Kursy Walutowe A Transakcje Walutowe

Akademia Ekonomiczna Wrocław im. Oskara Langego

KURSY WALUTOWE A TRANSAKCJE WALUTOWE Katarzyna Serwon – Tymofiewicz II rok Kędzierzyn - Koźle

Wymiana międzynarodowa powoduje powstanie należności i zobowiązań między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach. Regulowanie należności między podmiotami

znajdującymi

się

w

różnych

krajach

nazywa

się

rozliczeniami

międzynarodowymi Rozliczenia mogą być prowadzone z udziałem pieniądza, ale wtedy gdy istnieje wymienialność walut narodowych. Wyróżniamy również rozliczenia międzynarodowe bez wymienialności walut. Mówimy tu o rozliczeniach bez udziału pieniądza tzw. transakcje kompensacyjne (clearing). Inną formą rozliczeń jest bezpośrednia wymiana towaru na towar bez udziału pieniądza czyli tzw. barter. Aby waluty można było wymieniać potrzebny jest przelicznik czyli kurs walutowy jest to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej, np. 1$=2,50zł. Gdy kurs waluty ulega obniżeniu to jest to tzw. deprecjacja waluty natomiast, gdy ulega podwyższeniu mówimy wtedy o aprecjacji waluty. Kurs waluty spełnia bardzo ważne funkcje w gospodarce. Przede wszystkim jest to: - funkcja informacyjna – umożliwia ustalenie należności i zobowiązań. Kurs zawiera podstawowe informacje dla importerów, eksporterów i producentów. - funkcja cenotwórcza – kurs umożliwia przenoszenie zagranicznego układu cen na układ krajowy czyli istnieje możliwość porównywania cen w kraju z cenami zagranicznymi. Porównywalność ta może być ograniczona, głównie wtedy gdy istnieją cła, podatki i inne opłaty związane z eksportem i importem, bo zniekształcają one ceny. Państwo prowadzi taką politykę kursową, która pozwala realizować określone cele. Czynniki określające poziom kursu walutowego: ♦ relacje popytu i podaży danej waluty na krajowym rynku walutowym ♦ polityka państwa w zakresie wymienialności walut i rodzaju polityki kursowej ♦ różnice w poziomie cen w kraju i za granicą ♦ czynniki polityczne i psychologiczne oraz działania spekulacyjne. Czyli kurs walutowy jest także ważnym narzędziem polityki gospodarczej państwa. Popyt na waluty zagraniczne wynika z zapotrzebowania na produkty wytwarzane w innych krajach – nazywany jest popytem pochodnym. Z takim typem popytu można spotkać się na rynkach czynników wytwórczych. Waluty kupowane i sprzedawane są na rynkach walutowych, na których zgłaszany jest popyt na waluty i podaż na waluty. Popyt pochodny na walutę zależy od zmian popytu na towary, a ten od zmian kursu walut.

Podaż walut krajowych zgłaszana jest jednocześnie ze zgłaszaniem popytu na waluty zagraniczne. Mechanizm rynkowy doprowadza do ustalenia się kursu równowagi na rynkach walutowych. Istnieją 2 typy kursu walutowego: ♦ stały kurs walutowy ♦ płynny kurs walutowy. Te dwa typy kursów walutowych rzadko występują w czystej postaci. Stały kurs walutowy ustalany jest przez państwo. Gdy rząd zobowiązuje się do utrzymania stałego kursu walutowego zobowiązany jest wówczas do interwencja przy pomocy rezerw dewizowych gromadzonych przez Bank Centralny. Gdy zdecyduje się obniżyć kurs stały mówimy o dewaluacją (gdy jest tendencja do deprecjacji waluty). Natomiast jeżeli istnieje tendencja do aprecjacji waluty to rząd może podwyższyć kurs stały, czyli jest to rewaluacja. Płynny kurs walutowy to sytuacja, gdy kurs walutowy kształtuje się swobodnie w zależności od popytu i podaży walut oraz nie ma interwencji rządu. Do lat 20-tych XX wieku istniał system waluty złotowej. Od lat 70-tych XX wieku dominuje pieniądz papierowy. Wraz z pojawieniem się tego typu pieniądza zaczął pojawiać się coraz bardziej skomplikowany system walutowy. W 1944 roku na mocy umowy z Brekford Woods utworzono Międzynarodowy System Walutowy. Zadaniem tej organizacji było czuwanie nad systemem walutowym oraz świadczenie pomocy krajom członkowskim, które miały problemy z systemem walutowym. Po II wojnie światowej w ramach tego systemu przyjęto zasadę stałych kursów. Stałe kursy walutowe, które były wykorzystywane w przeszłości były wygodne w wymianie międzynarodowej, gdyż podczas zawierania transakcji handlowych, kontrahenci nie musieli martwić się o skutki zmian kursów, prowadzące do zmian wielkości należności. Wadą kursów stałych było to, iż waluty nie mogły dostosowywać się w sposób płynny do zmieniających się warunków rynkowych. Zmiany były dramatyczne i spowodowane poważnymi zaburzeniami funkcjonowania gospodarki światowej. Ekonomiści w obecnym czasie zgadzają się, że kursy walutowe powinny kształtować się pod wpływem zmieniających się warunków rynkowych. Na początku lat 70-tych XX wieku załamał się system kursów stałych a zaczęły się rozpowszechniać płynne kursy walutowe. Były to jednak kursy płynne regulowane, umożliwiające pewien zakres ingerencji państwa. Obecnie są stosowane na świecie w ramach zaleceń MFW 3 typy głównych systemów kursowych;

