirana Access DB je jedna datoteka. Objekti DB koji se kreiraju smještaju se unutar datoteke baze podataka. Oni, dakle, nisu samostalne datoteke (kao u DOS-u) već uskladišteni objekti unutar datoteke Access DB. Početna veličina datoteke baze podataka je oko 100 KB i raste sa svakim novim objektom (tabelom, upitom, formom, izvještajem, makroom i modulom) koji se kreira. Unošenje podataka u Access DB dalje povećava njenu veličinu. Kako se u postupcima kreiranja, unošenja podataka i ažuriranja baze podataka obično vrše izmjene i brisanja objekata i podataka, treba vršiti periodično sažimanje baze podataka. Time se smanjuje veličina, odnosno zauzeti prostor na disku računara. Naime, dok se dodaju i brišu vrijednosti podataka, zapisi, tabele, makroi i ostali objekti u bazu podataka, prostor na disku koji su predhodno zauzimali izbrisani podaci i objekti ostaje "zarobljen". -6-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Sažimanjem se reorganizuje prostor koji zauzima Access baza podataka i "zarobljeni" prostor oslobađa. Sažimanje se realizuje sa Menubar-a prozora baze podataka, procedurom:

• (LTM-1x) Tools  Database Utilities
Compact and Repair Database 

I.2 STARTOVANJE ACCESS-A Startovanje (pokretanje) Access-a može se ostvariti na više načina. 1. Startovanje direktnim aktiviranjem programske datoteke MSACCESS koja je smještena u podfolderu diska [C:] Sa Desktop-a: • (LTM-2x) My Computer  C: Program Files Microsoft Office Office  MSACCESS  ⇒ Prozor Microsoft Access sa Getting Started menijem na desnoj strani ekrana (slika I. 2). 2. Startovanje iz Windows-ovog menija Start Kada se instalira Access pod Windows-om, on automatski dodaje Access u grupu programa koji se pokreću iz menija Start, poznatom procedurom: Sa Taskbar-a: • (LTM-1x) Start  All Programs ► Microsoft Office ► Microsoft Office Access 2003  ⇒ Prozor Microsoft Access sa Getting Started menijem na desnoj strani ekrana (slika I.2). 3. Preko ikonice-prečice "Microsoft Access" na Windows Destop-u MS Access je najjednostavnije pokrenuti direktno sa Desktopa. U tu svrhu je potrebno predhodno na Desktop izvesti Access programsku komandu za startovanje: ikonicu-prečicu (Shortcut) "Microsoft Access", a što se može izvesti nekom od sljedećih procedura: Sa Desktop-a: • (LTM-2x) My Computer C: Program Files Microsoft Office Office  (DTM-1x) MSACCESS  Send To ► (LTM-1x) Desktop (Create Shortcut)  ⇒ na Desktop-u

-7-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Sa Taskbar-a: • (LTM-1x) Start  All Programs ► Microsoft Office ► (DTM-1x) Microsoft Office Access 2003  Send To ► (LTM-1x) Desktop (Create Shortcut)  ⇒ na Desktop-u

Izvedena ikonica-prečica "Microsoft Access" na Desktop-u omogućava najjednostavnije startovanje Access-a: Sa Desktop-a: • (LTM-2x)  ⇒ Prozor Microsoft Access sa Getting Started menijem na desnoj strani ekrana (slika I.2). 4. Preko ikonice-prečice "Microsoft Access" na Taskbar-u Ikonica-prečica "Microsoft Access" se može izvesti i na Taskbar: • Prevlačenjem ikonice "Microsoft Access" sa Desktop-a na Taskbar . Izvedena ikonica-prečica "Microsoft Access" na Taskbar-u omogućava jednostavno startovanje Access-a: Sa Taskbara-a: • (LTM-1x)  ⇒ Prozor Microsoft Access sa Getting Started menijem na desnoj strani ekrana (slika I.2).

I.3 PROZOR Microsoft Access SA Getting Started MENIJEM Nakon uspješnog startovanja Access-a na ekranu se prikazuje prozor Microsoft Access sa Getting Started menijem (slika I.2). Getting Started meni u opcji Open omogućava: 1. Direktno otvaranje DB sa kojima se predhodno radilo: • (LTM-1x) na ime DB koje je prikazano  -8-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

2. Otvaranje DBOX-a Open koji nam dalje omogućava otvaranje bilo koje postojeće DB: • (LTM-1x)  3. Kreiranje nove DB:  • (LTM-1x) Naslovna linija (Titlebar)

Linija menija (Menubar) Paleta sa alatkama (Toolbar) Kontrolna dugmad (za minimizovanje, za vraćanje na prvobitnu veličinu, za zatvaranje)

Sl.I.2 Statusna linija (Statusbar) Linija poslova (Taskbar)

I.3. KREIRANJE NOVE BAZE PODATAKA Korišćenjem velikih mogućnosti objekata, Access DB se mogu kreirati kao moćne aplikacije. Kada se pravi Access aplikacija, prvi korak uvijek mora biti analiza i struktuiranje, odnosno izrada projekta DB na papiru, nakon čega slijedi kreiranje, odnosno postavljanje Access DB (aplikacije) na računaru.

Analiza i struktuiranje DB predstavlja postupak:

• detaljne analize teme, odnosno sistema za koji se postavlja DB, -9-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

• prepoznavanje i analiza svih subjekata i procesa (entiteta DB) koji u njemu učestvuju, • sagledavanje veza između entiteta, • prepoznavanje svih informacija koje opisuju i karakterišu subjekte i procese (atributi entiteta) • analiza podataka, • prepoznavanje informacija, odnosno izvještaja koje DB mora da pruži, • formatiranje oblika izvještaja, • sprovođenje niza drugih analiza koje treba da doprinesu funkcionalnosti aplikacje. Nakon sprovedene analize i struktuiranja DB, odnosno izrade projekat DB, može se pristupiti kreiranju nove DB u Access-u.

Kreiranje nove Access DB (aplikacije) Za kreiranje nove baze podataka Access nam pruža dvije mogućnosti: 1. Kreiranje DB pomoću čarobnjaka (Database Wizard), 2. Neposredno kreiranje DB (kreiranje prazne DB)

1. Kreiranje DB pomoću čarobnjaka (Database Wizard): U prozoru Microsoft Access sa Getting Started menijem, odabiramo opciju za kreiranje nove DB:  • (LTM-1x ) ⇒ Prozor Microsoft Access sa New File menijem na desnoj strani ekrana (slika I.3).

Sl.I.3

U New File meniju, ispod Templates, odabiramo opciju: • (LTM-1x)  ⇒ DBOX Templates sa dvije kartice: General i Database. Otvaramo karticu Database (LTM-1x) i iz njenog sadržaja odabiramo odgovarajuću DB, npr. DB "Contact Management" : • (LTM-1x) Contact Management  OK , ili • (LTM-2x) Contact Management  -10-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

