Hcv

Nghieân cöùu Y hoïc

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 10 * Soá 1 * 2006

KIEÅU GEN CUÛA SIEÂU VI VIEÂM GAN C ÔÛ VIEÄT NAM Hoà Taán Ñaït*, Phaïm Thò Thu Thuûy*, Nguyeãn Thanh Toøng*, Nguyeãn Baûo Toaøn*, Phan Höõu Boäi Hoaøn*, Nguyeãn Baù Toøng*, Nguyeãn Thò Kieàu Oanh*, Ñoã Thò Thuøy Trang*

TOÙM TAÉT Kieåu gen cuûa sieâu vi gaây vieâm gan C (HCV genotype) phaân boá khaùc nhau tuøy theo vuøng ñòa dö, moãi chaâu luïc hay moãi nöôùc coù nhöõng kieåu gen HCV vöôït troäi rieâng. Vaät lieäu vaø phöông phaùp: Chuùng toâi öùng duïng kyõ thuaät LiPA ñeå xaùc ñònh taàn suaát caùc kieåu gen HCV ôû ngöôøi Vieät Nam bò vieâm gan sieâu vi C maõn tính. Ngoaøi ra chuùng toâi cuõng tìm hieåu moái lieân heä giöõa 2 yeáu toá quan troïng trong vieäc tieân löôïng ñaùp öùng ñieàu trò ñaëc hieäu laø kieåu gen HCV vaø ñònh löôïng sieâu vi C baèng kyõ thuaät Branched DNA. Trong thôøi gian töø thaùng 4/2004 ñeán thaùng 1/2005, taïi phoøng xeùt nghieäm Trung Taâm Y Khoa MEDIC, chuùng toâi thöïc hieän LiPA cho 327 tröôøng hôïp. Keát quaû: Nam chieám 57,5%, nöõ chieám 42,5% vôùi tuoåi trung bình laø 47,90 ± 10,58. Chuùng toâi xaùc ñònh ñöôïc 3 kieåu gen chính laø 1, 6 vaø 2: kieåu gen HCV 1 chieám 58,4% (1: 5,8%; 1a: 6,4%; 1a/1b: 0,3%; 1b: 45,9%), tieáp theo laø kieåu gen 6(toaøn boä laø 6a: 23,9%) vaø kieåu gen 2 laø 13,1% (2: 1,5%; 2a/2c: 11,6%). Chæ coù moät tröôøng hôïp laø kieåu gen 3b (0,3%). Coù 14 tröôøng hôïp (4,3%) khoâng xaùc ñònh ñöôïc kieåu gen HCV baèng kyõ thuaät LiPA, chuùng toâi tieáp tuïc thöïc hieän kyõ thuaät giaûi trình töï chuoãi (Sequencing) ñeå xaùc ñònh kieåu gen HCV (Heä thoáng Trugene, Bayer) vaø xaùc ñònh ñöôïc taát caû kieåu gen cuûa 14 tröôøng hôïp ñoù: Kieåu gen 1: 2 tröôøng hôïp; 1b: 2; 2a: 1; 2c: 1; 6a: 8. Coù 229 tröôøng hôïp thöïc hieän ñònh löôïng sieâu vi C trong maùu. Löôïng sieâu vi dao ñoäng töø 3.200 baûn sao/ml (Copies/ml) ñeán treân 40.000.000 baûn sao/ml, trung bình 6,46 x 106 ± 8,50 x 106 baûn sao/ml. Kieåu gen HCV 1, 2, 6 coù löôïng sieâu vi C treân 2 x 106 baûn sao/ml laø 91, 18, 32 tröôøng hôïp; vaø coù löôïng sieâu vi C döôùi 2 x 106 copies/ml laø 46, 15, 27 tröôøng hôïp. Keát luaän: Chuùng toâi nhaän thaáy raèng khoâng coù söï khaùc nhau coù yù nghóa giöõa löôïng sieâu vi C trong maùu vaø kieåu gen 1, 2, 6 cuûa sieâu vi C (p> 0,05).

* Trung Taâm Y Khoa MEDIC, TP Hoà Chí Minh. SUMMARY PREVALENCE OF HCV GENOTYPES IN VIETNAM Ho Tan Ñat, Pham Thi Thu Thuy, Nguyen Thanh Tong, Nguyen Bao Toan, Phan Huu Boi Hoan, Nguyen Ba Tong, Nguyen Thi Kieu Oanh, Ño Thi Thuy Trang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 10 - No 1- 2006: 28 – 34 Background: Hepatitis C virus (HCV) genotypes are distributed differently depending on geography and etiology of infection. We studied the spectrum of HCV genotypes in Vietnamese patients. The incidence of Hepatitis C virus isolates was found in clinical practice is of great clinical significance to the treatment of HCV infected patients as different subtypes may respond unequally to therapy. Material and method: In our study, we performed the LiPA to identify HCV genotype and to evaluate the prevalence of HCV genotype in Vietnamese patients, and comparison of serum virus loads among patients infected with Hepatitis C Virus genotypes 1, 2 and 6. Result: A total of 327 HCV RNA positive patients were enrolled (Male 57.5%, female 42.5% with mean age of patients 47.90 ± 10.58 years) from April 2004 to January 2005. At the same time, we collected 229 random serums in this group to perform Branched DNA for HCVRNA quantification. The received results were genotypes 1 and 6 were the most common genotypes, followed by type 2 and the rare genotype 3 in

