Daghooghi Www Mossaffa Com

‫ﺷﺮﺣﯽ ﺑﺮ ﻗﺼﻪء دﻗﻮﻗﯽ و ﮐﺮاﻣﺎﺗﺶ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﺼﻔﺎ‬ ‫)روزﻧﺎﻣﻪء اﺑﺮار‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺧﺮداد ‪(26 May 1999 ،1378‬‬ ‫داﺳﺘﺎن “دﻗﻮﻗﯽ“ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﻗـﺼﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮك ﻣﻌﻨﻮي اﻧﺴﺎن ﻫﻤﻮاره ﺗﺎزه و ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫روز ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺧﻼﺻﻪ اي از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن را ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ :‬دﻗﻮﻗﯽ ﻋﺎرف ﺑﺎﺗﻘﻮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑـﺎ‬ ‫اﺷﺘﯿﺎق ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟـﺴﺘﺠﻮي ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ روز در ﺳـﺎﺣﻞ درﯾـﺎ ﺑـﺎ ﻣﻨﻈـﺮهاي‬ ‫ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده و ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻔﺖ ﺷﻤﻊ ﻓﺮوزان را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪء آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫آﺳﻤﺎن ﻣﯽرود‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻔﺖ ﺷﻤﻊ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾـﮏ ﺷـﻤﻊ ﺷـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه‬ ‫ﺷﻤﻊﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻔﺖ ﻣﺮد ﻧﻮراﻧﯽ درآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﻣﯽرود‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از‬ ‫ﻣﺮدان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮏدرﺧﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﯽرود و ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﻫﻔﺖ درﺧﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﮏ درﺧﺖ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ؛ و ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻌﺪ ﺑﺎز ﺑﻪ ﻫﻔﺖ درﺧﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣـﯽﺑﯿﻨـﺪ ﮐـﻪ درﺧﺘـﺎن‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮﭘﺎ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮش ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن اﺳﺘﻌﺪاد ﻗﯿﺎم و رﮐﻮع‬ ‫و ﺳﺠﻮد ﻧﯿﺰ دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎز آن ﻫﻔﺖ درﺧﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻫﻔـﺖ ﻣـﺮد ﻧـﻮراﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽرود و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دﻗﻮﻗﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺟﻮاب ﺳﻼﻣﻢ را دادﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺮا ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ دوﺳﺖ دارﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﻤﺎزي ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻗﺎﻣﻪ ﮐﻨـﯿﻢ؛ و‬ ‫ﺗﻮ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﮐﺮدم‪.‬‬ ‫در اﺛﻨﺎي ﻧﻤﺎز دﻗﻮﻗﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺸﺘﯽاي ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ و ﺷﯿﻮن و‬ ‫ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺸﺘﯽ ﻧﺸﺴﺘﮕﺎن را ﻣﯽﺷﻨﻮد‪ .‬از روي ﺗﺮﺣﻢ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت آﻧﻬﺎدﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬دﻋـﺎي او‬ ‫ﻣﻮرد اﺟﺎﺑﺖ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد و اﻫﻞ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻤـﺎن ﻣﻮﻗـﻊ‬ ‫ﻧﻤﺎز آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز دﻗﻮﻗﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻫﻔـﺖ ﻣـﺮد ﻧﺠـﻮاﯾﯽ در ﺟﺮﯾـﺎن اﺳـﺖ و از‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﺎر ﺣﻖ ﻓﻀﻮﻟﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﻦ ﮐـﻪ‬ ‫دﻋﺎ ﻧﮑﺮدم‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﯾﮑﯽ از ﻫﻔﺖ ﻣﺮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ دﻋﺎ ﮐﺎر دﻗﻮﻗﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﻣﻄﻠـﺐ‬ ‫دﻗﻮﻗﯽ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻧﯿﺴﺖ؛ و ﮔﻮﯾﯽ ﺟﻤﻠﮕﯽ‬ ‫ﺑﻪ آﺳﻤﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﻗﻮﻗﯽ ﺑﻌﺪ از آن واﻗﻌﻪ‪ ،‬در آرزوي ﯾﺎﻓﺘﻦ آﻧﺎن ﻫﻤﻪ ﺟﺎ در ﺳﯿﺮ و ﺳﻔﺮ اﺳـﺖ؛ وﻟـﯽ ﻫﻨـﻮز‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫¯¯¯‬ ‫ﺣﺎل ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻮﻟﻮي در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﻮل اﻣﺮوزيﻫﺎ “ﺳﻮرﺋﺎﻟﯿﺴﺘﯿﮏ“ ﭼﯿﺴﺖ؟ و‬ ‫ﭼﻪ ﭘﯿﺎﻣﯽ در آن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪء ﻇﺮﯾﻒ و اﺳﺎﺳﯽاي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻠﯿﺪ ﻓﻬﻢ داﺳﺘﺎن و ﭘﯿﺎم ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن‪،‬‬ ‫ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺤﻨﻪء واﻗﻌﻪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ دﻗـﻮﻗﯽ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮي در اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ و ﺳﻤﺒﻞﻫـﺎ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬ﻣﺎ در ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﺎﻫﺎي ﻣﺜﻨﻮي دﯾﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺤﺮ و درﯾﺎ را ﺳﻤﺒﻞ ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﭘﺎﮐﯽ‪ ،‬وﺳـﻌﺖ‪ ،‬ﻋﻤـﻖ‪ ،‬اﺻـﺎﻟﺖ‪ ،‬زﯾﺒـﺎﯾﯽ‪ ،‬وﺣـﺪت و‬ ‫“ﮐﻞ“ ﺑﻮدن ﻣﯽداﻧﺪ و “ﺧﺸﮑﯽ“ را ﺳﻤﺒﻞ “ﻧﻔﺲ“‪“ ،‬ﺧﻮد“ و ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﻓﮑﺮي ﻣﯽﮔﯿﺮد ـ و‬ ‫ﻓﮑﺮ را ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪهي ﺗﺼﻮﯾﺮي‪ ،‬ﺳﻄﺤﯽ‪ ،‬ﺟﺰﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺧﺸﮏ و ﻓﺎﻗـﺪ ﻣﺤﺘـﻮا‪ ،‬ﺣﯿـﺎت و‬ ‫ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ـ و اﯾﻦ ﯾﮏ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻗﻮﻗﯽ اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﺗﻘﻮاﯾﯽ اﺳﺖ و ﺷﻮق وﺻﻞ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ را دارد و ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ در ﺳـﯿﺮ و‬ ‫ﺳﻔﺮ و ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪء وﻗﻮع آن ﺣﺎدﺛﻪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز در ﺣﯿﻄﻪء‬ ‫“ﺧﺸﮑﯽ“‪ ،‬ﯾﺎ “ﺧﻮد“ و “ﻧﻔﺲ“ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎﺣﻞ درﯾـﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺗـﺎ ﻣـﺮز رﻫـﺎﯾﯽ از “ﺧـﻮد“ و‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز از “ﺧﻮد“ رﻫﺎ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﯾﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي او ﻫﻤﻪ از ﻣﺘﻦ و ﻣﻮﺿﻊ “ﺧﺸﮑﯽ“ اﺳﺖ‪ .‬و ﭼﻮن از ﻣﻮﺿﻊ “ﺧﺸﮑﯽ“ ﯾﺎ “ﺧﻮد“‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺴﺖوﺟﻮﯾﺶ ﻋﺒﺚ و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ را ﺗﻮﺿﯿﺢ داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ و ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي‬ ‫ذﻫﻨﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺳﯿﻠﻪء ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺟـﺴﺘﺠﻮي ﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬ادراك ﺣﻘﯿﻘـﺖ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ درﯾﺎ ﺳﯿﺮ اﺳﺐ و زﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻌﺪ از آﻧﺖ ﻣﺮﮐﺐ ﭼﻮﺑﯿﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﻣﺮﮐﺐ ﭼﻮﺑﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﺸﮑﯽ اﺑﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﺧﺎص ﻣﺮ درﯾﺎﺋﯿﺎن را رﻫﺒﺮ اﺳﺖ‬ ‫آن ﺧﻤﻮﺷﯽ ﻣﺮﮐﺐ ﭼﻮﺑﯿﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﺤﺮﯾﺎن را ﺧﺎﻣﺸﯽ ﺗﻠﻘﯿﻦ ﺑﻮد‬ ‫“ﺧﺸﮑﯽ“ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎده‪ .‬و اﺑﺰار ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺎده ﻓﮑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻓﻘـﻂ در ﺧـﺸﮑﯽ و ﺗـﺎ‬ ‫ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﯿﺮ در درﯾﺎي ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻓﮑﺮ اﺑﺰاري اﺳـﺖ اﺑﺘـﺮ و ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺐ ﭼﻮﺑﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺳﯿﺮ در درﯾﺎ‪“ ،‬ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ“ ـ و درواﻗﻊ ﻏﯿﺒـﺖ ﻓﮑـﺮ و اﻧﺪﯾـﺸﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﺗﺠﺴﻢ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﮐﻪ اﺑﺰار آن ﻓﮑﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪء ﻓﮑﺮ ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﺷﻮد‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎزﺗﺎب ﺧﻮد ذﻫﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﮐﻞ اﺳﺖ؛ و ﮐﻞ را ﻧﻤـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﻪ ﻓﮑﺮ ـ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ آن ﺟﺰﯾﯽﻧﮕﺮي اﺳﺖ ـ درﯾﺎﻓﺖ! ﺣﻘﯿﻘﺖ زﻧﺪه و ﭘﻮﯾﺎ اﺳﺖ؛ ﺣـﺎل‬ ‫آﻧﮑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺣﯿﻄﻪء ذﻫﻦ اﺳﺖ و ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣـﺮده‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬آﻧﭽﻪ در زﯾﺮ ﻣﯽآﯾﺪ از ﻣﺘﻦ ﻫﻤﯿﻦ داﺳﺘﺎن دﻗﻮﻗﯽ اﺳﺖ(‪:‬‬ ‫ﮔﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ :‬ﺷﻤﺎ را اي ﻣﻬﺎن‬ ‫ﭼﻮن ﭘﺪر ﻫﺴﺘﻢ ﺷﻔﯿﻖ و ﻣﻬﺮﺑﺎن‬ ‫زان ﺳﺒﺐ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ اﺟﺰاي ﻣﻨﯿﺪ‬