⇒ DBOX File New Database. U okviru DBOX-a File New Database: U polju padajuće liste Save In: možemo izabrati drugačiju lokaciju za novu DB, ako hoćemo da je snimimo u neki drugi folder u odnosu na standardni ([C:]\My Document). • (LTM-1x) u polje File name: se upisuje ime DB, npr. Evidencija kontakata (ili zadržava predloženo, pr. Contact Management)  Create  ⇒ DBOX Database Wizard. Ovim je završen prvi korak u kreiranju nove DB pomoću čarobnjaka. Njime je aktiviran čarobnjak Database Wizard koji dalje u nizu koraka (više DBOX-ova Database Wizard) kreira sve objekte (tabele, obrasce, izvještaje...) kao i komandnu tablu (komandne table) nove DB. Kreirana DB je snimljena u izabranom folderu i može se koristiti otvaranjem fajla zadatog naziva, odnosno imena kreirane DB, pr. "Evidencija kontakata". Slijedi unošenje podataka i štampanje izvještaja po potrebi. Napomena: Access nudi mnoštvo automatizovanih programa - čarobnjaka (Wizards) koji pomažu postavljanje novih DB, tabela, obrazaca, stranica za pristup podacima, izvještaja, upita i dr. U okviru Access programskog sistema razvijeno je preko 100 Wizards programa, napisanih na jeziku Visual Basic (VBA - Visual Basic for Applications), i to: - Za baze podataka (Database Wizards) - Za pojedine objekte DB (Table Wizard, Query Wizard, Form Wizard, Report Wizard, i dr.) - Za podešavanje svojstava polja u tabelama (Input Mask Wizard - program "čarobnjak" za ulaznu masku i sl.) - Za postavljanje kontrolnih objekata na obrasce i izvještaje i dr. U Access-u 2000 i 2003 na raspolaganju je 10 Database Wizard programa (DB čarobnjaka) za sljedeće DB: 1. Asset Tracking (Praćenje osnovnih sredstava):DB informacija o poslovanju preduzeća. 2. Contact Management (Evidentiranje poslovnih kontakata): DB informacija o poslovnim kontaktima, telefonskim pozivima i automatsko pozivanje pomoću modema računara. 3. Event Management (Praćenje važnih događaja): DB administrativnih podataka o poslovnim događajima, kao što su seminari, kursevi, sastanci, koncerti i sl. 4. Expenses (Troškovi): DB izvještaja o troškovima zaposlenih. 5. Inventory Control (Upravljanje zalihama): DB informacija o zalihama proizvoda preduzeća. 6. Ledger (Glavna knjiga): DB održavanja naloga i informacija o transakcijama po nalozima. -11-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

7. Order Entry (Evidencija porudžbina): DB informacija o porudžbinama, sa podacima o kupcima, proizvodima, narudžbinama, plačanju i porezu. 8. Resourse Scheduling (Upravljanje resursima): DB informacija za planiranje upotrebe resursa preduzeća, kao što su sale za sastanke, službeni automobili, projektori, avioni i druga oprema, i o dodjeli resursa korisnicima. 9. Service call Management (Evidentiranje obavljenih usluga): DB u servisnim kompanijama za evidentiranje obavljenih usluga sa podacima o potražiocima usluga (kupcima), izvršiocima usluga (zaposlenim), radnim nalozima, fakturama, plaćanjima idr. 10. Time and Billing (Fakturisano vrijeme): DB za upravljanje poslovanjem konsultanata, advokata i drugih poslovnih ljudi koji svoj rad naplaćuju po satu. Napomena: Postupak kreranja DB preko čarabnaka-Database Wizard je svrsishodno primijeniti samo ako kreiramo DB na temu za koju u okviru Accessa postoji izrađen Templates. Na primjer, DB "Evidencija kontakata" možemo kreirati postupkom Database Wizard koristeći gotovi DB "Contact Management ". I tada, postupak prevođenja i prilagođavanja DB za naše uslove može biti veoma komplikovan i često teži nego ako primijenimo postupak neposrednog (direktnog) kreiranja DB.

2. Neposredno kreiranje DB (kreiranje prazne DB) U prozoru Microsoft Access sa Getting Started menijem, odabiramo opciju za kreiranje nove DB: • (LTM-1x )  ⇒ Prozor Microsoft Access sa New File menijem na desnoj strani ekrana (slika I.2)  u kojem, ispod New, odabiramo opciju: • (LTM-1x) ⇒ DBOX File New Database (slika I.4).

Sl.I.4

DBOX File New Database nam omogućava da: 1. izaberemo lokaciju (zadržimo predloženu), 2. damo ime (zadržimo predloženo) i 3. postavimo datoteku (praznu) nove DB.

1. Lociranje nove DB vrši se preko polja padajuće liste Save In: . -12-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

- Access obično predlaže snimanje nove DB u folder My Document: Save In: My Document ▼. - Za snimanje DB u neki drugi folder, treba iz padajuće liste Save In: izabrati stavku tog foldera. - Po potrebi, može se uz pomoć alatke Create New Folder sa pripadnog Toolbar-a, unutar izabranog foldera (obično My Document) otvoriti novi (pod)folder u koji će se snimiti nova DB: • (LTM-1x)  ⇒ DBOX New Folder: • (LTM-1x) u polje Name: upisuje se ime (pod)foldera, npr. Access OK  2. Davanje imena novoj DB vrši se upisivanjem (ili zadržavanjem predloženog) imena u tekst polje File name:, npr: • (LTM-1x) u polje File name: upisuje se ime nove DB, npr. SPR  3. Nakon izbora lokacije i davanja imena novoj DB, za kreiranje datoteke nove DB aktiviramo komandu Create: • (LTM-1x) Create  ⇒ Glavni prozor DB - Prozor Database Ovim je završen prvi korak neposrednog kreiranja DB, u kojem je kreirana prazna datoteka nove DB. U okviru otvorenog glavnog prozora DB (prozor Database), dalje slijedi niz koraka kreiranja nove DB, odnosno aplikacije:

Kreiranje tabela Povezivanje tabela Kreiranje upita Kreiranje obrazaca za unos i pregled podataka Kreiranje izvještaja Pretvaranje DB u funkcionalnu i korisniku prilagođenu aplikaciju (kreiranje komandne table, odnosno komandnih tabli, kreiranje makroa, kreiranje modula, povezivanje sa internetom, odnosno kreiranje stranica,...) - Postavljanje i zaštita Aplikacije - Testiranje Aplikacije -

-13-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

- Korisnička primjena Aplikacije (registracija, unos podataka, pregled podataka, štampanje izvještaja,...) Imena datoteka baza podataka treba da zadovoljavaju sljedeća pravila: - Ime DB može da ima najviše 255 znakova. - Ime DB može da sadrži razmake, ali treba izbjegavati korišćenje specijalnih znakova kao što su: zvjezdica, tačka zarez, zarez i dr. - Access bazama podataka pridružuje ekstenziju .MDB

I.4. GLAVNI PROZOR BAZE PODATAKA - PROZOR Database (slika I.5) Sve akcije kreiranja, modifikovanja, odnosno sve komande stručnih lica za DB (projektanata, kreatora-dizajnera, administratora) polaze iz prozora Database. Prozor Database je upravljačko mjesto DB. Na slici I.5 je prikazan Microsoft Access prozor sa prozorom Database za novokreiranu (praznu) datoteku DB "SPR".

"Objects meni "

Paleta sa alatkama: "Open" "Design" "New" "Delete" "Views" (4)

Radna površina prozora

Sl.I.5

-14-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Naslovna linija prozora Microsoft Access je standardna, a Menubar i Toolbars odgovaraju otvorenom sadržaju prozora Database. Ime otvorene DB uvijek se pojavljuje u naslovnoj liniji prozora Database, konkretno SPR: Database (slika I.5). Prozor Database ima tri osnovna dijela: 1. Objects meni; 2. Paleta sa alatkama i 3. Radna površ. 1. Objects meni omogućava izbor vrste objekta. Sadrži sedam opcija (komandnih dugmadi) pomoću kojih biramo (LTM-1x) vrstu objekata koji želimo da kreiramo, koristimo ili modifikujemo: Tabele (Tables) Upiti (Queries) Obrasci (Forms) Izvještaji (Reports) Stranice (Pages) Makroi (Macros) Moduli (Modules). Na primjer, ako želimo da radimo sa tabelama iz Objects menija odaberemo opciju Tables:  • (LTM-1x) ⇒ Mogućnost kreiranja nove tabele ili rada sa postojećim tabelama čiji spisak se pojavljuje u okviru radne površine prozora Database. Napomena: U prozoru Database prikazanom na slici I.5 mogu se samo kreirati nove tabele, odnosno novi objekti, jer je to Database prozor prazne DB u kojoj nije još kreirana ni jedna tabela, odnosno ni jedan objekat.