28

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 10 * Soá 1* 2006

Nghieân cöùu Y hoïc

alone patient. Genotype 1 was seen in 58.4% (Type 1: 5.8%; 1a: 6.4%; 1a/1b: 0.3%; 1b: 45.9%) while genotype 6a in 23.9%, genotype 2 in 13.1% (Type 2: 1.5%; type 2a/2c: 11.6%) and genotype 3b was in 0.3%, fourteen samples (4.3%) were unclassified. Then we performed sequencing based on 5’UT with Trugene system identified genotype 1 (2 cases), 1b (2 cases), 2a (1 case), 2c (1 case), 6a (8 cases) but not typed by LiPA. 229 patients had viral loads above 3,200 copies/ml (Range: 3,200 - > 40,000,000 copies/ml, with 6,46 x 106 ± 8,50 x 106 copies/ml). HCV genotype 1, 2, 6 which have quantity HCV RNA above 2x106 copies/ml were in 91, 18, 32 cases, and below 2x106 copies/ml were in 46, 15, 27 cases, respectively. Conclusion: We observed that there’s no significant difference in virus load between patients infected with genotype 1, 2, 6 (P>0.05). ñeå ñònh löôïng HCV trong maùu vaø thöû tìm moái lieân ÑAËT VAÁN ÑEÀ heä giöõa kieåu gen cuûa HCV vaø soá löôïng sieâu vi C Vieâm gan do sieâu vi C (HCV) laø moät beänh trong maùu: Coù hay khoâng söï khaùc nhau cuûa soá nguy hieåm vì trieäu chöùng laâm saøng thöôøng mô hoà, löôïng sieâu vi C giöõa caùc kieåu gen khaùc trong khi ñoù haäu quaû cuûa beänh ñeå laïi thöôøng laø nhau(2,4,10,21). naëng neà nhö: 50%-80% chuyeån qua maïn tính, vaø Muïc tieâu cuûa nghieân cöùu naøy laø: coù tôùi 20% - 25% beänh nhaân maïn tính dieãn tieán (6,1,14,18,22,20,28) (1) Xaùc ñònh kieåu gen cuûa HCV ôû ngöôøi Vieät . Do ñoù, qua xô gan vaø ung thö gan Nam; chaån ñoaùn chính xaùc taùc nhaân HCV laø moät muïc tieâu quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc baùc só, töø ñoù môùi (2) Ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa kyõ thuaät LiPA trong ñieàu trò, theo doõi dieãn tieán vaø bieán chöùng cuûa vieäc xaùc ñònh kieåu gen HCV ôû ngöôøi Vieät Nam; beänh, phoøng ngöøa söï laây lan cuûa HCV. (3) Khaûo saùt moái lieân heä giöõa kieåu gen HCV Cho ñeán nay, vaán ñeà ñieàu trò ñaëc hieäu sieâu vi vaø soá löôïng sieâu vi C trong maùu. gaây vieâm gan C vaãn coøn nhieàu khoù khaên cuõng nhö ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN toán keùm veà maët thôøi gian vaø tieàn baïc. Ñoàng thôøi CÖÙU gaàn nhö chæ coù moät löïa choïn duy nhaát cuûa thuoác ñaëc trò laø Interferon, maø tuøy theo moãi theá heä cuûa Ñoái töôïng nghieân cöùu. thuoác seõ laøm cho beänh nhaân phaûi gaùnh chòu theâm Caùc beänh nhaân Vieät Nam ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn moät soá khoù khaên trong duøng thuoác chích cuõng nhö nhieã m HCV ñeán thöïc hieän kieåu gen HCV vaø ñònh taùc duïng phuï cuûa thuoác(2,11,18,7,22,27). Do ñoù, ñoái vôùi löôïng HCV taïi trung taâm y khoa MEDIC, töø thaùng moät beänh nhaân coù chæ ñònh ñieàu trò ñaëc hieäu cho 04/2004 ñeán 1/2005. sieâu vi vieâm gan C thì tröôùc khi baét ñaàu ñieàu trò Coù HCVRNA döông tính. phaûi laøm xeùt nghieäm 2 yeáu toá quan troïng coù vai troø tieân löôïng cho thaønh coâng cuõng nhö thôøi gian Phöông phaùp nghieân cöùu. caàn thieát cuûa ñieàu trò laø kieåu gen cuûa sieâu vi gaây Thöïc hieän LiPA vieâm gan C (HCV genotype) vaø ñònh löôïng sieâu vi Xaùc ñònh HCV-RNA: Kyõ thuaät nested PCR trong maùu(6,19,14,20); vaø moät vaøi chæ soá khaùc nhö (Khueá ch ñaïi DNA ñích baèng PCR toå). Ly trích SGOT, SGPT, sieâu aâm, ... RNA döïa theo qui trình Chomozynski: Ly trích Kieåu gen HCV phaân boá khaùc nhau tuøy theo RNA baèng Phenol– chloroform. Thöïc hieän toång vuøng ñòa dö, moãi chaâu luïc hay moãi nöôùc coù nhöõng hôïp cDNA treân maùy luaân nhieät cuûa Bio-Rad, theo kieåu gen HCV vöôït troäi rieâng(5,6,8,9,1,16,21,27). Do ñoù, chöông trình sau: 25oC/5 phuùt, 42oC/30 phuùt, chuùng toâi söû duïng kyõ thuaät LiPA (laø moät kyõ thuaät 85oC/5 phuùt, Sau ñoù tieán haønh phaûn öùng nested sinh hoïc phaân töû) ñeå xaùc ñònh kieåu gen HCV ôû PCR treân maùy luaân nhieät (Bio-Rad), theo chu kyø ngöôøi Vieät Nam vôùi muïc ñích phuïc vuï cho vieäc nhieät sau: 95oC/5 phuùt; 94oC/ 30 giaây, 70oC/30 ñieàu trò ñaëc hieäu cuõng nhö khaûo saùt kieåu gen naøo giaây, 20 chu kyø; 94oC/30 giaây, 55oC/30 giaây, 72oC/ cuûa HCV chieám chuû yeáu ôû ngöôøi Vieät Nam. Beân 1 phuùt, 40 chu kyø; 72oC cho 10 phuùt; Sau ñoù giöõ ôû caïnh ñoù, chuùng toâi cuõng öùng duïng kyõ thuaät bDNA

