Hesgar Haye Zisti

‫‪·—˛ v¼U~ “« vLOý‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫از ﺣﺪود ‪ ٤٦‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﺳﺎﺧﺖ اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎ و ﺗﻬﻴﻪى اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎى‬ ‫آﻧﺰﻳﻤﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻼرك‪ ،‬ﻓﻨﺎورى ارزﺷﻤﻨﺪى ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ دروازهﻫﺎى ﺗﺎزهاى‬ ‫را ﺑﻪ روى ﻋﻠﻮم ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺰﺷﻜﻰ‪ ،‬داروﺳﺎزى‪ ،‬ﻛﺸﺎورزى و زﻳﺴﺖﻓﻨﺎورى‬ ‫ﮔـﺸـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺣـﺴـﮕـﺮﻫﺎى زﻳـﺴـﺘـﻰ ﻣـﺠـﻤـﻮﻋـﻪاى ﺷـﺎﻣـﻞ ﺣـﺴـﮕـﺮﻫـﺎﻳـﻰ ﻫـﻤـﺮاه ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎى زﻳﺴﺘﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣـﻰﺗـﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴـﺮاﺗﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣـﺤـﺮك ﺧﺎرﺟﻰ‬ ‫ﻧـﺸـﺎن دﻫـﻨـﺪ‪ .‬اﻣــﺮوزه‪ ،‬ﭘـﻴـﺸـﺮﻓـﺖ در ﺷـﻴـﻤـﻰ‪ ،‬ﻓـﻴـﺰﻳـﻚ و زﻳـﺴـﺖﺷـﻨـﺎﺳـﻰ اﻳ ـﺠــﺎد‬ ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎى ﺣﺴﮕـﺮى زﻳﺴﺘﻰ ﺗﺎزه را ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻰدﻫﺪ‪ .‬ﻃـﺮح ﺳﻨﺘﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎﻳـﻰ‬ ‫در آﻳﻨﺪهاى ﻧﻪﭼﻨـﺪان دور ﺣـﻜـﻮﻣﺖ ﻣـﻮاد زﻳﺴﺘـﻰ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳـﻦ ﺣـﻜـﻮﻣﺖ ﻣـﻮاد ﻧﺎﻧـﻮ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﻛﻠﻴﺪواژهﻫﺎ‪ :‬ﺣﺴﮕﺮ زﻳﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ زﻳﺴﺘﻰ‬

‫ﺣﺴـ ـ ـ ـﮕﺮﻫ ـ ـ ـ ـﺎى‬ ‫زﻳ ـ ـﺴﺘ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﻰ‬ ‫ﻓﺮﻳﺒﺎ ﻧﻮروز ﻳﮕﺎﻧﻪ‬ ‫‪±≥∏∑ÊU²“¨≤È Á—ULý¨ ÂËœ Ë XOÐ È Á—Ëœ‬‬

‫اﻧﺴﺎن ﻫﻤـﻮاره ﺑﺎ ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ ﺳﺎﺧـﺖ وﺳﺎﻳﻞ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬در‬ ‫ﻋﻠﻮم ﮔﻮﻧﺎﮔـﻮن ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ و‬ ‫اراﻳﻪ‪0‬ى ﻓﻨﺎورى‪0‬ﻫﺎى ﺟﺪﻳﺪ زﻣﺎﻧﻰ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪0‬ﺗـﺮ و ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻳﻚ اﻧﻘﻼب ﻋﻠﻤـﻰ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﻴـﺮد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‪0‬اى ﻛﻪ‪،‬‬ ‫ﻓﻨﺎورى‪0‬ﻫﺎى ﻳﺎد ﺷﺪه ﻧﻪ‪0‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺒﺐ ﺗـﻮﺳﻌﻪ‪0‬ى ﻛﺎراﻳﻰ ﻣﺤﻴﻄﻰ ﺷـﻮد‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪0‬ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺘﻰ اﻧﺴﺎن اﺛﺮ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﺪﻣﺎت‬

