David Milsted - Whisky (zorg)

David Milsted

Whisky WSTĘP Najcudowniejszą zaletą whisky - obok możliwości jej wypicia - jest to, że stwarza nam nieograniczone możliwości zadziwiania postronnych obserwatorów swoją wiedzą. Stanowi przedmiot o wiele bardziej fascynujący niż ekonomia podaży, nawet niż wino. Wino może rodzid zawiśd, niezgodę i snobizm. Whisky sprzyja przyjaźni, budzi uprzejmośd i zapewnia nam ciche, nie narzucające się innym poczucie wyższości. Pamiętajmy, że ekonomia podaży wykreowała Donalda Trampa. Do niedawna rozmowy o whisky były zarezerwowane wyłącznie dla Szkotów, cudzoziemców i starszych dżentelmenów z angielskich klubów. Stąd nieobecnośd tej tematyki w opowieściach szpanerów, jeśli oczywiście nie mieli szczęścia znaleźd się wśród Amerykanów o szkockich korzeniach. Ci ostatni mają bowiem bardzo przyjemną cechę - wierzą niemal we wszystko, nie wyłączając zapewnieo o walorach towarzyskich systemu klanowego ani romantycznych uniesieo nad urokami zbierania wodorostów. Świat się jednak zmienił. Raczenie się dobrą whisky to zjawisko, którego czas właśnie nadszedł. Dzięki

jego upowszechnieniu możesz poznad wiele osób sympatyczniejszych niż te, które znałeś dotychczas. Prawdziwych, dobrych ludzi, ludzi z sercem... takich jak my. Jak większośd autentycznych przyjemności tego świata, whisky, ten prosty trunek, przez umiejętne pozorowanie znajomości sekretnych jej arkanów i swobodne operowanie żargonem może sprawiad wrażenie rzeczy niepojętej i niedostępnej zwykłym śmiertelnikom. Poznanie tajemnic whisky, podobnie jak zdobycie biegłości w sztuce miłosnej, to nie kooczące się wariacje na jeden temat. Najwytrwalszym udaje się nawet łączyd obydwie te dziedziny aktywności, oczywiście ku zawiści niezdolnych do takiej wszechstronności entuzjastów piwa. W przeciwieostwie do podstawowego źródła ludzkiej przyjemności, whisky pozwala nam naprawdę rozwinąd skrzydła. W tej bowiem dziedzinie częsta zmiana partnerów (obecnie istnieje około 1182 gatunków szkockiej whisky) przynosi wyłącznie dobroczynne skutki. Jak głosił niegdyś sławny slogan: „Whisky słodowa lepiej niż Milton uzmysłowi ci wielkośd dzieła Bożego”. Jeśli powyższe prawdy nie okażą się chwytliwe, ucieknij się do cytatu z CE. Montague'a, pierwszego analityka i kodyfikatora tej uniwersalnej fascynacji. „Moje przyjście na świat - napisał - jest warte wypicia dwóch szklanek whisky”. Ustalenie, których z kolei dwóch, należy wyłącznie do ciebie.

INFORMACJE PODSTAWOWE Whisky to temat spowity mgłą tajemnicy i patyną tradycji. Przeciętny amator whisky żyje najczęściej w błogiej nieznajomości podstawowych faktów, nie będziesz więc musiał zbytnio się wysilad, by go olśnid. Istnieją dwie odwieczne prawdy dotyczące whisky: 1) Nie ma dwóch podobnych do siebie gatunków. 2) 99 procent konsumentów nie jest w stanie dostrzec różnicy między nimi, jeśli nie zostanie im przedtem ujawniona. Jeśli będziesz kładł nacisk na punkt pierwszy, mając nieustannie w pamięci drugi, nie możesz pobłądzid. Jeden z brytyjskich słowników podaje następującą definicję whisky: „Alkohol destylowany z jęczmienia słodowego, innych ziaren itd.; lekka bryczka lub dwukółka”, co jest precyzyjne, klarowne, niepodważalne i nijak nieprzydatne, o ile akurat nie jesteś autorem historycznych romansideł. Jest to idealna definicja dla blagiera, stwarza bowiem nieograniczone możliwości improwizacji. Słowo whisky wywodzi się z gaelickiego uisge beatha (wymawiaj: łuszki baa), oznaczającego „wodę życia”. Starożytni Rzymianie nazywali swój alkohol aqua vitae, co po paru głębszych brzmi zadziwiająco podobnie. Praszczurem wszystkich gatunków whisky jest ferintosz, niewiarygodnie stary, na wpół apokryficzny trunek, którym Matuzalem czcił swoje dziewiędsetne urodziny ,.Prawdziwy ferintosz” będzie zatem najwyższą z możliwych pochwał. Musi się ona jednak odnosid do czegoś, co piłeś raz w życiu, i to bardzo dawno temu. Ostatnio ferintosza produkowała bez licencji rodzina Forbes z Culloden; zaprzestanie owej działalności kulturotwórczej pod koniec XVIII wieku skłoniło Roberta Burnsa (w pewnym okresie życia urzędnika akcyzy, chociaż obecnie jesteśmy skłonni uznad, że bardziej interesowały go inne, niematerialne sposoby czerpania korzyści z whisky) do zawołania: „O ferintosh, o utracony!” Podobnie jak reszta poematów Burnsa, zabrzmi to znacznie lepiej po szklaneczce lub dwóch.

Odmiany główne Istnieją cztery zasadnicze rodzaje whisky, które musisz obowiązkowo znad: whisky słodowa, whisky zbożowa, whisky mieszana oraz inne.

Whisky słodowa

O szkockiej whisky słodowej powinniśmy zawsze mówid „whisky słodowa” i uznawad ją za Zacny Trunek. Skuteczne udawanie wiedzy na jej temat wymaga minimalnego wysiłku, polegającego na przyswojeniu sobie kilku podstawowych terminów opisujących czynności prowadzące do jej powstania. Na dalszych kartach książki znajdziesz wyczerpujące i szczegółowe opisy (patrz słowniczek: proces). Tymczasem wystarczy ci zapamiętanie faktu, że whisky słodową produkuje się wyłącznie z jęczmienia i destyluje w kubach. To bardzo ważne. Destylacja whisky słodowej to cudownie prosty proces i każdy dysponujący odpowiednio dużą i skanalizowaną szopą byłby go w stanie opanowad, gdyby nie kłody rzucane pod nogi przez celników i pracowników akcyzy, którzy postawili sobie za cel pilnowanie, by proste, zdrowe przyjemności życia kosztowały o 75 procent więcej niż jest to konieczne. Irlandzka whiskey słodowa powstaje w zbliżony sposób jak wspomniany Zacny Trunek, z tą tylko różnicą, że podlega trzy-, a nie dwukrotnej destylacji. Zapewnia jej to gładszy i okrąglejszy (albo jeśli wolisz - bardziej mdły) smak i wpływa na jej wyższą cenę. Irlandzka whiskey jest także słodsza w smaku, ponieważ w procesie suszenia słodu nie stosuje się torfu. Jest to co najmniej dziwne w kraju, który ma więcej bagien na hektar niż jakikolwiek inny na ziemi. Byd może wyjaśnienia należy szukad w tym, że większośd irlandzkiego torfu trafia w workach do sklepów ogrodniczych. Akcentuj fakt, że irlandzka whiskey odróżnia się zasadniczo od szkockiej whisky, ponieważ starożytni Szkoci (którzy pierwotnie byli Irlandczykami) mówili innym dialektem gaelickiego niż starożytni Irlandczycy (którzy pierwotnie byli Węgrami). Tak naprawdę, szkocka whisky wywalczyła sobie odrębną pisownię około roku 1916, podczas powstania wielkanocnego. Irlandzka whiskey bywa także produkowana z ziemniaków i nosi wówczas nazwę poteen. Jest to: a) nielegalne i b) jej picie nie jest bynajmniej budującym przeżyciem. Whisky zbożowa

Surowcem do produkcji whisky zbożowej (podobnie jak płatków śniadaniowych) jest kukurydza, mielona i mieszana z niewielką ilością słodowanego jęczmienia (zazwyczaj w proporcji 9:1). Tak przygotowany zacier umieszcza się w kadzi fermentacyjnej (zwanej też kadzią Coffeya, na cześd jej obrotnego wynalazcy), gdzie powstaje alkohol (silent spirit), który może byd wykorzystany jako składnik do wytwarzania whisky mieszanych lub poddany destylacji może posłużyd do produkcji ginu lub wódki. Whisky mieszana

Mieszanka whisky słodowej i zbożowej, o której przeczytasz później. Inne

Burbon. Whisky produkowana w Ameryce Północnej z zacieru kukurydzianego oraz domieszki pszenicy lub jęczmienia. Jest to próba zadośduczynienia za brak wzgórz, dolin, bagien, komarów, deszczu i szczepienia gruszek na wierzbie - elementów niezbędnych do produkcji Zacnego Trunku. Nazwa upamiętnia Aristophanesa Q. Bourbona III z Kentucky, słynnego wynalazcy markiz czekoladowych. Kwaśny zacier. Inna zamorska postkolonialna imitacja, zawdzięczająca swą nazwę dodatkowi kwasu octowego do zacieru zbożowego w celu urozmaicenia procesu fermentacyjnego. Znany także pod nazwą sippin' whisky (whisky do sączenia), prawdopodobnie dlatego, że jedynie idiota zaryzykowałby porządny łyk. Byd może wiąże się to z faktem zwiększonej częstotliwości występowania idiotów w stanie Tennessee. Radzę jednak nie spekulowad na ten temat w towarzystwie. Whisky japooska. Powołując się na zdanie pewnego szkockiego wytwórcy whisky: „Gdybyś ją pił przez cały dzieo i noc, byd może uznałbyś, że przypomina szkocką. Ale w tej samej chwili mógłbyś już

nie żyd”. Wysiłki Japooczyków na polu produkcji „wody życia” oscylują między importowaniem whisky słodowej oraz mieszaniem jej z neutralnym w smaku alkoholem a produkowaniem whisky w proszku (typu instant - wystarczy dodad wody sodowej). Z drugiej jednak strony japooska Suntory to jedna z najlepiej sprzedających się marek na świecie, a jej producenci są właścicielami 30 procent udziałów wytwórni Bowmore na wyspie Islay. To powiew świeżości - na tyle orzeźwiający, by dla pewności skoczyd do sklepu po dwie skrzyneczki Zacnego Trunku. Likiery na bazie whisky. Znawcy wciąż wiodą spór, czy liqueur whisky (taki jak Drambuie czy Glayva) powinien byd w ogóle uznawany za whisky. Proponujemy przedłużad dyskusje na ten temat aż do całkowitego osuszenia budzącej spór butelki. Za ich przynależnością do tej kategorii przemawia fakt, że każdy z tych likierów zawiera w sobie pewną ilośd whisky; jednak to samo można powiedzied i o whisky-mac (mikstura whisky i wina imbirowego). Z drugiej jednak strony zawierają one karygodne dodatki w postaci ziół, miodu lub owoców, co niejako automatycznie powinno plasowad je w kategorii produktów klajstrowatych, obok ciemnej czekolady nadziewanej masą przypominającą w smaku drogi syrop przeciwkaszlowy. Poobiednie dyskusje mogą byd naprawdę fascynujące, zwłaszcza jeśli stawia ktoś inny. Zauważmy, że Drambuie wywodzi się raczej z gaelickiego słowa oznaczającego żółty napój niż z dram buidheach - „napój przynoszący zadowolenie”. Szkocja pełna jest gór o nazwie Ben Buie i jezior o nazwie Loch Buie, które bynajmniej nie powstały po to, by nieśd zadowolenie. Ściśle tajna receptura Drambuie została rzekomo przekazana kapitanowi MacKinnonowi z wyspy Skye przez Karola Edwarda Stewarta, w dowód wdzięczności za niewydanie go w ręce Anglików. Książę Karolek pojechał potem do Rzymu, gdzie zapił się na śmierd, ale - tu pospiesz z wyjaśnieniem - nie whisky.

WHISKY SŁODOWA Poza tym, że jest sama w sobie najszlachetniejszym napojem na świecie, whisky słodową znaleźd można (chod czasem w minimalnych ilościach) w każdej butelce szkockiej whisky mieszanej, niezależnie od niskiej ceny i filuternej etykiety. Bez niej brytyjski bilans płatności (termin wymyślony przez niezłego kpiarza) wyglądałby znacznie gorzej. A warto pamiętad, że jest to produkt zaledwie setki gorzelni działających na północ od Muru Hadriana. Whisky słodowa gra niebagatelną rolę w tworzeniu folkloru, mistyki i hagiografii whisky jako takiej (nie wspomniawszy już o pleceniu andronów, dyrdymałów i dubów smalonych), toteż jeśli chcesz czarowad, bajerowad, olśniewad, szpanowad, blagowad, picowad, łgad, bajcowad czy w inny sposób robid w konia niewinne przypadkowe osoby ze swojego otoczenia, solidna znajomośd poszczególnych jej składników, typów i regionów produkcji jest niezbędna.