29

Nghieân cöùu Y hoïc

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 10 * Soá 1 * 2006

4oC. Chuùng toâi söû duïng caùc hoùa chaát vaø thuoác thöû sau ñaây ñeå thöïc hieän RT vaø PCR: Enzym Reverse Transcriptase (Pharmacia), Enzym Taq polymerase (Pharmacia), dNTP (Pharmacia), Primer NP & OP (treân vuøng 5’UT cuûa HCV, Bayer), MgCl2, MnCl2. Ñieän di phaân tích keát quaû treân thaïch agarose 2%, kích thöôùc saûn phaåm PCR daøi 240 caëp base (bp), chuïp hình baèng heä thoáng Gel Doc cuûa Bio-Rad.

Men gan: SGOT, SGPT Kyõ thuaät thöïc hieän theo phöông phaùp ñoäng hoïc (Kinetic), ño ôû böôùc soùng λ=360 nm. Thuoác thöû cuûa haõng Waco, Nhaät. Thöïc hieän treân maùy Hitachi 747. Phöông phaùp nghieân cöùu Tieàn cöùu caét ngang.

Thoáng keâ Phaàn meàm SPSS for Win, Ver. 7.5.

Thöïc hieän quaù trình lai caùc saûn phaåm PCR ñaõ coù (Vôùi Primer NP & OP coù gaén Biotin cuûa Bayer) vôùi caùc que (strip) cuûa boä thuoác thöû LiPA. Treân caùc que coù caùc vaïch gaén saün caùc ñoaïn doø (Probes)ø chuyeân bieät cho töøng kieåu gen cuûa HCV, sau khi lai seõ ñoïc keát quaû theo baûng höôùng daãn ñöôïc cung caáp bôûi nhaø saûn xuaát (Bayer).

KEÁT QUAÛ Toång soá coù 327 tröôøng hôïp thöïc hieän LiPA ñeå xaùc ñònh kieåu gen HCV. Tuoåi nhoû nhaát laø 19, lôùn nhaát laø 79 vôùi ñoä tuoåi trung bình laø 47,90 ± 10,58. Nam coù 188 tröôøng hôïp (57,5%) vôùi ñoä tuoåi trung bình laø 47,22 ± 11,35; nöõ coù 139 tröôøng hôïp (42,5%) vôùi ñoä tuoåi trung bình laø 48,81 ± 9,39.

Ñònh löôïng HCV Kyõ thuaät: Branched DNA (Khueách ñaïi tín hieäu). Thuoác thöû duøng cho kyõ thuaät laø cuûa haõng Bayer, theá heä 3. Thöïc hieän treân maùy System 340 bDNA Analyzer, Bayer.

