Issuepaper Bachelor Project

Van A naar Bloemendaal aan Zee Logistieke problemen rond aanvoerwegen op drukke stranddagen

Thieme Hennis 1052381 29 februari 2004

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

Inhoudsopgave Inhoudsopgave.............................................................................................2 1 Inleiding.....................................................................................................3 1.1 Bloemendaal aan Zee.................................................................................. ..............3 2 Probleemverkenning...................................................................................5 2.1 Structurering probleemveld..................................................................... ..................5 2.2 Causale analyse................................................................................................... ......5 2.3 Belangen en doelen analyse......................................................................... .............6 2.4 Systeemanalyse........................................................................................................ .8 2.5 Afbakening........................................................................................................ .......10 3 Actoren & Netwerk Analyse........................................................................11 4 Toekomstverkenning..................................................................................13 4.1 Scenariologica.............................................................................. ...........................13 4.2 Uitgewerkte scenario’s................................................................. ...........................15 5 Plan van Aanpak........................................................................................17 5.1 Onderzoeksplan.......................................................................................... .............17 6 Modeltechnieken.......................................................................................19 6.1 Modelleervragen.......................................................................................... ............19 7 Conclusie..................................................................................................23 Literatuurlijst..............................................................................................25

Figuur op titelpagina: Verkeersdrukte en feest bij Bloemendaal aan Zee, linksboven ontwerp van een Light Rail traject.

2

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

1 Inleiding Elk jaar is het weer raak langs de Nederlandse kust, en dan met name de strook langs Scheveningen en Zandvoort/ Bloemendaal aan Zee. Kilometers lange files vullen de wegen en zorgen voor flinke overlast voor bewoners die langs de aanvoerwegen van de kust wonen. De populariteit van stranden als Bloemendaal is te danken aan een verscheidenheid aan natuur en (hippe) cultuur, en uiteraard aan de populariteit op zich. Deze populariteit heeft een tweetal gevolgen. Aan de ene kant zijn de inkomsten voor de gemeente en de strandtenten en dergelijke enorm, maar dit heeft ook een schaduwkant. Bermen worden vol geparkeerd, er ontstaan enorme verkeersopstoppingen en de daarmee gepaard gaande overlast voor bewoners is ook niet gering. Ook uit ecologisch oogpunt onwenselijke gevolgen als hoge uitstoot van uitlaatgassen worden hierdoor veroorzaakt. Vanwege deze problematiek rijst, vanuit de ministeries van VROM en Verkeer en Waterstaat en de betreffende gemeenten en provincies, de vraag naar innovatieve ideeën die oplossing kunnen bieden aan deze problemen. Omdat er vele verschillende situaties bestaan bij verschillende plaatsen die binnen de verkeersproblematiek aan de kust vallen zijn er vele oplossingen mogelijk en onmogelijk. Het lijkt mij dan ook onverstandig om te streven naar een generieke logistieke oplossing. Een betere optie is mijns inziens een succesvol idee te implementeren bij vergelijkbare situaties langs de kust. Ik wil mij dan ook toespitsen op de situatie die speelt bij de kuststrook Zandvoort en Bloemendaal aan Zee om de volgende redenen. Ten eerste heb ik gedurende achttien jaar in de buurt gewoond en heb ik interesse voor deze problematiek. Ten tweede heb ik zelf al wat ideetjes ontwikkeld voor de logistieke problemen.

1.1 Bloe m e n da a l a an Ze e Sinds een jaar of tien is het strand van Bloemendaal aan Zee gegroeid naar een voor jonger publiek (16-36 jaar) zéér aantrekkelijk en populair strand. Zomers worden daar vaak feesten gegeven en tienduizenden jongeren komen hierheen, overdag en ’s avonds. Dit publiek komt niet alleen uit de buurt, maar uit heel Noord-Holland en er komt zelfs een deel uit de andere provincies. Het strand is per Openbaar Vervoer erg moeilijk te bereiken: de bussen staan zelf in de file en treinen rijden alleen naar Zandvoort, waarvan het nog minstens een uur lopen is voordat het strand van Bloemendaal is bereikt. Gevolg hiervan is dat veel bezoekers de auto kiezen als vervoermiddel naar het strand, meer dan 50 procent1, met alle gevolgen van dien. De keuze om met de bus naar het strand te gaan wordt zelfs kleiner in de zomer, dit vanwege eerder genoemd probleem. Het probleem kan dus als volgt beschreven worden: Probleembes chrijving

Hoe kan de overlast voor bewoners en de natuur die veroorzaakt wordt door een overschot aan autoverkeer richting de kust van Bloemendaal en Zandvoort verminderd worden, zonder daarbij de economische waarde van het strand uit het oog te verliezen? Bovenstaande probleemstelling kan gedurende het onderzoek, door bijvoorbeeld nieuwe inzichten, aangepast worden. Er wordt

1

NRIT, Zandvoort in cijfers, 2002 3

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------binnen dit kader dus niet alleen gekeken naar de oplossing die ik aandraag maar ook naar andere (bestaande) oplossingen. Voordat we aan oplossingen toe zijn wordt het probleem eerst onderzocht in hoofdstuk 2. Verder wordt in hoofdstuk 3 een actoren- en netwerkanalyse en in hoofdstuk 4 een toekomstverkenning gepresenteerd, waarbij er verschillende scenario’s worden geschetst. In hoofdstuk 5 en 6 conclusies over een verdere aanpak van het probleem samen met een inventarisatie van eventuele oplossingsrichtingen en de manier waarop dat aangepakt moet worden. In hoofdstuk 7 staan conclusies.

4

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

2 Pr o b l e e m v e r ke n n i n g In dit hoofdstuk wordt het probleem gestructureerd en met behulp van verschillende analyses uitgelicht. In de eerste plaats wordt de probleemeigenaar omschreven en de kernelementen die binnen het issuepaper een rol spelen. Vervolgens wordt aan de hand van een causale analyse een overzicht gecreëerd van alle belangrijke elementen en factoren. In de daarop volgende paragraaf komen de belangen en doelen van de probleemeigenaar aan bod, waarna er een systeemanalyse plaatsvindt. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een afbakening.

2.1 Stru c tu re rin g p roble e m v e ld Probleemeigenaar

•

Kern element

• • •

Voordat we de hand aan allerlei analyses gaan slaan, moet eerst bekeken worden vanuit welk oogpunt dit rapport geschreven wordt. Omdat ik ’s zomers nog steeds met de problematiek te maken heb, schrijf ik dit issuepaper vanuit mijn eigen perspectief. Hieronder volgen de punten waaraan ik hierbinnen het meeste waarde acht. Ze zullen voor een groot gedeelte samenvallen met de doelen en speerpunten die er zijn bij de strandtenteigenaren en de gemeente/ provincie. Ik probeer dus door vanuit mijn eigen perspectief te werken hier een eventuele brug tussen te slaan tussen de korte termijn en plaatselijke doelen van strandtenteigenaren en de meer bredere visie van de provincie, zonder dat daarmee eventuele ‘hidden agendas’, zoals de inkomsten door parkeerboetes in de weg staan. Kern elementen zijn: Behoud of verbetering van natuur en milieu, vooral m.b.t. afval, fout parkeren, uitstoot gassen. Verbetering bereikbaarheid Bloemendaal aan Zee. Vermindering overlast door files op aanvoerwegen. Behoud van Bloemendaal aan Zee als populaire badplaats voor jongeren. Vooral de eerste drie hebben betrekking op het bieden van een redelijk alternatief van de auto, zodat deze toestroom verminderd wordt. Zelfs de vierde kan hier indirect bij gerekend worden, aangezien de populariteit van het strand zou kunnen dalen als het slecht bereikbaar blijft of er zouden consequenties kunnen komen in de vorm van regelgeving, wanneer er veel negatieve publiciteit is, hierbij doel ik op drugs- en drank gebruik bij het autorijden. Dit issuepaper zal zich dus toespitsen op twee elementen, namelijk de verbetering van omgevingseigenschappen en het behoud van de mogelijkheden die het strand van Bloemendaal biedt. De uiteindelijke keuze voor de oplossing van dit probleem zal uitkomst moeten bieden aan zowel de milieutechnische, als de economische en recreatieve kant van het verhaal. Hieronder volgen enkele analyses waarbij het systeem, de factoren die erbinnen een rol spelen, de actoren en hun doelstellingen centraal staan. In de bijlagen kan men enkele minder essentiële figuren vinden die het resultaat zijn van deze analyse.