Analogno, ako želimo da radimo sa nekim drugim objektom, iz menija Objects odaberemo opciju tog objekta. 2. Paleta sa alatkama sadrži komandnu dugmad (alatke) za rad sa objektima DB: Open (otvaranje) - otvara postojeći objekat (Datasheet View za tabele i upite, Form View za obrasce) -15-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Design (oblikovanje) - otvara postojeći objekat u prikazu za oblikovanje ili dizajniranje (Design View), a koji omogućava struktuiranje i promjenu strukture objekta. New (novi) - pravljenje novog objekta. Sadržaj palete sa alatkama se u odnosu na ove tri alatke mijenja u zavisnosti od izabrane vrste objekta. Isti je kod tabela, upita, obrazaca i stranica (Open, Design, New). Kod izvještaja umjesto Open imamo Preview (pregledanje) - za Print Preview prikaz izvještaja, a kod makroa i modula Run (izvršavanje) - za izvršavanje. Preostale alatke se pojavljuju kod svih objekata: Delete (brisanje) - briše selektovani objekat. Napomena: Alatka Undo Delete, odnosno opcija Undo Delete u Edit meniju Accessovog prozora aktivna je samo kod tabela i obrazaca, pa pri brisanju objekata treba biti oprezan;

Oblik u kome se prikazuje lista objekata izabrane vrste bira se preko više opcija alatke View: Large Icons - Uz ime objekta prikazuje se velika ikona (po vrstamakolonama); Small Icons - Uz ime objekta prikazuje se mala ikonica (po vrstamakolonama); List - Daje listu objekata (po kolonama), sa imenom objekta pored male ikonice; Details - Pored ikonice prikazuje ime objekta, opis, datum modifikacije, datum kreiranja ,... 3. Radna površina prozora Database je bijeli dio (okno) prozora. Po difoltu, na početku radne površine data je ponuda komandi-prečica (sa znakom ključa) za izbor jednog od načina za pravljenje novog objekta (New object shortcuts). Npr., ako smo odabrali objekat Tables to su komande za: - Pravljenje tabele u Design prikazu (Create table in design view); - Pravljenje tabele pomoću čarobnjaka (Create table by using wizard); - Pravljenje tabele neposrednim unošenjem podataka (Create table by entering data). Ove komande se mogu izostaviti ako se poništi čekiranje opcije New object shortcuts u meniju Tools/Options/View: Sa Menubar-a prozora Microsoft Access: -16-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

• (LTM-1x) Tools  Options kartica View  rasčekirati New object shortcuts Aply OK  ⇒ Prozor Database čija radna površina ne sadrži prečice za izbor načina pravljenja objekta (prazan prozor Database ako se otvara nova DB – kao na slici I.5, ili prozor Database sa listom postojećih objekata izabrane vrste, ako se otvara postojeća-kreirana DB) . Preporučujemo da se komande-prečice sa ključem izostave (što je urađeno u prikazu prozora na slici I.5), jer praktično otežavaju da se jasno i precizno razgraniče tri osnovne grupe komandi nad objektima DB: - otvaranje postojećeg objekta (Open), - otvaranje postojećeg objekta u prikazu za oblikovanje (Design), radi pregleda ili modifikovanja objekta, - pravljenje novog objekta (New). Ispod komandi sa ključem prikazuje se meni-lista postojećih objekata izabrane vrste Ako se komande sa ključem izostave, radna površina prozora Database nove DB je prazna (kao na slici I.5), a na radnoj površini postojeće-kreirane DB prikazuje se lista kreiranih objekata izabrane vrste.

I.5. SHORTCUT MENIJI U PROZORU Database Access nudi više menija sa prečicama koji se dobijaju preko desnog tastera miša (DTMx1). Uobičajeni naziv za ovu vrstu menija je MENI PREČICA, odnosno SHORTCUT MENI (skraćeno SHMENI), a prikladni su i nazivi brzi meni ili priručni meni. SHMENI omogućava brzo izvršavanje najčešće korišćenih komandi, bez pretraživanja po Menubar-u ili Toolbar-u. U prozoru Database mogu se otvoriti (DTMx1) tri oblika SHMENI-ja: - sa selektovanog objekta DB, - unutar radne površine (bijela površina) prozora DB i - na okvir (siva površina) prozora DB. SHMENI (DTMx1) na selektovanu tabelu sadrži komande: Open - Otvaranje objekta u Datasheet prikazu; Design View - Otvaranje objekta u prikazu za oblikovanje, radi pregledanja, modifikovaja ili promjene strukture objekta; -17-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Print - Štampanje naznačenog objekta; Print Preview - Pregled prije štampanja; Cut - Isjecanje; Copy - Kopiranje Save As - Pravljenje kopije objekta, sa mogućnošću prevođenja npr. tabela u obrasce i izvještaje i sl; Export - Izvoz objekta u drugu Access-ovu DB ili u datoteku drugog programa; Send To ► Mail Recipient (as Attachment ) - Pridruživanje tekućeg objekta pošiljci e-mail; Add to Group ►Favorites - Pridruživanje objekta grupi Favorites ili New Group - novoformiranoj grupi; Create Shortcut - Pravljenje prečice komande za otvaranje datog objekta sa lokacije gdje je smještena pripadna DB; Delete - Brisanje naznačenog objekta ; Rename - Promjena imena objekta; Properties - Uvid u svojstva objekta. U okviru drugih SHMENI-ja prozora Database, pojavljuju se još i komande: Import - Uvoz nekog od objekata (tabele, upiti i dr. ); Link Tables - Povezivanje sa nekom od tabela iz druge Access DB ili drugog programskog ambijenta (MS Excel, dBASE 5 i sl.); Relationships – Otvaranje prozora za povezivanje tabela i pregled tabelarne strukture pripadne baze podataka; Visual Basic Editor - ulaz Visual Basic editor jeziku (za module) i dr.

I.6. Rad sa objektima DB u prozoru Database U okviru prozora Database, možemo, pored prostog otvaranja objekata, da nad neotvorenim postojećim objektima DB obavljamo i niz drugih poslova: štampanje, prikazivanje prije štampanja, brisanje, preimenovanje, kopiranje, importovanje, eksportovanje i dr.: 1. Brisanje objekta, npr. tabele "tblKnjige", moguće je na više načina: Preko tastature: • (LTM-1x) Objects Tables  tabela "tblKnjige"  (taster) Delete  Preko Menubar-a prozora Microsoft Access: • (LTM-1x) Objects Tables  tabela "tblKnjige"  Menudar Edit  Delete  Preko Toolbar-a prozora Database: -18-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

• (LTM-1x) Objects Tables  tabela "tblKnjige"  Toolbar  Preko SHMENI-ja: SHMENI (LTM• (LTM-1x) Objects Tables (DTMx1) tabela "tblKnjige" 1x) Delete  ⇒ DBOX Do you want to delete the table tblKnjige: • (LTM-1x) Yes  Pri brisanju tabele koja je povezana sa drugom(im) tabelom(ama) DB (tabela iz Relationships) nakon aktiviranja komande Delete i potvrdnog odgovora na pitanje Do you want to delete the table "Ime tabele", slijedi pitanje Do yo want Microsoft Access to delete the relationsheep now. Potvrdnim odgovorom ((LTM1x) Yes ) briše se veza ove tabele sa drugom(im) tabelom(ama) i sama tabela. Ako se predomislimo, nakon brisanja, tabelu možemo povratiti: Sa Menubar-a prozora Microsoft Access: • (LTM-1x) Edit  Undo Delete , ili sa Toolbar-a prozora Microsoft Access:  • (LTM-1x) Napomena: Pri brisanju objekata treba biti izuzetno obazriv, jer komanda Undo Delete nije raspoloživa kod svih objekata (standardno samo kod tabela i upita).