Kieåu gen cuûa HCV trong 327 tröôøng hôïp cuûa beänh nhaân Vieät Nam. Baûng 1. Kieåu gen HCV

1

1a

1a/1b

1b

2

2a/2c

3b

6a

Soá löôïng

19

21

1

150

5

38

1

78

Phaàn traêm

5,8%

6,4%

0,3%

45,9%

1,5%

11,6%

Khaûo saùt söï thay ñoåi men gan trong caùc tröôøng hôïp nhieãm HCV coù HCV-RNA(+) Söï thay ñoåi cuûa SGOT: Nhoû nhaát laø 13, lôùn nhaát laø 308 U/L, vôùi giaù trò trung bình laø 53,95 ± 45,56 U/L. Söï thay ñoåi cuûa SGPT: Nhoû nhaát laø 10, lôùn nhaát laø 390 U/L, vôùi giaù trò trung bình laø 53,31 ± 51,15 U/L. Baûng 2. Kieåu gen Kieåu gen Kieåu Kieåu gen Khoâng 1 2 gen 3 6 ñònh kieåu gen ñöôïc SGOT 61±52 42±34 121 U/L 45±32 36±18 U/L U/L U/L U/L SGPT 60±58 41±41 115 U/L 46±38 35±23 U/L U/L U/L U/L

Toång coäng coù 229 tröôøng hôïp thöïc hieän ñoàng

30

Khoâng ñònh kieåu gen ñöôïc Toång

0,3% 23,9%

14

327

4,3%

100%

thôøi kieåu gen HCV vaø ñònh löôïng sieâu vi C trong maùu. Tuoåi nhoû nhaát laø 19, lôùn nhaát laø 77 vôùi ñoä tuoåi trung bình 47,92±10,56. Nam coù 135 tröôøng hôïp (59%) vôùi ñoä tuoåi trung bình 47,49±11,44. Nöõ coù 94 tröôøng hôïp (41%) vôùi ñoä tuoåi trung bình 48,54±9,18. Baûng 3. ≥ 2x106 baûn sao/ml Kieåu gen 1 Kieåu gen 2 Kieåu gen 6

91 18 32

< 2x106 baûn sao/ml 46 15 27

P P= 0,183

Soá löôïng sieâu vi vieâm gan C (Baûn sao/ml) trong caùc kieåu gen 1, 2 vaø 6.

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 10 * Soá 1* 2006 Baûng 4. Kieåu gen Kieåu gen 2 Kieåu gen 6 Toång coäng 1 7,058x106 7,145x106 4,701x106 6,463x106

Trung bình SD 9,075x106 Toång coäng 137

6

9,805x10 33

6

5,779x10 59

6

8,497x10 229

BAØN LUAÄN Kieåu gen HCV Coù 2 caùch ñeå xaùc ñònh loaïi HCV: (1) Phöông phaùp giaùn tieáp laø phöông phaùp mieãn dòch, nghóa laø qua phaûn öùng khaùng nguyeân khaùng theå ta seõ xaùc ñònh ñöôïc kieåu cuûa khaùng theå, töø ñoù bieát ñöôïc tyùp huyeát thanh cuûa sieâu vi C (HCV serotype); (2) phöông phaùp tröïc tieáp döïa treân söï phaân tích tröïc tieáp treân gen cuûa sieâu vi C ñeå xaùc ñònh kieåu gen cuûa sieâu vi C (HCV genotype)(3,16). Tröôùc ñaây, taïi phoøng xeùt nghieäm cuûa chuùng toâi coù thöïc hieän kyõ thuaät mieãn dòch trong xaùc ñònh tyùp huyeát thanh sieâu vi C. Öu ñieåm cuûa kyõ thuaät naøy laø ñôn giaûn, khoâng sôï nguy cô ngoaïi nhieãm vaø coù theå thöïc hieän hoaøn toaøn treân maùy töï ñoäng. Tuy nhieân, phöông phaùp naøy vaãn coøn ít nhieàu nhöôïc ñieåm nhö khoâng ñònh ñöôïc chi kieåu (subtype), khoâng bieát ñöôïc tình traïng beänh nhaân coù hay khoâng coù HCVRNA (Tình traïng sieâu vi ñang taêng sinh ñeå ñieàu trò ñaëc hieäu), ôû beänh nhaân bò öùc cheá hay suy giaûm mieãn dòch seõ khoâng coù anti HCV töø ñoù khoâng xaùc ñònh ñöôïc loaïi HCV, khoâng phaân bieät ñöôïc giöõa anti HCV nhieãm tröôùc ñaây coøn toàn taïi vaø loaïi HCV ñang nhieãm...(2,4,5,21) Vaø moät ñieàu cöïc kyø quan troïng laø söï phuø hôïp giöõa tyùp huyeát thanh vaø kieåu gen vaãn coøn nhieàu khaùc nhau theo caùc nhoùm taùc giaû khaùc Taùc giaû- Ñòa ñieåm Soá tröôøng hôïp Kieåu gen 1