2.2 Ca u sa le a n a lys e Causaal relatiedia gram

Als eerste worden de verschillende factoren die binnen het systeem een rol spelen ingedeeld en hun onderlinge samenhang

5

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------beschreven. In bijlage A kan het zogenaamde causaal relatiediagram gevonden worden, waarin de relevante factoren en hun positieve dan wel negatieve relaties naar voren komen. In deze figuur zijn enkele elementen sterk verbonden, deze zijn gearceerd. Het gaat hierom de relaties tussen de bereikbaarheid van het strand, de continuïteit, overlast, populariteit en het percentage dat kiest voor de auto als vervoermiddel. Eventuele ingrepen binnen het systeem moeten hierop uitwerking hebben. Hieronder volgt een voorlopige beschrijving van het systeem en haar omgeving. De belangrijkste factoren en hun onderlinge relaties worden hier beschreven en in een diagram gezet. Deze kan gedurende het proces aangepast worden. Zoals hierboven beschreven zijn er verschillende elementen binnen het systeem welke een belangrijke rol spelen. Andere facetten kunnen hierop een grote of een kleine invloed hebben. Sommige onderdelen bevinden zich binnen het systeem, andere erbuiten. Sommige kunnen beïnvloed worden, anderen geven de prestatie van het systeem weer. Het is belangrijk onderscheid te hebben tussen de verschillende variabelen. Prestatieindicatore n

Instrumen ten

De prestatie-indicatoren, oftewel de variabelen waarop getoetst wordt of een beleid werkt of niet, zijn de bereikbaarheid, de overlast, het percentage dat met de auto naar het strand gaat, de populariteit van Bloemendaal aan Zee en de continuïteit. Daarover moet gezegd worden dat het percentage dat met de auto gaat meer een middel dan een doel lijkt, maar het is zo duidelijk dat een vermindering in het aandeel auto’s vele positieve externe gevolgen zal hebben, dat het als doel omschreven mag worden. Dit kan op enkele manieren worden bewerkstelligd. Zo kan worden gekeken naar de bereikbaarheid van de bussen, een verbetering van die bereikbaarheid heeft tot gevolg dat de auto een kleiner aandeel heeft in het vervoer naar het strand en een positief aandeel in de bereikbaarheid van Bloemendaal aan Zee, direct en indirect. Aan de andere kant heeft een vermeerdering van het aantal parkeerplaatsen een positief aandeel op de bereikbaarheid direct (er kunnen meer auto’s in de buurt van het strand parkeren), maar het percentage dat de auto pakt wordt hiermee niet kleiner, eerder groter, wat weer een negatief effect heeft op onder andere de bereikbaarheid. Verder kan gekeken worden naar het aantal alternatieven op de bus of de auto, op dit gebied is heel veel mogelijk, maar onderzoek moet uitwijzen welke alternatieven de beste kansen op succes hebben. Ook in het oog moet de bereikbaarheid van eerste hulp (ambulances, politie etc.) worden gehouden. Aan veiligheid wordt in Nederland toch vaak hoge eisen gesteld worden en dit kan soms bepalend zijn. Men kan betwijfelen of publiciteit behoort tot de instrumenten waarmee verschillende doelen moeten worden verwezenlijkt, maar dit wordt buiten de afbakening gehouden. Dus niet de publiciteit an sich, maar publiciteit als instrument wordt buiten beschouwing gelaten. Er wordt hier slechts gekeken naar de logistieke kant van het verhaal. Op een later tijdstip kan altijd nog besloten worden om met behulp van verschillende marketingstrategieën iets te promoten of te ontmoedigen.

2.3 Be la n ge n e n doe le n a na ly s e In dit hoofdstuk wordt een onderscheid gemaakt tussen belangen, doelen en middelen. Deze zijn afhankelijk van perspectief (een

6

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------bewoner zal een andere kijk hebben op de problematiek dan de gemiddelde strandbezoeker), tijd en plaats. Aangezien dit paper geschreven wordt vanuit mijn eigen perspectief, zullen ook de doelen en belangen worden beschreven die in mijn optiek belangrijk zijn. Zoals de al eerder beschreven (H 2.1 Structurering probleemveld) kernelementen liggen de belangen op verschillende vlakken als milieu, bereikbaarheid en economie. Een hekel punt lijkt dan de beschrijving van de middelen, maar in dit paper richt ik me slechts op de logistieke kant van de problematiek. Bij het beschrijven van de middelen zullen dan ook de middelen naar voren komen die er zijn om deze problemen op te lossen. Dit zullen vaak middelen zijn die de overheid ter hand kan nemen, aangezien dit soort investeringen vaak een langdurig karakter hebben en zeer kapitaalintensief. Verder in dit paper komen de verschillende actoren afzonderlijk aan de beurt waarbij hun eigen belangen, doelen en middelen worden behandeld. Belang

Doelen

Allereerst wordt het belang dat volgt uit de beschreven kernelementen omschreven. Bloemendaal aan Zee dient in de voorlopige toekomst in de zomer te dienen als jongerenstrand, waar de populariteit niet evenredig is met de overlast die het meebrengt. Dit kan verder worden ontleed tot de volgende doelen: • • • •

Mogelijkheid voor strandtenten om feesten voorzieningen te bieden aan jongeren. Goede bereikbaarheid van Bloemendaal aan Zee. Weinig tot geen overlast door bezoekers. Milieu moet zo min mogelijk belast worden.

en

andere

Middelen zijn er legio voor de verschillende actoren. Zo kan de gemeente de strandtenteigenaren voldoende speelruimte en vergunningen geven, zodat ze winstgevend kunnen exploiteren. Strandtenteigenaren kunnen goede dj’s boeken om zo meer mensen te trekken of festivals organiseren. De provincie of het Rijk hebben de mogelijkheid om investeringen te doen in de infrastructuur of het Openbaar Vervoer, zodat de bereikbaarheid kan worden verbeterd. Bewoners hebben stemrecht2 en kunnen klachten indienen of een petitie aanbieden, indien zij dit nodig achten en de overlast ontoelaatbaar vinden.

Middelen

Doelenbo om

Om de doelen overzichtelijk te maken en te onderscheiden in subdoelen is een soort samengevatte doelenboom geconstrueerd. Hierin staan de belangrijkste doelen beschreven, zie figuur 1. Uit deze figuur zijn verschillende doelen en subdoelen af te leiden. De meeste doelen die zijn afgeleid uit de hoofddoelen zijn rood omrand. Dit is gedaan om aan te geven welke doelen bereikt kunnen worden door in het bereikbaarheid systeem in te grijpen. Hiermee worden logistieke oplossingen/middelen bedoeld, zoals meer parkeerplaatsen, betere bereikbaarheid voor Openbaar Vervoer, nieuwe vormen van Openbaar Vervoer of verbeterde aanvoerroutes. Oplossingen die bijdragen aan bijvoorbeeld een vermindering van overlast door bezoekers, zoals een strengere controle op openbare dronkenschap of iets dergelijks, valt buiten dit geheel en er zal hier dan ook niet teveel aandacht aan worden

2

Zo heeft bijvoorbeeld de gemeentepartij Progressief Bloemendaal een gedeelte van haar beleid toegespitst op het verwezenlijken van innovatieve oplossingen ten behoeve van de bereikbaarheid van het strand. 7

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------geschonken, tenzij het mooi samengaat met een logistieke oplossing.