2. Preimenovanje objekta (promjena imena objekta), npr. imena tabele "Knjige" u "tblKnjige ": Preko Menubar-a prozora Microsoft Access: • (LTM-1x) Objects Tables  tabela "Knjige"  Edit  Rename (upisuje se novo ime tabele) "tblKnjige" tipka Enter , ili preko SHMENI-ja prozora Database: • (LTM-1x) Objects Tables (DTMx1) tabela "Knjige SHMENI (LTM-1x) Rename (upisuje se novo ime tabele) "tblKnjige" tipka Enter  Nakon preimenovanja objekta, za povratak na staro ime na raspolaganju je komanda Undo Rename u okviru menija Edit ili alatka Undo na Toolbar-u prozora Microsoft Access. 3. Kopiranje objekta u istu DB, npr. tabele "tblKnjige": Preko Menubar-a prozora Microsoft Access: -19-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

• (LTM-1x) Objects Tables  tabela "tblKnjige"  Edi  Copy  Edi  Past , ili preko SHMENI-ja prozora Database: • (LTM-1x) Objects Tables  (DTMx1) tabela "tblKnjige"  SHMENI (LTM-1x) Copy (DTMx1) na radnu površ  SHMENI (LTM-1x) Past  ⇒ DBOX Paste Table As u čijem tekstualnom polju Titl Name se upisuje novo ime za kopiju tabele ("tblKnjige-kopija") i bira neka od tri ponuđene opcije za kopiranje:
Structure Only (samo struktura)  Structure and Data (struktura i podaci)
Apend Data to Existing Table (pridružiti podatke postojećoj tabeli ), nakon čega slijedi komanda OK za izvršenje akcije kopiranja. DBOX sa predhodne tri opcije javlja se samo kod tabela. Kod ostalih objekata nakon komande Past slijedi zadavanje samo imena za kopiju objekta. Nakon kopiranja objekta, za poništenje kopije objekta na raspolaganju je komanda Undo Copy u okviru menija Edit, kao i alatka Undo na Toolbar-u prozora Microsoft Access. Kopiranje može da posluži kao početak dizajniranja tabele, obrasca, izvještaja ili drugog objekta sličnog iskopiranom objektu. 4. Eksportovanje objekta na Web stanicu, drugi Windows program ili drugu MS Access DB vrši se preko komande Export iz menija File prozora Microsoft Access ili iz SHMENI-ja prozora Database. Nakon ovih komandi treba kompletirati DBOX-ove koji se pojavljuju i čitavi postupak potvrditi sa komandom OK. Eksportovanje tabela omogućava kopiranje podataka iz Access tabela u neki drugi program, ili drugi format fajla, kao što su Microsoft Excel ili Mikrosoft Word, ili u neku drugu DB. Eksportovanje podataka daje u potpunosti nezavisnu kopiju koja nije povezana sa originalnim podacima u Access-u ni na koji način. 5. Iportovanje, ili povezivanje podataka iz drugog programa, ili DB: Preko Menubar-a prozora Microsoft Access: • (LTM-1x) File Get External Data Import ili Link Tables , ili Preko SHMENI-ja prozora Database: • (LTM-1x) Import ili Link Tables  -20-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Nakon ovih komandi treba kompletirati DBOX-ove koji se pojavljuju i čitavi postupak potvrditi sa komandom Import ili Link Tables. Povezivanje omogućava direktni pristup drugoj bazi podataka. Sve promjene koje se izvode pomoću Access-a odražavaju se u izvornoj (povezanoj) tabeli. Specijalna strelica na povezanoj tabeli u prozoru Database ukazuje da podaci nisu izvorno smješteni,odnosno zapamćeni u Access-u. Importovanje omogućava formiranje posebne kopije podataka iz drugog programa, ili formata fajlova i njeno pamćenje u Access tabeli. Promjene izvršene u Access-u se ne odražavaju na originalne podatke.

I.7. Pravila za imenovanje objekata Access DB Pri kreiranju objekata, neophodno je svakom objektu dodijeliti ime. Access daje veliku slobodu u dodeljivanju imena objektima DB (tabelama, poljima, obrascima, upitima, izvještajima, makroima, modulima i stranicama). Ipak, pri davanju imena objektima DB, treba slijediti neka opšta pravila: - Ime može da bude dugačko najviše 64 karaktera, uključujući prazne karaktere. - Ime ne može da počinje praznim karakterom; - Ime može da uključuje interpukcijske znake, osim tačke (.), uzvičnika (!), gravisa (è), ili uglastih zagrada([]); - Ime ne može da bude isto kao kod drugog objekta iste vrste iste DB. Konkretno, dvije tabele u DB "SPR" ne mogu nositi ime "Studenti". Ali, ako dvije tabele sadrže podatke koji se odnose (vezuju) na isti tip subjekta one mogu nositi isto ime subjekta sa dodatkom npr. u jednoj tabeli oznake 1, a u drugoj 2, ili ma koji drugi dodatak uz istu osnovicu imena. Konkretno, u DB "SPR" mogu postojati tabele pod nazivima "Studenti1" i "Studenti2"; - Tabele i upiti ne mogu imati isto ime; - Pri davanju imena objektu, polju ili kontroli ne treba koristiti nazive svojstava, ili nekog drugog elementa koje Access programski koristi; - Nazive polja treba pisati bez razmaka između riječi, npr. polje "BrojIndeksa", a ne "Broj indeksa". Pri tom svaku novu riječ treba pisati sa velikim početnim slovom, radi jasnoće. - Takođe, ne treba koristiti naša slova: č,ć,đ,š,ž. Napomena: Posljednja dva uslova ne postavlja sam Acces već kompatibilnost sa nekim programima DB i olakšanja pri programiranju. Isto tako, ako se namjerava pisanje programa za DB, prazne

-21-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

karaktere treba izbjegavati i u nazivima objekata. Programiranje je lakše ako u nazivima nema praznih karaktera.

U imenima objekata uobičajeno je dodavanje prefiksa koji govori o kom tipu objekta se radi objekata. Prefiksi se pišu malim slovima. Za objekte Access DB usvojeni su sljedeći prefiksi: - tebela (Table) - tbl - upiti (Query) - qry - forme (Form) - frm - izvještaji (Report) - rpt - makro (Macro) - mcr - stranica (DataAccessPage) - dap - moduo (Module) - bas

-22-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

PRILOG 1. KREIRANJE BAZE PODATAKA POMOĆU Database Wizard-a Kreiranje DB "Contact Management" DB "Contact Management" ima funkciju upravljanja informacijama o svim poslovnim kontaktima (neposrednim ili putem telefona), sa mogućnošću automatskog pozivanja pomoću modema računara.. Tabele baze: "Calls" (Pozivi), "Contacts" (Kontakti) i "Contact Types" (Tip kontakata). Najvažniji obrasci: "Contacts" (Kontakti) i "Contact Types" (Tip kontakata). Najvažniji izvještaji: "Alphabetical Contact Listing" (Alfabetski listing kontakata), "Weeckly Call Summary" (Sumarni sedmični pozivi). Za kreiranje nove DB, konkretno DB "Contact Management", nakon realizovanog postupka za otvaranje nove DB pomoću Wizard-a, iz sadržaja kartice Database prozora New (slika I.6) izabere se ime DB koja se kreira. Prozor New sa otvorenom karticom Sl. I.6 Databases, sadrži 10 DB za koje postoje Wizard programi za automatsko kreiranje. Oblik prikaza sadržaja kartice Databases se odabira preko alatki: Large Icons (veće ikone sa imenom DB ispod njih), List (lista DB sa malim ikonama i imenom pored njih) i Details (lista DB sa malim ikonama uz koje je dato ime, veličina, tip i datum posljednje modifikacije) (LTM-2x) ili (LTM-2x) OK  na ikonicu DB koju želimo da kreiramo, prelazi se u DBOX File New Database. • (LTM-1x) Contact Management  OK  ili • Contact Management (LTM-2x)  ⇒ DBOX File New Database (slika I.7). DBOX File New Database je tzv. DBOX LOKACIJE DATOTEKA. Ovo je tipski DBOX, prisutan u mnogim situacijama u Access-u i drugim Office programima, kada je potrebno odrediti lokaciju, ime i tip datoteke: - Novootvorene (Open, New Database) - Modifikovane, kopirane (Save As ) - Uvezene (Import) - Izvezene (Export to ) - Povezane (Link) -23-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