‫‪3‬‬

‫ﺟﺰء را از ﮐﻞ ﭼﺮا ﺑﺮﻣﯽﮐﻨﯿﺪ!؟‬ ‫ﺟﺰء از ﮐﻞ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﮑﺎر ﺷﺪ‬ ‫ﻋﻀﻮ از ﺗﻦ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدار ﺷﺪ!‬ ‫ﺗﺎ ﻧﭙﯿﻮﻧﺪد ﺑﻪ ﮐﻞ ﺑﺎر دﮔﺮ‬ ‫ﻣﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮدش از ﺟﺎن ﺧﺒﺮ!‬ ‫ﺧﻄﺎب اﯾﻦ ﻫﺸﺪار‪ ،‬دﻗﻮﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﺳﯿﺮ ﺟﺰﺋﯿﺖ اﺳﺖ؛ ﮐﻪ از ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺸﮑﯽ ﯾﺎ “ﺧﻮد“ـ‬ ‫“ﺧﻮد“ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺪﭘﺪهء ﺟﺰﺋﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮي و ﻣﺮده اﺳﺖ ـ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ـ ﮐـﻪ ﮐـﻞ‬ ‫اﺳﺖ و زﻧﺪه اﺳﺖ ـ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ!“ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ“ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ـ ﺣﻘﯿﻘﺖ زﻧﺪه و ﭘﻮﯾﺎ و اﻧـﺴﺎن ـ‬ ‫ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ـ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ و درك ﺟﻮﻫﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ و‬ ‫ﮐﻞ ﻫﺴﺘﯽ او در ﮐﺎر اﺳﺖ و اﺑﺰار ارﺗﺒﺎط‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﯿﺮ “ﺧـﻮد“‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘـﺖ را ﺑـﻪ‬ ‫وﺳﯿﻠﻪء ﻓﮑﺮ ﺗﺠﺴﻢ و ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪“) ،‬ﺧﻮد“ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﮑﺮ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻗﯿـﻖﺗـﺮ‪،‬‬ ‫ﻋﯿﻦ ﻓﮑﺮ اﺳﺖ(؛ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪء ﻓﮑﺮﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺰﺋﯽ و ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﻣﺮده و ﺑﯽروح اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( ـ ﮐﻪ ﻋﯿﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ زﻧﺪه اﺳﺖ ـ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اي آدﻣﯿﺎن‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺷﻤﺎ در‬ ‫ﻣﻦ و ﺟﺰﯾﯽ ﺟﺪاﻧﺸﺪه از ﻣﻦ ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﺟﺰء را از ﮐﻞ “ﺑﺮﻣﯽﮐﻨﯿﺪ“‪ ،‬ﺟﺪا ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺟﺎن و ﻫﺴﺘﯽﺗﺎن آنﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮده و ﺑﯽروح ﺑﺸﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﻀﻮ از ﺗﻦ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه!؟‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺎر دﯾﮕﺮ از ﻃﺮف ﺣﻀﺮت ﺣـﻖ دﻗـﻮﻗﯽ را ﻣـﻮرد‬ ‫ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ او ـ و ﻫﻤﻪ ﻣﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻓﺮﯾﺐ ﺟﺴﺖوﺟﻮ و از ﻣﻮﺿﻊ‬ ‫ﺟﺰﺋﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﯽ‪ ،‬ﭼﻮ ﻣﯽرﻓﺘﯽ ﺑﻪ راه‬ ‫ﮐﻦ ﻗﺮﯾﻦ ﺧﺎﺻﮕﺎﻧﻢ اي اﻟﻪ )اﯾﻦ را دﻗﻮﻗﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ(‬ ‫ﯾﺎرب آﻧﻬﺎ را ﮐﻪ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ دﻟﻢ‬