Elementy skutecznego blefowania Suszenie, słodowanie, zacieranie, destylowanie, leżakowanie wymagane w produkcji whisky słodowej (patrz: słowniczek) to kopalnia skarbów wytrawnego konesera pozoranta. Zacznij od poznania jednego z elementów procesu, a kiedy już poczujesz się ekspertem, dołącz do niego jeszcze jeden lub dwa. Ale musisz bardzo uważad, by nie zaprzeczyd samemu sobie, wykazując (na przykład), że woda używana do destylacji pitej przez ciebie whisky czyni ją wyjątkowo czystą i wonną, i utrzymując jednocześnie, że torf użyty podczas słodowania jęczmienia przydaje tej samej whisky gryzącego, dymnego posmaku. Kiedy zatem spostrzeżesz, że tok twoich wywodów nieuchronnie prowadzi cię na manowce, stwierdź, że trzymany w dłoni trunek to synteza whisky jako takiej. Wyobraź sobie siebie stojącego ze szklaneczką w dłoni, pragnącego wygłosid jakieś pamiętne oświadczenie. „Aaa... - zaczynasz - to dopiero ciekawy smak, rozumiecie, zawdzięczamy go... (wodzie,

jęczmieniowi, torfowi, drożdżom, kolorowi kuba lub beczki)...”. A rzeczy mają się następująco... Woda

Stanowiąc jeden z najważniejszych surowców do produkcji whisky, woda jest też niewyczerpanym źródłem blagi i pozwala ci na tak błyskotliwą analizę zawartości szklaneczki, że nawet wytrawny znawca win poczuje się przy tobie zerem i ofermą. Woda to także jeden z powodów, dla których Zacny Trunek nie może byd produkowany poza Szkocją. Szkocka woda jest czysta, krystaliczna i miękka - sama się pieni na widok mydła. Jest to prawdziwe w odniesieniu do Pogórza, które oparło się inwazji fabryk, składowisk odpadów chemicznych, amatorów tanich wakacji i tak dalej. Możesz się rozpływad nad jakością wód z Pogórza zawierających mistyczne, śladowe ilości torfu, granitu, wrzosu, komarów, tweedu, wilgoci i pozostałości po rzymskim dziewiątym legionie. Pochodzenie użytej w produkcji wody jest tak ważne dla whisky słodowych ze Speyside, jak twarda woda z Trentu w warzeniu Burton Ale; jest to jakośd nie do podrobienia. Warto przy okazji zwrócid uwagę na: Źródło - czy woda pochodzi ze źródełka, z potoku, z rzeki czy z jeziora. Czy jest to krystalicznie przezroczysty płyn, jaki widujemy w butelkach, czy bardziej treściwa jego odmiana, zostawiająca brązowe obwódki na emaliowanych wannach w Ardnamurchan? Pora roku - jaka była pora roku, kiedy ją pobrano? Biochemiczny profil szkockiej wody może ulec całkowitej przemianie po okresie ulewnych deszczów lub (co zdarza się rzadziej) po fali upałów. Tym należy tłumaczyd fakt, że pochodzące z jednej gorzelni dostawy tego samego gatunku whisky mogą się zasadniczo różnid smakiem, co stwarza okazję do mądrych uwag na temat whisky słodowej jednobeczkowej (o czym później), stanowiących odpowiednik komentarzy w stylu: „To wino z późnego zbioru”. Przytocz anegdotę o dwóch odmianach whisky słodowych jednobeczkowych Glen Mhor i Glen Albyn, będących produktami dwóch gorzelni położonych na brzegu rzeki Ness w odległości kilkuset metrów od siebie. Obydwie, według wiarygodnych źródeł, używają tego samego słodu, torfu, drożdży, identycznych w kształcie i wielkości kadzi oraz beczek, stosują jednakowy czas dojrzewania. A jednak różnica w smaku jest od razu zauważalna. Jedynym wytłumaczeniem jest zatem woda. Każda z gorzelni pobiera ją z innego dopływu rzeki. Tak przynajmniej brzmiało tłumaczenie jednego z nieżyjących już właścicieli, a skoro on był gotów mydlid oczy naiwnych, śmiało możesz pójśd w jego ślady. Jęczmień

Większośd producentów twierdzi, że pochodzenie i odmiana jęczmienia nie wpływają w zasadniczy sposób na smak i jakośd whisky. Dzieje się tak dlatego, że większośd wytwórni w znikomym stopniu decyduje o tym, skąd pochodzi jęczmieo i jakiej jest odmiany. Dawnej szkockie gorzelnie były samowystarczalne i niemal przy każdej istniały poletka jęczmienia. Dziś ziarno przywozi się z Irlandii, Anglii, Kanady, Stanów Zjednoczonych, a nawet z Australii. Ty jednak zawsze podkreślaj, że pochodzenie i odmiana jęczmienia to bardzo istotny i zmienny czynnik. Możesz to zastosowad w praktyce, mówiąc: „Obawiam się, że do tej whisky użyto ziarna z... (tu wstaw kraj z powyższej listy)”. A potem wypij resztę alkoholu do dna, żeby gospodarzowi nie było przykro. Jeśli napój ma „chlebowy” posmak, zrzud winę na nadmierne zmielenie ziarna; jeśli woo wypala ci nozdrza, zanim zanurzysz w nim usta, wtrąd mimochodem uwagę o „wilgotności” zesłodowanego ziarna (zazwyczaj wynosi ona około 3 procent, ale może byd niższa, dając w efekcie whisky wzmagającą pragnienie). Ryzyko związane z kupowaniem przez wytwórnie gotowego, zesłodowanego jęczmienia jest spore. Możesz też mruknąd coś pod nosem na temat posmaku zeschniętych mysich odchodów i zasugerowad, że jęczmieo nie był „odpowiednio oporządzony”. Przy odrobinie szczęścia uda ci się

zachowad zawartośd całej butelki dla siebie. Torf

Wytwórnie wierne tradycji suszą zesłodowany jęczmieo nad paleniskiem z torfu; współczesne zakłady przepuszczają przez ziarno torfowy dym. Tak czy inaczej, torf jest jednym z zasadniczych wyznaczników sukcesu danej whisky. (Nigdy nie mów, że irlandzka whiskey ma „torfowy” posmak, gdyż w Irlandii do suszenia nie używa się torfu). Rozkoszną dla blagiera cechą torfu jest jego różnorodnośd. Ponieważ torf to nic innego jak sprasowana masa obumarłej roślinności, jego „charakter” (skład chemiczny, ciężar, faktura, zapach podczas spalania itd.) uzależniony jest bezpośrednio od właściwości środowiska naturalnego - od czasów prehistorycznych po dzieo, w którym został wykopany. Torf zalegający tuż pod powierzchnią jest porowaty, gąbczasty, blady i poprzerastany korzeniami; im głębiej, tym jest bardziej zbity i ciemny. Dzięki temu przy odrobinie wyobraźni olśnisz każdego. Możesz twierdzid, że oryginalny i niepowtarzalny aromat, konsystencja czy posmak tego, co pijesz, zależy bezpośrednio od zawartych w torfie owczych bobków, wodorostów, dębów błotnych, łosi, neolitycznych osadów. „Czuję lekki posmak jodu na języku - powiesz wówczas. - To bez wątpienia whisky wyprodukowana nad morzem” (gdybyś zapragnął to sprecyzowad, dla bezpieczeostwa ogranicz się do okolic Islay, Orkanów i Caithness). Musisz tylko wymyślid dowody, które uzasadnią twoje wnioski. Powinieneś wyznawad żelazną zasadę, że tylko whisky słodowa wyprodukowana w wytwórni, która nadal sama wydobywa torf, może byd uznana za Zacny Trunek. Jednakże musisz zachowad ostrożnośd, by nie wynosid pod niebiosa zakładu, który kopie torf w miejscach objętych ochroną, takich jak lęgowiska gżegżółki błotnej, w których obronie stają watahy proekologicznie nastawionych osobowości telewizyjnych. Jeśli chcesz nadad swojemu blefowaniu ostateczny szlif, zauważ mimochodem, że w dymie torfowym znajdują się łaocuchy organicznych związków, połączone podwójnymi wiązaniami węgla, wywołujące wrażenie pieczenia. Niewiele spostrzeżeo czyni tak wielkie wrażenie, jak przytoczony w strategicznym momencie fakt naukowy. Drożdże

„Aaa... - zamruczysz, pociągając kolejny życiodajny łyk z barku swojego gospodarza - idealna zymosis” (to, co się dzieje, kiedy do zacieru dodamy drożdży). Drożdże to żywe organizmy (wciąż trwa spór, czy należą do fauny, czy flory) żywiące się cukrem i wydalające alkohol, który w koocu je uśmierca. Jeśli chcesz zrobid wrażenie w towarzystwie, wiedz, że: a) wytwórnie używają wielu odmian drożdży, b) bardzo często te pieczołowicie dobierane drożdże były już wcześniej użyte do produkcji piwa. Pobieżna lektura zapisków w Companies House odkryła przed tobą zależnośd między (na przykład) whisky słodowymi McEwan's Export i Isle of Jura a Guinness Extra Stout i Dewar's. „Drożdże - podkreślisz - to zasadniczy element odrębności smakowej danego gatunku whisky”. A co się za tym sformułowaniem kryje, wiesz tylko ty sam. Polecamy jak najczęściej używad zwrotu „nieuchwytny”. Kub

Kub, czyli inaczej kadź destylacyjna, jest jednym z cudów stworzenia. Wykuty z połyskliwej, wypolerowanej miedzi pękaty brzuch zwęża się wdzięcznie ku górze, przechodząc w pełną czaru metalową strzelistośd, która następnie wygina się niczym łabędzia szyja. To arcydzieło rzemieślniczego kunsztu w koocu znika w tajemniczych czeluściach wężownicy kondensacyjnej. Najważniejszym faktem, który należy znad, jest ten, że w całej Szkocji nie ma dwóch identycznych kubów; tym samym jeszcze bardziej poszerzają się możliwości epatowania pozorowaną wiedzą.

Niektóre kadzie są przysadziste i cebulowate, inne tradycyjnie gruszkowate, jeszcze inne przypominają odwrócony kieliszek. Każda z nich w odmienny sposób kondensuje opary whisky. W owych oparach znajduje się około ośmiuset komponentów, nigdy natomiast nie ustalono, w jaki sposób łączą się ze sobą i jak to wpływa na ostateczny smak whisky. Jedyną metodą na zgłębienie tych tajemnic jest poświęcenie reszty życia na pełne zaangażowania degustowanie. Tutaj znów w sukurs przychodzi ci nauka: zawsze możesz napomknąd, że materiał, z którego wykonano kub (wyłącznie miedź) i konfiguracja jego powierzchni warunkują takie a nie inne reakcje chemiczne. Dlatego właśnie zużyte stare kadzie zastępuje się ich wiernymi replikami. To spostrzeżenie może byd zgrabnym wstępem do przytoczenia sławnej historii o wgniecionej kadzi, którą bezpiecznie można skojarzyd z dowolnie wybraną wytwórnią, a także posłużyd się nią jako argumentem, dlaczego wybierasz droższy gatunek, kiedy ktoś inny stawia kolejkę. Sławna historia o wgniecionej kadzi

W pewnej szkockiej wytwórni zdarzyło się raz, że pewien człowiek spowodował niefortunny wypadek, którego okoliczności nie są bliżej znane, lecz w wyniku którego bok jednego z kubów został haniebnie wgnieciony. Wszyscy obawiali się degustacji produktu z tak zmaltretowanej kadzi. Okazało się jednak, że whisky była smaczniejsza niż zwykle i że przez kolejne dziesięciolecia z wgniecionej kadzi pochodził trunek o niezwykłej konsystencji i smaku. Dzięki wgnieceniu powstawał tak niebiaoski płyn, że kiedy przyszedł czas wymiany kadzi na nową, odtworzono je wiernie, zachowując w ten sposób ciągłośd jakości. Opowiadając tę anegdotkę jako uzasadnienie, dlaczego X jest twoją ulubioną whisky jednobeczkową, nie musisz się obawiad, że słuchacze odbędą pielgrzymkę do wytwórni i zdemaskują twój blef - a jeśli nawet tam się udadzą, istnieje duże prawdopodobieostwo, że uzyskują potwierdzenie twoich słów. Kolejnym tematem, którym możesz zaimponowad, jest pot ale - szlamowaty osad pozostający po pierwszej destylacji. W wielu kubach umieszczonych nad paleniskiem (częśd ogrzewana jest gorącą parą) szlam może się zapiec na dnie kadzi, przydając napojowi specyficznego posmaku zwęglonej melasy. By zapobiec tego rodzaju wpadkom, niektóre kuby wyposażone są w duże, powoli obracające się mieszadła. „Aha... - cedzisz przez zęby, płucząc przez chwilę usta złocistą krwią Szkocji, zanim pozwolisz jej spłynąd pieściwie w głębiny przełyku - w tej whisky czud skutki niedokładnie wymieszanego zacieru”. Pragnąc dokładnie to wyjaśnid zaciekawionym słuchaczom, będziesz zmuszony wysączyd co najmniej jeszcze jedną szklaneczkę skażonej cieczy. Beczka

Wszystkie gatunki szkockiej whisky muszą leżakowad przynajmniej przez trzy lata w beczkach (w przeciwieostwie do wina, przetrzymywanie whisky w butelkach nie wpływa na jej jakośd), a beczki muszą byd obowiązkowo wykonane z dębowego drewna. Ulubionym słówkiem, umieszczanym na etykietach (z równym upodobaniem co auld zamiast old), jest archaizujące oaken. Trzyletni proces dojrzewania whisky został wymuszony przez chłodny i wilgotny szkocki klimat (zwłaszcza na wyspach Północy). Jednym z pozytywnych skutków efektu cieplarnianego będzie zatem szybciej dojrzewająca whisky. Na początku XX wieku Australian Bonded Grand Liąueur, produkt wytwórni Wm Teacher & Sons, posyłano w beczkach do Australii w przekonaniu, że ozon przyspieszy proces dojrzewania, a Australijczycy i tak nie będą w stanie wyczud różnicy. Australia zemściła się kilkadziesiąt lat później, eksportując do Wielkiej Brytanii Ruperta Murdocha i serial Sąsiedzi. Wiele wytwórni, zwłaszcza tych, które dostały się w szpony megakonsorcjów, nie ma wpływu na jakośd i pochodzenie dostarczanych im beczek. Może to w dramatyczny sposób wpłynąd na barwę produktu (nie wspominając już o konsystencji, bukiecie czy smaku) - i rzecz jasna daje ci idealny pretekst do snucia rozważao, dlaczego ciecz w twojej szklaneczce jest jaśniejsza lub ciemniejsza, bardziej zawiesista albo ostrzejsza w smaku niż poprzednia dawka płynu tej samej marki, którą sączyłeś gdzie indziej.

