Icto - Onderzoek

Ilse Bollen

Onderzoek ICTO S1000036

Een belangrijk onderdeel van deze module is dat er een onderzoek gedaan wordt op het gebied van PABO – PLT1A ICTO en dat deze geplaatst wordt op de Weblog. Zoals op mijn weblog is te lezen heeft het een tijdje geduurd voordat ik had besloten waarover ik mijn onderzoek zou doen. Als eerste wilde ik deze houden over de uitslag van mijn PABOTOOL, doordat ik hieruit nog verschillende dingen kan leren, ICTO digitale didactiek

maar uiteindelijk heb ik toch gekozen voor een specifiek onderwerp, namelijk Kleuters en ICT. Wat mij dan vooral boeit binnen dit onderwerp is waarom we ICT al inzetten bij kleuters. Kleuters zijn nog zo creatief en hebben de computer toch nog niet nodig voor hun ontwikkeling? Ondanks dat hadden we wel een computer staan in de klas op mijn vorige stage, hier maakte de leerlingen echter niet heel veel gebruik van. Ook vraag ik me af in hoeverre de kleuters al zelfstandig op de computer kunnen werken, ik zou ze in ieder geval niet alleen op internet laten maar een vast programma geven. Eigenlijk laat ik, maar dat is misschien persoonlijk, de jongste kleuters helemaal nog niet alleen op de computer. Daarom heb ik de volgende onderzoeksvraag opgesteld.

Onderzoeksvraag over Kleuters en ICTO: “Ik onderzoek op welke manier ik ICT kan invoegen binnen het kleuteronderwijs en welke voordelen ICT heeft voor de ontwikkeling van kleuters als ik deze in het onderwijs invoeg, omdat ik wil weten waarom ICT nu al bij kleuters wordt gebruikt en hier niet mee gewacht wordt, zodat ik hier een andere kijk op krijg en zelf ook eerder ICT toe zal gaan passen binnen het kleuteronderwijs.”

Kleuters en ICT in het algemeen: Voor kleuters is er veel te ontdekken, tijdens het werken, het spelen met vriendjes een op alle andere momenten waar ze met nieuwe dingen in aanraking komen. Door het doen van deze vele ontdekkingen leren de kleuters onder andere lezen en schrijven. De computer kan hier ook aan bijdrage. Spelenderwijs kunnen kleuters namelijk veel opsteken van goede computerprogramma’s. Gedacht kan worden aan spelletjes om het geheugen te trainen, om getallen te herkennen en goed te leren tellen, om de betekenis van nieuwe woorden te leren of om het logisch denken mee te oefenen. Maar ook het verkennen van de wereld kan erin naar voren komen, door bijvoorbeeld een virtuele tour over een boerderij te maken en te zien wat daar allemaal is en gebeurd. Het grote voordeel van de computer is dat het kind ook spelletjes kan spelen die gewoon speelgoed niet kunnen bieden. Kinderen komen tegenwoordig al snel met een computer in aanraking, doordat in de meeste huishoudens een computer te vinden en tegenwoordig ook op school, in de klas. Kinderen zijn allemaal verschillend en hebben allemaal een eigen interesse voor wat betreft speelgoed, boekjes en televisieprogramma’s. Dit geldt ook voor computerspellen. Binnen het kleuteronderwijs is de computer nu dus ook geïntegreerd. Een voordeel van de computer in de klas is dat kinderen achter de computer veel samenwerken en van elkaar leren. Vaak leren de oudste kleuters aan de jongste kleuters hoe ze moeten omgaan met de computer of een bepaald programma. Een ander voordeel van de computer in de klas is dat kleuters zelfstandig leren werken. Ze kiezen zelf een spel op de computer, starten dit spel op (misschien met behulp van de docent) en spelen het spel uit. Ze kunnen hierbij veilige fouten maken, zonder dat iemand zegt dat iets fout of dom is, wat zorgt voor zelfvertrouwen. Dat de kleuter de computer reuze interessant vind is nu dus bekend. Maar waarom is nu goed dat kleuters met computers in aanraking komen. Dit doordat de fijne motoriek en het oog – handcoördinatie hiermee wordt getraind, het zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen vergroot kan worden en de kleuters bezig kunnen zijn met logisch denken en problemen oplossen. Deze onderdelen kun je indelen in de verschillende domeinen waarin kleuters zich ontwikkelen, namelijk: het cognitieve domein, het creatieve domein, het motorische domein (de motorische ontwikkeling), het sociale domein (de sociaal – emotionele ontwikkeling) en als laatste het zintuiglijke domein. Op de volgende manier kan je met de computer aan de ontwikkeling op het gebied van deze verschillende domeinden werken: •