‫‪4‬‬

‫ﺑﻨﺪه و ﺑﺴﺘﻪﻣﯿﺎن و ﻣﺠﻤﻠﻢ‬ ‫)ﻣ‪‬ﺠﻤﻞ‪ :‬زﯾﻨﺖدﻫﻨﺪه‪ ،‬آراﯾﻨﺪه‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮﮐﻨﻨﺪه‪) .‬آﻗﺎي ﮐﺮﯾﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از آﻧﻨﺪراج((‬ ‫در ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮك “ﭼﻮ ﻣﯽرﻓﺘﯽ ﺑﻪ راه“ ـ ﺗﺼﻮر اﺷﺘﺒﺎه دﻗﻮﻗﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫از ﻣﺮدان ﺣﻘﯿﻘﺖ را دل او ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﺑﺰار ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ذﻫﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ دل‪ .‬و ﺑـﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﺣﺎل اﮐﻨﻮن از ﺣﻀﺮت ﺣﻖ ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﻣـﺮدان ﺣﻘﯿﻘـﯽ را ﮐـﻪ او ﻧﻤـﯽﺷﻨﺎﺳـﺪ ﺑـﺮ او‬ ‫ﻣﻬﺮﺑﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫وآﻧﮑﻪ ﻧﺸﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﺗﻮ اي ﯾﺰدان ﺟﺎن‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﺤﺠﻮﺑﺸﺎن ﮐﻦ ﻣﻬﺮﺑﺎن‬ ‫وﻟﯽ ﺑﺎز ﻫﻢ از ﻣﻮﺿﻊ “ﺷﻨﺎﺧﺘﮕﯽ“ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪء ذﻫﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ او “آﻧﮑـﻪ ﻧـﺸﻨﺎﺳﻢ“‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺘﯽ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻣﺎوراﯾﯽ را ﺟﺴﺖوﺟﻮ و ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ را‬ ‫ﻣﯽﺷﻨﻮد‪:‬‬ ‫ﺣﻀﺮﺗﺶ ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ اي ﺻﺪر ﻣﻬﯿﻦ‬ ‫اﯾﻦ ﭼﻪ ﻋﺸﻖ اﺳﺖ و ﭼﻪ اﺳﺘﺴﻘﺎﺳﺖ اﯾﻦ!؟‬ ‫ﻣﻬﺮ ﻣﻦ داري‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﺟﻮﯾﯽ دﮔﺮ!؟‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺪا ﺑﺎ ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﻮﯾﯽ ﺑﺸﺮ!؟‬ ‫)“ﻣﻬﺮ ﻣﻦ داري“‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم اﮔﺮ “ﻣﻬﺮ ﻣﻦ داري“ اﺳﺖ( دﻗـﻮﻗﯽ ﻇـﺎﻫﺮاً در ﺟـﺴﺖوﺟـﻮي‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﺗﺼﻮر و ﺗﺠﺴﻢ او از ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎي ذﻫـﻦ ﺧـﻮد‬ ‫اوﺳﺖ‪ ،‬و ذﻫﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﻔﺎت ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺸﺮي را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ ـ ﻧﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ـ ﺧﻄﺎب ﺣﻀﺮت‬ ‫ﺣﻖ ﺑﻪ او اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪“ :‬ﭼﻮن ﺟﻮﯾﯽ ﺑﺸﺮ!؟“‬ ‫و ﻧﯿﺰ ﻫﺸﺪار دﯾﮕﺮ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ دﻗﻮﻗﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻫﻢاﮐﻨـﻮن در اﺗـﺼﺎل ﺑـﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘـﯽ ـ‬ ‫“ﭼﻮن ﺧﺪا ﺑﺎ ﺗﻮﺳﺖ“‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ﻣﺤﺘﻮاي اﯾﻦ ﻫﺸﺪار ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً از زﺑﺎن ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤـﺪ )ص( ـ ﮐـﻪ زﻧـﺪهﺗـﺮﯾﻦ‬ ‫ﺟﻠﻮهء ﺣﻖ اﺳﺖ ـ ﻧﻘﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﺟﺰﺋﯽ ﺟﺪاﻧﺎﺷﺪه از ﺣﻘﯽ؛ آﻧﭽﻪ ﺗﻮ را از ﺣﻖ ﺟﺪا‬ ‫و دور ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﺟﺴﺖوﺟﻮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟـﺎﯾﯽ دﯾﮕـﺮ ـ ﻧـﻪ در اﯾـﻦ داﺳـﺘﺎن ـ ﻣﻮﻟـﻮي‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﻮن ﮔﻬﺮ در ﺑﺤﺮ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺤﺮ ﮐﻮ؟‬ ‫و آن ﺧﯿﺎل ﭼﻮن ﺻﺪف دﯾﻮار او‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ آن “ﮐﻮ؟“ ﺣﺠﺎﺑﺶ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫اﺑﺮﺗﺎب آﻓﺘﺎﺑﺶ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﺗﻮ ﺑﺒﻨﺪ آن ﭼﺸﻢ و ﺧﻮد ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻦ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﯿﻨﯽ در آن ﺷﻬﺮ ﮐﻬﻦ‬ ‫“ﮐﻮ؟“ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮﮔﺮي ذﻫﻦ‪ .‬ﺗﻮ ﻫﻢاﮐﻨـﻮن ﮔـﻮﻫﺮي ﻫـﺴﺘﯽ در ﺑﻄـﻦ درﯾـﺎي‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬و ﯾﮑﯽ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺑﺤﺮ ـ “ﭼﻮن ﺧﺪا ﺑﺎ ﺗﻮﺳﺖ“‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺗﻮ را از وﺣﺪت و ﺑﯿﮕـﺎﻧﮕﯽ ﺑـﺎ‬ ‫وﺳﻌﺖ اﯾﻦ درﯾﺎي وﺳﯿﻊ و ﻋﻤﯿﻖ ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔـﺘﻦ “ﮐـﻮ؟“ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﺎﺳـﺘﮕﺎه و ﻣﻨـﺸﺄ‬ ‫“ﮐﻮ؟“ ـ ﯾﺎ ﺟﺴﺖوﺟﻮﮔﺮي ـ ﺗـﺼﺎوﯾﺮ و ﭘﻨـﺪارﻫﺎي ذﻫـﻦ ﺧـﻮدت اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺗـﺼﺎوﯾﺮ و‬ ‫ﭘﻨﺪارﻫﺎي ﺟﺴﺖ وﺟﻮﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻋﯿﻦ ﺣﺠﺎب اﺳﺖ؛ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺻﺪف “ﺧﻮد“ ﯾﺎ “ﻫﺴﺘﯽ“ ﺗﻮ را‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬و ﺻﺪف “ﺧﻮد“ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺑﺮي ﺗﯿﺮه درﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻣـﺎﻧﻊ ﺗـﺎﺑﺶ آﻓﺘـﺎب ﺣﻘﯿﻘـﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ـ ﺑﺪون ﻃﻠﺐ و ﺟﺴﺖوﺟﻮي آن ـ ﺧـﻮد را ﺑـﺮ ﺗـﻮ ﻣﺘﺠﻠـﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﭼﺸﻢ ﺟﺴﺖوﺟﻮﮔﺮ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮﺑﻨﺪي و ﺧﻮد را ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤـﺎﯾﯽ! ﻣﻌﻨـﺎي‬ ‫“ﺗﺴﻠﯿﻢ“ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ذﻫﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ “ﮐﻮ؟“ ﯾﺎ ﺟﺴﺖوﺟـﻮﮔﺮي را از دﺳـﺖ داده اﺳـﺖ‪ .‬و‬ ‫ﭼﻮن ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪاي ﻫﻢ )وﺳﯿﻠﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺟﺰﯾﯽ و ﻣﺮده اﺳﺖ( ﻻزم‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺠﺎب و اﺑﺮي ﻫﻢ ﺑﯿﻦ ﺗﻮ و آﻓﺘﺎب ﺣﻖ ﻧﯿﺴﺖ!‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺎﺳﯽ ـ ﮐﻪ درك آن ﺣﮑـﻢ ﮐﻠﯿـﺪ را دارد ـ در ﺟـﺎي دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪6‬‬

‫دور ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﺳﺮاب و ﻣﯽدوي‬ ‫ﻋﺎﺷﻖ آن ﺑﯿﻨﺶ ﺧﻮد ﻣﯽﺷﻮي!‬ ‫ﻋﯿﻦ آن ﻋﺰﻣﺖ ﺣﺠﺎب آن ﺷﺪه‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و آﻣﺪه!‬ ‫)ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت اﺧﯿﺮ ﮐﻤﯽ ﻣﺎ را از اﺻﻞ ﻗﺼﻪء دﻗﻮﻗﯽ دور ﮐﺮد؛ وﻟﯽ ﻣﻔﯿﺪ و ﻻزم ﺑﻮد‪(.‬‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﻧﺪاي ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ دﻗﻮﻗﯽ ﮐﻪ “وﻗﺘﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎ ﺗﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا دﯾﮕـﺮ آن را در‬ ‫ﺻﻔﺎت ﺑﺸﺮي ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟“‪ ،‬دﻗﻮﻗﯽ اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ را ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﺑﺤﺮ اﮔﺮ ﺑﻨﺸﺴﺘﻪام‬ ‫ﻃﻤﻊ در آب ﺳﺒﻮ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪام‬ ‫ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﻫﻤﻪ ﻣﺎ وﺻﻞ ﺑﻪ درﯾﺎي وﺣﺪت و ﺣﻘﯿﻘﺘﯿﻢ! آﻧﭽـﻪ ﻣـﺎ را از ﺑﺤـﺮ وﺣـﺪت ﺟـﺪا‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻃﻤﻊ ﺑﺴﺘﻦ در آب “ﺳﺒﻮ“؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻠﺐ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﭘﺴﺖ و ﮐﻮﭼـﮏ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﯿﻠـﯽ‬ ‫ﺳﺎدهﺗﺮ و ﻏﯿﺮﺳﻤﺒﻠﯿﮏ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬ﺗﻤﺎم دﻟﻬﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮسﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻮﭼﯽﻫـﺎ و ﺣﻘـﺎرتﻫـﺎي اﻧـﺴﺎن‬ ‫رﯾﺸﻪ در آزﻣﻨﺪياي دارد ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ـ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و ﻏﯿﺮه ـ ﺑﻪ ﻓﺮد‬ ‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ!‬ ‫¯¯¯‬ ‫ﮔﻔﺘﯿﻢ دﻗﻮﻗﯽ در ﻣﺮز اﺳﺎرت و رﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ؛ در ﺳﺎﺣﻞ ﯾﺎ ﻣﺮز ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺘـﺼﻞ‬ ‫ﺑﻪ وﺣﺪت و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬واﻗﻌﻪاي ﻫﻢ ﮐﻪ در ﭘﺎﯾﺎن داﺳﺘﺎن ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﮑﻠﯽ‬ ‫واﺿﺢ و ﮔﻮﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺿﻤﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ او وﺿﻌﯿﺘﯽ را ﺗﺠﺮﺑﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن رﻫﺎﺷﺪه از “ﺧﻮد“‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬ﺗﻌﯿ‪‬ﻨﺎت‪ ،‬و “ﺧﻮداﺷﻌﺎري“ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اوﻻً آن ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮي از ﯾﮏ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻣـﺎوراﺋﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ـ ﮐﯿﻔﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن رﻫﺎ از “ﻫﺴﺘﯽ“ و ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻌﯿ‪‬ﻨﺎت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﯿـﺎً‬ ‫‪7‬‬