- Pridružene e-mailu (Save Attachment As ) i sl. U DBOX-u File New Database (slika I.7) uočava se: 1 - Polje padajuće liste Save in: za izbor lokacije nove baze podataka. Program, inače, u startu nudi smještaj nove datoteke u My Documents; 2 - Komanda (alatka) Create New Folder za, po potrebi, otvaranje novog podfoldera u koji će se smjestiti datoteka Sl. I.7 nove DB; 1 2 3 - Polje File name: za definisanje imena nove baze podataka. Program nudi ime iz predhodnog prozora New, konkretno "Contact Menagement". Ono se može promijeniti upisivanjem novog 3 4 5 imena (npr. "Evidencija kontakata" ) na mjesto predloženog; 4 - Polje padajuće liste Save as type: za izbor tipa datoteke. U DBOX-u File New Database ono nije interesantno jer uvijek zadržava predloženu opciju (Microsoft Access Database); 5 - Komandno dugme Create, kojim se potvrđuje realizacija izabranih (upisanih) opcija. Dakle, završna komanda u DBOX-u File New Database (nakon izbora lokacije i upisivanja naziva nove DB) je: • Create (LTM-1x)  ⇒ Startovanje programa Database Wizard . Rad programa Database Wizard (Čarobnjaka za DB) se manifestuje u vidu niza DBOX-ova istog naziva (Database Wizard) za koje je uočljivo sljedeće: - DBOX-ovi nude kreatoru DB mogućnost da podešava određena svojstva njenih objekata: tabela, obrazaca i izvještaja. - Komandom Next se otvara novi DBOX. - Od početnog DBOX-a, uz komandu Next je i komanda Finish, a u završnom DBOX-u samo komanda Finish. - Odrađivanje komande Finish završava se rad programa Database Wizard. - Komanda Finish se može odraditi, već u početnom DBOX-u Databse Wizard. U tom slučaju izostaju svi naredni DBOX-ovi, a svojstva objekata baze su podešena programski (po default- u). - Komanda Cancel je prisutna u svim DBOX-ovima Databse Wizard. Ona otkazuje čarobnjaka i vraća na početnu poziciju, odnosno u prazan prozor Microsoft Access sa New File menijem iz kojeg možemo ponovo da počnemo kreiranje nove DB ili pak da otvorimo neku od postojećih DB: Sa Toolbar-a: • (LTM-1x) Open , ili sa Menubar-a: • (LTM-1x) File  Open . - Komanda Back je prisutna u svim DBOX-ovima Databse Wizard, a nije raspoloživa samo u početnom, i ima funkciju vraćanja na predhodni DBOX Databse Wizard. -24-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Pri kreiranju DB "Contact Management", nakon startovanja programa Databse Wizard, pojavljuje se nakratko samo prazan prozor Database sa naslovom Conctact Management: Database. Odmah zatim, pojavljuje se i prvi DBOX "Database Wizard" (slika I.8), koji sasvim kratko upoznaje sa Sl. I.8 sadržajem DB: U DB "Contact Management" se čuvaju informacije o kontaktima i Next Finish telefonskim pozivima. • Next (LTM-1x)  ⇒ Sledeći DBOX DatabaseWizard (slika I.9), koji omogućava dodavanje polja u tabelama (Do you want to add any optional fields ?). DBOX sa slici I.9: u oknu 1 (Tables in the database) 2 Sl. I.9 prikazuje se lista tabela koje stoje na raspolaganju, a u oknu sa klizačem 2 ("Fields in the table") se nudi izbor polja (čekiranjem odabranog polja) za tabelu čije je ime označeno. 1 Database Wizard ne dozvoljava da se modifikuje jezgro liste polja (čekirana polja) koje dolazi sa svakim uzorkom tabele, ali omogućava uključivanje u tabelu nečekiranih polja. Samo polja čija su imena ispisana Italic-om su opciona i njih možemo uključiti (čekiranjem: DTMx1 na prazno polje za potvrdu) u tabelu ili izostaviti. • Next (LTM-1x)  ⇒ Sledeći DBOX Database Wizard (slika I.10), koji omogućava biranje stila za obrasce (What style would you like for screen displays ?). U DBOX-u sa slike I.10, vrši se izbor stila za obrasce (forme). Lista stilova data je u oknu 2, a u oknu 1 se prikazuje izabrani stil. U primjeru na slici je izabran 2 "International" stil. • Next (LTM-1x)  1 ⇒ Sledeći DBOX "Database Wizard", koji omogućava biranje stila za izvještaje (What style would you like for screen displays ?). Postupak izbora stila za izvještaje (štampane), analogan je predhodnom postupku izbora stila za obrasce. U oba slučaja mogu se predhodno pregledati pojedini stilovi preko prikaza u oknu 1 i nakon toga izvršiti izbor onog koji nam se najviše dopada. Sl.I.10

-25-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Slijedi komanda potvrde i prelaska na sledeći Database Wizard: • Next (LTM-1x)  ⇒ Sledeći DBOX "Database Wizard" (slika I.11) je za biranje naslova DB (What would you like the title of the database to be ?) i dodavanje slike na izvještaje (Do you want a picture on all reports ?). DBOX sa slike I.11 nudi promjenu naziva DB, upisivanjem novog imena u Sl. I.11 tekst polje 1. Novo ime koje smo upisali, pojavljuje se u objektima (i na 1 komandnim tablama) DB, a nije ime datoteke (fajla) DB. Ovaj DBOX Database Wizard nudi i 2 3 4 postavljanje slike na izvještaje: čekiranjem opcije 2 (Yes, I´d like to include a picture.) i potvrdom komande 3 (dugmeta Picture): ⇒ DBOX Insert Picture To je DBOX Lokacije datoteka, u kojem se, na isti način kao na slici I.7, pronalazi željena slika (u ovom slučaju u C: \ Programs Files \ Microsoft Office \ Office \ Bitmaps \ Dbwiz) i postavlja na izvještaj. Primjerak slike (4) će se pojaviti u Database Wizard-u. • Next (LTM-1x)  ⇒ Završni DBOX Database Wizard (slika I.12) U završnom DBOX-u Database Wizard (slika I.12) pojavljuje se opcija: Yes, started the database, koja je potvrđena (čekirana), što znači da se Sl. I.12 direktno prelazi u Glavnu komandnu tablu - Main Switchboard, koja predstavlja ulaz u DB za sve njene korisnike. Brisanjem potvrde za ovu opciju, direktno se prelazi u prozor Database, zaobilazeći Glavnu komandnu tablu. Tada se otvaranje Glavne komandne table vrši otvaranjem obrasca Main Switchboard. Druga opcija u ovom DBOX-u Display Help on using a database pojavljuje se kao nepotvrđena, što znači da se neće online prikazivati dodatna pomoć (Help Access-a). Finish je zadnja komanda u kreiranju DB. Nakon nje slijedi sam proces kreiranja DB sa svim tabelama, obrascima, izvještajima i ostalim objektima (linija na ekranu će obavještavati o tom procesu). Kada čarobnjak (Database Wizard) završi posao, pojavljuje se Glavna komandna tabla (Main Switchboard) nove DB (slika I.13). -26-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Glavna KOMANDNA TABLA za DB "Contact Management": Glavna KOMANDNA TABLA (Main Switchboard) je prvo sa čim se korisnik susreće prilikom otvaranja DB. To je, ustvari, glavni obrazac, čija je osnovna namjena da korisniku omogući jednostavan pristup obrascima za unos i pregled podataka, kao i pregled i štampanje izvještaja sa obrađinim podacima. Pored opisanih osnovnih funkcija, komandne table mogu da odgovore i nekim drugim zahtjevima, a kolika će biti složenost komandne table, zavisi od složenosti same baze podataka. DB "Conctact Management" je kreirana pomoću čarobnjaka. Pri tome je čarobnjak Close kreirao i prozor Glavne komandne table (slika I.13). To je obrazac Main 1 Switchboard, sa ulogom menija pomoću 2 koga se može pozicionirati sa jednog na 3 drugo mjesto u DB. 4 Glavna komandna tabla (Main 5 Switchboard) za DB "Contact Menagement" je jednostavne izrade, sa Sl. I.13 nekoliko opcija, odnosno komandnih dugmadi. 1: Opcija Enter/View Contacts (Unos/Pregled Kontakata) otvara glavni obrazac "Contacts" koji omogućava unos, promjenu i pregled informacija za svaki kontakt, kao i za biranje broja telefona pomoću modema računara. 2: Izborom opcije Enter/View Other Information (Unos/Pregled Ostalih informacija), ulazi se u Forms Switchboard (slika I.14). Forms Switchboard je Komandna tabla za ostale obrasce. Sl. I.14 U ovom slučaju postoji samo još jedan obrazac "Contact Types" (Tip kontakata). Za unos i pregled podataka ovog obrazca na Forms Switchboard se odabira opcija Enter/ View Contact Types, a za povratak na Glavnu komandnu tablu opcija Return to Main Switchboard. 3: Opcija Preview Reports (Pregled izvještaja), omogućava pregledanje i štampanje različitih izvještaja o kontaktima. Njenim izborom ulazi se u Reports Switchboard (slika I.15). Reports Switchboard je Komandna tabla za izvještaje koja omogućava: - Pregled izvještaja "Listing kontakata po abecednom redu" (Preview the Alphabetical listing repor); - Pregled izvještaja "Sumarni sedmični pozivi" (Preview the Weekly Call Sl. I.15 Summary Report); - Povratak na Glavnu komandnu tablu (Return to Main Switchboard). -27-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

