Mga-wika-sa-pilipinas.pptx

Mga Wika sa Pilipinas

Austronesya- Dito nagmula ang Wika sa Pilipinas - 1,268 na wika - Pangalawa sa angkang Niger-Congo - Sakop ang mga wika sa Timog-Silangang Asya at Pasipiko, Taiwan sa hilaga at Madagascar sa Kanluran. Austronesya- Nahahati sa dalawang sangay. Formosa- Eksklusibong mga wika na matatagpuan sa Taiwan. Malayo-Polinesyo- Lahat ng wikang sinasalita sa labas ng bansang (Taiwan) ito ay kasama sa Malayo-Polinesyo tulad ng Pilipinas, Malaysia, Indonesia, Brunei at Singapore.

Halimbawa: Anak- Malayo, Java, Yami Anaka- Madagascar Mata- Malayo, Java, Maori, Chamorro, at Yami.

Iba’t ibang Wika sa Pilipinas

Ayon kay Ernesto Constantino, mayroong 100 wika, 400 diyalekto.

Ngunit, sa pagpapangkat naman ni Curtis McFarland, mayroong 110 wika ang Pilipinas. At sa huling pagtataya ng Komisyon sa Wikang Filipino, binubuo ng 160-170 wika ang Pilipinas. Gayunman, mayroong walong pangunahing wika na sinasalita sa iba’t ibang rehiyon: Iluko, Pangasinense, Kapampangan, Tagalog, Bikol, Cebuano, Hiligaynon at Waray.

Pangkalahatang Katangian ng mga Wika sa Pilipinas

Ponolohiya/ Palatunugan- Sistema ng pagsulat o baybayin. Mayroon itong tatlong makabuluhang tunog na Patinig: /a, i, o/ At 14 na Katinig: /b, d, g, h, k, l, m, n, ng, p, s, t, w, y/ Ngunit, nang dumating ang mga kastila, nadagdag ang tunog na /e/ at /u/.

Samantala, ang /c, f, j, ñ, q, v, x, at z ay hindi lamang sa banyaga nagmuka kundi mga titik na makikita rin sa Ibanag, Ivatan, Bontoc, Tausug, Yakan.

1. Sisyavak (biro) at quined (maikli)- Ivatan 2. Uffun (parangal/pagkilala) at kurameg (daliri)Ibanag 3. Vochong (usapang pangkapayapaan sa Kalinga)

4. Masjid (mosque) at Jimpaw (tuwalya) sa Tausug 5. Xoho (luha) at Texnan (lalamunan sa Itbayat) 6. Ustadz (guro sa Islam)

Mga halimbawa:

Ayon sa pag-aaral nina Virgilio Almario at Komisyon sa Wikang Filipino, may pagkakatulad ng wika sa Pilipinas sa pagkakaroon ng diptonggo na /aw, ay, uy, oy/ at may dagdag na /iy/ sa Tagalog at Pangasinense; /iw/ sa Tagalog Waray, Cebuano, Pangasinense, Iluko, Bikol, at /ey/ sa Tagalog at Bikol.

Sangayon din sa pag-aaral ni Cecilio Lopez na 50% ng mga salita sa mga wika ng Pilipinas ay may pagkakatulad at pagkakahawig. Halimbawa ang mga sumusunod:

1. Eye- Tag, Seb, Hil, Ilk, Bkl, P-neg, S-L, Png, Akl, Nbl, Tir, Bgb, Sbl, Ivt, Apa, Tao, Mar, Btk, Mgd, Cuy, Ilt- Mata

2. Roofing • Atip- Tag, P-neg, Nbl, Btk • Atep- Png, Sbl, Apa, Mar, Cuy, Ilt. • Atup- Seb, Hil, S-L, Tao, Mgd. • Atap- Pmp

3. Tooth • Ngipin- Tag • Ngipon- Seb, Hil, Ilk, Bkl, SL, Akl • Ngipan- Ibg

4. Buy • Bili- Tag, Png • Abli- Pmp • Bii- Tao

5. Hair • Buhok- Tag, Seb, Hil, Bkl • Bohok- S-L • Buhuk- Tao, Mgd • Bwek- Png • Bwak- Pmp

6. New • Bago- Tag, Ilk, Mar, Mgd • Bayu- Pmp, Ivt • Bado- Nbl

7. Vein • Ugat- Tag, Ilk, Mar, Mgd • Ulat- Png, Nbl, Ilt • Uyat- Pmp, Sbl, Ivt

8. Rice • Bigas- Tag • Bugas- Seb, Hil, SL, Akl, Tao • Bagas- Ilk, Bkl • Begas- Mar

9. Flow • Agos- Tag, S-L, Png, Pmp, Mar, Mgd • Ayos- Ilk, Ivt • Ayut- Cuy

10. Night • Gabi- Tag, Ibg, Apa, Mgd • Labi- Png • Yabi- Sbl • Rafi- Btk

MORPOLOHIYA

Morpolohiya- pagkakaroon ng kayariang maylapi, inuulit at tambalan.

a. Maylapipagsasama ng salitang-ugat at panlapi. • Unlapi- Pagkakabit ng panlapi sa unahan ng salitang-ugat. • Gitlapi- Pagkapit ng panlapi sa gitna o pagitan ng unang katinig at kasunod na patinig ng salitang ugat.