‫ﺑﻪ ﻓﺮض آﻧﮑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﻮﺿﯿﺢ آن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ از ﺧﻮد دﻗﻮﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‬ ‫ﮐﻪ او ﻓﻘﻂ ﺗﺼﻮري از آن دارد؛ ﯾﺎ آن را ﻓﻘﻂ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣﻮﻟـﻮي ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫دﻗﻮﻗﯽ را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﮑﺎﻧﯽ‪ ،‬در “ﺧﺸﮑﯽ“ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ از ﻧﻈـﺮ زﻣـﺎﻧﯽ ﻫـﻢ‬ ‫زﻣﺎن ﺗﺠﺮﺑﻪ را ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ـ ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ ﻣﺮز ﺗﺎرﯾﮑﯽ و روﺷﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ ـ ﻣـﯽداﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﻪ‬ ‫اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪاً ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ دﻗﻮﻗﯽ ﻣﺮد ﺑﺎﺗﻘﻮاﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ‬ ‫ﻫﻨﻮز اﺳﯿﺮ “ﺧﻮد“‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺟﺰﯾﯽﻧﮕﺮ و ﺗﻌﯿﻨﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪء او از ﻣﻮﺿﻊ ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﯾـﺎ‬ ‫“ﻋﺪم“ ﺑﻮد و اﺻﺎﻟﺖ واﻗﻌﯽ داﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺗﺼﻮر ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪء وﻗﻮع آن ﺑﺎﯾـﺴﺖ درﯾـﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﺸﮑﯽ!‬ ‫و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ دارد ﺗﺠﺮﺑﻪء ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﺮونﺷﺪه از ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻌﯿﻨﺎت‬ ‫را ﺑﻪ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در ﺣﺎﻟﺖ “ﻋﺪم“ و اﺗﺼﺎل و ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ذﻫﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻌـﯿﻦ‪،‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﮕﯽ و ﻣﺸﺨﺼﻪ دادن ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎ را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ذﻫﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ‬ ‫ﻣﺘﻌﯿﻦﮐﻨﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺎﯾﺰﮐﻨﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺟﺪاﻧﮕﺮي و ﺟﺪاﮐﻨﻨـﺪﮔﯽ ﺧـﻮد را از دﺳـﺖ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ و ﻗﻀﺎﯾﺎي ﻫﺴﺘﯽ ﺑﺮاي آن و از ﻣﻨﻈﺮ آن ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن زﻧﺪه‪ ،‬ﭘﻮﯾﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺷـﻮﻧﺪه و‬ ‫در ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﯽوﻗﻔﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﭼـﻮن ﺗﻌـﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻤـﺎﯾﺰ و ﺷـﻨﺎﺧﺘﮕﯽ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺷﻤﻊ ﻣﺘﺠﻠّﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ درﺧﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬ ‫ﯾﮏ اﻧﺴﺎن‪ .‬و ﺑﺎز ﻫﻢ ﭼﻮن ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ و ﻣﺘﻌﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﻤﻊ ﺑـﺎ ﻫﻔـﺖ ﺷـﻤﻊ‪،‬‬ ‫ﯾﮏ درﺧﺖ ﺑﺎ ﻫﻔﺖ درﺧﺖ و ﯾـﮏ اﻧـﺴﺎن ﺑـﺎ ﻫﻔـﺖ اﻧـﺴﺎن )ﺑـﺮاي ﯾـﮏ ذﻫـﻦ ﺑﯿﻨﻨـﺪهء‬ ‫ﻏﯿﺮﻣﺘﻌﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻪ از ﻟﺤﺎظ واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮوﻧﯽ( ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬در “ﻧﯿـﺴﺘﯽ“ و در‬ ‫ﻏﯿﺒﺖ ﺗﻌﯿﻦ‪ ،‬وﺣﺪت ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﺜﺮت‪ .‬ﯾﮏ ذﻫﻦ ﺟﺰﺋﯽﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺎﯾﺰﮐﻨﻨﺪه و ﻣﺘﻌﯿﻦﮐﻨﻨـﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪء ﻫﺴﺘﯽ را در ﺷﮑﻞ ﮐﺜﺮت ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻘﯿﻘﺖ ـ ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺮدان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهء ﺣﻘﯿﻘﺖ ـ و ﺑﺮون ﺷﺪن از ﺣﯿﻄﻪء “اﺷﻌﺎر“‪“ ،‬ﺧﻮد“ﯾﺖ و ﺗﻌﯿﻦ‪ ،‬دﻗـﻮﻗﯽ ـ‬ ‫ﯾﺎ ﻣﻮﻟﻮي از زﺑﺎن دﻗﻮﻗﯽ ـ اﯾﻨﻄﻮر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺧﯿﺮه ﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺧﯿﺮﮔﯽ ﻫﻢ ﺧﯿﺮه ﮔﺸﺖ‬ ‫ﻣﻮج ﺣﯿﺮت ﻋﻘﻞ را از ﺳﺮ ﮔﺬﺷﺖ‬ ‫در آن ﮐﯿﻔﯿﺖ “ﻣﻮج ﺣﯿﺮت“ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻋﻘﻞ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﮕﯽ و اﺷﻌﺎر ﮔـﺸﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬و‬ ‫در آن ﺣﯿﺮت ـ ﺣﯿﺮت ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺗﻌﯿﻦ و ﺷﻨﺎﺧﺘﮕﯽ اﺳﺖ ـ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ ـ‬