E v e n w ic h t ig e v e r h o u d in g t u s s e n v e r s c h ille n d e f u n c t ie s B lo e m e n d a a l e n o m g e v in g in d e z o m e r

W e in ig o v e r la s t v o o r b e w o n e rs

W e in ig o v e r la s t d o o r b e zo e k e rs

G o e d e b e r e ik b a a r h e id h u iz e n e n a lle d a a g s e b e s t e m m in g e n

M o g e lij k h e id v o o r n o r m a le b e d r ij f s v o e r in g s tr a n d te n te n

W e in ig m ilie u s c h a d e

W e in ig f ile s W e in ig a u t o 's in b e r m

Geno eg v e r g u n n in g e n

C o n t in u ït e it

V o ld o e n d e in k o m s t e n

W e in ig n e g a t ie v e p u b lic it e it

Genoeg b e zo e k e rs

Figuur 1 – Doelenboom Bovenstaande doelen kunnen verder worden ontleed in specifieke, gekwantificeerde doelen, maar hiervoor is nog te weinig informatie beschikbaar. Hier zal later, in het proces van oplossingen vinden, verder en dieper op ingegaan worden. Dan kunnen er bijvoorbeeld eisen worden gesteld aan de reductie van het aantal kilometer file of het aantal auto’s dat in de berm staan geparkeerd. Ook de andere criteria betreffende bereikbaarheid huizen, inkomsten en publiciteit kunnen worden behandeld binnen een gekwantificeerde context. In bijlage G worden verschillende criteria gevormd, waaraan beleid getoetst kan worden.

2.4 Sys te e m a na ly s e Systeemd iagram

Een systeem diagram is een overzichtelijke weergave van een systeem. Een systeem is het deel van de werkelijkheid dat relevant is voor het probleem. Het helpt bij het definiëren van de grenzen van het systeem en het verduidelijkt de structuur en de relaties. Een systeemdiagram is actor specifiek. Dit houdt in dat het diagram een weergave van het probleem is vanuit mijn eigen perspectief, wat in mijn ogen dus een redelijke objectieve kijk van het probleem geeft, maar in de ogen van andere actoren kan het er nog steeds anders uitzien. Hoe dit eruit kan zien komt aan bod in de actorenanalyse. In figuur 2 wordt duidelijk dat met behulp van ingrepen in het bereikbaarheid systeem verschillende doelen bereikt moeten worden. In bijlage B komen de drie afzonderlijke systemen naar voren, waar ze apart worden behandeld. 8

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

S u b s id ie

voor in f r a s t r u c t u r e le p ro je c te n

A a n ta l w a rm e d a g e n p e r ja a r

E c o n o m ie

L a s t ig e b ezo ek ers

S y steem B e r e ik b a a r h e id b u ssen E c o n o m is c h sy steem

B e r e ik b a a r h e id e e r s t e h u lp

O v e r la s t sy steem

O v e r la s t

In k o m s te n , c o n t in u ït e it

A lt e r n a t ie v e n n aar BaZ B e r e ik b a a r h e id s y s t e e m

A an tal p a r k e e r p la a t s e n

A an tal b ezo ek ers

Figuur 2 – Systeemdiagram Bereikbaa rheid systeem

Zoals de naam al voorspelt spelen binnen het bereikbaarheid systeem de verschillende factoren een rol die invloed (kunnen) hebben op de bereikbaarheid van Bloemendaal aan Zee. In bijlage B zijn de eventuele oplossingsrichtingen gearceerd met roze. De uitgangsvariabelen zijn vooral uitgedrukt in negatieve externe effecten, zoals milieu- en overlast effecten, deze zijn echter gericht naar de subsystemen economie en overlast. Zo bestaat er bijvoorbeeld geen positievere kijk op Bloemendaal aan Zee, indien er weinig ongelukken gebeuren, maar kan het wel negatief in beeld komen wanneer er veel gebeuren. In het geval van uitgangsvariabele populariteit kan het wel een positieve uitwerking hebben op mensen die normaal gesproken niet komen, maar wel wanneer de bereikbaarheid goed geregeld is. Verder zijn er oplossingen afhankelijk van subsidies van de overheid.

Overlast systeem

Overlast is in dit systeem vooral uitgedrukt in milieuschade en overlast voor bewoners. Dit wordt veroorzaakt door files, onbereikbaarheid van alledaagse bestemmingen door de vele bezoekers en verkeerd geparkeerde auto’s. Dit subsysteem is dus nauw verweven met bereikbaarheid systeem. Daarnaast kunnen de bewoners last hebben van vervelende bezoekers, die vandalisme kunnen aanrichten of anderszins overlast bezorgen.

Economis ch systeem

Als we het probleem van de financiële kant eens gaan bekijken, komen twee belangrijke omgevingsvariabelen naar voren, namelijk het aantal warme dagen (d.w.z. stranddagen) per jaar en het uitgavenpatroon van de doelgroep. Duidelijk is dat het eerste door niemand te beïnvloeden is, maar het zou kunnen dat de tweede eventueel afhankelijk is van te beïnvloeden factoren. Echter deze zullen waarschijnlijk buiten de afbakening vallen en daarom wordt dit als omgevingsvariabele gezien. Binnen de

9

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------economische systeemgrenzen zijn de populariteit, de (positieve/negatieve) publiciteit en het aantal vergunningen verwerkt. De belangrijkste prestatie-indicatoren zijn het aantal bezoekers, de inkomsten, voor zowel de strandtenten en de gemeente, en de continuïteit. Het economische systeem heeft dus ook invloed op de twee andere subsystemen, maar wordt aan de andere kant ook beïnvloed. De probleemstelling kunnen we nu iets meer gedetailleerd formuleren. Probleemf ormulerin g

Hoe kan de bereikbaarheid van Bloemendaal aan Zee verbeterd worden voor piekdagen, zodat de overlast die wordt veroorzaakt door teveel auto’s geminimaliseerd wordt, zonder daarbij de economische aspecten als inkomsten voor strandtenten en gemeente en de continuïteit uit het oog te verliezen? Met behulp van bovenstaande analyse en resultaten en vanuit de beschreven probleemstelling kan er een beeld gevormd worden van het probleem en de achterliggende factoren. Hieronder wordt het systeem eerst afgebakend en in de volgende hoofdstukken komen de verschillende partijen die een rol spelen aan bod, evenals een toekomstverkenning, plan van aanpak en onderzoeksvragen.

2.5 Afbake n in g Een afbakening van een probleem bestaat uit drie onderdelen: een geografische afbakening, een afbakening in tijd en het bepalen van een geschikt aggregatie niveau. Geografische afbakening

Tijdsafbakening

Een geografische afbakening bepaalt welk deel van de fysieke ruimte deel uit maakt van het probleem. Binnen deze problematiek worden voorlopig alle aanvoerwegen (inclusief Openbaar Vervoerwegen) rond Bloemendaal aan Zee, inclusief de grotere aanvoerwegen vanaf Amsterdam, omdat daar de meeste bezoekers per auto vandaan komen. De tijdsafbakening neemt niet alleen de tijdshorizon waarover men naar het probleem wil kijken, er wordt ook rekening gehouden met de tijdshorizon voor implementatie en effect van ingrepen in het systeem. Het aggregatie niveau bepaalt de mate van detaillering.3 Omdat de afbakeningen per subsysteem verschillen worden in deze paragraaf de afbakeningen per subsysteem besproken. De diagrammen van de verschillende subsystemen zijn te vinden in Bijlage B. Hieronder worden ze nog eens kort besproken. De prestatie van het economisch systeem is afhankelijk van onder andere het aantal mooie stranddagen per jaar en de manier waarop de doelgroep geld uitgeeft. Verder kan het systeem worden beïnvloed door veranderingen te brengen in de bereikbaarheid en de overlast. Vooral binnen dit systeem is de tijdsafbakening redelijk lange termijn. Er moet gedacht worden aan zo’n 15 jaar. Binnen het overlast systeem moeten de problemen op korte termijn, dus binnen een periode van 2 á 3 jaar opgelost worden. Hetzelfde geldt voor het bereikbaarheid systeem, echter hier is het denkbaar dat infrastructurele oplossingen zich op de wat langere termijn zullen aandienen (5-10 jaar).