4: Opcija Change Switchboard Items (Promjena opcija komandnih tabli) omogućava prelaz u strukturu svih komandnih tabli posredstvom DBOX-a Switchboard Manager (slika I.16). i promjene i brisanja na switcdboard obrascima i kreiranje novih. A: Main Switchboard (Default) - Glavna Sl.I.16 komandna tabla; B: Forms Switchboard - Komandna tabla za obrasce; C: Reports Switchboard - Komandna tabla za izvještaje. C 5: Opcija Exit this Database (Izlaz iz baze A B podataka) omogućava zatvaranje Main Switchboard obrasca i prozora Database: Contact Magamenet u jednom koraku i direktni povratak u ulazni prozor Microsoft Access. TABELE I POVEZANA TABELARNA STRUKTURA DB (Relationships) Tabele su objekti DB u koje se skladište, odnosno čuvaju podaci. Korisnici DB obično ne komuniciraju sa tabelama, već se unos, izmjena i po potrebi pregled podataka vrši preko formi (obrazaca), a za pregled i štampanje podataka u željenom obliku kreiraju se izvještaji. Dva osnovna prikaza tabele u Assess-u su: Design View (dizajn prikaz - prikaz za oblikovanje i struktuiranje) i Datasheet View (tabelarni prikaz - prikaz za unos i pregled podataka). U kreiranoj DB "Contact Management" rad sa tabelama se može ostvariti samo iz glavnog prozora Contact Management: Database. Prikaz povezanih tabela dat je u prozoru Relationships (slika I.17). U prozoru Relationships povezane tabele: "Contacts" (polje vezivanja "ContactID"), "Calls" (polje vezivanja "CallID") i "Contact Types" (polje vezivanja "ContactTypeID") prikazane su sa listama svih polja ovih tabela. Nazivi polja primarnih ključeva tabela prikazuju se Bold. Sa slike se vidi, da se između dvije tabele uspostavlja relacija posredstvom polja istih Sl. I.17 naziva: "ContactTypeID" - "ContactTypeID", "ContactID" - "ContactID", s tim što je u jednoj od dvije tabele polje povezivanja uvijek polje primarnog ključa. Veza između dvije tabele se uspostavlja posredstvom podataka istih vrijednosti u poljima povezivanja. Nazivi polja ne moraju biti isti. Između tabele "Contacts" i tabele "Calls" uspostavljena je veza jedan - prema – više, jer jedna osoba iz tabele "Contacts" može biti evidentirana neograničenim brojem kontakatapoziva u tabeli "Calls". -28-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

OBRASCI - IZVJEŠTAJI Pri otvaranju DB, Prozor Microsoft Access sadži komandnu tablu Main Switchboard i minimizovani prozor Database: Contact Management: Database. Korisnici za manipulacije koriste komandnu tablu Main Switchboard, preko koje mogu otvarati sve forme (unošenje podataka) i sve izvještaje (pregled i štampanje podataka). U Accessu za obrasce postoje tri moguća prikaza: - Form View (form prikaz ili korisnički prikaz), - Design View (dizajn prikaz ili prikaz za oblikovanje) i - Datasheet View (tabelarni prikaz). Korisnicima je uobičajeno na raspolaganju samo Form prikaz obrazaca. Promjena strukture forme i njenih komponenti može se vršiti samo u Design prikazu. Najčešće je korisnicima onemogućen pristup ovom prikazu, a što se ostvaruje izbacivanjem iz menija prozora Microsoft Access opcije View i skrivanjem glavnog prozora Database. U Accessu za izvještaje postoje dva prikaza: - Print Preview (korisnički prikaz pred štampanje), - Design View (dizajn prikaz ili prikaz za oblikovanje) i Korisnicima je uoičajeno na raspolaganju Print Preview prikaz izvještaja i opcija štampanja. Promjena strukture izvještaja i njihovih komponenti može se vršiti samo u Design prikazu izvještaja. U DB "Contact Management" kreiranoj preko Wizard-a mogu se dobiti svi oblici prikaza i za forme i za izvještaje jer se predpostavlja da se na kreiranoj bazi moraju vršiti određene promjene i prilagođavanja. Ovdje se sa obrascima i izvještajima može raditi (u svim prikazima) i iz početnog prozora Microsoft Access sa Main Switchboard, a takođe i prozora Contact Management: Database koji je minimizovan u okviru početnog prozora Microsoft Access. Napomena: Korisnici DB rade sa formama (unos podataka) i izvještajima (prikaz podataka u željenom obliku) do kojih se dolazi preko Komandne table. Komandna tabla mora biti pregledna sa svim natpisima na našem jeziku. Takođe i svi natpisi na formama i izvještajima moraju biti na našem jeziku kako bi korisnik jednostavno mogao da upisuje podatke u bazu podataka i kako bi izvještaji bili razumljivi. Prevod ostalih kontrolnih objekata, polja i dr., koje korisnik baze podataka ne vidi, nije potreban.

PRILAGOĐAVANJE BAZE ZA NAŠE GOVORNO PODRUČJE 1. PROMJENA IMENA datoteke BAZE PODATAKA "Contact Management" u "Evidencija kontakata" vrši se na samom startu kreiranja DB u okviru DBOX-a File New Database (slika I.7). 2. PROMJENA NAZIVA BAZE PODATAKA na komandnim tablama, konkretno naziva "Contact Management" u "EVIDENCIJA KONTAKATA", vrši se tokom kreiranja DB preko Wizard programa u okviru predposljednjeg DBOX Database Wizard (slika I.11).