Nghieân cöùu Y hoïc nhau(3,23). Do ñoù, chuùng toâi ñaõ tieán haønh thöïc hieän kyõ thuaät LiPA nhö moät xeùt nghieäm thöôøng qui trong xaùc ñònh kieåu gen cuûa sieâu vi vieâm gan C. Cho ñeán nay, LiPA vaãn laø moät trong nhöõng kyõ thuaät sinh hoïc phaân töû ñöôïc söû duïng roäng raõi treân theá giôùi trong vieäc xaùc ñònh kieåu gen cuûa sieâu vi vieâm gan C(6,9,16). Kyõ thuaät naøy ñaït ñöôïc ñoä nhaïy cao nhôø öùng duïng kyõ thuaät PCR toå (ñoä nhaïy cuûa PCR toå cao nhôø söû duïng 2 caëp moài ñaëc hieäu ñeå khueách ñaïi); Vaø nhôø vieäc duøng 2 caëp moài moät luùc cuøng vôùi ñieàu kieän lai nghieâm ngaët neân kyõ thuaät naøy coù ñoä ñaëc hieäu raát cao. Ngoaøi ra, LiPA xaùc ñònh ñöôïc caùc kieåu gen vaø chi kieåu thöôøng gaëp cuûa HCV; Maëc khaùc trang thieát bò cuûa kyõ thuaät naøy gioáng nhö cuûa moät phoøng xeùt nghieäm cho PCR bình thöôøng, vaø boä thuoác thöû cuõng coù saün cho neân raát thuaän tieän cho caùc phoøng xeùt nghieäm laâm saøng thöïc hieän nhö moät kyõ thuaät thöôøng qui. Kyõ thuaät LiPA xaùc ñònh ñöôïc 6 kieåu gen vaø 16 chi kieåu thöôøng gaëp cuûa HCV(1,24). Trong thôøi gian töø thaùng 04/2004 ñeán thaùng 1/2005 chuùng toâi thöïc hieän kieåu gen HCV cho 327 tröôøng hôïp beänh nhaân ngöôøi Vieät Nam. Keát quaû baûng 1 cho thaáy kieåu gen HCV chuû yeáu ôû ngöôøi Vieät Nam laø kieåu gen 1 (58,4%), tieáp theo laø kieåu gen 6 (23,9%), vaø kieåu gen 2 (13,1%). Neáu phaân loaïi ôû möùc ñoä chi kieåu thì chieám chuû yeáu ôû Vieät Nam laø kieåu gen 1b (45,9 %). Keát quaû naøy cuõng phuø hôïp vôùi caùc nghieân cöùu tröôùc ñaây veà kieåu gen HCV ôû beänh nhaân laø ngöôøi Vieät Nam(5,15,16,25,26) (Xem baûng so saùnh).

Kieåu gen 1b Kieåu gen 6a Khoâng ñònh kieåu gen ñöôïc

Ghi chuù

T.K.Aûnh. TP HCM

42

47,6%

23,8%

o

9,6%

Primer-Specific

N.T.Haûo. Haø Noäi

123

69,8%

48,8%

14,6%

2,4%

LiPA

Tokita.HCM

83

54%

5%

Tyùp 6-9: 36%

P.Trimoulet. Myõ.1999

11

50%

40%

50%

9%

Sequencing. 5’UT

Mindie H. Nguyen.USA

308

44,1%

?

14%

0

Sequencing.Core.Type 7(14,3%), 8/9(3,2%)

Anouk.Dev.

70

77%

60%

10%

0

Sequencing.Core.Type 1b: 36% laø tyùp 7,8. Tyùp 9: 10%(tyùp7), 1,4%(tyùp 9).

SEA. Uùc

So saùnh keát quaû kieåu gen HCV ñöôïc xaùc ñònh baèng kyõ thuaät LiPA vôùi tyùp huyeát thanh HCV

ñöôïc thöïc hieän treân maùy mieãn dòch, duøng ñoaïn khaùng nguyeân NS4 (Vuøng khoâng caáu truùc) thì 2

31

Nghieân cöùu Y hoïc keát quaû khoâng phuø hôïp nhau. Trong moät nghieân cöùu tröôùc ñaây cuûa chuùng toâi thöïc hieän tyùp huyeát thanh HCV ôû 169 tröôøng hôïp, keát quaû laø tyùp huyeát thanh 6 chieám nhieàu nhaát (44,38%), thöù 2 laø tyùp huyeát thanh 1 (37,28%), coù 10,65% laø tyùp huyeát thanh 2, tyû leä khoâng xaùc ñònh ñöôïc tyùp huyeát thanh laø 5,92% vaø khoâng xaùc ñònh ñöôïc caùc chi kieåu. Tyû leä phaân loaïi cuûa HCV giöõa tyùp huyeát thanh vaø keát quaû xaùc ñònh kieåu gen baèng LiPA khoâng phuø hôïp nhau, ñieàu naøy cuõng ñaõ ñöôïc nhieàu nghieân cöùu tröôùc ñoù xaùc nhaän(3,21,23).

Ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa kyõ thuaät LiPA trong vieäc xaùc ñònh kieåu gen HCV ôû ngöôøi Vieät Nam Ñoaïn gen ñeå phaân tích kieåu gen HCV laø 5’ UT: Coù phuø hôïp ôû Vieät Nam khoâng? Cho ñeán nay, ñeå thöïc hieän chính xaùc kieåu gen HCV laø phaûi phaân tích treân ñoaïn Core hoaëc NS5B cuûa boä gen HCV(5,16,17). Vì treân ñoaïn 5’UT (Laø vuøng DNA ñích ñeå phaân tích kieåu gen cuûa kyõ thuaät LiPA) seõ coù nhöôïc ñieåm laø khoâng xaùc ñònh ñöôïc moät soá kieåu gen HCV môùi nhö kieåu gen 7, 8, 9. Vaø trong kyõ thuaät LiPA thì caùc kieåu gen môùi naøy (kieåu gen 7, 8, 9), laø nhöõng kieåu gen hay gaëp ôû caùc nöôùc vuøng Ñoâng Nam AÙ, seõ bò phaân loaïi laàm (Misclassify) thaønh kieåu gen 1b(5,8,16,17). Ñaây coù theå xem laø nhöôïc ñieåm lôùn nhaát cuûa LiPA trong xaùc ñònh kieåu gen HCV ôû ngöôøi Vieät Nam cuõng nhö cuûa vuøng Ñoâng Nam AÙ. Do ñoù, trong töông lai, chuùng toâi seõ tieán haønh thöïc hieän LiPA vôùi theá heä môùi (Neáu coù, phaân tích treân ñoaïn NS5B), hoaëc thöïc hieän kyõ thuaät xaùc ñònh trình töï chuoãi (sequencing) ñeå xaùc ñònh chính xaùc hôn kieåu gen HCV nhaèm ñaùp öùng toát hôn nhu caàu ñieàu trò ñaëc hieäu HCV. Theo Anouk T.Dev et al (UÙc, 2002) vaø Mindie H. Nguyeãn (Myõ, 2004): Keát quaû kieåu gen HCV 7, 8, 9 seõ laø 1b khi duøng kyõ thuaät LiPA vaø ñaùp öùng ñieàu trò kieåu gen 1b cuûa beänh nhaân vuøng Ñoâng Nam AÙ toát hôn beänh nhaân da traéng. Ñoàng thôøi, ñaùp öùng ñieàu trò cuûa caùc kieåu gen 7, 8, 9 thì toát hôn kieåu gen 1b(5,16). Tuy nhieân, vaán ñeà kieåu gen môùi vaø ñaùp öùng ñieàu trò ñaëc hieäu cuûa noù caàn phaûi nghieân cöùu theâm, ñaëc bieät laø beänh nhaân ngöôøi Vieät Nam.

32

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 10 * Soá 1 * 2006 Trong 327 tröôøng hôïp thöïc hieän LiPA cuûa chuùng toâi, coù 14 tröôøng hôïp (4,3%) khoâng xaùc ñònh ñöôïc kieåu gen HCV(6). Maãu cuûa caùc tröôøng hôïp ñoù ñöôïc tieáp tuïc thöïc hieän giaûi trình töï chuoãi cuûa HCV treân heä thoáng Trugene (Bayer) ñeå xaùc ñònh kieåu gen HCV, vaø taát caû ñeàu xaùc ñònh ñöôïc kieåu gen vôùi kyõ thuaät giaûi trình töï chuoãi: 2 tröôøng hôïp kieåu gen 1; 2 tröôøng hôïp kieåu gen 1b; 1 tröôøng hôïp kieåu gen 2a; 1 tröôøng hôïp kieåu gen 2c; 8 tröôøng hôïp kieåu gen 6a. Nhö vaäy, kyõ thuaät giaûi trình töï chuoãi coù theå thích hôïp hôn cho xaùc ñònh kieåu gen HCV, nhöng do soá lieäu coøn haïn cheá neân vaán ñeà naøy caàn phaûi coù thôøi gian ñeå nghieân cöùu soá lieäu nhieàu hôn cuõng nhö giaù thaønh cuûa trang thieát bò cho thöïc hieän giaûi trình töï nhö moät xeùt nghieäm thöôøng qui.