Smak whisky zależy w sporym stopniu od jej reakcji z komponentami drewna. Do tych komponentów należą: celuloza, hemiceluloza, lignina, cała grupa olejków eterycznych, kwasów, cukrów, steroidów, garbników, pigmentów i substancji nieorganicznych (nikomu się jeszcze nie udało policzyd, ile ich w sumie jest). Otwierają one przed obdarzonym wyobraźnią i pozbawionym zahamowao blagierem wrota improwizacji, zwłaszcza po kilku szklaneczkach whisky. Około 2 procent dojrzewającej whisky wyparowuje w powietrze. Jest to tak zwana działka aniołów i przyczyna głębokich wdechów pracowników doglądających magazynów. Premier Gladstone w swojej łaskawości uwzględnił tę stratę, ustalając wysokośd akcyzy. Z kolei premier Lloyd-George podniósł w 1909 roku cło na whisky do 39 procent, w 1915 usiłował znacjonalizowad szkockie wytwórnie, a w 1917 opieczętował wszystkie kadzie, by rok później podwoid cło na whisky. Ale był to nie tylko orędownik prohibicji, lecz także Walijczyk. Barwa

Whisky rozpoczyna swój żywot pod postacią bezbarwnego alkoholu. Charakterystyczna barwa jest wynikiem czterech różnych procesów leżakowania. Oczywiście twój zmysł smaku bezbłędnie rozpozna, czy whisky dochodziła w: 1. Starych dębowych beczkach, gdzie uprzednio dojrzewało sherry, zwłaszcza oloroso albo fino. Jest to metoda tradycyjna, uświęcona, ze wszech miar szlachetna i dziś już niemal całkowicie zapomniana. Mów, że pijesz whisky leżakowaną w takich beczkach, jeśli umiesz rozpoznad przejrzystą, bursztynową barwę, winny posmak na podniebieniu lub jeśli wiesz, że pijesz The Macallan. 2. Nowiutkich dębowych beczkach, których wnętrze przez krótką chwilę wypalano. Drobinki węgla drzewnego w szklaneczce zdradzają natychmiast tę metodę. 3. Beczkach, które wysmarowano pajarette, brązowawą, lepką, melasowatą substancją powstałą z odparowywania soku winogronowego. Mów, że daje to whisky brązowawą barwę, sprawia, że ma melasowaty posmak itp. 4. Beczkach, których wnętrze pociągnięto karmelem. Istnieją dowody na to, że karmel wywołuje u kalifornijskich szczurów raka; z drugiej jednak strony whisky prawdopodobnie go u nich leczy. Warto zaryzykowad. Nie powinno nas dziwid, że jedynie malejąca z dnia na dzieo liczba wytwórni wiernych pierwszemu ze sposobów przyznaje się, jaką stosuje metodę. Niemniej jednak większośd broszurek typu „Wszystko o szkockiej whisky” wmawia nam, że jest ona w powszechnym użyciu. Możesz przemycid uwagę, że drobny brązowy osad na ściankach szklaneczki to nic w porównaniu z barwnikami i chemikaliami, którymi nafaszerowana jest butelka przeciętnego czerwonego wina. Możesz także propagowad białą whisky. Leżakowana bez kontaktu z resztkami sherry, pajarette czy karmelu, ale smakowo niczym się nie różniąca od zwykłej whisky, biała whisky nie zdobyła sobie wielu zwolenników, mimo niższej ceny. Nie należy zatem deklarowad przywiązania do tego gatunku z powodów innych niż ten, że można ją popijad z dużej szklanki, nie wzbudzając podejrzeo. Ale ten sekret lepiej zachowad dla siebie. Ostateczne starcie

Prędzej czy później jakiś wszystkowiedzący erudyta przerwie twój wywód i ogłosi, że to, co mówiłeś o torfie, wodzie, drożdżach, dębinie i miedzianych kadziach, jest tylko bajeczką wyssaną z palca przez wytwórców, by dodad produktowi mistycznej aury i utrzymad ceny na odpowiednio wysokim poziomie. Twój blef pozornie zostanie zdemaskowany. Proponujemy w takiej sytuacji wytoczyd ciężką artylerię w postaci smutnej (acz budującej) historii fioskiego przedsiębiorstwa Alko. Dzieje Alko

Alko to nazwa fioskiego przedsiębiorstwa paostwowego, które w ubiegłej dekadzie poświęciło mnóstwo czasu, usiłując wyprodukowad własną „szkocką whisky”, aby uczynid nieco znośniejszymi

dwudziestoczterogodzinne podbiegunowe wieczory. W twórczym zapale tamtejsi jajogłowi wyodrębnili czterysta związków chemicznych (z ośmiuset istniejących), decydujących o smaku whisky, z których - jak się okazało - nie mniej niż czterdzieści cztery pochodziło z dębiny zastosowanej do produkcji beczek. Przy użyciu kubów zrobionych na obraz i podobieostwo kadzi ze Speyside oraz drożdży importowanych ze Szkocji udało im się w koocu wyprodukowad pewną liczbę butelek Bonnie Helsinki Special Reserve Scottish-Type Whisky Drink. Można zrozumied pomysłodawcę całego przedsięwzięcia, Lalli Nyknena, który w koocu stwierdził, że osobiście preferuje dwunastoletnią Glenlivet. Historia Alko dotyka wszystkich aspektów blefu na temat whisky i powinieneś ją przytaczad zawsze, gdy natrafisz na niedowierzanie słuchaczy. Jest to przestroga dla tych, którzy nie traktują blagierów poważnie.

Typy whisky słodowej Whisky słodowa występuje w trzech różnych odmianach; są to, w porządku odwrotnym do zasobności kieszeni - whisky słodowa kupażowana w kadzi, whisky słodowa single malt i whisky słodowa jednobeczkowa. Whisky słodowa kupażowana w kadzi (kadziowa)

Bardzo droga. Zwykle oznakowana ozdobną etykietą bogatą w zawijasy i esy-floresy. Butelka zawiera whisky słodową pochodzącą z co najmniej dwóch wytwórni, w odróżnieniu od whisky single malt, destylowanej na miejscu. Możesz z czystym sumieniem głosid pogląd, że zmieszano je ze względu na to, że jako samoistne byty nie znalazłyby amatorów, ale - dodasz natychmiast, zanim przedstawiciele wytwórni pozwą cię do sądu - że niektóre whisky kupażowane w kadzi są „naprawdę bardzo smaczne”. Częśd znawców zarzuca im mdłą łagodnośd, brak wyrazu i nadmierną syropowatośd smaku, ale jest to tylko ich odosobnione zdanie. To, czego brakuje zawartości butelki, jest sowicie zrekompensowane powodzią przymiotników na etykiecie, gdzie znaleźd można takie słowa, jak fine, royal, reserve, extra special, old, a nawet auld. Niestety, najczęściej brakuje informacji mówiącej ci wprost, że kupujesz mieszankę. Zdradza ją jednak brak tak kluczowych słów, jak single czy unblended, a również brak adresu wytwórni. Nie daj się zwieśd słówku pure (czysty), skądinąd wiadomo, że żaden producent nie będzie ci wciskał ścieków przemysłowych. Zauważ, że wiek podany na etykiecie musi odpowiadad wiekowi najmłodszego składnika mieszanki, zatem butelka z napisem 8-years-old zawiera whisky mająca co najmniej... no... osiem lat i dwa tygodnie.

Whisky słodowa single malt Jest jeszcze droższa. Spotyka się ponad sto marek tego typu whisky, z których około 10 procent masowo się reklamuje. Pełny zestaw jest do nabycia w jednym z salonów whisky słodowej, takich jak sklep firmowy Gordon & MacPhails w Elgin czy Mulroy's przy londyoskiej Old Compton Street. Whisky tego typu mogą mied różny wiek (8, 10, 12, 15, 20, 25, a nawet - chociaż to już lekka przesada - 50 lat) i różną moc (oznaczaną zgodnie z systemem Sykesa: 70°, 75°, 80°, 100°). By nie zapędzid się w maliny, deklaruj się jako zwolennik dwunastoletniej whisky o mocy 80°; takie są upodobania większości fanatyków profesjonalnych. Głoś, że wszystko, co poniżej, lepiej zachowad dla osób, na których chcemy zrobid wrażenie, takich jak dyrektor banku. Wybierz jedną z rzadziej wymienianych marek - Old Pulteney, MacPhail’s, Glen Scotia, Glenesk, Ben Nevis, Glenturret, Scapa, Caperdonich, Cragganmore - i upieraj się, że jest to jedyny trunek godny

picia. Wyjaśnij dlaczego, opisując w barwnych słowach wpływ torfu, kubów i wody. Alternatywną taktyką będzie stwierdzenie: „Musi byd whisky z Glenlivet - ale nie The Glenlivet - innej nie uznaję”. To otworzy przed tobą dalsze możliwości epatowania znawstwem (patrz: Glenlivet). Jeszcze inną sprawdzoną metodą jest głoszenie poglądu, że jedyną whisky słodową, na którą jesteś gotów wydad swoje w pocie czoła uciułane oszczędności, jest produkt wytwórni przeprowadzającej każdy z procesów produkcji - od kiełkowania jęczmieniu po prace bednarskie - na miejscu, przy użyciu uświęconych metod wypracowanych jeszcze za czasów rewolucji przemysłowej. Niewiele jest gorzelni spełniających te wymogi; ale na Islay jest ich tyle, co w pozostałej części Szkocji. Ponieważ (obecnie) około stu dwudziestu wytwórni działa w pozostałej części kraju, a na wyspie Islay tylko siedem, może się zdarzyd, że twój kompan nie postawi ci Zacnego Trunku. Przystąpisz zatem do objaśniania niedostatków takiej whisky, dolewając sobie jak najczęściej, by zilustrowad swą egzegezę na przykładach. Postępuj tak, dopóki twój interlokutor nie uzna, że whisky słodowa single malt jest największym osiągnięciem sztuki destylatorskiej. Ale wiedz, że tak nie jest. Na ten tytuł zasługuje wyłącznie...

Whisky słodowa jednobeczkowa (single-cask malt) Boleśnie bije po kieszeni. W realnym świecie trunek dostępny wyłącznie dla bankierów, starzejących się gwiazd rocka, doradców rządowych, sędziów, dyrektorów firm reklamowych, biskupów diecezjalnych, gospodarzy talk shows, emirów i pracowników akcyzy. Ale zawsze możesz udawad, że masz dostęp do jakiegoś tajemniczego źródła. Każdemu wolno marzyd. Whisky słodowa single malt jest produktem jednej wytwórni. Łączy w sobie whisky z kilku destylacji. Za zwrotem „dziesięcioletnia whisky słodowa” może się kryd trwający do dwunastu miesięcy proces mieszania whisky z różnych kadzi. Whisky jednobeczkowa to produkt jednej tylko destylacji. Jej unikatowy charakter podkreślają zatem wszystkie czynniki zmienne, objawiające się w swojej najbardziej wyrazistej formie. Jeśli uda ci się do niej dotrzed, co na ogół jest prawie niemożliwe, okaże się nieziemsko droga. Ale niech cię to nie zniechęca. Jeśli szukasz pewnego sposobu na zdobycie sławy autorytetu w dziedzinie whisky, zawsze możesz się uciec do opisanej poniżej procedury. Blef nad blefami

Upewniwszy się, że wokół nie ma żywej duszy, weź pustą butelkę po whisky, usuo z niej etykietę (obejrzyj butelkę ze wszystkich stron, czy producent nie wycisnął w szkle znaku firmowego) i napełnij ją do dwóch trzecich (więcej byłoby w złym guście) zwykłą whisky słodową single malt albo (jeśli bank nie udzielił ci kredytu na zakup takowej) jedną z bledszych w barwie (a co za tym idzie - bardziej interesujących) mieszanek; J&B Rare lub Cutty Sark idealnie się do tego celu nadają. Zaproś gościa, usadź go wygodnie, a następnie wyciągnij butelkę i przechadzając się po pokoju - to najlepszy sposób na bajerowanie, podobnie jak na jedzenie owsianki – uracz ofiarę opowieścią o tym, jak się wkupiłeś w łaski pracowników pewnej wytwórni (na wszelki wypadek wybierz jedną z najmniej renomowanych), co gwarantuje, że twój napój został wydestylowany z jęczmienia pochodzącego wyłącznie z upraw Findhorn Community, że zesłodowane ziarno suszono dymem z torfu pamiętającego epokę brązu i dobytego ze złoża umiejscowionego tuż obok wysokiej plaży, że wykopano go w chwilę po lekkiej wiosennej ulewie przyniesionej przez południowo-zachodnią bryzę, że do fermentacji użyto drożdży wykorzystanych uprzednio do warzenia Fowler's Wee Heavy1 w kadzi, którą wgniótł Alasdair „Thumbs” MacFayden w okresie zamieszek 1843 roku, że bezcenny płyn leżakował później w beczkach po sherry Golden Oloroso produkowanym wyłącznie przez ojców jezuitów w hiszpaoskiej prowincji Ximenez, a następnie został rozlany do butelek (pozbawionych jakichkolwiek komercyjnych bzdurek w postaci etykiety) własnoręcznie przez siódmego syna jednego z MacCrimmonsów ze Skye... Albo coś w tym stylu. Następnie napełnij dwie szklaneczki i po krótkiej pauzie potrzebnej na wzniesienie odpowiedniego 1

Zabójczo przyjemne piwo, sprzedawane - dla bezpieczeństwa publicznego - w maleńkich buteleczkach.

dla danego regionu toastu, na przykład: Sliante mhath, sliante mhor2, pociągnij tęgi łyk. By osiągnąd pełny efekt, poinstruuj ofiarę, że powinna opróżnid szkło jednym haustem, bacząc jednak, by przed wpuszczeniem płynu do przełyku, skierowała go językiem na podniebienie twarde. Metoda ta gwarantuje pełny sukces. Wprowadza ofiarę w stan uniemożliwiający jakiekolwiek argumenty słowne.