‫‪8‬‬

‫ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺷﻔﺎف‪ ،‬ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺒﺎ و ﻧﻮراﻧﯽ‪ .‬زﯾﺮا در ﺑﺮون ﺷﺪن از “ﺧﻮد“ ـ ﺑﺮون ﺷﺪﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪء ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺧﻮدﺑﺨﻮدي ﺣﯿﺮت اﺳﺖ ـﻫﻤﻪ ﭼﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺟﻠـﻮهاي از ﺣـﻖ ﺑـﺮ‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺎزﻧﻤﻮده ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻧﮕﺎه و راﺑﻄﻪ از ﻣﻮﺿﻊ “ﺧـﻮد“ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ‬ ‫ﺗﯿﺮه‪ ،‬ﻣﺎت و ﻣﺮده دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد! زﯾﺮا در ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ اﺑﺰار ﻧﮕﺮش و راﺑﻄﻪ “ﺧﻮد“ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺮده و ﮐﺪر اﺳﺖ‪ ،‬ذﻫﻦ ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎي ﻫﻤﺎن “ﺧﻮد“ ﭘﺮ ﺧـﺸﻢ‪ ،‬ﮐﺮﯾـﻪ و ﻧﺎزﯾﺒـﺎ را در‬ ‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻫﺴﺘﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ (.‬دﻗﻮﻗﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺷﻤﻊﻫﺎ و درﺧﺖﻫـﺎ و اﻧـﺴﺎنﻫـﺎ ﻟﺤﻈـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ )و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ زﻧﺪه و ﭘﻮﯾﺎ(‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﻠﻮه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻧﻮر ﻋﻈﯿﻤﯽ از آﻧﻬﺎ ﺳﺎﻃﻊ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﻮن در ﺗﺠﺰﯾﻪء وﺣﺪت‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﻋﺪم ﺗﻌﯿﻦ ﻫﻤﻪء ﻫﺴﺘﯽ ﺟﻠﻮهاي زﻧﺪه از ﺣـﻖ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫دﻗﻮﻗﯽ درﺧﺖﻫﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻒ ﮐﺸﯿﺪهاﻧﺪ و ﮔﻮﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻧﻤـﺎز ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﺑﺮﭘـﺎ‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ دﻗﻮﻗﯽ ﺗﻤﺎم ﻫﺴﺘﯽ را در ﮐﯿﻔﯿﺖ “ﺳﺒﺤﺎناﷲ“ و اﻗﺮار ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ و‬ ‫ﭘﺎﮐﯽ ذات اﺣﺪﯾﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺗﺠﺮﺑﻪء آن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﻪ دﻗﻮﻗﯽ از ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻌﯿﻨﺎت ـ و ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕـﺮ از ﻗـﺸﺮ و ﺻـﻮرت‬ ‫ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ ﺧﺎرج ﮔﺸﺘﻪ و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟـﻮﻫﺮ و ﻣﺤﺘـﻮاي ﻫـﺴﺘﯽ اﺳـﺖ ـ از اﯾـﻦ وﺿـﻊ در‬ ‫ﺣﯿﺮت اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺮدم ﻋﺎدي آن درﺧﺘﺎن ﻧﻮراﻧﯽ و ﭘﺮ از ﻣﯿﻮهﻫﺎي اﻟﻮان را ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و‬ ‫از آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ!؟‬ ‫و ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺣﯿﺮت دﻗﻮﻗﯽ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬ ‫در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣـﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪“ :‬ﺧـﺘﻢ اﷲ ﻋﻠـﯽ ﻗﻠـﻮﺑﻬﻢ و ﻋﻠـﯽ ﺳـﻤﻌﻬﻢ و ﻋﻠـﯽ اﺑـﺼﺎرﻫﻢ‬

‫ﻏﺸﺎوة…“)ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ دلﻫﺎ و ﮔﻮشﻫﺎي اﯾﻨـﺎن ﻣ‪‬ﻬـﺮ ﺑﻨﻬـﺎده و ﺑـﺮ ﭼﺸﻤﺎﻧـﺸﺎن ﭘـﺮدهاي‬ ‫اﺳﺖ…(‬ ‫ﺧﺘﻢ ﮐﺮده ﻗﻬﺮ ﺣﻖ ﺑﺮ دﯾﺪهﻫﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺒﯿﻨﺪ ﻣﺎه را‪ ،‬ﺑﯿﻨﺪ ﺳ‪‬ﻬﺎ‬ ‫)و اﯾﻦ اﺳﺖ ﻋﺬاب اﻟﯿﻢ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ و اوﻫﺎم ﺣﺎﮐﻢ ﺑـﺮ ﻧﮕـﺮش او‪ ،‬ﻫـﺴﺘﯽاش را از‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮدن ﺑﺎ ﺟﻮﻫﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﻮده و از ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ و ﻗﻀﺎﯾﺎي آن ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﻗـﺸﺮ و‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﻪء آﻧﻬﺎ دل ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ!(‬ ‫‪9‬‬