-29-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

3. Promjena tekstualnih natpisa na komandnim tablama (Main Switchboard, Forms Switchboard i Report Switchboard), najjednostavnije se ostvaruje preko DBOX-a Switchboard Menager, a koji možemo otvoriti odabirom opcije Change Switchboard Items na Main Switchboard: ⇒ DBOX Switchboard Menager (slika I.16.a): • (LTM-1x) Main Switchboard (Default) Edit...  ⇒ DBOX Edit Switchboard Page(slika I.18.b): • (LTM-1x) u polje Switchboard Name: upisuje se novi naziv "GLAVNA KOMANDNA TABLA  u oknu Item on this Switchboard: mijenjaju se nazivi komandi, prvo Enter/View Contacts Edit...  ⇒ DBOX Edit Switchboard Item(slika I.18.c): • (LTM-1x) u polje Text: unosi se novi tekst (prevod) "Unos/Pregled - Kontakti" OK  Sl.I.18

a)

b)

c)

Ovaj postupak treba sprovesti za sve tekstualne natpise svih komandnih tabli. 3. PROMJENA NATPISA (Label ) NA OBRASCIMA I IZVJEŠTAJIMA Tekstualni natpisi ili labele (Label) na obrascima i izvještajima imaju ulogu naslova, naziva, opisa ili uputstva. Tu spadaju i nazivi polja iz pripadnih tabela (vezana polja) i drugih polja (nevezana polja, izračunata polja) . Svi oni moraju biti prevedeni na naš jezik, da bi korisnik DB mogao da unosi podatke ili da ih koristi.

-30-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Napomena: 1. Tekstualni natpisi – labele, koji se postavljaju na obrascima i izvještajima, pripadaju klasi tzv. KONTROLNIH OBJEKATA, u koje, pored labela, spadaju još i tekst boksovi, kartice, padajuće liste, komandna dugmad i dr. 1. ( ▪ ) Označavanje (selektovanje) labele vrši se pomoću (LTM-1x) na tekst labele.

Promjene u strukturi forme, promjene svojstava forme i kontrolnih objekata kao i promjene natpisa u labelama (konkretno, prevode se na naš jezik) vrši se u Design prikazu obrasca. Design prikaz forme (obrasca) dobija se iz prozora Database: • (LTM-1x) meni Objects Forms u okviru radne površine Ime forme  sa Toolbar-a Design  ⇒ Design prikaz forme. U DB " Evidencija kontakata" prelaz na Design prikaz forme moguć je i otvaranjem te forme preko Komandne table: (LTM-1x) opcija Unos/Pregled – Kontakti  ⇒ Form prikaz obrasca "Contacts" Sa Menubar-a: (LTM-1x) View  Design View  ⇒ Design prikaz obrasca " Contacts ". Na slici I.19 dat je Design prikaz obrasca " Contacts " sa selektovanom (▪) tekst labelom "City". Promjena teksta "City" u tekst "Grad": • (LTM-1x) na tekst labelu Work Phone  briše se postojeći tekst i upisuje novi "Grad" 

Sl. I.19

-31-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Promjena naslova forme u naslovnoj liniji Form prikaza ostvaruje se otvaranjem prozora Properties forme: • U Design prikazu obrasca " Contacts " (DTM-1x) na crni kvadratić u gornjem lijevom uglu opcija Properties  ⇒ Prozor svojstava Form (slika I.20)

Sl.I.20

•

(LTMx1) u okviru kartice Format svojstvo Caption ... upisuje se "KONTAKTI" 

Analogno se vrši promjena natpisa u izvještajima. 4. Opis primjene baze podataka "Evidencija kontakata" Baza podataka "Evidencija kontakata" je namijenjena evidenciji kontakata koje je korisnik ostvario. Baza podataka na jednostavan način omogućava pregled ranije ostvarenih kontakata, kao i evidenciju novih. Takođe, moguće je realizovati i telefonske pozive ukoliko računar posjeduje telefonski modem. Baza je kreirana korišćenjem Access-ovog Wizard-a. Radi jednostavnosti korišćenja, baza je u onim segmentima kojima upravljaju korisnici DB prevedena na naš jezik. Radi jednostavnije navigacije u bazi i realizacije interfejsa prema krajnjem korisniku, u posmatranoj bazi podataka je kreirana komandna tabla "GLAVNA KOMANDNA TABLA" (forma pod nazivom "Switchboard") koja se automatski startuje nakon otvaranja fajla pod kojim je snimljena ova baza podataka. Prikaz komandne table i njenih pojedinih elemenata dat je na slici I.21.

-32-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Sl.I.21

Na slici I. 21 pojedini komandni tasteri imaju sljedeće uloge: Naziv komandnog tastera Unos/pregled - Kontakti Kontakte

Unos/Pregled – Druge informacije

Pregled - Izvještaji

Promjena stavki Komandne table Izlaz

Uloga Poziva formu "Contacts" (Kontakti) koja je realizovana na bazi tabele "Contacts" i omogućava pregled pojedinih postojećih kontakata, kao i formiranje novih. Prikaz ove forme (koja je urađena na dvije strane) dat je na slici I.21. Poziva komandnu tablu za otvaranje drugih formi "KOMANDNA TABLA za FORME". Odavde se, preko komandnog tastera "Unos/pregled – Tip kontakta", otvara forma "ContactTypes" (Tipovi kontakata) koja je realizovana na bazi tabele "ContactTypes". Prikaz ove forme je dat na sliciI.22. Drugi komandni taster je za povratak na glavnu komandnu tablu. Poziva prozor komandne table "KOMANDNA TABLA za IZVJEŠTAJE", sa tasterima za izbor izvještaja koji se želi pogledati i/ili štampati. Odavde se preko komandnog tastera "Pregled – Alfabetski listing kontakata" , poziva izvještaj "Alphabetical Contact Listing" (slika 6), a preko tastera "Pregled – Nedeljni listing poziva" poziva se izvještaj "Weeckly Call Summary" (slika 6) Treći komandni taster je za povratak na glavnu komandnu tablu. Omogućava izmjenu, npr. prevod, elemenata komandne table prema potrebama korisnika. Izlazak iz baze podataka -33-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Dodavanje novog kontakta u bazu podataka ostvaruje se primjenom forme "Contacts" (Kontakti) (slika I.22). Nakon unošenja potrebnih podataka u textbox-ove na ovoj formi (vezani kontrolni objekti), moguće je ostvariti telefonski poziv ka željenoj osobi pritiskom na taster "Nazovi...". Bilo da je kontakt ostvaren na ovaj ili neki drugi način, evidentira se u tabeli "Calls" preko forme "Calls" (Pozivi) koja se startuje pritiskom na taster "Pozivi..." . Prikaz forme "Calls" (Pozivi) koja se pri tome startuje dat je na slici I.23.

Sl.I.22

Sl.I.23

Na formi "Pozivi" automatski se popunjavaju polja "Ime i prezime" (izračunati kontrolni objekat) kao i "Datum poziva" i "Vrijeme Poziva" (što je realizovano programiranjem komandnih objekata na ovoj formi). Pregled prezimena i imena svih osoba koje se nalaze u bazi podataka moguće je dobiti startovanjem izvještaja "Alfabetski listing kontakata" u kome su podaci sortirani prema alfabetu. Prikaz ovog izvještaja dat je na slici I.24.

Sl.I.24

-34-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Detaljan izvještaj svih poziva ostvarenih u određenom periodu (npr. u toku jedne sedmice) može se ostvariti startovanjem izvještaja "Nedjeljni izvještaj". Prije prikaza ovog izvještaja startuje se forma "Opseg izvještaja" koja omogućava unošenje početnog i krajnjeg datuma između kojih se žele dobiti informacije o ostvarenim pozivima. Prikazi forme "Opseg izvještaja" i izvještaja "Nedjeljni izvještaj" dati su na slikama I.25 i I.26.

Sl.I.25

Sl.I.26

-35-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

PRILOG 2.