•

Het eerste domein wat meespeelt in de ontwikkeling van kleuters is de cognitieve competentie, waaronder de kijk op de ontwikkeling wordt verstaan. Het toenemen van de zelfstandigheid van het kind door betekenisvol en weloverwogen te gaan handelen en communiceren is hierin belangrijk. Of een kind de computerspelletjes begrijpt, deze kan uitleggen en ernaar kan handelen is de manier hoe de computer toegepast kan worden gericht op deze competentie. Hierbij is het van belang dat de leerkracht bekijkt en observeert of de leerling dit kan. Op het gebied van de creatieve competentie wordt er niet gedacht aan het tekenen, knippen en plakken, maar wordt er gedacht aan nieuwsgierigheid en doorzettingsvermogen, een onderzoekende houding en originaliteit. De computer, voorzien van speelse, avontuurlijke kindersoftware kan dit bij kinderen oproepen of in ieder geval de kinderen hiervoor uitnodigen, waardoor de computer ook binnen de creatieve ontwikkeling ingezet kan worden.

•

•

•

De motorische ontwikkeling, motorische competentie, is een competentie waar met een computer niet echt aan gewerkt kan worden. Van bewegen met de computer komt niet veel, behalve dan de oog – hand coördinatie en het vaardig woorden met de muis. Dit voegt echter niet veel toe aan de lichaamsbeheersing waardoor de motorische ontwikkeling niet echt ontwikkeld wordt met de computer. De sociaal – emotionele ontwikkeling wel. Bij de sociaal – emotionele ontwikkeling staat de ontwikkeling van het zelfvertrouwen, het vermogen tot samenwerken en rekening houden met anderen centraal. Hierbij kan gedacht worden aan het nemen van initiatief, het uiten van je eigen gevoelens, het vragen om hulp, het gedrag en bedoelingen van andere begrijpen en op een adequate manier reageren. Binnen het werken met de computer komen deze eigenschappen aan bod, doordat de leerlingen elkaar uitleg en aanwijzingen geven, ze doen elkaar na of vechten om wie eerst mag of de muis mag vasthouden. Datgene wat er om het scherm heen gebeurd is hierdoor belangrijk voor de sociale ontwikkeling. Als laatste is er de zintuiglijke competentie. Hierbij gaat het om de wil om informatie uit de omgeving te begrijpen. De computer kan hierbij goed benut worden doordat je vanuit de computer veel informatie kan krijgen, via internet, maar zeker ook via kindersoftware programma’s.