3

Enserink et al. 2003 Analyse van Complexe Omgevingen 10

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

3 Ac t o r e n & N e t w e r k A n a l y s e In deze situatie zijn er vele verschillende partijen met elk hun eigen wensen, een eigen probleemperceptie en een eigen plek. Zo zijn sommige actoren georganiseerd, hebben sommige veel macht, zijn andere weer geïnteresseerd in de spelende en toekomstige problemen. Wanneer er een bepaalde oplossing is, moet deze wel draagvlak hebben, zodat deze niet op weerstand stuit bij eventuele invoering. Aangezien sommige actoren dus tegen kunnen werken als het voor hun niet gunstig blijkt te zijn, is het belangrijk de actoren enigszins in te delen en hun wensen, belangen, machtsmiddelen, hun betrokkenheid voor het probleem en dergelijke kenbaar te maken, zodat hier in een later stadium mee rekening gehouden kan worden. Deze analyse is, net als vele andere onderdelen, is een doorlopend proces, het is namelijk niet ondenkbaar dat actoren tijdens het proces hun doelstellingen wijzigen of meer betrokken raken. Ook is het vaak niet duidelijk wat bepaalde groepen willen en is het dus moeilijk ze in te delen.

’Critical actors’

Dedicated / nondedicated

In bijlage C kan men de belanghebbenden/actoren vinden en hun probleempercepties. Daar komt duidelijk naar voren hoeveel partijen nou eigenlijk binnen deze problematiek passen. Toch is het nodig om deze partijen nog verder te analyseren. Zo is het erg van belang of een partij een zogenaamde critical actor is of niet, onder ‘critical actors’ verstaan we partijen die binnen de problematiek een grote waarde hebben, doordat aan de éne kant de hulpbronnen van belang zijn en aan de andere kant niet vervangen kunnen worden door andere actoren. Belangrijk is dat dit alles weer gebeurd uitgaande van eerder omschreven doelen. Verdere analyse van de actoren naar afhankelijkheid en vervangbaarheid is te vinden in bijlage D. Met behulp van die analyse kunnen de actoren in een overzichtelijke tabel gezet worden. Hieronder volgt in tabel 1 een indeling van de actoren. Hierbij wordt onderscheid genomen in betrokkenheid (dedicated/nondedicated), percepties en het al dan niet critical actor zijn. Zo zullen bijvoorbeeld actoren die betrokken zijn en waarbij de probleempercepties gelijk zijn aan die zoals beschreven door mij, waarschijnlijk participeren en potentiële bondgenoten zijn. Belangrijk zijn uiteraard ook de critical actors met tegengestelde belangen en doelen.

Tabel 1 – Indeling actoren Dedicated actors Critical actors Gelijkgerichte percepties, belangen en doelen Tegengestelde belangen en doelen

Strandtenteigenaren, Connexxion, publiek BaZ (Bl’daal e.o.), ROVER, provincie Noord-Holland, gemeenten? Min. Van V&W/ Rijkswaterstaat, politie en brandweer? Gemeenten? Politie en brandweer?

Non-critical actors Publiek BaZ (niet uit de buurt), Natuurmonumente n? Bewoners?

Natuurmonumente n? Bewoners?

Non-dedicated actors Critical actors Non-critical actors NS

Bezoekers en toeristen Zandvoort, VVV Haarlem e.o.

11

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------In bovenstaande tabel zijn de verschillende geïdentificeerde actoren ingedeeld al naar gelang betrokkenheid, belang en toewijding. Aan de vele vraagtekens is te zien dat het nog onduidelijkheid is over de belangen en doelen van deze actoren. Conclusie s

Terugkop peling probleem stelling

Een belangrijke actor is die in de gaten gehouden moet worden is de gemeente Bloemendaal, aangezien zij de vergunningen verleend aan de strandtenten die niet zonder die vergunningen kan exploiteren. Daarnaast stelt zij (in samenwerking met andere gemeenten) regels op over de te houden feesten en evenementen. Er is al een aantal keren gewaarschuwd dat de gemeente op gaat treden tegen de manier waarop het strand wordt geëxploiteerd.4 Belangrijk is dus dat oplossingen zich aandienen voordat het te laat is en daarnaast lijkt een hechte samenwerking en goede verstandhouding tussen de strandtenteigenaren en de gemeente een vereiste om de continuïteit van BaZ in de huidige bestaansfunctie, dus als hip jongerenstrand met feesten e.d., te behouden. Verder wordt duidelijk dat er intensiever contact moet plaatsvinden met de Nederlandse Spoorwegen om een oplossing te vinden voor de slechte bereikbaarheid, aangezien de vervoersstroom per spoor hoogstwaarschijnlijk een impuls krijgt, wanneer de auto wordt vervangen met het OV. Ook moeten logistieke oplossingen rekening houden met de veiligheid, dus de bereikbaarheid van ambulances en politie in geval van nood. Als we terugkoppelen naar de probleemstelling wordt geconstateerd dat deze nog geldt, aangezien alleen de logistieke problemen een rol spelen en niet eventuele andere problemen. Echter de ontwikkelingen op dat gebied moeten wel in de gaten gehouden worden, dat deze niet ervoor zorgen dat straks een goede logistieke oplossing nutteloos is geworden. Het woord continuïteit in de probleemstelling krijgt nu dan ook een extra betekenis. Hiermee wordt namelijk de continuïteit bedoeld die betrekking heeft op de functie van het strand, dus één waar feesten kunnen worden gehouden en jongeren op af gaan. Voor het overzicht wordt deze nog een keer herhaald. Hoe kan de bereikbaarheid van Bloemendaal aan Zee verbeterd worden voor piekdagen, zodat de overlast die wordt veroorzaakt door teveel auto’s geminimaliseerd wordt, zonder daarbij de economische aspecten als inkomsten voor strandtenten en gemeente en de continuïteit met betrekking tot de functie van het strand uit het oog te verliezen? Met bovenstaande probleemformulering wordt in het volgende hoofdstuk verder gegaan met een analyse van onzekerheden die eventueel zouden kunnen leiden tot ongewenste situaties. In de toekomstverkenning worden enkele scenario’s geschetst waarin deze onzekerheden zijn verwerkt.

4

Haarlems Dagblad, 8-7-2003, Bloemendaal dreigt met sluiting van strandtenten en 13-82003, Bloemendaal wil ander strand 12

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

4 To e ko m s t v e r ke n n i n g Een toekomstverkenning is nuttig om te onderzoeken welke onzekerheden belangrijk zijn. Welke factoren kunnen het probleem zodanig beïnvloeden dat de oplossingsalternatieven drastisch veranderen? Er wordt een verwachtingspatroon geconstrueerd dat inzicht geeft in mogelijke scenario’s die kunnen plaatsvinden. Deze scenario’s worden gebaseerd op uiterste ontwikkelingen van de relevante omgevingsfactoren. De relevantie van omgevingsfactoren wordt bepaald door de mate van onzekerheid en de mate van belang voor het probleem. De tijdspanne die voor de scenario’s gehanteerd wordt is 10 jaar. De beschreven situaties kunnen dus binnen 10 jaar realiteit worden. De scenario’s die in dit issuepaper besproken worden zijn zogenaamde omgevingsscenario’s. Dit houdt in dat de systeemontwikkeling door drijvende krachten wordt beheerst. In principe kan ik geen invloed op deze ontwikkelingen uitoefenen. De scenario’s schetsen een situatie zodat daar optimaal op ingespeeld kan worden door de verschillende actoren. Zoals in de paragraaf Scenariologica duidelijk zal worden zijn ontstaan er acht mogelijke scenario’s. Hiervan worden er drie uitgewerkt in de laatste paragrafen van dit hoofdstuk.