Značenje opcija u menijima Menubar-a prozora Microsoft Access FILE New Open

kreiranje nove baze (CTRL+N) otvaranje postojeće baze sa određene lokacije (CTRL+O) uvoz podataka iz različitih formata datoteka i povezivanje s tabelom iz Get External Data druge Access baze zatvaranje baze bez zatvaranja programa Access Close spremanje (snimanje, memorisanje) odabranog objekta na disk ili određenu lokaciju Save spremanje (snimanje, memorisanje) odabranog objekta na disk ili određenu lokaciju ali pod drugim imenom (možemo koristiti i za snimanje nove datoteke) Save As exportovanje baze u drugu bazu ili neku drugu aplikaciju (npr Excel) Export pretraživanje diskova i mapa prema ključnoj riječi File Search Web Page pregled u obliku web stranice Preview određivanje margina, veličine i izgleda stranice baze Page Setup pregled prije štampanja Print Preview štampanje na štampač ili u datoteku Print slanje objekta baze e-mailom Send To uvid u podatke o bazi - objekte, kada je napravljena, datum zadnje Database izmjene… Properties izlaz iz programa Access (ujedno i zatvaranje programa) (ALT+F4 ) Exit EDIT (popis naredbi zavisi od toga šta smo otvorili ili selektirali ; objekat ili tabelu) poništavanje zadnjeg učinjenog koraka u Accessu (CTRL+Z) Undo isjecanje ( premještanje ) označenog dijela u Clipboard (CTRL+X) Cut kopiranje označenog dijela u Clipboard (CTRL+C) Copy prikaz Međuspremnika Office-a kao prozora u prozoru Accessa Office Clipboard postavljanje ili lijepljenje, kopiranog ili izrezanog sadržaja, iz Clipboarda (CTRL+V) Paste kreiranje prečica odabranog objekta Create Shortcut brisanje označenog objekta ( DEL ) Delete preimenovanje odabranog objekta baze Rename kreiranje nove grupe u prozoru baze Groups dodavanje prečica odabranog objekta grupi Add to Group VIEW Database Objects Large Icons Small Icons List Details

odabir objekta baze prikaz velikih ikona objekata prikaz malih ikona objekata prikaz liste objekata prikaz detalja liste objekata -36-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

Arrange Icons Line Up Icons Properties Object Dependencies Code Task Pane Toolbars Refresh

slaganje ikona po imenu, datumu, tipu i nastanku poravnanje ikona prikaz svojstava objekta zavisnost objekata prikaz sadržaja VBA modula u prozoru Module otvaranje okna u prozoru Accessa (CTRL+F1) prikaz alatnih traka u prozoru programa i njihovo uklanjanje osvježavanje prikaza na zaslonu monitora F5

INSERT (zavisi od odabranog objekta) kreiranje nove tabele Table kreiranje novog upita Query kreiranje novog obrasca Form kreiranje novog izvještaja Report kreiranje nove stranice Page kreiranje novog makroa (objekata koji predstavlja akciju koju treba izvršiti kao odgovor na određeni događaj ) Macro kreiranje novog modula (objekata koji sadrže korisničke procedure pisane u VBA) Module kreiranje Class Modula (modul koji može sadržavati definiciju novog objekta) Class Module kreiranje jednostavne forme (obrasca) Auto Form kreiranje jednostavnog izvještaja Auto report TOOLS Spelling Office Links Online Colaboration Relationships Analyze Database Utilities Security Replication Startup Macro Tools on the Web Active X Controls Add Ins AutoCorrect Options Customize Options

provjera pravopisa i gramatike (F7) povezivanje s drugim Office aplikacijama sastanci na mreži i Web raspravama prikaz, definisanje ili mjenjanje veza između tabela u bazi analiza tabela ili performansi objekata baze pokretanje pomoćnih programa baze (konverzije, sažimanje i opravak baze …) postavljanje sigurnosnih opcija (lozinke, pravo pristupa, administriranje, enkripcija baze…) izradu replike (kopije) baze automatsko pokretanje izrađene aplikacije snimanje i rad s makro naredbama povezivanje s mrežnim servisima vezanim uz Microsoft Office upotreba Active X korisničkih kontrola instalacija dodatnih alata podešavanje opcija samoispravka prilagođavanje alatnih traka i ikonica alata na njima određivanje izgleda (prikaz dijelova prozora) i ponašanja Accessa -37-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

WINDOW Tile Horizontally Tile Vertically Cascade Arrange Icons Hide Unhide HELP Microsoft Access Help Show the Ofice Assistent Microsoft Office Online Access Developer Resources Contact Us Sample Database Check for Updates Detect and Repair Activate Product Customer Feedback Options About Microsoft Office Access

horizontalno slaganje otvorenih prozora (bez preklapanja) vertikalno slaganje otvorenih prozora (bez preklapanja) slaganje prozora preklapanjem (kaskadno) raspoređivanje ikona sakrivanje otvorenih objekata na zaslonu otkrivanje sakrivenih objekata na zaslonu

dobivanje pomoći prikaz Officeovog pomoćnika dobivanje pomoći putem interneta na webu Istraživanje putem web browsera kontaktiranje MS podrške primjeri baze provjera novosti u Accessu pretraživanje i popravak oštećenih datoteka Accessa aktiviranje licence MS Accessa Učestvovanje u istraživanjima s ostalim korisnicima informacije o licenci

Paleta alatki (Toolbar) u prozoru Microsoft Access Paleta alatki (Toolbar) u prozoru Microsoft Access (Sl.I.27), omogućava brzo pokretanje određenih poslova, bez upotrebe menija. Alatke koje trenutno nisu raspoložive, prikazane su blijedosivom bojom. Kada kursor postavimo na jedno od dugmadi i ne pritisnemo taster miša, poslije kraćeg vremena (sekunda do dve) pojavljuje se pomoć u vidu kratkog opisa (engl. Tool Tip), neposredno ispod dugmeta. Sl.II.27

 New (sličica praznog lista papira) Otvara meni New File.  Open (sličica otvorene omotnice) Otvara neku od baza podataka iz prozora Open.  Save (sličica diskete) Snima objekat na disk.  File Search (sličica Windowsovog logotipa preko lista papira i lupe) Traži datoteku na disku.  Print (sličica štampačåa) Štampa objekat na štampaču. -38-

Upravljanje relacionim bazama podataka (Access) _ 1PREDAVANJA 2009

Prof. dr Jadranka Radović

________________________________________________________________________________________________________

 Print Preview (sličica lista papira s lupom) Prikazuje objekat na ekranu onako kako bi izgledao odštampan na papiru.  Spelling (sličica znaka za potvrdu pored slova ABC) Kontrola pravopisa.  Cut (sličica makaza) Isjeca izabrani objekat.  Copy (sličica dva lista papira jedan iznad drugog) Kopira izabrani objekat.  Paste (sličica table s listom papira) Umeće sadržaj Clipboarda.  Undo (sličica strelice zakrivljene u smeru suprotnom kazaljkama na satu) Poništava rezultat poslednje akcije.  Office Links (ikonica s velikim slovom W, kovertom i strelicom za otvaranje menija) Prikazuje veze ka Wordu i Excelu.  Analyze (sličica tabele preko koje su nacrtane dve manje tabele i strelica za otvaranje menija) Prikazuje komande iz grupe Analyze.  Code (sličica pravougaonika s crvenim, plavim i žutim kvadratima). Prikazuje prozor za programski kod. Ovo dugme je vidljivo samo kada je učitan objekat koji sadrži programski kod.  Microsoft Script Editor (sličica osmice unutar druge osmice) Prikazuje prozor Microsoft Script Editora – pojavljuje se samo kada je MSE dostupan. Ovaj editor služi za pisanje skriptova u jezicima VBScript ili JScript koji se ugrađuju u stranice za pristupanje podacima.  Properties (sličica šake koja drži list papira) Prikazuje prozor Properties.  Relationships (sličica tri tabele povezane linijama) Prikazuje prozor Relationships.  New Object (sličica zvezde iznad levog gornjeg ugla ikonice tabele i strelicom za otvaranje menija) Prikazuje opcije za izradu novog objekta.  Microsoft Access Help (sličica okvira u kojem se nalazi znak pitanja) Prikazuje prozor Accessovog sistema za pomoć.  Toolbar Options (sličica strelice za otvaranje menija okrenuta nadole) Omogućava dodavanje i uklanjanje dugmadi na paleti alatki.

-39-