Nu we weten wat voor toevoegende waarde de computer kan hebben aan de ontwikkeling van kleuters is het nog wel even belangrijk om te kijken waarom dit dan niet gewoon met een boek kan. Een groot verschil hierin is dat het kind achter de computer echt iets moet doen, zodat er iets op het beeldscherm gebeurd. Het betekend niet dat het kind alleen maar moet luisteren. Daarnaast kan het kind zelf de volgorde kiezen: eerst naar een verhaaltje luisteren, dan een spelletje doen, of toch eerst even kijken wat er gebeurd als je ergens op klikt. Een ander verschil is dat je het werk op de computer meestal makkelijker of juist moeilijker kunt maken. Het werken op de computer kan dus heel gemakkelijk aangepast worden aan het niveau van het kind (iets wat ook wel eens automatisch gebeurd als de computer (het spel) het niveau van het kind zelf bijhoud en hierop de oefeningen aanpast). Als je naar de kinderen die op de computer werken kijkt dan zie je vaak dat ze zich goed concentreren. Ze doen hun best, kiezen de onderdelen die hen interesseren en gaan daar helemaal in op. Ook kinderen die samen achter de computer zitten, werken meestal goed samen: ze zoeken allebei naar de oplossingen en leven zich helemaal in. Drukke kinderen kunnen daarnaast ook nog tot rust komen doordat ze een overzichtelijk, gestructureerd computerprogramma. Een les vanuit een boek is dit bij kleuters niet altijd, daarnaast hebben de kleuters hierbij ook niet het hef zelf in handen, waardoor ze meer luisteren en veel minder actief mee kunnen doen. Toch is het belangrijk dat de boeken voor de leerlingen niet verdwijnen. Het is goed dat de leerlingen hier zelf in blijven kijken, maar ook op de computer wordt dit mogelijk door levende boeken op de computer te lezen, waarbij de plaatjes bewegen en de leerlingen zelf de pagina’s om kunnen slaan. Ze kunnen in hun eigen tempo het verhaal lezen. Wel zorgt een boek op de computer ervoor dat de fantasie van het kind al wordt ingekleurd, waardoor het boek niet geheel mag verdwijnen. Het is dus belangrijk om de computer te integreren in het onderwijs, doordat deze veel toe kan voegen aan de ontwikkeling aan de ontwikkeling van kleuters, maar hierbij is het wel belangrijk dat de overige activiteiten, zoals het lezen van boeken of het werken met materialen blijven bestaan en zeker niet verdwijnen.

Computergebruik binnen de kleuterklas: Nu bekend is dat het gebruik van de computer binnen een kleuterklas positieve invloed heeft op de ontwikkeling van de kleuters is het belangrijk om hier gebruik van te maken. Maar hoe doe je dit precies, hoe integreer je de computer in een kleuterklas? Een goede methode en manier hiervoor is de computerhoek. Hierbij moet rekening gehouden worden met verschillende onderdelen om het gebruik van de computer zo optimaal mogelijk te benutten. Zo moet er soms toezicht gegeven kunnen worden, moeten de computer op geluid kunnen staan zonder de rest van de groep te storen, maar daarnaast moeten de leerlingen ook nog individueel kunnen werken. Wanneer een computerhoek wordt ingericht is het belangrijk om: • •

Dat de computer een plaats in het klaslokaal krijgt. Wanneer de computer in het klaslokaal staat kan de computer intensief gebruikt worden, terwijl je er meer toezicht op kan houden als docent en hierbij beter kan begeleiden. Wanneer je de computers in de klas zet, is het de bedoeling dat ze niet in de weg staan. Een goede plaats kan hiervoor zijn in een hoek en dan bijvoorbeeld de boekenhoek, doordat de kinderen hier niet de gehele dag naartoe moeten lopen.

•

•

•

•

Ruimte in de computerhoek is belangrijk, zodat enkele kinderen samen op de computer kunnen werken, waarbij ze allemaal goed op het beeldscherm kunnen kijken. Wanneer ze dit kunnen kan er interactie ontstaan over wat de leerlingen zien op het beeldscherm. Ook is het hierbij belangrijk dat er meerdere stoelen bij de computer staan, zodat dit voor de kinderen ook uitnodigend is om samen te gaan werken achter de computer. Wanneer de kinderen op de computers gaan werken is het belangrijk dat ze goed kunnen zien wat ze moeten doen, dat de monitoren goed zichtbaar zijn. Hierdoor moet er rekening gehouden worden met het lichtval vanuit buiten en de lampen op de monitor. Het beste is om dit te vermijden om zo hinder hiervan te voorkomen. Belangrijk is dat de kinderen niet teveel afleiding hebben als ze aan het werk zijn, maar dat je als docent wel voldoende zicht heb op wat er gebeurd. Plaats het beeldscherm dus tegen een kast of muur, zodat de leerlingen zich echt op het beeldscherm moeten richten en ze niet de rest van de klas zien. Als docent zie je op dit moment wel het beeldscherm. De materialen waarmee de kinderen werken, het toetsenbord en de muismat, moeten van goed voormaat zijn. Zo is het verstandig om een kindermuis aan te schaffen en een grotere muismat. Daarnaast is het belangrijk dat er ruimte is om het toetsenbord opzij te schuiven, voor het moment dat er niet mee gewerkt hoeft te worden.