Regiony Istnieje osiem i pół regionu produkcji szkockiej whisky słodowej. Każdy wypracował własne metody bajerowania odbiorców. 1. Wschodni

Zajmujący wybrzeże Aberdeenshire. Charakterystyka: orzeźwiająca, ostra, smagana wiatrem, nadmorska. Typowe gatunki: Glen Garioch. Nadmiar ciepła odprowadzany z gorzelni ogrzewa szklarnie z pomidorami. Zalecane gatunki: Lochnagar, raczej siermiężna i orzeźwiająca z posmakiem włochatych kolan; Old Fettercairn, lekka i aromatyczna, idealna na małe co nieco, dużo zdrowsza niż kawa; Glenturret, wyróżniona złotym medalem, jednak dośd mało znana, ponieważ 90 procent produkcji idzie do mieszanek. 2. Północny

Na północ od Fort William, a zasadniczo na północ od Inverness. Charakterystyka: Surowa, muskularna, bezkompromisowa, hiperborealna. Typowe gatunki: Glenmorangie, jedna z Wielkich Whisky, lekka, łagodna i orzeźwiająca (akcent na trzecią sylabę, jakkolwiek dziwnie to zabrzmi); Tomatin o torfowym posmaku, użyta woda z dopływu rzeki Findhorn. Zalecane gatunki: Old Pulteney, whisky słodowa z Caithness, o której się powiada, że „ma niektóre cechy temperamentu mieszkaoców Północy”, ale lepiej nie wdawad się w rozważania, o jakie konkretnie cechy chodzi; Royal Brackla, produkowana w Cawdorze (gdzie Makbet przeżył swoją pierwszą porażkę) i trudna do zdobycia; Balblair z wytwórni zbudowanej w 1790 roku (a może nawet w 1749), sławnej z lekkiego, kruszącego się torfu - pamiętaj więc, by określad ją jako „lekką i aromatyczną”. 3. Pertshire

Region, który dla potrzeb blefującego zawiera w sobie Loch Lomond. Charakterystyka: Gładka, miękka, wygodna, georgiaoska, na wymarciu. Typowe gatunki: Nie istnieją, chyba żeby uznad za taki Loch Lomond, którym zamroczył się Snowy, bohater komiksu Tintin i Czarna Wyspa. Zalecane gatunki: Mniej więcej wszystkie. Obstawaj przy zdaniu, że jest to region „niedoceniany”. To bardzo użyteczne słowo, które pozostawia kwestię słuszności jego postponowania otwartą na dyskusje. Whisky Glengoyne można określid jako „przyjemną i nie narzucającą się”; wytwórnia jest urocza i czerpie wodę z wodospadu. 4. Doliny

Charakterystyka: Bezpretensjonalna, szczera, skromna, usuwająca się w cieo. Zalecane gatunki: Większośd produkowanych w tym regionie whisky słodowych służy do wyrobu 2

Wymawiaj: slarngi war, slamgi wor. „Dobre zdrowie, wspaniałe zdrowie!”

mieszanek; to mówi samo za siebie. Wyjątkiem jest Littlemill, wyróżniająca się dobrym smakiem. Auchentoshan to nizinna whisky, do której produkcji używa się wody z gór, jedyna poddawana trzykrotnej destylacji; podkreślaj jej łagodnośd i „posmak Hibernii”. 5. Wyspy

Nie włączając Islay, która jest wyspą, ale włączając Oban, który wyspą nie jest. Charakterystyka: Oceaniczna, zmienna w nastrojach, stoicka, wyspiarska, ewentualnie - po kilku szklaneczkach - „ultimathuliaoska”. Typowe gatunki: Highland Park, whisky z Orkanów (najbardziej wysuniętego na północ skrawka Wielkiej Brytanii); koniecznie doszukuj się w niej piekącego posmaku wrzosu i torfu powstałego z wodorostów. Wytwórnię założył Magnus Eunson, destylator działający nielegalnie, który dla kamuflażu został starszym kościoła i składował beczki z whisky pod amboną. Budynki wzniesiono, dośd bezmyślnie, na wzgórzu, co wymaga pompowania wody z dołu. Znajomośd takich szczegółów oznacza prawdziwego konesera. Picie Talisker, produktu jedynej wytwórni wyspy Skye, można porównad z próbą połknięcia symfonii Mahlera. Zalecane gatunki: Scapa, druga z produkowanych na Orkanach whisky, nadrabia zdecydowanym posmakiem wodorostów niedostatki aromatu wrzosu; Isle of Jura „łączy zalety słodowych whisky z Islay (minus posmak jodu) oraz whisky z zachodniego Pogórza (minus natrętna słodycz)”. Tego typu bzdurne stwierdzenia są nieodzowne dla skutecznego blefowania. 6. Islay

Charakterystyka: Przejmująca, gryząca, heroiczna, słonawa. Typowe gatunki: Laphroaig (wymawiaj lafrojg) określana jako whisky dla „wyrobionego podniebienia”, zdecydowanie w lidze Wielkich Whisky, których smak nie pozwala o sobie zapomnied. Monopolizuje ją wąska grupka entuzjastów; przesadne nabożeostwo, z jakim się o niej wspomina, sprawia, że grozi jej status trunku dla ascetów. Lagavulin to produkt położonej o kilkaset metrów dalej innej wytwórni (żadnej zbytnio nie cieszy to sąsiedztwo). Jest to whisky o mniej heroicznym charakterze i zdecydowanie bardziej przyjazna dla użytkownika. Wytwórnia Bowmore, idąc w ślady Glen Garioch, użycza swojego ciepła pobliskiemu basenowi pływackiemu; Bruichladdich (wymawiaj: bruiczladi) to najbardziej wysunięta na zachód szkocka wytwórnia, produkująca ciepłą, złocistą whisky o niezwykłej łagodności. Zalecane gatunki: Wytwórnia Ardbeg, nieczynna przez większą częśd lat 80. wskutek jednego z nagłych ataków odnowy gospodarczej, dotykających periodycznie Wielką Brytanię, obecnie znów działa pełną parą. Uprzedź rywali, chwaląc się około 1997 roku, że degustowałeś już Ardbeg nouveau. Bunnahabhainn (wymawiaj: bunaharwen) ma mniej torfowo-wodorostowy posmak niż większośd gatunków whisky z Islay i spora jej częśd ląduje w mieszance Famous Grouse. Caol Ila (koul-ilaa) to prawdopodobnie jeden z najbardziej godnych polecenia, a zarazem najmniej znanych gatunków whisky. Jest prawie nie do zdobycia (chyba że jesteś mieszkaocem Włoch albo Wenezueli); ma posmak przypalonej wikliny, który możesz przypisad dwu-, a nie - jak każe tradycja trzyprocentowej wilgotności zesłodowanego jęczmienia. To prawdopodobnie nie ma nic do rzeczy, ale mniejsza o to. 7. Campbelltown

Z dwudziestu kilku gatunków whisky pędzonych ongiś w Campbelltown, jedynie dwie są nadal produkowane; będziesz oczywiście ubolewał nad tą sytuacją. Charakterystyka: Nie do podrobienia, enigmatyczna, wymykająca się opisom. Zalecane gatunki: Obydwa. Glen Scotia możesz określid jako „krzepką” i chwalid (albo ganid) za jej bimbrowatośd (patrz: słowniczek); wytwórnię nawiedza duch jej XIX-wiecznego właściciela, który

rzucił się do morza po tym, jak współtowarzysz podróży wyłudził od niego wszystkie oszczędności. Springbank to jedna z niewielu prywatnych wytwórni pozostających od chwili założenia (1828) w rękach tej samej rodziny i jedna z dwóch (obok Glenfiddich), gdzie wszystko, z butelkowaniem włącznie, odbywa się na miejscu: to powinno skłonid osoby nastawione sentymentalnie do popierania jej produkcji. 8. Speyside

Liczba wytwórni w regionie Speyside to kilka tuzinów, w większości skupionych wzdłuż linii między Elgin a Dufftown. Zapamiętaj stare porzekadło: „Rzym zbudowano na siedmiu wzgórzach, Dufftown stoi na siedmiu kadziach”. Whisky słodowe z regionu Speyside zawdzięczają sławę wykorzystywanej do produkcji wodzie, chociaż mało która z wytwórni czerpie ją z rzeki Spey. Jest to zjawisko nazywane naukowo „oksymoronem fenomenologicznym”, przez laików określane mianem „kosmicznego nieporozumienia”. Charakterystyka: Czysta, drażniąca, eteryczna, uduchowiona, okrągła, grampiaoska (od nazwy łaocucha górskiego). Typowe gatunki: Produkuje się tu dwie z Wielkich Whisky - Glenfiddich i Macallan. Obydwie pozostawiają blagierowi niewielkie pole do popisu. Możesz jedynie skonstatowad, że ogólnie biorąc, zasługują na tak wysoką ocenę; sprawisz wówczas wrażenie osoby, która ma za sobą długoletnie studia porównawcze i nie daje się zwieśd opinii większości. Dodaj mimochodem, że Cardhu i Linkwood są wciąż zbyt mało rozpowszechnione. Zalecane gatunki: Wszystkie te, o których mało kto słyszał, na przykład Convalmore (do kupienia tylko od wielkiego dzwonu w odmianie szesnasto- i osiemnastoletniej), Glendullan (przypuszczalnie ulubiony trunek Edwarda VII), Glenallachie (produkowana wyłącznie na eksport), Knockando (wymawiaj: kroczandu), jedyna whisky, na której etykiecie widnieje zarówno data destylacji, jak i butelkowania, co po przelaniu do karafki daje ci możnośd błyśnięcia ekspertyzą, oraz Mortlach (esencjonalna, ale nie przesadnie torfowa, ukochany gatunek fanatycznych wielbicieli). Miasto Elgin jest ważne dla blagiera z dwóch względów: 1. Mieści się tam wytwórnia Linkwood, której były dyrektor (niejaki Roderick MacKenzie) zakazał usuwania pajęczyn z destylarni, żywiąc przekonanie, że mają zbawienny wpływ na jakośd wyrobu. 2. Mieści się tam również, przy South Street, sklep firmy Gordon & MacPhail, będący mekką fundamentalistów. Poza tym, że można w nim kupid kilkadziesiąt zupełnie nieznanych gatunków whisky słodowych single malt ustawionych na półce z napisem „wybór konesera”, ma na składzie próbkę Mortlach pochodzącą z czasów krótkiego panowania Edwarda VIII oraz dwudziestopięcioletnią Glenlivet, destylowaną podczas bitwy o Anglię. Pod żadnym pozorem nie udawaj w tym sanktuarium znawcy; wyrażanie jakichkolwiek, chodby najbardziej wyważonych opinii doradzamy jedynie desperatom. Zamiast jechad, rozsądniej jest udawad, że się tam kiedyś było. 8½ . Glenlivet

Charakterystyka: Nie dająca się z niczym pomylid. Glenlivet dostarcza blagierom bogatej pożywki, należy jednak zachowad daleko posuniętą ostrożnośd, ponieważ jest to ojczyzna najlepszych whisky słodowych single malt (albo za taką się podaje), zamieszkana przez najbardziej krwiożerczy gatunek miłośników whisky, którzy mogą wiedzied dużo więcej niż ty udajesz, że wiesz. A wówczas nic ci już nie pomoże. Jedynym wyjściem jest przyspieszony kurs.