‫¯¯¯‬ ‫وﻗﺘﯽ دﻗﻮﻗﯽ ﺑﻪ درﺧﺖﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻔﺖ درﺧﺖ را ﻫﻔـﺖ ﻣـﺮد ﭘﺎرﺳـﺎ ـ ﯾﻌﻨـﯽ‬ ‫ﺟﻠﻮهﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﺖ ـ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤـﺎز ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﺑﺮﭘـﺎ دارﻧـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ دﻗـﻮﻗﯽ را‬ ‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ ـ و او ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪاﯾﻢ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻗﻌﻪاي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔـﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺼﻮر‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﯾﺎ آرزوي ﺧﻮد دﻗﻮﻗﯽ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺎزﺗﺎب ذﻫﻨﯿﺖ ﺧﻮد اوﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻮن راه ﺳﻠﻮك و ﻣﺠﺎﻫﺪت را ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮاي ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﻣﻨﺰﻟﺘـﯽ ﻗﺎﺋـﻞ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺴﯽ ﮐـﻪ وﺻـﻞ ﺑـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﺳـﺖ‬ ‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ او را ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ دﻋﻮت ﮐﻨﻨﺪ!؟‬ ‫اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ـ ﯾﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ ـ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﻗﻮﻗﯽ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯿﻞ ﺧـﻮد‬ ‫او اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺷﻨﺎﺳﺎي ﺧﻮد ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺼﻮر ﺧـﻮدش اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫وﺻﻞ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺮدان ﺣﻖ ﻧﯿﺰ او را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺮد ﺣـﻖ و از ﺳـﻨﺦ ﺧﻮدﺷـﺎن‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫¯‬ ‫ﺻﻮرت ﻇﺎﻫﺮ داﺳﺘﺎن دﻗﻮﻗﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺠﯿﺒﯽ ﭘﺮ اﺑﻬﺎم و ﺣﺘﯽ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ و‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﻣﻌﻨﺎ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﻣﻮﻟﻮي از ﮐﯿﻔﯿﺖ روﺣﯽ و وﺟﻮدي‬ ‫دو اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻔﺎوت ـ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﯾﮏ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﭘﯿﺶ اﺻﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﭼﻮن ﺑﯽﺧﻮﯾﺶ ﺷﺪ‬ ‫رﻓﺖ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺟﻠﻮهء ﻣﻌﻨﯽش ﺷﺪ‬ ‫)ﯾﻌﻨﯽ دﻗﻮﻗﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪ‪(.‬‬ ‫و در ﺗﺄﯾﯿﺪ اﯾﻦ “ﺑﯽﺧﻮﯾﺸﯽ“ ﯾﺎ ﺣﯿﺮت‪ ،‬از زﺑﺎن ﺧـﻮد دﻗـﻮﻗﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪" :‬در آن ﺣﺎﻟـﺖ‬ ‫ﺑﯽﺧﻮﯾﺸﯽ ﺣﺘﯽ از ﺣﯿﻄﻪء زﻣﺎن ﺑﺮون ﺷﺪم"‪:‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﺎ آن ﮔﺮوه ﻣﺠﺘﺒﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﻣﺮاﻗﺐ ﮔﺸﺘﻢ و از “ﺧﻮد“ ﺟﺪا‬ ‫ﻫﻢ در آن ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ز ﺳﺎﻋﺖ رﺳﺖ ﺟﺎن‬ ‫زاﻧﮑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﯿﺮ ﮔﺮداﻧﺪ ﺟﻮان‬ ‫ﭼﻮن ز ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﯿﺮون ﺷﻮي‬ ‫ﭼﻮن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺮم ﺑﯿﭽﻮن ﺷﻮي‬ ‫ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ زﻣﺎن و ﻓﺮﯾﺐ “زﻣﺎن“ و “ﻓﺮدا و ﻓﺮدا“ ﮔﻔﺘﻦ اﺷﺎره ﮐﺮده‪ .‬در ﺣﯿﻄﻪء زﻣﺎن‬ ‫زﯾﺴﺘﻦ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﺗﻌﯿﻦ آدﻣﯽ و ﺟﺪاﯾﯽ او از ﮐﻞ و ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪء ﻫﺴﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬و‬ ‫ﭼﻮن از “زﻣﺎن“ ﯾﺎ ﺗﻌﯿﻦ ﺑﺮون ﺷﻮي‪ ،‬ﻣﺤﺮم و آﺷﻨﺎي ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪاي ﮔﺸﺘﻪاي ﮐﻪ “ﺑﯿﭽـﻮن“‬ ‫اﺳﺖ؛ ﺑﺮون از ﺗﻮﺻﯿﻒ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و ﻣﻮﻟﻮي‪ ،‬دﻗﻮﻗﯽ را ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺠﺮﺑﻪء آن واﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن رﻫﺎ‬ ‫ﺷﺪه از ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﻌﯿﻦ ـ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻓﺎرغ و ﺑﺮون ﺷﺪه از ﺣﯿﻄﻪء “زﻣﺎن“ را‪ .‬زﻣﺎن آﻏﺎز ﻣﻼﻗﺎت‬ ‫ﻣﺮدان و وﻗﻮع ﺣﻮادث‪ ،‬ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ آن ﻣﺮدان ﺑﻪ دﻗﻮﻗﯽ ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد‬ ‫اﻗﺎﻣﻪء ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ از ﺑﺠﺎ آوردن “دوﮔﺎﻧﻪ“ اﺳـﺖ‪ .‬و “دوﮔﺎﻧـﻪ“ ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎز ﺻـﺒﺢ‬ ‫اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آن ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ دﻗﻮﻗﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اي ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ دوﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔـﺰار‪ .‬و اﯾـﻦ‬ ‫ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻗﻮﻗﯽ ـ و ﻣﺎﺑﻘﯽ ﻣﺮدان ﺣﻖ ـ ﺑﺮون از ﺣﯿﻄﻪء زﻣﺎناﻧﺪ!‬ ‫¯¯¯‬ ‫در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺑﺴﯿﺎري داﺳﺘﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮي ﮔﺎﻫﯽ اﺻـﻞ داﺳـﺘﺎن را رﻫـﺎ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﺮﻋﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﺮﻋﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘـﯽ‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﯽ داﺳﺘﺎن دارﻧـﺪ؛ و در ﺧـﺪﻣﺖ ﺗﻮﺿـﯿﺢ و ﺗﺒﯿـﯿﻦ اﺑﻌـﺎدي از اﺻـﻞ‬ ‫داﺳﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد ﻓﺮﻋﯽ داﺳﺘﺎن دﻗـﻮﻗﯽ ـ ﮐـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻔﺼﻞﺗﺮﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﺜﻨﻮي اﺳﺖ ـ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﺮﻋﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﺎ ﺗﻢ اﺻﻠﯽ داﺳﺘﺎن دارﻧﺪ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ(‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ﻣﺜﻼً ﺿﻤﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺮﻋﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫در ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻫﺴﺖ ﻣﮑﺮوه اي ﮐﯿﺎ‬ ‫در اﻣﺎﻣﺖ ﭘﯿﺶ ﮐﺮدن ﮐﻮر را‬ ‫و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮرش ﮐﻮري ﺑﺎﻃﻦ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻇﺎﻫﺮ؛ ﻣﻨﻈﻮرش ﮐﻮري اﺧـﻼق و‬ ‫ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ واﻗﻌﯽ و اﺻﯿﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻮر ﻇﺎﻫﺮ در ﻧﺠﺎﺳﻪء ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻮر ﺑﺎﻃﻦ در ﻧﺠﺎﺳﺎت ﺳﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﭼﻮن ﻧﺠﺲ ﺧﻮاﻧﺪهﺳﺖ ﮐﺎﻓﺮ را ﺧﺪا‬ ‫آن ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ ﻇﺎﻫﺮ ورا‬ ‫ﻇﺎﻫﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﻠﻮ‪‬ث ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﻦ‬ ‫آن ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻫﺴﺖ در اﺧﻼق و دﯾﻦ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﻮ ﺷﺪ آﻣﺪ ﺳﺴﺖ ﮔﺎم‬ ‫و آن ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﻮ ﺷﺪ از ري ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﺎم‬ ‫اﯾﻦ اﺷﺎرات ﻧﯿﺰ ﺗﺄﯾﯿﺪي ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻗـﻮﻗﯽ ﻣـﺮد ﺣـﻖ اﺳـﺖ؛ واﺟـﺪ اﺧـﻼق و‬ ‫ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﭘﺎك اﺳﺖ؛ و ﺻﻼﺣﯿﺖ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺮدان ﺣﻖ را در ﻧﻤﺎز دارد‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑـﺎز‬ ‫ﻫﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ اﯾﻦ اﺧﻼق ﭘﺎك ﻧﯿﺰ ﺗﺼﻮر ﺧﻮد او اﺳﺖ‪) .‬وﻟﯽ اﯾﻦ دﯾﮕﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﻏﺮضورزي ﺑـﺎ‬ ‫دﻗﻮﻗﯽ ﺑﻨﺪهء ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻮد(‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻗﻌﻪء ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ داﺳﺘﺎن )ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﭘﯿﺎم اﺻﻠﯽ داﺳﺘﺎن اﺳﺖ( ﯾﮑﺒـﺎر دﯾﮕـﺮ‬ ‫اﺻﺎﻟﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ دﻗﻮﻗﯽ زﯾﺮ ﺳﺆال ﻣﯽرود!‬

‫‪12‬‬

‫ﻗﺒﻞ از آن واﻗﻌﻪء ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﻇﺎﻫﺮاً ﻓﺮﻋﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬وﻟﯽ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ داﺳﺘﺎن اﺻﻠﯽ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﺒﯿﺮﻫﺎ ﻣﻘﺮون ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﻗﺮﺑﺎن از ﺟﻬﺎن ﺑﯿﺮون ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﺗﮑﺒﯿﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ اي اﻣﯿﻢ )اﻣﯿﻢ ﯾﻌﻨﯽ اﻣﺎم و ﭘﯿﺸﻮا(‬ ‫ﮐﺎي ﺧﺪا ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﻣﺎ ﻗﺮﺑﺎن ﺷﺪﯾﻢ‬ ‫ﮔﺸﺖ ﮐُﺸﺘﻪ ﺗﻦ ز ﺷﻬﻮتﻫﺎ و آز‬ ‫ﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﺴﻢاﷲ‪ ،‬ﺑﺴﻤﻞ در ﻧﻤﺎز )ﺑﺴﻤﻞ ﯾﻌﻨﯽ ذﺑﺢ ﮐﺮدن و ﮐﺸﺘﻦ ـ ﺑﻪ وﯾـﮋه در ﻣـﻮرد‬ ‫"ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ" و "ﻗﺮﺑﺎن ﮐﺮدن"‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪء “ذﺑﺢ“ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪(.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻪ ﺑﯿﺖ ﻓﻮق اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﮔﻔـﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿـﺮ از ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ‬ ‫اﻧﺎﻧﯿﺖ‪“ ،‬ﺧﻮد“ﯾﺖ‪“ ،‬ﻓﺮد“ﯾﺖ و ﺟﺰﺋﯿﺖ ـ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻠﯿ‪‬ﺖ ذات ﺣﻖ ـ ﻣﯽﮔﺬرد و “ﺧﻮد“ را‬ ‫ـ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن “ﺷـﻬﻮت“ و “آز“ اﺳـﺖ ـ ذﺑـﺢ و ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ؛‬ ‫“ﺧﻮد“ را ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﻧﻤﺎز اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ “ﻫﺴﺘﯽ“‬ ‫ﻣﺸﻌﺮ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻣﺸﻌﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ واﻗﻌﻪء ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ داﺳﺘﺎن ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮ آن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﻗﻮﻗﯽ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز در ﭼﻨﺎن ﮐﯿﻔﯿـﺖ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎنﺷﺪﮔﯽ “ﺧﻮد“ و “ﻻاﺷﻌﺎري“ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ “ﺧﻮد“ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻫﻤﯿﻦ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ دﻗﻮﻗﯽ در اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ و اﺳﺘﻐﺮاق در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﯿﺴﺖ(‪.‬‬ ‫آن واﻗﻌﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺣﯿﻦ ﻧﻤﺎز ﺷﯿﻮن و ﻗﯿﻞ و ﻗﺎﻟﯽ از اﻧﺴﺎنﻫﺎﯾﯽ در ﯾﮏ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﮔﻮش‬ ‫دﻗﻮﻗﯽ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬و دﻗﻮﻗﯽ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﻣﺮدم ﮐﺸﺘﯽ از ﺑﻼي ﻃﻮﻓﺎن و ﻏﺮق ﺷﺪن در درﯾـﺎ‬ ‫دﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دﻋﺎﯾﺶ ﻣﻮرد اﺟﺎﺑﺖ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ از درﯾـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺸﮑﯽ‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز‪ ،‬دﻗﻮﻗﯽ ﻣﯽﺷﻨﻮد ﮐﻪ آن ﻫﻔﺖ ﻣﺮد آﻫﺴﺘﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﮔﻔـﺖوﮔـﻮ و‬ ‫ﻧﺠﻮاﯾﯽ دارﻧﺪ؛ و از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ :‬ﮐﺪام ﺑﻮاﻟﻔﻀﻮل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دﻋـﺎي ﺧـﻮد در ﻣـﺸﯿﺖ‬ ‫اﻟﻬﯽ دﺧﺎﻟﺖ و ﻓﻀﻮﻟﯽ ﮐﺮد!؟ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ دﻗﻮﻗﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾـﻦ ﺑـﻮد‪ .‬آﻧﮕـﺎه‬ ‫‪13‬‬