Wanneer de leerlingen samen op de computer werken is het belangrijk dat ze de computer goed kunnen horen, maar ook elkaar. Koptelefoons zijn hiervoor net echt geschikt, deze kunnen beter gebruikt worden als de kinderen alleen achter de computer zit. Een luidspreker is voor samenwerken het beste. Hierbij moet wel weer rekening gehouden worden met de ruimte in het lokaal. De computerhoek moet op een rustige plek zijn, waarbij de overige kinderen niet teveel gestort worden.

Antwoord op mijn onderzoeksvraag, een korte conclusie: ICT en computergebruik binnen de kleuterklas, dus eigenlijk een middel die er wel ingezet moet worden doordat die de ontwikkeling van de leerlingen op een positieve manier verder helpt. De computer en het gebruik van ICT heeft vele voordelen voor de kleuters als ze er binnen het onderwijs mee mogen werken. Het samenwerken, het leren, omgaan met creativiteit, het ontwikkelen van logisch denken, oefenen met rekenen, schrijven of juist bezig zijn met je zintuigen (het kijken). De computer zorgt ervoor dat de leerlingen op alle ontwikkelingsgebieden wel werken aan een onderdeel en zich hierin verder kunnen ontwikkelen. Nu is het natuurlijk niet het geval dat kleuters de gehele dag achter de computer moeten zitten. Al het andere is ook belangrijk, doordat kleuters van hun gehele omgeving leren. De computer hoort hier gewoon ook bij, maar is niet belangrijker dan de rest. Ook de rest moet zeker aangeboden blijven worden en hier moet nog wel iets meer gebruik van worden gemaakt (doordat kleuters meestal na een half uurtje op de computer er wel weer klaar mee zijn). Het is dus goed om de computer en ICT binnen je kleuterklas te integreren. Dit kan je doen via een computerhoek , wat een leerhoek is voor de leerlingen, net zoals de poppenhoek, de bouwhoek of de speelhoek, waar de leerlingen met een klein groepje aan de slag kunnen. De samenwerking komt hierbij dus veel aan bod. Bij het invoegen van een computerhoek in de klas moet er een goede, rustige plek gekozen worden, waar de leerlingen met elkaar kunnen overleggen wat ze op het beeldscherm zien, kunnen luisteren naar datgene wat er verteld wordt, maar hierbij de overige leerlingen niet storen. Daarnaast is het belangrijk dat je als docent de computerhoek in de gaten kan houden, zodat je kan zien wat ze aan het doen zijn en hoe ze zich ontwikkelen op dit gebied. ICT is dus toe te voegen binnen het kleuteronderwijs door middel van een computerhoek. Het voordeel van ICT bij kleuters is dat de computer de kinderen helpt met hun verdere ontwikkeling op de verschillende gebieden, waarneer ze met de computer aan het werk zijn.

Bronnen: -

http://www.vve.slo.nl/ Letterie Martine, Nikken Peter en Walker Annemarie - Waar kijken ze naar? Kleuters. KRO - 2000 - Uitgeverij Zwijsen Algemeen B.V. te Tilburg. http://www.kuleuven-kortrijk.be/renwv/nazorg/ICT-gebruik_kleuterklas.pdf