Tijdspanne

4.1 Sc e na r iol ogic a De scenario’s gaan uit van het probleem zoals dat wordt gepercipieerd door mij. Zoals eerder verwoord in de probleemstelling, zijn aspecten als bereikbaarheid en continuïteit van de huidige gebruiksfunctie van het strand erg belangrijk binnen het probleem. Ontwikkelingen in de toekomst kunnen ervoor zorgen dat deze belangrijke aspecten in gevaar komen. De scenariologica richt zich dus op de omgeving van het systeem. In de verschillende diagrammen kunnen de omgevingsfactoren worden afgeleid. Deze betreffen factoren betreffende: Omgevingsfact oren

• • • •

Het klimaat; het aantal warme stranddagen per jaar. De economie; het bestedingspatroon van de doelgroep. Lastige bezoekers; de overlast door de bezoekers van het strand. De politiek; het geld dat opzij wordt gezet voor infrastructurele projecten. Er wordt dus gestreefd naar een systeem waarbinnen een sociale en economische harmonie bestaat en de bereikbaarheid deze factoren niet in de weg staan. In deze toekomstverkenning zullen niet alle vier de omgevingsvariabelen meegenomen worden. Alhoewel het aantal warme dagen per jaar grotendeels uitmaakt wat de omzet van een strandtent is, wordt deze variabele niet meegenomen in deze analyse. Er is hiervoor een redelijk gemiddelde te schatten, namelijk zo’n 20 tot 30 zomerse dagen per jaar.5 Het is niet dat het strand alleen druk bezocht wordt op deze dagen, maar ook op dagen waarbij de temperatuur iets onder de 25°C ligt. Daarnaast heeft het weer bij evenementen als Beachbop, waarbij tot wel 50.000 bezoekers valt te tellen, vaak geringe invloed op het bezoekersaantal. De overige drie omgevingsvariabelen worden wel meegenomen. Allereerst de economische factor. Dit kan worden bekeken van

5

www.knmi.nl 13

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------twee kanten. Aan de ene kant kan het bestedingspatroon van de doelgroep veranderen, dus bijvoorbeeld langer op vakantie in het buitenland, minder vaak naar het strand, of andersom. Aan de andere kant zou specifiek Bloemendaal aan Zee in onmin kunnen raken en zou bijvoorbeeld het aangrenzende Parnassia hip kunnen raken, waardoor het aantal bezoekers sterk afneemt. Erg veel populairder kan het strand niet worden, dus dit kan worden gezien als een eventuele bedreiging. Deze factor als geheel wordt geformuleerd als positieve of negatieve ontwikkelingen, op welke manier dit gebeurt is in principe niet zo relevant. De volgende factor is de overlast door de bezoekers. Omdat er bij jonger publiek vaak ook slecht opgevoede, minder begaafde en onvolwassen, respectloze individuen rondlopen, die onder invloed van drank en drugs losbandig worden en kunnen zorgen voor vandalisme en vechtpartijtjes, gaan evenementen soms gepaard met een negatieve bijklank. Indien deze ontwikkelingen zich in de toekomst verergeren en de maatregelen daartegen zinloos blijken te zijn (buiten de afbakening), kan de gemeente ervoor zorgen dat het strand haar huidige functie verliest door haar vergunningen in te trekken. Als laatste is de politiek van belang. Alhoewel er vaak meerjarenplannen zijn voor infrastructurele projecten, is vaak de invulling en dus tevens het gebruik van de subsidies die beschikbaar zijn, onduidelijk of onbekend. Dit is een belangrijke en zeer onzekere factor en er zal dan ook altijd rekening gehouden moeten worden met een goedkope, misschien iets minder goede oplossing. Aan de andere kant kan er ook plotseling veel geld vrijkomen voor bijvoorbeeld een Light Rail richting het strand. Scenarioruimte

De assen worden dus opgebouwd door de drijvende krachten economie, overlast en politieke interesse. Nu de assen benoemd zijn, kan er een zogenaamde scenarioruimte opgespannen worden (zie bijlage E). De uiteindelijke scenario’s worden gevormd door op iedere as een uiterste te kiezen. In tabel 2 zijn verschillende de factoren als uitersten neergezet. Op deze wijze kunnen mogelijke scenario’s opgebouwd worden uit steeds verschillende combinaties van uitersten. In de volgende paragrafen worden de scenario’s Vigilate!, Mutatis mutandis en Ab ovo uitgewerkt.

Tabel 2 - Scenariologica Positieve economische ontwikkelingen Weinig Veel subsidie subsidie beschikbaar beschikbaar

Veel overlast

Veel inkomsten, maar ook veel overlast. Strandtenteigenar en moeten eventueel snel zelf oplossingen financieren, voordat de gemeente de stekker eruit trekt.

Vigilate! Kansen om snel een goede logistieke oplossing te implementeren, zodat een gedeelte van de overlast wordt geminimaliseerd. Verschillende partijen kunnen zich nu richten op de andere overlast.

Negatieve economische ontwikkelingen Weinig Veel subsidie subsidie beschikbaar beschikbaar Het slechtst denkbare scenario, ondanks verminderde populariteit, is er veel overlast, waardoor de bestaansfunctie van het strand bedreigd wordt.

Strandtenteigenar en en gemeente moeten veel geld en moeite steken in het bedwingen van de overlast en het image van BaZ om de functie te herstellen.

14

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

Weinig tot geen overlast

Mutatis mutandis Functie van strand is niet in gevaar, maar er moet een goedkope oplossing gevonden worden voor de logistieke problemen.

Beste scenario, men kan zich richten op het optimaliseren van verschillende functies (bereikbaarheid, uiterlijk, image, minimaliseren overlast etc.)

Alles wat minder, maar ook de overlast, wat de functie van het strand het meest bedreigd. Richten op herstel van BaZ, logistiek komt later.

Ab ovo Meer geld beschikbaar voor herstel strand in huidige functie, inclusief ontwikkeling logistieke oplossingen.

Naar aanleiding van deze tabel kunnen een aantal conclusies verbonden worden. De rol van de gemeente als verstrekker van vergunningen moet altijd in het oog worden gehouden. Het verstrekken van vergunningen is vooral afhankelijk van de overlast die het strand veroorzaakt. Verder is de snelheid van invoeren van maatregelen en de manier waarop dat gebeurd erg afhankelijk van de politieke interesse in de problematiek naast de economische factoren die de inkomsten voor de strandtenteigenaren beïnvloeden.

4.2 U itge we rk te sc e n a rio ’s “Vigilate” De uit het Latijn afkomstige term (net als bij de andere scenario’s) Vigilate! betekent Waakt! Indien de overlast erg hoog is en daarnaast er nog steeds veel mensen het strand bezoeken zou het min of meer zonde zijn als de vergunningen worden ingetrokken, aangezien er nog zoveel vraag naar is. In deze situatie moet er dus gewaakt worden voor de functie van het strand en de continuïteit ervan. Dit zou kunnen door gezamenlijke inspanning zoveel mogelijk overlast te beperken, aan zowel de kant van de bezoekers zelf, als de logistieke kant om er zo voor te zorgen dat de gemeente geen maatregelen hoeft te nemen die ervoor zorgen dat het strand weer een hoog schepjes en emmertjes gehalte krijgt. Daarnaast is er genoeg geld beschikbaar om eventuele logistieke oplossingen te implementeren vanuit de overheid om in ieder geval een deel van de overlast uit te bannen.