Glenlivetologia Tak naprawdę musisz znad na pamięd zaledwie kilka faktów: to, że Glenlivet leży w regionie Speyside (na mapie najbardziej wystający na prawo kawałek Szkocji) i że jest ojczyzną pięddziesięciu siedmiu

wytwórni whisky single malt, które powstały tam ze względu na doskonałą wodę, a także z przyczyn historycznych. Właśnie w tej dolinie szukał schronienia niejaki Gow, niedobitek powstania jakobitów. Gow w języku gaelickim oznacza tyle co „kowal”, toteż pragnąc przechytrzyd tropiących go hanowerczyków, sprytnie zamienił nazwisko na „Smith”. Smith (inicjał imienia J.) założył gorzelnię, która przeszła później na jego syna i wnuka, ci zaś kultywowali tradycyjną metodę produkcji whisky, opartą na niepłaceniu podatków. Jerzy W, odwiedzając w roku 1822 Szkocję, przyznał, że nie pił nic prócz nielegalnej Glenlivet. Niepłacenie podatków dodawało całemu przedsięwzięciu romantyzmu, nie mówiąc już o zyskach. Wnuk (G.) wykupił w koocu od rządu licencję, by produkowad whisky bez dodatkowych atrakcji w postaci najazdów o świcie i nocnych ucieczek przez wrzosowiska z ładunkiem beczułek. Dwóch innych wytwórców szybko podążyło w jego ślady. Ich koledzy po fachu nie byli tym zachwyceni i zagrozili podpaleniem wszystkich trzech zakładów po uprzednim zamknięciu w nich ich zdradzieckich właścicieli. W tym czasie Smith sypiał „z dwoma szybkostrzelnymi pistoletami pod poduszką”. W połowie XIX wieku G. Smith i jego syn (J.G.) zbudowali nową, znacznie większą wytwórnię, a produkt o nazwie Glenlivet doczekał się wielkiej popularności - tak wielkiej, że nazwę wykorzystywało co najmniej tuzin innych zakładów (niektóre oddalone o 50 mil). J.G. Smith podał je w 1871 roku do sądu i wygrał (albo, jak wolą inni, przegrał). Sędzia zarządził, że: • tylko whisky Smitha ma prawo nosid nazwę The Glenlivet, • inni wytwórcy mogą używad członu Glenlivet, ale tylko w połączeniu z własnym nazwiskiem. Było to bardzo sprytne, tacy właśnie są Szkoci w chwilach wolnych od heroizmu. Firma G & JG Smith jest obecnie filią The Glenlivet and Glen Grant Distilleries Ltd, która z kolei jest filią The Glenlivet Distillers Ltd, która jest filią Seagram plc, jednego z największych na świecie przedsiębiorstw międzynarodowych. „To było do przewidzenia - stwierdzasz. - Dobrze, że przynajmniej Guinness nie przechwycił ich w swoje łapy”. Nie masz jednak wyboru: musisz uznad G & JG Smith's Glenlivet (The Glenlivet) za najlepszą z istniejących marek whisky słodowych. Przemawiają za tym dwie przesłanki: a) prawdopodobnie tak właśnie jest i b) ma ona bardzo ładną etykietę. Twój zachwyt nad walorami tej whisky nie jest niczym ograniczony, chociaż to wcale nie znaczy, że sam musisz byd jej amatorem. Prawdziwy blagier wcale nie musi pid Glenlivet - wystarczy narzekanie, że jedyna godna tego miana i warta wycieczki do sklepu marka jest akurat nieosiągalna. Możesz sobie wymyślid własną markę (na przykład MitsubishiGlenlivet), proponujemy także zapamiętad nazwy Pittyvaich-Glenlivet (prawie nie do zdobycia) lub Glen Keith-Glenlivet (całkowicie nieosiągalna, całośd produkcji trafia bowiem do mieszanki Natu Nobilis, którą można kupid jedynie w Ameryce Północnej). Zarejestrowano siedemnaście rodzajów takich whisky o dwuczłonowej nazwie i poza Elgin nie ma szans, by natrafid na miejscowośd, gdzie można je spotkad wszystkie naraz. Innym rozwiązaniem jest podkreślanie faktu, że w granicach regionu, w którym wytwórnie mają prawo dodawad do nazwy człon „Glenlwet”, istnieje mniej więcej trzydzieści wytwórni, które tego nie robią, chod miałyby pełne prawo. Możesz wspomnied o analogicznej dyskusji dotyczącej nazw „burgund” i „beaujolais”. Wśród gatunków whisky bez łącznika w nazwie wyróżnia się The Macallan. Ta, wraz z Glenfiddich, zalicza się do grupy szkockich whisky słodowych, o których wiele osób słyszało. Zauważ, że The Macallan jest produktem firmy Macallan-Glenlivet i do pewnego czasu nosiła nazwę wytwórni. Nie ulega jednak wątpliwości, że prefiks the w nazwie dodaje napojowi szlachetności. Tego typu snobizmy są chlebem powszednim prawdziwych czcicieli szkockiej wody życia. Inne z bardziej znanych quasi-Glevlivetów to Abelour, Dufftown, Glenfarclas, Glen Grant i Tamdhu. Pragnącym zrobid wrażenie blagierom polecamy whisky z kategorii „quasi-Glenlivet non-Glenlivet”; najlepsza w tej grupie jest Dallas Mhor, warta rekomendacji z czterech względów: a) jest destylowana w okolicach (plus minus) Glenlivet, b) nosi dośd dziwaczną nazwę, c) mało kto o niej słyszał,

d) już nie jest produkowana3. Niemal wszystkie mieszanki, chodby nawet najtaosze, zawierają śladowe ilości The Glenlivet, toteż nawet w najgorszym bełcie możesz się doszukiwad jej smaku. Udawaj, że potrafisz rozpoznad „unikatowe cechy Speyside”. Jeśli ktoś poprosi o sprecyzowanie wypowiedzi, mów: „Całkiem odmienna od whisky z innych regionów. Rozpoznawalna ponad wszelką wątpliwośd. Na wskroś grampiaoska”. Bełkot pochwalny tego rodzaju najczęściej skłania zawodowych amatorów whisky do postawienia ci kolejki. Najprawdopodobniej dostrzegają w nim jakiś sens. Może w tajemnicy oni także muszą się zadowalad tanimi mieszankami.

WHISKY MIESZANA Whisky mieszaną (kupażowaną), czyli mieszanką whisky słodowej i zbożowej, większośd ludzi uważa za „prawdziwą” albo „szkocką” (termin w kręgach znawców kategorycznie zakazany). Praktyka mieszania różnych gatunków whisky bierze początek w drugiej połowie XIX wieku. Minęło zatem wystarczająco wiele lat, by osiągnęła ona taki poziom doskonałości, na którym sztuka idzie w parze z nauką. Pierwsza mieszanka trafiła na rynek w 1853 roku. Nosiła nazwę Usher's Old Vatted Glenlivet, co było niewiarygodną bezczelnością, ponieważ nie była ani stara, ani - w większej części - nie była Glenlivet. Od tamtej pory wiele się jednak zmieniło i proces kupażowania powierza się dziś wyłącznie biegłym fachowcom i reguluje normami prawnymi. W dzisiejszych czasach większośd whisky słodowych produkuje się z myślą o mieszankach, które następnie dojrzewają przez cztery lata, chociaż zdarzają się także i takie, które dojrzewają w beczkach i pięd lat (na przykład Mackinlays). Ale nawet najtaosze z nich muszą leżakowad przez określone przepisami trzy lata. Możemy śmiało stwierdzid, że wszystkie whisky mieszane zawierają mniejszą lub większą domieszkę Zacnego Trunku. Pytanie: ile i którego? Na szczęście w dziewięddziesięciu dziewięciu przypadkach na sto nie można na nie odpowiedzied. Pozwoli ci to tym bardziej rozwinąd skrzydła blagierskiej fantazji.

Co w niej jest? Radzilibyśmy zająd się raczej odkrywaniem tajemnic receptury coca-coli niż próbami dociekania, jakich składników użyto przy komponowaniu twojej ulubionej whisky mieszanej. Ale przyczyna, dla której wytwórcy pragną ukryd przed konkurencją i przed pijącym sekrety swoich receptur, pozostaje „zagadką spowitą tajemnicą zawartą w enigmie” (zwrot pożyczyliśmy od Winstona Churchilla, który gustował wprawdzie w brandy, lecz mimo to był także sympatykiem whisky. W 1945 roku zadbał o to, by dostawy jęczmienia trafiły do gorzelni i nie zostały zmarnotrawione na takie powojenne luksusy jak pożywienie). Producenci mieszanek zdradzą ci najwyżej tyle, że ich znakomity produkt powstał w rezultacie przeanalizowania pięddziesięciu najrozmaitszych gatunków whisky słodowej i alkoholu zbożowego, ale nie ośmielą się, ze strachu przed przedwczesną realizacją apokaliptycznych wizji, wyjawid jego tajemniczych składników. Eksperci od kupażowania wąchają różne gatunki whisky słodowych (cóż za marnotrawienie całkowicie sprawnych aparatów gębowych). Jest to sztuka przekazywana z ojca na syna przez kilkanaście pokoleo zaufanych wąchaczy-perfekcjonistów. Ich rewelacyjnie rozwinięty zmysł powonienia pozwała momentalnie odróżnid jedną wysokogatunkową whisky od drugiej. Musisz pamiętad o następujących faktach: 1. Przeciętna whisky mieszana zawiera od 20 do 39 procent whisky słodowych, w droższych 3

Niedostępna na rynku whisky to doskonały wybieg. Wystarczy powiedzieć: „Oczywiście, gdybyście chcieli poznać smak dobrej whisky...”.

gatunkach ich udział wzrasta do 40-50 procent, w najtaoszych może czasem wynosid marne 10 procent. 2. Istnieją zaledwie dwa gatunki whisky mieszanej, których producenci ujawniają skład. Wypowiadając się na ich temat, nie będziesz musiał wysilad pomysłowości. Są to: 1. Old Highland Blend (Eldridge, Pope & Co., Dorset). Najważniejsze whisky słodowe wchodzące w skład to Glenfarclas, Glenfiddich, Glen Grant i Glenrothes-Glenlivet. 2. Queens Liqueur (W.G. McFadden & Co., Giffnock). 50 procent whisky słodowych, w tym: Glen Grant i The Glenlivet. Poważnie traktujący swoją misję blagier zawsze będzie miał pod ręką karafkę któregoś z tych napitków. Tajemnica towarzysząca produkcji whisky stwarza olbrzymie pole do popisów. Jednym z najprostszych chwytów jest wymienienie: a) twojej ulubionej whisky słodowej, b) twojej ulubionej whisky mieszanej i upieranie się, że b) zawiera spory procent a). Jeśli twój rozmówca nie jest właścicielem wytwórni a) ani kiperem odpowiedzialnym za b), nie ma szans, by twoje łgarstwo wyszło na jaw. Wyjątkiem jest tu White Horse zawierająca znaczącą domieszkę Lagavulin. Będziesz udawał, że potrafisz rozpoznad ten składnik po kremowej, torfowatej delikatności, okrągły smak ż przebijającą nutą wodorostów, który jest znakiem szczególnym whisky single malt z Islay. Fakt, że nad głównym wejściem do wytwórni w Lagavulin widnieje sporej wielkości rysunek owsożernego czworonoga i napis WITAJCIE W WYTWÓRNI WHITE HORSE, ma tu oczywiście drugorzędne znaczenie. Podobnie twoja umiejętnośd rozpoznania Laphroaig i Tormore w mieszance Long John nie ma żadnego związku z tym, że właścicielem firmy dostarczającej dwie pierwsze whisky jest producent trzeciej. Także wskazanie na Bunnahabhainn i Highland Park jako na składniki whisky Famous Grouse to kwestia smaku i doświadczenia, a nie znajomośd faktu, że wszystkie trzy produkowane są przez Highland Distilleries Group. W razie jakichkolwiek wątpliwości najbezpieczniej będzie skojarzyd whisky słodowe i mieszane produkowane przez zakłady skupione w Distillers Group: daje ci to bardzo szeroki wachlarz możliwości. Zamiast mówid: „Moja whisky to Haig”, spróbuj powiedzied: „Wypiję spory łyk whisky zawierającej śladowe ilości Aberfeldy, Auchmore, Balmenach, Benmore, Bladnoch, Caol Ila, Cardhu, Clynelish, Dallas Dhu, Dalwhinnie, Glen Albyn, Glendullan...”, by wymienid tylko kilka z nich. Przy okazji wspomnijmy, że wytwórnia Haig nie należy już do Distillers Group. Sprzedano ją, żeby pokryd koszty przejęcia przez Guinnessa. Mieszanki De Luxe i Premium