• Hulapi- Pagkabit ng panlapi sa hulihan ng salitang-ugat.

• • • • •

Mag+basa= Magbasa Mag+lakad= Maglakad Ma+ husay= Mahusay Um+asa= Umasa Ma+laki= Malaki

PAG-UUNLAPI

• • • • •

Um+kain= Kumain In+basa= Binasa Mu+punta=Pumunta Um+talon= Tumalon In+sagot= Sinagot

GITLAPI

• • • •

An+aklat= Aklatan An+tala= Talaan An+sulat= Sulatan In+aral= Aralin

HULAPI

b. Inuulit- May dalawang uri ito. • Pag-uulit na ganap- Pag-uulit ng buong salitang ugat. • Pag-uulit na ‘di ganap- Bahagi lamang ng salita ang inuulit.

Halimbawa: • Kabit-kabit • Dala-dala • Araw-araw • Sino-sino • Ano-ano

Pag-uulit na ganap

Halimbawa: • Iinom • Tatakbo • Tatalon • Kakanta • Uulit • Susulat • Nagbabasa • Nagsusulat

Pag-uulit na ‘di ganap

c. Tambalan 1. Tambalang ganap- Makabubuo ng ibang kahulugan mula sa pagsasama ng mga salita. 2. Tambalang ‘di ganap- Mananatili ang kahulugan ng mga salitang pinagsama.

TAMBALANG GANAP: • Taingang-kawali • Hatinggabi • Pusong-mamon • Taos-puso • Hanapbuhay

HALIMBAWA

TAMBALANG DI GANAP: • Asal-hayop • Bahay-ampunan • Araw-gabi • Hatid-sundo • Taong-bayan

SINTAKTIKA

Sintaktika/PalaugnayanNagbibigay ng impormayon sa paksa: • Simuno/paksa at panagurihindi karaniwan ayos. • Panaguri at paksa- karaniwang ayos.

• Umakyat sa puno ang bata. • Kumain ng tsokolate si Mia. • Magaling kumanta si Hanna.

KARANIWANG AYOS

• Si Analyn ang tinanghal na panalo. • Bulacan State University ang pinagtapusan kong paaralan. • Star City ang pupuntahan namin nila nanay.

HINDI KARANIWANG AYOS

Miclat (1995)- Pandiwa ang pinakakumplikadong uri ng salita sa Filipino. Maliban sa wikang Chavacano. Nag-iiba ang anyo ng pagbabago sa panahon ng kilos at sa pokus nito.

INGLES

FILIPINO

to write

magsulat

writing

nagsusulat

wrote

nagsulat

Will write

magsusulat

HALIMBAWA:

POKUS SA UGNAYAN NG PANDIWA SA PAKSA

1.Pokus sa aktor o tagaganap- ang paksa/simuno ng pangungusap ang siyang gumagawa ng kilos. Halimbawa: • Kumain ng prutas si Ana. • Nagluto ng adobo si Nanay. • Tumakbo si Louis.

2.Pokus sa layon- ang paksa/simuno ng pangungusap ang layon ng pandiwa. Halimbawa: • Kinain ni Lando ang tinapay. • Nadulas si Kayla sa banyo. • Binili ni Carla ang kurtina.

3. Pokus sa pinaglalaanan ng aksyonang paksa/simuno ng pangungusap ang tagatanggap ng kilos. Halimbawa: • Pinakain ni Susan ang kanyang anak. • Pinatakbo ni Ian ang kanyang kapatid. • Pinapupunta si Aya sa tindahan.

4. Pokus sa ganapan- ang paksa/simuno ng pangungusap ang lugar ng pinangyarihan ng kilos. Halimbawa: • Pinagkainan ni Boyet ng pansit ang pinggan. • Pinagtapunan ni Marta ang kulay green na basurahan.

5. Pokus sa kagamitan- ang paksa/simuno ng pangungusap ang kagamitan o kasangkapan ng kilos. Halimbawa: • Ipinanglalaro ni Marie ang kanyang pera. • Ipinanliligo ni Francis ang sabon galing ibang bansa.