‫دﻗﻮﻗﯽ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ و اﺛﺮي از ﻫﻔﺖ ﻣﺮد ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻪاﻧﺪ؛ ﻣﺤـﻮ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ـ ﮐﻪ ﺳﻤﺒﻞ و ﺳﺎﺣﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ ـ ﭘﺮ ﮐﺸﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬وﻗﺘﯽ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ آن ﻣﺮدان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهء ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن دﻋﺎي ﻓﻀﻮﻻﻧﻪ آﻧﭽﻪ از دﻗﻮﻗﯽ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ!‬ ‫اﻣﺎ ﭼﺮا ﺣﻘﯿﻘﺖ از دﻗﻮﻗﯽ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻣﺮد ﺑﺎﺗﻘﻮاﯾﯽ ﻣﺜﻞ دﻗﻮﻗﯽ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﻋﺪهاي ﮐﻪ‬ ‫در ﺗﻼﻃﻢ درﯾﺎ ﮔﯿﺮ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬دﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و دﻋـﺎ ﺟﻨﺒـﻪء “ﺧـﻮد“ﯾـﺖ و ﺷﺨـﺼﯽ ﺑـﻮدن‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﻮرد اﺟﺎﺑﺖ ﺣﻀﺮت ﺣﻖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي ﻫﻢ‬ ‫در ﮐﯿﻔﯿﺖ دﻋﺎي او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺖ ﺑﺮ ﻟﻔﻈﺶ دﻋﺎ‬ ‫آن زﻣﺎن ﭼﻮن ﻣﺎدران ﺑﺎ وﻓﺎ‬ ‫اﺷﮏ ﻣﯽرﻓﺖ از دو ﭼﺸﻤﺶ آن دﻋﺎ‬ ‫“ﺑﯽﺧﻮد“ از وي ﻣﯽﺑﺮآﻣﺪ ﺑﺮ ﺳﻤﺎ‬ ‫آن دﻋﺎي “ﺑﯿﺨﻮدان“ ﺧﻮد دﯾﮕﺮﺳﺖ‬ ‫آن دﻋﺎ زو ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ داورﺳﺖ‬ ‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ اﯾﻦ اﺑﻬﺎﻣﺎت را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻮﺿﯿﺢ داد! از ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﻮﻟﻮي دﻋﺎي دﻗﻮﻗﯽ را‬ ‫از ﻣﻮﺿﻊ “ﺑﯿﺨﻮدي“ ﻣﯽداﻧﺪ؛ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﻫﻤﯿﻦ دﻋﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫دﻗﻮﻗﯽ را “ﺑﻮاﻟﻔﻀﻮل“ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ؛ ﮐﺎر او را ﻓﻀﻮﻟﯽ و دﺧﺎﻟﺖ در ﻣﺸﯿﺖ ﺣﻖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ـ و ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ از او ﻣﯽﮔﺮﯾﺰﻧﺪ!‬ ‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ اﺑﻬﺎم و ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ وﺟﻮد دارد؟ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﺸﺎن ﺧـﻮاﻫﯿﻢ داد‪ ،‬اﯾـﻦ اﺑﻬـﺎم و‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ در اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در دﻋﺎ ﮐﺮدن و ﻣﻮرد اﺟﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑـﻪ‬ ‫در زﻣﯿﻨﻪء “ﺑﯽ ﺧﻮد“ي و “ﺑﺎﺧﻮد“ي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي از ﯾﮏ ﺳﻮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دﻋﺎ “ﺑـﯽﺧـﻮد“ از‬ ‫وي ﺑﺮﻣﯽآﻣﺪ ﺑﺮ ﺳﻤﺎ؛ از ﺳﻮي دﯾﮕـﺮ داﺳـﺘﺎن ﻧـﺸﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ دﻗـﻮﻗﯽ در ﮐﯿﻔﯿـﺖ‬ ‫“ﺑﯽﺧﻮد“ي ﻧﺒﻮده اﺳﺖ!‬ ‫‪14‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﯾﮏ وﺟﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻟـﻮي از دو اﻧـﺴﺎن و ﺑـﺎ دو‬ ‫ﮐﯿﻔﯿﺖ وﺟﻮدي ﻣﺘﻔﺎوت ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﺟﻪ دﯾﮕﺮ ـ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﺤ‪‬ﺖ ﻣﯽرﺳـﺪ ـ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺮاي “ﺑﯿﺨﻮدي“ درﺟﺎﺗﯽ و ﻣﺮاﺗﺒﯽ ﻗﺎﺋـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬ ‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﺷﻌﺎر و ﻋﺪم اﺷﻌﺎر را ﻧﺴﺒﯽ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﯾﮏ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪“ :‬ﺑﯿﺨﻮداﻧﻪ“ ﺑﺮ ﺳـﺒﻮ‬ ‫ﺳﻨﮕﯽ زده‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﻟﻮي “ﺳﺒﻮ“ را ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ “ﺧﻮد“‪ ،‬ﺑـﺎ “داﻧـﺴﺘﮕﯽ“‪،‬‬ ‫“داﻧﺶ“ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎ “ﺧﻮداﺷﻌﺎري“ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﺣﺎﻻ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ “ﺑﯿﺨﻮداﻧـﻪ ﺑـﺮ ﺳـﺒﻮ‬ ‫ﺳﻨﮕﯽ زده“‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﺣﺮﻓﺶ اﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪء “ﺑﯿﺨﻮدي“ ﯾﺎ “ﻻاﺷﻌﺎري“‪“ ،‬ﺳﺒﻮ“‬ ‫را ـ ﮐﻪ ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ “اﺷﻌﺎر“ اﺳﺖ ـ ﺷﮑﺴﺘﻪ و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده! و اﯾﻦ ﺑﯽﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ؛ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑـﻪ‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ او “اﺷﻌﺎر“ و “ﻋﺪم اﺷﻌﺎر“ را اﻣﺮي ﻧﺴﺒﯽ ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ آﻧﻬـﺎ را ﻣﻄﻠـﻖ ﻓـﺮض‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬در ﺣﺮﻓﺶ ﺗﻨﺎﻗﺾ آﺷﮑﺎري وﺟﻮد دارد‪) .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻣﻮﺿﻮع روﺷﻦ اﺳﺖ؟( آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ‬ ‫“ﺳﺒﻮ“ ﯾﺎ “ﺧﻮد“ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً “اﺷﻌﺎر“ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪“ .‬ﺧﻮد“ در ﺣﯿﻄﻪء اﺷﻌﺎر ذﻫﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻫﻢ “ﺧﻮد“ ـ ﮐﻪ ﻋﯿﻦ اﺷﻌﺎر اﺳﺖ ـ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫـﻢ‬ ‫در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل “ﺑﯿﺨﻮدي“ ﯾﺎ ﻋﺪم اﺷﻌﺎر!؟‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﯿﻦ اﺷﻌﺎر و ﻋﺪم اﺷﻌﺎر ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ و درﺟﺎﺗﯽ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ؛ در ﻏﯿـﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻮﺿﻮع در واﻗﻌﻪء ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻗﻮﻗﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫¯¯¯‬ ‫اﻣﺎ اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع؛ و اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺮا دﻋﺎي دﻗﻮﻗﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺎﺻﻮاب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي ﺗﺮك “ﺧﺸﮑﯽ“ و‬ ‫از آن ﺑﻪ ﺳﻮي “درﯾﺎ“ رﻓﺘﻦ را ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺻﻮاب و ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽداﻧﺪ ـ ﻧـﻪ ﻋﮑـﺲ آن را‪ .‬زﯾـﺮا‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ از ﺧﺸﮑﯽ ﺑﻪ ﺳﻮي درﯾﺎ ﺣﺮﮐﺘﯽ اﺳﺖ از “ﺟﺰء“ ﺑﻪ ﺳﻮي “ﮐﻞ“؛ ﺑﻪ ﺳﻮي وﺳـﻌﺖ‪،‬‬ ‫اﺻﺎﻟﺖ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ دﻋﺎي دﻗﻮﻗﯽ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ از ﻣﻮﺿـﻊ “ﺧـﻮد“‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ از زﻣﯿﻨـﻪء‬ ‫“ﺧﺸﮑﯽ“ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺣﺮﮐﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از درﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺸﮑﯽ‪ .‬ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻼزدﮔﺎن از درﯾﺎ‬ ‫ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ آن را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ذﻫﻦ دﻗﻮﻗﯽ اﺳﺖ؛ و ذﻫﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣـﺎل‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺎه “ﺧﻮد“ اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮﭼﻪ را ذﻫﻦ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ آن را ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي “ﺧﻮد“ درﯾﺎﻓﺘـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬درﯾﺎﻓﺖﻫﺎي “ﺧﻮد“ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻼدرﻧﮓ رﻧﮓ “ﺧﻮد“ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ “ﺧـﻮد“‬ ‫آﻟﻮده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﯾﻨﻄﻮر ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ :‬آﻧﭽﻪ دﻗﻮﻗﯽ ﻣـﯽﺷـﻨﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﺗـﺎبﻫـﺎي ﻓﺮﯾـﺎد‬ ‫“ﺧﻮد“‪ ،‬و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن اﺳﺖ ـ وﻟـﻮ در ﺷـﮑﻞ ﺧﻮاﺳـﺘﻦ‬ ‫ﺑﺮاي دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺒﻌﺚ از “ﺧـﻮد“ ﻋﻤﻠـﯽ اﺳـﺖ ﻧﺎﺻـﻮاب‪ .‬ﻣﻌﯿـﺎر آﻧﭽـﻪ را‬ ‫‪15‬‬