Ogólnie biorąc, wysoką cenę każdej whisky kupażowanej klasy de luxe powinna uzasadniad zwiększona zawartośd whisky słodowych (co najmniej 50 procent) oraz wiek (osiem lat i więcej) odróżniający ją od towaru standardowego. Destylacja w kadziach trwa dłużej, a kukurydza jest o połowę taosza niż jęczmieo. Zatem wyższa cena mieszanki de luxe byłaby usprawiedliwiona, gdyby w mieszance przeważały whisky słodowe. Ale to „gdyby” bywa całkiem pojemne. Wszystkie mieszanki o przedłużonym okresie leżakowania i zwiększonej zawartości gatunków słodowych są droższe, ale nie wszystkie droższe mieszanki muszą byd dojrzalsze i zawierad w przewadze gatunki słodowe. Kiperów, którzy zechcą wyjawid wam tę tajemnicę, można będzie policzyd na palcach jednej ręki. Bell’s Islander zawiera whisky słodowe z Islay (jak wskazuje nazwa), ale poza tą informacją nie dowiesz się z etykiety dosłownie niczego. Doskonałym tematem głośnych rozważao może byd stwierdzony ponad wszelką wątpliwośd fakt, że nie wszystkie whisky słodowe dają się ze sobą łączyd. Mieszanka de luxe może zawierad (powiedzmy) 60 procent takich whisky, ale po przeleżakowaniu nawet i dziesięciu lat niekoniecznie musi się nadawad do picia, jeśli do jej skomponowania użyto trunków, które się ze sobą „nie żenią”. Zawsze można pogardliwie zbyd cudzą mieszankę de luxe, nazywając ją „straszliwym mezaliansem”. Ale - jak to w życiu bywa - nawet i takie związki po pewnym czasie można zaakceptowad. To bardzo dobre

tłumaczenie dla tych, którzy nie lubią się przyznawad do tego, że ich suszy. Jeśli jednak chcemy zrobid wrażenie w kręgach socjalistów, „zielonych”, przeciwników polowao i temu podobnych oryginałów - powinniśmy podkreślad fakt, że jedna z lepiej znanych mieszanek, Islay Mist, została pierwotnie sporządzona dla uczczenia pełnoletniości człowieka, który został później Prezesem Brytyjskiego Stowarzyszenia Lekkoatletycznego i ostatnim z mianowanych dziedzicznych baronów Wielkiej Brytami. To dobry powód, by butelkę postawił ktoś inny. Mieszanki Super De Luxe

Mają mniej więcej dwadzieścia lat, zawierają około 75 procent whisky słodowych i podczas ich zakupu otrzymuje się bardzo niewiele reszty z banknotu 50-funtowego. „Za tę cenę można kupid dwie butelki doskonałej whisky single malt - zauważasz, podstawiając opróżnioną szklaneczkę gospodarzowi. - Ale dla dotrzymania ci towarzystwa...”. Mieszanki z supermarketu

Niewielu z nas przyzna się do picia tanich gatunków whisky kupażowanej, leżakowanych przez trzy lata (zaledwie!) i o zawartości słodowych odmian whisky nie wyższej niż 15 procent. Ponieważ jednak większośd z nas je kupuje, radzimy przelewad je do karafek i twierdzid, że jest to mieszanka sporządzona na specjalne zamówienie przez zaprzyjaźnionego kipera na północ od linii Pogórza (mityczna, ale bardzo praktyczna granica). De gustibus non est disputandum, jak mawiają w Drumnadrochit. Robiąc zakupy w supermarkecie, zamiast sięgad po taosze płyny noszące takie nazwy jak Hoots Mon (!) albo Big Yin, wybieraj „firmową whisky” danej sieci. Sieci supermarketów dbają o image firmy. Przestudiuj dokładnie etykietę i jeśli zobaczysz napis „zaw. alk. 37,5%/65° proof, odstaw butelkę na półkę z grymasem niesmaku wywijającym górną wargę i ledwo tłumionym sykiem. O ile niskoprocentowy gin da się jeszcze zaakceptowad, bo wystarczy zmodyfikowad proporcje ginu i toniku, to picie rozwodnionej whisky można zrozumied w odniesieniu do prawdziwych desperatów, to znaczy osób, które nie mają już nic innego w barku. Whisky zbożowa single grain

Rzadko pojawia się na półkach. Możesz wymieniad dwa gatunki, Cameron Brig i The Invergordorn. Jest to po prostu stuprocentowy alkohol zbożowy, destylowany w kadzi i nie zawierający domieszki whisky słodowej. Opisując smak takiego napoju, użyj słowa „oryginalny” (jakżeby inaczej), pamiętając, że znawcy jednogłośnie przypisują mu „raczej szczególny posmak przypominający lekarstwo”, chociaż zapominają dodad, jakiż to medykament mają na myśli. Buteleczki miniaturowe

Wielu turystów, wypłukawszy się z zasobów gotówki, kupuje miniaturowe buteleczki whisky. Istnieją nawet pewne gatunki, których nie sprzedaje się w większych butelkach. Prawdziwy znawca spogląda na nie z pogardą, z wyjątkiem sytuacji, gdy zostaje nimi hojnie obdarowany przez kierownictwo wytwórni. Głoś pogląd, że zbieranie miniaturek to hobby w wysokiej mierze nielogiczne; są one bezużyteczne w chwilę po otwarciu, pozostawione zaś w stanie nie otwartym nie mają najmniejszego sensu. Ich wyśrubowana cena sprawia, że za jeden łyczek płacimy jednego funta, co jest absolutnie nie do przyjęcia. Możesz jednak okazad przelotne zainteresowanie miniaturowym buteleczkom następujących gatunków szkockiej whisky, burbona i kanadyjskiej żytniej: Old Taylor, Old Forrester, Cairngorm, Four Roses, Dimple Haig, Hiram Walker, Harper's, Kentucky Tavern, Red Label, Dunosdale Cream, Lord Calvert, George IV, Queen Annę, Highland Queen, Vat 69, Standfast i Old Argyll. Takie właśnie buteleczki zostały opróżnione podczas słynnej partyjki warcabów rozegranej między Wormoldem a kapitanem Segurą w Naszym człowieku w Hawanie.

Ach, te nazwy! Whisky słodowe noszą najczęściej nazwę produkującej je wytwórni; z kolei większośd gatunków whisky mieszanych została ochrzczona przez ludzi tego typu, którzy po przejściu na emeryturę nadają swoim domkom fikuśne imiona. Najczęściej spotykane nazwy

W swym nieustającym dążeniu do stworzenia nazwy, która brzmi jednocześnie szkocko i romantycznie, producenci często zdają się gonid w piętkę. Oto przykłady: Black - pierwszy człon nazwy dwudziesto dwóch gatunków whisky, powstałych najprawdopodobniej pod wpływem czarnej pardwy, Czarnego Donalda z Wysp, Czarnego Księcia z Lorne, czarnych pyszczków owiec itd. Osoby przestrzegające zasad politycznej poprawności używają eufemizmu „bez mleka”. Black & White to ulubiony trunek brytyjskich parlamentarzystów z Izby Gmin. Bonnie - pierwszy człon nazwy tuzina słusznie zapoznanych gatunków, znajdujących zwolenników wyłącznie wśród osób umieszczających kiwającego głową potwora z Loch Ness na półeczce pod tylną szybą samochodu. Clan - pierwszy człon nazwy czternastu whisky, w tym Clan Campbell (własnośd firmy Pernod), Clan House (The Rum Co. Ltd z Bazylei) czy Clan Munro (General Beverage Corp. z Luksemburga, lepiej znana jako Martini-Rossi). Glen - przedrostek spotykany w stu dwudziestu siedmiu nazwach whisky, nie licząc wariantów tego samego gatunku (inna moc lub wiek). Istnieje nawet whisky o nazwie Glenmillar. Ogłoś wszem wobec, że postanowiłeś uznad za cel życia skosztowanie wszystkich stu dwudziestu siedmiu, w tym także Glenkinchie, ostatniej whisky słodowej produkowanej w regionie Lothian. Zadziwiające, jak chętnie ludzie niosą pomoc biedakom opętanym tak idiotyczną manią. Gold albo Golden - pierwszy człon nazwy dwudziestu siedmiu gatunków, z których sześd brzmi Gold Label. Fleischmann's Golden Glen to wyjątkowo chybiona nazwa whisky mieszanej, eksportowanej ze Szkocji i butelkowanej w Stanach Zjednoczonych. Highland - pierwszy człon nazwy trzydziestu dziewięciu odmian whisky. Highland Queen (upamiętniający królową, która straciła głowę) była pierwszą whisky sprzedawaną w Egipcie. Podejrzewa się, że zawiera ona sporą ilośd whisky słodowych. King lub King's - pierwszy człon nazwy czterdziestu czterech gatunków, m.in. King Size, King Dick, King Alfred (do torfu dodaje się ciasteczek) i King of Kings. Większośd szkockich królów nosiła imiona Robert, Jakub lub Aleksander, ale żaden z Aleksandrów nie doczekał się własnej whisky, MacBeth zaś jest już dziś nie do kupienia. Jednakże, całkiem nieoczekiwanie, paru angielskich królów zostało uhonorowanych przez wspaniałą firmę Henry Stenham & Co., której mieszanki to między innymi King Edgar, King Edmund II, King John, King Henry VII i Old Arthur. Stenham oferuje trzydzieści pięd gatunków w dużym przedziale wiekowym (3, 5, 8, 10 i 12 lat) i w butelkach o najrozmaitszych kształtach, co jest całkiem zabawne. Old - pierwszy człon nazwy osiemdziesięciu pięciu gatunków whisky (stu jeden, jeśli doliczyd auld), z których niektóre są bardzo głupie (patrz: głupie nazwy). Szukaj zwłaszcza whisky słodowej Old

Fettercairn, rodem z wytwórni założonej przez ojca W.E. Gladstone'a, co tłumaczy orientację późniejszego premiera w takich sprawach jak „działka aniołów” i sympatię dla szacownych klas pijących. Queen lub Queen's - pierwszy człon nazwy dwudziestu jeden gatunków whisky, w tym Queens Liqueur i Queen Elizabeth. Royal - pierwszy człon nazwy sześddziesięciu dwóch gatunków whisky, z których większośd eksportuje się do krajów o ustroju republikaoskim. Żadna z nich nie jest produkowana na zamówienie JKM Elżbiety. Strzeż się często spotykanych w nazwach przymiotników rare i special. Należy je czytad: a) drogie, b) zwyczajne, c) jedno i drugie. Głupie nazwy

Nie musisz wysilad umysłu, by wymyślad własne; jeśli dobrze poszukasz, znajdziesz autentyczne: Blue Hanger, Gee Gee, Glen Tosh, Grog Blossom, Kilt Castle, Mac King Gay Ghost, Monster's Choice, Old Age, Old Barrister, Old Cobblers, Old Crypt, Old Fellah, Old Label, Pheasant Plucker, Pig's Nose, Plus Fours, Queen Size, Red Capsule, Red Tape, Regal Butt, Royal Pheasant, Scotch Pillar, Sheep Dip, Tee Tee, Twinkle, Upstairs, Wat Tyler i Wham's Dram. Lansuj tezę, że najgłupsze z nich zapożyczono od nazw muszek używanych przez rybaków na przynętę. Fałszywki

Zagraniczne gatunki tak zwanej „szkockiej whisky” powstają w drodze mieszania małych ilości importowanej whisky słodowej i dużych ilości miejscowego Bóg-wie-czego, a następnie nadawania tak spreparowanej miksturze autentycznie brzmiących nazw, na przykład Captain Jack (Grecja) czy Loch Ness Scotch Whisky (Włochy)4. Produkcję obydwu zarzucono w wyniku podjętych działao prawnych. Wytrawny znawca powinien chwalid się znajomością smaku niektórych gatunków whisky produkowanych poza granicami Zjednoczonego Królestwa: Duck Scot (Brazylia), Gaylord (Niemcy), Old Windjammer (Włochy), Camerone Cream of the Glen (Malawi), Kilt (Hiszpania), King Victoria (Japonia), Auld Piss (Ekwador). Wredne nazwy

Świetną zabawą towarzyską jest wymyślanie nazw whisky nie będących przedmiotem sprzedaży Distillers Group/ Guinness plc. Na rozgrzewkę proponujemy następujące: Queen's Counsel, Sub Judice, Auld Arbitrageur, Saunders' Special Reserve, Numbered Account, Glenzurich, Backhander, Scots Headquarters, Services Rendered, Dementia Praecox, Early Release i Amazing Recovery.

4

Włochy są największym na świecie importerem butelkowanej whisky słodowej. Nikt nie wie dlaczego.

UWAGI „Szkocka”: ostrzeżenie Szkocka whisky to wedle uregulowao prawnych Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (między innymi) „whisky, którą wydestylowano w Szkocji”. Jest to hołd złożony unikatowym zaletom szkockiej wody, powietrza, torfu, klimatu, stosunków gospodarczych i tak dalej. Należy unikad jak ognia dwóch grzechów głównych: • nazywania szkockiej whisky „szkocką”, gdyż jest to przejaw złego gustu, • nazywania whisky słodowej „szkocką whisky”, co jest nie tylko w złym guście, ale także niepoprawne, ponieważ prawo zezwala na używanie do produkcji szkockiej whisky rozmaitych zbóż, nie tylko jęczmienia. Ewentualnych niedowiarków możesz odesład do raportu Komisji Królewskiej z 1908 roku: „Whisky to alkohol powstały w wyniku destylacji zacieru z ziaren zbóż skażonych cukrem w procesie słodowania”, podkreślając jednocześnie fakt, że trzeba nie lada talentu, by przedstawid trunek tak szlachetny w tak odstręczających słowach. Słuchaczy możesz wprawid w zdumienie, informując ich, że wartośd whisky leżakującej w szkockich beczkach znacznie przekracza rezerwy złota zgromadzone w Bank of England. „To daje do myślenia” - mruczysz cicho. A następnie cytujesz Rabelais'go: „Kiedy piję, myślę, a kiedy myślę, piję” - i wznosisz szklaneczkę.

