Elementi Naucnog Istrazivanja

OSNOVNI ELEMENTI ISTRAŽIVANJA PONAŠANJA Predmet: Metodologija naučnih istraživanja 10.03.2008.

OSNOVNI ELEMENTI ISTRAŽIVANJA Izbor teorijskog okvira istraživanja i opšteg istraživačkog pristupa II. Definisanje varijabli III. Definisanje problema i cilja istraživanja IV. Istraživanje literature o problemu V. Postavljanje hipoteza i istraživačkih pitanja VI. Priprema projekta istraživanja (postavljanje strukture istraživanja: hipoteze, varijable, uzorak, način prikupljanja i analize podataka) VII. Utvrđivanje validnosti istraživanja I.

I.Teorijski okvir istraživanja Skup nekih uverenja, teorija, u kojem želiš da se tvoja misao, istraživanje kreće Često se polazi od filozofskog pravca, što znači da se on najpre izabere Zatim se u skladu sa tim pravcem, teorijom, bira opšti pristup istraživanju (kvantitativni, kvalitativni ili mešoviti)

Primer 1 Pozitivizam kao teorijski okvir se zasniva na merenju, eksperimentu, matematici, statistici – teži empirijskoj (iskustvenoj) proveri Opšti pristup koji se najčešće koristi u okviru pozitivizma je... KVANTITATIVNI pristup

Primer 2 Fenomenološki pravac u filozofiji se zasniva na tvdnji da istina postoji nezavisno od našeg saznanja, tj. da stvarnost možemo saznati jer je ona direktno povezana sa našim duhom i da znanja o svetu mogu biti objektivna jer su javna (postoji naša saglasnost o pojavama) “Koje je ovo boje?”

Primer 2 (nastavak) Fenomenološki pravac u svojim istraživanjima koristi fenomenološku metodu, koja je KVALITATIVNA – subjektivno iskustvo, značenje, pronicanje u suštinu, celovitost, posmatranje i opisivanje

Opšti pristup istraživanju Može biti: KVANTITATIVNI KVALITATIVNI MEŠOVITI

KVANTITATIVNI PRISTUP Ideje, teorije, pretpostavke se testiraju empirijski (eksperimentalno) Traže se zakonitosti i pravilnosti koje važe za sve slučajeve a ne samo za pojedinca (opšte zakonitosti) Istraživanja se planiraju i sprovode sistematski i precizno Istraživanja se ponavljaju da bi se izgradila teorija Dobro kontrolisana, javna, precizna, mogu da se generalizuju, jasna, pregledna, sa jasnom i preciznom metodologijom

Primer kvantitativnog istraživanja

Laboratorijsko istraživanje percepcije subliminalnih draži (draži ispod praga percepcije) Kontrolna i eksperimentalna grupa Obema grupama se na ekranu kompjutera izlažu parovi reči a ispitanik treba da se opredeli da li su reči istog ili suprotnog značenja Eksperimentalnoj grupi se, na svakih nekoliko minuta, na ekranu veoma kratko (subliminalno) pojave rečenice “sposoban sam” i “uspešan sam” Kontrolnoj grupi se u istim intervalima pojavljuju neutralne rečenice “avion leti” i “brod plovi” Većina ispitanika nije bila u stanju da svesno prepozna subliminalne poruke, ali je ustanovljeno da je eksperimentalna grupa bila uspešnija u rešavanju osnovnog zadatka

KVALITATIVNI PRISTUP

Primer kvalitativnog istraživanja Ispitivanje stavova volontera jedne telefonske službe za rad sa HIV pozitivnima o tome koliko su zadovoljni rezultatima, rukovođenjem i kakvi su im predlozi za dalji rad Korištene metode: upitnici, intervjui, fokus grupe

MEŠOVITI PRISTUP ISTRAŽIVANJU Oslanja se na pragmatizam – “koristićemo sve što će nam dati rezultate” Centralni pojam istraživanja je PROBLEM ISTRAŽIVANJA, a ne METOD koji ćemo koristiti ili teorijski okvir u kome ćemo se kretati Istraživanje počinjemo od definisanja problema i ciljeva, a zatim tragamo i biramo opšti pristup i teorijski okvir koji bi mogao dovesti do ostvarenja tih ciljeva Koristimo i kvantitativne metode (merenje) i kvalitativne (eksploraciju, opisivanje)

OSNOVNI ELEMENTI ISTRAŽIVANJA Izbor teorijskog okvira istraživanja i opšteg istraživačkog pristupa II. Definisanje varijabli III. Definisanje problema i cilja istraživanja IV. Istraživanje literature o problemu V. Postavljanje hipoteza i istraživačkih pitanja VI. Priprema projekta istraživanja (postavljanje strukture istraživanja: hipoteze, varijable, uzorak, način prikupljanja i analize podataka) VII. Utvrđivanje validnosti istraživanja I.