‫‪٢١‬‬

‫‪±≥∏∑ÊU²“ ¨≤È Á—ULý¨ ÂËœ Ë XOÐ È Á—Ëœ‬‬

‫‪٢٢‬‬

‫ﺑﺎﻟﻴﻨﻰ ﻧﻴﺰ اراﻳﻪ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺳـــــــــــﺎل ‪ ١٩٦٢‬را‬ ‫ﻣــﻰ‪0‬ﺗـــﻮان زﻣــﺎن ﺗــﻮﻟـــﺪ‬ ‫ﺣﺴﮕﺮﻫﺎى زﻳﺴﺘﻰ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛـﻼرك‬ ‫داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻰ ﻧﻮآورى‬ ‫و ﺗــﻮﺳــﻌــﻪ‪0‬ى ﺳــﺎﺧــﺖ‬ ‫اﻟـﻜـﺘــﺮودﻫـﺎى آﻧـﺰﻳـﻤـﻰ‬ ‫ﻫـﻤــﺮاه ﺑـﻮد‪ .‬از آن زﻣـﺎن‬ ‫ﺗـﺎﻛـﻨــﻮن ﭘــﮋوﻫـﺶ‪0‬ﻫـﺎى‬ ‫ﺑـﻴـﺶ‪0‬ﺗــﺮى در ﺷـﻴـﻤـﻰ‪،‬‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻚ و زﻳﺴﺖ‪0‬ﺷﻨـﺎﺳـﻰ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و رﺷﺪ اﺑـﺰارﻫﺎى ﺣﺴﮕﺮى و ﮔﺴﺘﺮش ﻛﺎرﺑﺮد آن‪0‬ﻫﺎ‬ ‫در ﭘﺰﺷﻜﻰ‪ ،‬داروﺳﺎزى‪ ،‬ﻛﺸﺎورزى و زﻳﺴﺖ‪0‬ﻓﻨﺎورى ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳـﺎس زﻣﻴﻨﻪ‪0‬ﻫﺎى ﻛـﺎرﺑـﺮدى ﮔﻮﻧﺎﮔـﻮن ﺑﺮاى ﺣﺴﮕـﺮﻫﺎى‬ ‫زﻳﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳ‪0P‬ﻫﺎى ﻣﺘﻔﺎوﺗﻰ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﺣﺴﮕﺮﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺗﻌﺮﻳﻔﻰ ﻛﻪ ﺑـﺮاى آن‪0‬ﻫﺎ ﺑﻴﺶ‪0‬ﺗﺮ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﻗﺮار دارد ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬ﺣﺴﮕﺮ زﻳﺴﺘﻰ ﺣﺴﮕﺮى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺣﺴﻰ آن ﻳﻚ‬ ‫ﻣﺎده‪0‬ى زﻳﺴﺘﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﺗـﺮﻛﻴﺐ زﻳﺴﺘـﻰ در ﻧـﻤـﻮﻧﻪ‪0‬ى ﻣـﻮرد‬ ‫ﺑـﺮرﺳﻰ‪ ،‬ﺑﻪ‪0‬ﮔـﻮﻧـﻪ‪0‬اى وﻳـﮋه و اﺧﺘﺼـﺎﺻـﻰ واﻛﻨﺶ ﻣـﻰ‪0‬دﻫـﺪ و‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪0‬ى آن ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﻴﺰﻳﻜﻰ ﻳﺎ ﺷﻴﻤـﻴـﺎﻳـﻰ ﻗـﺎﺑـﻞ ﺷـﻨـﺎﺳـﺎﻳـﻰ‬ ‫اﺳﺖ‪ «.‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳ‪ ،P‬ﻫﺮ ﺣﺴﮕﺮ زﻳـﺴـﺘـﻰ از دو ﺑـﺨـﺶ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﻜﻰ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ زﻳـﺴـﺘـﻰ و دﻳـﮕـﺮى‪ ،‬ﻋﻨﺼـﺮ‬ ‫ﺣﺴﻰ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ زﻳـﺴـﺘـﻰ ﻣـﻰ‪0‬ﺗـﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣـﻮاد زﻳﺴﺘﻰ ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ‬ ‫ﺑـﺎﻓـﺖ‪0‬ﻫـﺎى ﮔـﻴـﺎﻫـﻰ و ﺟــﺎﻧــﻮرى‪ ،‬ﭘـﺎدﺗـﻦ‪0‬ﻫـﺎ‪ ،‬آﻧـﺰﻳـﻢ‪0‬ﻫــﺎ‪،‬‬ ‫ﻧﻮﻛﻠﻴﻴﻚ‪0‬اﺳﻴﺪﻫﺎ و در ﻣﺠـﻤـﻮع ﻫﻤﻪ‪0‬ى اﻧـﻮاع ﺳﻠـﻮل‪0‬ﻫﺎى زﻧﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻢ‪0‬ﭼﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻰ‪0‬ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮاد ﻣﺸﺘﻖ زﻳﺴﺘﻰ ﻳﺎ ﻳﻚ‬ ‫ﻣﺎده‪0‬ى زﻳﺴﺘﻰ ﻣﺼﻨﻮﻋﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از راه زﻳﺴﺖ‪0‬ﻓﻨﺎورى ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ﺣﺴﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻰ‪0‬ﺗـﻮاﻧﺪ ﮔﺰﻳﻨﻪ‪0‬ﻫﺎﻳﻰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻰ‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧـﺴـﻴـﻞ اﻟـﻜـﺘـﺮﻳـﻜـﻰ‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎﻳـﻰ‪ ،‬ﺟـﺮم‪ ،‬دﻣﺎ‪،‬‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوى و ﺻﻮت را در ﺑﺮ ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ زﻳﺴﺘﻰ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪0‬ى زﻳﺴﺘﻰ‪ ،‬ﮔﻴﺮﻧﺪه ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻰ‪0‬ﺷﻮد و ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ ﺣﺴﻰ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺣﺴﮕﺮ ﻣﻰ‪0‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎ‬ ‫ﺑﺨﺶ اﺻﻠﻰ ﻫﺮ ﺣﺴﮕﺮ زﻳﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﮔﺮ زﻳﺴﺘﻰ ﻳﺎ ﮔﻴـﺮﻧﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎزوﻛﺎر ﻋﻤﻞ ﺣﺴﮕﺮ ﺳﻪ وﻇﻴﻔﻪ‪0‬ى ﻣﻬﻢ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺮار‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪:‬‬ ‫ـ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﮔﺰﻳﻨﺶ‪0‬ﭘﺬﻳﺮ ﮔﻮﻧﻪ‪0‬ى ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻰ‬ ‫ـ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻰ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ ﻛﻨـﺘـﺮل‪0‬ﺷﺪه ﺗـﻮﺳﻂ ﻣﺒﺪل‬ ‫ﺣﺴﮕﺮ‬ ‫ـ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ و ﮔﺰﻳﻨﺶ‪0‬ﭘﺬﻳﺮى‪.‬‬ ‫ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ را ﻣﻰ‪0‬ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫✓ ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎى ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺘﻴﻜﻰ‬ ‫در اﻳﻦ ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ وﻳﮋه ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ‬ ‫واروﻧﻪ ﻣﻰ‪0‬ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ ﺑﺮاى ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﻮﻧﻪ‪0‬ﻫﺎ در ﺣﺪ ‪١٠-٦‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ ١٠-٣‬ﻣـﻮﻻر ﻣﻨﺎﺳﺒﻨﺪ‪ .‬آﻧﺰﻳﻢ‪0‬ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ‪0‬ﻫﺎى ﮔـﻴـﺎﻫـﻰ و ﺟـﺎﻧـﻮرى و‬ ‫ﺳﻠﻮل‪0‬ﻫﺎى زﻧﺪه از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢ‪0‬ﺗﺮﻳﻦ اﻧﻮاع اﻳﻦ ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫✓ ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎى ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ در اﻳﻦ ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ ﻧﻴﺰ وﻳﮋه اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﺤﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪0‬ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔـﻴـﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺘﻴـﻜـﻰ ﻧـﺸـﺎن‬ ‫ﻧـﻤـﻰ‪0‬دﻫـﻨـﺪ و ﺑـﺮاى ﺗﻌـﻴـﻴـﻦ ﻏـﻠـﻈـﺖ ﮔـﻮﻧـﻪ‪0‬ﻫـﺎ در ﺣـﺪ ‪ ١٠-٦‬ﺗـﺎ‬ ‫‪ ١٠-٣‬ﻣﻮﻻر ﻣﻨﺎﺳﺒﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﭘﺎدﺗـﻦ ـ ﭘـﺎدژن از اﻧﻮاع ﻣﻬﻢ اﻳﻦ‬ ‫ﻧﻮع ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰ‪0‬رود‪.‬‬ ‫✓ ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎى ﻫﻴﺒﺮﻳﺪى‬ ‫اﻳﻦ ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ ﻫﻢ از وﻳﮋﮔﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎى ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺘﻴﻜﻰ را دارﻧﺪ و‬ ‫ﻫﻢ از وﻳﮋﮔﻰ ﮔﻴـﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎى ﺑﺮﮔﺸﺖ‪0‬ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑـﺮﺧﻮردارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴـﻦ‬