Etykiety Etykiety, zwłaszcza te, które zdobią butelki mieszanych gatunków whisky, dostarczają bardzo niewiele informacji i powinny byd raczej podziwiane jako małe dziełka sztuki. Pamiętaj, że tylko whisky destylowana (najlepiej także kupażowana, chod niekoniecznie butelkowana) w Szkocji ma prawo nazywad się „szkocką whisky”, każdy zaś płyn roszczący sobie pretensje do miana whisky słodowej single malt powinien byd opatrzony naklejką z adresem wytwórni. Jeśli na etykiecie brakuje adresu, mamy najprawdopodobniej do czynienia z mieszanką. Zwracaj także uwagę na dane o pojemności (najczęściej 75cl dla przeciętnej butelki) i mocy trunku (przynajmniej 70° lub 40 procent). Wiedz, że takie słowa, jak Special, Finest, Extra, Old, Auld, Reserve, Supremę, Cream, Ancient, Matured i tym podobne, chod brzmią zachęcająco (jak reklama mleka pochodzącego od „szczęśliwych krów”), są całkowicie bez znaczenia. Pierwszą nagrodę za przemawiające do wyobraźni etykiety powinna otrzymad gorzelnia Hedges & Butler, specjalizująca się w droższych odmianach whisky kupażowanej i produkująca następujące gatunki (w kolejności odzwierciedlającej stopieo zadęcia i wysokośd cen): Royal, Royal Special De Luxe, Royal Finest De Luxe, Royal Supremę De Luxe i Royal Imperial De Luxe. Twórcy tych nazw sami zdają się sugerowad, by nie traktowad przymiotników finest i supremę zbyt poważnie, ponieważ special jest prawdopodobnie odpowiednikiem „w miarę zwyczajnego”. Drugim laureatem możemy okrzyknąd Dewar's, którego snobistyczna mieszanka sprzedawana jest pod nazwą Dewar's De Luxe Ancestor. Osoby szczycące się zwyczajnym, plebejskim rodowodem powinny ją zostawid w spokoju. Możesz śmiało twierdzid, że Dewar's Non Plus Ultra jest „jedyna w swoim rodzaju”, nie biorąc jej nawet do ust. Taosza mieszanka tej firmy znana jest w Wielkiej Brytanii pod nazwą White Label, natomiast w Stanach Zjednoczonych jako Dooers. Vat 69 zawdzięcza swą nazwę sesji degustowania próbek eksperymentalnych mieszanek prosto z kadzi (vats). Taka przynajmniej jest na ten temat legenda. Możesz zastanawiad się na głos, w jakim stanie były podniebienia ochotników po degustacji pozostałych sześddziesięciu ośmiu próbek. Famous Grouse znana jest wśród wtajemniczonych jako „Grouse”. Ludzie ci uznają za głupca kogoś, kto da się zwieśd komercyjnemu chwytowi wytwórni, polegającemu na umieszczeniu słowa famous na etykiecie. Prawdziwi miłośnicy whisky cenią ją za wyrazisty posmak słodu, mimo dośd

nieprzystępnej ceny. Zwykli śmiertelnicy lubią Grouse z kraocowo odmiennych powodów. Gardź ludźmi kupującymi whisky w pseudoautentycznych kamionkowych flaszach; jedną z nich jest Usquebach, haniebny wariant pisowni prastarego słowa, drugą Ye Whisky of Ye Monks, mieszanka de luxe, której nazwa sugeruje, że została wydestylowana, wymieszana i zabutelkowana w wesołym miasteczku. Najwytrwalszym tropicielom oryginalnych etykiet polecamy gorąco dwa gatunki: 1. Te Bheag nan Eilan (wymawiaj: czaj wek nan jelan) - jedyny produkt gorzelni usytuowanej na maleokiej wyspie Ornsay (lub Eilean Iarmain, na południe od Skye) i prowadzonej przez nawróconego bankowca, a zarazem miłośnika dawnej mowy i wyszukanych etykiet. W jej składzie znajduje się sporo odmian pięcio- czy nawet dwunastoletnich whisky słodowych z regionu Speyside, więc pijąc ją, nie omieszkaj wymienid kilku nazw. Nikt ci nie udowodni, że się mylisz. 2. Uam Var - whisky kupażowana, produkowana przez tę samą wytwórnię co Drambuie. Jedynym naprawdę bezpiecznym chwytem – pośród innych, które możesz zastosowad podczas jednego posiedzenia - jest oświadczenie, że interesuje cię wyłącznie jakośd i pochodzenie płynu w butelce i że nie zwracasz uwagi na takie błahostki, jak barokowe etykiety, wstążki, woskowe pieczecie lub dyndające przy szyjce butelki ozdóbki.

Domieszki Z dala od własnych pieleszy należy zdecydowanie potępiad wszelkie dodatki do whisky. Wytocz wojnę mieszaniu whisky z wszelkimi musującymi świostwami, ale podkreślaj też fakt, że co bardziej ekscentryczne mikstury (na przykład whisky i Lucozade) wymyślono na kochającym słodycze Zachodnim Pogórzu. Jest takie stare celtyckie przysłowie: Dwie rzeczy lepiej smakują bez ubrania, a jedną z nich jest whisky. Przytaczaj je możliwie często, a chcąc podtrzymad w towarzystwie opinię prawdziwego konesera, mów, że mógłbyś dolad do whisky tylko dwie substancje: • wodę, najchętniej pochodzącą ze szkockiego Pogórza, lub • kolejną porcję whisky.

Szklaneczki Whisky należy pid z walcowatych szklaneczek, najlepiej z rżniętego kryształu, ze zdobieniem sięgającym dwóch trzecich wysokości (żebyś wiedział, ile whisky trzeba do niej nalad) i z grubym dnem (by każdorazowemu jej odstawieniu towarzyszyło pełne satysfakcji klapnięcie). Unikaj piersiówek, chyba że chcesz je napełnid tanią mieszanką: ciepło ciała i reakcja alkoholu z metalem przytłumią jej odrzucający smak. Człowiek, który poda ci whisky słodową w pękatej koniakówce, zasługuje bardziej na litośd niż na potępienie.

SŁOWNICZEK Proces Wraz z procesem produkcyjnym whisky słodowej wykształciło się bogate słownictwo fachowe, przywodzące na myśl coś pośredniego między podręcznikiem technik seksualnych a przewodnikiem po rytuałach masooskich. Oprócz przekopywania się przez opasłe i szacowne tomy (czynnośd, którą wzgardzi każdy szanujący się pozer) jedyną nadzieją na osiągnięcie biegłości w „whiskomowie” jest udanie się na wycieczkę z przewodnikiem do którejś z wytwórni. Sposób ten ma jedną wielką zaletę wychodząc zwiedzający otrzymują darmową szklaneczkę whisky (nie przed wejściem, ponieważ zbyt wiele osób by się zmyło) - i dwie równie wielkie wady: 1. Jeśli w zakładzie odbywa się produkcja, nie słychad objaśnieo, a załoga ma ciekawsze sprawy na

głowie, takie jak słodowanie, mielenie, zacieranie, destylowanie, leżakowanie, pętanie się po hali, że o czekaniu na przedgon nie wspomnę. 2. Jeśli zakład akurat nie produkuje, ponieważ zwiedzasz go w czasie tzw. „cichego sezonu” (lipiecwrzesieo), doskonale wszystko słyszysz, tyle, że równie dobrze mogłeś zostad w domu, ponieważ w wytwórni nie dzieje się nic, na co warto popatrzed, a jej załoga zajmuje się uprawianiem ogródków. Zarówno lektura, jak i zwiedzanie wymagają nadmiernego wysiłku. Postąpisz dużo lepiej, nalewając sobie szczodrą ręką szklaneczkę whisky, kładąc nogi na stole i pozwalając nam przeprowadzid błyskawiczny kurs. Przebieranie - czyszczenie ziaren jęczmienia ze słomy, myszy i toreb po nawozach sztucznych, które mogły się tam niechcący zaplątad. Słodowanie - kiełkowanie wilgotnego jęczmienia, by uzyskad słód; ziarna w regularnych odstępach czasu przewraca się i grabi, by kiełkujące pędy nie splątały się ze sobą. Suszenie - podprażanie skiełkowanego jęczmienia nad paleniskiem torfowym zgodnie z wytycznymi Aktu o Dziedzictwie Pogórza, Dyrektywy Euro-Torfu (numer 27467XVIII/D) i Inicjatywy Aromatów Etnicznych Szkockiej Rady do Spraw Turystyki. Śrut - rozdrobnione ziarna jęczmienia, poddawane w tej postaci dalszej obróbce (zacieranie i destylowanie) bądź marnowane na takie luksusy jak chleb. Tun Room - pierwsze piętro gorzelni, gdzie mieszczą się ogromne pojemniki, których podstawa znajduje się jedną kondygnację niżej. Sparging - ciekawe określenie dośd nudnej czynności polegającej na polewaniu śrutu słodowego bardzo gorącą (ale nie wrzącą) wodą. Kadź zacierna - coś w rodzaju ogromnego bojlera, w którym odbywa się sparging. Zacier - to, w co zamienia się śrut zalany wodą. Balfour-Schock-Gusmer Lauteran - wspaniała góralska nazwa dla supernowoczesnej kadzi zaciernej piątej generacji, której doskonałośd może byd (ale nie musi) przyczyną oryginalności smaku whisky słodowej Tomatin. Brzeczka - zabawne określenie ciepłej, brązowej, lepkiej cieczy spuszczanej z dolnej części kadzi zaciernej i poddawanej potem fermentacji. Czynnośd tę powtarza się zwykle dwa razy; trzecia i czwarta partia są znów podgrzewane - pamiętaj, by mówid o „recyklingu” - dla kolejnej porcji śrutu. Draff - mokre resztki zesłodowanego jęczmienia po odciągnięciu brzeczki; podawane bydłu jako pasza. Płuczka fermentacyjna - gargantuiczny drewniany pojemnik, w którym fermentuje słodka brzeczka po dodaniu kilku łopat wygłodniałych drożdży gorzelniczych; lepiej ją obchodzid szerokim łukiem. Wash - to, w co zamienia się brzeczka po fermentacji; cienka, smętna, paskudna odmiana ale (piwa angielskiego), dośd podobna do niskoprocentowego jasnego. Alkohole - zauważ, że słowo to występuje na tym etapie w liczbie mnogiej: wash zawiera bardzo dużo wysoko-i niskoprocentowych alkoholi, w tym także etanol. Pamiętaj, że lepiej byd uważanym za etanolofila niż nosid miano alkoholika.

Dwutlenek węgla - kolejny z produktów fermentacji. Zapamiętaj, że wytwórnia Loch Lomond zbiera go, spręża i sprzedaje z myślą o produkcji rozmaitych bąbelkowanych cieczy, których nie wolno wlewad do whisky słodowej. Stillroom - parter gorzelni. Laboratorium alchemiczne, cel podróży brzeczki zamienionej w wash. Zamieszana przez stillmen, arystokrację pracowników wytwórni (operatorów kadzi, wypatrywaczy przedgonu, wywąchiwaczy niedogonu, mężczyzn w białych fartuchach z parkerami w górnej kieszonce, itd.) Kub destylacyjny - komnata ślubna chemicznego weseliska, atawistyczny związek yin i yang, animus i anima, wielki miedziany alembik do podgrzewania, wydzielania, odparowywania i ponownego skraplania rozmaitych alkoholi obecnych w lekko sfermentowanej wodzie słodowej. Wężownica - udana nazwa długiej, cienkiej, spiralnie skręconej rurki wychodzącej z górnej części kuba i używanej do skraplania odparowanych alkoholi. Kryje się przed oczyma ciekawskich w dużym zbiorniku z zimną wodą. Surówka gorzelnicza - produkt pierwszej destylacji, raczej nie nadający się do picia, nawet po dodaniu 7-Up i paru bibułkowych parasoleczek. Pot ale - osad z pierwszej destylacji, pasza dla tych krów, które wolą coś mocniejszego niż draff. Spent lees - osad z drugiej destylacji, jedyny produkt uboczny, który dosłownie wylewa się do rynsztoka. Jest bardzo organiczny, więc na coś tam musi bardzo dobrze działad. Zapewne na rozwój krwiożerczych glonów. Kub do destylacji surówki - koniec linii produkcyjnej, cel podróży surówki gorzelniczej. Odbieralnik - zamknięte na ozdobne kłódki akwarium, przez które przechodzą różne produkty kubu do destylacji surówki, jako to: Przedgon - nazwa wszystkich lotnych, kapryśnych alkoholi, niemile widzianych w whisky. Współczesne gorzelnie, badając ich obecnośd, wykorzystują w tym celu ostatni krzyk techniki (czyli hydrometr Sykesa, wynaleziony w 1818 roku). Zapewniaj znajomych, że znasz jeden zakład hołdujący znacznie bardziej romantycznej metodzie, polegającej na obserwowaniu, czy woda w szklance zabarwia się pod ich wpływem na niebiesko. Middle cut - to jest to; właśnie z tego pewnego dnia powstanie whisky. Stanowi około 40 procent zawartości kuba do destylacji surówki; dokładne liczby są dla każdej wytwórni inne i strzeże się ich jak oka w głowie. Pogon - ostatnia partia alkoholi, którą się zbiera i dodaje do następnej partii przeznaczonej do destylacji surówki gorzelniczej. Niedogon (olej fuzlowy) - ciężki alkohol obecny w pogonie, pożądany składnik middle cut nadający whisky charakterystyczny smak. Jest to jeden z czynników powodujących, że whisky przypomina niekiedy w smaku bimber (patrz: dalsza partia słowniczka), oraz dyżurny chłopiec do bicia, obarczany winą za wszelkie niemiłe skutki popijania. Czysty spirytus - świeżo wydestylowany alkohol o mocy 120°, nie zbrukany wodą i nie skalany węglem, pajarette, karmelem itd. Jeden niuch wystarczy, by wypalid do szczętu tkanki nosa. Skutki