Soá löôïng sieâu vi C vaø kieåu gen HCV Trong ñieàu trò ñaëc hieäu cho HCV, soá löôïng sieâu vi C trong maùu vaø kieåu gen laø 2 yeáu toá quan troïng nhaát trong vieäc tieân löôïng khaû naêng thaønh coâng cao hay thaáp cuûa ñieàu trò cuõng nhö thôøi gian caàn thieát cho ñieàu trò. ÔÛ kieåu gen 1 thì thöôøng khoù ñaùp öùng vôùi ñieàu trò so vôùi kieåu gen 2, 3 vaø caû kieåu gen 6, do ñoù chuùng toâi thöû tìm coù hay khoâng moái lieân quan giöõa soá löôïng sieâu vi C trong maùu vaø kieåu gen HCV(2,4,10,12,29). Trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi öùng duïng kyõ thuaät bDNA (khueách ñaïi tín hieäu) ñeå ñònh löôïng sieâu vi C trong maùu. Öu ñieåm cuûa kyõ thuaät naøy laø tín hieäu nhaän ñöôïc seõ tuyeán tính vôùi soá löôïng sieâu vi C trong maãu, töø ñoù giuùp cho vieäc ñònh löôïng chính xaùc hôn, tuy nhieân laïi coù moät nhöôïc ñieåm laø ñoä nhaïy thaáp neân seõ coù moät soá tröôøng hôïp döôùi ngöôõng ñònh löôïng ñöôïc (3200 baûn sao/ml) maø sieâu vi C vaãn coøn hoaït ñoäng neân vaãn laây nhieãm. Theo baûng 3, coù 91 tröôøng hôïp kieåu gen 1 coù löôïng sieâu vi C cao hôn 2x106 baûn sao/ml (laø ngöôõng ñeå ñaùnh giaù löôïng sieâu vi C trong maùu cao hay thaáp(2,6,11,29), vaø ôû kieåu gen 2, 6 laø 18, 32 tröôøng hôïp. Trong nhoùm löôïng sieâu vi C nhoû hôn 2x106 baûn sao/ml ôû kieåu gen 1, 2 vaø 6 laàn löôït laø 46, 15, 27 tröôøng hôïp. Tuy ôû kieåu gen 1 soá tröôøng hôïp nhieàu hôn 2x106 baûn sao/ml chieám cao gaàn gaáp ñoâi so vôùi soá tröôøng hôïp nhoû hôn 2x106 baûn sao/ml (91/46), vaø ôû kieåu gen 2 (18/15), ôû kieåu gen 6 (32/27), nhöng theo pheùp tính χ2 thì söï khaùc bieät cuûa löôïng sieâu vi tuøy thuoäc vaøo kieåu gen

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 10 * Soá 1* 2006 HCV khoâng coù yù nghóa thoáng keâ (P >0,05): Kieåu gen 1 khoâng coù nghóa laø luôïng sieâu vi C nhieàu hôn ôû kieåu gen 2 & 6 vaø ngöôïc laïi(10,21). Qua baûng 4 cuõng cho ta thaáy trò soá trung bình cuõng nhö ñoä leäch chuaån (SD) cuûa soá löôïng sieâu vi C giöõa caùc kieåu gen 1, 2 vaø 6 khoâng coù söï khaùc bieät roõ reät.

Nghieân cöùu Y hoïc 7.

8. 9.

10.

Söï thay ñoåi cuûa men gan (SGOT, SGPT). Taêng men gan (SGOT, SGPT) thöôøng laø daáu hieäu cuûa söï toån thöông vaø hoaïi töû cuûa teá baøo gan. Söï thay ñoåi cuûa men gan trong nhieãm HCV thöôøng khoâng nhieàu(1,11,18,22), ña soá ôû trong giôùi haïn bình thöôøng laøm cho chuùng ta khoâng löu taâm vaø boû soùt beänh neáu khoâng nghó ñeán nhieãm HCV. Qua nghieân cöùu 327 tröôøng hôïp nhieãm HCV, chuùng toâi ghi nhaän giaù trò SGOT laø 53,95±45,56 U/L vaø SGPT laø 53,31±51,15 U/L.

KEÁT LUAÄN Kieåu gen HCV 1 chieám nhieàu nhaát, thöù 2 laø kieåu gen 6 ôû Vieät Nam. Tuy nhieân, caàn nghieân cöùu theâm veà caùc kieåu gen 7, 8, 9 laø nhöõng kieåu gen môùi hay gaëp ôû Ñoâng Nam AÙ cuõng nhö ñaùp öùng vôùi ñieàu trò ñaëc hieäu. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi chöa thaáy coù moái lieân quan giöõa soá löôïng sieâu vi C vaø kieåu gen HCV. Vôùi kyõ thuaät LiPA: 4,3% khoâng ñònh ñöôïc kieåu gen HCV, vaø taát caû caùc tröôøng hôïp ñoù ñeàu xaùc ñònh ñöôïc kieåu gen baèng kyõ thuaät giaûi trình töï chuoãi, do ñoù coù theå giaûi trình töï chuoãi coù hieäu quaû hôn trong vieäc xaùc ñònh kieåu gen HCV.

11.

12.

13.

14. 15.

16.

17.

18.

19. 20.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

21.

1.

22.

2.

3.

4.

5.

6.