“Mutatis mutandis” Mutatis mutandis, eveneens uit het Latijn, kan in dit geval verwoord worden met Met de nodige maatregelen. Aangezien de overlast geen roet in het eten gooit, kan men zich volledig richten op het optimaliseren van de logistieke problemen. Omdat er weinig geld beschikbaar is voor logistieke oplossingen, moet de nadruk liggen op goedkope en snelle oplossingen.

“Ab ovo” deze laatste term betekent Vanaf het prille begin. Ik heb deze term zo gekozen vanwege het feit dat er in deze situatie de populariteit van Bloemendaal aan Zee tanende is en de inkomsten slinken. Daarnaast is er ook geen overlast, dus men kan stellen dat de situatie rond Bloemendaal aan Zee rustig is. Dit kan liggen aan verschillende factoren, maar men mag niet uitsluiten, sterker nog: men mag er van uit gaan dat dit slechts tijdelijk is. Als Bloemendaal aan Zee weer z’n oude populariteit en imago terug heeft, dit kan door verschillende instrumenten die buiten de afbakening vallen, moeten fouten uit het verleden zich echter niet herhalen. Vandaar dus dat de situaties rond de bereikbaarheid en de samenhangende overlast uitvoerig moeten worden bekeken en

15

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------goede overwogen oplossingen kunnen worden ontwikkeld, er is immers voldoende geld en voldoende tijd (door de tijdelijke verminderde populariteit) om dit een succes te laten worden.

16

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

5 Plan van Aanpak De problematiek rond de toekomst van Bloemendaal aan Zee leidt tot een aantal vragen die nog beantwoord moeten worden. Deze kennislacunes zijn belangrijk voor de voortgang van het beleidsproces. In dit hoofdstuk worden de kennislacunes voor verder onderzoek vastgesteld en eventueel te vervolgen stappen door de verschillende actoren. Het hoofdstuk wordt afgesloten door een paragraaf met een onderzoeksplan waarin de methodiek voor verder onderzoek wordt behandeld. Kennislacunes

Binnen deze problematiek is het probleem tweeledig, het gevaar van het voortbestaan van het strand in de huidige functie, dit door bijvoorbeeld teveel overlast, en de onbereikbaarheid. Er bestaan binnen deze twee issues echter nog vele onduidelijkheden, die hieronder staan verwoord. Het eerste betreft vooral het strategische niveau, namelijk de bedoelingen van de strandtenteigenaren en de gemeente met betrekking tot de functie die het strand moet vervullen. Hier bestaat af en toe frictie, wat tot problemen kan leiden. Het is dus van uiterst belang dat er vanuit de strandtenteigenaren een duidelijk plan naar voren komt over hoe het strand er de komende jaren uit moet gaan zien en daarbij de knelpunten en problemen niet ondermijnt. Aan de andere moet ook de gemeente ervoor zorgen dat er duidelijkheid bestaat over haar doelen. Wanneer van beide kanten de belangen en doelen duidelijk zijn kan er een open en eerlijke discussie plaatsvinden om tot afspraken te komen over de toekomst van het strand. Bij deze discussie moeten aspecten als inkomsten, belang voor jongeren, overlast, invloed evenementen, bereikbaarheid etc. van dit unieke strand niet gemeden worden. Op dit moment leven en werken de twee actoren nog redelijk langs elkaar heen. Hier wordt verder op door gegaan in het onderzoeksplan.

..op strategisch niveau

..op operationeel niveau

Ten tweede bestaan er nog genoeg onduidelijkheden op het operationele niveau, welke in dit geval op een hoger vlak ligt dan het eerder genoemde strategische niveau. Dit komt omdat dit kennislacunes betreft over logistieke oplossingen, welke vaak genomen worden op provinciaal niveau of zelfs op landelijk niveau. In dit uitzonderlijke geval kan men het operationele niveau dus op een hoger beslisniveau plaatsen dan het strategische. Verder over de logistieke oplossingen: uiteraard leiden vele wegen naar Rome, maar in dit geval is uiteraard de vraag welke weg de snelste is en over welke weg het minste tol wordt geheven. Door grondige analyse van verschillende bestaande of innovatieve oplossingen en met een bepaald budget moet een (deel)oplossing worden gekozen om logistieke doelstellingen te verwezenlijken.

5.1 On de rz oek s pla n Een aantal relaties en onderwerpen die in voorgaande analyses aan bod zijn gekomen behoeven verder onderzoek. Zoals hierboven als verwoord, zijn de verschillende onderwerpen in te delen in twee niveaus. In deze paragraaf wordt uiteengezet welke eigenschappen en relaties hierbij horen en hoe deze onderzocht kunnen worden. In Bijlage F onderzoeksvragen is een lijst opgenomen met alle geconstateerde kennislacunes. Omwille van beknoptheid worden ze hier niet allemaal besproken, in deze paragraaf ligt de nadruk

17

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------meer op het beantwoorden van de vragen hoe de bereikbaarheid verbeterd kan worden en hoe de continuïteit van Bloemendaal aan Zee gewaarborgd blijft in een bredere zin. Overlegstructuur

Logistieke vraagstuk

Sociaaleconomisch

Aangezien de continuïteit van het strand van Bloemendaal in gevaar komt wanneer de gemeente en de strandtenteigenaren langs elkaar heen werken, dient er een overlegstructuur te komen waarin deze belangrijke actoren zitting hebben. Er dient een beleid gevormd te worden ten aanzien van sociale issues, drugsbeleid, aantal evenementen en allerlei operationele punten. Vanuit de zeven belangrijkste strandtenten (de Republiek, Bloomingdale, Lido, de Kust, Q-beach en Woodstock 69) moet er een afgevaardigde komen die overleg voert met het betreffende gemeenteraadslid van de gemeente Bloemendaal. De andere betrokken gemeenten moeten hun wensen aan de gemeente Bloemendaal kenbaar maken of ook in de zitting deelnemen. In deze zitting moet een open en constructieve sfeer zijn, dus misschien moet er een onafhankelijke persoon, een soort scheidsrechter, bijspringen, wanneer er hele gewichtige issues worden besproken. Het feit dat de verkeersproblemen afgelopen zomer, ondanks de vele warme dagen, meevielen, maakt de problematiek rond het vervoer naar de kust toe niet minder belangrijk. Het blijft een blijvend en terugkerend verschijnsel, met alle bijbehorende negatieve externe effecten. Ondanks dat er op de korte termijn door kleine ingrepen in het systeem al verbeteringen te ondervinden zijn (Zandvoort als parkeergelegenheid etc.), moet het hierbij niet gelaten worden, allereerst moet goed, maar snel worden onderzocht of het hier echt een structureel probleem betreft. Daarna moeten maatregelen worden onderzocht en beoordeeld worden op criteria als snelheid van implementatie, kosten, effectiviteit en dergelijke. Verder moeten er plannen worden opgesteld over het soort optreden en maatregelen die moeten worden genomen op logistiek vlak bij evenementen als Beachbop, wanneer er een veelvoud van de bezoekers komt die op een normale dag het strand bezoekt. Hierbij moet vooral goed worden gekeken naar de rol die het OV hierbij kan spelen. Moet er een nieuw concept komen of moet de bestaande infrastructuur verbeterd of veranderd worden? De termijn waarbinnen maatregelen worden genomen moet echter ook niet uit het oog verloren worden. Men kan het beste onderscheid maken tussen een korte termijn planning, dus voor komende zomer en eventueel de zomer van 2005 en een langere termijn planning, waarbij een eventueel meer structurele oplossing kan worden ingevoerd. Een laatste aspect dat bekeken betreft een sociaal-economische en alle daarmee samenhangende factoren. Welke groep personen zorgen voor de meeste inkomsten en welke voor de meeste overlast? Zijn groepen geografisch in te delen? Er dient een onderzoek plaats te vinden, waarin de belangrijkste economische en sociale factoren die binnen de problematiek spelen worden behandeld en onderzocht. Vervolgens kan de informatie gebruikt worden om de toekomst te plannen en maakt een evenwichtige samenwerking tussen de verschillende actoren mogelijk, tenzij de informatie niet volledig is en vatbaar voor verschillende interpretaties. Ook kan de informatie en de gegevens gebruikt worden om de verschillende logistieke oplossingen op waarde te schatten.