picia tej cieczy można porównad z uderzeniem w głowę dziesięciotonowym bukietem frezji. Mów, że za tym przepadasz. Dojrzewanie - a) proces, który przeszedłeś, by móc zostad znawcą whisky, b) proces, który przeszła sama whisky w dębowych beczkach, zwykłych butts (108 galonów) lub hogsheads (55 galonów), składowanych przez minimum trzy lata w magazynie. Rozcieoczanie - pożałowania godna praktyka dolewania do alkoholu wody przed leżakowaniem; powtarzana przed rozlewaniem dojrzałej whisky do butelek. Proof - a) badanie prawdziwości własnej hipotezy przez otwarcie cudzej butelki; b) nieziemsko skomplikowany pomiar mocy alkoholu, obliczony na skołowanie osób, na których zwykłe procenty nie robią już wrażenia. Pierwotnie miało to coś wspólnego z prochem strzelniczym: jeśli strzelba nie chciała wypalid, whisky była zbyt mocno rozwodniona. Napój alkoholowy o mocy 100° składa się z 57,1 procent alkoholu i 42,9 procent wody. Musisz zapamiętad, że 70° odpowiada 40 procent zawartości alkoholu. (W Ameryce, gdzie galony są mniejsze, a proch strzelniczy bardziej lotny, będzie to 80°).

Produkt W trakcie bezpośredniej styczności z trunkiem dobrze jest sypnąd kilkoma fachowymi terminami. Podajemy więc kilka z nich, wraz z prostymi definicjami. Prawdziwemu znawcy whisky wystarczy właściwie dobrane, pojedyncze słowo; trzeba jedynie pamiętad, by wymówid je głosem drżącym ze wzruszenia i fanatycznym błyskiem w przynajmniej jednym oku. Wygląd i barwa

Złocista - każdy odcieo jaśniejszy od bursztynowego. Cytrynowa - zbyt blada, by ją nazwad złocistą. Bursztynowa - zbyt ciemna, by byd cytrynową. Brunatna - zarezerwuj dla płynu, którego nie można nazwad ani brązowym (ponieważ byłoby to lekceważące), ani tawny (ponieważ pierwsze było porto). Przejrzysta - używaj zamiast „czysta”, zwłaszcza gdy przez szklaneczkę widzisz coś szczególnie godnego uwagi. Świetlista - wydaje się promieniowad wewnętrznym światłem. Połyskliwa - wygląda, jakbyś ją podpalił. Gładka - podana w czystej szklance. Spokojna - podana bez bąbelkowej domieszki. Krzycząca - aż krzyczy, by ją wypid. Bogata - widziałeś cenę na butelce.

Osad - ślady na wewnętrznych ściankach szkła po jego przechyleniu. Brak osadu oznacza, że będziesz pił mieszaną whisky o bardzo małej zawartości słodu: szykuj się do zademonstrowania pogardy. Zjawisko to powstaje pod wpływem obecnych w whisky słodowej olejów fuzlowych, toteż jego występowanie jest wielce obiecujące. Zapach

Palący - przyprawiający o łzawienie oczu. Dominujący - wsadziłeś nos zbyt głęboko. Delikatny - nie zmusza cię do mrużenia oczu. Dyskretny - prawdopodobnie to nie jest whisky. Uporczywy - chodzi za tobą po całym pomieszczeniu. Gryzący - równie skutecznie odtyka zapchane zatoki jak maśd Vicks. Aromatyczny - pachnie czymś innym niż whisky. Ostry - ma silny zapach whisky. Wonny - wyszukane określenie „przyjemnego”. Ulotny, eteryczny - idealne określenie czegoś nie dającego się określid. Posmak - to, co czujesz w ustach na długo po opróżnieniu szklaneczki. Jest w większości przypadków uczuciem bardzo subiektywnym, toteż może byd opisane za pomocą dowolnie dobranych przymiotników. Ostatnie słowa, jakie przychodzą na myśl przed zapadnięciem w sen lub powrotem do psującej całe wrażenie codzienności, określa się mianem tail. Na przykład: „Hmm... palący posmak wrzosu z ledwo wyczuwalnym echem kruszonych paproci”. Smak

Mocny - nie wystarczy tic-tac. Dojmujący - nie wystarczy nawet fisherman 's friend. Uporczywy - towarzyszy ci dłużej, niż byś się tego spodziewał, a nawet sobie życzył. Cierpki - zaczynasz się niepokoid o szkliwo swoich zębów. Gryzący - twoje zęby straciły właśnie szkliwo, a ty dziąsła i podniebienie miękkie. Zdecydowany - szczerze powiedziawszy, ta whisky jest niezbyt smaczna. Torfowy - połączenie ogniska w ogrodzie i holenderskiego tytoniu fajkowego. Wrzosowy - niezbyt intensywnie torfowy. Orzechowy - dwie porcje wystarczą za cały lunch.

Morski - z lekkim posmakiem wodorostów i wędzonego śledzia z Loch Fyne. O posmaku lekarstwa - czud w niej syrop na kaszel. Łagodny - przyłapujesz się na tym, że wierzysz w ONZ i prognozę pogody. Orzeźwiający - jak wstawanie z łóżka w jesienny szkocki poranek. Lekki - odpowiedni na śniadanie. Wyważony - nie wywołuje frenetycznego łapania oddechu. Kremowy - zalega na języku. Łagodny - nijaki. O posmaku bimbru - substancja, po której czerwienieje ci twarz, a ty sam chwytasz się za gardło; zarzud takiej whisky zbyt krótki okres leżakowania i (lub) nadmiar olejów fuzlowych. Charakterystyczny - to na pewno jakiś gatunek whisky. Słowo, które bez wysiłku pozwala nam opisad nieskooczoną liczbę... tych, no... walorów. Niepowtarzalny - akurat wiesz, że to któraś ze sław, takich jak Laphroaig, The Macallan czy Smith's Glenlivet. Większośd występujących dotychczas przymiotników stopionych w jeden. Charakter

Połączenie wyglądu, zapachu i smaku z innymi czynnikami, takimi jak historia, reputacja firmy, kształt butelki, projekt etykiety, cena itd. Heroiczny - prawdopodobnie lekka przesada, ale nie będziesz się o to spierał. Szlachetny - możesz tak określid każdą whisky, po której nie kaszlesz, nie dusisz się, nie płaczesz, nie wdajesz w awantury z nieznajomymi i nie czujesz nazajutrz wyrzutów sumienia. Używaj go zwłaszcza wtedy, gdy mówisz o whisky, które twoim zdaniem zasługują na szersze rozpropagowanie: Clynelish, Linkwood, Glengarrioch, Bruichladdich, Talisker, dwunastoletni King Henry VIII. Wyważony - interesująca butelka, elegancka etykieta, pachnie przyjemnie, ma miły smak, nie dostajesz po wypiciu zgagi, w sklepie wydają ci resztę z dwudziesto pięciu funtów. Afektowany - każda whisky promowana z myślą o snobach, za pomocą sloganów typu: tylkoniewielu-może-sobie-na-mnie-pozwolid. Surowy - gatunek whisky, której walory można docenid w wyniku trwającego przez resztę życia pełnego samozaparcia przywiązania. Znamy lepsze sposoby na spędzanie reszty życia. Ascetyczny - przemawia do wszystkich zmysłów, z wyjątkiem smaku i powonienia. Boski - po dwóch szklaneczkach masz ochotę zabrad się za naukę gaelickiego. Zacny - najwyższa pochwała; używad tylko w odniesieniu do whisky, które (by zacytowad byłego

urzędnika akcyzy, pisarza Neila Gunna) „przenoszą nas w świat dolin i wzgórz, rozszalałych żywiołów, ukojenia, boskiego spokoju...”. Zauważ, że szklaneczka lub dwie bardzo dobrej szkockiej whisky pozwolą ci wspominad czule doliny, wzgórza et consortes, chodbyś od urodzenia nie wyściubił nosa poza Snake Pit w stanie Arizona. Terminu tego możesz także używad w odniesieniu do whisky serwowanej ci przez szczodrego gospodarza i jeśli jej wypicie budzi w tobie rycerskie porywy, możesz także dodad przymiotnik „szlachetny”. „Chętnie jeszcze raz wypiję, czemu nie. I wiesz co? Może tym razem niech będzie podwójna”.

AUTOR Urodzony w Sussex David Milsted spędził piętnaście lat na szkockich wyspach Orkanach (Highland Park i Scapa), Islay (Ardbeg, Lagavulin, Laphroaig, Bowmore, Bruichladdich, Bunnahabhainn i Caol Ila) i Skye (Talisker) - bliżej raju prawdziwy miłośnik whisky znaleźd już się nie może. Twierdzi, że gdyby okoliczności zmuszały go do zatrudnienia się gdzieś na stałe - do czego na szczęście go nie zmuszają na pewno pracowałby w gorzelni. Utrzymuje się z pisania książek. Oprócz pracy literackiej, największą radością jego życia jest organizowanie sesji smakowania whisky. Ostatnio przeniósł się z powrotem do Wielkiej Brytanii, tym razem osiadając w hrabstwie Dorset, skąd prowadzi wśród rodaków szeroko zakrojoną misję cywilizacyjną.

Spis treści WSTĘP ................................................................................................................................................................... 1 INFORMACJE PODSTAWOWE .......................................................................................................................... 2 Odmiany główne ................................................................................................................................................. 2 Whisky słodowa .............................................................................................................................................. 3 Whisky zbożowa ............................................................................................................................................. 3 Whisky mieszana ............................................................................................................................................ 3 Inne ................................................................................................................................................................. 3 WHISKY SŁODOWA ............................................................................................................................................ 4 Elementy skutecznego blefowania ...................................................................................................................... 4 Woda ............................................................................................................................................................... 5 Jęczmień .......................................................................................................................................................... 5 Torf ................................................................................................................................................................. 6 Drożdże ........................................................................................................................................................... 6 Kub .................................................................................................................................................................. 6 Sławna historia o wgniecionej kadzi ............................................................................................................... 7 Beczka ............................................................................................................................................................. 7 Barwa .............................................................................................................................................................. 8 Ostateczne starcie ............................................................................................................................................ 8 Dzieje Alko ..................................................................................................................................................... 8 Typy whisky słodowej ........................................................................................................................................ 9 Whisky słodowa kupażowana w kadzi (kadziowa) ......................................................................................... 9

Whisky słodowa single malt ............................................................................................................................... 9 Whisky słodowa jednobeczkowa (single-cask malt) ......................................................................................... 10 Blef nad blefami ............................................................................................................................................ 10 Regiony ............................................................................................................................................................. 11 1. Wschodni .................................................................................................................................................. 11 2. Północny.................................................................................................................................................... 11 3. Pertshire .................................................................................................................................................... 11 4. Doliny ....................................................................................................................................................... 11 5. Wyspy ....................................................................................................................................................... 12 6. Islay ........................................................................................................................................................... 12 7. Campbelltown ........................................................................................................................................... 12 8. Speyside .................................................................................................................................................... 13 8½ . Glenlivet ................................................................................................................................................ 13 Glenlivetologia .................................................................................................................................................. 13 WHISKY MIESZANA ......................................................................................................................................... 15 Co w niej jest? ................................................................................................................................................... 15 Mieszanki De Luxe i Premium...................................................................................................................... 16 Mieszanki Super De Luxe ............................................................................................................................. 17 Mieszanki z supermarketu ............................................................................................................................. 17 Whisky zbożowa single grain ....................................................................................................................... 17 Buteleczki miniaturowe ................................................................................................................................ 17 Ach, te nazwy! .................................................................................................................................................. 18 Najczęściej spotykane nazwy ........................................................................................................................ 18 Głupie nazwy ................................................................................................................................................ 19 Fałszywki ...................................................................................................................................................... 19 Wredne nazwy............................................................................................................................................... 19 UWAGI ................................................................................................................................................................. 20 „Szkocka”: ostrzeżenie ...................................................................................................................................... 20 Etykiety ............................................................................................................................................................. 20 Domieszki ......................................................................................................................................................... 21 Szklaneczki ....................................................................................................................................................... 21 SŁOWNICZEK ..................................................................................................................................................... 21 Proces ................................................................................................................................................................ 21 Produkt .............................................................................................................................................................. 24 Wygląd i barwa ............................................................................................................................................. 24 Zapach ........................................................................................................................................................... 25 Smak ............................................................................................................................................................. 25 Charakter ....................................................................................................................................................... 26 AUTOR ................................................................................................................................................................. 27