‫ﻏﻠﻈﺖ در ﮔﺴﺘﺮه‪0‬ى ‪ ١٠-١٥‬ﺗﺎ ‪ ١٠-١٢‬ﻣﻮﻻر ﻣﻰ‪0‬ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢ‪0‬ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻧﻮع اﻳﻦ ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺴﮕﺮﻫﺎى ‪ DNA‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ ﺣﺴﻰ ﻳﺎ ﺣﺴﮕﺮ‬ ‫ﺑﺨﺶ دﻳـﮕـﺮ ﻳـﻚ ﺣـﺴـﮕـﺮ زﻳـﺴـﺘـﻰ‪ ،‬وﺳﻴـﻠـﻪ‪0‬اى اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻛﻤﻴـﺖ‪0‬ﻫـﺎى ﻓـﻴـﺰﻳـﻜـﻰ را اﻧـﺪازه‪0‬ﮔﻴـﺮى‬ ‫ﻛـﺮده‪ ،‬آن‪0‬ﻫـﺎ را ﺑﻪ ﻳـﻚ ﻋـﻼﻣـﺖ ﻗـﺎﺑـﻞ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ‪0‬ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺣﺴﮕﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻰ‪0‬ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﺣﺴﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ از ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺎﻻ‪،‬‬ ‫زﻣـﺎن ﭘــﺎﺳــﺦ ﻛــﻮﺗــﺎه و‬ ‫اﻧـــﺪازه‪0‬ى ﻛـــﻮﭼـــﻜـــﻰ‬ ‫ﺑـــﺮﺧـــﻮردار ﺑـــﺎﺷــــﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺴـﮕـﺮﻫﺎ از ﺳـﻪ ﺑـﺨـﺶ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴـﻞ ﻣـﻰ‪0‬ﺷـﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪:‬‬ ‫● آﺷﻜﺎرﺳﺎز ﻛﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻓﻴﺰﻳﻜﻰ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﻣﻰ‪0‬ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫● ﻣﺒﺪل ﻛﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﻪ‪0‬دﺳﺖ آﻣﺪه از واﻛﻨﺶ ﻣﺎده‪0‬ى ﻣﻮرد ﺑـﺮرﺳﻰ‬ ‫را ﺑﺎ ﮔﻴـﺮﻧﺪه ـ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻏـﻴـﺮاﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻰ دارد ـ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺘﻰ ﺗﺒـﺪﻳـﻞ‬ ‫ﻣﻰ‪0‬ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻰ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫● ﺧﺮوﺟﻰ دﺳﺘﮕـﺎه ﻛﻪ ﻋﻼﻣﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه از ﻣﺒـﺪل را ﺗﻘﻮﻳـﺖ‬ ‫ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‪0‬ى ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻰ‪0‬دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻮﻧﻪ اى ﻛﻪ ﺑـﺎﻳـﺪ ﻣـﻮرد‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‬