18

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

6 M o d e l t e c h n i e ke n In de vorige hoofdstukken is de problematiek rond het strand van Bloemendaal geanalyseerd en onderzocht met behulp van verschillende technieken. Er is geprobeerd een overzichtelijke weergave van het probleem te geven om dit, en alle samenhangende factoren en actoren, vervolgens te belichten met als doel een oplossing te vinden of in ieder geval een aanzet te geven tot de oplossing van het probleem. In het vorige hoofdstuk zijn verschillende onderzoeksvragen geformuleerd en is een Plan van Aanpak geconstrueerd. In dit hoofdstuk wordt geprobeerd een antwoord te geven op de vraag op welke manier deze onderzoeksvragen beantwoord kunnen worden. Er wordt een aantal modeltechnieken uitgelicht en de mogelijkheid van toepassing getoetst. Er bestaat een enorme hoeveelheid en diversiteit aan wiskundige modellen die allemaal nuttig kunnen zijn. Uiteraard zijn ze niet allemaal op dezelfde problemen toepasbaar, maar men kan een aantal onderwerpen beschouwen binnen dit kader. Zo zijn er economische modellen, fysische modellen, biologische modellen, statische, dynamische, black box en open modellen die allemaal hun eigen mogelijkheden en uitkomsten bieden. Het belangrijkste is dan ook dat de modellen (gedeeltelijk) antwoord kunnen geven op het probleem, anders zijn ze nutteloos. Ook kunnen ze een toegevoegde waarde hebben als ze het probleem verduidelijken of inzicht geven in bepaalde oplossingen. Een probleem hierbij is vaak de afwezigheid van informatie of bruikbare data. Zelfs als er al voldoende data is om een wiskundige analyse te doen, worden de uitkomsten toch niet altijd geaccepteerd doordat ofwel er weinig vertrouwen is de data, ofwel in het model. Het beste is dan ook om zowel conceptuele modellen, als wiskundige modellen te gebruiken om tot een conclusie te komen.

6.1 M ode lle e rv ra ge n Bij de keuze of een probleem met behulp van conceptuele modellen of met wiskundige modellen opgelost dient te worden, moet er goed naar de randvoorwaarden die hiervoor gelden gekeken worden. In het vorige hoofdstuk komen drie belangrijke onderwerpen naar voren, deze zijn: • • •

Overlegstructuur. Oplossingsgericht en duidelijk ten opzichte van elkaar. Logistiek. Alternatieven, bottlenecks, capaciteit etc. Sociaal-economisch. Trends, uitgavenpatroon, overlast, invloed Beachbop. De steekwoorden die achter deze onderwerpen staan zijn de factoren waar het bij deze problematiek om draait en deze zullen dan ook bij de modelkeuze van belang zijn. Omdat er al voldoende over de aanpak van de overlegstructuur staat uitgelegd in het vorige hoofdstuk en omdat het toepassen van bepaalde modellen hier nou niet echt van toepassing is, wordt dit onderwerp hier niet behandeld. De behandeling van de modeltechnieken bij de andere twee onderwerpen komen hieronder apart aan bod. Per factor wordt bepaald met welk doel een model gebruikt zou worden, welke karakteristieken deze bezit en met welk aggregatieniveau en nauwkeurigheid uitkomsten nodig zijn. Aan de hand daarvan wordt een richting gezocht waarin modellen te vinden zijn die 19

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------hierop aansluiten. Hieronder staan eerst de drie onderwerpen kort uitgelegd, hoe ze aansluiten op de onderzoeksvragen en het Plan van Aanpak, en vervolgens worden de resultaten overzichtelijk in tabel 3 weergegeven.

Logistiek Binnen dit gebied kan vanuit vele verschillende hoeken gekeken worden. Zo zijn er ook vele verschillende modellen mogelijk. Het is echter eerst van belang de onderwerpen in te delen in onderwerpen die in de deelvragen zijn opgeworpen. •

Beschrijven en beoordelen verschillende alternatieven. o Capaciteit o Kosten en snelheid van implementatie o Gebruikersbeoordeling o Invloed op vervoerskeuze (met name auto) o Gevolgen voor bereikbaarheidscriteria o Eventuele andere gevolgen Voordat de andere onderwerpen betreffende de logistieke kant worden behandeld, worden bovenstaande punten apart behandeld. Voor de capaciteit en de berekening daarvan zijn er vele mogelijkheden, maar eerst is het handig om de kenmerken te verwoorden, alvorens naar methoden te gaan grijpen. De capaciteitsberekening van de verschillende alternatieven is stochastisch, dynamisch en het is vaak handig om de resultaten te kunnen verwoorden naar de politiek toe. Vaak zijn discrete of specifieke verkeersmodellen uiterst geschikt om deze berekeningen om een overzichtelijke en nauwkeurige manier te berekenen. Een mogelijkheid is het gebruik van het discreet simulatieprogramma Arena. Ook kunnen eventuele gevolgen voor bereikbaarheidscriteria met het programma worden berekend. Kosten en snelheid van implementatie, wat uiteraard ook samenhangt met de kosten, kunnen worden berekend met behulp van een kostenbaten analyse, vanwege de maatschappelijke en politieke fiducie erin. Wanneer naar meer sociale aspecten en gedrag wordt gekeken, zoals bij gebruikersbeoordeling en invloed op vervoerskeuze zijn rekenmodellen min of meer nutteloos. Vaak kunnen enquêtes, wanneer er geen of weinig informatie over iets is, dan een oplossing bieden om ergens achter te komen. Soms is er al informatie over een bepaald onderwerp, is er al eens onderzoek naar gedaan en zijn er cijfers over. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat Rover of de NS al eens een onderzoek heeft uitgevoerd naar de beoordeling van de trein als vervoermiddel en welke eisen eraan worden gesteld. Deze informatie, die ook bij onderzoeksinstituten als CBS te vinden is, kan ook gebruikt worden om de enquêtes te structureren en richting aan te geven. Om de enquêtes te analyseren zijn statistische/rekenkundige programma’s beschikbaar als SPSS.

Ca pac

K ost

Gebruik/ vervoersk euze

•

Probleem in cijfers. o Lengte en duur file o Specifieke effecten bij deze bereikbaarheid) o Aandeel Bloemendaal aan Zee o Doelen

files

(milieu,

economie,

De cijfers die een waarde geven aan bovenstaand onderwerp zijn vaak te vinden in databases van CBS, de provincie of gemeenten.

20

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

Doelen berekenen

In de meeste gevallen is de informatie al ergens aanwezig, maar indien dit niet het geval is, zijn er geavanceerde verkeersmodellen die de situatie kunnen simuleren en aan de hand daarvan nauwkeurige conclusies kunnen trekken. Ook kunnen er meetpunten worden opgesteld rond aanvoerwegen van het strand. Om te weten wat het aandeel van Bloemendaal aan Zee is binnen de logistieke problematiek is het nodig om het te kunnen kwantificeren. Hiervoor zijn schattingen voldoende, dit kan gebeuren door middel van een steekproef onder automobilisten of door tellingen. Het laatste puntje betreft de vraag welke doelen men moet nastreven en welke eisen gesteld kunnen worden aan een nieuw systeem. Met andere woorden, met welk percentage moet het aantal bezoekers per auto dalen om ervoor te zorgen dat er een significante vermindering is van files en overlast? Met behulp van verkeersmodellen kunnen verschillende situaties worden gesimuleerd en in combinatie met de aanwezige kennis over verkeersstromen en capaciteit kunnen gekwantificeerde doelen worden nagestreefd.