Bircher J et al. Clinical Hepatology. Second Edition. Oxford University Press. 1999. p 858-868, 903-922. Considering HCV treatment. Know your genotype and viral load. HCV Advocate. June, 2003. Vol. 6, issue 6. www.hcvadvocate.org. Decker et al. Hepatitis C 1997: Essay and Expert Opinions on its Natural History, Epidermiology, Diagnosis and Therapy. Abbott Diagnostics Division. Detmer et al. Accurate Quantification of Hepatitis C Virus (HCV) RNA from All HCV Genotypes by Using BranchedDNA Technology. Journal Of Clinical Microbiology. Vol.34, No 4. Apr. 1996, p 901-907. Dev et al. Southeast Asian Patients With Chronic Hepatitis C: The Impact of Novel Genotypes and Race on Treatment Outcome. Hepatology, Vol. 36, No 5, 2002. Doris B. Strader at al. Diagnosis, management, and treatment of Hepatitis C. AASLD practice guideline. American Association for the Study of Liver Diseases, 2004. Hepatology, Vol. 39. No. 4, April 2004.

23.

24.

25.

26. 27. 28.

Ferenci P, Peginterferon alfa-2A (40 KD) (PegasysR) for the treatment of patients with chronic hepatitic C. Int J Clin Pract., September 2003 Vol. 57 No 7. Genotypes Explained. Hepatitis-central.com/hcv/genotype. Halfon et al. Hepatitis C virus genotyping based on 5’ noncoding sequence analysis (Trugene). Journal of clinical microbiology, May 2001, p. 1771-1773, Vol. 39, No. 5. Hawkins et al. Comparison of Plasma Virus Loads among Individuals Infected with Hepatitis C Virus (HCV) Genotypes 1, 2, and 3 by Quantiplex HCV RNA Assay Versions 1 and 2, Roche Monitor Assay, and an In-House Limiting Dilution Method. Journal Of Clinical Microbiology. Vol. 35, No. 1. Jan. 1997, p 187-192. Heathcote EJ et al. Peginterferon Alfa-2a in patients with chronic hepatitis C and cirrhosis. N Engl J Med 2000; 343: 1673-80. Jacob S et al. Comparison of Quantitative HCVRNA Assays in Chronic Hepatitis C. American Journal of Clinical Pathology. Vol. 107, No. 3, March 1997. Lau JYN. et al. Significance of serum hepatitis C virus RNA level in chronic hepatitis C. The Lancet. Vol 341: June 12, 1993. Lothar T. Clinical Laboratory Diagnostics, Use and Assessment of Clinical Laboratory Results. TH- Books. 1999. p 1273-1278. Nguyeãn Thanh Haûo et al. Genotyùp viruùt vieâm gan C ôû Vieät Nam. Hoäi nghò chuyeân ñeà beänh gan maät. Hoäi gan maät Haø Noäi. Thaùng 4/2000. Nguyen MH. et al. Epidemiology and treatment outcomes of patients with chronic hepatitis C and genotypes 4 to 9. Reviews in Gastroenterological disorders. Vol 4, suppl 1, 2004. Nguyen MH. et al. High prevalence of novel genotypes in Vietnamese patients with chronic hepatitis C. www.hcvadvocate.org/news/reports/DDW_2004/wednesday.ht m NIH Consensus Statement. National Institutes of Health Consensus Development Conference Statement: Management of Hepatitis C: 2002-June 10-12, 2002. Hepatology, Vol. 36, No. 5, Suppl. 1. 2002. Pawlotsky JM et al. Standardization of Hepatitis C Virus RNA Quantification. Hepatology, Vol. 32, No. 3, 2000. Poynard T. Hepatitis B and C, Management and Treatment. Mertin Dunitz Ltd. 2002. p 67-136. Schiff ER et al. New Perspectives in the Diagnosis of Hepatitis C. Seminars in Liver disease. Vol. 19, Suppl. 1, 1999. Sherlock S & Dooley J. Diseases of the Liver and Biliary System. Elaventh Edition. Blackwell Sciencen Ltd. 2002. p 305-316. Songsivilai S et al. A Serotyping assay for Hepatitis C virus in Southeast Asia. Clinical and Diagnostic Laboratory Immunology, September 1998, p. 737 – 739, Vol. 5, No. 5. Stuyver et al. Second-Generation Line Probe Assay for Hepatitis C Virus Genotyping. Journal of clinical microbiology, Sept. 1996, p. 2259-2266. Trimoulet P., Fleury HJA. Genomic Characterization of Vietnamese HCV Isolates by a Novel Sequencing Mothod. The 50th Annual Meeting & Postgraduate Courses of The AASLD. November 5-9, 1999, Dallas, Texas USA. Trònh Kim AÛnh et al. Tình hình vieâm gan virus B & C ôû beänh vieän Chôï Raãy. Maïng y khoa net. Update on hepatitis C infection. Patient Care® Archive. Medical Economics company at Montvale. Mar. 15, 2001. Wilber J.C. Manual of Clinical Microbiology. 1995. Hepatitis C Virus, p 1050-1055.

33

Nghieân cöùu Y hoïc 29.

34

Yamada et al. Efficacy of Interferon Alfa Therapy in Chronic Hepatitis C Patients Depends Primarily on Hepatitis C Virus

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 10 * Soá 1 * 2006 RNA Level. Hepatology Vol. 22, No. 5, 1995.