‫ﺗـﺮﻛـﻴـﺐ زﻳﺴـﺘـﻰ ﺷـﺎﻣـﻞ‪ :‬آﻧـﺰﻳـﻢ‪،‬‬ ‫آﻧﺘﻰ ژن و ﺳﻠﻮل ﻫﺎى زﻧﺪه‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﻼﻣﺖ ﻏﻴﺮ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻰ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻰ‬

‫ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت‬

‫ﮔﻴﺮﻧﺪه‬ ‫ﻣﺒﺪل‬

‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫ﻣﻴﻜﺮو اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ‬

‫اﻧﻮاع ﺣﺴﮕﺮﻫﺎى زﻳﺴﺘﻰ‬ ‫ﺣﺴـﮕـﺮﻫﺎى زﻳـﺴـﺘـﻰ ﺑـﺮاﺳﺎس ﭼـﻨـﺪﻳـﻦ زﻣﻴـﻨـﻪ‪0‬ى ﻣـﺘـﻔـﺎوت‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ‪0‬ﺑﻨﺪى ﻣﻰ‪0‬ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ‪0‬ﺑﻨﺪى ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳـﺎس‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫✓ ﻧﻮع ﻣﺒﺪل ﺑﻪ‪0‬ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺴﮕﺮ‬ ‫✓ ﻧﻮع ﮔﻴﺮﻧﺪه‬ ‫✓ ﻛﺎرﺑﺮد ﺣﺴﮕﺮ‪.‬‬

‫‪±≥∏∑ÊU²“¨≤È Á—ULý¨ ÂËœ Ë XOÐ È Á—Ëœ‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪى ﻣﻮرد اﻧﺪازهﮔﻴﺮى‬ ‫ﻧﺎم ﺣﺴﮕﺮ زﻳﺴﺘﻰ از ﻋﻨﺼﺮ ﺣﺴﻰ آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻰ‪0‬ﺷﻮد و ﻧﻪ‬ ‫از ﮔــﻮﻧـﻪ‪0‬ى ﻣــﻮرد اﻧــﺪازه‪0‬ﮔـﻴــﺮى‪ .‬ﭘـﺲ‪ ،‬ﮔــﻮﻧــﻪ‪0‬ى ﻣــﻮرد‬ ‫اﻧﺪازه‪0‬ﮔﻴﺮى‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﺎده‪0‬اى ﻣﻰ‪0‬ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮاه زﻳﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺧﻮاه‬ ‫ﻏـﻴـﺮزﻳـﺴـﺘـﻰ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺷــﺮط آن ﻛـﻪ ﺑـﺘــﻮاﻧـﺪ در ﻳـﻚ ﻓــﺮاﻳـﻨـﺪ‬ ‫زﻳﺴﺖ‪0‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﻣـﻮادى ﻛﻪ ﻣﻰ‪0‬ﺗـﻮان ﺑﺎ ﺣﺴﮕﺮ زﻳﺴـﺘـﻰ اﻧـﺪازه‪0‬ﮔﻴﺮى ﻛـﺮد‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫✓ ﻣﻮاد ﻏﻴﺮآﻟﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻮن‪0‬ﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻠﺰﻫﺎى ﺳﻨﮕﻴﻦ‬ ‫✓ ﻣﻮاد آﻟﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻴﺪﻫﺎى آﻟﻰ‪ ،‬ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات‪0‬ﻫﺎ و اوره‬ ‫✓ ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه‪0‬ى ذره‪0‬ﺑﻴﻨﻰ‬ ‫✓ ﭘﺎد‪0‬ژن‪0‬ﻫﺎ‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬

‫در اداﻣﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ‪0‬ﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻰ‬ ‫ﻗﺮار ﻣﻰ‪0‬ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪى ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع ﻣﺒﺪل‬ ‫ﻣﺒﺪل‪0‬ﻫﺎى ﺑﻪ‪0‬ﻛـﺎر رﻓﺘﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺴﮕـﺮﻫﺎى زﻳﺴﺘﻰ ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫اﺳﺖ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ‪ ،‬ﻧﻮرى‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻰ ﻳﺎ ﺻﻮﺗﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ از ﻣﻴﺎن‬ ‫اﻳﻦ‪0‬ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻮع اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ ﻣﻬﻢ‪0‬ﺗﺮ و راﻳﺞ‪0‬ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺴﮕﺮﻫﺎى اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ‬ ‫اﺳﺎس ﻛﺎر اﻳﻦ ﺣﺴﮕﺮﻫﺎ‪ ،‬واﻛﻨﺶ‪0‬ﻫﺎى اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ در آن‪0‬ﻫﺎ ﻳﻮن‪0‬ﻫﺎ ﻳﺎ اﻟﻜﺘﺮون‪0‬ﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻰ‪0‬ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮاص اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻰ ﻣﺤﻠﻮل دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻰ‪0‬ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﺗﻐﻴـﻴـﺮات ﻣﻰ‪0‬ﺗـﻮاﻧﻨﺪ ﺗـﻮﺳﻂ ﺣﺴﮕﺮ ﺗﺸـﺨـﻴـﺺ داده ﺷـﺪه‪ ،‬ﻣـﻮرد‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪±≥∏∑ÊU²“ ¨≤È Á—ULý¨ ÂËœ Ë XOÐ È Á—Ëœ‬‬