‫“ﺧﻮد“ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي “ﺧﻮد“ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻃـﻞ و ﻋﺎﻣـﻞ‬ ‫اﺳﺘﻤﺮار ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ دﻋﺎي دﻗﻮﻗﯽ ﮐﺸﺘﯽ از درﯾﺎ ﺑﻪ ﺧـﺸﮑﯽ‬ ‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬آن دﻋﺎ ﻣﻮﺟﺐ دور ﺷﺪن ﺣﻘﯿﻘﺖ از وي ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ داﺳﺘﺎن ﭼﺎﻟﺶ “ﻧﺤﻮي“ را ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯿﺒﺎن )ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﺎﯾﺎت ﭘﺮ ﻧﮑﺘﻪ و ﻋﻤﯿـﻖ ﻣﺜﻨـﻮي‬ ‫اﺳﺖ( در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮم ﮐﻪ در آن ﮐﺸﺘﯿﺒﺎن ﺑﻪ ﻣﺮد ﻧﺤﻮي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ “ﻣﺤﻮ ﻣـﯽﺑﺎﯾـﺪ در اﯾـﻦ‬ ‫درﯾﺎ‪ ،‬ﺑﺪان“‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ دﻋﺎي دﻗﻮﻗﯽ دﻗﯿﻘﺎً در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ “ﻣﺤﻮ“ﯾﺖ و ﻓﻨـﺎي‬ ‫در ﻋﺪم و ﻧﯿﺴﺘﯽ اﺳﺖ؛ دﻋﺎﯾﯽ اﺳﺖ در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻤﺮار “ﻫـﺴﺘﯽ“‪ .‬و آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ “ﻫـﺴﺘﯽ“‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﺠﻠّﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻨﻬﺎ در ﻏﯿﺒﺖ “ﻫﺴﺘﯽ“ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت و‬ ‫اﺷﺎرات دﯾﮕﺮ ﻣﻮﻟﻮي در ﻫﻤﯿﻦ داﺳﺘﺎن دﻗﻮﻗﯽ ﻣﺆﯾﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اي دﻻ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻖ آﻧﮕﻪ ﺷﻮي‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻮ ﺟﺰوي ﺳﻮي ﮐﻞ ﺧﻮد روي‬ ‫ﺟﺰﺋﯿﺖ ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ “ﻫﺴﺘﯽ“ و “ﺗﻌﯿﻦ“ اﺳﺖ‪ .‬و ﮐﻞ ﯾﺎ ﮐﻠﯿ‪ّ‬ﺖ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳـﺖ وراي ﻫـﺮ ﻧـﻮع‬ ‫“ﻫﺴﺘﯽ“ و ﺗﻌﯿﻦ‪ ،‬وﻟﯽ آﯾﺎ ﺣﺮﮐﺖ دﻗﻮﻗﯽ ـ در ﺷﮑﻞ دﻋﺎ ـ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﺟـﺰء ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﻮي ﮐﻞ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﯽ اﺳﺖ در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻤﺮار ﺟﺰﺋﯿﺖ و دور ﮔﺸﺘﻦ از ﮐﻠﯿﺖ!؟‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺣﺮﮐﺖ اﺻﯿﻞ و از ﺟﺰء ﺑﻪ ﮐﻞ را ﺗﺮك ﺧﺸﮑﯽ و از آن ﺑﻪ درﯾﺎ رﻓﺘﻦ ﻣﯽداﻧـﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ‬ ‫ﻋﮑﺲ آن را‪ .‬اﺷﺎرات زﯾﺮ در ﻣﺘﻦ ﻫﻤﯿﻦ داﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﺤﺮ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻮ را در ﺧﻮد ﮐﺸﻢ‬ ‫ﻟﯿﮏ ﻣﯽﻻﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ آب ﺧﻮﺷﻢ‬ ‫ﻻف ﺗﻮ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽدارد ﺗﻮ را‬ ‫ﺗﺮك آن ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﮐﻦ‪ ،‬در ﻣﻦ درآ‬ ‫آب ﮔﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ در درﯾﺎ رود‬ ‫ﮔﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﺎي آب و ﻣﯽﮐﺸﺪ‬ ‫‪16‬‬

‫ﮔﺮ رﻫﺎﻧﺪ ﭘﺎي ﺧﻮد از دﺳﺖ ﮔﻞ‬ ‫ﮔﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺧﺸﮏ و‪ ،‬او ﺷﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫روح و ﺟﺎن ﭘﺎك آدﻣﯽ ـ ﯾﻌﻨﯽ آب ـ اﺳﯿﺮ ﮔﻞ “ﻧﻔﺲ“ اﺳﺖ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ از آﻟﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ﮔـﻞ‬ ‫ﺧﺸﮏ و ﻣﺮدهء “ﻧﻔﺲ“‪“ ،‬ذﻫﻦ“‪“ ،‬ﺟﺰﺋﯿﺖ“ ﯾﺎ “ﺧﻮد“ آزاد ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ درﯾﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﮐﻞ‪ ،‬ﺑﻪ وﺣﺪت‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ و ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﺷﺘﻐﺎﻻت دﻟﺨﻮﺷـﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه و‬ ‫ﻻفآﻟﻮدهء در ﺧﺪﻣﺖ “ﺧﻮد“‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺮدهء ذﻫﻨﯽ‪ ،‬ﭘﺎي روح و روان اﻧـﺴﺎن را ﺳـﺨﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺎﻧﻊ رﻫﺎﯾﯽ آن و ﺑﺮﮔﺸﺖ آن ﺑﻪ اﺻﻞ ﭘﺎك ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﻪ درﯾـﺎي ﺣﻘﯿﻘـﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد!‬ ‫¯‬ ‫)ﺗﻌﺒﯿﺮ داﺳﺘﺎن ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﻣﺪ‪(.‬‬ ‫‪----------------‬‬

‫‪www.mossaffa.com‬‬

‫‪17‬‬