♦ kurs płynny (nieograniczenie płynny) – bez interwencji państwa ♦ kursy płynne administrowane – kursy te wyznacza popyt i podaż, ale państwo w pewnych granicach może interweniować ♦ kurs stały (centralny) – państwo utrzymuje stała relację kursu swojej waluty w stosunku do jednej wybranej waluty obcej lub do wiązki takich walut . dopuszczalny jest pewien wąski zakres wahań walut. Po ich przekroczeniu państwo zaczyna interweniować. Na świecie stosowane są: ♦ kursy nieograniczenie płynne (48 krajów) ♦ kursy płynne administrowane (38 krajów0 ♦ kursy centralne (81 krajów). Wymienialność waluty – to prawo swobodnego kupowania i sprzedawania zagranicznego pieniądza za walutę krajową i dokonywanie rozliczeń międzynarodowych w dowolnej walucie bez ograniczeń czyli inaczej absolutna wymienialność. Od 1914 roku absolutna wymienialność prawie nie istnieje. Najczęściej można spotkać się z ograniczeniami wymienialności waluty, które wprowadzane są przez prawo dewizowe poszczególnych krajów . Dewiza – pieniądz zagraniczny używany w rozliczeniach międzynarodowych prowadzonych przez banki. Pieniądz ten ma różne formy, np. zagraniczne papiery wartościowe. Dewiza nie dotyczy pieniądza krajowego. Wymienialność waluty może być ograniczona tylko do obrotów handlu zagranicznego. Najczęściej występują ograniczenia wymiany walut ze względu na podmiot wymiany rozróżnić można: ♦ wymienialność zewnętrzna – waluta ma duży zakres ograniczeń dewizowych, nie podlegają ograniczeniom dewizowym jedynie płatności nierezydentów wobec rezydentów danego kraju z tytułu własności. Władze mają obowiązek wymiany waluty własnej na pełnowartościową, może być walutą fakturowania płatności w transakcje rezydentów i nierezydentów, może być też przedmiotem notowania na rynku międzynarodowym ♦ wymienialność wg standardu Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest ograniczone do MFW obejmuje transakcje kapitałowe ♦ wymienialność całkowita – nieograniczona możliwość wymiany waluty krajowej na walutę obcą. Ok. 40 krajów ma walutę w pełni wymienialną (np. jen, dolar) ♦ wymienialność wewnętrzna – opiera się na 5 zasadach:

 nie ma ograniczeń dewizowych w transakcjach, nie ma rezydentów w samym kraju  importerom zapewnia się dostęp do dewiz potrzebnych w celu dokonania płatności z tytułu płatności transakcji bieżących, zakup dewiz odbywa się na podstawie jednolitego kursu walutowego  rezydenci nie muszą odsprzedawać dewiz pochodzących z eksportu, nie mogą otwierać rachunków dewizowych w kraju i za granicą  stosuje się ograniczenia dewizowe wobec transakcji kapitałowych (nie ma swobodnego przepływu kapitału)  zabrania się używania pieniądza narodowego jako waluty fakturowania w handlu zagranicznym. Wymienialność jest ograniczona do pewnych walut lub obszarów płatniczych pewnych płatności do pewnej grupy rezydentów. Wymienialność walut to otwieranie gospodarki krajowej wobec gospodarek innych krajów. Gospodarka danego kraju jest poddana bardzo silnym wpływom gospodarki światowej jeśli istnieje wymienialność walut. Gospodarka wywiera duże presje na podnoszenie efektywności procesów gospodarczych. Warunki wymienialności waluty krajowej: ♦ utrzymanie długofalowej równowagi gospodarczej, ♦ posiadanie odpowiedniego potencjału gospodarczego, ♦ elastyczna struktura produkcji, ♦ racjonalna polityka gospodarcza, ♦ niekorzystny dla kraju wzrost cen importowych powinien być łagodny. Niektóre wymienialne waluty gromadzone są w postaci rezerw, należą do nich waluty o następujących właściwościach: ♦ stabilność siły nabywczej, ♦ dostępność na zagranicznych rynkach wewnętrznych, ♦ musi spełniać niektóre funkcje pieniądza światowego. Wymienialność walut rodzi szereg innych skutków: ♦ następuje wzrost współzależności polityki walutowej prowadzonej przez poszczególne kraje, ♦ następuje internacjonalizacja stosunków pieniężnych w skali światowej, konieczność współpracy walutowej,