II. VARIJABLE (PROMENLJIVE) Varijable i merenje ponašanja a. Ponašanje individua b. Ponašanje grupa c. Proizvodi čovekove praktične delatnosti

Definicija varijable Varijabla je rezultat merenja nekog atributa na skupu entiteta Entitet – ŠTA? (jedinica analize: ljudi, ljudske grupe, životinje, proizvodi ljudi itd) Atribut – KAKAV je neki entitet? (svojstva i osobina entiteta)

PODELE I VRSTE VARIJABLI 1.

NA OSNOVU VIDLJIVOSTI I DOSTUPNOSTI MERENJU: - Manifestne (opazive, merljive) - Latentne (skrivene) Primeri manifestnih varijabli: pol, starost, obrazovanje, visina, težina... ali i manifestna ponašanja (“observable”) Primeri latentnih varijabli: stavovi, motivacija, agresivnost, inteligencija, socijalna distanca...

PODELE I VRSTE VARIJABLI/2 NA OSNOVU ODNOSA IZMEĐU UZROKA I POSLEDICE: - Nezavisne (uzroci) - Zavisne (posledice)

Još o nezavisnim varijablama Nezavisne varijable su “nastale” ranije u vremenu u odnosu na zavisne (npr. ispitanici su dobili na lotou, završili neku određenu školu, “dobili” određeni pol, primili neki stimulus od istraživača...)

Još o nezavisnim varijablama/2 Nezavisne varijable u nekom konkretnom istraživanju imaju status uzroka (izvora) zavisnih varijabli - tj. upravo se to proverava Primer1. provera da li pol deluje na znanje matematike Primer 2. provera da li bračni status pre početka rata ima uticaja na pojavu PTSP učesnika rata Mi ne stvaramo nezavisne varijable, nego ih kontrolišemo

Još o nezavisnim varijablama/3 U eksperimentalnim istraživanjima, nezavisne varijable su one kojima manipulišemo mi kao istraživači sa ciljem da ispitamo njihov uticaj na zavisne varijable. Primer: potkrepljenje (slaganje, neutralna reakcija, neslaganje sa mišljenjem ispitanika) određene vrste odgovora ispitanika prilikom ispitivanja spremnosti na izražavanje mišljenja U ovom slučaju, mi stvaramo nezavisne varijable i manipulišemo njima

A sad malo o zavisnim varijablama... U vremenskom poretku su nastale nakon nezavisnih Lako je to izvesti u eksperimentalnom istraživanju: mi promenimo vrednost nezavisne varijable (npr vrstu potkrepljenja) pa tek nakon toga merimo zavisnu (npr. spremnost na izražavanje mišljenja) U neeksperimentalnom istraživanju, NV i ZV se mere u istom trenutku, a vremenski poredak se utvrđuje na osnovu logike: pol je “nastao” pre izbora profesije, socijalno poreklo pre partijskog opredeljenja, itd.

Još malo o zavisnim varijablama/2 Kako merimo zavisne varijable: - Primer 1. Poremećaji sna, intruzije, bezvoljnost, povlačenje iz društva: manifestni indikatori zavisne varijable tj. PTSP - Primer 2. Vreme u kojem ispitanik daje odgovor, broj rečenica (iskaza): manifestni indikatori zavisne varijable “spremnosti na iznošenje mišljenja”

Dakle... Zavisna varijabla, kako joj i ime govori, ZAVISI OD nezavisne varijable Pri tome, mi možemo samo kontrolisati ili pak sami stvoriti, manipulisati nezavisne varijable U društvenim istraživanjima se ne mogu uvek odrediti uzročno-posledični odnosi (da je NV UZROK, a ZV POSLEDICA), stoga koristimo termin ZAVISI

OSNOVNI ELEMENTI ISTRAŽIVANJA Izbor teorijskog okvira istraživanja i opšteg istraživačkog pristupa II. Definisanje varijabli III. Definisanje problema i cilja istraživanja IV. Istraživanje literature o problemu V. Postavljanje hipoteza i istraživačkih pitanja VI. Priprema projekta istraživanja (postavljanje strukture istraživanja: hipoteze, varijable, uzorak, način prikupljanja i analize podataka) VII. Utvrđivanje validnosti istraživanja I.