Sociaal-economisch

Eisen aan OV

De sociaal-economische vraagstukken als de trend van strandbezoek, positie Bloemendaal aan Zee in vergelijking met andere badplaatsen en de invloed van evenementen als Beachbop op de opkomst vallen niet één-twee-drie te beantwoorden. De informatie die je nodig hebt om voorspellingen te doen is vaak ook niet aanwezig. Het beste is om in gevallen waar er informatie aanwezig is, zoals over bezoekersaantallen, vervoersmodaliteit, landelijke trends, dit te gebruiken voor het voorspellen van toekomstige situaties en het beantwoorden van strategische vraagstukken. Het kan ook het beleid ondersteunen in het opstellen van een logistiek of strategisch plan met een lange looptijd. De cijfers kunnen met behulp van regressie-analyse of trendanalyse een betekenis worden gegeven. Echter, om het logistieke vraagstuk op te lossen, dient er op sociaal niveau nog onderzoek te worden gedaan naar de redenen waarom automobilisten hebben de om voor de auto te kiezen, terwijl dan in de file staan onvermijdelijk is. Waarschijnlijk is het antwoord tweeledig, namelijk onwetendheid (voor bezoekers niet uit de buurt) en onmogelijkheid om met het Openbaar Vervoer te komen. Dit laatste heeft nog een staartje, aangezien niemand versteld zal staan als dit de belangrijkste rede zal zijn. Daarom is het van belang om in de steekproef ook te vragen op welk punt de auto het onderspit zou delven en deze persoon de trein of bus zou nemen. Omdat men het strand bezoekt met allemaal spullen mee, zal de grens om met het Openbaar Vervoer te gaan redelijk hoog liggen, maar om echt te kunnen bepalen hoe het Openbaar Vervoer ingericht zou moeten worden als instrument om de problemen op te lossen, is het nodig deze grens te bepalen. Dit kan tevens met een statistisch programma als SPSS. In onderstaande tabel worden de beschreven onderwerpen overzichtelijk samengevat met karakteristieken en benodigd model. Deze modellen zijn niet de enige modellen die mogelijk zijn en er moet elke keer opnieuw afvragen of de uitkomsten in de zelfde orde zijn met dat wat men precies wil onderzoeken.

Tabel 3 - Modeltechnieken Issue Logistiek

Karakteristieken

Modeltechniek

21

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

Capaciteit Kosten Gebruik/vervoerskeuze Sociaal-economisch Bezoekersaantallen, trends Invloed Beachbop, vergelijking stranden

6

Stochastisch, dynamisch, white-box6, discreet. Deterministisch, statisch, white-box. Deterministisch, statisch.

Specifieke verkeer- en vervoersmodellen, Arena Kostenbaten analyse

Dynamisch, stochastisch, black-box Statisch, deterministisch

Tijdreeksanalyse en –model

Enquête, SPSS.

Cijfers CBS

Open modellen, vertaalbaar naar de politiek en maatschappij 22

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

7 Conclusie Voordat een conclusie getrokken kan worden, wordt hier eerst de meest nauwkeurige probleemstelling herhaald: Probleemstelling

Hoe kan de bereikbaarheid van Bloemendaal aan Zee verbeterd worden voor piekdagen, zodat de overlast die wordt veroorzaakt door teveel auto’s geminimaliseerd wordt, zonder daarbij de economische aspecten als inkomsten voor strandtenten en gemeente en de continuïteit met betrekking tot de functie van het strand uit het oog te verliezen? De stelling kan in twee delen worden ingedeeld, namelijk de vraag hoe de bereikbaarheid kan worden verbeterd, maar dat tegelijkertijd de continuïteit gewaarborgd blijft. Dit laatste kunnen ook afspraken over vergunningen betekenen.

Bereikbaarheid

Continuïteit

Als men het over bereikbaarheid heeft, of liever onbereikbaarheid, wordt dat in dit geval veroorzaakt door teveel auto’s op de wegen naar het strand toe. Omdat deze situatie vele negatieve effecten met zich meebrengt moet er van twee kanten worden gekeken naar deze problematiek. Allereerst moet worden onderzocht waar het aan ligt dat de wegen naar het strand verstopt raken en hoe dit voorkomen kan worden. Ten tweede komt een meer sociaaleconomische visie om de hoek kijken, gericht op de iets langere termijn. Vragen over verwachtte aantal bezoekers en de trends over vrijetijdsbesteding en uitgaven van de doelgroep moet in deze context worden behandeld. Om deze problematiek van twee kanten te benaderen wordt zoveel mogelijk uitgesloten dat er straks een logistieke oplossing is die ófwel niet aanslaat ófwel een goede oplossing is, maar niet meer nodig. Dit laatste, dus dat er weinig mensen naar het strand gaan, een lagere populariteit, overlapt het tweede onderwerp, namelijk de continuïteit van het strand. De functie van het strand van Bloemendaal aan Zee op dit moment is het bieden van een gezellige hippe locatie, waar mensen tussen de 16 en 36 jaar kunnen genieten van muziek en elkaar. De continuïteit hiervan is regelmatig onderwerp van gesprek bij bewindslieden in de omgeving. Omdat er veel overlast wordt ondervonden van bezoekers en er overmatig gebruik wordt gemaakt van drank en drugs wordt de huidige functie bedreigd. Daarbij komen ook nog de logistieke problemen bij, waardoor de noodzaak van ingrijpen alleen maar groter wordt. het is erg van belang dat, om het strand te behouden in z’n huidige vorm, de verschillende partijen rond een tafel gaan zitten en op een open en eerlijke manier de visies en doelen kenbaar maken. Vanuit die positie kan er een plan gemaakt worden met een langere looptijd, waarin invulling wordt gegeven aan regelgeving, vergunningen, aantal evenementen, maar ook een kader wordt geschetst waarbinnen logistieke oplossingen kunnen worden geïmplementeerd. Zo vullen de verschillende benaderingen elkaar aan om tot een langdurige en stabiele oplossing te leiden.

Vervolgonderzoek Binnen bovenstaande beschreven situatie kan men twee soorten onderzoek onderscheiden. Allereerst een onderzoek dat redelijk autonoom kan verlopen en gebruikt moet worden in het beslisproces. Het gaat hier om het analyseren van de

23

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 -----------verschillende logistieke oplossingsrichtingen. Dit zijn kwantitatieve modellen waaruit resultaten komen die met behulp de gestelde eisen aan het systeem kunnen worden beoordeeld. Deze gestelde eisen worden met behulp van sociaal-economische berekeningen, onderzoeken verkregen en bieden naast ondersteuning in het beslisproces over de logistieke oplossingen ook hulp binnen de strategische issues, op de wat langere termijn. Bij dit laatste, wat een integrale benadering vergt, moeten de verschillende partijen de ideeën en de kennis samenvoegen om tot een langdurige oplossing te komen. Omdat het niet ondenkbaar is dat dit proces langer dan een jaar duurt, moet er ook worden gekeken naar de korte termijn. Vooral moeten er snel plannen worden opgesteld voor grote evenementen als Beachbop, waarbij de nadruk moet liggen op de afhandeling van het toestromende verkeer.

24

------------ Thieme Hennis ~ Delft 2004 ------------

Literatuurlijst 1. NRIT, Zandvoort in cijfers, 2002 2. Enserink et al. 2003 Analyse van Complexe Omgevingen 3. Haarlems Dagblad, 8-7-2003, Bloemendaal dreigt met sluiting van strandtenten en 13-8-2003, Bloemendaal wil ander strand 4. www.knmi.nl 5. www.ns.nl 6. www.connexxion.nl 7. www.rovernet.nl 8. Agenda Recreatie en Toerisme 2004-2007, Bruggen naar Buiten, provincie NoordHolland 9. www.milieuloket.nl 10. www.verkeerenwaterstaat.nl 11. www.kustopdekaart.nl

25