♦ wzrasta ranka międzynarodowych instytucji finansowych i instytucji regionalnych, ♦ kraje, które mają gospodarkę dynamiczną o zróżnicowanej strukturze czerpią z tego 2 korzyści:  wywołuje to liberalizację w handlu, z której korzystają kraje rozwinięte gospodarczo  następuje wzrost udziałów danego kraju w międzynarodowym podziale pracy. Korzyści płynące z wymienialności wewnętrznej: ♦ sprzyja transakcjom gospodarki, brak zakłóceń dewizowych, ♦ sprzyja makroekonomicznej stabilności gospodarczej, ♦ umożliwia stosowanie jednolitego kursu waluty, ♦ likwidacja dwuwalutowości w gospodarce, ♦ wzrost zaufania do pieniądza, ♦ powstanie rynku kapitałowego. Wady wymienialności wewnętrznej: ♦ utrzymanie w długim czasie sztywnego kursu złotego wobec dolara, ♦ niemożliwość nadania kursowi złotego wobec walut obcych charakteru rynkowego, ♦ od 01 czerwca 1990 roku – wymienialność złotego wg MFW. Od czerwca 1995 roku – wolna wymienialność złotego. Polska musiała przestrzegać następujących zasad w związku z wymienialnością złotego: ♦ nie stosowanie ograniczeń dewizowych w zakresie transakcji bieżących z zagranicą bez względu na to czy chodziło o rezydentów czy nierezydentów, ♦ nie uczestniczenie w dyskusjach innych krajów walutowych, ♦ posługiwanie się jednolitym kursem walutowym, ♦ wykupywanie własnej waluty przedstawionej przez władze monetarne innego kraju, który był członkiem MFW. Korzyści, jakie wynikały dla Polski z wprowadzenia wymienialności MFW: ♦ powiązanie gospodarki ze światem zewnętrznym (waluta jest wymienialna) przyczyniło się do wzrostu inwestycji zagranicznych w Polsce, ♦ poprawa konkurencyjności gospodarczej Polski na rynkach międzynarodowych, ♦ usunięto międzynarodową izolację złotego, ♦ obiektywizacja kursu złotego. Korzyści z wymienialności zewnętrznej od 01 stycznia 1990 roku:

♦ następuje liberalizacja przepływów kapitałowych krótkookresowych (przez sprzedaż obligacji i kupna za granicą), ♦ można wymieniać złote w zagranicznych bankach i kantorach, ♦ złoty może być stosowany jako waluta transakcyjna przez polskich eksporterów i importerów, ♦ reglamentowany wwóz i wywóz walut obcych (Polska nie ma pełnej wymienialności walutowej). Gospodarki różnych krajów na świecie są powiązane i np. polityka monetarna realizowana przez bank centralny kraju liczącego się w świecie ma wpływ na sytuację innych krajów. Bank centralny USA zwiększa podaż pieniądza, co prowadzi do spadku stopy procentowej w USA oraz odpływu części kredytów poza granice państwa. Oznacza to spadek ceny dolara na rynkach walutowych, gdyż podaż dolarów rośnie oraz zwiększa się popyt na inne waluty. Towary amerykańskie tanieją, a zagraniczne drożeją. Banki centralne innych krajów nie są zainteresowane taką sytuacją i wkraczają do akcji, np. japoński chroniąc własny eksport skupuje nadwyżki dolara, aby zwiększyć jego wartość. Dlatego też kurs walutowy nie zmienia się i międzynarodowe skutki wzrostu podaży dolara przepadają; amerykański eksport nie rośnie, a import nie maleje. Jeśli natomiast w USA realizowana jest ekspansywna polityka fiskalna to prowadzi to do wzrostu stopy procentowej w USA, czyli kredyty wpływają do tego kraju powodując aprecjację dolara. Jest to sytuacja bardzo korzystna dla gospodarek innych krajów, gdyż wtedy ich eksport rośnie, a import maleje. Amerykanie nakręcają koniunkturę innym. Z przedstawionych przykładów wynika, ze jeśli na rynkach walutowych interweniują banki centralne to ani polityka monetarna ani polityka fiskalna nie są skuteczne, gdyż ich oddziaływanie zostaje zniwelowane przez międzynarodowe akcje i reakcje. BIBLIOGRAFIA: 1. W. Begg, R. Dornbusch, S. Fischer – „Ekonomia”, tom 1, PWE, Warszawa 1995r. 2. K. Lutkowski – „Międzynarodowy system walutowy”, Poltex, Warszawa 1998r. 3. E. Nojszewska – „Podstawy ekonomii”, WsiP, Warszawa 1999r.