‫‪٢٤‬‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪى ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع ﮔﻴﺮﻧﺪه‬ ‫از ﻣﻴﺎن اﻳـﻦ‪0‬ﻫـﺎ ﺣـﺴـﮕـﺮﻫـﺎى زﻳـﺴـﺘـﻰ‪ ،‬ﮔﻠـﻮﻛـﻮز ﻛﻪ از ﻧـﻮع‬ ‫ﮔﻴﺮﻧﺪه‪0‬ﻫﺎى ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺘﻴﻜﻰ اﺳﺖ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺶ‪0‬ﺗﺮى دارد‪.‬‬ ‫ﻛﻼرك ﺑﺮاى ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر از ﺣﺴﮕﺮﻫﺎى ﮔﻠﻮﻛﻮز اﺳﺘﻔﺎده ﻛـﺮد‬ ‫ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻟﻜﺘـﺮود ﭘﻼﺗﻴﻦ ﺑـﺮاى آﺷﻜـﺎرﺳﺎزى اﻛﺴﻴﮋن ﺑـﻮد‪ .‬آﻧﺰﻳﻢ‬ ‫ﮔﻠـﻮﻛﻮز اﻛﺴـﻴـﺪاز‪ ،GOD ،‬در ﻣﺠـﺎورت ﺳﻄﺢ ﭘـﻼﺗـﻴـﻦ ﺑـﻪ دام‬ ‫ﻣﻰ‪0‬اﻓﺘﺪ و واﻛﻨﺶ ﮔﻠـﻮﻛﻮز را ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰ ﻣﻰ‪0‬ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻧﺰﻳﻤـﻰ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ اﻛﺴـﻴـﮋن ﻣﺠﺎور آﻧﺰﻳﻢ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﺼﺮف اﻛﺴﻴﮋن را ﻣﻰ‪0‬ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ آﺷﻜﺎرﺳﺎز ﻣﺠﻬﺰ‬ ‫ﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎى ﭘﻼﺗﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎى اﻧﺪازه‪0‬ﮔﻴﺮى ﮔﻠﻮﻛﻮز ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫* ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎى ﭘﺰﺷﻜﻰ و داروﻳﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻨﺘﺮل و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﻨﺪ ﺧﻮن‬ ‫در ﺑﻴﻤـﺎران دﻳﺎﺑـﺘـﻰ‪ ،‬ردﻳﺎﺑﻰ داروﻫﺎ و ارزﻳﺎﺑﻰ ﻓﻌﺎﻟـﻴـﺖ زﻳـﺴـﺘـﻰ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‪0‬ﻫﺎى ﺟﺪﻳﺪ‬ ‫* ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎى داﻣﭙـﺰﺷﻜﻰ‪ ،‬ﻛﺸـﺎورزى‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳـﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣـﻮاد داروﻳﻰ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در ﻏﺬا ﻫﻢ‪0‬ﭼـﻮن آﻧﺘﻰ‪0‬ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ‪0‬ﻫـﺎ در‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻏﺬاﻫﺎى ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﭼﺮب‬ ‫* ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎى زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄـﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ آﻓﺖ‪0‬ﻛـﺶ‪0‬ﻫـﺎ و‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻛﻨﺘﺮل آﻟﻮدﮔﻰ آب رودﺧﺎﻧﻪ‪0‬ﻫﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫اﻣﺮوزه وﻗﺘﻰ ﻣﺮدم درﺑـﺎره‪0‬ى ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻮاد زﻳﺴﺘﻰ ﺻﺤﺒـﺖ‬ ‫ﻣﻰ‪0‬ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺣـﺴـﮕـﺮﻫﺎى زﻳﺴﺘـﻰ ﺑـﺎ ﭘـﻴـﺸـﺮﻓﺖ‪0‬ﻫﺎى ﺳـﺮﻳـﻊ‪0‬ﺗـﺮ‪،‬‬ ‫ﭘﺎﻳـﺪارﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدﺗﺮ و ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴـﻦ‪0‬ﺗـﺮ ﻣـﻬـﻢ‪0‬ﺗـﺮﻳـﻦ ﻣـﻮاد‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧـﺘـﻈـﺎر ﻣـﻰ‪0‬رود در آﻳﻨﺪه‪0‬اى ﻧﻪ‪0‬ﭼﻨـﺪان دور ﺗـﻐـﻴـﻴـﺮات‬ ‫ﭼﺸﻢ‪0‬ﮔﻴـﺮى ﻫﻢ‪0‬ﭼﻮن ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ در ﺗـﻮاﻧﺎﻳﻰ ﺳﺎﺧﺖ ﺣﺴﮕـﺮﻫـﺎى‬ ‫زﻳﺴﺘﻰ و ﺑﻪ‪0‬ﻛﺎر ﺑـﺮدن روش‪0‬ﻫﺎى ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻴﻜﺮو ﺑﻪ‪0‬وﺟﻮد آﻳﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﻪ‪0‬ﺟﺎى اﻧﺠـﺎم اﻧـﺪازه‪0‬ﮔﻴـﺮى‪0‬ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دﺳﺘـﮕـﺎه‪0‬ﻫـﺎى ﺑـﺰرگ و‬ ‫ﮔﺮان‪0‬ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺘﻮان آن‪0‬ﻫﺎ را ﺑﻪ‪0‬راﺣﺘﻰ و ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻛﻴﺖ ﻛﻮﭼﻚ‬ ‫اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬

‫‪1. Wolfbeis, O. S Anal. Chem. 2004, 76, 3269.‬‬ ‫‪2. Ramanathan, K.; Danielsson, B. Biosensors & Bioelectronics, 2001,‬‬ ‫‪16, 417.‬‬ ‫‪3. Ricci, F.; Palleschi, G. Biosensors & Bioelectronics, 2005, 21, 389.‬‬ ‫‪4. Goodling, J. J. Analytica Chimica Acta, 2006, 559, 137.‬‬ ‫‪5. Biosensors: recent advances,Rep. Prog. Phys. 1997, 60, 1397.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎى ﺑﺴﻴـﺎرى ﺑﺮاى اﻧﻮاع ﮔـﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﺴﮕـﺮﻫﺎى زﻳﺴﺘﻰ‬ ‫وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻰ‪0‬ﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬

‫‪6. Wang, P. Sensors and Actuators B, 2005, 108, 576.‬‬ ‫‪7. Leung, A. Sensors and Actuators B, 2007, 125, 688.‬‬ ‫‪8. Kuswandi, B. Sensors and Actuators B, 1999, 76, 183.‬‬