Kırgızistan
Künyesi
Başkent Bişkek 42°52′N 74°36′E En büyük şehir Bişkek Resmi dil Kırgızca, Rusça Hükümet Devlet -Başkan Kurmanbek Bakiyev - Başbakan Azim Isabekov Bağımsızlık Sovyetler'den - İlan Ediliş 31 Ağustos 1991 - Tanınma 25 Aralık 1991 Yüzölçümü - Total 199,900 km² (86..) 77,181 sq mi - Sular (%) 3.6 Nüfus - July 2005 est. 5,264,000 (111..) - 1999 sayımına göre 4,896,100 GSMH (Satın alma gücü paritesi) 2005]] tahmini - Toplam 10.764 milyon$ (134..) - kişi başına 2,088$ (140..) Para birimi
Kırgızistan Somu (KGS)
Tarihi Temel Makale: Kırgızistan Tarihi Yenisey Irmağı boyunda medenî bir hayat süren Kırgızlar Mîlâd’dan sonra birinci yüzyılda Hun Devleti tâbiyeti altına girdiler. Hunluların dağılması üzerine, Kırgızlar, Hakas Devletini kurdular. Dördüncü yüzyılda kurulan Hakas Devleti, Baykal Gölü'nden Tibet’e kadar olan kısma hâkim oldu. 6. yüzyılda kurulan Göktürk Devleti ile mücâdele eden Hakaslar, 840’ta Uygur Devleti'ni yıktılar. 10. yüzyılda(960 yılında 200 bin müslüman aile vardı.) Karahanlılar'ın tesiriyle İslâm dînini kabul eden Kırgızlar, 13. yüzyılda Moğollar'ın hâkimiyetini tanıdılar. On yedinci yüzyılda Rus istilâsına karşı diğer Türk boylarıyla hareket ettiler. Kırgızların harp kâbiliyetleri yüksekti. On dokuzuncu asırda Kırgız toprakları bütünüyle Rus hâkimiyetine girdi. 1924 senesine kadar Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti'ne bağlıyken, 1925’te Kara Kırgız Özerk Oblastı adını aldı. Bir süre sonra Kara kelimesi kaldırıldı. 1936’da Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti hâline getirildi ve Sovyetler Birliği'ni meydana getiren 15 İttifak Cumhûriyetinden biri hâline geldi. Eski Sovyetler Birliği'nin 1991’de dağılması üzerine, Kırgızistan bağımsızlığını îlân etti. Bağımsız Devletler Topluluğu'na üye oldu Kırgızistan.
İklimi Kırgızistan’ın denizlerden uzak ve yüksek bir arâziye sâhib olması iklimi büyük ölçüde etkiler. Dağların etekleri sıcak çöl rüzgarları tesirindedir. Yüksek bölgelerde (Tien Shan'ın yüksekliklerinde) soğuk bir iklim hâkimdir. Arada kalan bölgede bol yağışlı bir iklim görülür. Batı ve kuzeydeki sıradağlar yılda ortalama 600-900 mm, güney etekleri 200-335 mm, yüksek vâdiler ise 100-150 mm civârında yağış alır. Yaz ile kış, gündüz ile gece arasında ısı farkı çok fazladır.
Nüfus Ve Sosyal Hayat Kırgızistan’ın nüfûsu 5,146,281’dir. Başkent [Bişkek] olup nüfûsu %14,5'u burada yaşar. Nüfûsun % 52.4’ü Kırgız, % 21’i Rus, % 12.9’u Özbek, % 2.5’i Ukraynalı, % 8.1’i diğer milletler, % 1.6’sı Tatar'dır. Ülkenin en geniş etnik grubu olan Kırgız'lar bir Türk halkıdır. Kırgızistan yüksek bir eğitim düzeyine sâhiptir. Ülkede 9 üniversite olup, ilk üniversite 1932’de kurulmuştur. Okuma yazma oranı % 99.8’dir. Ülke genelinde 1806 ortaokul, 48 teknik lise vardır. Diğer Türk Cumhûriyetleri'nde olduğu gibi Kırgızistan’da eğitim devlet tarafından yapılırken 1992’de çıkarılan yeni kânunlarla özel okul ve üniversite eğitimine izin verildi. şu anda da eğitim faliyetlerine devam etmekte olan Türk Okulları Kırgızistan da Türkçe'nin ve Türk Kültürü'nün yayılmasında en büyük etkenlerdendir. Dünya Almanağı 2005 içinde Kırgızistan nüfusu 5 milyondan fazla gösterilmiştir, yaklaşık olarak 5,081,429. Bunun %34.4 15 yaşın altında ve %6.2 65 yaşın üstündedir. Ülke kırsaldır ve sadece üçte biri (33.9%) şehirlerde yaşar. Ortalama nüfus yoğunluğu km2 de 29 kişidir (69 kişi mil kare). Kırgızlar Müslüman olup, Sünnî ve Hanefî mezhebindedirler. Kırgızların İslâmiyeti kabûlünde tasavvuf büyükleri önemli rol oynamışlardır. Kırgızlarda mevcut olan güçlü kabile sistemi İslâmiyetin hızlı yayılmasını sağlamıştır. Kırgızistan’da dînî hayâtın çok canlı olması, Orta Asya cumhûriyetleri içinde Özbekistan’ın dışında en çok bu cumhûriyette din aleyhtârı propaganda yapılmasına sebeb olmuştur. 1948’den sonra günümüze kadar Bişkek’te 100’e yakın İslâmiyet aleyhtârı kitap basılmıştır. Aynı zamanda devamlı din aleyhtârı konferanslar veriliyordu. Buna rağmen bölgede İslâmiyet unutulmamış, Kırgızistan bağımsızlığını kazandıktan sonra, gizli yapılan ibâdetler, açık olarak yapılmaya başlanmıştır.
Ekonomi Ülke ekonomisi tarım ve madenciliğe dayalıdır. Daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi hakimdir. Başlıca tarım ürünleri buğday, pamuk, şekerpancarı, mısır, tütün, sebze ve meyvedir. Dağlık bölgelerde yarış atları yetiştirilir, tavşan beslenir, arıcılık yapılır. En çok küçükbaş hayvan beslenir. Kırgızistan’da 1970’li yıllarda çeşitli mâdenler çıkarılmaya başlanınca mâden sektörü büyük hızla gelişti. Makina, otomotiv, gıda, çimento, cam ve konserve fabrikaları başlıca sanâyi kuruluşlarıdır. Akarsu üzerlerinde kurulan hidroelektrik santralleri ekonomiye önemli ölçüde katkıda bulunur. Ülkede 600 civârında sanâyi kuruluşu vardır
Tabii Kaynaklar
Kırgızistan mâden yönünden zengin yataklara sâhiptir. Tanrı Dağları'nda demir, cıva, sürme, altın; Fergana Vâdisi'nde petrol ve gaz yatakları bulunur. Ayrıca kömür, tuz, kaolin, cam tozu yatakları vardır. Kömür yatakları 31 milyon ton rezerv ile Orta Asya’da birincidir
Kırgızistan